หนังสือ-บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย - อ.สมชาย

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 87 English Translation of Argentina’s Gender Identity Law as approved by the Senate of Argentina on May 8, 2012 Likewise, the minor must be assisted by a children’s lawyer as prescribed by Article 27 of Law 26061. When the consent of any of the minor’s legal representatives is denied or impossible to be obtained, it will be possible to resort to summary proceedings so the corresponding judges will decide, taking into account the evolving capacities and best interests of the child as expressed in the Convention on the Right of the Child and in Law 26061 for the Comprehensive Protection of the Rights of Girls, Boys and Adolescents. Article 6 – Procedure. Once the requirements stated in Articles 4 and 5 are met, the public officer will proceed – without any additional legal or administrative procedure required - to notify the amendment of the sex and the change of first name to the Civil Register corresponding to the jurisdiction where the birth certificate was filed so it will issue a new birth certificate incorporating the said changes, and to issue a new national identity card reflecting the amended sex and the new first name as now recorded. Any reference to the current law in the amended birth certificate and in the new national identity document issued as a result of it is forbidden. The procedures for amending the records as described in the current law are free, personal and do not require the intervention of any agent or lawyer. Article 7 – Effects. The effects of the amendment of the sex and recording a new first name/s according to the current law will create rights against third parties since the record is first made. The amendment in the records will not change the legal entitlements to rights and legal obligations that could have corresponded to the persons before the recording of the amendments, nor those derived from the relationships consecrated by family law at all levels and degrees, that will remain unchanged, including adoption. In all cases, the number in the persons’ national identity document will be relevant over the first name or morphological appearance of the persons, for identification purposes. Article 8 – The record amendments prescribed by the current law, once completed, can only be modified again with judicial authorization. Article 9 – Confidentiality. Only those authorized by the document holder or provided with a written and well-founded judicial authorization can have access to the original birth certificate. The amendment of the recorded sex and the change in first name will never be given to publicity, except with the authorization of the docuent holder. The publication in newspapers prescribed by Article 17 of the Law 18248 will be omitted in these cases. Page 2 of 4

88 บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย English Translation of Argentina’s Gender Identity Law as approved by the Senate of Argentina on May 8, 2012 Article 10 – Notifications. The National Bureau of Vital Statistics will provide information about the change of national identity document to the National Registry of Criminal Records, to the corresponding Electoral Registry for correction of electoral rolls and to other bodies as determined in the regulation of this law, including those that might have information on existing precautionary measures involving the interested party. Article 11 – Right to free personal development. All persons older than eighteen (18) years, according to Article 1 of the current law and with the aim of ensuring the holistic enjoyment of their health, will be able to access total and partial surgical interventions and/or comprehensive hormonal treatments to adjust their bodies, including their genitalia, to their self-perceived gender identity, without requiring any judicial or administrative authorization. There will be no need to prove the will to have a total or partial reassignment surgery in order to access comprehensive hormonal treatment. The only requirement will be, in both cases, informed consent by the individual concerned. In the case of minors, the informed consent will be obtained following the principles and requirements established in Article 5. Without prejudice to the former, when consent for total or partial surgical intervention is to be obtained, the competent judicial authorities for the jurisdiction must also express their agreement, taking into account the evolving capacities and best interests of the child as expressed in the Convention on the Right of the Child and in Law 26061 for the Comprehensive Protection of the Rights of Girls, Boys and Adolescents. Judicial authorities must express their views within sixty (60) days from the time they were required to provide their agreement. Public health officials, be they from the state, private or trade union-run health insurance systems, must guarantee in an ongoing way the rights recognized by this law.All medical procedures contemplated in this article are included in the Compulsory Medical Plan (that is, they are not subjected to additional costs for those having private or trade union-run insurance plans), or in whatever system replaces it, as decided by the enforcing authority. Article 12 – Dignified treatment. The gender identity adopted by the individual must be respected, particularly in the case of girls, boys and adolescents using a first name that is different from the one recorded in their national identity documents. Whenever requested by the individual, the adopted first name must be used for summoning, recording, filing, calling and any other procedure or service in public and private spaces. When the nature of the procedure makes it necessary to register information in the national identity document, a system will be employed that combines the initials of the first name, the surname in full, date and year of birth, and Page 3 of 4

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 89 English Translation of Argentina’s Gender Identity Law as approved by the Senate of Argentina on May 8, 2012 the number of the document, adding the first name chosen by the individuals on the ground of their gender identity if so required by them. In those circumstances in which the person must be named in public, only the chosen first name respecting the adopted gender identity will be used. Article 13 – Enforcement. Every norm, regulation or procedure must respect the human right to gender identity. No norm, regulation or procedure must limit, restrict, exclude or annul the exercise of the right to gender identity, and all norms must always be interpreted and enforced in a manner that favors access to this right. Article 14 – Section 4 of Article 19 in Law 17132 is repealed. (This 1967 law regulates the practice of Medicine, Dentistry and their auxiliary professions. The repealed section forbade doctors to carry on “surgical interventions modifying the sex of the sick person, unless they are performed after judicial authorization has been provided.”) Article 15 – The passing of this law is to be communicated to the Executive Power. *** Translated by Alejandra Sardá – Chandiramani and Radhika Chandiramani Translingua- Traducciones feministas multigenéricas [email protected] ***
GATE – Global Action for Trans* Equality www.transactivists.org Cordoba Office: New York Office: Mauro Cabral – Co-Director Justus Eisfeld – Co-Director Address: Juan F Cafferata 40 Address: 116 E 16th Street, 7th Floor Cordoba 5003 New York, NY 10003 Argentina USA Email: [email protected] Email: [email protected] Phone: + 54 (9) 351 5589876 Phone: +1-646-341-1699 Skype: mauro.cabral Skype: justuseisfeld Page 4 of 4

90 บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย กฎหมายวา่ ดว้ ยการสมรสของประเทศแคนาดา First Session, Thirty-eighth Parliament, Première session, trente-huitième législature, 53-54 Elizabeth II, 2004-2005 53-54 Elizabeth II, 2004-2005 STATUTES OF CANADA 2005 LOIS DU CANADA (2005) CHAPTER 33 CHAPITRE 33 An Act respecting certain aspects of legal capacity for marriage Loi concernant certaines conditions de fond du mariage civil for civil purposes ASSENTED TO SANCTIONNÉE 20th JULY, 2005 LE 20 JUILLET 2005 BILL C-38 PROJET DE LOI C-38

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 91 SUMMARY SOMMAIRE This enactment extends the legal capacity for marriage for civil purposes to Le texte, dans l’esprit de la Charte canadienne des droits et libertés et des same-sex couples in order to reflect values of tolerance, respect and equality, valeurs de tolérance, de respect et d’égalité, a pour objet de reconnaître aux consistent with the Canadian Charter of Rights and Freedoms. It also makes couples de même sexe la capacité juridique de contracter un mariage civil. Il consequential amendments to other Acts to ensure equal access for same-sex modifie d’autres lois en conséquence en vue d’assurer aux couples de même couples to the civil effects of marriage and divorce. sexe un accès égal aux effets civils du mariage et du divorce. All parliamentary publications are available on the Toutes les publications parlementaires sont disponibles sur le Parliamentary Internet Parlementaire réseau électronique « Parliamentary Internet Parlementaire » at the following address: http://www.parl.gc.ca à l’adresse suivante: http://www.parl.gc.ca

92 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย TABLE OF PROVISIONS TABLE ANALYTIQUE AN ACT RESPECTING CERTAIN ASPECTS OF LEGAL LOI CONCERNANT CERTAINES CONDITIONS DE FOND CAPACITY FOR MARRIAGE FOR CIVIL PURPOSES DU MARIAGE CIVIL Preamble Préambule 1. Short title 1. Titre abrégé 2. Marriage — certain aspects of capacity 2. Mariage : conditions de fond 3. Religious officials 3. Autorités religieuses 3.1 Freedom of conscience and religion and expression of beliefs 3.1 Liberté de conscience et de religion et expression d’opinions 4. Marriage not void or voidable 4. Précision CONSEQUENTIAL AMENDMENTS MODIFICATIONS CORRÉLATIVES 5. Canada Business Corporations Act 6. Canada Cooperatives Act 5. Loi canadienne sur les sociétés par actions 7. Civilian War-related Benefits Act 8. Divorce Act 6. Loi canadienne sur les coopératives 9. Federal Law and Civil Law of the Province of Quebec Act 7. Loi sur les prestations de guerre pour les civils 10-12. Income Tax Act 13-14. Marriage (Prohibited Degrees) Act 8. Loi sur le divorce 15. Modernization of Benefits and Obligations Act 9. Loi sur le droit fédéral et le droit civil de la province de Québec 10-12. Loi de l’impôt sur le revenu 13-14. Loi sur le mariage (degrés prohibés) 15. Loi sur la modernisation de certains régimes d’avantages et d’obligations

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 93 6 C. 33 Civil Marriage 53-54 ELIZ. II (b) where the amount became payable under b) si le montant est devenu payable en vertu an order made by a competent tribunal in de l’ordonnance d’un tribunal compétent accordance with the laws of a province, an rendue en conformité avec les lois d’une individual who is a parent of a child of whom province, un particulier qui est le parent, père the taxpayer is a legal parent, ou mère, d’un enfant dont le contribuable est légalement l’autre parent; Marriage for 11.1 Section 149.1 of the Act is amended Précision civil purposes by adding the following after subsection 11.1 L’article 149.1 de la même loi est Sens d’époux et (6.2): modifié par adjonction, après le paragraphe d’ex-époux (6.2), de ce qui suit : (6.21) For greater certainty, subject to sub- sections (6.1) and (6.2), a registered charity with (6.21) Il est entendu que, sous réserve des stated purposes that include the advancement of paragraphes (6.1) et (6.2), l’organisme de bien- religion shall not have its registration revoked or faisance enregistré dont l’un des buts déclarés be subject to any other penalty under Part V est de promouvoir la religion ne peut voir son solely because it or any of its members, statut révoqué ni se voir imposer d’autres officials, supporters or adherents exercises, in sanctions au titre de la partie V pour la seule relation to marriage between persons of the raison qu’il exerce, ou que ses membres, ses same sex, the freedom of conscience and dirigeants, ses adhérents ou les personnes qui religion guaranteed under the Canadian Charter l’appuient exercent, à l’égard du mariage entre of Rights and Freedoms. personnes de même sexe, la liberté de cons- cience et de religion garantie par la Charte 12. (1) Paragraph 252(1)(a) of the Act is canadienne des droits et libertés. replaced by the following: 12. (1) L’alinéa 252(1)a) de la même loi est (a) a person of whom the taxpayer is the remplacé par ce qui suit : legal parent; a) une personne dont le contribuable est (2) Subsection 252(1) of the Act is légalement le père ou la mère; amended by adding the word “and” at the end of paragraph (c) and by repealing (2) L’alinéa 252(1)d) de la même loi est paragraph (d). abrogé. (3) Subsection 252(3) of the Act is replaced (3) Le paragraphe 252(3) de la même loi by the following: est remplacé par ce qui suit : Extended (3) For the purposes of paragraph 56(1)(b), (3) Pour l’application de l’alinéa 56(1)b), de meaning of l’article 56.1, des alinéas 60b) et j), de l’article “spouse” and section 56.1, paragraphs 60(b) and (j), section 60.1, des paragraphes 70(6) et (6.1), 73(1) et (5) et 104(4), (5.1) et (5.4), de la définition de “former spouse” 60.1, subsections 70(6) and (6.1), 73(1) and (5) « fiducie au profit du conjoint antérieure à 1972 » au paragraphe 108(1), du paragraphe and 104(4), (5.1) and (5.4), the definition “pre- 146(16), du sous-alinéa 146.3(2)f)(iv), des paragraphes 146.3(14), 147(19), 147.3(5) et 1972 spousal trust” in subsection 108(1), (7) et 148(8.1) et (8.2), de la définition de « bien de petite entreprise » au paragraphe subsection 146(16), subparagraph 206(1), du sous-alinéa 210c)(ii) et des paragra- phes 248(22) et (23), est assimilé à l’époux ou à 146.3(2)(f)(iv), subsections 146.3(14), 147(19), l’ex-époux d’un particulier donné le particulier qui est partie, avec lui, à un mariage nul ou 147.3(5) and (7) and 148(8.1) and (8.2), the annulable. definition “small business property” in subsec- tion 206(1), subparagraph 210(c)(ii) and sub- sections 248(22) and (23), “spouse” and “former spouse” of a particular individual include another individual who is a party to a void or voidable marriage with the particular individual.

94 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 2004-2005 Mariage civil ch. 33 7 1990, c. 46 MARRIAGE (PROHIBITED DEGREES) ACT LOI SUR LE MARIAGE (DEGRÉS PROHIBÉS) 1990, ch. 46 Prohibition 13. Subsection 2(2) of the Marriage (Pro- 13. Le paragraphe 2(2) de la Loi sur le Prohibition hibited Degrees) Act is replaced by the mariage (degrés prohibés) est remplacé par ce following: qui suit : (2) No person shall marry another person if (2) Est prohibé le mariage entre personnes they are related lineally, or as brother or sister or ayant des liens de parenté, notamment par half-brother or half-sister, including by adop- adoption, en ligne directe ou en ligne collatérale tion. s’il s’agit du frère et de la soeur ou du demi- frère et de la demi-soeur. 14. Subsection 3(2) of the Act is replaced by the following: 14. Le paragraphe 3(2) de la même loi est remplacé par ce qui suit : Marriage void (2) A marriage between persons who are (2) Le mariage entre personnes apparentées Nullité du related in the manner described in subsection prohibé par le paragraphe 2(2) est nul. mariage 2(2) is void. 2000, c. 12 MODERNIZATION OF BENEFITS AND LOI SUR LA MODERNISATION DE CERTAINS 2000, ch. 12 OBLIGATIONS ACT RÉGIMES D’AVANTAGES ET D’OBLIGATIONS 15. Section 1.1 of the Modernization of 15. L’article 1.1 de la Loi sur la moderni- Benefits and Obligations Act and the heading sation de certains régimes d’avantages et before it are repealed. d’obligations et l’intertitre le précédant sont abrogés. Published under authority of the Speaker of the House of Commons Publié avec l’autorisation du président de la Chambre des communes Available from: En vente : Publishing and Depository Services Les Éditions et Services de dépôt PWGSC, Ottawa, ON K1A 0S5 TPSGC, Ottawa (Ontario) K1A 0S5

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 95 กฎหมายวา่ ด้วยการสมรสของแอฟริกาใต้           *RYHUQPHQW*D]HWWH     5(38%/,&2)6287+$)5,&$   9RO7 &DSH7RZQ 17 November 6 1R9441  7+(35(6,'(1&<   30 November 6        1R1208   ,WLVKHUHE\\QRWLILHGWKDWWKH3UHVLGHQWKDVDVVHQWHGWRWKHIROORZLQJ$FWZKLFKLV  KHUHE\\SXEOLVKHGIRUJHQHUDOLQIRUPDWLRQ±   1R7RI6Civil Union Act, 2006.     $,'6+(/3/,1(3UHYHQWLRQLVWKHFXUH

96 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 1R *29(510(17 129(0%(5 $UW  $&7 7R SURYLGH IRU WKH VROHPQLVDWLRQ RI FLYLO XQLRQV ZD\\ RI HLWKHU D PDUULDJH RU FLYLO SDUWQHUVKLS WKH OHJDO RI FLYLO XQLRQV DQG WR SURYLGH IRU PDWWHUV LQFLGHQWDO WKHUHWR 35($0%/( :+(5($6 VHFWLRQ RI WKH &RQVWLWXWLRQ RI WKH 5HSXEOLF RI 6RXWK $IULFD  SURYLGHV WKDW HYHU\\RQH LV HTXDOEHIRUHWKH ODZ DQG KDV WKH ULJKW WR HTXDO SURWHFWLRQ DQG W RI WKH ODZ $1' :+(5($6 VHFWLRQ RI WKH &RQVWLWXWLRQ SURYLGHV WKDW WKH VWDWH PD\\ QRW XQIDLUO\\ GLVFULPLQDWH GLUHFWO\\ RU LQGLUHFWO\\ DJDLQVW DQ\\RQH RQ RQH RU PRUH JURXQGV LQFOXGLQJ UDFH JHQGHU VH[ SUHJQDQF\\ PDULWDO VWDWXV HWKQLF RU VRFLDO RULJLQ FRORXU VH[XDO RULHQWDWLRQ DJH UHOLJLRQ FRQVFLHQFH EHOLHI FXOWXUH ODQJXDJH DULG ELUWK $1' :+(5($6 VHFWLRQ RI WKH&RQVWLWXWLRQ SURYLGHV WKDW HYHU\\RQH KDV LQKHUHQW GLJQLW\\ WKH ULJKW WR KDYH WKHLU GLJQLW\\UHVSHFWHG DQG SURWHFWHG $1' :+(5($6 VHFWLRQ  RIWKH &RQVWLWXWLRQ SURYLGHV WKDW HYHU\\RQH KDV WKH WR RI FRQVFLHQFHUHOLSLRQ EHOLHI DQGRSLQLRQ $1' :+(5($6 WKH ULJKWV L Q WKH 5LJKWV PD\\ KH OLPLWHG RQO\\ LQ WHUPV RI ODZ RI JHQHUDO DSSOLFDWLRQ WR WKH WKDW OLPLWDWLRQ LV UHDVRQDEOH DQG L Q DQ RSHQ DQGGHPRFUDWLF EDVHG RQ KXPDQ GLJQLW\\HTXDOLW\\ DQG IUHHGRP WKHWDPLO\\ODZ GLVSHQVDWLRQ DV H[LVWHG DIWHUWKH RI WKH GLG ULRW SURYLGH IRU VDPHVH[ FRXSOHV WR HQMR\\ WKH VWDWXV DQG WKH EHQHILWV FRXSOHG WOLH WKDW PDUULDJH DFFRUGV WR FRXSOHV %( ,7 7+(5()25( E\\ WKH 3DUOLDPHQW RI WKH 5HSXEOLF RI 6RXWK $IULFD 'HILQLWLRQV ,Q WKLV $FW XQOHVV WKH FRQWH[W RWKHUZLVH FLYLO XQLRQ PHDQVWKHYROXQWDU\\XQLRQ RI WZRSHUVRQVZKR DUH KRWK \\HDUV RI DJH RU ROGHU ZKLFK LV VROHPQLVHG DQG UHJLVWHUHG ZD\\ RI PDUULDJH RU D FLYLOSDUWQHUVKLS L Q DFFRUGDQFH ZLWK WKH SURFHGXUHV L Q WKLV$FW WR WKH H[FOXVLRQ L W ODVWV DOO

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 97 ³FLYLO XQLRQ SDUWQHU´ PHDQV D VSRXVH LQ D PDUULDJH RU D SDUWQHU LQ D FLYLO SDUWQHUVKLS DV WKH FDVH PD\\ EH FRQFOXGHG LQ WHUPV RI WKLV $FW ³&XVWRPDU\\ 0DUULDJHV $FW´ PHDQV WKH RI &XVWRPDU\\ 0DUULDJHV $FW $FW 1R RI ³,GHQWLILFDWLRQ $FW´ PHDQV WKH ,GHQWLILFDWLRQ $FW $FW1R  RI ³0DUULDJH $FW´ PHDQVWKH0DUULDJH $FW $FW 1R RI ³PDUULDJH RIILFHU´ PHDQV D PDUULDJH RIILFHU H[ RU VR GHVLJQDWHG E\\ YLUWXH RI VHFWLRQ  RI WKH 0DUULDJH $FW RU DQ\\ PLQLVWHUR I UHOLJLRQ RU DQ\\SHUVRQ KROGLQJ DUHVSRQVLEOH SRVLWLRQ LQ DQ\\  UHOLJLRXV GHQRPLQDWLRQ RU RUJDQLVDWLRQ GHVLJQDWHG DVPDUULDJH XQGHU VHFWLRQ  RI WKLV$FW ³0LQLVWHU´ PHDQV WKH &DELQHW PHPEHU UHVSRQVLEOH IRU WKH DGPLQLVWUDWLRQ RI , ,RPH ³SUHIVFULKHG´ PHDQVSUHVFULEHGE\\ WKLV $FW RU K\\ UHJXODWLRQ PDGH XQGHUWKLV$FW DQG ³WKLV $FW´ LQFOXGHV WKH UHJXODWLRQV 2EMHFWLYHV RI $FW  7KH RI WKLV$FW D WR UHJXODWHWKHVROHPQLVDWLRQDQGUHJLVWUDWLRQ RI FLYLO XQLRQVE\\ZD\\RIHLWKHU D PDUULDJH RU DFLYLO DQG WR SURYLGH IRUWKHOHJDOFRQVHTXHQFHV RI WKH VROHPQLVDWLRQ DQGUHJLVWUDWLRQRI FLYLO XQLRQV 5HODWLRQVKLSV WQ ZKLFK $FW DSSOLHV  $FWDSSOLHVWR FLYLO XQLRQ SDUWQHUVMRLQHG LQ DFLYLOXQLRQ  6ROHPQLVDWLRQ FLYLO XQLRQ  $ PDUULDJH RIILFHU PD\\ VROHPQLVH D FLYLO XQLRQ LQ DFFRUGDQFH ZLWK WKH SURYLVLRQV RI WKLV$FW 6XEMHFW WR WKLV $FW D PDUULDJH RIILFHU KDV DOO WKH SRZHUV UHVSRQVLELOLWLHV DQG GXWLHV DV XSRQKLPRUKHUXQGHU WKH 0DUULDJH $FW VROHPQLVHDFLYLO XQLRQ 'HVLJQDWLRQ RI PLQLVWHUV UHOLJLRQ DQG RWKHU SHUVRQV DWWDFKHG WR UHOLJLRXV GHQRPLQDWLRQ RU RUJDQLVDWLRQ DV PDUULDJH RIILFHUV  $Q\\ UHOLJLRXV GHQRPLQDWLRQ RU RUJDQLVDWLRQ PDY DSSO\\ LQ ZULWLQJ WR WKH 0LQLVWHU WR EH GHVLJQDWHG DV D RUJDQLVDWLRQ WKDW PD\\ VROHPQLVH PDUULDJHVLQ WHUPV RI WKLV $FW 0LQLVWHU PD\\ GHVLJQDWH VXFK DUHOLJLRXV GHQRPLQDWLRQRURUJDQLVDWLRQ DV D UHOLJLRXV LQVWLWXWLRQ WKDW PD\\ VROHPQLVH PDUULDJHV XQGHU WKLV $FW DQG PXVW IURPWLPH WR WLPH SXEOLVKSDUWLFXODUV RI DOO UHOLJLRXV LQVWLWXWLRQV VR GHVLJQDWHG LQ WKH    0LQLVWHU PD\\RQUHTXHVW DQ\\GHVLJQDWHGUHOLJLRXV LQVWLWXWLRQ UHIHUUHG WRLQ VXEVHFWLRQ UHYRNH WKH GHVLJQDWLRQ XQGHU WKDW VXEVHFWLRQ DQG PXVW SXEOLVK VXFK UHYRFDWLRQ L Q WKH 0LQLVWHU DQGDQ\\ L Q WKH SXEOLF VHUYLFH DXWKRULVHGWKHUHWRE\\ KLPRUKHU PD\\ GHVLJQDWH XSRQ UHFHLYLQJ D UHTXHVW IURP DQ\\ PLQLVWHU RI UHOLJLRQ RU DQ\\ SHUVRQ KROGLQJ D UHVSRQVLEOH SRVLWLRQ LQ DQ\\ GHVLJQDWHGUHOLJLRXVLQVWLWXWLRQ WR KH DV DV KH RU VKH LV VXFK DPLQLVWHURU VXFK SRVLWLRQDPDUULDJHRWOLFHUIRUWKH  SXUSRVH PDUULDJHV LQ DFFRUGDQFHZLWKWKLV$FWDQGDFFRUGLQJ WRWKHULWHV WKDW

98 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย  *29(510(17 *$=(77( 129(0%(5  $&7 (YHU\\ GHVLJQDWLRQ RI D SHUVRQ DV D PDUULDJH RIILFHU XQGHU VXEVHFWLRQ VKDOO EH E\\ ZULWWHQ LQVWUXPHQW DQGWKHGDWHDVIURP ZKLFK LW VKDOO KDYH DQG DQ\\OLPLWDWLRQ WR ZKLFK L W L V VXEMHFW VKDOO KH VSHFLILHG LQ VXFKLQVWUXPHQW 7KH 0LQLVWHU DQGDQ\\RIILFHULQ WKH VHUYLFH DXWKRULVHGWKHUHWRE\\ KLPRUKHU PD\\ XSRQ UHFHLYLQJ D ZULWWHQ UHTXHVW IURP D SHUVRQ GHVLJQDWHG DV D PDUULDJH XQGHU VXEVHFWLRQ UHYRNH LQ ZULWLQJ WKH GHVLJQDWLRQ RI VXFK SHUVRQ DV DPDUULDJH RIILFHU IRU SXUSRVHV RI VROHPQLVLQJ PDUULDJHV XQGHU WKLV $FW 0DUULDJH RIILFHU QRW FRPSHOOHG WR VROHPQLVH FLYLO XQLRQ  $PDUULDJH RWKHU WKDQ D PDUULDJH RIILFHU UHIHUUHG WR LQ VHFWLRQ  PD\\ L Q ZULWLQJLQIRUPWKH 0LQLVWHU WKDW KH RU VKH RUL WKHJURXQGRI FRQVFLHQFHUHOLJLRQ D FLYLOXQLRQEHWZHHQ SHUVRQV RIWKH VDPH VH[ ZKHUHXSRQ WKDW DQGEHOLHIWR PDUULDJH VKDOO QRW KH WRVROHPQLVHVXFKFLYLO XQLRQ 3URKLELWLRQ RI RI FLYLO XQLRQ ZLWKRXW SURGXFWLRQ RI LGHQWLW\\ GRFXPHQW RU SUHVFULEHG DIILGDYLW 7. 1R PDUULDJH RIILFHUPD\\VROHPQLVH DFLYLOXQLRQ HDFK RI WKH SDUWLHV LQ TXHVWLRQ SURGXFHV WR WKH PDUULDJH RIILFHU KLV RU KHU LGHQWLW\\ GRFXPHQW LVVXHG XQGHU WKH SURYLVLRQV RI WKH,GHQWLILFDWLRQ $FW HDFK RI VXFK SDUWLHVIXUQLVKHVWR WKHPDUULDJH WKH SUHVFULEHG DIILGDYLW RU RQH RI VXFK SDUWLHV SURGXFHV KLV RU KHU LGHQWLW\\ GRFXPHQW UHIHUUHG WR LQ SDUDJUDSK WRWKH PDUULDJH RIILFHU DQG WKH RWKHU IXUQLVKHV WRWKHPDUULDJH RIILFHUWKHDIILGDYLWUHIHUUHG WR L Q SDUDJUDSK 5HTXLUHPHQWV IRU VROHPQLVDWLRQ DQG UHJLVWUDWLRQ RI FLYLO XQLRQ  $SHUVRQ PD\\ RQO\\ EH D VSRXVHRUSDUWQHU LQ RQH PDUULDJH RU FLYLOSDUWQHUVKLS  DV WKH FDVH PD\\ EH DWDQ\\JLYHQ WLPH $ SHUVRQ LQ D FLYLO XQLRQ QRW FRQFOXGH DPDUULDJHXQGHUWKH0DUULDJH$FWRU WKH &XVWRPDU\\0DUULDJHV$FW $ SHUVRQ ZKR LV PDUULHGXQGHU WKH $FW RU WKH &XVWRPDU\\0DUULDJHV$FW PD\\ UHJLVWHU D FLYLO XQLRQ ZKR KDV SUHYLRXVO\\ EHHQ PDUULHG XQGHU WKH  $ SURVSHFWLYH FLYLO XQLRQ 0DUULDJH $FW RU &XVWRPDU\\0DUULDJHV$FW RU UHJLVWHUHG DV D VSRXVH LQ DPDUULDJHRU D WKLV$FW SUHVHQW D FHUWLILHG FRS\\ RIWKH GLYRUFH LQ D FLYLO SDUWQHUVKLS RUGHU RUGHDWK RI WKH VSRXVHRUSDUWQHU DV WKH FDVH PD\\ KHWR PDUULDJH RIILFHU DV SURRI WKDWWKHSUHYLRXVPDUULDJH RUFLYLOXQLRQ KDV EHHQ WHUPLQDWHG PDUULDJH RIILFHUPD\\ SURFHHG ZLWK WKHVROHPQLVDWLRQ DQGUHJLVWUDWLRQ RI WKH FLYLO XQLRQ XQOHVV LQ SRVVHVVLRQ R I WKH UHOHYDQW UHIHUUHG LQ  $ FLYLO XQLRQ PD\\ RQO\\ EH UHJLVWHUHG E\\ SURVSHFWLYH FLYLO XQLRQ SDUWQHUV ZKR ZRXOG DSDUW IURP WKDWWKH\\DUH RI WKH VDPH VH[ QRW EHSURKLELWHGE\\ IURP D PDUULDJH WKH 0DUULDJH $FW RU&XVWRPDU\\0DUULDJHV$FW  2EMHFWLRQV WR FLYLO XQLRQ   $Q\\ SHUVRQ GHVLULQJ WR UDLVH DQ\\ WRDQ\\SURSRVHG FLYLO XQLRQ PXVW ORGJHVXFKREMHFWLRQL Q ZULWLQJZLWKWKH PDUULDJH ZKR LV WR VROHPQLVH VXFK FLYLO XQLRQ UHFHLSW RI DQ\\ VXFK REMHFWLRQ WKH PDUULDJH RIILFHU FRQFHUQHG PXVW LQTXLUH  LQWR WKH JURXQGV WKH REMHFWLRQ LI KH LV VDWLVILHG WKDW WKHUH LVQR ODZIXO LPSHGLPHQW WR SURSRVHGFLYLOXQLRQKH RU VKH PD\\ VROHPQLVH WKH FLYLO XQLRQ KHRU LV QRW VR VDWLVILHG KH RU VKH PXVW UHIXVH WR VROHPQLVH WOLH FLYLO XQLRQ WOLH ZULWLQJ

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 99  1R  $&7  $UW No.  7LPH DQG SODFH IRU DQG SUHVHQFH RI SDUWLHV DQG ZLWQHVVHV DW VROHPQLVDWLRQ DQG UHJLVWUDWLRQ RI FLYLO XQLRQ  PDUULDJH RIILFHUPD\\VROHPQLVHDQGUHJLVWHU D FLYLO XQLRQ DW DQ\\ WLPH RQ DQ\\ GD\\ RI WKH ZHHN EXW LV QRW REOLJHG WR VROHPQLVH D FLYLO XQLRQ DW DQ\\ RWKHUWLPH WKDQ  EHWZHHQ WKHKRXUV RI HLJKW L Q WKH PRUQLQJ DQG IRXULQ WKHDIWHUQRRQ   $ PDUULDJH PXVWVROHPQLVHDQG UHJLVWHU D FLYLO XQLRQ LQ DSXEOLF RU SULYDWH GZHOOLQJKRXVH RU RQ WKH SUHPLVHV XVHG IRU VXFK SXUSRVHV E\\ WKH PDUULDJH ZLWK RSHQ GRRUV DQG LQ WKH SUHVHQFH RI WKHSDUWLHVWKHPVHOYHVDQG DW OHDVW WZR FRPSHWHQW ZLWQHVVHV EXW WKH IRUHJRLQJ SURYLVLRQV RI WKLVVXEVHFWLRQ GR QRWSURKLELW D PDUULDJH RIILFHUWR VROHPQLVH D FLYLOXQLRQ LQ DQ\\ SODFH RWKHUWKDQ D SODFH PHQWLRQHG KHUHLQ FLYLOXQLRQPXVWEH VROHPQLVHG LQ VXFK RWKHU SODFH E\\ UHDVRQ RIWKH VHULRXV RU ORQJVWDQGLQJ LOOQHVV RI RU VHULRXV ERGLO\\ WR RQH RU ERWK RI WKH SDUWLHV 1R SHUVRQ LV FRPSHWHQW WR HQWHU LQWR D FLYLOXQLRQWKURXJK DQ\\RWKHUSHUVRQ DFWLQJ DV KLV RU UHSUHVHQWDWLYH )RUPXOD IRU VROHPQLVDWLRQ RI PDUULDJH RU FLYLO SDUWQHUVKLS $ PDUULDJH RIILFHU PXVWLQTXLUH IURPWKH SDUWLHV DSSHDULQJ EHIRUHKLPRUKHU ZKHWKHU WKHLU FLYLOXQLRQVKRXOGEH NQRZQ DV D PDUULDJH RU D FLYLOSDUWQHUVKLSDQGPXVW WKHUHXSRQSURFHHGE\\ VROHPQLVLQJWKHFLYLOXQLRQ L Q DFFRUGDQFH ZLWK WKH SURYLVLRQV RI WKLV VHFWLRQ ,Q VROHPQLVLQJ DQ\\ FLYLO XQLRQ WKH PDUULDJH RIILFHU PXVW SXW WKH IROORZLQJ TXHVWLRQV WR HDFK RI SDUWLHVVHSDUDWHO\\DQGHDFKRI WKH SDUWLHVPXVWUHSO\\WKHUHWRLQ WKH \\RX GHFODUH WKDW DV IDU DV \\RX NQRZWKHUHLVQRODZIXOLPSHGLPHQWWR \\RXU SURSRVHG SDUWQHUVKLS ZLWK &' KHUH SUHVHQW DQG WKDW \\RX FDOO DOO KHUHSUHVHQWWR ZLWQHVV WKDW \\RXWDNH&' DV \\RXU ODZIXO DQGWKHUHXSRQ WKH SDUWLHV PXVWJLYHHDFK RWKHU WKH ULJKW KDQGDQGWKH PDUULDJH RIILFHU FRQFHUQHG PXVW GHFODUH WKH PDUULDJH RU FLYLOSDUWQHUVKLSDV WKH FDVH PD\\EHVROHPQLVHG LQ WKH IROORZLQJZRUGV KHUH SUHVHQW KDYH EHHQ ODZIXOO\\ MRLQHG LQ D GHFODUH WKDW $% DQG PDUUL L, SDUWQHUVKLS   ,I WKHSURYLVLRQV RI WKLVVHFWLRQUHODWLQJ WRWKHTXHVWLRQVWREH SXW WR HDFK RI WKH SDUWLHVVHSDUDWHO\\RU WR WKHGHFODUDWLRQZKHUHE\\WKH PDUULDJH RU FLYLOSDUWQHUVKLSVKDOO EH GHFODUHG WR KH VROHPQLVHG RU WR WKH UHTXLUHPHQW WKDWWKHSDUWLHVPXVWJLYHHDFKRWKHU WKH ULJKW KDYHQRW VWULFWO\\FRPSOLHG ZLWKRZLQJ DQ HUURU RYHUVLJKW L Q JRRG IDLWK PDUULDJH DQ HUURU RPLVVLRQ RU RYHUVLJKW FRPPLWWHG LQ JRRG IDLWK E\\ WKH SDUWLHV RU WKH SK\\VLFDOGLVDELOLW\\ RI RQHRUERWK RI SDUWLHV DQGVXFKFLYLOXQLRQ KDV LQ HYHU\\ RWKHU UHVSHFW EHHQ VROHPQLVHG LQ DFFRUGDQFHZLWKWKH SURYLVLRQV RI WKLV $FW WKDW FLYLO XQLRQ VKDOO SURYLGHG WKHUH ZDV QR RWKHU  LPSHGLPHQW WKHUHWR EH YDOLG DQGELQGLQJ 5HJLVWUDWLRQ RI FLYLO XQLRQ  7KH SURVSHFWLYH FLYLO XQLRQSDUWQHUV PXVWLQGLYLGXDOO\\ DQG LQ ZULWLQJGHFODUH WKHLU ZLOOLQJQHVV WR HQWHU LQWR WKH FLYLO XQLRQZLWKRQH DQRWKHU K\\ VLJQLQJWKHSUHVFULEHG GRFXPHQW LQ WKH SUHVHQFH RI WZRZLWQHVVHV 7KH PDUULDJH DQG WKH WZRZLWQHVVHVPXVW VLJQ WKH SUHVFULEHGGRFXPHQW FHUWLI\\ WKDW WKH GHFODUDWLRQ PDGH WHUPV RI VHFWLRQ ZDV PDGH LQ WKHLU SUHVHQFH PXVWLVVXHWKH SDUWQHUV WR WKHFLYLO XQLRQ ZLWK D UHJLVWUDWLRQ 7KH PDUULDJH FHUWLILFDWH VWDWLQJ WKDW WKH\\ KDYH XQGHU WKLV $FW HQWHUHG LQWR D PDUULDJH RU D FLYLO SDUWQHUVKLS GHSHQGLQJ RQ WKHGHFLVLRQ PDGHE\\ WKH SDUWLHV LQ WHUPV RI VHFWLRQ SURRI D YDOLGFLYLO  FHUWLILFDWH L Q VXEVHFWLRQ LV XQLRQ H[LVWV EHWZHHQ WR L Q WKH FHUWLWLFDWH

100 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย *$=(77( 129(0%(5 No.      PDUULDJH PXVW NHHS D UHFRUG RI DOO FLYLO XQLRQV FRQGXFWHG E\\ KLP RU KHU 7KH RIILFHUPXVW WKH FLYLO XQLRQ UHJLVWHU DQG UHFRUGVFRQFHUQHG WR WKH LQ WKHSXEOLFVHUYLFH WKH GHOHJDWHG UHVSRQVLELOLW\\ IRU WKHSRSXODWLRQ  UHJLVWHU LQ WKHDUHDLQ TXHVWLRQ UHFHLSW RI WKH VDLG UHJLVWHU WKH RIILFLDO UHIHUUHG LQ VXEVHFWLRQ PXVW FDXVH SDUWLFXODUV RI WKH FLYLO XQLRQ FRQFHUQHG WR KH LQFOXGHG LQ WKH SRSXODWLRQ UHJLVWHU LQ DFFRUGDQFH ZLWK WKH SURYLVLRQV RI VHFWLRQ WKH $FW /HJDO FRQVHTXHQFHV FLYLO XQLRQ  7KH OHJDO FRQVHTXHQFHV RID PDUULDJH FRQWHPSODWHG LQ WKH 0DUULDJH $FWDSSO\\  ZLWK VXFK DV PD\\ EHUHTXLUHGE\\ WKH FRQWH[W WR D FLYLO XQLRQ    H[FHSWLRQ RI WKH 0DUULDJH$FW DQG WKH &XVWRPDU\\ $FW DQ\\ L Q DQ\\ RWKHU ODZ LQFOXGLQJ WKH FRPPRQ ODZ LQFOXGHV ZLWK VXFK DV PD\\ EH UHTXLUHG WKHFRQWH[WDFLYLOXQLRQDQG KXVEDQGZLIHRU VSRXVH L Q DQ\\RWKHUODZ LQFOXGLQJ WKH FRPPRQ ODZ LQFOXGHV D FLYLO XQLRQ SDUWQHU 2IIHQFHV DQG SHQDOWLHV  $Q\\ PDUULDJH ZKR SXUSRUWV WR VROHPQLVH FLYLO XQLRQ ZKLFKKH RU VKH WKLV$FWWR VROHPQLVH RU ZKLFK WR KLV RU NQRZOHGJH LV OHJDOO\\  LV DXWKRULVHG SURKLELWHG DQG DQ\\ SHUVRQ QRWEHLQJDPDUULDJH ZKRSXUSRUWVWR VROHPQLVH D FLYLO XQLRQ VKDOOKH JXLOW\\ RI DQ RIIHQFH DQG OLDEOH RQ FRQYLFWLRQ WR D ILQH RU L Q GHIDXOW RI SD\\PHQW WR LPSULVRQPHQW IRU D SHULRG QRW H[FHHGLQJ  PRQWKV ZKRGHPDQGVRU UHFHLYHV DQ\\ IHH JLIW RU UHZDUG IRU RU E\\ $Q\\ PDUULDJH UHDVRQ RI DQ\\WKLQJ GRQHE\\KLP RU KHU DVPDUULDJHRIILFHU LQ WHUPV RI WKLV$FWVKDOOEH  DQG OLDEOH RQ FRQYLFWLRQ ILQH RU LQ GHIDXOW RI SD\\PHQW WR JXLOW\\ DQ LPSULVRQPHQW IRU DSHULRG QRW H[FHHGLQJ VL[ DFLYLOXQLRQLQFRQWUDYHQWLRQRI $Q\\ RIILFHUZKRNQRZLQJO\\ WKH SURYLVLRQV RI WKLV$FWVKDOOEHJXLOW\\ RI DQ RIIHQFH DQGOLDEOHRQ FRQYLFWLRQ WR D WLQH RU L Q GHIDXOW RI SD\\PHQW WR LPSULVRQPHQW IRUDSHULRG QRW H[FHHGLQJVL[PRQWKV  $Q\\ SHUVRQ ZKR IRU WKH SXUSRVHV RI WKLV $FW PDNHV DQ\\ IDOVH UHSUHVHQWDWLRQ RU NQRZLQJ L W WR KH IDOVH VKDOO EH JXLOW\\ RI RIIHQFH DQG RQ FRQYLFWLRQ WR WKH SUHVFULEHG E\\ ODZ IRU LRQV 7KH PD\\ PDNH UHJXODWLRQVUHODWLQJ IRUPDQG RIFHUWLOLFDWHV DIILGDYLWV DQG GHFODUDWLRQV WKH SXUSRVHV RI WKLV $FW SD\\DEOH IRUDQ\\FHUWLILFDWH LVVXHG RU DQ\\ RWKHU DFWSHUIRUPHGLQ WHUPV RI WKLV $FW DQG JHQHUDOO\\ DQ\\ ZKLFK E\\ WKLV $FW LV UHTXLUHG RU SHUPLWWHG WR EH  SUHVFULEHG RU ZKLFK RU VKH FRQVLGHUV QHFHVVDU\\ RU WR SUHVFULEH LQ RUGHU WKDW WKH SXUSRVHV RI $FW KH DFKLHYHG RU WKDW WKHSURYLVLRQV RI WKLV $FW PD\\EHHIIHFWLYHO\\DGPLQLVWHUHG 6XFK PD\\SUHVFULEHSHQDOWLHV D WKHUHRI D ILQH QRW H[FHHGLQJ WKH WKDW LQ RI WKH$GMXVWPHQWRI )LQHV $FW  $FW 1R  RI PD\\ KH DV DQ DOWHUQDWLYH WR LPSULVRQPHQW IRUDSHULRG RI VL[ PRQWKV RU ,Q LPSULVRQPHQW IRU D L Q OLHX RI SD\\PHQW RI DWLQHUHIHUUHG OR LQ SHULRG QRW H[FHHGLQJ VL[ PRQWKV

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 101  1 R *$=(77(  129(0%(5 $ Q \\ UHJXODWLRQ XQGHU 0DUULDJH$FWVKDOO LQ RI D UHJXODWLRQ XQGHU VXEVHFWLRQ DSSO\\ WKH H[WHQW WKDW LW LV SUDFWLFDEOH DQG QHFHVVDU\\ LQ RU IDFLOLWDWH DSSOLFDWLRQ RI $FW 3URYLGHG WKDW WKLVVXEVHFWLRQ VKDOO ODSVH D SHULRG RI RQH \\HDU GDWH FRPPHQFHPHQW RI WKLV $FW 6KRUW WLWOH DQG FRPPHQFHPHQW  7KLV $FW LV FDOOHG WKH &LYLO FRPHV LQWR RSHUDWLRQ RQ  HDUOLHU GDWH K\\ WKH L Q WKH

102 บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย บทสรุปจากเวทีเสวนาระดมความคิดเห็น “หลักการเพื่อพิจารณายกร่าง พระราชบัญญตั คิ ชู่ วี ติ ฉบบั ประชาชน” 28 พฤษภาคม 2556 สมาคมนักขา่ ว นักหนังสอื พิมพ์แหง่ ประเทศไทย จดั โดย มูลนิธิเพ่ือสทิ ธแิ ละความเปน็ ธรรมทางเพศ (FOR-SOGI) ร่วมกบั มูลนิธธิ รี นาถ กาญจนอักษร สนับสนนุ โดย สำ�นกั งานกองทุนสนับสนนุ การสรา้ งเสริมสุขภาพ (สสส.)

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 103 หลกั การของกฎหมายว่าด้วยการอยู่กนิ * โดย รศ.สมชาย ปรีชาศิลปกลุ หลักการของร่างกฎหมายฉบับน้ีจัดทำ�ข้ึนโดยมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อให้เป็น กฎหมายที่มีข้อกำ�หนดเกี่ยวกับการใช้ชีวิตคู่ซ่ึงจะมีเนื้อหาเปิดกว้างครอบคลุมบุคคล ทุกคนท่ีจะสามารถเข้ามาใช้สิทธิได้ ท้ังน้ีจะเป็นการเปิดให้บุคคลมีทางเลือกเพิ่มขึ้น ในการสร้างนิติสัมพันธ์ในการมีชีวิตคู่ นอกจากท่ีในปัจจุบันจะต้องเป็นไปตามบทบัญญัติ วา่ ดว้ ยเรอ่ื งครอบครัวในประมวลกฎหมายแพง่ และพาณิชย์ซึง่ มมี านับตง้ั แต่ พ.ศ. 2478 โดยเนอื้ หาของกฎหมายจะครอบคลมุ ในประเดน็ สำ�คัญดังต่อไปน้ี 1. ร่างกฎหมายน้ีจะรับรองการสมรสของบุคคลสองคน (ไม่มีการระบุเพศ แต่อย่างใด) บุคคลที่จะจดทะเบียนภายใต้กฎหมายนี้จะสามารถกระทำ�ได้ระหว่างบุคคล สองคนไมว่ า่ จะมเี พศก�ำ เนดิ เชน่ ใดกต็ าม บคุ คลทเ่ี ปน็ ครู่ กั ตา่ งเพศกส็ ามารถจดทะเบยี นไดเ้ ชน่ กนั - ความสามารถในการสมรสจะพจิ ารณาจากอายุตามทีก่ �ำ หนดไวใ้ นประมวล กฎหมายครอบครัว - มีขอ้ หา้ มการสมรสกบั บคุ คลท่ีมคี วามสมั พันธท์ างเครือญาตใิ กลช้ ิด - ยอมรับให้บุคคลที่มีสัญชาติไทยกับบุคคลท่ีมีสัญชาติอื่นสามารถทำ�การ จดทะเบียนได้ 2. ยอมรับการจดทะเบียนอย่างเป็นทางการว่าเป็นหลักฐานในการแสดงถึง ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลทั้งสอง บุคคลสองคนท่ีอยู่กินร่วมกันหากมิได้จดทะเบียน กจ็ ะไมส่ ามารถไดร้ บั สทิ ธติ ามกฎหมายน้ีแต่อย่างใด * หลักการยกร่างกฎหมายฉบับนี้ รวบรวมจากการจัดเวทีเสวนาระดมความเห็น “หลักการเพ่ือพิจารณายกร่าง พ.ร.บ. คู่ชีวิต ฉบบั ประชาชน” เม่อื วนั ที่ 28 พ.ค. 2556 สมาคมนักขา่ วนักหนงั สือพิมพแ์ หง่ ประเทศไทย จัดโดย มูลนธิ ิเพื่อสทิ ธิความเปน็ ธรรม ทางเพศ โดยการสนับสนนุ จากกองทุนสนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ

104 บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 3. ไม่มีบทบัญญตั ิว่าด้วยเรอื่ งการหม้ันตามกฎหมายครอบครวั 4. ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งคสู่ มรส ตอ้ งอยกู่ นิ ดว้ ยการใหค้ วามเคารพและปฏบิ ตั ติ อ่ กนั บนพ้นื ฐานของหลักแหง่ ศกั ดิศ์ รีของความเปน็ มนุษย์ (กฎหมายครอบครวั มาตรา 1461 สามี ภรยิ าต้องอย่กู นิ ด้วยกนั ฉนั สามีภรยิ า) 5. การจัดการทรพั ยส์ นิ เป็นไปตามทบี่ ัญญัตไิ ว้ในกฎหมายครอบครวั โดยยอมรบั หลกั การจดั การทรพั ยส์ นิ ซง่ึ จ�ำ แนกเปน็ สนิ สว่ นตวั ซงึ่ แตล่ ะคนไดม้ ากอ่ นการสมรสและสนิ สมรส อนั เปน็ ทรพั ยส์ นิ ทไี่ ดม้ าภายหลงั การสมรสถอื วา่ เปน็ การท�ำ มาหาไดร้ ว่ มกนั และยอมรบั การท�ำ สัญญาก่อนสมรสระหวา่ งบุคคลทัง้ สองในเร่อื งท่วี ่าดว้ ยทรัพย์สิน 6. การส้ินการสมรสด้วยการหย่าเป็นไปตามความสมัครใจของท้ังสองฝ่าย ในกรณีการฟ้องหย่าโดยฝ่ายใดฝ่ายหน่ึงนอกจากจะใช้หลักการยุติความสัมพันธ์ด้วยความผิด ของอกี ฝ่าย (Fault Base) กจ็ ะยอมรบั หลักการยุตคิ วามสัมพนั ธ์โดยไมม่ คี วามผิด (No Fault Base) เพิ่มเตมิ 7. การรับบุตรบุญธรรม การรับบุตรบุญธรรมของบุคคลสามารถกระทำ�ได้ โดยเป็นไปตามบทบัญญัติในกฎหมายครอบครวั 8. ให้ถือว่าคู่สมรสท่ีได้จดทะเบียนตามกฎหมายน้ีมีสถานะเช่นเดียวกับคู่สมรส ตามประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ยว์ า่ ดว้ ยครอบครวั และสามารถไดร้ บั สทิ ธๆิ ตามทกี่ ฎหมาย อื่นได้บัญญัติรับรองสิทธิของคู่สมรสต่างเพศเอาไว้ เช่น คู่สมรสที่เป็นทายาทตามประมวล กฎหมายและพาณิชยว์ ่าด้วยเร่ืองมรดก คู่สมรสของบคุ คลทดี่ �ำ รงต�ำ แหน่งข้าราชการ เป็นตน้ เนื่องจากหลักการพื้นฐานของกฎหมายน้ีแม้บางส่วนจะเป็นการอนุโลม ให้นำ�บทบัญญัติกฎหมายว่าด้วยครอบครัวตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาบังคับใช้ แต่ก็จะมีความแตกต่างไปอย่างสำ�คัญในหลายประเด็นซึ่งเป็นบทบัญญัติท่ีเป็นปัญหา อยู่ในกฎหมายครอบครัว จึงท�ำ ให้มีความจำ�เป็นท่ีจะต้องบัญญัติกฎหมายใหม่ขึ้นอีกฉบับหน่ึง โดยคำ�นงึ ถึงเสรีภาพและความเสมอภาคระหว่างคูส่ มรสเป็นหลักการพ้นื ฐานส�ำ คัญ

บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 105 ครูกะเทย สมชาย ปรชี าศลิ ปกลุ เผยแพร่คร้งั แรกในหนงั สอื พิมพ์กรงุ เทพธุรกจิ 19 มกราคม 2555 นักศึกษากะเทยคนหน่ึงได้มาพูดคุยกับผมว่าเธอรู้สึกลำ�บากใจกับการท่ีต้องแต่งกายเป็นชาย ในการไปฝึกสอนเพ่ือใหค้ รบถ้วนหลกั สูตรของการเปน็ ครตู ามระเบียบของสถาบนั การศกึ ษา เท่าที่สังเกตจากบุคลิกและการพูดคุยในช่วงระยะเวลาท่ีแม้จะไม่นานนัก ไม่ว่าใครก็น่าจะ มีความเห็นว่าเธอได้หลุดจากความเป็นชายในแบบท่ีไม่อาจหวนกลับไปได้อย่างชัดเจน เธอเองน่าจะมีความสุข กบั การมวี ิถีชีวติ ในแบบของการเปน็ ผ้หู ญงิ มากกว่าการกลับมาตัดผมส้ันและใส่กางเกงแทนกระโปรง อันที่จริงภาพของกะเทยในสังคมไทยก็ไม่ใช่ส่ิงท่ีประหลาดพิกลแต่อย่างใด เราสามารถพบเห็น กะเทยได้อยู่ทั่วทุกหวั มุมถนน ในตลาด ในสื่อมวลชน ในมหาวิทยาลัย อันเปน็ ปรากฏการณท์ ่มี มี าอยา่ งตอ่ เน่ือง ยาวนาน และจำ�นวนไม่น้อยเองกก็ ลายเป็นบุคคลสาธารณะทมี่ ีชอ่ื เสยี งเป็นที่รจู้ ักกันอย่างกวา้ งขวาง ท้ังหมดนี้อาจชวนให้เข้าใจว่าสถานะของกะเทยในสังคมแห่งน้ีอยู่ในระดับท่ีน่าพึงพอใจ แต่มีส่ิงท่ี ต้องท�ำ ความเขา้ ใจมากข้ึนในบางแงม่ มุ แม้ว่าด้านหน่ึงอาจดูเหมือนว่ามีการเปิดรับต่อกะเทย (รวมไปถึงบุคคลที่เป็นเพศท่ีสามท้ังหลาย ไม่ว่าจะเป็นเกย์ เลสเบ้ียน คนข้ามเพศ ฯลฯ) ด้วยการยอมให้มีพื้นท่ีท่ีสามารถแสดงออกถึงตัวตนและ ความสามารถได้โดยไม่ถูกกีดกันอย่างรุนแรง ดังจะเห็นจากการแสดงตัวของหลายคนที่ยอมรับถึง ความเป็นเพศที่สามของตนออกมาอย่างชัดเจน และความเป็นเพศท่ีสามไม่ได้ถูกทำ�ให้เป็นอุปสรรคต่อการ ดำ�เนนิ ชวี ิตของตน แต่การยอมรับสถานะและตัวตนของกะเทยนั้นยังถูกจำ�กัดเอาไว้ในพื้นท่ีบางส่วนคือ ในพ้ืนท่ี ท่ีไมเ่ ป็นทางการ เช่น แวดวงของสื่อมวลชน อตุ สาหกรรมบนั เทิง ธุรกจิ ด้านการเสริมสวยความงาม เปน็ ต้น ในขณะซึ่งพ้ืนท่ีที่เป็นทางการน้ัน การเป็นกะเทยยังคงเป็นปมประเด็นส�ำ คัญในการกีดกันคนกลุ่มน้ีให้หลุดออกไป เช่น การประกอบอาชีพทางด้านการเมือง รับราชการไม่ว่าจะเป็นด้านทหาร ตุลาการ (ไม่ได้หมายความตุ๊ด กะเทย เกย์ แล้วจะเป็นนักการเมืองหรือข้าราชการไม่ได้ เพียงแต่ว่าต้องไม่แสดงตนให้เห็นอย่างประจักษ์ว่า เปน็ เพศที่สาม) วิชาชีพครูเป็นตัวอย่างท่ีดีอันหนึ่งในการพิจารณาประเด็นน้ี จะพบได้ว่าติวเตอร์ช่ือดังท่ีนักเรียน แย่งกันมาเรียนพิเศษน้ันคือบุคคลที่ไม่ได้อยู่ในกรอบของชาย/หญิง คนเหล่าน้ีจำ�นวนมากเป็นกะเทย หรือเพศที่สาม อันเป็นภาพซ่ึงสังคมก็มองเห็นและไม่ได้มีท่าทีในการปฏิเสธแต่อย่างใด แต่แทบท้ังหมดนี้คือครู หรืออาจารย์ของโรงเรียนเอกชน ในด้านตรงกันข้าม แม้ว่าจะเป็นกะเทยอย่างเต็มตัวแต่หากต้องเป็นครู อยู่ในโรงเรียนของรฐั กจ็ ะมบี รรทดั ฐานบางประการทท่ี ำ�ใหต้ ้องปกปดิ ความเปน็ กะเทยของตนเอาไว้ ติวเตอร์เกย์ท่านหน่ึงเล่าให้ฟังว่าเมื่อไปสมัครงานเป็นครูโรงเรียนของรัฐ คำ�ถามสำ�คัญอันหน่ึง ท่ีถูกถามก็คือคุณเป็นเกย์หรือเปล่า และเมื่อเข้าไปทำ�งานในโรงเรียนก็จะพบว่าเพศวิถีของการเป็นเกย์ถูกนำ�ไป ผูกโยงกับการทำ�หน้าที่บ่อยครั้ง เช่น เมื่อให้คะแนนเด็กผู้ชายสูงกว่าเด็กผู้หญิงก็จะถูกมองว่าเป็นการท�ำ หน้าที่ ด้วยความลำ�เอยี ง

106 บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย หลายคร้ังท่ีการตัดสินใจในการปฏิเสธคนท่ีต้องการเป็นครูก็ด้วยเหตุผลว่าบุคคลนั้นไม่ใช่ “ชายจรงิ หญิงแท้” แม้ว่าในทางการแพทย์ปัจจุบันจะยอมรับกันว่าการมีวิถีชีวิตในแบบที่ไม่สอดคล้องกับสภาพ ทางร่างกายไม่ได้เป็นเรื่องท่ีผิดปกติหรือเป็นโรคท่ีน่ารังเกียจดังท่ีเคยเข้าใจกันมาแต่อดีต แต่ดูเหมือนว่า การจดั ประเภทของเพศในสงั คมไทยโดยเฉพาะในพื้นที่ทเี่ ปน็ ทางการ ยงั คงยดึ ตดิ อยกู่ ับความเป็นชายจริงหญิงแท้ อยา่ งไมล่ มื หูลืมตา บคุ คลใดที่ไมอ่ ยูใ่ นกรอบมาตรฐานดังกลา่ วก็ถือว่าไมม่ คี ณุ สมบตั เิ พยี งพอในการเขา้ อยูใ่ นพน้ื ท่ี ดังกลา่ ว เพราะฉะนั้น เม่ือร่างกายเป็นชายก็ควรต้องแต่งกายเป็นชาย เม่ือร่างกายเป็นหญิงก็ต้องแต่งกาย เป็นหญิง หากแต่งกายที่ไม่สอดคล้องกับร่างกายก็จะกลายเป็นความยุ่งยากท่ีไม่ควรได้รับอนุญาตให้เข้ามาอยู่ ในโรงเรยี น เช่นเดียวกันกับอีกหลายเหตุผลที่มักจะถูกอ้างขึ้นมาทันที ตัวอย่างเช่นอาจทำ�ให้เกิดการลอกเลียน แบบพฤตกิ รรมจากเดก็ เขา้ ขา่ ยวา่ เมอ่ื ครเู ปน็ กะเทยเดก็ กจ็ ะตอ้ งเปน็ กะเทย อนั เปน็ ขอ้ สรปุ ทยี่ งั ไมม่ กี ารศกึ ษาวจิ ยั อย่างชดั เจนวา่ เปน็ เช่นนนั้ จริงหรือไม่ ถา้ ความเขา้ ใจว่าครูเปน็ อยา่ งไรแลว้ นักเรยี นต้องเป็นเช่นนั้นเปน็ สิ่งทีถ่ กู ต้อง ความล้มเหลวของระบบ การศึกษาไทยที่เปน็ อยกู่ ็ไมต่ ้องไปโทษใครอ่ืนอกี เลยมิใชห่ รอื นอกจากเหตุผลสำ�คัญเรื่องการเป็นกะเทยแล้ว มีสาเหตุอ่ืนใดที่ทำ�ให้เราจึงเช่ือว่ากะเทยจะเป็น ครูท่ีดีไม่ได้ ถ้ากลัวว่ากะเทยจะล่วงละเมิดทางเพศต่อเด็กนักเรียน ปัญหานี้ก็ไม่ใช่เรื่องเฉพาะกลุ่มเท่าน้ัน อาจารยช์ ายจริงท่หี ลอกหาเศษหาเลยกับนกั เรยี นหญิงก็มใี หเ้ ห็นอยู่ดาษดืน่ มใิ ชห่ รอื หากความเป็นครูที่สำ�คัญประการหนึ่งคือการทำ�ให้เด็กได้มีความรักในความรู้และสามารถต่อยอด ความรู้ของตนเองต่อไปได้แม้ยามไม่มีครู ผมก็ยังมองไม่เห็นว่าด้วยความเป็นกะเทยจะทำ�หน้าที่ตรงส่วนนี้ ไมไ่ ด้ทตี่ รงไหน หรอื ถา้ กล่าวให้ชัดเจนมากย่ิงขึน้ กค็ ือว่าความสามารถด้านน้ีไม่ไดข้ ึน้ อยู่การเป็นหรอื ไม่เป็นกะเทย กะเทยหรือชายจริงหญิงแท้ก็สามารถที่จะทำ�ได้หรือไม่ได้เฉกเช่นเดียวกัน ดังน้ัน จึงไม่ควรเอาประเด็นดังกล่าว มาผกู กบั การเป็นครทู ่ีดี สถานะของการเป็นกะเทยที่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางก็ยังคงจำ�กัดอยู่ในพ้ืนที่ท่ีไม่เป็น ทางการ อย่างไรก็ตาม ในห้วงเวลานี้ได้มีเพศท่ีสามจำ�นวนไม่น้อยเร่ิมตระหนักถึงการถูกกีดกันและไม่ยอมรับ ต่อการทำ�ให้อยู่นอกแวดวงของความเป็นทางการ รวมถึงการลุกขึ้นมาต้ังคำ�ถามต่อระบบมาตรฐานท่ีเป็นอยู่ การแสดงออกเพือ่ ใหเ้ หน็ ถงึ การเป็นครกู ะเทยก็คือสว่ นหนึ่งของความพยายามดังกลา่ วน้ี แน่นอนว่าอาจทำ�ให้สังคมอาจต้องรู้สึกหงุดหงิด ไม่สบายใจ อันเน่ืองมาจากกำ�ลังจะมีการสั่นคลอน ต่อระบบความเช่ือท่ีเคยเป็นมา ไม่ว่าจะชอบใจหรือไม่ก็ตาม ความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ก�ำ ลังเดินทางมาเยือน อยา่ งสังเกตได้ สถาบันที่เป็นแหล่งผลิตบุคลากรเข้าสู่ระบบการศึกษาจะสามารถเท่าทันกับความเปล่ียนแปลงเหล่านี้ ได้มากน้อยเพียงใด นับเป็นความท้าทายอย่างสำ�คัญประการหนึ่งท่ีจะทำ�ให้สามารถหลุดพ้นไปจากข้อครหา ทมี่ มี าอย่างสม�ำ่ เสมอวา่ แวดวงด้านการศึกษาของไทยน้นั คร่ำ�ครแึ ละไม่ทนั ความเปลี่ยนแปลงของโลกปจั จบุ ัน

บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 107 เขาเปน็ หญงิ เธอเป็นชาย สมชาย ปรีชาศลิ ปกลุ พิมพเ์ ผยแพร่ครัง้ แรกในหนงั สือพิมพ์กรุงเทพธุรกจิ 26 เมษายน 2555 ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ ได้ปรากฏข่าวคราวการเต้นเปลือยอกของหญิงสาวคนหนึ่งในจังหวัด อยุธยา ซึ่งได้กลายเป็นข่าวที่ทำ�ให้บรรยากาศของเทศกาลสงกรานต์มีอันต้อง “ด่างพร้อย” บรรดาผู้ทรง ศลี ธรรมและสอื่ มวลชนกระแสหลกั ตา่ งโหมกระหน่ำ�ตอ่ การกระท�ำ ดงั กลา่ วนอี้ ยา่ งไมม่ ชี น้ิ ดวี า่ ไมใ่ ชว่ ฒั นธรรมดงี าม ของสงั คมไทย ภายหลังจากเป็นข่าวครึกโครมในทางสาธารณะ บุคคลท่ีเป็นผู้กระทำ�การซึ่งถูกมองว่าอุจาดน้ี ไดเ้ ข้ามอบตัวกับทางเจ้าหนา้ ท่ตี �ำ รวจ และก็ไดป้ รากฏความจรงิ ประการหนงึ่ ข้ึนมากค็ ือว่าเธอผู้น้ไี ม่ใช่เปน็ สาวแท้ แต่จริงแล้วเป็นสาวประเภทสองหรือ “กระเทย” ทางเจ้าหน้าที่ตำ�รวจก็ได้ทำ�การปรับในข้อหากระทำ�อนาจาร ในสถานทสี่ าธารณะเป็นจำ�นวนเงนิ 500 บาท กอ่ นจะปลอ่ ยตวั ไป ในฐานะท่ีกลายเป็นผู้กระทำ�ความผิด เธอเองก็ได้กล่าวว่าสำ�นึกผิดและจะไม่กระทำ�การในลักษณะ เช่นนี้อกี อันที่จริงปรากฏการณ์เช่นน้ีไม่ใช่สิ่งที่เพิ่งเกิดขึ้น ในหลายปีที่ผ่านมามีการเต้นแบบเปิดเผยเน้ือตัว ร่างกายของสาวประเภทสองเกิดขึ้นบ่อยครั้ง หากสามารถติดตามตัวบุคคลผู้กระทำ� “ความผิด” ก็จะมี การดำ�เนินการปรับตามกฎหมาย อันดูเหมือนเป็นเร่ืองปกติที่เม่ือบุคคลกระท�ำ อนาจารแล้วก็ควรต้องถูกลงโทษ ตามทก่ี ฎหมายก�ำ หนดเอาไว้ หากลองหวนกลับไปนึกถึงเหตุการณ์สำ�คัญประการหนึ่งในราวต้นเดือนเมษายนของทุกๆ ปี ชายผู้สัญชาติไทยจะต้องเข้ารับการเกณฑ์ทหารอันเป็นหน้าท่ีท่ีถูกบัญญัติไว้ในกฎหมาย จะพบว่ามีกระเทย เปน็ จำ�นวนมากต้องเข้าส่กู ระบวนการนีด้ ว้ ยโดยไม่มขี ้อยกเว้น แม้ว่าในปัจจุบันอาจมีความเปลี่ยนแปลงท่ีสะท้อนให้เห็นถึงความเข้าใจต่อคนกลุ่มนี้มากข้ึนกว่า ในอดีตซึ่งเคยถูกพิจารณาว่าเป็นผู้ที่มี “โรคจิตถาวร” จากทางเจ้าหน้าท่ีรัฐ แต่ขณะที่ในปัจจุบันคนกลุ่มน้ี ถูกอธิบายว่าเป็นเพียงการมีเพศกำ�เนิด (Sex) ไม่ตรงกับเพศสภาพ (Gender) อันเป็นเหตุผลท่ีทำ�ให้กระเทย สามารถไดร้ บั การยกเวน้ ไมต่ อ้ งปฏบิ ัติหนา้ ทใ่ี นฐานะผ้ชู ายได้ แต่ทั้งน้ีในเบ้ืองต้นจะพบว่ามาตรฐานที่ใช้ประเมินวัดคนกลุ่มนี้จะพิจารณาตามเพศกำ�เนิดว่าเป็น ชายชาตรี เมื่อเป็นผู้ชายจึงต้องมารายงานตัวเพ่ือรับการเกณฑ์ทหารเพียงแต่จะได้รับสิทธิพิเศษบางประการ อันเน่อื งมาจากเพศสภาพของตน ในขณะท่ีเปรียบเทียบกับปรากฏการณ์แรก จะพบว่าการลงโทษปรับเธอผู้เต้นเปลือยอกน้ัน เป็นการพิจารณาอยูบ่ นความเขา้ ใจว่าบคุ คลผู้นนั้ เป็นผู้หญงิ เหตุที่กล่าวเช่นนี้ก็สืบเน่ืองจากว่าหากเราถือว่าเธอเป็นผู้ชายก็ย่อมไม่อาจลงโทษในความผิดฐาน กระท�ำ อนาจารได้ มผี ้ชู ายจ�ำ นวนมากท้ังไทย ฝรั่ง เจก๊ ท่ีถอดเส้ือเล่นนำ้�ในเทศกาลสงกรานต์ และไมใ่ ช่เฉพาะ ในช่วงเทศกาลเทา่ นัน้ ในหว้ งเวลาปกติกจ็ ะพบวา่ มีผู้ชายจ�ำ นวนมากอาจใส่เพยี งเสอ้ื กล้ามบางๆ หรอื อาจน่งุ แค่ ผ้าขาวม้าออกมาแมก้ ระทงั่ ในพ้ืนท่ีสาธารณะ แตท่ ั้งหมดกไ็ ม่มใี ครโดนจบั ในข้อหากระทำ�อนาจารในทสี่ าธารณะ

108 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย แต่ในทางตรงกันข้าม ถ้าเป็นหญิงเปลือยอกเล่นนำ้�อันนี้ถือได้ว่าเป็นเรื่องที่ไม่ปกติสำ�หรับสังคมไทย ในปัจจุบัน เม่ือปีกลายก็มีการเปลือยอกท่ีถนนสีลมจนกระฉ่อนไปท่ัวท้ังเมืองมารอบหนึ่งแล้ว การเปลือยอกจงึ เปน็ การกระทำ�ทตี่ อ้ งหา้ มสำ�หรบั ผหู้ ญิง และสามารถกลายเปน็ ความผดิ ในกฎหมายอาญาได้ ในขณะที่การเกณฑ์ทหาร สังคมถือว่าพวกเธอเป็นผู้ชายจึงมีหน้าท่ีต้องรับใช้ชาติด้วยการเป็นทหาร แต่เมื่อมีการกระทำ�อนาจารพวกเขาก็กลับกลายเป็นผู้หญิงท่ีต้องรักนวลสงวนตัวเฉกเช่นเดียวกับกุลสตรี ทั้งหลาย การพิจารณาถึงความเป็นชาย/หญิงของเธอจึงเป็นเร่ืองอิหลักอิเหล่ือที่อาจควรต้องคิดกันให้ชัดเจน มากข้ึน ถา้ จะพจิ ารณาวา่ บคุ คลเหลา่ นว้ี า่ เปน็ หญงิ เธอกไ็ มค่ วรทจ่ี ะตอ้ งไปทำ�ในสงิ่ ทเี่ ปน็ ภาระหนา้ ทข่ี องผชู้ าย ทั้งแท่ง หรือหากจะพิจารณาว่าเขาเหล่านี้เป็นชาย การใช้มาตรฐานทางศีลธรรมบางอย่างก็ควรจะมีมาตรฐาน เดียวกนั กับชายหรือไม่ น่าสนใจวา่ บุคคลทม่ี ีลักษณะเป็นกระเทยนั้นในบางเวลาบางสถานที่ ก็ถกู ให้ความหมายต่อการกระท�ำ ว่าเป็นชายในขณะที่บางครั้งก็ถูกให้ความหมายในสถานะของการเป็นหญิง ในแง่นี้หลายคนอาจบอกว่า ปรากฏการณ์เช่นนี้สะท้อนให้เห็นถึงความเล่ือนไหลในความเป็นเพศของผู้คนในโลกปัจจุบัน ซึ่งอาจไม่ได้ เป็นไปตามเพศกำ�เนิดแต่เพียงอย่างเดียวดังที่เคยเป็นท่ีเข้าใจกันมาอย่างยาวนานว่าเพศสภาพของบุคคลสัมพันธ์ อย่างแนบแนน่ กับเพศกำ�เนดิ ความเลื่อนไหลหรือการเปล่ียนผ่านจากการมีเพศสภาพแบบหนึ่งซ่ึงถูกยึดโยงไว้ด้วยเพศกำ�เนิด ไปสเู่ พศอกี แบบทไี่ มต่ รงกบั เพศก�ำ เนดิ เปน็ สง่ิ ทกี่ ลายเปน็ ปรากฏการณธ์ รรมดาๆ ในสงั คมหลายแหง่ เราจงึ สามารถ เห็นบุคคลหลากหลายทางเพศในรูปแบบต่างๆ ไม่ว่าเกย์ กระเทย ตุ๊ด ทอม ด้ี สาวแปลงเพศ ที่มีอยู่อย่าง ดาษด่ืน มักเข้าใจกันว่าการจำ�แนกเพศในมาตรฐานของความเป็นทางการพยายามตรึงความเป็นชาย/หญิง เอาไว้อย่างเหนียวแน่น ดังท่ีกฎหมายไทยในปัจจุบันไม่อนุญาตให้มีการข้ามเพศได้ต่อให้สวยหยาดเย้ิม และผ่านกระบวนการแปลงเพศในทางสรีระมาแล้วก็ตาม น้องปอย ตรีชฎา ก็ยังคงต้องมีช่ือจริงที่นำ�หน้าด้วย นายอีกต่อไปไม่เปล่ียนแปลง อย่างไรก็ตาม ไม่เพียงการตรึงความเป็นชาย/หญิงให้หยุดน่ิงเท่านั้น อีกด้านหน่ึงบุคคลหลากหลาย ทางเพศก็อาจต้องเผชิญกับหลากมาตรฐานในการบังคับใช้กฎหมาย และท่ีสำ�คัญคือเป็นความหลากหลาย ทไ่ี มไ่ ดเ้ ขา้ ใจถงึ ความหลากหลายทางเพศแตอ่ ยา่ งใด และเปน็ การบงั คบั ใชก้ ฎหมายทม่ี งุ่ เกบ็ กดมากกวา่ การยอมรบั ความไหลเล่ือนของความเป็นชาย/หญงิ ที่มอี ยู่ในความเป็นจริง

บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 109 มลู นิธิเพ่ือสทิ ธิและความเป็นธรรมทางเพศ Foundation for SOGI Rights and Justice (FOR-SOGI) สถานทตี่ ิดตอ่ : 4 ซอยเพชรเกษม 24 ถนนเพชรเกษม เขตภาษีเจริญ กรุงเทพฯ 10160 โทรศพั ท์/โทรสาร 02 868-4344 www.forsogi.org Email : [email protected] ความเป็นมา มูลนิธิเพื่อสิทธแิ ละความเป็นธรรมทางเพศ (มสธพ.) Foundation for SOGI Rights and Justice (FOR-SOGI) เกดิ ข้ึนจากการรวมตวั ของนักกิจกรรมด้านสิทธขิ องคนรักเพศเดียวกนั คนรักสองเพศ รวมถึงคนข้ามเพศ (LGBTIQ) ท่ีต้องการให้มีองค์กรทำ�งานด้านสิทธิมนุษยชนของบุคคลผู้มีความหลากหลาย ทางเพศ ในขณะที่สังคมไทยยังขาดองค์ความรู้ด้านสิทธิทางเพศและยังปรากฏเหตุการณ์ละเมิดสิทธิมนุษยชน ของบุคคลทมี่ คี วามหลากหลายทางเพศอยเู่ สมอ เหตุการณ์สำ�คัญท่ีเป็นจุดเร่ิมต้นให้เกิดการรวมตัวเพ่ือก่อตั้งมูลนิธิ คือการใช้ความรุนแรงต่อผู้จัด และผู้ร่วมขบวนพาเหรดเชยี งใหมเ่ กย์ไพรด์ เมอื่ วันที่ 21 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2552 เหตุการณ์คร้ังนนั้ ได้เปิดเผย ให้เหน็ อกี ด้านหน่งึ ของประเทศไทยทค่ี นสว่ นใหญ่ ไม่เคยได้เหน็ มากอ่ น นนั่ คือ ความมอี คติ, การใชค้ วามรุนแรง และการเลอื กปฏบิ ัติต่อบุคคลผมู้ คี วามหลากหลายทางเพศ เครอ่ื งหมายของมลู นธิ ิ มคี วามหมายถงึ ความรว่ มมอื กนั โดยไมค่ ำ�นงึ ถงึ ความแตกตา่ งใดๆ (แทนดว้ ยมอื ที่แตกต่างกันสองมือมาจับกัน) บนพื้นฐานของความหลากหลายทางเพศ (แทนด้วยพ้ืนสีรุ้งอันเป็นสัญลักษณ์ สากลของความหลากหลายทางเพศ) เพือ่ น�ำ ไปสู่จุดมงุ่ หมาย คือการท่มี นษุ ยท์ ุกคนมีสทิ ธเิ สรีภาพอย่างเสมอภาค และได้รับความเคารพต่อศักด์ิศรีความเป็นมนุษย์อย่างเท่าเทียม โดยไม่ข้ึนกับความแตกต่างด้านวิถีทางเพศ (Sexual Orientation) หรืออัตลกั ษณท์ างเพศ (Gender Identity)

110 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย ชอ่ื ภาษาองั กฤษของมูลนิธเิ พ่ือสทิ ธแิ ละความเปน็ ธรรมทางเพศคือ Foundation for SOGI Rights and Justice (FOR-SOGI) SOGI มาจาก Sexual Orientation (วถิ ีทางเพศ) และ Gender Identity (อัตลักษณ์ทางเพศ) เป็นสิทธิท่ีองค์การสหประชาชาติให้การรับรองอย่างเป็นทางการครั้งแรกเม่ือวันท่ี 17 มิถุนายน 2554 ทผ่ี ่านมา มลู นธิ ิ ได้รับการจดทะเบยี นเปน็ องคก์ รนติ บิ คุ คลเมือ่ วนั ที่ 12 ตุลาคม 2555 เลขทีท่ ะเบียน กท.2250 วตั ถุประสงค์ 1. เพื่อส่งเสริมและคุม้ ครองสิทธมิ นุษยชนด้านความเปน็ ธรรมทางเพศ 2. เพื่อสรา้ งความตระหนกั และความเข้าใจของสาธารณชนในด้านสทิ ธคิ วามเปน็ ธรรมทางเพศ 3. เพอื่ ผลักดันนโยบายสาธารณะและกฎหมายที่ส่งเสริมและคุ้มครองสทิ ธิมนษุ ยชนด้านความเป็นธรรมทางเพศ 4. เพื่อศึกษาและ/หรือสนบั สนุนให้เกดิ งานศกึ ษาวิจยั ที่เกยี่ วกับสทิ ธิมนษุ ยชนด้านความเปน็ ธรรมทางเพศ 5. เพ่ือส่งเสริม สร้างความเข้มแข็งในประเด็นสิทธิความเป็นธรรมทางเพศให้กับชุมชนองค์กรท่ีทำ�งาน ด้านความเป็นธรรมทางเพศ และองคก์ รท่ที ำ�งานดา้ นสทิ ธมิ นุษยชน 6. เพื่อส่งเสริมความเสมอภาค เท่าเทยี มระหวา่ งกลุ่มคนรกั เพศเดียวกนั คนรักสองเพศ คนข้ามเพศ และคนมี ลักษณะทางชีวภาพไม่เป็นชายหรือหญิงอย่างชัดเจน โดยคำ�นึงถึงข้อจำ�กัด และความแตกต่างหลากหลาย ของแต่ละกลมุ่ 7. เพื่อการสังคมสงเคราะห์ บำ�บัดรักษา ค้นคว้าป้องกันโรคเอดส์ในกลุ่มคนรักเพศเดียวกันคนรักสองเพศ คนขา้ มเพศ และคนมีลกั ษณะทางชวี ภาพไมเ่ ป็นชายหรือหญิงอยา่ งชัดเจน 8. เพื่อดำ�เนินการหรือร่วมมือกับองค์กรการกุศลเพื่อการกุศล และองค์กร สาธารณประโยชน์ เพ่ือสาธารณ ประโยชน์ 9. ไมด่ ำ�เนนิ การเก่ยี วข้องกบั การเมืองแตอ่ ยา่ งใด รายช่ือคณะกรรมการมลู นธิ ิ ดร.กนกวรรณ ธราวรรณ ประธานกรรมการ รองประธานกรรมการ พงศธ์ ร จันทร์เลอื่ น กรรมการ กรรมการ ดนัย ลนิ จงรัตน ์ กรรมการและเหรัญญิก กรรมการและเลขานกุ าร ฐิตยิ านันท์ หนกั ป้อ ไพศาล ลิขติ ปรีชากลุ เจษฎา แต้สมบัต ิ คณะท่ีปรึกษา สุภาพ่งึ รกั ษาอยู่ นยั นา บุญประเสริฐ ฉนั ทลักษณ์ Ojanen จนั ทรจ์ ิรา Timo

บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 111 มูลนธิ ธิ ีรนาถ กาญจนอกั ษร Teeranat Kanjanauksorn Foundation (TKF) สถานทตี่ ิดตอ่ : เลขท่ี 4 ถนนเพชรเกษมซอย 24 แขวง/เขตภาษีเจรญิ กทม. 10160 โทรศพั ท์ 02 868-4344, 081 423-6896, 089 510-8188 โทรสาร 02 868-4344 E-mail : [email protected] ความเปน็ มา มลู นธิ ธิ รี นาถ กาญจนอกั ษร เปน็ องคก์ รด�ำ เนนิ งานสง่ เสรมิ คมุ้ ครองสทิ ธมิ นษุ ยชนดา้ นความเปน็ ธรรม ทางเพศ (Gender Justice) กอ่ ตง้ั ขน้ึ เพอ่ื สบื สานเจตนารมณข์ องอาจารยธ์ รี นาถ กาญจนอกั ษร อาจารยป์ ระจ�ำ คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย ซ่ึงเสียชีวิตจากอุบัติเหตุเคร่ืองบินตกท่ีจังหวัดสุราษฎร์ธานี เมอ่ื ปี พ.ศ. 2541 ขณะนน้ั อาจารยธ์ รี นาถ กาญจนอกั ษร เดนิ ทางไปจดั กจิ กรรมรว่ มกบั เครอื ขา่ ยผหู้ ญงิ ในพน้ื ท่ี ภาคใต้ เพอ่ื เผยแพรค่ วามรดู้ า้ นสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชน ตามรฐั ธรรมนญู หลกั การและวตั ถปุ ระสงค์ 1. สง่ เสรมิ สนบั สนนุ การศกึ ษาคน้ ควา้ และเผยแพรส่ ทิ ธคิ วามเสมอภาคทางเพศ การไมเ่ ลอื กปฏบิ ตั แิ ละการไมใ่ ช้ ความรนุ แรงในสงั คม 2. จดั กจิ กรรมทเ่ี ปน็ การสง่ เสรมิ การมสี ว่ นรว่ ม ในทางเศรษฐกจิ และสงั คมของผใู้ ชแ้ รงงาน และประชาชนระดบั พน้ื ฐาน 3. ให้ความช่วยเหลือแก่ผู้ท่ีอุทิศตนเพ่ือการส่งเสริมสร้างสังคมท่ีมีเสรีภาพความเสมอภาคและความเอ้ืออาทร ตอ่ กนั ตลอดจนผปู้ ระสบปญั หาจากการเลอื กปฏบิ ตั หิ รอื การใชค้ วามรนุ แรง 4. รว่ มมอื และประสานงานกบั องคก์ รหรอื หนว่ ยงานทม่ี วี ตั ถปุ ระสงคค์ ลา้ ยคลงึ กนั เพอ่ื สาธารณะประโยชน์

112 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย กจิ กรรม 1. สง่ เสรมิ คมุ้ ครองสทิ ธมิ นษุ ยชนของผหู้ ญงิ ตามรฐั ธรรมนญู และตามหลกั การสทิ ธมิ นษุ ยชนสากล 1.1 รณรงค์ เผยแพรใ่ หป้ ระชาชน ไดข้ อ้ มลู ความรคู้ วามเขา้ ใจและตระหนกั ถงึ ความส�ำ คญั ในการมสี ว่ นรว่ ม ทางการเมอื ง ตามรฐั ธรรมนญู 1.2 ใหค้ �ำ ปรกึ ษา ในการน�ำ กลไกคมุ้ ครองสทิ ธเิ สรภี าพ ตามรฐั ธรรมนญู และตามหลกั การสทิ ธมิ นษุ ยชนสากล มาด�ำ เนนิ การ ใหเ้ กดิ ความเปน็ ธรรม 1.3 ประสานความรว่ มมอื กบั หนว่ ยงานภาครฐั และภาคเอกชน เพอ่ื ศกึ ษาวเิ คราะหก์ ฎหมาย ระเบยี บปฏบิ ตั ิ ใหส้ อดคลอ้ งกบั หลกั การในรฐั ธรรมนญู และหลกั การสทิ ธมิ นษุ ยชนสากล 2. ประสานงานกบั หนว่ ยงานรฐั องคก์ รเอกชนและภาคประชาสงั คม เพอ่ื พฒั นากลไก ปกปอ้ ง คมุ้ ครอง สทิ ธมิ นษุ ยชนดา้ นความเปน็ ธรรมทางเพศ (Gender Justice) 2.1 จัดกิจกรรมเพื่อดำ�เนินงานร่วมกับหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องในการส่งเสริมคุ้มครองสิทธิมนุษยชนด้านความ เป็นธรรมทางเพศ 2.2 รณรงค์ เผยแพร่ให้ผู้ปฏิบัติงานในกระบวนการยุติธรรมมีส่วนร่วมในการศึกษาวิเคราะห์ พัฒนา องคค์ วามรูด้ ้านความเป็นธรรมทางเพศ 2.3 พฒั นาเครอื ขา่ ยความรว่ มมอื ระหวา่ งภาคประชาสงั คม องคก์ รพฒั นาเอกชน ผปู้ ฏบิ ตั งิ านในกระบวนการ ยตุ ิธรรม เช่น ศาลยุตธิ รรม ทนายความ อัยการ ตำ�รวจ และหนว่ ยงานอนื่ ๆ เช่น ด้านสาธารณสุข / ด้านสวัสดิการสังคม เพ่อื สง่ เสริมคมุ้ ครองสิทธมิ นษุ ยชนด้านความเป็นธรรมทางเพศ 2.3.1 โครงการ “การสร้างสมรรถนะการปฏิบัติงานของบุคคลากรศาลยุติธรรมในการคุ้มครอง สิทธมิ นุษยชนของผู้หญงิ ตามมาตรฐานสากล” 2.3.2 โครงการ “ความร่วมมือเพื่อเฝ้าระวังช่วยเหลือเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบจากความรุนแรง ในครอบครัวในชมุ ชนพ้นื ทฝี่ ่งั ธนบรุ ี” 2.3.3 โครงการวจิ ัยเชิงปฏบิ ตั กิ ารแบบมสี ่วนรว่ มเร่อื ง การคุกคามทางเพศในท่ที ำ�งาน : กรณีศกึ ษา สหภาพแรงงานรฐั วสิ าหกจิ การบนิ ไทย สหภาพแรงงานรฐั วสิ าหกจิ องคก์ ารขนสง่ มวลชนกรงุ เทพ และสหภาพแรงงานรฐั วสิ าหกิจบรษิ ัทขนสง่ จ�ำ กัด 2.3.4 โครงการ “การส่งเสรมิ และเผยแพร่ ความรกู้ ฎหมายสทิ ธิมนษุ ยชนระหวา่ งประเทศในประเดน็ ความหลากหลายทางเพศตามหลกั การยอกยาการต์ า (The Yogyakarta Principles)” 3. รณรงค์ เผยแพรข่ อ้ มลู ความรผู้ า่ นสอ่ื สาธารณะ เพอ่ื สง่ เสรมิ คมุ้ ครองสทิ ธมิ นษุ ยชนดา้ นความเปน็ ธรรม ทางเพศ (Gender Justice) สอ่ื สง่ิ พมิ พข์ ององคก์ รในปจั จบุ นั 3.1 หนงั สอื “ท�ำ ไมผหู้ ญงิ ตอ้ งสนใจการเมอื ง” 3.2 หนงั สอื “การกระจายอ�ำ นาจมติ ทิ างเพศ” 3.3 รายงานการศกึ ษาวจิ ยั เรอ่ื ง “สขุ ภาพความปลอดภยั กบั การมสี ว่ นรว่ มของคนงาน ผถู้ กู กระทบในการก�ำ หนดนโยบายสาธารณะ” 3.4 หนงั สอื “พลงั ผหู้ ญงิ : ทางออกวกิ ฤตการเมอื งไทย” 3.5 หนงั สอื “ศาลยตุ ธิ รรมกบั ความเปน็ ธรรมทางเพศ” 3.6 หนงั สอื ชวี ติ ทถ่ี กู ละเมดิ “เรอ่ื งเลา่ กะเทย ทอม ด้ี หญงิ รกั หญงิ ชายรกั ชาย และกฎหมายสทิ ธมิ นษุ ยชน ระหวา่ งประเทศ” (Violated Lives : Narratives from LGBTIQs and International Human Rights Law)

บคุ คลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย 113 คณะกรรมการ พงศาพชิ ญ ์ ประธาน นยิ ม รองประธาน 1. ศ.ดร.อมรา อารยี า รองประธาน 2. ดร.ประภาภทั ร เพช็ รประเสรฐิ กรรมการ 3. รศ.ดร.โคทม ตรงงาม กรรมการ 4. รศ.ดร.ณรงค ์ เกตผุ ล กรรมการ 5. สรุ ชยั พง่ึ โคกสงู กรรมการ 6. เรอื งรว ี หวนั แกว้ กรรมการและเหรญั ญกิ 7. สเุ พญ็ ศร ี สภุ าพง่ึ กรรมการและเลขานกุ าร 8. รศ.ดร.ฉนั ทนา เจรญิ เลศิ กรรมการและผชู้ ว่ ยเลขานกุ าร 9. นยั นา 10. รศ.ดร.วรวทิ ย ์ ประสานงาน เจรญิ เลศิ สภุ าพง่ึ 1. รศ.ดร.วรวทิ ย ์ บญุ ประเสรฐิ 2. นยั นา 3. จนั ทรจ์ ริ า

114 บุคคลเพศหลากหลายในระบบกฎหมาย สำ�นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสร้างเสริมสุขภาพ สถานที่ติดต่อ : อาคารศูนยเ์ รยี นรู้สุขภาวะ เลขท่ี 99/8 ซอยงามดพู ลี แขวงทงุ่ มหาเมฆ เขตสาทร กรุงเทพฯ 10120 สำ�นกั งานกองทนุ สนับสนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.) เป็นหนว่ ยงานของรฐั ทมี่ ิใชส่ ว่ นราชการ หรือรัฐวิสาหกิจจัดต้ังขึ้นตามพระราชบัญญัติกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ พ.ศ. 2544 อยู่ภายใต้ การกำ�กับดแู ลของนายกรัฐมนตรี มรี ายไดจ้ ากภาษสี รรพสามติ ยาสบู และสรุ าในอตั ราร้อยละ 2 ตอ่ ปี ทำ�หน้าท่ี จุดประกาย กระตุ้น สนับสนุน และประสานความร่วมมือกับกลุ่มบุคคล องค์กร และชุมชนท่ัวไป (ภาคี สร้างเสรมิ สุขภาพ) โดยมงุ่ หวังใหค้ นไทยมสี ุขภาพดีครบสี่ด้าน กาย จิต ปัญญา สังคม เพ่อื รว่ มสร้างประเทศไทย ให้น่าอยู่ โดยไม่จำ�กัดกรอบวิธีการ และยินดีเปิดรับแนวทาง ปฏิบัติการใหม่ๆ ท่ีเป็นความคิดสร้างสรรค์ สามารถนำ�ไปสู่การขยายค่านิยมและการสร้างพฤติกรรมสร้างเสริมสุขภาพแก่ประชาชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ และกว้างขวาง ซ่ึงนับเป็นองค์กรด้านสุขภาพรูปแบบใหม่ที่สอดคล้องกับมติของสมัชชาสุขภาพโลก ดา้ นการสนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (World Health Assembly Resolution 12.8: Health Promotion and Health Life-Style) โดยร่วมมอื กับภาคีในการกำ�หนดนโยบายสาธารณะ และมาตรการสร้างเสริมสขุ ภาพ อยา่ งจรงิ จงั รว่ มมอื กบั ภาคใี นการพฒั นาความรู้ และจดั การระบบขอ้ มลู สารสนเทศเกย่ี วกบั การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ พัฒนาขีดความ สามารถบุคลากร และการบริหารจัดการเพ่ือสร้างเสริมสุขภาพในองค์กรทุกระดับส่งเสริม บทบาทของสื่อเพ่ือ ปรับเปลี่ยนความคิด และพฤติกรรมของประชาชนในการสร้างเสริมสุขภาพเสริมพลัง แกอ่ งคก์ รของรัฐในการ แกป้ ัญหาสขุ ภาพท่เี กิดข้ึนฉับพลันใหข้ บั เคล่อื นได้อยา่ งทันเวลา