ถอดบทเรียน บ้านเขาสารภี New

ผู้ใหญ่บ้าน ท่ีท�ำหน้าท่ีอย่างเต็มก�ำลังความสามารถ ท่ีมาพร้อมกับความสุข เพื่อประโยชน์ของสมาชิกในชุมชน กล่าวคือ ผลงานที่โดดเด่น คือ กระบวนการของพื้นที่ท�ำกินให้กับสมาชิกในชุมชน โดยผู้น�ำมีการประสาน กับทุกหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องอันเนื่องมาจากการที่สมาชิกในชุมชนไม่มีพ้ืนที่ ทำ� กนิ แตค่ นนอกพืน้ ทส่ี ามารถเขา้ มาจบั จองพื้นท่ไี ดอ้ ย่างอิสระ ทง้ั น้ผี นู้ ำ� ได้ ย่นื เสนอปัญหาดงั กล่าวถงึ หนว่ ยงานราชการ ทั้งทหาร ตำ� รวจ ผวู้ ่าราชการ จังหวัด นายกรัฐมนตรี (สมัยนายกยิ่งลักษณ์ ชินวัตร) และมีการต่อสู้ทาง บา้ นเขาสารภี 97

ด้านเอกสารจนกระทั่งสมาชิกบ้านเขาสารภีมีพื้นท่ีท�ำกินเกือบคร่ึงหมู่บ้าน นั้นคือความภาคภูมิใจและเป็นการท�ำเพ่ือส่วนร่วมโดยแท้จริง ตลอดจน ในชุมชนบ้านเขาสารภีมีกลุ่มบุคคลที่ส�ำคัญและเป็นผู้ท่ีมีจิตสาธารณะ น้ันคือ ครูคุรุทายาท ของโรงเรียนต�ำรวจตะเวณชายแดนบ้านเขาสารภี ซึ่งเป็นบุคคลที่จบจากโรงเรียนดังกล่าวและกลับมาปฏิบัติหน้าที่เป็นคุณครู ให้กับเยาวชนในชุมชน เพื่อเป็นต้นแบบและเป็นแรงบันดาลใจให้แก่ นักเรียน ท�ำด้วยความสุขและความตั้งใจท�ำให้ครูคุรุทายาท ด�ำเนินชีวิตได้ ตรงตามเปา้ หมายทวี่ างไว้ได้สำ� เรจ็ 98 “หมูบ่ ้านตัวอย่าง 4 ดี วิถพี อเพียง”

วัดและพระสงค์ซึ่งเป็นที่เคารพบูชาของสมาชิกบ้านเขาสารภี มีกิจกรรมทางศาสนาให้กับสมาชิกในชุมชนเข้าร่วมและได้รับการตอบ รับและสมาชิกก็ได้เข้าร่วมกันอย่างพร้อมเพียงกัน ท้ังกิจกรรมประจ�ำปี ของวัดเขาสารภี และกิจกรรมอื่น ๆ ที่ชุมชนได้จัดท�ำขึ้นโดยจะมีการ บรูณาการทางวดั เขาสารภีอย่างสมำ่� เสมอ ขณะที่ด้านสุขภาพ ผู้สูงอายุในชุมชนเป็นผู้สูงอายุที่มีคุณภาพ และสามารถเป็นผู้ที่ให้ความรู้แก่สมาชิกในชุมชนได้เป้นอย่างดี ทั้งแนวคิด ด้านการด�ำรงชีวิตอย่างมีความสุข และองค์ความรู้ด้านการประกอบอาชีพ รวมถึงการดูแลสุขภาพให้แข็งแรงซ่ึงน้ันเป็นสิ่งท่ีชุมชนบางชุมชนใฝ่ฝัน กเ็ ปน็ ได้ บา้ นเขาสารภี 99

- ระดบั ครอบครวั (รายได้ดี) บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนเกษตรกรรม มาจากการจ�ำหน่ายผลผลิต ทางด้านการเกษตร เช่น อ้อย ข้าวโพด มันส�ำปะหลัง ข้าวและผลไม้ ครัวเรือน ในชุมชนบ้านเขาสารภีได้พยายามหาอาชีพเสริมเพื่อเป็นการ สร้างรายได้ให้กับครอบครัวอีกทางหน่ึง เช่น การเลี้ยงกบในบ่อดิน การเพาะเห็ดนางฟ้าเพอ่ื จำ� หนา่ ย โดยสมาชกิ ในชมุ ชนท่ีทำ� การเร่มิ การสรา้ ง อาชีพเสริมน้ัน มีความรู้ท่ีเร่ิมจากศูนย์และพัฒนาองค์ความรู้ ศึกษาจาก อนิ เทอร์เนต็ และสอบถามผู้ร้จู นสามารถดำ� อยไู่ ดด้ ้วยตนเอง ผนวกกบั ความ มุ่งม่ันต้ังใจทจี่ ะพฒั นาตนเองและมงุ่ หวงั ท่ีจะสร้างรายไดใ้ ห้กบั ครอบครวั 100 “หมูบ่ ้านตัวอยา่ ง 4 ดี วิถพี อเพียง”

จนเป็นครัวเรือนตัวอย่างที่พร้อมจะให้ความรู้กับสมาชิกในชุมชน ส�ำหรับการสร้างรายได้เสริมหลังการเก็บเกี่ยวผลผลิตทางด้านการเกษตร ดังนั้นบ้านเขาสารภีเป็นชุมชนที่มีกระบวนการแก้ปัญหาของสมาชิกใน ชุมชนสามารถท�ำให้เกิดรายได้และเกิดกระบวนการท่ีสามารถสร้างรายได้ อย่างไม่มีท่ีส้ินสุด ตลอดจนสถานศึกษาในชุมชนพยายามที่จะสอดแทรก องค์ความรู้ด้านอาชีพให้เด็กและเยาวชน เพ่ือท่ีจะเป็นพื้นฐานการด�ำเนิน ชีวติ ให้อย่ใู นสังคมไดอ้ ย่างมคี วามสขุ และก่อใหเ้ กดิ รายไดต้ อ่ ครัวเรอื นสืบไป บ้านเขาสารภี 101

- ระดับชุมชน (สิง่ แวดลอ้ มด)ี ชุมชนบ้านเขาสารภีเป็นชุมชนทีมีการอนุรักษ์ธรรมชาติ โดยสมาชิก ทุกคนให้ความส�ำคัญกับสิ่งแวดล้อม ได้แก่ หอยหอม ท่ีมีการอรุรักษ์และ เพราะเลี้ยงตามธรรมชาติ โดยครั้นที่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรม สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนิน ตรวจเย่ียมโรงเรยี นต�ำรวจตระเวนชายแดนบา้ นเขา้ สารภี ทรงมพี ระราชด�ำริ ให้ชาวบ้าน “บ้านเขาสารภีควรให้ความส�ำคัญและอนุรักษ์หอยหอมไว้” เน่ืองจากเป็นทรัพยากรที่ธรรมชาติและเป็นส่ิงมีชีวิตท่ีไม่ใช่ทุกพื้นท่ีจะมี ซึ่งถอื ว่าเปน็ เอกลกั ษณข์ องชมุ ชนบ้านเขาสารภีของเรา 102 “หมู่บา้ นตัวอย่าง 4 ดี วิถีพอเพียง”

จากแนวพระราชด�ำริดังกล่าวสมาชิกชุมชนบ้านเขาสารภี ได้ร่วมกัน ดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติให้สมบูรณ์ เพ่ือให้เป็นแหล่งเพาะพันธุ์หอม ที่ทรงคุณค่าของชุมชน ขณะท่ีเกษตรกรภายในชุมชนได้ได้ด�ำเนินการ ลดปริมาณการใช้สารเคมีในชุมชน โดยในชุมชนมีพื้นท่ีการท�ำ เกษตรอินทรีย์และผู้ดูแลก็เป็น ปราชญ์ชาวบ้านที่พร้อมให้ความรู้กับชุมชน อย่างต่อเนื่อง ดังนั้นบ้านเขาสารภีจึงเป็นชุมชนที่มีสภาพแวดล้อมที่มี ความอุดมสมบูรณ์ และสามารถกล่าวได้เป็นชุมชนท่ีมีส่ิงแวดล้อมดี ชุมชน หนง่ึ ในจงั หวัดสระแกว้ บ้านเขาสารภี 103

กระบวนการจดั ท�ำแผนพัฒนาชมุ ชน จากการวิเคราะห์และศึกษาปัญหาของชุมชน และผลกระทบท่ีเกิด จากปัญหาและเม่ือพบปัญหาแล้วก็หาทางออกของปัญหา ด้วยการจัดท�ำ โครงการหรือกิจกรรมเชิงพัฒนา ได้ข้อสรุปในการจัดการแผนการพัฒนา ชุมชนของบ้านเขาสารภี เพ่ือเป็นแผนในการด�ำเนินกิจกรรมเชิงพัฒนา เพื่อให้เกิดการแก้ปัญหาและส่งเสริมให้ชุมชนบ้านเขาสารภีเข้าสู่กรอบ ของโครงการสระแก้วเมืองแหง่ ความสุข ภายใต้ 4 ดี วิถพี อเพียง 104 “หมู่บา้ นตัวอยา่ ง 4 ดี วิถพี อเพียง”

แผนพัฒนาชุมชนบ้านเขาสารภี โครงการสระแก้วเมืองแหง่ ความสขุ ภายใต้ 4 ดี วิถพี อเพียง วสิ ยั ทัศน์ : เปน็ ชมุ ชนแห่งความสามคั คี รักษาธรรมชาติ และปลอดยาเสพติด ด้านคนดี - โครงการชว่ ยเหลือผู้ดอ้ ยโอกาส - โครงการปฏิบัตธิ รรม - โครงการสร้างความสามัคคีในชมุ ชน - โครงการกจิ กรรมบ�ำเพญ็ ประโยชน์สำ� หรบั เด็กและเยาวชน - โครงการปอ้ งกนั และแก้ไขปญั หายาเสพติด ด้านสขุ ภาพดี - โครงการลดละเลกิ เหล้า - โครงการออกก�ำลงั กาย เตน้ แอโรบิค - โครงการตู้นำ�้ ด่มื - โครงการจัดซือ้ อปุ กรณ์การกีฬาเพ่ือสขุ ภาพ ดา้ นรายได้ดี - โครงการฝึกอาชพี ใหก้ ับคนในชมุ ชน - โครงการกินและปลูกผกั สวนครวั ในบ้าน - โครงการสนบั สนุนพนั ธพุ์ ชื ด้านส่งิ แวดล้อมดี - โครงการรณรงคไ์ ม่เผาขยะ - โครงการปลกู ปา่ เพอ่ื ทดแทน บา้ นเขาสารภี 105

บทสรปุ การเกดิ ชุมชนและบุคคลต้นแบบ บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนขนาดเล็ก และเป็นพื้นที่คู่ขนานกับประเทศ กัมพูชา โดยมีประวัติศาสตร์อันทรงคุณค่าท่ียาวนาน โดยภายในชุมชน เป็นการอยู่แบบวิถีชาวบ้านด้วยระบบอุปถัมภ์ ที่มีการช่วยเหลือซ่ึงกัน และกันอย่างต่อเน่ือง หรือกล่าวได้ว่าบ้านเขาสารภีเป็นชุมชนที่มีความ อุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติเป็นอย่างมาก โดยสมาชิกทุกคนให้ความส�ำคัญ กับการอนุรักษ์ธรรมชาติด้วยการท�ำเป็นแบบอย่างให้กันภายในชุมชน ท้ังนี้ชุมชนมีการร่วมมือระหว่าง ชุมชน วัด โรงเรียนและหน่วยงานท้ังภาค รัฐและภาคเอกชน ที่เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชน โดยสมาชิก 106 “หมบู่ า้ นตวั อยา่ ง 4 ดี วถิ พี อเพียง”

ชุมชนบ้านเขาสารภีให้ความร่วมมือกับทุกภาคส่วนและมีการท�ำงานแบบ บูรณาการกนั ได้เป็นอยา่ งดี ซ่ึงถือว่าเปน็ จุดแขง็ ของชมุ ชน ดังน้ันชุมชนบ้านเขาสารภีสามารถเป็นต้นแบบด้านคนดี และ ส่ิงแวดล้อมดีให้กับชุมชนอื่นได้ เนื่องจากผลงานท่ีบุคคลต้นแบบด้านคนดี ได้ท�ำไว้น้ันถือเป็นผลงานท่ีประจักษ์และเกิดประโยชน์ต่อชุมชนโดยแท้จริง รวมถึงด้านส่ิงแวดล้อมดี ชุมชนได้มีการด�ำเนินการอนุรักษ์ธรรมชาติและ สิ่งแวดล้อมได้เป็นอย่างดี มีกระบวนการวางแผนและปลูกฝังให้สมาชิก ในชุมชนใชท้ รพั ยากรธรรมที่มอี ยอู่ ยา่ งจ�ำกัดให้เกดิ ประโยชน์สงู สดุ บ้านเขาสารภี 107

ความเป็นไปได้ของการน�ำกระบวนการแนวคิดชุมชนต้นแบบ มาขยายผลโครงการสระแก้วเมืองแห่งความสุขเป็นโครงการท่ีเริ่มจาก บ้านคลองอาราง อ�ำเภอเมืองสระแก้ว จังหวัดสระแก้ว ที่ได้ด�ำเนิน โครงการอย่างต่อเน่ืองและประสบความส�ำเร็จอย่างเป็นรูปธรรม และคณาจารย์จากมหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรม ราชปู ถัมภ์ สระแก้ว ได้ขยายผลสู่ชมุ ชนบ้านเขาสารภี ทั้งน้ีบ้านเขาสารภีสามารถรับกับสภาพความเปล่ียนแปลง ท้ังภายในและภายนอกได้อย่างมั่นคง ซึ่งน้ันเป็นตัวแปรที่ส�ำคัญ อันแสดงถึงความเป็นไปได้ของการน�ำแนวคิด 4 ดี วิถีพอเพียง มาขยายผลและพบว่าบ้านเขาสารภีสามารถเป็นชุมชนต้นแบบ ในด้านคนดี ดา้ นสิง่ แวดลอ้ มดี และให้แกช่ มุ ชนอนื่ ได้อย่างชดั เจน 108 “หมู่บา้ นตวั อยา่ ง 4 ดี วถิ พี อเพยี ง”

ข้อเสนอแนะในการพฒั นาชมุ ชน บา้ นเขาสารภี บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนท่ีก�ำลังพัฒนาอย่างต่อเนื่อง และมี แนวโน้มที่จะเป็นต้นแบบให้แก่ชุมชนอ่ืนได้ เน่ืองจากบ้านเขาสาร ภีมีทุนทางสังคมท่ีหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ด้านปราชญ์ชาวบ้าน ด้านวัฒนธรรม ตลอดจนทรัพยากรธรรมชาติท่ีเป็นประโยชน์ต่อ สมาชิกในชุมชน ทั้งนี้ บ้านเขาสารภีมีความส�ำเร็จด้านคนดี และ ส่งิ แวดลอ้ มดี ทเี่ ดน่ ชัดอย่างเปน็ รปู ธรรม อนง่ึ ด้านสขุ ภาพดี ชุมชนบ้านเขาสารภียังมีการกระจายองค์ความรู้และสมาชิก ในชมุ ชนยงั ไมใ่ ห้ความส�ำคัญกับดา้ นสขุ ภาพเท่าท่ีควรมเี พียงสมาชิก เพียงกลุ่มเล็กๆ ท่ีให้ความส�ำคัญกับด้านสุขภาพ ขณะที่ด้านราย ได้ดี สมาชิกในชุมชนส่วนใหญ่ยังคงมีหนี้สินและให้ความส�ำคัญกับ อาชีพเสริมและการสร้างรายได้เสริมในจ�ำนวนไม่มาก จึงไม่ก่อให้ เกิดการพัฒนาท่ียังยืน ทั้งนี้เป็นการวิเคราะห์ในเชิงวิชาการเท่าน้ัน โดยหวงเปน็ อยา่ งยิ่งวา่ บา้ นเขาสารภจี ะเปน็ ชุมชนสระแก้วเมือง แห่งความสขุ ด้วย 4 ดี วถิ ีพอเพยี งทสี่ มบูรณใ์ นอนาคต บา้ นเขาสารภี 109

110 “หมู่บา้ นตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

บา้ นเขาสารภี 111

ชายแดนเบือ้ งบรู พา ปา งามนำ้ ตกสวย มากดวยรอยอารยธรรมโบราณ ยา นการคาไทย-กมั พชู า มหาวิทยาลยั ราชภัฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปู ถัมภ สระแกว เลขที่ 1177 หมทู ่ี 2 ตำบลทาเกษม อำเภอเมืองสระแกว จงั หวดั สระแกว 27000 โทรศพั ท : 037-447-043 โทรสาร : 037-447-111 Website : www.sk.vru.ac.th 112 “หม่บู า้ นตวั อย่าง 4 ดี วถิ พี อเพียง”