ถอดบทเรียน บ้านเขาสารภี New

บ้านเขาสารภี 47

ศกั ยภาพของชมุ ชนและพ้นื ท่ี พื้นที่ส่วนใหญ่ของต�ำบลทับพริกเป็นที่ราบสูง สามารถปลูกได้ท้ัง พืชไร่และพืชสวน เน่ืองจากใต้ดินมีความอุดมสมบูรณ์มาก โดยสามารถ ขุดเจาะแหล่งน้�ำเพื่อการเกษตรได้ ขณะที่ประชากรมีความถนัดด้านอาชีพ การเกษตรกรรม และสามารถรับเทคโนโลยีใหม่ ๆ ได้รวมถึงประชาชน ท่ีมีความสนใจเร่ืองอาชีพด้านเกษตรพร้อมที่จะได้รับการสนับสนุน รวมถึง มีกลุ่มองค์กรต่าง ๆ ในต�ำบลที่ควรส่งเสริมเช่น กลุ่มสตรี กลุ่มเยาวชน กลุ่มอาชีพต่าง ๆ และมีแหล่งท่ีสามารถปรับปรุงให้ใช้ประโยชน์ทางด้าน การเกษตรและการประมงหมบู่ า้ นได้ 48 “หม่บู ้านตวั อยา่ ง 4 ดี วถิ พี อเพียง”

ดา้ นทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม ภูมิอากาศ (พ.ศ. 2562) อุณหภูมิสูงสุด 43 องศาเซลเซียส ต่�ำสุด 19 องศาเซลเซียส ขณะที่ปริมาณน�้ำฝนเฉล่ีย พบว่า พ.ศ. 2554 ปรมิ าณน้�ำฝนเฉล่ีย สูงสดุ และเม่อื พ.ศ. 2555 ปริมาณน�้ำฝนเฉล่ยี ตำ�่ สุด บา้ นเขาสารภี 49

ระบบและแหลง่ เรียนร้ขู องต�ำบลทับพรกิ อำ� เภออรัญประเทศ จังหวัดสระแกว้ การจดั การตนเองของต�ำบลทับพริกประกอบด้วย 7 ระบบ 29 แหล่ง เรยี นร้ปู ระกอบด้วย 50 “หมู่บา้ นตัวอยา่ ง 4 ดี วถิ พี อเพียง”

1. ระบบบรหิ ารจดั การท้องถ่ินแบบมสี ่วนรว่ ม 2. ระบบทรัพยากรธรรมชาติสง่ิ แวดลอ้ มและเกษตรเพือ่ สขุ ภาวะ 3. ระบบสขุ ภาวะชมุ ชน 4. ระบบสวัสดิการชุมชน 5. ระบบเศรษฐกิจชุมชน 6. ระบบการเรยี นรชู้ มุ ชนเพือ่ สุขภาวะ 7. ระบบจติ สาธารณะเพอื่ สุขภาวะ บา้ นเขาสารภี 51

สรุปผลการพัฒนาท้องถิ่นในปีที่ผ่านมา ยทุ ธศาสตร์ จำ� นวนโครงการ ในโแคผรนงพกาัฒรนา ทดี่โคำ� รเนงกินากราร 1. การพัฒนาด้านโครงสรา้ งพื้นฐาน 2. การพัฒนาด้านเศรษฐกจิ 21 9 3. ด้านการพัฒนาสงั คมและ 7 1 คุณภาพชีวติ และสาธารณสุข 4. ดา้ นการพฒั นาการศกึ ษา ศาสนา 40 28 ศิลปวฒั นธรรมและนนั ทนาการ 35 20 52 “หม่บู ้านตัวอย่าง 4 ดี วิถพี อเพยี ง”

ยุทธศาสตร์ จำ� นวนโครงการ ในโแคผรนงพกาฒั รนา ทีด่โค�ำรเนงกินากราร 5. ด้านการพัฒนาดา้ นทรัพยากร 2 2 ส่ิงแวดลอ้ มและการท่องเท่ียว 6. ด้านการพฒั นาบคุ ลากรและองค์กร 27 27 7. ด้านการพัฒนาเขตการค้าชายแดน 2 0 รวม 134 87 บ้านเขาสารภี 53

54 “หม่บู ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

การวเิ คราะหศ์ กั ยภาพขององค์การบรหิ าร สว่ นตำ� บลทับพรกิ (SWOT ANALYSIS) จุดแขง็ (STRENGTHS) - มสี ่วนราชการท่ปี ฏบิ ตั ิภารกิจไดต้ ามอำ� นาจหน้าทีไ่ ด้ในระดับทด่ี ี - การวางแผนพฒั นาองค์การบริหารส่วนต�ำบลมกี ารกำ� หนดนโยบาย ทเี่ ดน่ ชัดและแผนพัฒนาท้องถนิ่ มาจากการมสี ่วนร่วมของประชาชน ในพ้ืนที่ - มคี วามสามารถในการประสานงานกบั สว่ นราชการ ภาคประชาชน รัฐวิสาหกิจ หรอื เอกชนในระดบั ทีด่ ี - มกี ารมอบอ�ำนาจการปฏบิ ตั หิ นา้ ทท่ี ีช่ ัดเจนทำ� ใหก้ ารบรหิ ารงาน เปน็ ไปด้วยความรวดเร็ว - มกี ารกำ� กบั ดแู ลการปฏิบตั ริ าชการ - มรี ะเบียบ กฎหมายก�ำหนดอ�ำนาจหน้าทข่ี ององค์การบรหิ ารส่วนต�ำบล ท่สี นองตอบต่อความตอ้ งการของประชาชนในพน้ื ที่ - บคุ ลากรมคี วามรบั ผิดชอบต่อการปฏบิ ตั ิหนา้ ทต่ี ามระเบยี บ กฏหมาย - มพี นื้ ทต่ี �ำบลขนาดเลก็ งา่ ยต่อการบริหาร และดแู ลอยา่ งทั่วถงึ - มกี ล่มุ องค์กรภาคประชาชนท่เี ขม้ แขง็ และมีการทำ� งานในระบบ ของเครือข่าย บ้านเขาสารภี 55

56 “หม่บู ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

จุดออ่ น (WEAKNESS) - มีงบประมาณในการบรหิ ารน้อย ไมส่ ามารถพัฒนาตามความต้องการ ของประชาชนได้อยา่ งทัว่ ถึง และตามความจำ� เปน็ เรง่ ดว่ น - ขาดแหลง่ น้ำ� เพ่ือการเกษตรในบางพื้นท่ี - การให้บริการประชาชนทางด้านไฟฟ้า ประปา และอินเทอร์เน็ต ยังไม่มีความเสถียรและยังไม่เพียงพอต่อความต้องการของประชาชน ในพ้ืนท่ี - อัตราก�ำลงั บคุ ลากรยังไม่เพยี งพอต่อปริมาณงาน - งบประมาณท่ีได้รับการจัดสรรยังไม่เพียงพอในการแก้ไขปัญหา ด้านโครงสรา้ งพน้ื ฐานของตำ� บล - การจดั เกบ็ ฐานขอ้ มลู และการนำ� ใชข้ อ้ มลู ยงั มีความคลาดเคลื่อน บ้านเขาสารภี 57

โอกาส (OPPORTUNITIES) - นโยบายของรฐั บาล - การจัดเก็บภาษีขององค์การบริหารส่วนต�ำบลเป็นไปตามเป้าหมาย ท่วี างไวม้ ากขนึ้ - การขยายตัวทางเศรษฐกิจเอ้ือต่อการลงทนุ ในพ้ืนที่ - ความกา้ วหนา้ ด้านเทคโนโลยีท�ำใหม้ ีความสะดวกคลอ่ งตัว และมีประสิทธภิ าพในการทำ� งานมากขึ้น - มกี ารคา้ ขายกบั ประเทศเพือ่ นบา้ นสามารถเปิดตลาดการคา้ ชายแดน - มกี ารปลกู พืช หรือทำ� เกษตรหลากหลายชนดิ ของประชาชนในตำ� บล 58 “หมบู่ ้านตวั อยา่ ง 4 ดี วิถพี อเพยี ง”

อปุ สรรค (THREATS) - ประชาชนในพ้ืนที่บางส่วนไม่ให้ความร่วมมือในกิจกรรมจาก องคก์ รของรฐั - ปัญหายาเสพติดที่ยังไม่หมดส้ิน เช่น วัยรุ่นยังคงคึกคะนองและ ไมม่ ีอาชีพ จึงมปี ัญหาเรือ่ งยาเสพตดิ มาเกยี่ วขอ้ ง - ระเบียบข้อกฎหมาย ปัจจุบันไม่สอดคล้องกับการปฏิบัติงานและ การใช้จ่ายงบประมาณ - การจัดสรรงบประมาณจากรัฐยังไม่เพียงพอกับภารกิจที่ถ่ายโอน ให้กับท้องถ่ิน บา้ นเขาสารภี 59

กระบวนการศกึ ษาบรบิ ทชมุ ชน ในการส�ำรวจข้อมูลศึกษาชุมชนครั้งนี้เลือกพ้ืนที่จังหวัดสระแก้ว ซ่ึงเป็นจังหวัดที่เป็นจังหวัดที่เคยเป็นอ�ำเภอหนึ่งในจังหวัดปราจีนบุรีและ ต่อมาให้แยกตัวออกมาเป็นจังหวัดสระแก้ว ในการศึกษาครั้งนี้ได้เลือก บ้านเขาสารภี หม่ทู ่ี 3 ตำ� บลทับพริก อ�ำเภออรญั ประเทศ จังหวัดสระแก้ว มจี ำ� นวนครวั เรอื น 202 ครวั เรือนและจ�ำนวนประชากร รวมท้งั ส้นิ 234 คน 60 “หม่บู ้านตัวอยา่ ง 4 ดี วถิ ีพอเพียง”

อาจารย์ผู้รับผิดชอบพื้นที่ได้เดินทางไปศึกษาบริบทชุมชนเป้าหมาย โดยเร่ิมจากการประสานกับทางจังหวัดสระแก้วเพื่อศึกษาข้อมูลเบ้ืองต้น และได้จัดท�ำหนังสือขออนุญาตเข้าพ้ืนท่ี ถึงนายอ�ำเภอ นายกองค์การ บริหารส่วนตำ� บล รวมไปถึงผูใ้ หญบ่ า้ น เพ่ือท�ำการศึกษาบรบิ ทชมุ ชนเชงิ ลกึ ด้วยวิธีการฝังตัวอยู่ในชุมชน โดยอาศัยผู้น�ำหรือผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้น�ำทาง และช้ีแนะบรบิ ทท่ีส�ำคัญของชมุ ชน บา้ นเขาสารภี 61

การศึกษาครั้งนี้ใช้เทคนิคการสัมภาษณ์การท�ำกระบวนการกลุ่ม และใช้เคร่ืองมือเป็นแบบสอบถามแบบปลายเปิดเพ่ือให้ผู้ตอบสามารถ แสดงทัศนคติ ความเชื่อและสะท้อนปัญหาพร้อมเสนอความต้องการ ต้นไม้ชุมชน ต้นไม้ปัญหา และท�ำการวิเคราะห์ SWOT ของชุมชน โดยกลุ่มเป้าหมายที่เข้าร่วมกิจกรรม คือสมาชิกในชุมชนบ้านเขาสารภี ทุกคน โดยประกอบด้วยอายุต้ังแต่ 5 ปี ถึง 70 ปี เพื่อให้ได้มาซ่ึง ความตอ้ งการและสะทอ้ นปัญหาของชุมชนโดยแทจ้ ริง 62 “หมูบ่ ้านตวั อยา่ ง 4 ดี วถิ พี อเพยี ง”

ขนั้ ตอนการส�ำรวจข้อมลู ชมุ ชน ผู้ศึกษาเดินทางไปยังพ้ืนท่ีเป้าหมาย ให้สมาชิกในชุมชน ได้แสดง ความคิดเห็นด้วยวิธีการประชุม ประชาคม ขณะเดียวกันผู้ศึกษาใช้แนวคิด Snow Ball เพ่ือค้นหาบุคคลเป้าหมายที่เข้าข่าย 4 ดี ในแต่ละด้าน ประกอบด้วย คนดี สุขภาพดี รายได้ดี และส่ิงแวดล้อมดี รวมทั้งจัดท�ำ กระบวนการสนทนากลุ่ม (Focus Group) เพื่อให้ได้มาซึ่งความคิดเห็น ความเช่ือ ทัศนคติของกลุ่มตัวอย่าง ณ ลานเอนกประสงค์ของชุมชน เพื่อก่อให้เกิดการพัฒนาและแก้ไขปัญหาได้อย่างยั่งยืน เพ่ือให้สอดคล้อง กับโครงการสระแกว้ เมืองแหง่ ความสุขภายใต้ 4 ดี วถิ พี อเพียง จากการศึกษาชุมชน ด้วยเคร่ืองมือการวิเคราะห์ชุมชน ต้นไม้ปัญหา ซ่ึงเป็นเครื่องมือการมีส่วนร่วมท่ีแสดงให้เห็นถึงความชัดเจนของปัญหา และสาเหตุ จัดล�ำดับความส�ำคัญของปัญหา การเช่ือมโยงของปัญหาและ สาเหตุ ชุมชนเห็นแนวทางในการด�ำเนินการแก้ไขปัญหา รวมถึงสร้างความ เข้าใจระหว่างผู้เก่ียวข้อง และสร้างการมีส่วนร่วมในการวิเคราะห์ปัญหา เครื่องมือต้นไม้แห่งปัญหาและสาเหตุ ถูกใช้ในเวทีชุมชนระดับหมู่บ้าน โดยให้ชุมชนร่วมกนั วิเคราะห์ปัญหาและสาเหตุที่เกดิ ขึน้ พบว่า บ้านเขาสารภี 63

การศกึ ษาชมุ ชนด้วย เครอ่ื งมือตน้ ไม้ปญั หา ปญั หา สาเหตุ ความต้องการ การขาดน�ำ้ อปุ โภค - ไม่มถี ังนำ้� สำ� หรบั กกั เกบ็ นำ้� - ต้องการน้�ำสะอาดเพื่อ และบรโิ ภค - น้�ำใต้บาดาลหมด ดืม่ และใช้ในครวั เรอื น - ภยั ธรรมชาติ ฝนไมต่ กต้อง - ตอ้ งการถงั เก็บน้ำ� ตามฤดูกาลและเกิดภยั น้ำ� แล้ง ขนาดใหญภ่ ายใน - สภาพอากาศเปลีย่ นแปลงบอ่ ย ชมุ ชน - การตดั ไมท้ �ำลายปา่ การมีรายไดน้ ้อย - คนในชุมชนไมม่ งี านท�ำ - สร้างอาชพี ให้ และมรี ายจา่ ยมาก ต้องท�ำงานต่างจงั หวัด คนในชมุ ชนอยไู่ ด้ - คา่ จ้างการท�ำงาน ราคาถูก และเหน็ ผลเรว็ ผลผลติ ทางดา้ น - พชื ไร่มรี าคาตกตำ่� - รฐั บาลควรเข้ามา การเกษตรตกต่ำ� - ปรมิ าณผลผลติ ทใ่ี ด ้ ช่วยในเรือ่ งราคา มปี ริมาณท่ีนอ้ ย ผลผลิตทางดา้ น หนอนกระทกู้ นิ ข้าวโพด การเกษตร 64 “หมู่บา้ นตวั อยา่ ง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

ปัญหา สาเหตุ ความต้องการ การไมม่ ีท่ีท้งิ ขยะ - สมาชิกทิ้งขยะไม่ลงถงั ตอ้ งการรถมาเก็บขยะ ในชุมชน - มคี นนำ� ขยะมาจาก และเผาหรอื ฝงั เพือ่ กำ� จัด ความไม่สามัคคี นอกชมุ ชนเข้ามา เช่น รวมถึงให้เอกชนเขา้ มา กันในชุมชน ขเี้ ป็ดของเอกชนมากองไว้ รบั ผิดชอบกองขี้เปด็ เพ่อื ใช้ในพ้ืนทต่ี นเอง ตอ้ งการคยุ กนั และ - การทิ้งขยะไม่เปน็ ทีแ่ ละ ปรบั ความเข้าใจ ไมม่ กี ารบรหิ ารจดั การทดี่ ี - การทะเลาะกนั ไม่เขา้ ใจกัน - การเมืองสรา้ งความแตกแยก - ความไมเ่ ข้าใจในครัวเรอื นคน ไมม่ พี ้นื ทส่ี นาม - ขาดสนามเด็กเล่น ต้องการสนามเปตอง หรอื พ้ืนทใี่ นการ - ขาดอปุ กรณ์กีฬา จดั สรรพื้นท่สี นามกฬี า ท�ำกิจกรรมรว่ มกัน ฟตุ บอล รวมถงึ การจดั กจิ กรรมรว่ มกัน สัญญาณ - มจี ุดปลอ่ ยสญั ญาณ ต้องการสัญญาณ อินเทอรเนต็ ไรสาย อนิ เทอรเ น็ตเพยี งจดุ เดียว อินเทอรเ นต็ ไร้สาย ยังไมท ่ัวถงึ ทง้ั ในชมุ ชน ไวท้ ั่วหมบู่ ้าน เพื่อคน้ หา หมูบาน ความรเู้ พิม่ เตมิ วยั รนุ่ หนุ่มสาว มีพฤตกิ รรมท่ี - วยั รนุ่ อยากลองและคกึ คะนอง อบรมให้ความรู้ ไม่เหมาะสม - ผู้ปกครองไมม่ เี วลาดแู ลลูกหลาน รอ้ งเรียนหนว่ ยงาน และการตง้ั ครรภ์ ท�ำใหข้ าดความอบอุ่น ราชการ มาแก้ไข ก่อนวนั อนั ควร - ส่อื ทยี่ ่ัวยุ และแจกถงุ ยางอนามยั - วยั ร่นุ ชอบดม่ื ขอมึนเมา ขาดสติ ใจร้อนเปิดเพลงเสยี งดงั หนอนกระทู้ - หนอนกระท้มู าจาก ตอ้ งการให้มกี ารแกไ้ ข ต่างประเทศ เรือ่ งการกำ� จัด หนอนกระทู้ บา้ นเขาสารภี 65

จากตารางข้างต้น พบว่าสมาชิกในชุมชนบ้านเขาสารภีเห็นว่าปัญหา การขาดน้�ำอุปโภคและบริโภค เป็นปัญหาที่ส�ำคัญโดยมีสาเหตุมาจาก ภายในชุมชนไม่มีอุปกรณ์ส�ำหรับกักเก็บน�้ำ ตลอดจนสมาชิกในชุมชน มีความเชื่อว่าน้�ำบาดาลแห้งและหมดไป จึงไม่สามารถขุดเจาะน้�ำเพื่อใช้ ในชุมชนได้ อีกท้ังปัญหานี้เกิดจากภัยธรรมชาติ ท่ีมีปรากฏการณ์ของฝน ที่ไม่ตกต้องตามฤดูกาลอันเกิดจากสภาพอากาศที่เปล่ียนแปลงไป ท้ังน้ีก็ เป็นผลจากการตัดไม้ท�ำลายป่า อย่างไรก็ตามความต้องการของชุมชนคือ น้�ำสะอาดส�ำหรับการบริโภคและเพื่อใช้ภายในครัวเรือนตลอดจนถังกักเก็บ น้�ำขนาดใหญ่เพ่ือใช้ภายในชมุ ชน ขณะท่ีปัญหาการมีรายได้น้อยและมีรายจ่ายมาก สมาชิกในชุมชน บ้านเขาสารภีมีความเห็นว่ามีสาเหตุเกิดจากสมาชิกในชุมชนไม่มีงานท�ำ จึงจ�ำเป็นต้องเดินทางออกจากชุมชนเพื่อไปท�ำงานต่างจังหวัด รวมกับ ค่าจ้างหรือค่าแรงก็มีราคาถูกจึงไม่สามารถมีรายได้เพียงพอต่อการดูแล ครอบครัว โดยชุมชนมีความต้องที่จะสร้างอาชีพท่ีสามารถให้สมาชิกใน ชุมชนอยู่ไดด้ ว้ ยตนเองและได้เงินมาเพอ่ื ใชใ้ นครวั เรือน รวมถึงปัญหาผลผลิตทางด้านการเกษตรตกต่�ำ มีสาเหตุเกิดจากพืช ไร่มีราคาตกต่�ำ และปริมาณผลผลิตท่ีได้มีปริมาณที่น้อยอันเกิดจากหนอน กระทู้ที่มาท�ำลายผลผลิตทางการเกษตรของชุมชน ท้ังน้ีความต้องการของ ชุมชนคือ การได้รับความช่วยเหลือจากรัฐบาลเร่ืองราคาและการแก้ปัญหา เรื่องหนอนกระทู้ ตลอดจนปัญหา การไม่มีท่ีท้ิงขยะในชุมชน มีสาเหตุมาจากสมาชิก ในชุมชนไม่ทิ้งขยะลงถัง รวมถึงมีคนจากภายนอกชุมชนน�ำขยะเข้ามาท้ิง เช่น ขี้เป็ด ท่ีจะไปใช้เพ่ือเป็นปุ๋ยส�ำหรับพืชไร่ซึ่งส่งกล่ินเหม็นต่อชุมชน อย่างไรก็ตามสาเหตุที่ส�ำคัญคือต้องมีการบริหารจัดการท่ีดี โดยความ ต้องการของชุมชนคือ ต้องการให้มรี ถมาเกบ็ ขยะ รวมถงึ ให้เอกชนเขา้ มารับ ผดิ ชอบกองข้เี ปด็ ภายในชมุ ชน 66 “หมบู่ ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ พี อเพยี ง”

ปัญหา ความไม่สามัคคีในชุมชน มีสาเหตุจากความไม่เข้าใจกันทั้ง ในระดับครอบครัวและชุมชน รวมถึงความเห็นทางด้านการเมืองท่ีแตกต่าง กัน น�ำไปสู่การทะเลาะภายในชุมชน โดยความต้องการท่ีจะแก้ไขปัญหา ดังกล่าว คือสมาชิกในชุมชนต้องมีการพูดคุยและแลกเปลี่ยนความเห็น เพื่อให้เกิดความเข้าใจระหว่างกัน และปัญหาหน่ึงคือการไม่มีสนามหรือ พ้ืนท่ีในการท�ำกิจกรรมร่วมกัน โดยมีสาเหตุมาจากในชุมชนขาดอุปกรณ์ ด้านกีฬาและขาดสนามเด็กเล่นท่ีจะเป็นการเสริมสร้างพัฒนาการของ เด็กและเยาวชน โดยความต้องการชองชุมชนคือ สนามเปตอง และสนาม ฟุตบอล รวมถึงการจัดกิจกรรมร่วมกัน อีกท้ังปัญหาสัญญาณอินเทอร์เน็ต ไร้สายยังไม่ทั่วถึงท้ังหมู่บ้าน โดยมีสาเหตุมาจากจุดปล่อยสัญญาณ ในชุมชนมีเพียงจุดเดียว โดยความต้องการให้มีจุดกระจายสัญญาณ อินเทอร์เน็ตไร้สายให้ครอบคลุมท้ังหมู่บ้านเพ่ือให้สมาชิกในชุมชนสามารถ ค้นหาขอ้ มลู ไดอ้ ยา่ งทว่ั ถึง ขณะที่ปัญหาวัยรุ่นหนุ่มสาวมีพฤติกรรมท่ีไม่เหมาะสมและ ตั้งครรภ์ก่อนวัยอันควร ภายในชุมชนมีสาเหตุมาจากวันรุ่นมีความ คึกคะนอง รวมไปถึงสาเหตุท่ีส�ำคัญคือผู้ปกครองไม่มีเวลาดูแลบุตรหลาน ท�ำให้ขาดความอบอุ่น ตลอดจนมีสื่อที่ยั่วยุให้พฤติกรรมวัยรุ่นเปลี่ยนแปลง ไป ท้ังการดื่มของมึนเมา ขาดสติจนรบกวนผู้อื่น โดยความต้องการ การแก้ไขปัญหาดังกล่าว คือต้องอบรมให้ความรู้แก่วัยรุ่นในชุมชน รวมถึง ขอให้หน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องเข้ามาดูแล ตลอดจนการแจกถุง อย่างอนามัยและให้ความรู้ด้านการมีเพศสัมพันธ์ที่ถูกต้อง และสุดท้าย ปัญหาหนอนกระทู้ โดยสมาชิกในชุมชนเห็นว่าหนอนกระทู้นั้นมาจาก ประเทศเพ่ือนบ้าน โดยความต้องการของชุมชนคือการก�ำจัดและแก้ไข ปญั หาหนอนกระทู้ที่เปน็ ตัวท�ำลายผลผลิตทางดา้ นการเกษตรในชุมชน บ้านเขาสารภี 67

กระบวนการจัดทำ� ธรรมนญู ชมุ ชน อาจารย์ผู้รับผิดชอบพื้นท่ี จัดประชุมประชาคมโดยเชิญผู้น�ำชุมชน คณะกรรมการหมู่บ้าน และสมาชิกชุมชนเข้ามาร่วมแสดงความคิดเห็น และจัดท�ำ เป็นข้อตกลงร่วมกันระหว่างสมาชิกในชุมชนภายไต้กรอบ สระแก้วเมืองแห่งความสุขภายใต้ 4 ดี วิถีพอเพียง ประกอบด้วย คนดี สขุ ภาพดี รายได้ดี และสิ่งแวดลอ้ มดี จนได้ไดข้ อ้ สรปุ ดังนี้ หมวดที่ 1 วา่ ด้วยคนดี 1) เข้าวดั ทำ� บญุ 2) นักเรยี นตัง้ ใจเรยี น 3) เปน็ เด็กดีของพ่อแม่ 4) คดิ ดที ำ� ดี 5) เสียสละ 6) ไม่ทำ� ให้พอ่ แม่ทุกข์ใจ 7) ไมอ่ ิจฉาคนอนื่ 68 “หม่บู า้ นตัวอย่าง 4 ดี วถิ พี อเพียง”

หมวดที่ 2 ว่าดว้ ยสุขภาพดี 1) ไมด่ ่มื สุรา 2) ไมย่ ุ่งเกยี่ วกบั ยาเสพตดิ 3) รักษาความสะอาดในรา่ งกาย 4) ออกกำ� ลงั กาย 5) ทานอาหารที่มีประโยชน์ หมวดที่ 3 ว่าด้วยรายไดด้ ี 1) มเี งินเหลือเกบ็ 2) ประหยัด 3) ใช่จา่ ยอย่างพอประมาณ 4) ขยนั 5) ตัง้ ใจในการประกอบอาชพี 6) เก็บออมเงิน 7) มคี วามพอเพยี ง 8) ตอ้ งมีอาชีพเสริม หมวดท่ี 4 ว่าด้วยสง่ิ แวดล้อมดี 1) ไม่มีขยะตามท้องถนนและครัวเรอื น 2) ไมเ่ ผาอ้อยและเผาขยะ 3) ไม่ใช้สารเคมใี นการท�ำเกษตร บ้านเขาสารภี 69

ประเด็นการถอดบทเรียน สระแก้วเมืองแห่งความสุข ภายใต้ 4 ดี วิถีพอเพียง 1. มติ ิดานสงั คม บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนท่ีมีขนาดไม่ใหญ่มาก เน่ืองจากมีการแยกตัว ของหมู่บ้านเพื่อการวางระบบบริหารจัดการ ซึ่งการอยู่ร่วมกันในชุมชน จะเป็นลักษณะของเครือญาติท่ีคอยให้ความช่วยเหลือระหว่างกัน ขณะเดียวกันความสัมพันธ์ระหว่างประเทศกัมพูชาซึ่งเป็นอาณาเขตกัน โดยสมาชิกในชุมชนมักเรียกว่าเป็นเมืองพ่ีเมืองน้อง ส่วนใหญ่ชาวกัมพูชา ที่เข้ามาในประเทศไทย จะเข้ามาเพื่อขายแรงงานส�ำคัญด้านท�ำการเกษตร ในชุมชนเป็นอย่างมาก 70 “หม่บู ้านตวั อยา่ ง 4 ดี วถิ พี อเพียง”

ทั้งน้ีจะมีประตูพรมแดนบ้านเขาดิน ซ่ึงมีขนาดเล็กและเป็นสถานที่ รวมตัวกันระหว่างชาวไทยและชาวกัมพูชาที่จะมีการแลกเปล่ียนสินค้า ทุกด้าน ตลอดจนการรวมตัวของสมาชิกในชุมชน คือ วัดเขาสารภี ซ่ึงพระเจ้าใหญ่ ตั้งสง่าอยู่บนยอดภูเขาภายในวัด ซึ่งสมาชิกในชุมชน มีความภาคภูมิใจเป็นอย่างยิ่งที่มีทุนทางสังคม ต้ังอยู่ใจกลางหมู่บ้าน แ ล ะ ไ ด ้ รั บ ก า ร ส นั บ ส นุ น ช ่ ว ย เ ห ลื อ แ ล ะ บู ร ณ ะ ส ถ า น ที่ ภ า ย ใ น วั ด โดยประชาชนภายนอก ซ่ึงมาจากก�ำลังศรัทธาทง้ั ส้ิน บ้านเขาสารภี 71

2. มติ ิด้านการเมอื ง บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนปกครองโดยผู้ใหญ่และคณะผู้ช่วย ซ่ึงเป็น ผู้ท่ีประสานระหว่างหน่วยราชการและประชาชนในเรื่องของการสื่อสาร ต่าง ๆ ตลอดจนบ้านเขาสารภีเป็นชุมชนที่มีประวัติศาสตร์อันยาวนานและ เป็นทีน่ า่ สนใจอยา่ งยงิ่ ทั้งนีใ้ นยุคต่าง ๆ ของการก่อต้งั ชุมชนนัน้ เตม็ ไปดว้ ย เรอื่ งราว ความสัมพันธ์ ตลอดจนเหตกุ ารณส์ �ำคัญ ๆ ไว้หลายเหตกุ ารณ์ 72 “หมบู่ า้ นตัวอย่าง 4 ดี วิถพี อเพียง”

โดยผู้ท่ีสามารถชักจูงและเชิญชวนสมาชิกในชุมชนได้คือ พระสงค์ ซึ่งพระคุณเจ้าเป็นท่ีเลื่อมใสของสมาชิกในชุมชนอย่างย่ิง รวมถึงคณะของ ผู้ใหญ่บ้าน บ้านเข้าสารภีด้วย ทั้งน้ีการด�ำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ในชุมชนจะ มีนายก อบต. เข้าร่วมและให้การสนับสนุนอยู่บ่อยครั้ง ซึ่งเมื่อผู้น�ำเริ่มแล้ว สมาชิกก็จะเขา้ รว่ มอยา่ งพรอ้ มเพียงกนั บา้ นเขาสารภี 73

3. มติ ิดา้ นเศรษฐกิจ บ้านเขาสารภีเป็นหมู่บ้านที่มีทุนทางเศรษฐกิจดีมาก เนื่องจาก มีตลาดการค้าพรมแดนขนาดเล็ก สามารถสร้างรายได้ให้กับชุมชน โ ด ย ส ม า ชิ ก ใ น ชุ ม ช น บ ้ า น เ ข า ส า ร ภี มี ก า ร น� ำ ผ ล ผ ลิ ต ไ ป จ� ำ ห น ่ า ย 74 “หม่บู า้ นตัวอย่าง 4 ดี วถิ พี อเพยี ง”

ณ บริเวณจุดพรมแดนไทย – กัมพูชา ท�ำให้เกิดรายได้ต่อชุมชน อย่างต่อเน่ือง นอกจากน้ีชาวบ้านได้มีการรวมกลุ่มด้านการสร้างอาชีพ สามารถสร้างอ�ำนาจการต่อรองและลดราคาสนิ คา้ ได้ บา้ นเขาสารภี 75

4. มติ ิดา้ นสงิ่ แวดล้อม บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนที่มีความอุดสมบูรณ์ทางด้านทรัพยากร ธรรมชาติเน่ืองจากในพ้ืนที่สภาพภูมิอากาศ และสภาพภูมิประเทศ ที่เอ้ือ ให้พื้นที่ส่วนใหญ่มีความพร้อมทั้งด้านการตกของฝนเน่ืองจากมีภูเขาท่ีเป็น แหล่งรองรับน้�ำ กล่าวคือ เม่ือมีพายุเข้าจากฝังทะเลอ่าวไทย ก็จะเคลื่อน ตัวเข้ามาทางจังหวัดจันทบุรี และอ่อนก�ำลังลงบริเวณบา้ นเขาสารภี ท�ำให้ ชมุ ชนมีความอดุ มสมบรู ณด์ ้านน�ำ้ และดนิ 76 “หมบู่ ้านตัวอย่าง 4 ดี วิถีพอเพยี ง”

ท้ังน้ีภูเขาบ้านเขาสารภีต้ังยู่บริเวณภายในวัดเขาสารภี ซึ่งอุดมไปด้วยพืชพรรณต่างๆ ท้ังไม้ยืนต้นและพืชคลุมดิน ซึ่งเป็นแหล่ง อนุรักษ์พันธ์ุหอยหอมท่ีเป็นทรัพยากรธรรมชาติอันทรงคุณค่าของ ชุมชน โดยสมาชิกมีความรักและหวงแหนธรรมชาติเป็นอย่างมาก เม่ือพิจารณาจากกิจกรรมที่สมาชิกในชุมชนได้ด�ำเนินการอย่างต่อเน่ือง คือ การอนุรักษ์พันธ์ุหอยหอม การปลูกป่าทดแทน เพ่ือสภาพระบบนิเวศ ในธรรมชาตภิ ายในชมุ ชนนน้ั เกดิ ความย่งั ยนื สบื ไป บา้ นเขาสารภี 77

5. มติ ิดา้ นเทคโนโลยี บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนเกษตรกรรม ท่ีมีการใช้เทคโนโลยีเพื่อช่วย ทุน่ แรงในการท�ำการเกษตร เชน่ รถไถ รถตัดออ้ ย และรถบรรทุกขนาดใหญ่ โดยบูรณาการกับภูมิปัญญาท้องถ่ิน เช่น การปลูกหม่อน การเลี้ยงไหมตาม วิถีธรรมชาติ โดยชุมชนจะด�ำเนินการสร้างโรงเรือนเลี้ยงไหมท่ีความสะอาด ปลอดภัยและต้นทุนการสรา้ งไมส่ ูงมากนกั 78 “หมบู่ ้านตัวอยา่ ง 4 ดี วิถีพอเพยี ง”

ทั้งนี้กระบวนการเล้ียงก็เล้ียงด้วยวิธีธรรมชาติ ขณะที่การปลูกพืชผัก และผลไม้ ส่วนใหญ่จะไม่มีการใช้สารเคมีโดยจะใช้กระบวนการธรรมชาติ บ�ำบัด และเมื่อได้ผลผลิตทางด้านการเกษตรแล้ว สมาชิกในชุมชนจะใช้ รถยนต์ส่วนตัวขนส่งสินค้า เพื่อน�ำมาซึ่งรายได้ให้กับครอบครัว ตลอดจน ภายในวัดเขาสารภีก็มีการสร้างบันใดข้ึนเขาเพ่ือก่อให้เกิดความสะดวกแก่ ผู้ทเ่ี ข้ามาเยย่ี มเยือน และสร้างความประทับใจอยา่ งที่มิรู้ลืม บา้ นเขาสารภี 79

กระบวนการคน้ หาบุคคลต้นแบบ ขั้นตอนน้ีอาจารย์ผู้รับผิดชอบพ้ืนที่ เดินทางไปยังบ้านเขาสารภี เวลา 17.00 น. อันเน่ืองจากเป็นเวลาท่ีสมาชิกทุกคนในชุมชนเสร็จภารกิจ จากการปฏิบัติหน้าท่ีของตนเอง โดยอาจารย์ผู้รับผิดชอบพื้นที่ได้เชิญ ประชุมและเปิดประเด็นเกี่ยวกับบุคคลต้นแบบในชุมชน ได้มีการบรรยาย ถงึ ความส�ำคญั ของบคุ คลต้นแบบ 80 “หมบู่ ้านตัวอยา่ ง 4 ดี วิถพี อเพยี ง”

โดยท่ีให้สมาชิกเสนอรายช่ือ และยกมือให้คะแนนบุคลท่ีถูกเสนอ ให้เป็นบุคคลต้นแบบในมิติต่างๆ ท้ัง 4 ด้าน ประกอบด้วย บุคคลต้นแบบ ด้านคนดี ด้านสุขภาพดี ด้านรายได้ดี และด้านส่ิงแวดล้อมดี โดยเมื่อได้ ข้อสรุปจะมีผู้น�ำชุมชนและคณะกรรมการหมู่บ้านให้ความเห็นชอบและ รับรองบุคคลดังกล่าวท่ีได้รับการคัดเลือกให้เป็นบุคคลต้นแบบของชุมชน บ้านเขาสารภี ดงั นี้ บา้ นเขาสารภี 81

ท่ีน่ีบ้านเขาสารภี ทุกคนเป็นเหมือนลูกหลาน ของเราทุกคนจะมีความสามัคคี จะไม่ถือโทษโกรธ ใคร เพราะวัด บ้าน โรงเรียน ท�ำงานกนั ด้วยกนั และ ดูแลกนั เป็นอยา่ งดี พระครูบรรพตวสิ าลคุณ (พศิ าล). 2562 (เจา้ อาวาสวดั เขาสารภ)ี 82 “หมบู่ า้ นตัวอย่าง 4 ดี วิถีพอเพียง”

บ้านเขาสารภี 83

84 “หม่บู ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

สงิ่ ทท่ี ำ� ใหด้ ใี จคอื เดก็ ๆทอ่ี ยใู่ นบรเิ วณชายแดน มีความรู้ มีความกินดีอยู่ดี มีรายได้ท่ีสามารถเลี้ยง ตัวเอง และใช้ชีวิตท่ีถูกต้องตามแนวเศรษฐกิจ พอเพยี ง สมพร บตุ รสมบัติ. 2562 (ครใู หญโ่ รงเรยี นตำ� รวจตระเวนชายแดน บ้านเขาสารภี) บ้านเขาสารภี 85

86 “หม่บู ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

จากการทีเ่ ราเป็นเด็ก ตชด. เราจะเห็นว่าอะไร ท่ียังไม่มีการพัฒนา การเป็นครู ตชด. ไม่ใช่เพียง แคก่ ารใส่ชดุ ตชด. แต่ เราต้องมีใจดว้ ย ตอ้ งเปน็ ได้ และท�ำได้ทุกอย่างต้ังแต่จับปืนถึงจับตะหลิว เพื่อ เด็ก ๆ ดังน้ันไม่มีงานไหนท่ีไม่หนัก ทุกงานหนัก หมดแต่เพอื่ ประเทศชาตแิ ละเด็ก ๆ ที่จะเตบิ โตไปมี อนาคตทสี่ ดใส ครูก็ยนิ ดี ส�ำรวย อินอุน่ โชต.ิ 2562 (ครคู รุ ุทายาท โรงเรียนต�ำรวจตระเวนชายแดน บา้ นเขาสารภี) บา้ นเขาสารภี 87

88 “หม่บู ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

พี่เห็นชาวบ้านไม่มีท่ีท�ำกิน พี่ก็ท�ำหนังสือขอ ที่ท�ำกินให้ชาวบ้านเดินเรื่อง ต้ังแต่ปี พ.ศ. 2540 และส�ำเร็จปี พ.ศ. 2544 ซึ่งกว่าจะส�ำเร็จต้องใช้ เวลานานมาก ต้องต่อสู้กันหลายขั้นตอนจนได้ท่ี ทำ� กินให้ชาวบ้านจ�ำนวน 25 ครอบครัว ที่อย่อู าศยั จ�ำนวน 32 ครอบครัว เพราะเราเป็นคนชายแดน จึงเกิดค�ำถามว่า ท�ำไมเขมรอยู่ในแผ่นดินไทยได้ แล้วท�ำไมเราอยู่แผ่นดินไทยไม่ได้ เราต้องอยู่เพื่อ รักษาประเทศชาติของเรา อยู่เพื่อรักษาเขตแนว ชายแดนของเรา นริศรา บ่งุ ทอง. 2562 (อดีตสมาชิกองค์การบรหิ ารองค์การสว่ นตำ� บลทับพริก) บา้ นเขาสารภี 89

90 “หม่บู ้านตวั อย่าง 4 ดี วถิ ีพอเพยี ง”

บ้านเรามีความอุดมสมบูรณ์ทางด้านดิน ปลูกอะไรก็มีความเจริญงอกงาม เราอยู่ด้วยกัน แบบเครือญาติแบบพ่ีแบบน้อง และมีความสุข ภาคภูมิใจทไ่ี ดเ้ ป็นผนู้ �ำชมุ ชนในทุกวันน้ี ประนอม ลอื คำ� หาญ. 2562 (ผู้ใหญบ่ ้านเขาสารภี) บ้านเขาสารภี 91

การเลี้ยงกบในบ่อดิน ผมไม่มีความรู้มาก่อน ลองผดิ ลองถูก และศกึ ษาหาขอ้ มูลจากอนิ เทอรเ์ นต็ ศึกษาโครงการของในหลวง รัชกาลท่ี 9 ตามหลัก เศรษฐกิจพอเพียง เริ่มจากท่ีบ้านของเราก่อน เป็นอาชีพเสริมให้กับครอบครัว ใช้หลักเศรษฐกิจ พอเพยี งในการประกอบอาชพี มนตรี ภมู ิออ่ น. 2562 (เกษตรผู้เล้ยี งกบในบ่อดนิ : วัยรนุ่ ยคุ ใหม่) 92 “หมบู่ ้านตัวอยา่ ง 4 ดี วถิ ีพอเพียง”

บ้านเขาสารภี 93

คนแก่ก็เหมือนนักมวย นักมวยต้องซ้อมถึงจะชนะ คนแกถ่ า้ ไมอ่ อกกำ� ลงั กาย หรอื ไม่ท�ำงานกจ็ ะแพภ้ ยั โรคตา่ ง ๆ ผนิ ถาวร.2562 (ปราชญช์ ุมชน : ผู้สูงอายุทม่ี สี ุขภาพดี) 94 “หมู่บา้ นตัวอย่าง 4 ดี วถิ พี อเพียง”

บ้านเขาสารภี 95

บทวเิ คราะหเ์ ชิงพื้นที่ (เชื่อมโยงเขา้ สู่ 4 ดี วิถีพอเพยี ง) - ระดบั บุคคล (คนดี สุขภาพด)ี บ้านเขาสารภีเป็นชุมชนขนาดเล็ก มีการวางโครงสร้างการบริหาร งานท้องถ่ินท่ีต้องมีการแยกหมู่บ้านเพื่อการบริหารจัดการอย่างมี ประสิทธิภาพ ท�ำให้สมาชิกในชุมชนมีความผูกพันอยู่กับแบบเครือญาติ มีการติดต่อสื่อสารกันตลอดเวลา หากพิจารณาระดับบุคคล ทางด้านคนดี พบว่า ผู้น�ำมีส่วนส�ำคัญในการขับเคลื่อนชุมชนให้มีความก้าวหน้าและ พัฒนาอย่างต่อเนื่อง บ้านเขาสารภีจะได้รับการดูแล ช่วยเหลือ ส่งเสริม และสนบั สนุน จากผูน้ ำ� ในทุกระดบั ตง้ั แต่ นายกองคก์ ารบริหารส่วนตำ� บล 96 “หมู่บา้ นตัวอย่าง 4 ดี วิถพี อเพียง”