โกรกพระ

วถิ ชี ีวิต วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๓๕ วิถีชีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค

๓๔ วถิ ีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค

วถิ ชี ีวิต วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ๓๕ คาํ ปรารภ อธิบดีกรมสงเสริมวัฒนธรรม วัฒนธรรมเปนสิ่งท่ีแสดงถึงความเจริญงอกงาม ความเปน ระเบียบ เรียบรอย เปนมรดกทางสังคมไทย ทีบ่ รรพบุรษุ ไดสรางสรรค และส่ังสมมาต้ังแตอดีตจนถึงปจจุบัน ถายทอดจากรุนสูรุน มีขนบธรรมเนียมประเพณีอันเปนท่ียอมรับรวมกันในสังคมน้ันๆ ศิลปวัฒนธรรมของไทย มีความแตกตางกันในแตละทองถ่ิน ท้ัง ขนบธรรมเนียมประเพณี ภาษาพูด ภาษาเขียน การแตงกาย อาหาร วิถีชีวิต และความเชื่อ ซึ่งมีเอกลักษณเฉพาะที่บงบอกถึงคานิยม ความเช่ือ ศาสนา วิถีชีวิตความเปนอยู ตลอดจนสภาพแวดลอมของ ผูคนในทองถน่ิ แสดงใหเห็นถึงความเจริญรุงเรืองทางวฒั นธรรมทแ่ี ฝง ไปดวยภูมิปญญา และความเปนชาติที่มีอารยธรรมเกาแกมาชานาน จนกลายเปน รากฐานขององคค วามรทู างศลิ ปวฒั นธรรม และภมู ปิ ญ ญา ในดานตางๆ ท่มี ีคุณคาของไทย ในการนี้ เพ่ือประโยชนในการอนุรักษหรือฟนฟูจารีตประเพณี ภูมิปญญาทองถ่ิน ศิลปวัฒนธรรมอันดีงามของทองถ่ินและของชาติ และประสานการดาํ เนนิ งานวฒั ธรรมซงึ่ ภาคประชาสงั คม และประชาชน มสี ว นรว ม กรมสง เสรมิ วฒั นธรรม จงึ ไดใ หก ารสนบั สนนุ สภาวฒั นธรรม จังหวัดนครสวรรค ดําเนินการจัดทําหนังสือวิถีชีวิตวัฒนธรรมอําเภอ

๓๔ วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ตางๆ ในจังหวดั นครสวรรค เพอ่ื รวบรวมและเผยแพรขอมลู ซ่งึ เปนทุน ทางวฒั นธรรมของจงั หวดั นครสวรรค เพอ่ื ใหเกิดประโยชนสําหรบั เด็ก เยาวชน และบุคคลทั่วไป ไดศึกษาและรวมภาคภูมิใจในวัฒนธรรม ทองถิ่น จนกอใหเกิดความรกั ความภาคภมู ิใจในมรดกทางวฒั นธรรม ของตน ตระหนักและเห็นคุณคาของวัฒนธรรมทองถิ่น ปลูกจิตสํานึก ความรักชาติ รักถิ่น รักแผนดินนครสวรรค และรวมอนุรักษสืบสาน วฒั นธรรมเหลานี้ใหอนุชนคนรุนหลังสืบตอไป (นายชาย นครชัย) อธิบดีกรมสงเสริมวัฒนธรรม

วถิ ีชวี ิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๓๕ คาํ นิยม ผวู า ราชการจังหวัดนครสวรรค การจดั ทาํ หนงั สือ วิถีชีวิต วัฒนธรรมอําเภอตางๆ ของจังหวัด นครสวรรค เปนการทํานุบํารุงศิลปะและวัฒนธรรม เพ่ือใหเกิด การสบื สาน และการสรา งองคค วามรทู างดา นวฒั นธรรมนบั เปน พนั ธกจิ ที่สําคัญของงานวัฒนธรรม การที่กรมสงเสริมวัฒนธรรม สนับสนุน ใหส ภาวฒั นธรรมจงั หวดั นครสวรรคร ว มกบั สาํ นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั นครสวรรค ดําเนินการจัดทําหนังสือวิถีชีวิต วัฒนธรรมอําเภอ ๑๕ อาํ เภอ ในจงั หวดั นครสวรรค เพอ่ื ดแู ลรกั ษา สบื สานมรดกทางวฒั นธรรม และเผยแพรขอมูล ซ่ึงเปนทุนทางวัฒนธรรมของจังหวัดนครสวรรค ขอมูลดังกลาวไดมาจากการสังเคราะหและเรียบเรียงเนื้อหาจาก คณะกรรมการสภาวฒั นธรรมจงั หวดั นครสวรรค นกั วชิ าการสาํ นกั งาน วฒั นธรรมจงั หวดั นครสวรรค และผมู คี วามรทู ห่ี ลากหลาย โดยรวบรวม ประวัติ ตํานาน ชุมชนดั้งเดิมโบราณสถาน-โบราณวัตถุ ศาสนา และความเช่ือ บุคคลสําคัญทางศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรมทองถ่ิน รุกขมรดก แหลงทองเทย่ี วเชิงวฒั นธรรม บคุ คลผูทําคุณประโยชนดาน วฒั นธรรมทค่ี วรยกยอ งอนั สะทอ นถงึ วฒั นธรรมของจงั หวดั นครสวรรค ซ่ึงจะเปนประโยชนตอการสืบคน การเก็บรวบรวมเรื่องราวตางๆ ใน รปู แบบหนงั สือ บันทึกลงแผนซีดี และจัดทาํ QR Code

๓๔ วิถีชีวติ วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ในนามของจังหวัดนครสวรรค ขอแสดงความชื่นชมและขอ ขอบคุณคณะกรรมการสภาวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค นักวิชาการ วัฒนธรรม สํานักงานวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค และผูเก่ียวของ ทไ่ี ดทุมเทแรงกาย แรงใจในการจดั ทาํ หนงั สือวิถีชีวิต วฒั นธรรมอาํ เภอ ๑๕ อาํ เภอ จงั หวดั นครสวรรค เพื่ออนรุ ักษและเผยแพรขอมูล อันจะ เปน ประโยชนตอคนรุนหลงั ตอไป (นายอรรถพร สิงหวิชัย) ผูวาราชการจังหวัดนครสวรรค

วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๓๕ คํานิยม วฒั นธรรมจังหวัดนครสวรรค หนงั สือวิถีชีวิต วัฒนธรรมของแตละอําเภอนี้ เปน การรวบรวม ขอมลู ความรตู างๆ ทเ่ี ปน เรอ่ื งราวของทองถนิ่ ทมี่ ีมาอยางยาวนาน ดาน ศิลปะและวัฒนธรรม วิถีชีวิต ประเพณี ชุมชนด้ังเดิม โบราณสถาน โบราณวตั ถุ ความเปน อยทู ส่ี อ่ื การรกั ษาอารยธรรมของบรรพบรุ ษุ ทเ่ี ปน เอกลักษณของแตละอําเภอไว เพ่ือใหคนรุนหลังไดเรียนรู ไดสืบทอด และตอยอดทางวฒั นธรรม กระผมตองขอขอบคุณและชื่นชมนักวิชาการวัฒนธรรม ผูประสานงานประจําอําเภอทุกทาน ผูเกี่ยวของทุกฝายทุกทานท่ีไดให ขอมูล คําแนะนํา ขอเสนอแนะ ที่เปนประโยชนในการจัดทําหนังสือ ในครงั้ นี้ เพอ่ื เกบ็ รวบรวมขอ มลู จนสาํ เรจ็ ตามวตั ถปุ ระสงคข องโครงการ ทายน้ีหวังเปนอยางย่ิงวาหนังสือเลมนี้จะเปนประโยชนในการ ศึกษาคนควา สําหรบั นกั เรียน นักศึกษา ประชาชน และผูสนใจท่ัวไป และขอใหทุกทานรวมอนุรักษสืบสานวัฒนธรรม ประเพณีของทองถิ่น น้ันไวใหคงอยูกับลกู หลานสืบไป (นายประสิทธ์ิ พุมไมชัยพฤกษ) วัฒนธรรมจังหวดั นครสวรรค

๓๔ วถิ ีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค

วิถชี วี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๓๕ คาํ นาํ ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวดั นครสวรรค วัฒนธรรม หมายถึงวิถีการดําเนินชีวิต ความคิด ความเชื่อ คานิยม จารีตประเพณี พิธีกรรม และมรดกภูมิปญญา ซึ่งกลุมคนและ สังคมไดรวมกันสรางสรรค สั่งสม ปลูกฝง เรียนรู สืบทอด ปรับปรุง เปลี่ยนแปลง เพ่ือใหเกิดความเจริญงอกงาม ท้ังดานจิตใจและวัตถุ ใหเกิดสันติสุขและความยง่ั ยืนสืบไป หนังสือวิถีชีวิต วัฒนธรรมเลมนี้ มาจากการสังเคราะหและ เรยี บเรยี งเนอ้ื หาจากนกั วชิ าการสาํ นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั นครสวรรค และคณะกรรมการสภาวัฒนธรรมจังหวัดนครสวรรค ซ่ึงแบงออก เปน เลม เลมละ ๑ อาํ เภอ รวม ๑๕ เลม ๑๕ อาํ เภอ เนื้อหาไดแก ประวตั ิ ตํานาน สภาพปจจุบนั ชุมชนดั้งเดิม ศิลปะทองถิน่ วัฒนธรรมทองถ่นิ แหลงทองเทย่ี วเชิงวฒั นธรรม บุคคลผูทําคณุ ประโยชนดานวฒั นธรรม ที่ควรยกยองในอําเภอตางๆ ของจังหวัดนครสวรรค จัดทําในรูปแบบ หนงั สอื แผน ซดี ี และจดั ทาํ QR Code ทง้ั นไี้ ดร บั การสนบั สนนุ งบประมาณ จากกรมสงเสริมวัฒนธรรม โดยความรวมมือของจังหวัดนครสวรรค เปน อยางดียง่ิ หวังเปนอยางยิ่งวา หนังสือวิถีชีวิตวัฒนธรรมอําเภอเลมนี้ จะเปนประโยชนแกนักเรียน นักศึกษา ประชาชนทั่วไป และขอใหเรา

๓๔ วิถีชีวติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ชวยกันสงเสริม อนุรกั ษ วัฒนธรรมใหเจริญงอกงามย่งิ ขึ้น ขอขอบคณุ ผูเก่ียวของ ท่ีใหขอมูลทุกทาน ลวนเปนผูกอใหเกิดความสําเร็จในการ จัดทําหนังสือในคร้ังนี้ หนังสือวิถีชีวิตวัฒนธรรม เลมนี้จึงถือไดวา มี คณุ คาอยางยงิ่ เปน สมบัติของเราชาวจังหวดั นครสวรรคตอไป (นายนทั ธี พุคยาภรณ) ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวดั นครสวรรค

วิถชี ีวติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๓๕ สารบัญ หนา เรอ่ื ง ๑ ๒ บทที่ ๑ ประวตั ิ ตํานาน คําขวญั และสภาพปจ จบุ นั ๔ ประวัติ ๖ ตาํ นาน คาํ ขวญั ๑๑ สภาพปจ จุบนั ๑๕ บทท่ี ๒ ชมุ ชนด้ังเดิม ๑๗ ชุมชนด้ังเดิม ๑๙ โบราณสถาน-โบราณวัตถุ ๒๙ บทที่ ๓ ศาสนาและความเชอ่ื ๓๓ ความเชื่อ ๕๔ ศาสนสถาน บุคคลสําคัญทางศาสนา บทที่ ๔ ศิลปะทอ งถิ่น ศิลปกรรมสาขาตางๆ ศิลปะการแสดง

๓๔ วิถีชีวิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค บทที่ ๕ วัฒนธรรมทอ งถ่นิ วิถีชีวิต ๕๙ การแตงกาย ๕๙ อาชีพ ๖๑ มรดกภูมิปญ ญาทองถิ่น ๖๑ ประเพณีทองถิ่น ๗๐ รุกขมรดก ๗๕ บทท่ี ๖ แหลงทอ งเท่ยี วเชิงวฒั นธรรม สถานที่ ๗๙ อาหารการกิน ๘๐ ของท่รี ะลึก ๘๒ บทท่ี ๗ บคุ คลผทู ําคณุ ประโยชนดานวัฒนธรรมท่คี วรยกยอ ง พลตํารวจตรีมนตรี จินดา ๘๕ บรรณานุกรม ภาคผนวก

วิถีชวี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ๑๓๕ ๑บทท่ี ประวตั ิ ตํานาน คําขวัญ และสภาพปจ จุบัน ประวตั ิอาํ เภอโกรกพระ อาํ เภอโกรกพระเดมิ ชอ่ื อาํ เภอเนนิ ศาลา ตงั้ อยทู ต่ี าํ บลเนนิ ศาลา เม่อื ร.ศ.๑๑๓ (พ.ศ. ๒๕๓๑ ) ในสมัยรชั กาลที่ ๕ แตเนื่องจากการ ติดตอคมนาคมของประชาชนในสมัยน้ันอาศัยการเดินทางโดยทางเรือ เปน สวนใหญ สถานทต่ี งั้ อาํ เภอเดิมไมสะดวกในการติดตอ จึงไดยายมา ตั้งทร่ี มิ ฝง แมน าํ้ เจา พระยาดา นฝง ตะวนั ตก ทบี่ รเิ วณบา นโกรกพระแลว เปลย่ี นชอ่ื เปนอาํ เภอโกรกพระ เมื่อ ร.ศ. ๑๑๘ หรือ (พ.ศ. ๒๔๔๒) จนถึงปจ จุบนั ภาพที่วาการอําเภอโกรกพระปจ จบุ ัน

๓๒๔ วิถีชีวติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ตาํ นานอําเภอโกรกพระ เลาสืบตอกันมาวา ในการเดินทางไปมาของอําเภอโกรกพระ แสนจะลาํ บากมาก มที างเดยี วคอื ทางนา้ํ โดยการใชเ รอื มแี มน าํ้ เจา พระยา เปนสายหลัก น้ําในแตละชวงน้ันไหลแรงและเชี่ยวมาก มีเร่ืองเลาวา มีชาวบานหลายคนไดนําพระพุทธรูปศักด์ิสิทธ์ิองคหน่ึงลงแพจาก ทางเหนือสทู างใตเ พอื่ นาํ มาสกั การะบชู าขณะทล่ี อ งแพมาถงึ บรเิ วณนนั้ แพไดแตก พระพทุ ธรปู จมลงใตนา้ํ ชาวบานเสียดายพระพทุ ธรปู มาเปน อยางมากไดพยายามชวยกนั หาวิธีทจี่ ะนาํ ขึ้นจากนี้ใหได จึงไดทาํ พิธีใช เวทมนตจุดเทียนปกบนแพเพ่ือหาทิศทางของพระพุทธรูป เทียนก็ลอย ตามพระพทุ ธรปู เคลอื่ นยายไปมาอยูเรอื่ ยๆ แตกไ็ มสามารถนาํ ขึ้นมาได เพราะเวทมนตค าถายงั ขลงั ไมพ อประกอบกบั มชี าวบา นแหแ หนมาดพู ธิ ี ดงั กลา วมากมาย จงึ เปน เหตใุ หพ ธิ แี ตก จงึ ไดล ม เลกิ ทจ่ี ะนาํ พระพทุ ธรปู ขึ้นจากนํ้า ดังน้ันจึงเชอ่ื กันวา พระพทุ ธรูปศักดิส์ ิทธก์ิ ย็ ังคงจมอยูใตนา้ํ ตรงบริเวณน้นั คาํ วา “โกรกพระ” จึงเปนชื่อของอําเภอโกรกพระต้ังแต นั้นมา

วิถชี วี ิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ๓๕ ภาพธงประจําอาํ เภอโกรกพระ ธงประจําอําเภอ มี ๒ สี คือสีเหลืองและสีขาว มีความหมาย ดังนี้ สีเหลือง มีความหมายสือ่ ใหรูเปน สีของพระพทุ ธศาสนา สีขาว มีความหมายสื่อใหรูวาเปน สีแหงความบริสุทธ์ิ ซงึ่ รวมกันแลวมีความหมายวา ประชาชนชาวโกรกพระมีจิตใจ บรสิ ทุ ธิ์ (แทนดว ยสขี าว) โดยการปฏบิ ตั ธิ รรม ยดึ มน่ั ในพระศาสนา (แทน สัญลักษณดวยสีเหลือง)

๓๔ วิถีชวี ติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค คาํ ขวญั อาํ เภอโกรกพระ “โกรกพระ สวนสวย...บึงงาม........สมญานามเมืองลุงเชย” เน่ืองในโอกาสท่อี ําเภอโกรกพระมีอายุครบ ๑๐๑ ป (ป พ.ศ. ๒๕๔๓ ) ประชาชนชาวโกรกพระจึงไดรวมกนั ต้ังสมญานามของอาํ เภอ ซงึ่ มีความหมายดงั นี้ สวนสวย แสดงความหมายวา อําเภอโกรกพระมีสวนปลูกผล ไมนานาชนิด มีรสหอมหวานคณุ ภาพดี อันไดแก ละมดุ กลวย มะละกอ กระทอน ฝร่งั มะมวง เปนตน

วิถีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๓๕๕ บึงงาม แสดงความหมายวา อาํ เภอโกรกพระมีแมนา้ํ แคว หวย หนอง คลอง บึง จํานวนมากและมีทศั นียภาพทส่ี วยงาม ประชาชนได อาศัยแหลงน้ําเหลาน้ี ดํารงชีวิตและสืบสานวัฒนธรรมทางนํ้าตลอด เวลา สมญานามเมืองลุงเชย แสดงความหมาย วา ลุงเชย อนั เปน ตวั ละครหนง่ึ ในอมตะนยิ าย “พล นกิ ร กมิ หงวน” ของ ป. อนิ ทร ปาลิต มาจากอําเภอโกรกพระ ลุงเชยซึ่งเปนสัญลักษณของคน โกรกพระมีนิสัย ซ่ือสัตย ตรงไป ตรงมาและสมถะ

๓๖๔ วิถชี ีวติ วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค สภาพปจ จุบนั ภาพแผนท่แี สดงทต่ี ้งั อําเภอโกรกพระ

วิถชี ีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๗๓๕ อําเภอโกรกพระ ทต่ี ั้งปจ จุบนั นี้ อาํ เภอโกรกพระต้ังอยูทห่ี มูท่ี ๖ ถนนเทศบาล ๑ ตําบลโกรกพระหรือติดทางหลวงหมายเลข ๓๐๐๕ ชวงหลักกิโลเมตร ที่ ๑๓ +๑ ๔ อยูทางตอนใตของจงั หวัดนครสวรรค ระยะทางหางจาก ตัวจังหวัดนครสวรรค ประมาณ ๑๘ กิโลเมตร และหางจาก กรุงเทพมหานคร โดยทางรถยนต ๒๔๕ กิโลเมตร มีพื้นที่ประมาณ ๒๙๗,๑๙๔ ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ ๑๘๔,๗ ๔๖ ไร คิดเปน รอ ยละ ๒.๕๗ ของเนอ้ื ทจี่ งั หวดั นครสวรรค มอี าณาเขตตดิ ตอ กบั อาํ เภอ ตางๆ ของจงั หวดั นครสวรรคและจงั หวัดอุทัยธานี ดงั นี้ ทิศเหนือ ติดตอกับอาํ เภอเมืองนครสวรรค ทิศใต ติดตอกับอาํ เภอเมืองอทุ ยั ธานี และอาํ เภอพยหุ ะคีรี

๓๘๔ วถิ ชี ีวิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ทิศตะวนั ออก ติดตอกับอาํ เภอพยุหะคีรีและ อําเภอเมืองนครสวรรค ทิศตะวนั ตก ติดตอกับอําเภอทพั ทนั จังหวดั อุทัยธานี เขตการปกครอง แบงออกเปน ๙ ตาํ บล ๖ ๕ หมูบาน ไดแก ตาํ บลโกรกพระ ๘ หมูบาน ตาํ บลยางตาล ๙ หมูบาน ตาํ บลบางมะฝอ ๖ หมูบาน ตําบลหาดสูง ๖ หมูบาน ตําบลศาลาแดง ๕ หมูบาน ตาํ บลเนินกวาว ๗ หมูบาน ตําบลนากลาง ๘ หมูบาน ตาํ บลเนินศาลา ๘ หมูบาน และตาํ บลบางประมงุ ๘ หมูบาน การปกครองสว นทอ งถ่นิ ประกอบดวย เทศบาลตําบล ๓ แหง และองคการบริหาร สวนตําบล ๗ แหง ไดแก เทศบาลตําบลโกรกพระ เทศบาลตําบลบาง ประมุง เทศบาลตําบลบางมะฝอ องคการบริหารสวนตําบลโกรกพระ ยางตาล หาดสงู ศาลาแดง เนินกวาว นากลางและเนินศาลา

วิถชี วี ติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ๙๓๕ สภาพภมู ิศาสตร อําเภอโกรกพระมีลักษณะภูมิศาสตรเปนที่ราบลุม เหมาะแก การทาํ นา ทําไร และทําสวนผลไม พื้นท่บี างสวนอดุ มสมบรู ณเนือ่ งจาก มีแมน้ําไหลผานถึง ๓ สาย พื้นท่จี ะราบเอียงไปทางดานทิศตะวันออก มีเทือกเขาหลวงเปนเขตก้ันระหวางอําเภอโกรกพระกับอําเภอทัพทัน อําเภอสวางอารมณ จังหวัดอุทัยธานีและอําเภอลาดยาว จังหวัด นครสวรรค ทิศเหนือมีลาํ คลองบางประมงุ ไหลผาน เปน เขตกั้นระหวาง อําเภอโกรกพระกบั อาํ เภอเมืองนครสวรรค ดานทิศใตมีแควตากแดด ไหลผาน เปนเขตก้ันระหวางอําเภอโกรกพระกับอําเภอเมืองอุทัยธานี และนอกจากน้ียังมีบึงหวายและบึงกระจังงาม (เดิมช่ือ กระจังหัก) ยังเปนแหลงเพาะพันธปลานํ้าจืดท่ีใหญรองลงมาจากบึงบอระเพ็ด อีกแหงหนง่ึ

๑๓๐๔ วถิ ีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค เสน ทางคมนาคม

วิถีชวี ิต วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๑๓๑๕ ๒บทท่ี ชมุ ชนดงั้ เดิม แหลงโบราณสถาน ชมุ ชนกลุมคนด้งั เดิม จากหลักฐานบริเวณขางเคียงของชุมชนอําเภอโกรกพระ อาจ จะกลาวไดวา ชุมชนสมัยกอนประวัติศาสตร สวนใหญมักเปนชุมชน หมบู า นเกษตรกรรมขนาดเลก็ รจู กั การถลงุ โลหะและการหลอ สาํ รดิ เพอ่ื ทาํ เครอื่ งมือเครอ่ื งใช รูจกั การทอผา เปน ชมุ ชนทมี่ ีระบบโครงสรางทาง สังคมและวัฒนธรรมท่ีสลับซับซอนซ่ึงแสดงถึงการรับเอาอิทธิพลทาง อนิ เดยี เขา มาปรงุ แตง จนกลายมาเปน วฒั นธรรมทเ่ี รยี กกนั วา วฒั นธรรม ทวารวดี (ประมาณพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๑ – ๑๖ ) และเชอ่ื มโยงมาถงึ ชมุ ชน ประวตั ศิ าสตรต อนตน ซงึ่ มปี รากฏหลกั ฐานการสรา งบา นเมอื งทม่ี คี นั ดนิ ลอมรอบและมักจะต้ังถิ่นฐานอยูใกลแมน้ําลําคลอง ดังปรากฏในสมัย รตั นโกสินทร อําเภอโกรกพระมีตลาดรวมสินคาสาํ คัญ เชน ขาว ไมสกั ผลไม และสินคาตางๆ ซงึ่ เปน ศนู ยกลางการคาขาย ๑ ใน ๓ แหงของ นครสวรรคและจังหวัดรอบๆ เชน พิจิตร กําแพงเพชร ตาก เปนตน โดยมีพอคาชาวจีนมารบั ซื้อขาวทนี่ ่ี แลวลองสินคาลงสกู รงุ เทพฯ ใชเ รือ กระแชงใหญ สวนขากลับจะบรรทุกเกลือ มะพราว และนํ้าตาลปบ

๑๓๔๒ วิถีชวี ิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค มาขายในนครสวรรค นอกจากนี้ยังมีสินคาอีกหลายอยาง เชน นํ้ามัน ยาง น้ําผึ้ง เขาสัตว ชนั เปน ตน ตอมาเกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ํา ในสมัยกอนการเปลี่ยนแปลง การปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ประกอบกับไดมีการขยายเสนทางรถไฟ ไปถึงเชียงใหม ใน พ.ศ. ๒๔๖๕ (หลังสงครามโลกครั้งท่ี ๒) ไดมีการ สรา งสถานรี ถไฟขน้ึ ทตี่ าํ บลหนองปลงิ ทาํ ใหค วามสาํ คญั ในการเดนิ เรือ ทางนา้ํ ลดลง และนอกจากนน้ั ไดม กี ารใชเ สน ทางรถยนตโ ดยเปด สะพาน เดชาติวงศในพ.ศ.๒๔๙๓ทําใหนครสวรรค ลดความสําคัญทางดาน เศรษฐกจิ แบบรฐั กงึ่ กลางแลกเปลย่ี นสนิ คา ลง กลายเปน เมอื งผา นเพราะ สินคาตางๆ ไมตองมารวมกันท่ีนอ่ี ีก ตอมามีการทําถนนสายเอเชียและ ทางเลีย่ งเมืองถึงปจจบุ นั นี้ นครสวรรคและตลาดทาซดุ ก็ยิง่ หมดความ สําคัญในลักษณะชุมทางสินคาลง ทําใหการซื้อขายแบบเดิมและสภาพ ความคึกคักของตลาดที่มีพอคามาชุมนุมเพื่อเลือกซ้ือสินคาตางๆ ก็คอยๆ หมดไป

วถิ ชี วี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ๓๑๓๕ ตระกลู ด้ังเดิม ตระกลู ดั้งเดิมแยกเปน ๒ ตระกูลใหญ คือ ๑. กลุม คนไทย ทั้งวงศต ระกลู และบุคคล ๑.๑ กลมุ อาชีพหมอ หมอนมิ่ ปญ ญาฤทธิ์ เปน หมอแผนโบราณทมี่ ชี อ่ื เสยี ง มาก โดยเฉพาะในครั้งทส่ี ามารถรกั ษาพระองคเ จา คาํ รพ (พระบดิ าของ ม.ร.ว เสนีย ปราโมทย) หายจากประชวรและรับลูกชายของหมอน่ิม ลงไปศกึ ษาตอ ทก่ี รงุ เทพมหานคร มยี าดหี ลายขนาน นายชว น ปญ ญาฤทธ์ิ ลูกชายดําเนินงานตอจากพอ ยาของหมอชวนที่เรียกช่ือวา ยาเลือก (เงาะถอดรปู ) นับวามีชือ่ เสียงมาก หมอผล อภชิ าต เปน หมอแผนโบราณเชน กนั ในขณะ ที่บานเมืองยังไมเจริญ การเจ็บไขไดปวยตองอาศัยหมอแผนโบราณ ย่ิงใกลสงครามเขามา การรักษาพยาบาลมีความยุงยากมาก หมอผล เปน อกี ทา นหนง่ึ เปน ทพ่ี ง่ึ พาในยามเจบ็ ไข ในขณะทห่ี มอหลวงตอ งเขา ไป ในเมือง หมอผล อภิชาต เปนหมอแผนโบราณอีกคนหน่ึงท่ีมีกิจกรรม การชวยเหลือคนเจ็บไขไดปวยในยามนนั้ ๑.๒ กลุมอาชีพคา ขาย เน่ืองจากคนไทยประกอบอาชีพการเกษตรมาแต โบราณ จะมอี าชพี ทางชา งบา ง เชน ชา งทอผา เปน ตน สาํ หรบั ทางคา ขาย

๓๑๔ วิถชี วี ิต วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค มีบาง โดยเฉพาะบานโกรกพระ จะคาผลผลิตการเกษตร เชน ขาว มียุง เก็บขาวเปลือกท่ีชาวนานํามาขาย ดังนี้ ยายนิล ตาเนียม ยายชุย วินิจสร ยายทรัพย ยายกลั่น โดยเฉพาะยายนิล ตาเนียม สืบตระกูล ทางแมเปน ผูคาขาย สวนทางพอรับราชการ (หลวงสรกิจ) จึงเปน ทร่ี ูจัก ของขาราชการ ยายนิล ตาเนียม นอกจากประกอบอาชีพคาขาย ยังประสานงานระหวางขาราชการกับประชาชนมาโดยตลอด สาํ หรบั ประเภทขายเครอ่ื งหวานและของใชเ บด็ เตลด็ มีดังนี้ - ยายคราม (ไมทราบนามสกุล) เปนตนตํารับของ การนาํ ขนมหวานมาขาย - ยายเพลิ้ง (ไมทราบนามสกุล) เปนคนไทยยุคตน ที่ขายของกินของใชประจาํ วนั (ปจ จบุ นั เรียกวารานขายของชาํ ) - ยายแจม (ไมทราบนามสกุล) เปนคนไทยยุคตนที่ ขายของกิน ของใชประจําวนั อีกคนหนง่ึ ๑.๓ ยงุ (ปจจุบันอาจเรียกโกดงั คลังสินคา) การประกอบ อาชพี ประเภทนแ้ี รกจะคา ผลติ ผลทางการเกษตร เชน ขา ว ถวั่ มนั ไดแ ก ตระกลู ดังนี้ ยายนิล ยายชุย ยายทรพั ย ยายกลน่ั ตาชวง ตาหอม เปน ตน สรปุ ไดวา ตระกลู สาํ คญั ด้ังเดิมในบานโกรกพระพอทส่ี ืบคนได มีดงั นี้

วิถชี ีวติ วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ๑๓๕ ตระกูลปญญาฤทธิ์ ตระกูลวินิสร ตระกูลแจมฟา ตระกูล เดชครฑุ ตระกลู แนบเนียน ตระกลู อภิชาต ตระกูลพิฉิก ตระกลู บุญนิธิ ๒. กลุมคนจีน (ไมวาจะเปนจีนนอกหรือคนจีนที่ยายฐานมา หากิน) มีดงั นี้ แปะย่เี ฮี้ยน เปน คนจีนในอันดับตนๆ โกหยวน อาชีพคาไม แปะเหล็ก ตนตระกูลรุงเจิดฟา แปะคน ตนตระกูลก่งิ สุคนธ แปะฮั่งเซง็ ตนตระกูลวงษระจิตร โบราณสถาน โบราณวตั ถุ วดั บางมะฝอ สรา งขน้ึ เมอ่ื พ.ศ. ๒๓๒๒ เปน วดั ทเ่ี กา แกท ต่ี งั้ อยู ในชมุ ชน บา นบางมะฝอ แตเ ดมิ ชอื่ วดั จนั ทรป า ฝา ย ตอมาไดเปลย่ี นชอื่ ให ตรงกบั ชอ่ื หมบู า น เรยี กกนั วา วดั บางมะฝอ ดงั ปรากฏภาพเขยี นจติ กรรม ฝาผนงั ในสมยั เกา (สนั นิษฐานวาเขียนในสมยั รชั กาลท่ี ๕ ) ภายในวิหาร เชนภาพพุทธประวัติ ภาพพระเวสสันดร กัณฑฉกษัตริย บนศาลา การเปรยี ญ วดั บางมะฝอ ภาพเขยี น พระเจา ๑๐ ชาติ บนฝาผนงั อโุ บสถ

๑๓๖๔ วิถชี วี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ซ่ึงกรมศิลปากรได ทําการสํารวจแลว ขณะน้ีอยูในระหวาง การข้ึนทะเบียนเปน โบราณสถาน วดั บางประมงุ ตง้ั อยเู ลขท่ี ๑ หมทู ี่ ๕ ตาํ บลบางประมงุ อาํ เภอ โกรกพระจังหวัดนครสวรรค มีการกอสรางวิหารเกาแกและมีรูปแบบ การกอสรางท่ไี มเหมือนเทาใด กลา วคอื ลกั ษณะการกอ สรา ง วิหารนน้ั จะหนั ดานขางไปทาง ทศิ ตะวนั ออก ประตเู ขา หนั หนา สทู ิศเหนือ ชาวบานเรียกกนั วา “วิหารขวางตะวนั ” สนั นิษฐาน วา ชาวมอญเปนผูกอสรางไว ปจจุบันกรมศิลปากรไดมา ทําการสํารวจแลว และยังอยู ในระหวางการขึ้นทะเบียนเปน โบราณสถาน

วิถีชวี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ๑๓๕๗ ๓บทท่ี ศาสนาและความเชอ่ื ความเชอื่ ประชาชนชาวอาํ เภอโกรกพระไดร บั กระแสวฒั นธรรมจากหลาย เชื้อชาติ จากตระกลู ด้ังเดิมท่สี ืบเน่อื งกันมา ดังท่ีสังเกตไดจากพิธีกรรม ตางๆ ท่ีสืบทอดกันมาจากชาวไทยเชื้อสายมอญ ชาวไทยเชื้อสายจีน และอ่ืนๆ ทําใหเกิดการหลอมวัฒนธรรมและพิธีกรรมตางๆ จนไปสู ความเชอื่ ตา งๆ ดงั จะเหน็ ไดวาในพื้นทจ่ี ะมวี ดั จาํ นวนมาก ศาลเจาตา งๆ ในพ้ืนที่อยูอาศัยและตลอดจนแหลงทํามาหากินจึงรับเอาอิทธิพลทาง ศาสนา ลทั ธิไปสูความเช่อื ตางๆ เชน ๑. ความเชอื่ ทมี่ องไมเ หน็ เชน อาํ นาจของกรรมและวบิ ากกรรม การทาํ ดยี อ มไดด ี ทาํ ชวั่ ยอ มไดช วั่ (ตามความเชอื่ ในศาสนาพทุ ธ) เชอ่ื ตาม อาํ นาจของเทพเจา (เชอื่ ตามคตแิ หง ศาสนาทนี่ บั ถอื พระเจา ) เชอ่ื อาํ นาจ ในสิ่งลึกลับ อภินิหาร (เชือ่ ตามคติธรรมแหงลัทธิไสยเวทย) เปนตน ๒. เชื่อตามหลกั ธรรม คําสั่งสอนของพระพุทธเจา คือการให ละเวนในการกระทําความช่ัว ใหประพฤติตนเปนคนดี ทุกศาสนา ลวนแตมีคําสอนคลายคลึงกัน อาจจะแตกตางกันในขอบัญญัติและ

๓๑๘๔ วถิ ชี วี ติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค รายละเอียดตางๆ แตจะมุงเนนใหศาสนิกชนของตนเปน คนดี ๓. จดุ มงุ หมายสงู สดุ คอื พระนพิ พาน ความดบั ของเพลงิ กเิ ลส ตณั หาและกองทกุ ขท ดี่ บั ไดอ ยา งหมดสนิ้ (ตามคตธิ รรมของศาสนาพทุ ธ) การทาํ บญุ กระดกู ของบรรพบรุ ษุ เปน ความเชอ่ื ของชาวบา นในพนื้ ที่ เพอื่ อุทิศสวนกศุ ลไปใหผูลวงลบั ไปแลว การอางสวรรคและการไปอยูในสวรรคกับพระเจา (ตาม คติธรรมของศาสนาคริสตและศาสนาอิสลาม) ๔. พิธีกรรมทางศาสนา เชน การบรรพชา (บวชเปน สามเณร) และการอุปสมบท (บวชเปนพระ) เปนความเช่ือตามคติแหงชาว พุทธศาสนิกชน การรบั ศลี เพอ่ื ลา งบาป (ศลี มหาสนทิ ) การรบั ศลี ทาํ ตามคติ ความเช่อื ในศาสนาคริสต นิกายคาทอลิก การทําละหมาด (การสวดนมัสการพระอัลเลาะห วนั ละ ๕ เวลา) ซ่งึ ทาํ ตามคติธรรมความเชอ่ื ของศาสนาอิสลาม การไหวเ จา ในเทศกาลตา งๆ เปน ความเชอื่ ของชาวจนี เปน ตน ปจจุบัน อําเภอโกรกพระมีประชากรท้ังสิ้น ๓๖,๗๖๒ คน สวนใหญ นับถือศาสนาพุทธคิดเปนรอยละ ๑๐๐ และมีบางสวนเพียงเล็กนอย ท่ีคนไทยสืบเชื้อสายจีน มีประเพณีการไหวเจาและจัดทําพิธีกรรมทาง ศาสนาสืบจากบรรพบุรุษ คือ การไหวเจา เปนตน

วิถชี วี ิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ๑๓๕๙ วดั และศาสนสถาน วดั และศาสนสถาน อาํ เภอโกรกพระ มจี าํ นวนวดั และศาสนสถาน ดังนี้ - สาํ นักสงฆ จํานวน ๒๕ แหง - ทพี่ กั สงฆ จาํ นวน ๔ แหง - วัดราง จาํ นวน ๕ แหง - ศาลเจาเตียเทียงซือกง (ศาลเจาพอปากคลอง) จํานวน ๑ แหง วัดทส่ี าํ คญั

๒๓๐๔ วิถชี วี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๑. วดั ทา ซดุ เปนวัดที่มีประวัติเปนลักษณะเปนโบราณสถาน ต้ังอยู เลขที่ ๗๐ บา นทา ซดุ ตาํ บลบางประมงุ อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค เปนวัดเกาแกต้ังแตสมัยรัตนโกสินทรตอนตน สรางข้ึนประมาณ พ.ศ. ๒๓๖๕ เดิมมีชอ่ื วา วัดสองดอง เปล่ยี นชอ่ื เปน วดั ทาซดุ ในราว พ.ศ. ๒๔๓๘ สงิ่ กอสรางทส่ี าํ คัญประกอบดวยอุโบสถ ๑ หลัง เจดีย ๓ องค ฐานดอกบัว ๒ ฐาน ตั้งอยูบนฐานไพฑี รูปส่ีเหลี่ยมผืนผา ขนาดใหญ มีศาลาการเปรียญขนาดใหญ สรางเมอ่ื พ.ศ. ๒๔๘๖ และ มีอาคารไมซึ่งชาวบานเรียกวา มณฑป (นาจะเปนหอไตร) ต้ังอยูติดกับ ฐานไพฑีดานทิศเหนือ

วิถชี ีวิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ๓๒๕๑ ๒. วัดบางมะฝอ วดั บางมะฝอ ตง้ั อยบู า นบางมะฝอ หมทู ่ี ๒ ตาํ บลบางมะฝอ รมิ แมน า้ํ เจา พระยาฝง ทศิ ใต อาํ เภอโกรกพระ จงั หวนั ครสวรรค คนเกา แก ของหมูบานเลาสืบตอกันมาวา เปนหมูบานท่ีเกิดข้ึนในราวสมัย ปลายกรุงศรีอยุธยา โดยใช ชอื่ บานวา บางมะฝอ ตั้งชอ่ื ตาม ตน ไมช นดิ หนง่ึ ทข่ี น้ึ อยบู นฝง แมน า้ํ ท่ีอยูเหนือวัดประมาณ ๒๐๐ เมตร (ปจ จบุ นั นตี้ น้ื เขนิ ไรร อ งรอย แลว) ตามทําเนียบกระทรวง ศึกษาธิการระบุวา สรางขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๓๒๒ (กอนสราง กรุงเทพมหานคร ๓ ป) โดยมีนายฝาย นางจันทร อุทิศท่ีดินกอสราง ถวายใหจึงมีช่อื เดิมวา วัดจนั ทรปาฝาย มีเนื้อท่ปี ระมาณ๓๐ ไร ตอมา น้ําเซาะตล่งิ พังจึงเหลือพื้นทว่ี ัดเพียง ๑ ๕ ไร ๒ งาน ๒๖ ตารางวา ตามโฉนดป พ.ศ. ๒๕๐๔ สวนอุโบสถสรางเม่อื พ.ศ. ๒๕๒๐ ตอมาสมเด็จพระเจานองยาเธอกรมพระยาวชิรญาณวโรรส สมเด็จพระสังฆราชเจาสมัยน้ันเสด็จตรวจคณะสงฆภาคเหนือ จึงทรง เปล่ียนช่ือวัดจันทรปาฝายใหตรงกับช่ือบานใหมวาวัดบางมะฝอ

๒๓๒๔ วิถชี ีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค เหมอื นกบั ทรงเปลยี่ นชอ่ื วดั โพธลิ์ งั กาเปน ชอื่ วดั โกรกพระใต วดั หวั เมอื ง เปนชื่อ วัดนครสวรรค เปนอาทิเจาอาวาสรูปท่ี ๓ ที่วางรากฐานแก วดั บางมะฝอ ทรี่ ปู แบบอยา งในปจ จบุ นั ดา นนวตั กรรมไดซ อ มพระวหิ าร สรางอุโบสถ ศาลาการเปรียญ วางแผนผังรูปวดั ไวจนถึงปจ จุบนั ดาน การศึกษา ไดอุปถัมภการเปดสอนโรงเรียนประถมศึกษา บนศาลา การเปรียญ ไดเปดการสอนวิชาปริยัติธรรมทั้งแผนกนกั ธรรมและบาลี ข้ึนเปนครั้งแรกในจังหวัด โดยสอนดวยตนเอง มีศิษยานุศิษยจาก สาํ นกั นไ้ี ดด าํ รงตาํ แหนง สาํ คญั หลายทา น ไดร บั ตาํ แหนง อปุ ช ฌาย และ ไดรับพระราชทานสมณศักดิ์ในราชทินนามวาพระครูนิภาสธรรมคุณ

วถิ ีชวี ติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๒๓๓๕ จัดเปนราชทินนามรูปแรกในตําแหนงน้ี ทานไดถึงแกมรณภาพเมื่อ ๖ กันยายน ๒๔๘ ๑ ชาวบานและศิษยานุศิษย ยังบําเพ็ญกุศลทักษิณา นุปาทานวันคลายมรณภาพทุกปเปนเจาอาวาสท่ีนับถือของชาวบาน จนถึงปจ จบุ นั จึงมีคาํ ขวญั ประจาํ หมบู านวา “บา นบางมะฝอ เหลา กอ คนดี ประเพณีขาวแช กลวยหอมแนใหญสุด ละมุดกรอบหวาน ลูกหลานหลวงพอ ออน”

๓๒๔ วิถชี วี ติ วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๓. วดั โกรกพระใต ต้ังอยูเลขท่ี ๑๐ บานโกรกพระ ถนนสุขาภิบาล สาย ๑๗๒ หมูท่ี ๔ ตําบลโกรกพระ อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค สรางขึ้น เมอ่ื พ.ศ.๒๓๕๐ โดยมหี ลวงพอ เปา มาอยแู ละดาํ เนนิ การกอ สรา งเสนาสนะ ในระยะเริ่มสรางวัดท่ีไดมีนามวัดอยางน้ัน เพราะมีวัดโกรกพระหรือ วัดโกรกพระเหนืออยูกอนแลว จึงใหมีนามวา วัดโกรกพระใต แตเดิม ไดมีนามเรียกอีกนามหน่ึงวา วัดโพธิลังการาม ไดรับพระราชทาน วิสุงคามสีมา เม่ือวันที่ ๑ กุมภาพันธ พ.ศ.๒๔๙๑ วัดนี้ไดมีการสอน พระปรยิ ตั ธิ รรม พ.ศ. ๒๔๗๐ มโี รงเรยี นประถมศกึ ษาและสถานอี นามยั ของทางราชการอยูในวัดนี้ดวย ซ่งึ ทางวดั ใหการอนเุ คราะหตลอดมา

วถิ ีชวี ิต วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๒๓๕ ๔. วดั โกรกพระเหนือ วดั โกรกพระเหนอื ตงั้ อยเู ลขที่ ๑๙๖ หมทู ี่ ๓ บา นโกรกพระ ตาํ บลโกรกพระ อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค เดมิ มนี ามเรยี กกนั วา วัดโกรกพระ ตอมาไดมีวัดอีกวัดหนง่ึ อยูทางใต เรียกวัดโกรกพระใต จงึ ไดเ รยี กวดั นว้ี า วดั โกรกพระเหนอื เพอื่ ไมใ หส บั สน ไดร บั พระราชทาน วิสงุ คามสีมา คร้ังหลงั เมือ่ วันท่ี ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๐ วัดนี้ได เปดการสอนพระปริยัติธรรม พ.ศ. ๒๔๗๕ วดั โกรกพระเหนือ

๒๓๖๔ วิถีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๕. วดั บางประมงุ วัดบางประมงุ ต้ังอยูหมูท่ี ๕ บานประมงุ ตาํ บลบางประมุง อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค สภาพวดั ปจ จบุ นั มีอโุ บสถทเี่ กาแก รปู แบบการกอ สรา งทไ่ี มเ หมือนทใ่ี ด ลกั ษณะการกอ สรา งนนั้ จะหนั ดา น ขางไปทางทิศตะวนั ออก ประตเู ขาหันหนาสูทิศเหนือ ชาวบานเรียกกนั วา วิหารขวางตะวนั สันนิษฐานวาชาวมอญเปนผูกอสรางไว วดั บางประมงุ

วถิ ชี วี ิต วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ๒๓๕๗ ศาสนสถานอ่นื ๆ อําเภอโกรกพระ มีศาลเจาศักดิ์สิทธ์ิ จํานวน ๑ แหง คือ ศาล เจา เตยี เทยี งซอื กง หรอื ชาวบา น เรยี กอกี ชอ่ื หนงึ่ คอื ศาลเจา พอ ปากคลอง นั่นเอง ศาลเจาเตียเทียงซือกง หรือ ศาลเจาพอปากคลอง ตั้งอยูใน หมูที่ ๑ ตาํ บลบางมะฝอ อาํ เภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค มีประวัติ ความเปน มา ดงั นี้ เม่ือประมาณ ๑๐๐ ปเศษ มีนายกุยหอ แซเตีย เดินทางมาจาก ประเทศจีน ไดนํากระถางธปู มาดวย ตอมาไดแตงงานกบั หญิงชาวบาน บางมะฝอ กม็ อบทด่ี นิ ถวายสรา งศาลเจา เดมิ ทเี ปน หลงั เลก็ ๆ หลงั คามงุ ดว ยใบหญา คาตอ มาเปลย่ี นเปน มงุ สงั กะสี และกอ ดว ยคอนกรตี เสรมิ เหลก็ ทรงศิลปกรรมจีน ใชเงินกอสราง ประมาณ ๖ ลานบาท มีอาคารท่พี ัก อาศยั สาํ หรบั ผมู ารว มงานวนั เกดิ เจา พอ ประจาํ ป มเี รอ่ื งเลา สบื ตอ กนั มา วา ในอดีตราว ๑๐๐ ปยอนหลังไดมีโรคระบาด ประชาชนไมรูวาจะไป พ่งึ ใคร จึงจุดธปู ใหเจาพอชวย และในท่สี ดุ ก็ชวยไดดงั่ ท่ขี อไว ผูทีท่ ํามา คาขายจุดธูปขอใหเจาพอชวยใหกิจการคาขายเจริญรุงเรืองและขอให ขายดี กไ็ ดดงั ใจ เปนท่ลี ่าํ ลือ ไปในทต่ี างๆ มีชาวจีนทค่ี าขายตางมาไหว สกั การะทุกๆ ป ในการขอพรจากเจาพอนน้ั จะมีการจุดธูปเหมือนศาลทัว่ ๆ ไป แตมีพิเศษกวาท่ีอื่นคือ นํากระดาษหรือผายันตไปเผาทํานํ้ามนตใหคน

๒๓๘๔ วิถชี ีวติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค รับประทานหรือนําไปประพรมสินคา จะทําใหคาขายดี การจัดงาน เทศกาลที่สําคัญคือวันเกิดเจาพอถือเปนงานประจําป ซ่ึงตรงกับ วันขึ้น ๑ คํ่า เดือน ๙ ของทกุ ๆ ป จะมีคณะกรรมการจัดมหรสพสมโภช ๓ วนั ๓ คืน ศาลเจา พอ ปากคลอง

วถิ ีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค ๓๒๙๕ บคุ คลสําคัญทางศาสนา พระสงฆแ ละบุคลากรสําคญั ทางศาสนา อําเภอโกรกพระมีพระสงฆท่ีปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ เปนท่ีเคารพ เล่ือมใสของชาวโกรกพระ สืบมาจนถึงทกุ วนั นี้ คือ หลวงพอออ น จนทโชโต (พระครนู ิภาสธรรมคุณ)

๓๔๐ วถิ ีชีวติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ประวัติหลวงพอออ น จนทโชโต (พระครูนิภาสธรรมคุณ) หลวงพอออน วัดบางมะฝอ ตาํ บลบางมะฝอ อาํ เภอโกรกพระ จังหวัดนครสวรรค เปนพระสงฆรูปหน่ึงท่ีเปนหลักยึดเหน่ียวจิตใจ เปน ทเี่ คารพกราบไหวม าตง้ั แตป ยู า ตายายถงึ ลกู หลานของชาวบางมะฝอ ทุกคน หลวงพอมิไดจดั การแตเรอ่ื งการศึกษาเพียงอยางเดียว ในดาน การกอสรางก็ไดจดั การซอมแซมสรางใหม วางระเบียบการกอสรางไว กลาวไดวาหลวงพอไดทําการกอสรางทุกปไมเคยหยุด แผนผังของวัด ปจ จบุ นั นไี้ ดจ ดั ทาํ ตามแผนผงั ทห่ี ลวงพอ วางไวท งั้ หมด ดงั เชน งานสาํ คญั ดังนี้ พ.ศ. ๒๔๕๕ ไดจ ดั การซอ มแซมวหิ ารทช่ี าํ รดุ โดยความรว มมอื จากนางทรพั ย หอมขจร และใหช า งเขยี นภาพผนงั เปน รปู สี วา ดว ยไตรภมู ิ และพระมาลัยกับพทุ ธประวตั ิบางตอนสําเรจ็ เรียบรอย พ.ศ. ๒๔๕๘ พ.ศ. ๒๔๖๗ เรม่ิ รอื้ อโุ บสถหลงั เกา ทสี่ รา งมาตงั้ แต พ.ศ. ๒๔๒๐ กอสรางใหมทับที่เดิม เขียนภาพผนังเร่ืองพระเจาสิบชาติ โดย นายชา งหนุ แกะบานประตอู โุ บสถ โดยพระอาจารยห นุ วดั หาดทรายงาม หลอพระประธาน โดยนายชางผวน สาํ เร็จเรียบรอยเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๑ สน้ิ เงนิ หมน่ื กวา บาท จนไดร บั พระราชทาน พระบรมรปู หลอ ดว ยทองแดง จากพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั รชั กาลท่ี ๗ ตดิ อยใู นอโุ บสถ ทผ่ี นงั ดา นใน) และรอื้ ศาลาการเปรยี ญมาจดั สรา งใหม (ศาลาหลงั ปจ จบุ นั ) เสรจ็ เม่อื พ.ศ. ๒๔๗๖ สิ้นเงินส่พี นั กวาบาทเทานน้ั

วถิ ีชีวิต วฒั นธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวดั นครสวรรค ๓๑๕ หลวงพอ ทา นเปน ผทู าํ คณุ ประโยชนท ง้ั ทางดา นการศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ตลอดจนดานการกอสรางบูรณปฏิสังขรณ เพ่ือการ สืบสานตอเปนอยางมาก ทานไดบําเพ็ญประโยชนทุกดาน ทานดํารง ตาํ แหนงเจาอาวาสมาเปนระยะเวลา ๓๘ ป ทานมีอุปนิสัยที่ทาํ อะไร ทําจริงไมเหลาะแหละ ยึดมั่นในพระธรรมวินัย ถือสันโดษ ฝกอบรม พระสงฆและชาวบานบางมะฝอและทใ่ี กลเคียงใหม ศี ลี ธรรมอนั ดี เปน ท่ี ยกยองจากคนท่ัวไปวาบานบางมะฝอเปนแหลงคนดีมีศีลธรรมจนได สมญานามวาหลวงพอออน เปน บิดาของปูของยา ของตาของยาย ของ พอและแมของหมูบานบางมะฝอ พ.ศ. ๒๔๘๑ อันเปนปท่ีหลวงพออายุครบ ๗๐ ป บริบูรณ วนั ที่ ๓๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๑ หลวงพอมีอาการทองเดิน ถายเปน มูกเลือด มีอาการไข เซ่ืองซึม ชาวบานที่เปนหมอไดระดมกันเยียวยา เพื่อรักษาอาการอาพาธ แตก็มิไดทุเลาลง จนลุถึงวันที่ ๖ กันยายน ๒๔๘๑ ตรงกบั วนั องั คารขึ้น ๑๒ คํ่า เดือน ๑๐ ปขาล เวลา ๑๔.๕๒ น. หลวงพอ ไดถ งึ แกม รณภาพดว ยอาการสงบ กฏุ สิ งฆว ดั บางมะฝอ และได พรอมใจกันบาํ เพ็ญกศุ ลใหทานตลอดจนถึงวนั ท่ี ๑๒ มีนาคม ๒๔๘๑ จึงไดจัดงานพระราชทานเพลิงศพและจากน้ันก็ไดต้ังบําเพ็ญกุศลในวัน คลายวันมรณภาพ ตลอดมาจนถึงทุกวันน้ีในทุกๆ ป เพราะถือวา ทานไดลวงลับไปแครูปธรรม แตคุณธรรมความดีตางๆ ของทานยัง ตราตรึงใจของชาวบานบางมะฝออยูเสมอ ดงั พทุ ธภาษิตท่วี า

๓๔๒ วถิ ีชีวติ วัฒนธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค “รปู  ชีรติ มจจานํ นามโคตตํ น ชีรต”ิ ... พฤษภกาสร อีกกญุ ชร อันปลดปลง โททนตเสนงคง สําคัญหมายในกายมี นรชาติวางวาย มลายสิ้นทั้งอินทรีย สถิตทวั่ แตชัว่ ดี ประดบั ไว...ในโลกา

วถิ ชี ีวติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๓๓๕ ๔บทท่ี ศิลปะทอ งถิน่ ศิลปกรรมสาขาตางๆ สถาปตยกรรมอาํ เภอโกรกพระ ๑. วดั โกรกพระเหนือ วัดโกรกพระเหนือ มีอุโบสถสรางข้ึนเม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๓ มีศาลาการเปรียญ กวาง ๒๑ เมตร ยาว ๓๐ เมตร สรางขึ้นเม่ือ พ.ศ. ๒๔๔๖ หอสวดมนตกวาง ๖ เมตร ยาว ๑๐ เมตร สรางเม่อื พ.ศ. ๒๕๑๖ เปน อาคารคอนกรีต ๒ ชัน้ นอกจากนี้ ยงั มีเจดียสมัย โบราณอีก ๓ องค และพระปรางคอีก ๑ องค อยูทางดานทิศใตของ อุโบสถและวิหารของวดั ภาพศาลาการเปรียญ

๓๔ วถิ ีชวี ติ วัฒนธรรม อาํ เภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๒. วัดโกรกพระใต พระอโุ บสถ วดั โกรกพระใต ภาพศาลาการเปรียญ

วถิ ชี ีวิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จงั หวัดนครสวรรค ๓๕ ภาพหอระฆงั บริเวณวดั โกรกพระใต

๓๖๔ วิถชี วี ติ วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๓. วดั ทา ซุด พระอุโบสถ หลงั เกา -หลงั ใหม หนา ศาลาการเปรียญ

วิถชี วี ิต วฒั นธรรม อําเภอโกรกพระ จังหวดั นครสวรรค ๓๕๗ เจดียเกา หนาอโุ บสถ ประติมากรรมอาํ เภอโกรกพระ ๑. วดั โกรกพระเหนือ วดั โกรกพระเหนือ เดิมเรียกกนั วา “วดั โกรกพระ” ตอมาได มีวัดอีกวัดหน่ึงสรางข้ึนมาอยูทางทิศใต เรียกวาโกรกพระใต เพ่ือมิให สบั สน จงึ เรยี กวดั นว้ี า “วดั โกรกพระเหนอื ” ไดร บั พระราชทานวสิ งุ คามสมี า คร้ังหลัง เมื่อวนั ที่ ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๐ มีปชู นียวัตถุ คือ พระประธานในอุโบสถหลังเกา ซึ่งใชเปนวิหาร ชาวบานเรียกวา “หลวงพอ โตวดั โกรกพระเหนอื ” เปน ประตมิ ากรรมสมยั โบราณ ลกั ษณะ พระพุทธรปู ปางมารวิชัย สมยั สุโขทัย อายปุ ระมาณ ๗๐๐ ป ขนาด