รายงานโครงการ-การเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาล-คณะนิติศาสตร์

6. ศาลเปิ ดโอกาสให้ฝ่ ายจาเลยได้อธิบายเหตุผล และนาสืบพยานประกอบคดี เท่าเทยี มโจทก์ สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 46.3 22 31.6 ม.อบุ ลราชธานี 63.17 33.48 3.35 ม.เชียงใหม่ 73.4 10.3 2.5 13.8 ม.แม่ฟ้ าหลวง 62.98 31.91 5.11 7. ศาลพยามกระชับ หรือเร่งรัดการพจิ ารณาคดี โดยการรวบรัดตดั ประเดน็ ท่ี เป็ นประโยชน์ต่อจาเลย. สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 13.6 62.1 24.3 ม.อบุ ลราชธานี 6.27 71.98 21.75 ม.เชียงใหม่ 11.3 80.3 0.3 8.1 ม.แม่ฟ้ าหลวง 31.07 65.53 3.40 8. ศาลแสงดงออกถงึ การส่ังสอนจาเลย โดยกล่าวถงึ บาป บุญ คุณ โทษ สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 18.1 58.8 23.2 ม.อุบลราชธานี 44.35 49.7 5.95 ม.เชียงใหม่ 16.9 74.7 0 8.4 ม.แม่ฟ้ าหลวง 22.55 75.32 2.13 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 97

9. ผู้พพิ ากษาทาหน้าทซี่ ้าซ้อนในเวลาเดย่ี วกนั ในห้องพจิ ารณาคดเี ดยี วกนั เช่น อ่านคาพพิ ากษาคดหี นึ่ง ในขณะทผี่ ู้พพิ ากษาท่านอน่ื กาลงั พจิ ารณาคดอี กี คดี หนึ่ง สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 7.9 67.8 24.3 ม.อุบลราชธานี 2.11 45.18 52.71 ม.เชียงใหม่ 19.4 71.9 0 8.8 ม.แม่ฟ้ าหลวง 21.71 74.89 3.40 10. ศาลได้แสดงอาการข่มขู่ หรืออากปั กริ ิยารุนแรงในห้องพจิ ารณาคดี สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 1.7 77.4 20.9 ม.อบุ ลราชธานี 0.41 94.14 5.45 ม.เชียงใหม่ 1.9 92.2 0 5.9 ม.แม่ฟ้ าหลวง 0.85 97.45 1.70 98 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

3.3 บุคคลทมี่ ขี ้อจากดั ในการส่ือสาร 1. กรณที “ี่ จาเลย”ไม่สามารถฟังและพดู ภาษาไทยได้ ศาลได้จดั ล่ามให้ สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 3.4 6.8 89.8 ม.อบุ ลราชธานี 1.67 0.83 97.5 ม.เชียงใหม่ 0.6 2.2 0.0 97.2 ม.แม่ฟ้ าหลวง 1.70 0.85 97.45 2. ศาลได้เรียกใช้บุคคลอน่ื ทไี่ ม่ได้ขนึ้ ทะเบยี นล่ามไว้กบั ศาลมาทาหน้าทเี่ ป็ นล่าม แทน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ ม.อุบลราชธานี 2.92 0.83 96.25 ม.เชียงใหม่ 0.3 0.6 0.3 97.2 ม.แม่ฟ้ าหลวง 5.53 0.00 94.47 3. ล่ามได้สาบานตนต่อหน้าศาล สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ 7.9 91 97.5 ม.ทกั ษณิ 1.1 0.41 96.25 1.3 0 ม.อุบลราชธานี 3.34 1.28 96.59 ม.เชียงใหม่ 1.3 ม.แม่ฟ้ าหลวง 2.13 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 99

4. กรณที ่ี “จาเลย”ไม่สามารถอ่าน และเข้าใจ เอกสารทใ่ี ช้ระหว่างการดาเนินคดี ศาลได้สั่งให้จัดทาการแปลเอกสารหรือ มีล่ามอธิบายความหมายเหล่าน้ัน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 1.7 6.8 91.5 ม.อบุ ลราชธานี 2.10 0.41 97.49 ม.เชียงใหม่ 2.2 0.6 0 97.2 ม.แม่ฟ้ าหลวง 1.70 1.28 97.02 5. กรณที ่ี “พยาน”ไม่สามารถอ่าน และเข้าใจ เอกสารทใ่ี ช้ระหว่างการดาเนนิ คดี ศาลได้ส่ังให้จดั ทาการแปลเอกสารหรือ มีล่ามอธิบายความหมายเหล่าน้ัน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 2.3 5.6 92.1 ม.อุบลราชธานี 2.10 0.83 97.07 ม.เชียงใหม่ 0.6 0.6 0 98.8 ม.แม่ฟ้ าหลวง 2.13 1.28 96.59 6. กรณที ค่ี ู่ความหูหนวกและหรือเป็ นใบ้ ศาลได้จัดล่ามภาษามอื ให้ (ตอบ เฉพาะกรณคี ู่ความ หรือพยานหูหนวกและหรือเป็ นใบ้เท่าน้ัน) สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 1.7 3.4 94.9 ม.อุบลราชธานี 3.34 0.41 96.25 ม.เชียงใหม่ 0 0.6 0 99.4 ม.แม่ฟ้ าหลวง 0.85 1.70 97.45 100 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

3.4 บทบาทของอยั การ หรือ ทนายฝ่ ายโจทก์ 1. พนักงานอยั การหรือทนายโจทก์มาห้องพจิ ารณาคดไี ม่ตรงเวลา สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ 9.1 ม.ทกั ษณิ 33.3 45.2 21.5 ม.อุบลราชธานี 40.58 30.96 28.46 ม.เชียงใหม่ 33.1 55.9 1.9 ม.แม่ฟ้ าหลวง 27.66 65.53 6.81 2. พนักงานอยั การหรือทนายโจทก์ใช้คาถามนา (คาถามทตี่ ้องการคาตอบว่า ใช่ หรือไม่) ระหว่างการสืบพยาน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 25.4 34.5 40.1 ม.อุบลราชธานี 12.57 68.61 18.82 ม.เชียงใหม่ 19.1 53.1 7.5 20.3 ม.แม่ฟ้ าหลวง 32.34 57.45 10.21 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 101

3. เพอ่ื รักษาผลประโยชน์ให้โจทก์ อยั การมกี ารทาผดิ กระบวนการพจิ ารณาคดี ระหว่างการสืบพยานเช่น มีการทกั ท้วงการปฏิบตั หิ น้าท่ขี องอกี ฝ่ าย สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 5.1 56.5 38.4 ม.อบุ ลราชธานี ม.เชียงใหม่ 14.1 55.6 7.5 22.8 ม.แม่ฟ้ าหลวง 6.81 82.13 11.06 4. พนักงานอยั การหรือทนายโจทก์แสดงท่าทางข่มขู่ หรือเหยยี ดศักด์ศิ รีความ เป็ นมนุษย์ต่อพยานฝ่ ายตรงข้ามและใช้คาพดู กดดนั พยาน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 2.3 61.6 36.2 ม.อบุ ลราชธานี 8.38 66.10 25.52 ม.เชียงใหม่ 3.1 73.4 5.9 20.6 ม.แม่ฟ้ าหลวง 1.70 86.38 11.92 5. พนักงานอยั การหรือทนายโจทก์ต้งั ใจฟังและจดบันทกึ ระหว่างการถามของ ทนายฝ่ ายจาเลย ขณะทาการสืบพยาน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 46.9 15.3 37.9 ม.อบุ ลราชธานี 43.51 35.56 20.93 ม.เชียงใหม่ 51.9 21.6 5.9 20.6 ม.แม่ฟ้ าหลวง 62.98 26.38 10.64 102 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

6. พนักงานอยั การหรือทนายโจทก์ทากจิ กรรมอน่ื ๆระหว่างการพจิ ารณาคดี เช่น ใช้อุปกรณ์สื่อสารหรืออเิ ลค็ ทรอนิคส์, โทรศัพท์มือถอื , เดนิ ออกนอกห้อง ฯลฯ ขณะมกี ารพจิ ารณาคดี สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 30.5 40.7 28.8 ม.อบุ ลราชธานี 9.64 66.52 23.84 ม.เชียงใหม่ 29.4 56.9 0.6 13.1 ม.แม่ฟ้ าหลวง 22.98 70.21 6.81 7. พนักงานอยั การหรือทนายโจทก์มีการสลบั สับเปลยี่ นไปปฏบิ ตั หิ น้าทใี่ นห้อง พจิ ารณาคดอี น่ื สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 7.3 64.4 28.2 ม.อบุ ลราชธานี 8.38 75.60 16.02 ม.เชียงใหม่ 16.6 71.6 1.3 10.6 ม.แม่ฟ้ าหลวง 23.40 69.79 6.81 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 103

3.5 บทบาทของทนายฝ่ ายจาเลย 1. ทนายจาเลยมาห้องพจิ ารณาคดไี ม่ตรงเวลา สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ 19.8 16.6 ม.ทกั ษณิ 27.1 53.1 20.09 2.5 ม.อบุ ลราชธานี 17.57 62.34 9.79 ม.เชียงใหม่ 19.7 61.3 ม.แม่ฟ้ าหลวง 18.72 71.49 2. ระหว่างการสืบพยานทนายถามคาถามท้งั ซักถาม ถามค้าน (การถามเพอื่ ให้ ได้คาตอบที่ตนต้องการ) และถามตงิ (การถามทใ่ี ห้เข้าประเดน็ ของฝ่ ายตวั เอง มากทสี่ ุด) สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 33.9 26 40.1 ม.อบุ ลราชธานี 24.68 30.56 44.76 ม.เชียงใหม่ 40.9 24.4 5.6 29.1 ม.แม่ฟ้ าหลวง 40.85 49.36 9.79 104 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

3. เพอื่ รักษาผลประโยชน์ให้จาเลย ทนายมกี ารทาผดิ กระบวนการพจิ ารณาคดี ระหว่างการสืบพยานเช่น มีการทกั ท้วงการปฏบิ ตั หิ น้าทข่ี องอกี ฝ่ าย สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 4 58.2 37.9 ม.อุบลราชธานี 10.47 49.79 39.74 ม.เชียงใหม่ 19.1 48.4 5.9 26.6 ม.แม่ฟ้ าหลวง 13.62 73.62 12.76 4. ทนายจาเลยแสดงท่าทางข่มขู่ หรือเหยยี ดศักด์ศิ รีความเป็ นมนุษย์ต่อพยาน ฝ่ ายตรงข้ามและใช้คาพดู กดดนั พยาน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 1.7 61.6 36.7 ม.อบุ ลราชธานี 4.2 60.66 35.14 ม.เชียงใหม่ 0.9 70.3 5.3 23.4 ม.แม่ฟ้ าหลวง 1.28 83.83 14.89 5. ทนายจาเลยต้งั ใจฟังและจดบนั ทกึ ระหว่างการถามของทนายฝ่ ายจาเลย ขณะ ทาการสืบพยาน สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 53.1 10.7 36.2 ม.อบุ ลราชธานี 43.51 23.84 32.65 ม.เชียงใหม่ 50.3 18.4 5 26.3 ม.แม่ฟ้ าหลวง 58.30 30.64 11.06 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 105

6. ทนายจาเลยทากจิ กรรมอน่ื ๆระหว่างการพจิ ารณาคดี เช่น ใช้อปุ กรณ์สื่อสาร หรืออเิ ลค็ ทรอนิคส์, โทรศัพท์มือถอื , เดนิ ออกนอกห้อง ฯลฯ ขณะมกี าร พจิ ารณาคดี สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 20.9 50.3 28.8 ม.อุบลราชธานี 25.10 46.02 28.88 ม.เชียงใหม่ 15.6 65 0.6 18.8 ม.แม่ฟ้ าหลวง 11.49 78.30 10.21 7. ทนายจาเลยมกี ารสลบั สับเปลย่ี นไปปฏบิ ตั ิหน้าทใี่ นห้องพจิ ารณาคดอี นื่ สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 4 67.2 28.8 ม.อบุ ลราชธานี 0.83 77.82 21.35 ม.เชียงใหม่ 9.4 70.9 2.2 17.5 ม.แม่ฟ้ าหลวง 25.11 65.10 9.79 106 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

ส่วนท่ี 4 การกระทาอนื่ ๆในศาล ทถี่ อื เป็ นการไม่ปกป้ องสิทธิ หรือ ละเมดิ ของผู้ต้องหาและจาเลย 1. มีการใส่โซ่ตรวนกบั ผู้ต้องหาหรือจาเลย สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ 15.8 9.4 ม.ทกั ษณิ 49.2 35 22.59 0.6 ม.อุบลราชธานี 32.65 44.76 7.23 ม.เชียงใหม่ 25.3 64.7 ม.แม่ฟ้ าหลวง 28.09 64.68 2. ผู้ต้องหาหรือจาเลยถูกใส่กญุ แจมือ สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ 16.9 11.9 ม.ทกั ษณิ 53.7 29.4 14.24 0.6 ม.อุบลราชธานี 30.12 55.64 5.96 ม.เชียงใหม่ 14.1 73.4 ม.แม่ฟ้ าหลวง 25.96 68.08 3. ผู้ต้องหาหรือจาเลยได้รับการปล่อยตวั ชั่วคราวโดยไม่มกี ารวางหลกั ประกนั สถาบนั ใช่ ไม่ใช่ ไม่ทราบ ไม่ระบุ ม.ทกั ษณิ 11.3 50.3 38.4 ม.อุบลราชธานี 20.08 42.67 37.25 ม.เชียงใหม่ 5 61.9 2.2 30.9 ม.แม่ฟ้ าหลวง 9.79 82.98 7.23 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 107

4. กรณที ผี่ ู้ต้องหาได้ดาเนินการขอประกนั ตวั แต่ศาลไม่อนุญาตให้ผู้ต้องหา ประกนั ตวั โปรดระบุเหตุผลของศาลทไ่ี ม่อนุญาต ดงั ต่อไปนี้ สถาบนั ม.ทกั ษณิ 5.6 0 8.5 0 1.1 84.7 ม.อบุ ลราชธานี 2.1 2.92 1.25 3.34 0 ม.เชียงใหม่ 0.6 0 4.1 0.3 2.5 87.8 ม.แม่ฟ้ าหลวง 1.70 0.43 2.13 2.99 23.83 5.กรณที จี่ าเลยไม่ได้รับอนุญาตปล่อยตวั ชั่วคราว ขาด ุทน ท ัรพ ์ย ขาดนาย ประกัน กลัวการ หลบห ีน กลัวไป ุ่ยง เกี่ยวกับคดี อ่ืนๆ ไ ่มระ ุบ สถาบนั ไ ่มมี ุทนท ัรพ ์ย ท ัรพ ์ยไ ่มพอ จาเลยไ ่มมีที่อ ู่ยเ ็ปน หลักแห ่ลง กลัวไป ุ่ยงเหยิงกับ พยานหลักฐาน อ่ืนๆ ไ ่มระ ุบ ม.ทกั ษณิ 10.2 1.1 1.1 2.3 3.4 81.9 ม. 2.1 1.68 1.25 3.34 0 อุบลราชธานี ม.เชียงใหม่ 2.2 0 3.4 1.3 4.1 89.1 108 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

ประสบการณ์จากการเข้าร่วมโครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์ กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 109

การเขา้ ร่วมโครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลใน มุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch ) น้นั เห็นวา่ โดยโครงการดงั กล่าว นบั วา่ เป็ น โครงการท่ีดีและมีประโยชน์ ท้งั ตอ่ ตนเองและต่อสังคม ซ่ึงเป็นโครงการท่ีเปิ ดโอกาส ใหก้ บั นกั ศึกษาท่ีเรียนกฎหมายไดเ้ ขา้ มามีส่วนในกระบวนการเรียนรู้ดว้ ยตนเอง โดย ศึกษาจากการสังเกตการณ์ในช้นั ศาล และมีมุมองในดา้ นสิทธิมนุษยชน จึงนบั วา่ เป็ น โครงการท่ีสร้างสรรคแ์ ละเกิดประโยชน์อยา่ งมาก จากการเขา้ ร่วมโครงการซ่ึงเป็ นการเรียนรู้จากประสบการณ์โดยตรงของ ตนเอง ซ่ึงขา้ พเจา้ มีโอกาสเขา้ ร่วมโครงการดงั กล่าวต้งั แต่เรียนอยคู่ ณะนิติศาสตร์ใน ช้นั ปี ท่ี 2 และปี ที่3 ทาให้เกิดการเรียนรู้และเกิดความเขา้ ใจในกระบวนการยุติธรรม และกระบวนการทางศาลมากข้ึน ซ่ึงขา้ พเจา้ มองวา่ เป็นเรื่องท่ีดีเพราะนอกจากขา้ พเจา้ จะไดเ้ รียนรู้ดว้ ยตนเองแลว้ ยงั ถือว่าเป็ นการเรียนรู้นอกห้องเรียนที่ขา้ พเจา้ สามารถ นาไปต่อยอดใหแ้ ก่ตนเองได้ ท้งั ความรู้และประสบการณ์นอกเหนือจากการเรียนใน ห้องเรียนเพียงอยา่ งเดียว อีกท้งั ยงั ช่วยให้ขา้ พเจา้ เกิดความเขา้ ใจในความเป็ นจริงที่ เกิดข้ึนในสังคม ในมุมมองดา้ นต่างๆ เช่น มุมมองดา้ นสิทธิมนุษยชนในการที่ทุกคน จะสามารถเขา้ ถึงกระบวนการยุติธรรมไดอ้ ย่างเท่าเทียมกนั และมุมมองทางดา้ น กฎหมาย ท่ีไม่เพียงแต่จะศึกษาตามตวั บทกฎหมาย แต่หากจะตอ้ งควรคานึงถึงความ เป็ นมนุษยข์ องทุกคนในสังคมดว้ ย จึงจะนับว่าเป็ นการเรียนรู้อยา่ งแทจ้ ริง และเกิด ความเขา้ ใจ โครงการดงั กล่าวจึงทาใหไ้ ดม้ ีโอกาสเรียนรู้เกี่ยวกบั กระบวนการยตุ ิธรรม ในช้นั ศาล ตามความเป็ นจริงจากการสังเกตการณ์ ไดเ้ ห็นกระบวนการทางาน เห็น กระบวนการพิจารณาคดี ซ่ึงการพิจารณาคดีในช้นั ศาลน้ันตอ้ งเป็ นไปโดยเปิ ดเผย ตามหลกั การพิจารณาคดีอยา่ งเป็นธรรม. เพอ่ื ประโยชน์แห่งความยตุ ิธรรม นางสาวชนะจติ รอนใหม่ นักศึกษาคณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลยั อุบลราชธานี 110 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

ปัจจุบนั “สิทธิมนุษยชน” เป็ นเรื่องที่คนส่วนใหญ่ใหค้ วามสาคญั เป็นอยา่ ง มาก ท้ังระดับสากลและระดบั ประเทศ โครงการน้ีจึงเป็ นโครงการหน่ึงที่มีความ น่าสนใจมาก โดยเฉพาะเป็ นเรื่องท่ีเก่ียวกบั สิทธิมนุษยชนในกระบวนการยุติธรรม ทางศาล ซ่ึงเป็ นโครงการที่มีประโยชน์ท้งั ต่อผูร้ ่วมโครงการและผูท้ ี่เก่ียวขอ้ งใน กระบวนการยตุ ิธรรมทางศาล จะเห็นไดจ้ ากการศึกษาถึงหลกั สิทธิมนุษยชนเบ้ืองตน้ ว่ามีความเป็ นมาอย่างไร มีความสาคัญอย่างไร กระบวนยุติธรรมมีข้ันตอน กระบวนการอย่างไรบ้าง รวมถึงปัญหาเกี่ยวกับการละเมิดสิทธิในกระบวนการ ยตุ ิธรรมท่ีเกิดข้ึนในสังคมไทย จึงทาให้ตระหนกั ถึงปัญหาดงั กล่าว ที่จะหาแนวทาง ร่วมกนั แกไ้ ขปัญหาน้ีตอ่ ไป โครงการน้ี นับว่าเป็ นการเปิ ดโอกาสให้ผู้ร่ วมโครงการได้เข้าถึง กระบวนการยุติธรรมทางศาล เพื่อเข้าไปสังเกตการณ์ ค้นหาจุดบกพร่องใน กระบวนการยตุ ิธรรมของศาล วา่ ยงั มีการกระทาหรือพฤติการณ์ท่ีถือวา่ เป็นการละเมิด สิทธิหรือไม่ เม่ือผรู้ ่วมโครงการจากพ้ืนท่ีต่างๆ รวบรวมขอ้ มูลไดแ้ ลว้ ก็จะนามาซ่ึงการ คิดวิเคราะห์แลกเปล่ียนและรับฟังความคิดเห็นร่วมกนั ทาให้ผูเ้ ขา้ ร่วมโครงการมี ความรู้และประสบการณ์ท่ีแปลกใหม่เพิ่มข้ึน นามาซ่ึงวิธีการและการหาทางออก ร่วมกนั โดยยดึ หลกั สิทธิมนุษยชน ท่ีเกิดจากความร่วมมือของทุกฝ่ าย ดงั น้นั โครงการน้ีไม่เพียงแต่ให้ความรู้ในเร่ืองสิทธิมนุษยชนในดา้ นต่างๆ แลว้ ยงั ก่อให้เกิดการตกผลึกทางความคิดมากมายเก่ียวกบั กระบวนการศาลยุติธรรม ในมุมมองสิทธิมนุษยชน ท้งั น้ีเพื่อให้กระบวนการยตุ ิธรรมมีประสิทธิภาพ และผดุง ความยตุ ิธรรมใหย้ งั่ ยนื สืบไป นางสาวศลษิ า เพชรแก้วสุข นักศึกษาคณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลยั อบุ ลราชธานี โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 111

จากการที่ขา้ พเจา้ ไดเ้ ขา้ ร่วมกิจกรรมโครงการ court watch หรือโครงการ เรียนรู้และสังเกตการณ์ทางช้นั ศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน น้นั ถือไดว้ า่ เป็ นโอกาส อันดีคร้ังหน่ึงในชีวิตนักศึกษา ท่ีได้มีโอกาสเปิ ดมุมมองใหม่ในเรื่องของสิทธิ มนุษยชน โดยมีการเขา้ ถึงประสบการณ์โดยตรงไม่เพียงการศึกษาคน้ ควา้ ในตารา หรือจากท่านผรู้ ู้เพียงเท่าน้นั แต่เป็ นประสบการณ์จริง ที่ผสู้ ังเกตการณ์ไดป้ ระสบมา โดยตรง ซ่ึงจากประสบการณ์โดยตรงในคร้ังน้ี อนั มาจากการที่ขา้ พเจา้ ไดเ้ ขา้ ร่วมฟัง การพิจารณาคดีของศาล ส่งผลให้ขา้ พเจา้ มีทกั ษะในการสังเกตการณ์ต่างๆมากข้ึน และเม่ือขา้ พเจ้าไดเ้ ขา้ ร่วมการสัมมนากบั เพื่อนๆท้ัง 4 สถาบนั การณ์ศึกษา ก็เป็ น โอกาสอนั ดีอีกคร้ังที่ช่วยเปิ ดมุมมองในเร่ืองของความแตกต่างทางวฒั นธรรมและใน เร่ืองของมนุษยสัมพนั ธ์ ทาให้ขา้ พเจา้ มีเพื่อนใหม่ เพิ่มข้ึน และท้งั น้ีขา้ พเจา้ ไดร้ ับ ความรู้ใหม่ๆเพิ่มมากข้ึน ขา้ พเจา้ จะจดจาประสบการณ์ต่างๆเหล่าน้ี ท้งั ในดา้ นความรู้ และประสบการณ์มาปรับใชใ้ นการศึกษาของขา้ พเจา้ ต่อไป ในโอกาสน้ีขา้ พเจา้ ขอขอบคุณผูม้ ีส่วนเก่ียวขอ้ งในโครงการน้ีทุกท่านที่ มอบโอกาสดีดีให้กบั ขา้ พเจา้ และเพ่ือนผสู้ ังเกตการณ์ของขา้ พเจา้ ทุกคน ไดม้ ีโอกาส ศึกษาจากประสบการณ์จริง อนั เป็ นประสบการณ์ที่หาไม่ไดจ้ ากตารา หรือการฟังต่อ กันมา และที่สาคัญขา้ พเจ้าอยากให้โครงการที่ดีแบบน้ีมีต่อไป เพื่อให้นักศึกษา กฎหมายรุ่นต่อไปไดม้ ีโอกาสคน้ ควา้ จากประสบการณ์จริงเช่นเดียวกบั ที่ขา้ พเจา้ และ เพื่อนผูส้ ังเกตการณ์ได้ไปศึกษามา อันจะเป็ นอีกแนวทางหน่ึงที่จะช่วยส่งเสริม สงั คมไทยใหม้ ีบุคลากรทางดา้ นกฎหมายที่มีคุณภาพตอ่ ไปในอนาคต นางสาวสุกญั ญา ปัญญามาก นักศึกษาคณะนิติศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ 112 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

จากการที่ขา้ พเจา้ ไดเ้ ขา้ ร่วมกิจกรรมในโครงการ court watch นบั เป็ นอีก หน่ึงประสบการณ์ใหม่ๆในชีวิตของข้าพเจ้า ในชีวิตของนักศึกษาคนหน่ึงซ่ึง ตระหนกั ถึงมุมมองแห่งสิทธิมนุษยชนอยมู่ ิใช่นอ้ ย แต่จากการเขา้ ร่วมเป็ นส่วนหน่ึง ของโครงการน้ีทาให้ข้าพเจ้ามองคาว่าสิทธิมนุษยชนเปลี่ยนไป โดยท่ัวไปของ นักศึกษาแลว้ จะมองสิทธิมนุษยชนผ่านสายตา คาพูดของอาจารยผ์ ูส้ อน ตระหนัก เพียงบริบทของตัวกฎหมายในห้องเรียนเท่าน้ันซ่ึงเป็ นมิติแนวระนาบมองเป็ น เส้นตรงเห็นเพียงเหตุและผลโดยมิไดเ้ จาะลึกถึงบริบททางสังคม วฒั นธรรม และ ความเป็นจริง ท่ีแตกตา่ งหลากหลาย อนั นาไปสู่ความไม่เท่าเทียมอยา่ งมาก ดว้ ยเหตุน้ีการเขา้ ร่วมโครงการจึงทาให้ขา้ พเจ้าไดม้ ีโอกาสเขา้ ไปศึกษา ความเป็ นจริงทางสังคมผ่านกระบวนการพิจารณาคดีในศาล เป็ นผลให้ขา้ พเจา้ และ ผเู้ ขา้ ร่วมโครงการทุกคนไดเ้ ลง็ เห็นถึงกระบวนการในทางปฏิบตั ิจริงที่มิไดบ้ ญั ญตั ิไว้ ในตาราเล่มใดๆ มีภาพและเสียงแห่งความเป็นกระบวนการยตุ ิธรรม จึงทาใหข้ า้ พเจา้ มองสิทธิมนุษยชนหลากหลายมิติมากข้ึน โดยเฉพาะดา้ นกระบวนการยตุ ิธรรม ในช่วงเขา้ ร่วมโครงการมีกิจกรรมมากมายท่ีเสริมทกั ษะต่างๆของขา้ พเจา้ ใหม้ ีโอกาสทาอะไรหลายๆอยา่ งมากมายที่ไม่เคยไดท้ า นบั เป็นการเปิ ดโลกทศั น์ของ ชีวิตนกั ศึกษาคนหน่ึง ใหพ้ บกบั ส่ิงใหม่ๆ เรื่องราวใหม่ๆ ความรู้ใหม่ๆ และขา้ พเจา้ จะจดจาประสบการณ์รวมท้งั แนวคิดท่ีไดร้ ับเหลา่ น้ีมาปรับใชใ้ นชีวิตประจาวนั ต่อไป สุดทา้ ยน้ีกข็ อขอบคุณทุกท่านท่ีทาใหข้ า้ พเจา้ ไดม้ ีโอกาสเป็ นส่วนหน่ึงของ โครงการดีๆน้ี และขอใหโ้ ครงการดีๆเช่นน้ีดาเนินกิจกรรมต่อไปอีกเพื่อใหน้ กั ศึกษา รุ่นนอ้ งมีโอกาสดีๆอยา่ งขา้ พเจา้ ท้งั ยงั ทาใหส้ ังคมตระหนกั ถึงสิทธิมนุษยชนมากข้ึน กวา่ ท่ีเป็ นอยปู่ ัจจุบนั เพื่อใหน้ าไปสู่การแกไ้ ข ปรับปรุง พฒั นา เพื่อให้การเหลื่อมล้า ทางสิทธิจางหายไปจากประเทศไทยของเรา นางสาวกมลชนก ก้อนสมบัติ นักศึกษาคณะนิติศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 113

จากการท่ีไดม้ ีโอกาสไดเ้ ขา้ ร่วมในโครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์ กระบวนการศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ถือวา่ เป็นโอกาสท่ีดีเยย่ี มท่ี ทาให้ข้าพเจ้าได้รับประสบการณ์อย่างมากมายหลายๆด้าน ไม่ใช่เพียงแค่ด้าน กฎหมายอยา่ งเดียวแต่รวมท้งั ในดา้ นการทางานและสังคมอีกดว้ ย พดู ถึงความรู้สึกและประสบการณ์ต้งั แต่แรกเริ่มที่เขา้ มาทาโครงการน้ี ตอน แรกคิดว่าก็เป็ นแค่การที่จะได้ไปสัมผสั กับการพิจารณาคดีในช้ันศาลตามปกติ ธรรมดา ที่อาจจะเคยไดเ้ ขา้ ไปน่ังฟังการพิจารณาอยแู่ ลว้ แต่หลงั จากท่ีไดเ้ ขา้ มาทา โครงการตรงน้ีอยา่ งจริงจงั กท็ าใหร้ ู้สึกวา่ ไดเ้ ห็นอะไรใหม่ๆ เปิ ดมุมมองใหม่ๆเพราะ ในคร้ังน้ีเราไม่ไดเ้ ขา้ ไปแค่น่ังฟังการพิจาณาเพียงอย่างเดียวแต่เราเขา้ ไปเพื่อที่จะ ศึกษา วิเคราะห์ในมุมมองของสิทธิมนุษยชน เพ่ือมองถึงปัญหาและร่วมกนั หาแนว ทางแกไ้ ขปัญหาที่เราพบเจอเหล่าน้นั เพื่อท่ีจะไดเ้ กิดกระบวนการพฒั นาข้ึนมาภายใน วงการกฎหมายของเรา ถึงแมจ้ ะไม่รู้วา่ โครงการท่ีเราไดเ้ ขา้ มาร่วมทาในคร้ังน้ี จะทา ใหเ้ กิดการแกไ้ ข เปล่ียนแปลง หรือพฒั นามากนอ้ ยเพยี งใด เพราะพวกเรายงั เป็นแค่จุด เล็กๆในวงการกฎหมาย แต่ท้งั น้ีท้งั น้นั เราก็ยงั เช่ือว่าส่ิงเหล่าน้ีจะสามารถทาให้เกิด กระแสวิพากษ์วิจารณ์ถึงปัญหาเหล่าน้ีได้ เพ่ือจะนาไปสู่การแกไ้ ขปัญหาเหล่าน้ัน ตอ่ ไป และหลงั จากที่ไดท้ าโครงการน้ีแลว้ ก็มาถึงเวลาที่ตอ้ งนามานาเสนอให้แก่ หน่วยงานต่างๆที่มีส่วนเก่ียวขอ้ งเพ่ือท่ีจะนาเสนอให้เห็นถึงประเดน็ ต่างๆที่เราไดม้ า จากการทาโครงการน้ี โดยไดไ้ ปนาเสนองานพร้อมกบั นกั ศึกษาอีกสามมหาวิทยาลยั คือ มหาวิทยาลยั แม่ฟ้ าหลวง มหาวิทยาลยั อุบลราชธานี และมหาวิทยาลยั ทกั ษิณ ซ่ึง การท่ีไดน้ าเสนองานท่ีกรุงเทพมหานครในคร้ังน้ีทาให้ประสบการณ์ท่ีดีมากๆหลาย อยา่ ง อยา่ งหน่ึงก็คือไดร้ ู้จกั กบั นกั ศึกษากฎหมายจากมหาวิทยาลยั อ่ืนๆที่มีอุดมการณ์ ร่วมกนั ดงั น้นั จึงทาให้ไดม้ ิตรภาพใหม่ๆที่ดีเยี่ยมจากนกั ศึกษาทุกคน และจากการา นาเสนองานที่เห็นน้ัน ทุกมหาวิทยาลัยต้งั ใจท่ีจะนาเสนอถึงมุมมองของตนเอง เกี่ยวกบั โครงการน้ีใหห้ น่วยงานต่างๆไดร้ ับรู้ ซ่ึงขา้ พเจา้ ไดเ้ ห็นมุมมองใหม่ๆจากการ 114 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

นาเสนองานในคร้ังน้ีท่ีคิดวา่ เป็ นประโยชน์อยา่ งมากกบั การศึกษากฎหมาย และการ ทางานในวงการกฎหมายในอนาคต กล่าวคือ ขา้ พเจา้ ไดเ้ ห็นมุมมองของนกั ศึกษาใน แต่ละทอ้ งท่ี ซ่ึงในแต่ละทอ้ งท่ีกม็ ีปัญหาในรูปแบบที่แตกต่างกนั ถึงแมว้ า่ ขา้ พเจา้ จะรู้ ปัญหาเหล่าน้ันแต่ก็ยงั ไม่ไดม้ องเห็นปัญหาเหล่าน้ันไดใ้ กลช้ ิดเท่ากบั คนในพ้ืนที่ที่ เกิดปัญหาเหล่าน้ัน เช่น ปัญหาในสามจังหวดั ชายแดนภาคใต้ ซ่ึงนักศึกษาจาก มหาวิทยาลยั ทกั ษิณ ซ่ึงอยใู่ กลก้ บั พ้ืนท่ีเหล่าน้นั จะเห็นถึงปัญหาไดท้ ่ีจริงมากกวา่ ซ่ึง สิ่งเหล่าน้ีทาให้ไดข้ อ้ คิดก็คือ การท่ีเราจะเห็นถึงปัญหาเหล่าน้ันไดอ้ ย่างแทจ้ ริง เรา ตอ้ งเขา้ ไปเห็นและสัมผสั กบั มนั เองเพื่อท่ีจะสามารถเห็นปัญหา เพื่อจะนาไปสู่การ แกไ้ ขปัญหาเหล่าน้นั ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งและตรงจุดต่อไป นายณัฐวฒั น์ กอปกจิ วรการ คณะนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 115

ความรู้สึกของกระผมท่ีไดเ้ ขา้ ร่วมสังเกตการณ์คดีใน โครงการเรียนรู้และ สังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน นับว่าเป็ นโครงการที่ดี เป็นประโยชนอ์ ยา่ งมากที่ทาใหก้ ระผมไดเ้ รียนรู้และเขา้ ใจในกระบวนการยตุ ิธรรมใน ช้นั ศาลมากยงิ่ ข้ึน นอกเหนือจากการที่ไดศ้ ึกษาเหล่าเรียนมาในหอ้ งเรียน กล่าวคือทา ให้กระผมไดร้ ู้ถึงสภาพปัญหาความจริงในกระบวนการยุติธรรมของศาลไทยว่ามี ความยตุ ิธรรมมากนอ้ ยเพียงใด และจากการเขา้ สังเกตการณ์คดีในศาลคร้ังน้ีนบั วา่ ได้ ขอ้ มูลสาคญั ท่ีจะสะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการยุติธรรมของศาลไทยว่ามีความ ยุติธรรมหรือไม่ และขอ้ มูลเหล่าน้ีท่ีไดจ้ ากการเขา้ สังเกตการณ์คดีในศาล สามารถ นาเสนอเป็ นแนวทางในการแก้ไขปัญหากระบวนการยุติธรรมในช้ันศาลให้กับ องค์กรที่ปฏิบัติหน้าท่ีในกระบวนการยุติธรรม ให้มีความเป็ นธรรมต่อผูท้ ่ีอยู่ใน กระบวนการยตุ ิธรรม และสุดทา้ ยน้ีกระผมอยากให้โครงการเรียนรู้และสังเกตการณ์ กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน จดั ข้ึนอีกในปี ต่อๆไปเพ่ือเป็ นเสียง สะทอ้ นในกระบวนการยตุ ิธรรมของศาลไทยให้มีความเป็ นธรรมและเป็ นที่ยอมรับ ของผทู้ ่ีเป็นคู่ความในกระบวนการยตุ ิธรรม การเขา้ ร่วมโครงการในคร้ังน้ีของกระผม นบั เป็ นประสบการณ์ที่ดีที่สุดในชีวิตกว็ า่ ได้ ที่ทาใหก้ ระผมเลง็ เห็นถึงความสาคญั ใน กระบวนการยตุ ิธรรมในศาล นายมุฆลศิ อารง คณะนิติศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ทักษณิ 116 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

ความรู้สึกของกระผมท่ีมีต่อโครงการน้ี คือ จากการท่ีไดเ้ ขา้ ร่วมโครงการ คร้ังน้ีอยา่ งหน่ึงท่ีกระผมคิดน้นั ก็ คือ เม่ือเขา้ ไปแลว้ จะตอ้ งเกบ็ รายละเอียดใหไ้ ดม้ าก ท่ีสุดเพ่ือเราจะไดน้ าเอาองค์ความรู้ตรงน้ันมาปรับใชห้ รือบงั คบั ใชต้ ่อไป ซ่ึงส่ิงที่ ไดร้ ับมากท่ีสุด คือ วิธีการนาปัญหาต่างๆท่ีเราไม่เคยรู้มาก่อนมาศึกษาดูว่าความจริง เป็นเช่นไร มีการบงั คบั ใชถ้ กู ตอ้ งจริงหรือไม่ และมีการใหค้ วามช่วยเหลืออยา่ งไรบา้ ง ซ่ึงกระผมเองรู้สึกดีมากๆที่ไดเ้ ขา้ เป็นส่วนหน่ึงในโครงการน้ีเพราะช่วงเวลาที่เขา้ ร่วม โครงการน้ี เป็ นช่วงเดียวกนั กบั เวลาท่ีกระผมลงฝึ กงานกบั มูลนิธิศูนยท์ นายความ มุสลิมในสามจงั หวดั ชายแดนใตอ้ ยดู่ ว้ ย เลยทาใหก้ ระผมไดร้ ับรู้ถึงปัญหาของบุคคล หรือชาวบา้ นท่ีไดร้ ับความเดือดร้อน ดา้ นกระบวนการยุติธรรมในช้นั ศาล เช่นการ เลือกปฏิบตั ิต่อบุคคลหรือชาวบา้ นที่จะเขา้ มาในบริเวณศาลและไม่มีล่ามแปลภาษาใน ช้นั สืบพยาน เป็ นตน้ ซ่ึงตรงน้ีเองกระผมเองกเ็ ลง็ เห็นวา่ อาจส่งผลเสียต่อบุคคลหรือ ชาวบ้านท่ีได้รับความเป็ นธรรมในกระบวนการยุติธรรม และได้รู้วิธีการหรื อ กระบวนการต่างๆจากผหู้ ลกั ผใู้ หญ่หรือวิทยากรที่มีช่ือเสียง ถึงปัญหาและแนวทาง แกป้ ัญหา จากขอ้ สรุปท่ีมหาลยั ที่ขา้ ร่วมโครงการไดท้ าการสังเกตการณ์และไดส้ รุป ออกมาวา่ มีปัญหาอะไรบา้ งน้นั ดว้ ย ไดร้ ู้จกั เพ่ือนต่างสถาบนั ต่างสถานท่ีต่างความคิด ต่างอุดมการณ์ และไดร้ ู้จกั วิธีการอย่รู ่วมกนั ในสังคมที่ใหญ่ ที่สาคญั ไดแ้ ลกเปล่ียน องค์ความรู้ที่ไดจ้ ากการเขา้ ร่วมโครงการคร้ังน้ี นอกจากในห้องเรียนแลว้ เป็ นออก นอกหอ้ งเรียนเป็นตน้ และไดร้ ู้จกั กบั องคก์ รที่ค่อยใหค้ วามช่วยเหลือประชาชน อยา่ ง องคก์ รสิทธิมนุษยช์ น ขอความสันติจงมีแด่ทุกท่าน นายอสิ มาแอล บูแม คณะนิติศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษณิ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 117

ขา้ พเจ้ารู้สึกดีใจท่ีไดม้ ีส่วนร่วมในการเป็ นส่วนหน่ึงท่ีได้ร่วมโครงการ เรียนรู้และสังเกตการณ์ทางช้ันศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชนภายใตค้ วามร่วมมือ ระหวา่ ง 4 สถาบนั การศึกษาดา้ นกฎหมายและสถาบนั สิทธิมนุษยชนแห่งเอเชียซ่ึงเป็น ป ร ะ ส บ ก า ร ณ์ ชี วิ ต ข อ ง ข้า พ เ จ้า อ ย่า ง ห น่ึ ง ที่ ค ร้ ั ง ห น่ึ ง ไ ด้มี โ อ ก า ส สั ง เ ก ต ก า ร ณ์ กระบวนการยุติธรรมในช้ันศาลและไดร้ ับรู้ถึงปัญหาต่างๆเกี่ยวกบั กระบวนการ ยตุ ิธรรมในศาลซ่ึงแต่ละมหาลยั ที่เขา้ ร่วมโครงการมีปัญหาแตกต่างกนั และแต่ละภาค พ้ืนท่ีต่างประสบปัญหาที่แตกต่างกนั เช่นพ้ืนท่ีในสามจงั หวดั ชายแดนใตห้ รือท่ีอยใู่ น การสังเกตการของมหาลยั ทกั ษิณจะพบปัญหาในเรื่องล่ามทางดา้ นแปลภาษา ส่วน พ้ืนท่ีภาคเหนือซ่ึงอย่ใู นเขตส่ังเกตการณ์ของมหาวิทยาลยั เชียงใหม่ก็พบปัญหาของ ชาติพนั ธุ์เป็ นตน้ และท่ีสาคญั เป็ นการแลกเปล่ียนปัญหาหรือแชร์ปัญหาของแต่ละ ภาคพ้ืนท่ีวา่ ควรจะมีวิธีการแกไ้ ขอยา่ งไรหรือมีการแสดงความคิดเห็นหรือเสนอแนะ ไหก้ ระบวนการยตุ ิธรรมในช้นั ศาลน้นั ควรไดร้ ับความเป็นธรรมอยา่ งจริงๆจงั ๆและท่ี สาคัญรู้สึ กเป็ นเกรี ยติที่จะได้เป็ นส่วนหน่ึงในการท่ีแก้ไขข้อบกพร่ องหรื อ เปล่ียนแปลงกระบวนการในช้ันศาลไห้มีความเป็ นธรรมไห้สมกบั เป็ นสถานท่ีที่ ประชาชนควรจะไดร้ ับความเป็ นธรรมมากท่ีสุดไห้สมกบั เป็ นสถานที่ท่ีประชาชนจะ ไว้วางใจได้และเพ่ือพัฒนากระบวนการยุติธรรมไห้ก้าวหน้าเพ่ือทัดเทียบกับ ต่างประเทศและที่สาคญั ไดร้ ู้จกั เพ่ือนต่างสถาบนั ไดม้ ิตรภาพท่ีดีและไดค้ วามรู้ใหม่ๆ นอกเหนือจากตาราเรี ยนและทาไห้มองเห็นภาพได้อย่างชัดเจนและอีกความ ประทบั ใจอยา่ งหน่ึงในชีวิตคือไดพ้ บกบั ผทู้ รงคุณวฒุ ิทางดา้ นกฎหมายซ่ึงเป็นโอกาส ยากมากท่ีจะไดพ้ บบุคคลเหล่าน้ีและไดร้ ับฟังการบรรยายจากผทู้ รงคุณวุฒิท้งั หลาย ในทางดา้ นกฎหมายหรือเรียกอีกอย่างหน่ึงคือมาแลกเปล่ียนกนั และเชื่อว่าความรู้ เหล่าน้ีสามารถนามาใชใ้ นชีวิตประจาวนั ได้ และสุดทา้ ยน้ีหากขา้ พเจา้ ไดม้ ีโอกาสก็ อยากจะเขา้ ร่วมอีกเพราะมนั ไดป้ ระโยชน์ต่อตวั เราเองและก็อยากเสนอเชิญชวนไห้ นักเรียนรุ่นๆต่อไปเขา้ ร่วมโครงการน้ีเพราะเช่ือว่าจะเป็ นประโยชน์อย่างมากและ อยากเสนอไห้มี รู ปแบบโครงการน้ ี ท่ี แตกต่างและหลากหลายมากกว่าน้ ี เพื่อท่ี จะ 118 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

นาไปสู่การพฒั นากระบวนการยตุ ิธรรมของบา้ นเราไห้มีความเป็ นธรรมเทียบเท่ากบั นานาประเทศ นายสุไลมาน เวาะเซ็ง คณะนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษิณ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 119

ช่วงระยะเวลาที่เรียนนิติศาสตร์น้ันไม่ค่อยมีโอกาสเขา้ ศึกษากระบวนการ ยุติธรรมทางศาลว่าเป็ นอย่าไร ซ่ึงทาให้เราน้ันไม่รู้ว่าตามทฤษฏีที่เราเรียนน้ัน เหมือนกบั การปฏิบตั ิหน้าท่ีตามความเป็ นจริงหรือไม่ และเม่ือไดท้ ราบว่ามีการรับ สมคั รผขู้ า้ ร่วม โครงการเรียนรู้และสังเกตการณ์ทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน ผม ก็ไม่ปล่อยให้โอกาสดีๆ แบบน้ีหลุดมือไปได้ ซ่ึงจากการท่ีไดไ้ ปสังเกตการณ์ศาล ต่างๆ ในพ้ืนท่ีกท็ าใหเ้ ห็นถึงกระบวนการทางานของศาลนบั ต้งั แต่จะเขา้ ถึงตวั ศาล ซ่ึง บางศาลก็มีการเลือกปฏิบตั ิต่อประชาชนที่มาศาล ซ่ึงทาให้ประชาชนไม่ไวใ้ จถึง กระบวนการยตุ ิธรรมทางศาล บางเหตุการณ์ที่ไดไ้ ปสังเกตการณ์ท่ีศาล ผพู้ ิพากษาบาง ท่านมีการเกลี่ยกล่อมให้จาเลยรับสารภาพ ซ่ึงทาให้จาเลยเกิดความสงสัยใน กระบวนการของศาล ส่วนบางกรณีท่ีผพู้ ิพากษาแนะนาให้จาเลยถึงแนวทางการต่อสู้ คดี วา่ ถา้ ผิดก็รับสารภาพแต่ถา้ ไม่ผิดกไ็ ม่ควรรับสารภาพซ่ึงทาใหผ้ มรู้สึกประทบั ใจ ถึงแนวทางท่ีศาลแนะนา ซ่ึงทาให้ผมมีทศั นคติต่อศาลไปอีแนวหน่ึง ซ่ึงมิใช่เพียงแค่ วา่ ศาลจะเอาผิดต่อจาเลยเพียงอยา่ งเดียว ซ่ึงทาให้รู้วา่ แมก้ ระบวนการยตุ ิธรรมเองกม็ ี ปัญหาต่างๆ ถา้ หากแกป้ ัญหาในกระบวนการยตุ ิธรรมได้ กจ็ ะทาใหป้ ระชาชนมีความ ไวว้ างใจในกระบวนการยตุ ิธรรมมากข้ึน นายอรี ฟาน ซาฟรุ คณะนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ทกั ษิณ 120 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

ดิฉนั รู้สึกเป็นเกียรติอยา่ งยงิ่ ท่ีไดม้ ีโอกาสเขา้ ร่วมโครงการ court watch ใน คร้ังน้ี จากนกั ศึกษาคนหน่ึงที่ไม่เคยมีโอกาสเขา้ ไปฟังการพิจารณาในศาล แต่เมื่อเขา้ ร่วมโครงการน้ีทาใหด้ ิฉนั ไดเ้ ขา้ ถึงกระบวนการพิจารณาของศาลต้งั แต่ช้นั ไต่สวนมูล ฟ้ อง ช้นั สืบพยาน หรือแมก้ ระทงั่ ช้นั พิพากษาคดี ศาลท่ีดิฉันเลือกสังเกตการณ์คือ ศาลจงั หวดั เชียงราย คดีที่ดิฉนั ไดไ้ ปสังเกตการณ์ท่ีตอ้ งเกบ็ รายละเอียดทุกอยา่ งที่ศาล ปฏิบตั ิต้งั แต่เขา้ สู่ศาล ในหอ้ งพิจารณา จนถึงเสร็จการพิจารณาพิพากษาคดี โดยมีท้งั คดีแพ่งและคดีอาญา แต่ละคดีก็มีความแตกต่างหลายๆด้าน เช่น การปฏิบัติของ เจา้ หนา้ ที่ศาลตลอดจนถึงผพู้ พิ ากษาศาล หรือแมก้ ระทง่ั ตวั คู่ความท้งั สองฝ่ าย จากการ สังเกตการณ์คดีท่ีศาล ดิฉนั เห็นวา่ ชนกลุ่มนอ้ ยเป็นผทู้ ี่เขา้ ถึงกระบวนการยตุ ิธรรมได้ นอ้ ยท่ีสุด ซ่ึงเป็นสิ่งที่คนส่วนใหญ่มองขา้ มไป แตอ่ าจเป็นสิ่งที่กระทบถึงสภาพจิตใจ ของบางคนผูม้ าใช้บริการทางศาลก็เป็ นได้ เม่ือได้เดินทางไปสรุปโครงการท่ี กรุงเทพฯ ดิฉันดีใจมากท่ีไดพ้ บปะเพ่ือนใหม่และไดแ้ ลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับ เพื่อนนักศึกษาอีกสามมหาวิทยาลัย คือ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัย อุบลราชธานีและมหาวิทยาลยั ทักษิณ ซ่ึงการสรุปโครงการทาให้ดิฉันได้เห็นถึง ปัญหาต่างๆดา้ นสิทธิมนุษยชนท่ีไม่เท่าเทียมกนั การเลือกปฏิบตั ิ การปฏิบตั ิงานของ เจา้ หน้าท่ีในศาลแต่ละจงั หวดั และการไม่สามารถเขา้ ถึงกระบวนการทางศาลของ ประชาชนทวั่ ไปท่ีมิไดเ้ รียนรู้กฎหมาย นางสาวธนัชญา ฉิมพาลี นักศึกษาสานักวิชานิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 121

การไปอบรมในโครงการน้ี ขา้ พเจา้ มีความรู้สึกประทบั ใจเป็ นอยา่ งมาก ซ่ึง ทาให้ขา้ พเจา้ ไดร้ ับหลายๆส่ิงจากโครงการน้ี ขา้ พเจา้ จึงดีใจอยา่ งย่ิงที่ไดเ้ ขา้ ร่วมใน โครงการน้ี ท้งั ในเรื่อง การไดร้ ับความรู้เรื่องสิทธิมนุษยชน การไดพ้ บปะผคู้ น รู้จกั เพ่ือนใหม่ จากมหาวิทยาลยั ต่างๆของประเทศไทย และการแสดงความคิดเห็นและ แลกเปล่ียนความคิดเห็นจากการท่ีไดไ้ ปทาโครงการ Court watch การไดร้ ับความรู้ เร่ืองสิทธิมนุษยชน ขา้ พเจา้ ดีใจอยา่ งย่งิ ท่ีไดท้ ากิจกรรมเพื่อไดร้ ับความรู้ในเรื่องสิทธิ มนุษยชน ซ่ึงทาให้ขา้ พเจา้ ไดร้ ับความรู้ใหม่ๆในหลายๆเร่ือง และไดร้ ับความรู้จาก การฟังการบรรยายของท่านวิทยากรเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน ซ่ึงมีวิทยากรจาก หน่วยงานต่างๆมาให้ความรู้ในเรื่องน้ี ทาให้ขา้ พเจา้ มีความรู้ใหม่ๆในสิ่งที่ไม่เคยรู้ จากการมีการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นระหว่างวิทยากร จากการเขา้ ร่วมโครงการน้ี และไดร้ ับความรู้จกั เพื่อนต่างมหาวิทยาลยั อื่นๆ ในแต่ละภูมิภาคของประเทศไทย ซ่ึง เป็ นประสบการที่ดีมากคร้ังหน่ึงในชีวิตของขา้ พเจ้า ท้งั ทาให้ขา้ พเจ้าไดร้ ู้จกั สิทธิ มนุษยชนมากยิ่งข้ึน เช่นน้ีจึงทาให้ขา้ พเจ้ามีความรู้สึกดีใจอย่างยิ่งในการเขา้ ร่วม โครงการที่ดีเช่นน้ี นางสาวนิชนันท์ เลอศักด์อิ นุสร นักศึกษาสานักวชิ านิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง 122 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

จากการเขา้ ร่วมกิจกรรม Court Watch คร้ังน้ี ตอนแรกที่ไดฟ้ ังจากอาจารย์ ก็ นึกภาพไม่ออกวา่ จะตอ้ งทาอะไรบา้ ง แต่พอไดไ้ ปท่ีศาล ไดไ้ ปศึกษาสถานการณ์จริง ดว้ ยตนเองกท็ าให้ทราบวา่ สิ่งท่ีคนภายนอกมองวา่ ศาลเป็นสถานท่ีตอ้ งห้าม ที่บุคคล ธรรมดาเขา้ ไปไม่ถึง ความจริงเป็ นสถานที่ราชการที่ให้สิทธิบุคคลทุกคนอย่างเท่า เทียมกนั แมว้ า่ ภายในศาลน้นั ยงั มีพ้ืนที่ที่จากดั ต่อการเขา้ ถึงอยบู่ า้ ง แต่กไ็ ม่ใช่สถานที่ ท่ีบุคคลภายนอกจะเขา้ ไปดูกระบวนการพิจารณาไม่ไดแ้ ต่อย่างใด ส่ิงที่ประทบั ใจ ประการหน่ึงจากการเขา้ ร่วมกิจกรรมน้ี คือ การท่ีไดเ้ ปิ ดมุมมองดา้ นกฎหมายสิทธิ มนุษยชน ไดแ้ ลกเปล่ียน ไดศ้ ึกษาแนวคิดใหม่ๆ ทาใหร้ ู้ว่า การท่ีเราทุกคน รู้จกั สิทธิ ของตนเองน้ัน เป็ นเร่ืองที่สาคญั มากต่อการใช้ชีวิตในสังคม แมจ้ ะเป็ นเพียงเรื่อง เลก็ นอ้ ย กไ็ ม่ควรมองขา้ ม ไดศ้ ึกษาปัญหาสิทธิมนุษยชนใหเ้ ร่ืองใหม่ๆท่ีเกิดข้ึนเพราะ ความแตกต่างทางถ่ินที่อยอู่ าศยั ซ่ึงถา้ ไม่ไดเ้ ขา้ ร่วมกิจกรรมคร้ังน้ี ก็คงไม่สามารถ ทราบไดเ้ ลยว่า ภูมิภาคอื่นๆ ประสบปัญหาดา้ นใดบา้ ง และไดร้ ับการคุม้ ครองจาก กฎหมายและความยุติธรรมอย่างไร ถือว่า เป็ นความรู้ใหม่ที่เป็ นประโยชน์ไม่น้อย ตอ้ งขอขอบคุณทุกๆฝ่ าย และอาจารยท์ ุกท่านท่ีไดจ้ ดั กิจกรรมท่ีเป็ นประโยชน์เช่นน้ี ข้ึนมาคะ่ นางสาวสายสุนีย์ มูลสถาน นักศึกษาสานักวิชานิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 123

โครงการ Court watch เป็นโครงการหน่ึงท่ีมอบโอกาสและประสบการณ์ ความรู้เกี่ยวกบั การสังเกตการณ์พิจารณาคดีของศาลวา่ มีข้นั ตอนกระบวนการในการ พิจารณาคดีเป็ นอย่างไร ให้ความยุติธรรมต่อประชาชนหรือไม่ การปฏิบัติของ เจา้ หนา้ ท่ีศาลวา่ มีการเลือกปฏิบตั ิหรือไม่ ในกระบวนการดงั กล่าวน้นั ทาให้ดิฉันได้ รับรู้ถึงการปฏิบตั ิงานของศาลในการพิจารณาคดีว่าถูกตอ้ งตามกระบวนการหลกั กฎหมายหรือไม่ จากการไดไ้ ปเขา้ ร่วมโครงการ Court watch ร่วมกบั สถาบนั อื่น ทา ใหด้ ิฉนั ไดร้ ับรู้ถึงปัญหาต่างๆที่เกิดจาการสังเกตการณ์ของแต่ละสถาบนั น้นั โดยการ ช่วยกันเสนอปัญหาเพื่อจะไปเป็ นแนวทางการแก้ไขปัญหาน้ันได้ ทาให้ดิฉัน ประทบั ใจต่อความแสดงความคิดเห็นของแต่ละสถาบนั และเสนอแนวทางต่างๆต่อ กันในการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นในการสังเกตการณ์พิจารณาคดีในช้ันศาล นอกจากน้ีดิฉนั ดีใจท่ีไดร้ ู้จกั เพ่ือนต่างสถานบนั ต่างถ่ิน ต่างภาษา มารวมกนั ในสังคม ทาให้เกิดมิตรภาพที่ดีต่อกนั และต่อสถาบนั อื่นอีกด้วยและไดร้ ู้จักกบั องค์กรสิทธิ มนุษยชน อีกท้ังน้ีความรู้ท่ีได้จากการเข้าร่วมโครงการมีความคิดต่างแง่ ต่าง อุดมการณ์ จึงทาใหไ้ ดน้ าความรู้น้ีมาพฒั นาต่อยอดในโครงการCourt watch อีกคร้ัง ถา้ มีโอกาส นางสาวอรทยั เครืออนิ ทร์ นักศึกษาสานักวิชานิติศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง 124 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch)

การเขา้ ร่วมโครงการในคร้ังน้ี ได้สร้างประสบการณ์คร้ังยิ่งใหญ่ให้กับ ขา้ พเจ้าและเพื่อนๆหลายๆอย่าง ท้ังให้โอกาสเราได้เป็ นตัวแทนในการเข้าร่วม แลกเปลี่ยนความคิดเห็นเก่ียวกบั กระบวนการทางยตุ ิธรรมวา่ ศาลท่ีแต่ละมหาวทิ ยาลยั ไปสงั เกตการณ์มีส่ิงที่เหมือนหรือแตกต่างกนั อยา่ งไร นอกจากน้นั ยงั มีโอกาสเขา้ ไป เย่ียมชมหน่วยงานต่างๆของรัฐ และไดม้ ีโอกาสนาเสนอผลงานจากการสังเกตการณ์ กระบวนการทางศาลยตุ ิธรรมใหก้ บั ผหู้ ลกั ผใู้ หญ่ดา้ นสิทธิมนุษยชน และอาจารยข์ อง มหาวทิ ยาลยั ต่างๆ ซ่ึงทาใหข้ า้ พเจา้ มีความกลา้ แสดงออกต่อหนา้ ผคู้ นมากมายที่รอฟัง ผลงานของพวกเราอยู่ และตอ้ งขอบคุณทุกท่านท่ีต้งั ใจฟังการนาเสนอผลงานของ พวกเราในคร้ังน้ี ในส่วนสิ่งอานวยความสะดวกถือวา่ จดั การไดอ้ ยา่ งดีทีเดียว ขา้ พเจา้ และเพื่อนๆรู้สึกดีทุกคร้ังที่ไดค้ ิดยอ้ นไปในช่วงเวลาดงั กล่าว ท่ีเราไดร้ ับแต่ส่ิงดีๆ กลบั มา ไดร้ ับโอกาสต่างๆที่ยากจะไดม้ า ไดร้ ับประสบการณ์ในหลายๆดา้ น สุดทา้ ย น้ีตอ้ งขอขอบคุณเพื่อนๆพี่ๆต่างมหาวิทยาลยั ที่เราอยู่ดว้ ยกันดว้ ยความเป็ นเพ่ือน ขอขอบคุณพี่ๆทีมงานทุกคน ขอบคุณคณะครูอาจารยท์ ุกคนที่คอยให้คาแนะนา ตลอดจนการให้คาปรึกษาในทุกๆเร่ือง และท่ีลืมไม่ไดเ้ ลยคือพ่ีมะตูม ที่คอยสร้าง เสียงหัวเราะ และจดั กิจกรรมท้งั เกมต่างๆให้เราไดค้ ลายเครียดตลอดการสัมมนา ขอบคุณมากค่ะ นางสาวพรนิภา ทามา นักศึกษาสานักวชิ านิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 125

จากการที่ขา้ พเจา้ ไดเ้ ขา้ ร่วมโครงการ Court watch สังเกตการณ์คดีต่างๆ โครงการน้ีทาใหข้ า้ พเจา้ รู้สึกวา่ ทุกคนยอ่ มมีสิทธิเท่าเทียมกนั มีสิทธิ เสรีภาพ อิสระ ท้ังด้านความคิด หน้าที่ต่างๆ ภายในสังคมและการท่ีข้าพเจ้าได้พบเจอกับเพื่อน นกั ศึกษาอีกสามมหาวทิ ยาลยั ทาใหไ้ ดแ้ ลกเปลี่ยนความคิด ทศั นะคติ และปรับเปลี่ยน มุมมองต่างๆไดย้ ิ่งกวา่ เดิม ซ่ึงการแลกเปลี่ยนความรู้น้ีทาใหข้ า้ พเจา้ สามารถนาไปต่อ ยอดความรู้อื่นต่อไปได้ พร้อมกนั น้ันปัจจุบนั ประเทศไทยกาลงั กา้ วเขา้ สู่อาเซียน ดงั น้นั ปัญหาต่างๆจากการที่ขา้ พเจา้ ไดเ้ ขา้ ไปฟังการพิจารณาคดีทาให้รู้ถึงปัญหาเรื่อง การขาดแคลนล่าม ซ่ึงจะส่งผลกระทบต่อการต่อสูค้ ดีความของคู่ความในช้นั ศาลอนั ผู้ น้นั เป็ นบุคคลต่างชาติ หากเรามองมุมกลบั ถา้ เราเป็ นบุคคลต่างชาติเช่นน้นั แลว้ พวก เราจะไดร้ ับความยตุ ิธรรมหรือการเลือกปฏิบตั ิอยา่ งท่ีขา้ พเจา้ ไดป้ ระสบพบเจอในการ สังเกตการณ์คดีหรือไม่ และ ขา้ พเจ้าไดเ้ ล็งเห็นถึงปัญหาที่จะเกิดข้ึนจากการที่ผูม้ ี อานาจในกระบวนการยุติธรรมข่มเหงผูท้ ่ีถูกหาว่ากระทาความผิด ในเร่ืองน้ี ตอ้ ง คานึงถึงผถู้ กู กล่าวหาวา่ กระทาความผิดวา่ มีจิตใจเหมือนบุคคลธรรมดาทวั่ ไปคนหน่ึง ที่มีความรู้สึกและยงั มีความเป็ นมนุษย์ และข้าพเจ้ายงั ได้เล็งเห็นถึงการเข้าถึง กระบวนการยตุ ิธรรมอ่ืนในช้นั ศาลท่ีทุกคนตอ้ งรู้ แต่ในความเป็นจริงแลว้ ประชาชน ส่วนมากท่ีไม่ไดศ้ ึกษากฎหมายหรือเรียนหนังสือทาให้พวกเขาไม่สามารถเขา้ ถึง กระบวนการยตุ ิธรรมอยา่ งเตม็ ท่ีและรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ดงั น้นั ปัญหาต่างๆที่ขา้ พเจา้ ได้ พบเจอน้ัน เราทุกคนตอ้ งช่วยกันแก้ปัญหา มิใช่แค่กลุ่มบุคคล หรือองค์กรท่ีตอ้ ง เรียกร้องและแกป้ ัญหาในดา้ นน้ีเท่าน้นั นางสาวแสงระวี เค้าโคน นักศึกษาสานักวชิ านิติศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั แม่ฟ้ าหลวง 126 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

การนาเสนอข่าวโครงการ “การตรวจสอบการละเมดิ สิทธิมนุษยชนในกระบวนการยตุ ิธรรม” ภายใต้ โครงการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน Student Project Scrutinizes Absence of Human Rights in Court Wed, 29/05/2013 - 07:29 | by prachatai Suluck Lamubol Law students from four universities in three regions spent their semesters observing trials conducted in Thailand’s courts, and concluded that most of the time the trial process does not fulfil legal requirements set by the constitution and human rights principles. 120 students from law schools in Chiang Mai University, Mae Fah Luang University, Ubon Ratchathani University and Thaksin University participated in a Court Watch project observing the process in 936 criminal trials during 2012-2013 from a basic law and human rights framework. Trials were observed in various courts in Chiang Mai, Ubon Ratchathani, Songkhla, Pattani, Yala and Narathiwat provinces, and were mostly drug related but also included national security cases in the Deep South of Thailand. Ethnic minorities in the northern provinces as well as those in the Deep South are most affected by unfair trials due to language problems and the lack of qualified translators, the research finds. ‚In some cases the judge even asked fellow prisoners, relatives of the defendant or court employees to act as impromptu translators,‛ a student from Chiang Mai โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 127

University announced from her findings in a public forum at the National Human Rights Commission on Monday. ‚This of course raises the questions of possible vested interests or the quality of the translation, which could affect the outcome of the trial,‛ she said. Another prominent issue raised by the students is that trials often proceed with only one judge on the bench, even though the basic law stipulates that at least two judges must preside over the trial, except in the case of misdemeanours. The research also found that only 11% of trials in Chiang Mai court start on time, while in Ubon Ratchathani trials that start punctually amount to 59%. ‚Justice delayed is justice denied,‛ said Sophit Cheewapanit, a law lecturer from Mae Fah Luang University who supervised the project. He added that it is common in Thai courts for judges to be at least 30 minutes to one hour late. Sophit said this could affect the quality and justice of the hearing as the schedule becomes tighter, and affects the defendant’s rights to a fair trial. Kittipan Malila, student from Thaksin University in Songkhla told Prachatai that every time he went to observe national security related cases in Yala court, he always saw one judge presiding over the trial, even if it is considered a serious crime carrying a heavy penalty. ‚I know this is common in the court since there are too many cases, while there are too few judges,‛ he said. ‚But from a human rights perspective this is illegitimate from the beginning of the trial.‛ ‚The application of law in reality just conflicts so much with the legal texts we learn in classroom,‛ Kittipan said of the Court Watch project initiated by the Bangkok-based Asian Institute of Human Rights. 128 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

Sarawut Benjagul, Deputy Secretary-General of the Courts of Justice said that new rules will be circulated to court personnel next month to prohibit the use of any kinds of electronic devices, responding to the students’ finding that judges and attorneys use their cell phones for personal use during trials. He also said that judges who show up late to trials will be punished and barred from promotion for one year. Takato Mitsunaga contributed to this report. ที่มา : http://www.prachatai.com/english/node/3605 โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 129

ISRA Institute Thai Press Development Foundation เปิ ดผลวิจยั 5สถาบนั ช้ีขอ้ บกพร่องคดีชุมชนในกระบวนยตุ ิธรรม ‘จูงจาเลยสารภาพ- ขาดล่ามภาษาถิ่น’ เตรียมหา้ มใชม้ ือถือ-แทบ็ เลต็ ในศาล 60% คดีร้องกสม.ผดิ หลกั มนุษยชน วนั ที่ 27 พ.ค. 56 ท่ีสานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) สถาบนั สิทธิมนุษยชนแห่งเอเชียร่วมกบั คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ มหาวิทยาลยั อุบลราชธานี มหาวิทยาลยั ทกั ษิณและสานักวิชานิติศาสตร์ มหาวิทยาลยั ฟ้ าหลวง รายงานผลการศึกษา ‘โครงการเรียนรู้และสังเกตการณ์ทางช้ันศาลในมุมมองนักสิทธิ มนุษยชนระหว่างปี 2555 – 2556’ ในพ้ืนท่ีที่สถาบนั การศึกษาท้งั 4 ต้งั อยแู่ ละพ้ืนท่ี 3 จงั หวดั ชายแดนใต้ โดยนักศีกษาเขา้ สังเกตการณ์การพิจารณาคดีต่างๆ จานวน 936 คร้ัง ส่วนใหญ่เป็นคดีอาญา โดยมีผลการศึกษาที่น่าสนใจ เช่น 130 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

1.)เจ้าหน้าท่ีในห้องพิจารณาคดีไม่เขา้ ใจกระบวนการพิจารณาคดีของศาลที่ตอ้ ง เปิ ดเผยต่อสาธารณะซ่ึงประชาชนมีสิทธิเขา้ ฟังไดย้ กเวน้ คดีลบั โดยร้อยละ 40 มีการ ติดป้ ายหา้ มบุคคลที่ไม่เก่ียวขอ้ งเขา้ เป็นผลใหญ้ าติจาเลยบางคนไม่กลา้ เขา้ ร่วมฟังการ พจิ ารณาคดีท้งั ท่ีมีสิทธิ ขณะท่ีบางพ้ืนท่ีเจา้ หนา้ ที่มีการเลือกปฏิบตั ิต่อผมู้ าข้ึนศาลโดย ดูจากการแต่งกาย หรือ ฐานะทางสังคม 2.)ผูพ้ ิพากษาน่ังไม่ครบองค์คณะในการ พิจารณาคดีมากถึงร้อยละ 40 (ยกเวน้ พ้ืนที่ภาคใตซ้ ่ึงผพู้ ิพากษานง่ั ครบองคค์ ณะ มากกวา่ พ้นื ท่ีอ่ืน ) ซ่ึงขดั ตอ่ บทบญั ญตั ิตามรัฐธรรมนูญและมีผลตอ่ ความเป็นธรรม 3.)บางกรณีทนายความขอแรงฝ่ ายจาเลยและผู้พิพากษามีการจูงใจให้จาเลยรับ สารภาพเพอ่ื รวบรัดคดี โดยใช้คาอ้าง เช่น ‚หากฝื นสู้คดีต่อศาล จะไม่รอลงอาญาและ จะพจิ ารณาโทษหนัก‛ โดยการกระทาดงั กล่าวเกิดข้ึนมากท่ีสุดจ.อุบลราชธานีร้อยละ 28 5.)ศาลขาดล่ามแปลภาษาถิ่นเช่น ภาษามาลายู หรือ ภาษาปกากะญอ โดยบาง กรณีเม่ือศาลไม่มีล่ามจดทะเบียนซึ่งมีความรู้และเป็ นกลางประจาศาลก็ใช้นักโทษ แม่บ้าน หรือจาเลยในการช่วยแปล ทาให้ไม่มีหลักประกันได้ว่าสิ่งท่ีจาเลยต้องการ อธิบายจะส่ือออกมาได้ตรงความหมายหรือไม่ และ6. อยั การและทนายฝ่ ายโจทกม์ ี ความใส่ใจในการพิจารณาคดีอยทู่ ่ีระดบั ร้อยละ 43-62 โดยมกั ทากิจกรรมอื่นขณะ พิจารณาคดีเช่น เล่นโทรศัพท์มือถือ เดินเข้าออกห้องพิจารณา ซ่ึงกรณีปัญหา ท้งั หลายน้ีนาไปสู่การละเมิดสิทธิมนุษยชนในกระบวนการยตุ ิธรรม ผูส้ ่ือข่าวรายงานว่าในงานเดียวกนั มีการจัดเวทีสาธารณะ เร่ือง‘คดีสิทธิมนุษยชน กรณีการพิจารณาคดีดว้ ยความเป็ นธรรม’ โดย นายสราวุธ เบญจกุล รองเลขาธิการ สานักงานศาลยุติธรรม กล่าวถึงประเดน็ นาเสนอในผลการวิจยั วา่ ศาลพร้อมนอ้ มรับ และนาข้อติต่างๆมาแก้ไข สาหรับประเด็นการใช้โทรศัพท์มือถือในระหว่างการ พจิ ารณาคดีน้ันภายในเดือนมิถุนายนนี้ คณะกรรมการตุลาการศาลยุติธรรมจะออก หนังสื อเวียนห้ ามใช้ เครื่องมือส่ื อสารในห้ องพิจารณาคดี เพ่ือแก้ไขปั ญหา ดงั กล่าว และสาหรับประเดน็ การขาดล่ามผเู้ ช่ียวชาญภาษาถิ่นในการพิจารณาคดีน้นั โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 131

เป็ นเร่ืองที่ตอ้ งตรวจสอบแกไ้ ขต่อไปเนื่องจากขดั ต่อประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา มาตรา 13 ซ่ึงศาลตอ้ งจดั หาลา่ มไวใ้ หพ้ ร้อมในการพจิ ารณาคดี นายแพทย์นิรันดร์ พทิ ักษ์วัชระ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) กล่าว ว่าสังคมไทยปัจจุบนั อยู่ในยุคเปลี่ยนผ่านความตอ้ งการด้านความเป็ นธรรม โดย สาเหตุสาคัญประการหนึ่งท่ีประชาชนออกมาเรียกร้ องความเป็ นธรรมใน กระบวนการยุติธรรม คือ การถูกละเมิดสิทธิชุมชน ซ่ึงเป็ นประเด็นที่มีการร้องเรียน เข้ามายังกสม.มากที่สุดถึงร้อยละ 50-60 โดยเฉพาะคดีเรื่องที่ดิน ซ่ึงรัฐธรรมนูญ มาตรา 66 และ 67 ใหส้ ิทธิชุมชนในการใชป้ ระโยชน์และจดั การทรัพยากรอยา่ งชอบ ธรรม แต่พบวา่ หน่วยงานรัฐเพิกเฉยต่อขอ้ บญั ญตั ิน้ี โดยยดึ อานาจตามกฎหมายของ หน่วยงานตนเป็ นใหญ่ ประกาศเขตป่ าทบั ท่ีทากินของชาวบา้ นซ่ึงส่วนใหญ่อาศยั อยู่ มาก่อน ขณะท่ีการต่อสู้เพ่ือให้ไดม้ าซ่ึงการกระจายท่ีทากินของเกษตรกรยากจนขาดท่ีทากิน ซ่ึงปัจจุบนั มีมากราว2 ลา้ นครอบครัว ยงั นาไปสู่การถูกคุกคามดา้ นชีวิตและความ ปลอดภยั จากฝี มือของนายทุนคู่ขดั แยง้ และหน่วยงานรัฐท่ีจดั การปัญหาไม่ได้ ขณะที่ รัฐบาลเองกค็ ุกคามประชาชนดา้ นสิทธิพลเมืองและการเมืองตามดว้ ยการใชก้ ฎหมาย ละเมิดสิทธิ เช่น การใชพ้ .ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ หรือ ม.112 โดยไม่เป็ นธรรม หรือ แมก้ ระทง่ั การเตรียมออกกฎหมายปรองดองท่ีอาจนาไปสู่ความแตกแยกมากข้ึนเพราะ ขาดการมีส่วนร่วมของประชาชน ด้านนายแสงชัย รัตนเสรีวงษ์ สภาทนายความ ในฐานะอนุกรรมการสิ ทธิ มนุษยชน กล่าวว่า ปัจจุบนั การสละอานาจการจัดการทรัพยากรของรัฐบาลให้แก่ วิสาหกิจผูกขาดและเอกชนในรูปของสัมปทาน เช่น สัมปทานแร่ เส้นทางคมนาคม หรือคล่ืนความถ่ี ทาให้ประชาชนถูกละเมิดสิทธิชุมชนในการจัดการทรัพยากรมาก ขึ้น ขณะท่ีผูพ้ ิพากษาก็ไม่กล้าตัดสินคดีโดยยึดหลักสิทธิชุมชนตามที่ชาวบ้าน เรียกร้อง โดยอา้ งว่าหลกั การดงั กล่าวยงั ไม่ชดั เจนเพราะยงั ไม่มีกฎหมายลูกออกมา 132 ๏ โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธมิ นุษยชน (Court Watch)

รองรับ ดงั น้นั สังคมจึงควรเรียกร้องให้ศาลมีความกลา้ หาญใชก้ ฎหมายรัฐธรรมนูญ พจิ ารณาคดีควบคู่กบั กฎหมายลกู ของหน่วยงานต่างๆ นายคณิต ณ นคร ประธานคณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย (คปก.)กล่าวปิ ดทา้ ยวา่ หาก พิจารณาตามตวั กฎหมาย กระบวนการยตุ ิธรรมไทยสามารถคุม้ ครองสิทธิมนุษยชน ไดด้ ีพอสมควร แต่ในทางปฏิบตั ิเจา้ หนา้ ที่กลบั ละเมิดสิทธิน้นั บ่อยคร้ังดว้ ยดว้ ยความ ไม่เขา้ ใจในคุณคา่ ของหลกั สิทธิมนุษยชนตามรัฐธรรมนูญ การปฏิรูปกฎหมายจึงตอ้ ง ทาพร้อมกนั 3 ประการ คือ ปฏิรูปตวั บทกฎหมายให้สมบูรณ์ข้ึนอีกเลก็ นอ้ ย, เนน้ ปฏิรูปคนท่ีบงั คบั ใชก้ ฎหมาย และปฏิรูปความคิดของบุคคลในกระบวนการยตุ ิธรรม ให้เขา้ ใจหลกั กระบวนการยุติธรรมที่แทจ้ ริง โดยควรปรับระบบการเรียนการสอน นิติศาสตร์ใหอ้ ยบู่ นพ้ืนฐานหลกั สิทธิมนุษยชนตามรัฐธรรมนูญมากข้ึน ที่มา: http://www.isranews.org/component/content/article/21410-humanright270513.html โครงการการเรียนรู้และสังเกตการณ์กระบวนการทางศาลในมุมมองสิทธิมนุษยชน (Court Watch) ๏ 133