รายงานวิจัย-การศึกษาวิเคราะห์ผลการดำเนินงานโครงการสร้างความเข้มแข็งฯ - อ.ไพสิฐ

ในปัจจุบนั ปัญหาดงั กล่าวกย็ งั ไม่เป็นที่ยตุ ิ เพราะปัญหาดงั กล่าวเคยถูกดาํ เนินคดีจนถึงช้นั ศาลและ ศาลมีคาํ พิพากษาปรับและลงโทษจาํ คุก โดยโทษจาํ คุกใหร้ อลงอาญา และกาํ ลงั เป็นปัญหาใหม่ที่ อาสาสมคั รยตุ ิธรรมชุมชรจะตอ้ งเขา้ มาช่วยกนั แกไ้ ข ประเดน็ ท่ีน่าสนใจเป็นอยา่ งมากสาํ หรับในเรื่องน้ีคือ ขอ้ พิพาทถกู ดาํ เนินการโดยยตุ ิธรรมกระแส หลกั จนถึงช้นั ศาล แต่คาํ พิพากษาของศาลไม่สามารถที่จะแกป้ ัญหาใหก้ บั ชาวบา้ นได้ และความขดั แยง้ ดงั กล่าวกาํ ลงั หวนกลบั มาใหม่อีกคร้ัง 5. ศกั ยภาพของศนู ยย์ ตุ ิธรรมชุมชนเป็นอยา่ งไร แมก้ ารทาํ งานของศนู ยย์ ตุ ิธรรมชุมชนของตาํ บลคลองชีลอ้ ม จะอยใู่ นระหวา่ งการพฒั นา ยงั ไม่เป็น ระบบท่ีดีท่ีสุด แต่กม็ ีศกั ยภาพในการพฒั นาที่น่าสนใจ ท้งั น้ี ดงั จะเห็นไดจ้ าก การขยายตวั ของอาสาสมคั รยตุ ิธรรมท่ีมีจาํ นวนสมาชิกเพิ่มมากข้ึน และเป็นคนรุ่นใหม่ มี ความกลา้ ท่ีจะแสดงออก ความกลา้ ท่ีจะติดต่อสื่อสารกบั หน่วยงานของรัฐ ความไวว้ างใจ และการยอมรับของชุมชนต่อการทาํ หนา้ ท่ีของอาสาสมคั รมีมากข้ึนดงั จะ เห็นไดจ้ าก เมื่อชุมชนเกิดความขดั แยง้ หรือไดร้ ับความเดือดร้อนกจ็ ะติดต่อขอความช่วยเหลือ หรือ ขอใหเ้ ขา้ ไปช่วยในการไกล่เกล่ีย โรงเรียนซ่ึงต้งั อยใู่ นตาํ บล มกั จะขอความร่วมมือมายงั อาสาสมคั รใหเ้ ขา้ ไปช่วยจดั การกบั ปัญหาความขดั แยง้ ที่เกิดข้ึนระหวา่ งกลุ่มเดก็ เยาวชน มีการจดั เวทีร่วมกบั องคก์ ารบริหารส่วนตาํ บล โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพจดั การแกป้ ัญหา เร่ืองบ่อขยะของเทศบาลกนั ตงั ท่ีเขา้ มาใชพ้ ้นื ที่ของตาํ บลคลองชีลอ้ มเป็นบ่อขยะและส่งผลกระทบ ต่อชุมชน จนปัญหาไดร้ ับการแกไ้ ข กิจกรรมของศูนยย์ ตุ ิธรรมชุมชนตาํ บลคลองชีลอ้ มมีการยกรระดบั จากการจดั การความ ขดั แยง้ ข้นั พ้นื ฐานทวั่ ไปไปสู่การแกป้ ัญหาความขดั แยง้ อีกลกั ษณะหน่ึงที่มีผลกระทบต่อชุมชน เช่น ความขดั แยง้ จากการปฎิบตั ิที่ไม่ถกู ตอ้ งของเจา้ หนา้ ที่ของรัฐ และจากโครงการของรัฐ ความขดั แยง้ จากการแยง่ ชิงการใชท้ รัพยากรจากป่ าชายเลน การแกไ้ ขปัญหายาเสพติดที่เขา้ มาในภายในชุมชน เป็ นตน้ ซ  

การวิเคราะห์ความขัดแย้งพนื้ ท่ตี าํ บลเกาะปากแจ่ม อาํ เภอห้วยยอด จงั หวัดตรัง 1. กรณีความขดั แย้งแบ่งตามประเภท (จาํ นวน 71 คด)ี ประเภทความขัดแย้ง ความถ่ี ความถ่ผี ลการไกล่เกล่ีย หมายเหตุ โดย กระแสหลัก ยงั ไม่มขี ้อสรุป พยามยามฆา่ ฆา่ กนั ตาย ทํา 11 ชุมชน ร้ ายร่างกาย 83 ประพฤตผิ ิดตอ่ ประเพณี 4 ครอบครัว ช้สู าว 4 ท่ีดนิ และทรัพย์สนิ 20 อบุ ตั เิ หตุ 6 17 3 ทะเลาะววิ าท 0 6 ทําให้เสยี ทรัพย์ สตั ว์เลยี ้ ง ลกั 23 ทรัพย์ 21 2 ฉ้อโกง 3 ยาเสพตดิ 0 21 ขดั แย้งกบั ภาครัฐ 1 อ่ืนๆ เชน่ พกปื น จบั ผิดคน บกุ 3 1 รุกยามวกิ าล ใสร่ ้ายป้ ายสี สร้าง 3 สถานการณ์ การจดั การมรดก การรับซอื ้ ของโจร การขม่ ขู่ ฯลฯ 2. แนวคดิ ยุตธิ รรมชุมชน คืออะไร แนวคดิ ยตุ ธิ รรมชมุ ชนท่ีสะท้อนจากการไกลเ่ กล่ียของผ้ไู กลเ่ กลย่ี ในกรณีของพืน้ ที่ตาํ บลปากแจม่ 1) ผู้ไกล่เกล่ียมีการใช้ความรู้ความถูกต้องตามกฎหมายมาประกอบการไกล่เกล่ีย 2) ผู้ไกล่เกล่ียใช้หลักของความเป็ นเหตแุ ละผลในการพจิ ารณาไกล่เกล่ียความขัดแย้งท่ี เกิดขึน้ โดยมกี าพดู คยุ หาต้นสายปลายเหตกุ บั คกู่ รณีทงั้ สองฝ่ าย มีการสืบค้นหาหลกั ฐาน ข้อเท็จจริงประกอบการตดั สนิ มีการเข้าไปดทู ่ีเกิดเหตุ การดหู ลกั ฐานพยาน

3) การไกล่เกล่ียของผู้ไกล่เกล่ียในตาํ บลปากแจ่มนัน้ ส่วนใหญ่จะประสบความสาํ เร็จ ทงั้ นี้ เน่ืองจากชาวบ้านในชุมชนให้การยอมรับและเช่ือถอื ในตวั ผู้ไกล่เกล่ียซ่งึ เป็ นแกนนําใน ชุมชน เชน่ ผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั ผ้ชู ว่ ยผ้ใู หญ่บ้าน เป็ นต้น ซง่ึ เป็นผ้ทู ี่มปี ระสบการณ์การทํางานเพื่อ ชมุ ชนมาก่อนและเป็ นผ้ทู ี่มบี ารมี อนั เป็ นสงิ่ ที่เกิดขนึ ้ จากการสงั่ สมประสบการณ์ในการทํางานจน เป็ นที่ยอมรับของคนในชมุ ชน ผลการไกลเ่ กลี่ยจงึ เป็ นท่ียอมรับของทกุ ฝ่ ายวา่ เป็นผลการตดั สนิ ที่มี ความเป็ นธรรม 4) ใช้หลักวัฒนธรรมชุมชนมาใช้ในการไกล่เกล่ีย เชน่ ความชว่ ยเหลอื เกือ้ กลู ความ ประนีประนอม ความเห็นอกเหน็ ใจ ความเป็ นเครือญาติ และการเป็นคนบ้านเดยี วกนั ความ เคารพนบั ถือซง่ึ กนั และกนั 5) การใช้เทคนิคการไกล่เกล่ียความขัดแย้งท่แี ตกต่างกันในบางกรณี เช่น ใช้การประวงิ เวลา เพ่ือให้คกู่ รณีใจเย็นลงก่อนจงึ เข้าไกลเ่ กลย่ี การไมใ่ ห้คกู่ รณีต้องปะทะหรือเผชิญหน้ากนั ผ้ไู กล่ เกล่ยี อาจจะนดั หมายพดู คยุ กนั คนละครัง้ ใช้เทคนิคอืน่ ๆ เช่น การสงั เกต จบั พิรุธ การตงั้ คาํ ถาม ใช้ คนกลางที่เป็ นท่ียอมรับเข้ามาชว่ ยไกลเ่ กลย่ี หรือในบางกรณีผ้ไู กลเ่ กลยี่ จะไมต่ ดั สนิ ใจทนั ที แตจ่ ะ มีการกลบั ไปคดิ ทบทวน หาวิธีการ แล้วจงึ กลบั มาตดั สนิ อีกครัง้ นอกจากนีย้ งั มีการใช้หลกั จิตวทิ ยาในการสอบสวน เชน่ ขจู่ ะทําโทษ แตจ่ ะให้อภยั หากยอมรับผดิ 6) ใช้หลักความเป็ นธรรม ไม่เอาเปรียบทงั้ สองฝ่ าย เชน่ การชดใช้คา่ เสยี หายจะใช้หลกั การ พจิ ารณาจากสภาพความเสยี หายท่ีเกิดขนึ ้ โดยที่คกู่ รณีทงั้ สองฝ่ ายจะตกลงคา่ เสยี หายร่วมกนั โดยเน้นให้มลู คา่ คา่ เสยี หายมีความสมดลุ คอื ฝ่ ายที่เสยี หายไมเ่ สียผลประโยชน์ ในขณะเดียวกนั ก็ ไมก่ ระทบกบั ความสามารถในการจา่ ยของผ้กู ระทําความผิดด้วย หรือในกรณีการพจิ ารณาคดีชู้ สาวท่ีต้องมีการเรียกร้องคา่ สนิ สอดจะเป็นการพิจารณาคา่ สนิ สอดตามฐานะของฝ่ ายชาย 7) ผู้ไกล่เกล่ียจะหยบิ ยกให้ค่กู รณีทงั้ สองฝ่ ายเหน็ ความสาํ คัญ หรือข้อดขี องการจัดการความ ขัดแย้งให้ยุตใิ นชุมชน โดยการเปรียบเทียบให้เหน็ ข้อเสยี ของการนําคดีเข้าสกู่ ระบวนการ ยตุ ธิ รรมกระแสหลกั ที่ทําให้เสยี เวลา เสยี ทรัพย์ และอาจจะนํามาซง่ึ การบาดหมางตอ่ กนั 3. วิเคราะห์ความสัมพันธ์เชงิ พืน้ ท่กี ับการจดั การความขัดแย้งของชุมชน (ลักษณะพนื้ ท่ี ลักษณะชุมชนเมือง ชนบท หรือก่งึ เมอื งก่งึ ชนบท ศาสนา วถิ ีชีวติ ลักษณะคดี ฯลฯ)

เน่ืองด้วยสภาพบริบทเชงิ กายภาพของพืน้ ท่ีตําบลปากแจม่ จะมีลกั ษณะเป็ นสวนยาง มี การทําเกษตร ลกั ษณะของคดที ี่เกิดขนึ ้ สว่ นใหญ่จงึ เป็ นความขดั แย้งประเภทที่ดนิ จํานวน 20 คดี และความขดั แย้งประเภทท่ีทําให้เสียทรัพย์ จํานวน 23 คดี  ในกรณีของความขัดแย้งประเภทท่ดี นิ ในตาํ บลปากแจ่ม จาํ นวน 20 คดี สาเหตขุ องปัญหาสว่ นใหญ่ที่เกิดขนึ ้ จาก ปัญหาความไมช่ ดั เจนของแนวเขต มีการปลกู ต้นไม้รุกลาํ ้ ท่ีของคนอื่น ปัญหาการโคน่ ต้นยางรุกลาํ ้ ที่ของคนอ่นื การปักเสาไฟฟ้ ารุกท่ีของคนอ่ืน ปัญหาเขตแดน เป็นต้น กระบวนการไกลเ่ กลย่ี เริ่มต้นจากการท่ีผ้เู สยี หายมาแจ้งกบั ผ้ไู กลเ่ กล่ยี หรือบางครัง้ ด้วยความท่ีผ้ไู กลเ่ กลย่ี เป็นคนในพืน้ ที่อยแู่ ล้วทําให้มองเหน็ สถานการณ์ปัญหาท่ี เกิดขนึ ้ ทงั้ หมด ซง่ึ ผ้ทู ่ีเข้ามาไกลเ่ กล่ียสว่ นใหญ่จะเป็นผ้ทู ่ีได้รับความเชื่อถือและได้รับการยอมรับ จากชมุ ชน เชน่ ผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั ซง่ึ สว่ นใหญ่จะเป็นการไกลเ่ กลยี่ ในรูปแบบของปัจเจก อาจจะมี บางกรณีท่ีใช้การไกลเ่ กลีย่ เป็ นทีม และทํางานร่วมกบั เจ้าหน้าที่ท่ีเก่ียวข้อง เชน่ กรณีปัญหาเขต แดน แนวเขตไมช่ ดั เจน จะเป็นการไกลเ่ กลย่ี ร่วมกนั โดยผ้นู ําชมุ ชนกบั เจ้าหน้าที่ที่ดนิ เพ่ือมาทําการ รังวดั ที่ดนิ สําหรับเทคนิควธิ ีการที่ผ้ไู กลเ่ กลีย่ ใช้ในกรณีการจดั การความขดั แย้งในประเดน็ เร่ือง ที่ดนิ เช่น การเข้าไปสาํ รวจที่เกิดเหตุ เพ่ือค้นหาหลกั ฐานประกอบ เชน่ โฉนดที่ดนิ นส.3 มีการเรียก คกู่ รณีมาสอบถามข้อเท็จจริง หาข้อตกลงกนั ในบางกรณีท่ีเข้ามาเจรจาหลายครัง้ แล้วไมส่ าํ เร็จ หรือผ้บู กุ รุกไมย่ อมรับ ก็จะมีการชวนบคุ คลอ่ืนเข้ามาช่วยเชน่ การใช้เจ้าหน้าที่ที่ดนิ มาทําการรังวดั เพื่อให้ได้หลกั ฐานที่ชดั เจน และในบางครัง้ ผ้ไู กลเ่ กลยี่ ยงั ไมส่ ามารถตดั สนิ ได้ทนั ที ต้องมีการ กลบั ไปคดิ ทบทวน หาวิธีการ แล้วจงึ กลบั มาตดั สนิ โดยการตดั สนิ จะเป็ นไปตามข้อเท็จจริง ตวั อยา่ งเชน่ กรณีเขตแดน เม่ือผ้ไู กลเ่ กลี่ยเข้ามาดหู ลกั เขตแดนจริงในพืน้ ท่ีและดงึ เชือกตามหลกั โฉนด หากความจริงปรากฏวา่ ใครรุกลาํ ้ ที่ให้ปฏิบตั ติ ามข้อตกลง เช่น ใครปลกู ยางรุกลาํ ้ ท่ีคนอื่นก็ ต้องเอาต้นยางออก หรือให้ปลกู ยางโดยเว้นระยะเขตแดน 50 เซนตเิ มตร เพื่อป้ องกนั ยางโตมาลาํ ้ แดนกนั เป็ นต้น  ความขัดแย้งประเภทท่ที าํ ให้เสียทรัพย์ จาํ นวน 23 คดี มีการจําแนกเป็ นการเสยี ทรัพย์อนั เกิดจากสตั ว์เลีย้ งและการเสยี ทรัพย์ท่ีเกิดจากพฤตกิ รรม ของมนษุ ย์ เชน่ การลกั ทรัพย์ การทําลายศาลาหมบู่ ้าน การขบั รถชนบ้าน วางเพลงิ เป็ นต้น โดย สาเหตขุ องการสญู เสียทรัพย์ท่ีเกิดจากสตั ว์เลีย้ ง เกิดจากการท่ีท่ีดนิ ในบริเวณที่ทําการเกษตร หรือ

ทําสวนยางไมม่ ีรัว้ กนั้ ท่ีชดั เจน ลกั ษณะการเลยี ้ งสตั ว์เป็นการเลยี ้ งแบบปลอ่ ย ไมไ่ ด้ลา่ มสตั ว์เอาไว้ ในขณะที่สาเหตขุ องพฤตกิ รรมของมนษุ ย์ที่นํามาซง่ึ การสญู เสยี ทรัพย์เกิดขนึ ้ จากความคกึ คะนอง ความประมาท อยากได้ของผ้อู ื่น ความท้าทาย เป็ นต้น โดยของที่ถกู ลกั ขโมยไปเป็นผลติ ภณั ฑ์ที่ เกี่ยวพนั กบั อาชีพของชมุ ชนปากแจ่มเชน่ การทําสวนยาง การทําเกษตร ได้แก่ การลกั ขีย้ าง ลกั ยาง แผน่ ลกั ขนนุ หม้อแบตเตอร่ี ลกั นํา้ มนั โจรกรรมเคร่ืองเล่อื ย เป็นต้น รูปแบบท่ีใช้ในการไกลเ่ กล่ยี ในกรณีเสยี ทรัพย์นนั้ มีทงั้ การไกลเ่ กลย่ี โดยปัจเจกซงึ่ สว่ นใหญ่ คือผ้นู ําชมุ ชนท่ีชาวบ้านให้ความนบั ถือ ไกลเ่ กลีย่ โดยกลมุ่ และให้คกู่ รณีไกลเ่ กลี่ยกนั เอง กระบวนการไกลเ่ กล่ียจะยดึ หลกั ของความยตุ ธิ รรม โดยผ้ไู กลเ่ กล่ียเม่ือได้รับแจ้งจากผ้เู สยี หายหรือ ผ้ทู ี่เหน็ เหตกุ ารณ์ก็จะมีการสบื ค้นหาข้อเท็จจริง มีการไกลเ่ กลี่ยโดยเสนอทางเลอื กให้ผ้กู ระทําผดิ เลือก เชน่ ตดิ คกุ สร้างและซอ่ มแซมทรัพย์สนิ ของชมุ ชน มกี ารขอขมา และเรียกให้ผ้ปู กครองมา รับรองความประพฤตใิ นกรณีที่ผ้กู ระทําผดิ เป็ นเดก็ บางกรณีท่ีเป็ นการตกลงกนั เองระหวา่ งคกู่ รณี มีการตกลงคา่ เสยี หายกนั เอง และชําระคา่ เสียหายที่บ้านผ้ไู กลเ่ กลี่ย โดยมีผ้ไู กลเ่ กลยี่ เป็ นพยาน นอกจากนีผ้ ้ไู กลเ่ กลี่ยยงั มกี ารใช้หลกั จิตวทิ ยาในการสอบสวน เชน่ ขจู่ ะทําโทษแตจ่ ะให้อภยั หาก ยอมรับผดิ มีการให้ข้อมลู ด้านการดาํ เนนิ คดีและโทษทางอาญา หยิบยกผลดผี ลเสยี ของเหตทุ ่ี เกิดขนึ ้ เพ่ือให้คนกระทําผิดได้คดิ ตดั สนิ ใจเพ่ือกลบั ตวั ซง่ึ การตดั สนิ ไกลเ่ กลีย่ โดยสว่ นใหญ่จะได้รับ การยอมความและสามารถตกลงกนั ได้ในชมุ ชน ทงั้ นีเ้น่ืองจากคกู่ รณีมคี วามเคารพนบั ถือในตวั ผู้ ไกลเ่ กลี่ยอยแู่ ล้วเป็ นทนุ เดมิ 4. วเิ คราะห์ประเภทความขัดแย้งกับการจัดการโดยชุมชน 1) สาเหตขุ องการส่งต่อความขัดแย้งเข้าสู่กระแสหลักคืออะไร รูปแบบการจดั การความขดั แย้งในพืน้ ท่ีตาํ บลปากแจม่ จะใช้กระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชน ซงึ่ เป็ น การจดั การความขดั แย้งโดยคนในชมุ ชนกอ่ น โดยสว่ นใหญ่จะเริ่มต้นจากการจดั การความขดั แย้งโดยผู้ ไกลเ่ กล่ยี ในลกั ษณะท่ีเป็ นปัจเจก เชน่ ผ้ใู หญ่บ้าน ผ้ชู ว่ ยผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั เป็นต้น หากเป็นกรณีท่ีผู้ ไกลเ่ กลีย่ แบบปัจเจกเข้าไปพดู คยุ เจรจาหลายครัง้ แล้วไมไ่ ด้ผลก็จะมีการชกั ชวนเสริมผ้ไู กลเ่ กลี่ยใน ลกั ษณะที่เป็ นกลมุ่ เป็ นทีมมากขนึ ้ หรือชวนหนว่ ยงานท่ีเก่ียวข้องกบั การแก้ไขความขดั แย้ง ตวั อยา่ ง กรณีการขดั แย้งเรื่องการบกุ รุกที่ดนิ เมื่อไกลเ่ กลย่ี ไมไ่ ด้ผล อาจมีการใช้เจ้าหน้าที่ที่ดนิ มาทําการรังวดั เพ่ือให้เห็นหลกั ฐานท่ีชดั เจน และหากไมส่ ามารถตกลงหรือยอมความกนั ได้ก็จะนําไปสกู่ ารดําเนินคดี

ตามกระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชนกระแสหลกั นอกจากนีอ้ กี เหตผุ ลหนง่ึ ของการนําความขดั แย้งเข้าสู่ กระบวนการยตุ ธิ รรมกระแสหลกั เลย เป็นเพราะผ้เู สยี หายมีความเชื่อมน่ั ในกระบวนการตดั สนิ ของการ ดาํ เนินคดีตามกระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชนกระแสหลกั มากกวา่ การจดั การความขดั แย้งโดยชมุ ชน 2) ชุมชนทาํ บทบาทอะไรในกระบวนการยุตธิ รรมกระแสหลัก หรือก่อนส่งเข้าสู่กระบวนการ ยุตธิ รรมกระแสหลัก ชมุ ชนได้มีการไกลเ่ กลี่ยความขดั แย้งก่อนแล้ว แตค่ กู่ รณีฝ่ ายใดฝ่ ายหนงึ่ ไมย่ อมความ หรือไมย่ อมรับการตดั สนิ ของผ้ไู กลเ่ กล่ยี จงึ แจ้งความและสง่ ข้อมลู หลกั ฐานเข้าสกู่ ารดาํ เนินคดีใน กระบวนการยตุ ธิ รรมกระแสหลกั ตอ่ ไป 3) ยกตวั อย่างกรณีศกึ ษาท่โี ดดเด่น  วิธีการจัดการความขัดแย้งโดยชุมชนท่สี ะท้อนมิตขิ องชุมชน การแก้ไขปัญหาความขดั แย้งในกรณีปัญหาเรื่องท่ีดนิ ในตําบลปากแจ่มเป็ นประเดน็ ที่สามารถ สะท้อนให้เห็นมิตขิ องชมุ ชนผา่ นการไกลเ่ กลย่ี ของผ้ไู กลเ่ กล่ียได้เป็ นอยา่ งดี โดยเฉพาะในเร่ืองของ การให้การยอมรับนบั ถือในตวั ผ้ไู กลเ่ กลย่ี เพราะเมื่อเกิดความขดั แย้งคกู่ รณีทงั้ สองฝ่ ายไม่ สามารถตกลงกนั ได้ทงั้ ที่บางเร่ืองเป็ นเร่ืองงา่ ยๆ แตเ่ ม่ือมีคนกลางมาเป็ นผ้ไู กลเ่ กลยี่ กลบั สามารถ ตกลงยอมความกนั ได้ง่ายๆ เชน่ กรณีความขดั แย้งเร่ืองเขตแดน ผ้ไู กลเ่ กลย่ี ได้รับแจ้งจากคกู่ รณีทงั้ สองฝ่ ายวา่ มีการปลกู ยางรุกลํา้ ท่ีดนิ ผ้ไู กลเ่ กล่ียไปดทู ี่เกิดเหตแุ ล้วเสนอทางออกแก่คกู่ รณีกนั ท่ี สวนแตต่ กลงกนั ไมไ่ ด้ มีการพดู คยุ กนั หลายครัง้ ครัง้ สดุ ท้ายมีการนําหลกั ฐานมาแบง่ แนวเขตใหม่ โดยเอาหลกั ฐานที่ดนิ ของทงั้ สองฝ่ ายมาเปรียบเทียบกนั แตท่ งั้ สองได้ปลกู ยางทบั ซ้อนกนั อยใู่ นเขต แดน ผ้ไู กลเ่ กลีย่ จงึ ตดั สนิ ใจใช้เชือกชกั แนวให้ตรงและให้ขดุ ตดั ต้นเทียมที่อยตู่ รงเส้นกงึ่ กลางออก เพื่อให้เหน็ แนวเขตท่ีชดั เจน ทงั้ สองฝ่ ายก็ยนิ ยอมทําตาม หรือในกรณีท่ีมีต้นหมากงอกขนึ ้ หนง่ึ ต้น ท่ีกลางเขตแดนระหวา่ งคกู่ รณีทงั้ สองฝ่ าย แตต่ กลงกนั ไมไ่ ด้วา่ ใครเป็ นเจ้าของท่ีแท้จริง ผ้ไู กลเ่ กลยี่ รับฟังเหตกุ ารณ์และยงั ไมต่ ดั สนิ ในทนั ที ใช้การยืดเวลาออกไปช่วงหนง่ึ เพื่อวเิ คราะห์ข้อมลู และวาง แผนการจดั การปัญหา และกลบั มาเสนอทางออกคือให้โคน่ ต้นหมากทิง้ ไป ซงึ่ เป็นวธิ ีการงา่ ยๆ เพื่อท่ีทงั้ สองจะไมต่ ้องถกเถียงกนั วา่ ใครเป็ นเจ้าของต้นหมากนนั้ ซงึ่ ทงั้ คกู่ ็ยอมรับ แตถ่ ้าให้ตกลง กนั เองระหวา่ งคกู่ รณีกลบั ไมส่ ามารถตกลงกนั ได้

นอกจากนีก้ ารในการไกลเ่ กลย่ี ยงั มีการพดู เพื่อเตือนสตใิ ห้คกู่ รณีได้นํากลบั ไปคดิ เชน่ กรณีววั กินยางวดั ซง่ึ ผ้ไู กลเ่ กล่ียได้เข้าไปพดู คยุ กบั เจ้าของววั และมีแนวคดิ วา่ พระปลกู ต้นไม้ต้นยาง สว่ น เจ้าของววั เป็นเจ้าคณุ ลองเปรียบเทียบดวู า่ ระหวา่ งพระกบั เจ้าคณุ ใครใหญ่กวา่ กนั ซง่ึ หลงั จากท่ีผู้ ไกลเ่ กลยี่ ผ้จู บไปแล้ว ก็ไมม่ ีใครปลอ่ ยววั เข้ามาในววั อีก เพราะสง่ิ ที่ผ้ไู กลเ่ กลีย่ พดู เหมือนกบั เป็น การเตอื นวา่ ไมค่ วรปลอ่ ยให้ววั เข้าไปรบกวนทรัพย์สนิ ของวดั การไกลเ่ กลย่ี ของผ้ใู หญ่เป็ นการพดู เพ่ือให้เจ้าของววั ได้รู้วา่ ควรให้ความเคารพตอ่ พระ เพราะพระเป็ นนกั บวช แม้แตก่ รณีที่ชาวบ้านในชมุ ชนไปแจ้งกบั กองทนุ สงเคราะห์สวนยางในกรณีท่ีมีววั ของคนอนื่ เข้า มากินยางในพืน้ ท่ีของตนเอง โดยผ้เู สยี หายต้องการให้กองทนุ ฯชว่ ยตรี าคาคา่ เสียหายให้ตามอายุ ของต้นยาง ซงึ่ เจ้าหน้าที่กองทนุ สงเคราะห์การทําสวนยางยงั แนะนําให้กลบั ไปปรึกษาผ้ไู กลเ่ กลย่ี และให้ช่วยคดิ คา่ เสยี หาย ซงึ่ ผ้ไู กลเ่ กล่ยี ซงึ่ เป็ นผ้นู ําชมุ ชนได้แนะนําให้คดิ คา่ ใช้จา่ ยในการปลกู ยาง 1 ปี โดยคดิ คา่ ใช้จ่ายจากการลงทนุ คา่ ขดุ หลมุ คา่ พนั ธ์ตุ ้นยาง คา่ ป๋ ยุ และคา่ แรงงานตา่ งๆ วา่ ใช้คา่ ใช้จา่ ยต้นละก่ีบาท จากนนั้ จงึ นําไปเจรจากบั คกู่ รณี ซง่ึ การคดิ คาํ นวณคา่ เสยี หายด้วยวธิ ีท่ีผู้ ไกลเ่ กล่ียแนะนํานนั้ เป็ นการคดิ คา่ เสียหายอยา่ งเป็ นธรรม สมเหตสุ มผลไมไ่ ด้เรียกร้องตามต้องการ 5. ศักยภาพของศูนย์ยุตธิ รรมชุมชนเป็ นอย่างไร (เช่น โครงสร้าง องค์ประกอบของ คณะทาํ งาน วิธีดาํ เนินการไกล่เกล่ีย การยอมรับและใช้บริการของชุมชน การสร้างและ พฒั นาทมี ทาํ งานอาสาสมัครยุตธิ รรมชุมชน การสนับสนุนจาก อบต.หรือภาครัฐฯลฯ) หากพจิ ารณาในกรณีของการจดั การความขดั แย้งในพืน้ ที่ตาํ บลปากแจ่ม พบวา่ ไมช่ ดั เจน ในกรณีของการเข้าไกลเ่ กลยี่ ของกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน หรืออาจจะเป็นเพราะการบนั ทกึ ไมไ่ ด้ระบชุ ดั เจนวา่ เป็นการไกลเ่ กลี่ยโดยกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชนประจําตาํ บล สว่ นใหญ่จะ เป็ นการไกลเ่ กลี่ยโดยผ้นู ําชมุ ชนในลกั ษณะของปัจเจก เชน่ ผ้ใู หญ่บ้าน ผ้ชู ว่ ยผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั หรือไมก่ ็เป็ นการไกลเ่ กลีย่ เป็นทีม เชน่ ผ้ใู หญ่บ้านกบั ผ้ชู ่วยผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั กบั ผ้ชู ว่ ยกํานนั เป็น ต้น อยา่ งไรก็ตามอาจจะมีข้อสงั เกตวา่ บคุ คลเหลา่ นีเ้ป็ นสว่ นหนง่ึ ของคณะกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรม ประจําตาํ บล ซง่ึ เป็ นท่ีรับทราบกนั โดยทว่ั ไปอยแู่ ล้ว เพียงแตใ่ นการบนั ทกึ ไมไ่ ด้ระบวุ า่ เป็น คณะกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน แตใ่ สเ่ ป็ นตาํ แหน่งของบคุ คลนนั้ ๆ จงึ ทําให้เหน็ ไมช่ ดั เจนในมติ ิ ของการทํางานหรือการไกลเ่ กลยี่ ของศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน นอกจากนีใ้ นสว่ นของพืน้ ที่ตําบลปาก แจ่มนนั้ มีข้อสงั เกตวา่ ประเดน็ ความขดั แย้งในพืน้ ท่ีมกั จะได้รับการไกลเ่ กลยี่ โดยผ้นู ําชมุ ชนเป็ นสว่ น ใหญ่ และสามารถจดั การความขดั แย้งได้สําเร็จ มีจํานวนน้อยมากที่จะสง่ เข้าสกู่ ระบวนการ

ยตุ ธิ รรมกระแสหลกั โดยเฉพาะประเดน็ ท่ีดนิ การตกลงเรื่องเขตแดน หรือการพจิ ารณาคา่ เสียหาย ที่เป็ นข้อเสนอจากผ้ไู กลเ่ กลยี่ จะได้รับการยอมรับจากคกู่ รณีทงั้ สองฝ่ ายเป็นอยา่ งดี ดงั นนั้ ความ ขดั แย้งสว่ นใหญ่จะจบในชมุ ชน อาจจะมีบางคดเี ทา่ นนั้ ท่ีเป็ นความขดั แย้งรุนแรงถงึ ชีวติ จงึ จะเป็น เร่ืองที่นําเข้าสกู่ ระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชนกระแสหลกั  

การวเิ คราะห์ความขัดแย้งพนื้ ท่ตี าํ บลเกาะสุกร อาํ เภอปะเหลียน จงั หวัดตรัง 1. กรณีความขดั แย้งแบ่งตามประเภท (จาํ นวน 94 คด)ี ประเภทความขัดแย้ง ความถ่ี ความถ่ีผลการไกล่เกล่ีย หมายเหตุ โดย กระแสหลัก ยังไม่มขี ้อสรุป พยามยามฆา่ ฆา่ กนั ตาย ทํา 8 ชุมชน ร้ ายร่างกาย 62 ประพฤตผิ ิดตอ่ ประเพณี 20 ครอบครัว ช้สู าว 18 2 ท่ีดนิ และทรัพย์สนิ 11 อบุ ตั เิ หตุ 9 92 ทะเลาะววิ าท 4 72 ทําให้เสียทรัพย์ สตั ว์เลีย้ ง ลกั 28 22 ทรัพย์ 25 3 ฉ้อโกง 1 ยาเสพตดิ 1 1 1 ขดั แย้งกบั ภาครัฐ 1 1 อื่นๆ เชน่ พกปื น จบั ผดิ คน บกุ 11 1 รุกยามวกิ าล ใสร่ ้ายป้ ายสี สร้าง 28 สถานการณ์ การจดั การมรดก การรับซอื ้ ของโจร การขม่ ขู่ ฯลฯ 2. แนวคดิ ยุตธิ รรมชุมชน คอื อะไร แนวคดิ ยตุ ธิ รรมชมุ ชนที่สะท้อนจากการไกลเ่ กลี่ยของผ้ไู กลเ่ กล่ยี ในกรณีของพืน้ ที่ตาํ บลเกาะสกุ ร 1) ผ้ไู กลเ่ กลย่ี ใช้หลกั ของความเป็ นเหตแุ ละผลในการพจิ ารณาไกลเ่ กล่ยี ความขดั แย้งที่เกิดขนึ ้ โดยมี กาพดู คยุ หาต้นสายปลายเหตกุ บั คกู่ รณีทงั้ สองฝ่ าย มกี ารสบื ค้นหาหลกั ฐานข้อเท็จจริง ประกอบการตดั สนิ มีการเข้าไปดทู ่ีเกิดเหตุ การดหู ลกั ฐานพยาน

2) มีการใช้หลกั วฒั นธรรมชมุ ชนมาใช้ในการไกลเ่ กลี่ย เช่น ความช่วยเหลอื เกือ้ กลู ความ ประนีประนอม ความเหน็ อกเห็นใจ ความเป็ นเครือญาติ และการเป็นคนบ้านเดยี วกนั ความ เคารพนบั ถือซงึ่ กนั และกนั 3) การใช้เทคนิคการไกลเ่ กล่ยี ความขดั แย้งที่แตกตา่ งกนั ในบางกรณี เชน่ ใช้การประวิงเวลาเพ่ือให้ คกู่ รณีใจเย็นลงก่อนจงึ เข้าไกลเ่ กลี่ย การไมใ่ ห้คกู่ รณีต้องปะทะหรือเผชญิ หน้ากนั ผ้ไู กลเ่ กล่ยี อาจจะนดั หมายพดู คยุ กนั คนละครัง้ ใช้เทคนิคอ่ืนๆ เชน่ การสงั เกต จบั พริ ุธ การตงั้ คาํ ถาม ใช้คน กลางท่ีเป็นท่ียอมรับเข้ามาชว่ ยไกลเ่ กลย่ี เป็ นต้น 4) ใช้หลกั ความเป็ นธรรม ไมเ่ อาเปรียบทงั้ สองฝ่ าย เช่น การชดใช้คา่ เสียหายจะใช้หลกั การพจิ ารณา จากสภาพความเสยี หายท่ีเกิดขนึ ้ โดยที่คกู่ รณีทงั้ สองฝ่ ายจะตกลงคา่ เสียหายร่วมกนั โดยเน้นให้ มลู คา่ คา่ เสียหายมีความสมดลุ คือฝ่ ายที่เสียหายไมเ่ สยี ผลประโยชน์ ในขณะเดียวกนั ก็ไมก่ ระทบ กบั ความสามารถในการจ่ายของผ้กู ระทําความผิดด้วย หรือในกรณีการพจิ ารณาคดีช้สู าวท่ีต้องมี การเรียกร้องคา่ สนิ สอดจะเป็นการพิจารณาคา่ สนิ สอดตามฐานะของฝ่ ายชาย 5) ผ้ไู กลเ่ กล่ียจะหยิบยกให้คกู่ รณีทงั้ สองฝ่ ายเหน็ ความสําคญั หรือข้อดีของการจดั การความขดั แย้ง ให้ยตุ ใิ นชมุ ชน โดยการเปรียบเทียบให้เห็นข้อเสยี ของการนําคดเี ข้าสกู่ ระบวนการยตุ ธิ รรมกระแส หลกั ท่ีทําให้เสยี เวลา เสยี ทรัพย์ และอาจจะนํามาซง่ึ การบาดหมางตอ่ กนั โดยเฉพาะกรณีของ เกาะสกุ ร ซงึ่ มีสภาพพนื ้ ท่ีที่อยหู่ ่างไกลดงั นนั้ การแจ้งความ หรือการดาํ เนินกระบวนการตามหลกั ยตุ ธิ รรมกระแสหลกั จะสง่ ผลกระทบตอ่ การเดนิ ทางตดิ ตอ่ ประสานงาน ทําให้เสยี เวลาในการทํา มาหากิน และเสียเงินในการเดนิ ทาง คา่ จ้างทนายความ เป็ นต้น 3. วเิ คราะห์ความสัมพันธ์เชงิ พืน้ ท่กี ับการจัดการความขัดแย้งของชุมชน (ลักษณะพืน้ ท่ี ลักษณะชุมชนเมือง ชนบท หรือก่งึ เมอื งก่งึ ชนบท ศาสนา วิถชี ีวติ ลักษณะคดี ฯลฯ) เน่ืองด้วยบริบทเชิงกายภาพของเกาะสกุ รมีลกั ษณะเป็นเกาะขนาดใหญ่อยหู่ ่างชายฝ่ัง ประมาณ 3 กิโลเมตร บนเกาะมีชาวบ้านอาศยั อยกู่ วา่ 2,500 คน สว่ นใหญ่มีอาชีพประมง ทําสวน ยาง และเกษตรกรรม ชาวบ้านสว่ นใหญ่นบั ถือศาสนาอิสลาม การเดนิ ทางไปยงั เกาะจะใช้เรือเป็ น พาหนะ ด้วยสภาพพืน้ ท่ีท่ีคอ่ นข้างมีความเป็ นเอกเทศเฉพาะ จงึ มคี วามสมั พนั ธ์กบั การเกิดขนึ ้ ของลกั ษณะคดบี นเกาะ ซง่ึ สว่ นใหญ่จะเป็นคดใี นเร่ืองการประพฤตผิ ิดตอ่ ประเพณีครอบครัว ช้สู าว และคดใี นประเดน็ ท่ีทําให้เสยี ทรัพย์

 คดใี นเร่ืองการประพฤตผิ ดิ ต่อประเพณีครอบครัว ชู้สาว บนเกาะสกุ รมี จํานวนทงั้ สนิ ้ 20 คดี ซง่ึ สว่ นใหญ่จะเป็ นลกั ษณะคดีของการหนีตามกนั และ พรากผ้เู ยาว์ และด้วยสภาพพืน้ ที่ที่เป็ นเกาะอยหู่ า่ งไกล ทําให้ผ้ปู กครองไม่ สามารถตามหาลกู หลานเจอได้ สาเหตขุ องปัญหาสว่ นใหญ่เกิดขนึ ้ จากความรัก ของหนมุ่ สาว (หนีตามกนั ไปด้วยความสมคั รใจ) เดก็ วยั รุ่นขาดความอบอนุ่ ครอบครัวแตกแยก ซงึ่ กระบวนการไกลเ่ กลีย่ นนั้ โดยสว่ นใหญ่จะมีการรับแจ้งเหตุ จากผ้ปู กครองของผ้ทู ี่เสียหาย ผ้รู ับการไกลเ่ กล่ยี ได้แก่ผ้ใู หญ่บ้าน ผ้ชู ว่ ย ผ้ใู หญ่บ้าน คณะกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน ซง่ึ สว่ นใหญ่จะสามารถไกลเ่ กลย่ี ให้จบได้ในชมุ ชน โดยใช้การเจรจาประนีประนอมและขอให้ฝ่ ายชายไปสขู่ อฝ่ าย หญิงตามประเพณี โดยการเรียกร้องสนิ สอดจะเป็นไปตามฐานะของฝ่ ายชาย อาจจะมีเพียง 1 – 2 กรณีเท่านนั้ ที่ผ้ปู กครองรู้สกึ อบั อายและเสียหน้า ไมย่ อม เจรจาไกลเ่ กลยี่ และไมย่ อมความจงึ มีการแจ้งความดาํ เนินคดี หรือในกรณีท่ีฝ่ าย ชายถกู ฝ่ ายหญิงเบีย้ วการแตง่ งาน (ทงั้ สองได้จดั พิธีหมนั้ กนั แล้ว) ก็มีการฟ้ องร้อง และดําเนนิ คดที างศาล สดุ ท้ายศาลตดั สนิ ให้ฝ่ ายหญิงชดใช้คา่ ใช้จา่ ยทกุ อยา่ งคนื ให้แก่ฝ่ ายชาย  คดใี นเร่ืองความขัดแย้งประเดน็ ทาํ ให้เสียทรัพย์ ในกรณีของเกาะสกุ รมีคดี ความขดั แย้งในลกั ษณะนีท้ งั้ หมด 28 คดี ซงึ่ สว่ นใหญ่เป็ นกรณีที่เกิดจากสตั ว์ เลยี ้ งไปทําให้เกิดความเสยี หายแก่พืชผลและทรัพย์สนิ ของชาวบ้าน เชน่ ควายกิน ยอดยาง ววั กินแตงโม และเป็ นกรณีที่เกิดขนึ ้ จากคนเป็ นผ้กู ระทําความเสยี หาย อนั เกิดจากความคกึ คะนอง ความมนึ เมาจนทําให้เกิดความเสยี หายตอ่ ทรัพย์สนิ ของผ้อู ่ืน ซง่ึ ลกั ษณะท่ีมีความขดั แย้งประเภทนีเ้กิดขนึ ้ มากในชมุ ชน เน่ืองจาก ชาวบ้านบนเกาะสกุ รสว่ นใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ทําสวนยาง ในขณะท่ี ลกั ษณะของการเลีย้ งสตั ว์บนเกาะสกุ รจะเป็ นการเลีย้ งแบบปลอ่ ยอสิ ระ ทําให้ สตั ว์เข้าไปบกุ รุกและทําลายพืชผลของชาวบ้านได้ ประกอบกบั การทําเกษตรหรือ สวนยางพาราก็ไมไ่ ด้มีรัว้ รอบของชิด หรือบางทีก็มีการทําราวกนั้ จากไม้ท่ีไมแ่ น่น หนาทําให้สตั ว์สามารถเข้าไปทําความเสยี หายได้ ซง่ึ กระบวนการไกลเ่ กลย่ี สว่ น ใหญ่จะเป็นการที่ผ้ไู กลเ่ กลยี่ ได้รับแจ้งจากผ้เู สียหาย ผ้ไู กลเ่ กลี่ยสว่ นใหญ่จะเป็ น

แกนนําในชมุ ชน เชน่ ผ้ใู หญ่บ้าน ผ้ชู ว่ ยผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั รูปแบบการไกลเ่ กลย่ี จะใช้หลกั ของการสืบค้นหาข้อเท็จจริง ค้นหาหลกั ฐานวา่ สตั ว์ท่ีมาทําความ เสียหายเป็นของใคร มีการเจรจาตกลงร่วมกนั ในเร่ืองของคา่ เสียหาย ซงึ่ พจิ ารณา ตามความเหมาะสมกบั ความเสยี หาย และกําลงั ความสามารถที่จะจา่ ยของ เจ้าของสตั ว์ที่กระทําความเสยี หาย การตดั สนิ คดีสว่ นใหญ่จะยตุ ไิ ด้ในชมุ ชน โดย ผ้ไู กลเ่ กลี่ยจะใช้เทคนิคในการเจรจากบั คกู่ รณีทงั้ สองฝ่ าย เชน่ การเข้าไปเจรจาที ละฝ่ าย เพ่ือสอบถามเหตกุ ารณ์ท่ีเกิดขนึ ้ เพ่ือประมวลและหาข้อสรุป มีการตี ราคาคา่ เสียหายจากเกณฑ์คา่ ปรับของหมบู่ ้าน การกลา่ วอ้างถงึ ความสมั พนั ธ์เชิง เครือญาติ เป็ นต้น สาํ หรับกรณีของคนที่กระทําความผดิ โดยมพี ฤตกิ รรมไป ทําลายทรัพย์สนิ ในชมุ ชน สว่ นใหญ่จะเป็ นเดก็ วยั รุ่นเป็ นผ้กู ระทําผดิ ทําไปโดย ความคกึ คะนอง ความท้าทาย จะมีการไกลเ่ กลี่ยโดยการแจ้งให้ผ้ปู กครอง รับทราบ ใช้การตกั เตอื น การภาคทณั ฑ์ และการให้โอกาสในการปรับปรุงตวั เอง 4. วเิ คราะห์ประเภทความขัดแย้งกับการจดั การโดยชุมชน 1) สาเหตขุ องการสง่ ตอ่ ความขดั แย้งเข้าสกู่ ระแสหลกั คืออะไร รูปแบบการจดั การความขดั แย้งในพืน้ ที่ตาํ บลเกาะสกุ ร จะใช้กระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชน ซง่ึ เป็ น การจดั การความขดั แย้งโดยคนในชมุ ชนกอ่ น และหากไมส่ ามารถตกลงหรือยอมความกนั ได้ก็จะ นําไปสกู่ ารดาํ เนินคดีตามกระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชนกระแสกหลกั นอกจากนีอ้ ีกเหตผุ ลหนงึ่ ของการ นําความขดั แย้งเข้าสกู่ ระบวนการยตุ ธิ รรมกระแสหลกั เลย เป็นเพราะผ้เู สยี หายมีความเชื่อมนั่ ใน กระบวนการตดั สนิ ของการดาํ เนินคดีตามกระบวนการยตุ ธิ รรมชมุ ชนกระแสหลกั มากกวา่ การจดั การ ความขดั แย้งโดยชมุ ชน ตวั อยา่ งคดีความท่ีเข้าสกู่ ารดําเนินคดตี ามกระบวนการยตุ ธิ รรมกระแสหลกั ได้แก่ กรณีความ ขดั แย้งประเภทการทําให้เสยี ทรัพย์ คือกรณีรุนอวนผ้อู ืน่ จนเสียหาย มีกระบวนการไกลเ่ กล่ียในหลายวธิ ี เร่ิมจากการแจ้งเหตกุ บั ผ้ใู หญ่บ้าน จากนนั้ ผ้ใู หญ่บ้านทําหน้าท่ีไกลเ่ กลย่ี มีการสอบถามข้อเท็จจริง แต่ ไมส่ ามารถตกลเร่ืองคา่ เสยี หายได้ ผ้เู สยี หายจงึ ไปแจ้งความกบั สายตรวจประจําตาํ บล แตก่ ็ยงั ตกลง กนั ไมไ่ ด้อีก จงึ ไปแจ้งความท่ีโรงพกั พนกั งานสอบสวนเรียกผ้กู ระทําความผิดมาสอบปากคาํ และขอให้

ชดใช้คา่ เสียเรื่องจะได้ยตุ ิ แตก่ ระทําผิดไมย่ อม จงึ มีการดําเนินการเข้าไปในชนั้ ศาล สดุ ท้ายศาลตดั สนิ ให้ฝ่ ายจําเลยชดใช้คา่ เสียหาย ซงึ่ เป็นจํานวนที่มากกวา่ ที่ทางตํารวจตรี าคาไว้ (ในการบนั ทกึ ไมไ่ ด้ระบุ วา่ เสยี คา่ ใช้จา่ ยเป็นจํานวนเทา่ ไหร่) หรือในกรณีของความขดั แย้งประเดน็ ทะเลาะววิ าท ในกรณีของ การเปิ ดร้านขายสรุ าในชมุ ชน ซงึ่ เป็นสงิ่ ท่ีขดั กบั หลกั ศาสนาอิสลามซง่ึ ในครัง้ แรกผ้นู ําศาสนามาทํา หน้าที่ไกลเ่ กลย่ี แตไ่ มป่ ระสบความสาํ เร็จ จงึ นําไปสกู่ ารแจ้งความ และมีการดําเนนิ คดที างศาล มีการ นดั สบื พยานนานหลายเดอื น ผลสดุ ท้ายศาลตดั สนิ ให้ยกฟ้ อง เพราะโจทก์หลกั ฐานไมเ่ พียงพอ ใช้เวลา ในการดําเนินคดนี านกวา่ 1 ปี เสยี คา่ ใช้จ่ายไปประมาณ 50,000 บาท หรือในกรณีของการโดน กลา่ วหาวา่ ทําร้ายร่างกาย จากความขดั แย้งเลก็ น้อยกลายเป็ นเรื่องใหญ่ โดยผ้ถู กู กลา่ วหาถกู ดาํ เนินคดีทางศาล มีการประกนั ตวั ในวงเงนิ 200,000 บาท การดาํ เนินคดใี นขนั้ ตอนศาลชนั้ ต้นเสยี คา่ ทนายไป 20,000 บาท และในขนั้ ตอนศาลอธุ รณ์เสยี คา่ ทนายความอีก 105,000 บาท ซงึ่ ผ้ถู กู กลา่ วหา ชนะคดีในชนั้ นี ้แตค่ กู่ รณีไมย่ อมยงั คงยนื่ ขอฎีกาตอ่ ใช้เวลาในการดําเนินคดนี านกวา่ 4 ปี 2) ชมุ ชนทําบทบาทอะไรในกระบวนการยตุ ธิ รรมกระแสหลกั หรือก่อนสง่ เข้าสกู่ ระบวนการยตุ ธิ รรม กระแสหลกั ชมุ ชนได้มีการไกลเ่ กลี่ยความขดั แย้งก่อนแล้ว แตค่ กู่ รณีฝ่ ายใดฝ่ ายหนงึ่ ไมย่ อมความ หรือไมย่ อมรับการตดั สนิ ของผ้ไู กลเ่ กลยี่ จงึ แจ้งความและสง่ ข้อมลู หลกั ฐานเข้าสกู่ ารดําเนนิ คดีใน กระบวนการยตุ ธิ รรมกระแสหลกั ตอ่ ไป 3) ยกตวั อยา่ งกรณีศกึ ษาที่โดดเดน่  วิธีการจดั การความขัดแย้งโดยชุมชนท่สี ะท้อนมิตขิ องชุมชน ตวั อยา่ งกรณีความขดั แย้งในประเดน็ ทําให้เสียทรัพย์ เป็ นเร่ืองของการคดลี กั ทรัพย์ ใน เหตกุ ารณ์นีค้ ือ “ลกู ไก่” ซง่ึ ความน่าสนใจของคดีนีค้ ือ การที่เจ้าของลกู ไก่ต้องการนําเอา บทเรียนจากการกระทําผดิ ของเดก็ วยั รุ่นที่ขโมยลกู ไก่มาดดั นิสยั เพ่ือท่ีจะไมก่ ระทําความผดิ ซํา้ อีก กระบวนการไกลเ่ กล่ียเร่ิมต้นจากการท่ีเจ้าทกุ ข์ไปแจ้งกบั ผ้ชู ่วยผ้ใู หญ่บ้าน สายตรวจ ประจําตําบล และตํารวจ และกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชนประจําตําบล มกี ารไกลเ่ กลย่ี กวา่ 10 ครัง้ มีการแยกคกู่ รณีออกไปอยคู่ นละท่ี ฝ่ ายหนงึ่ คอื ผ้ปู กครองและเดก็ อีกฝ่ ายคอื เจ้าทกุ ข์ ซงึ่ เจ้าทกุ ข์ไมต่ ้องการที่จะเอาความ แตข่ อให้เดก็ ยอมรับผดิ เพราะมีการขโมยลกู ไก่ไปหลาย ครัง้ แล้ว การตดั สนิ ของผ้ไู กลเ่ กล่ียคอื การให้เดก็ วยั รุ่นที่กระทําผดิ หาไก่มาให้เจ้าทกุ ข์คนละ 15 ตวั และต้องรับปากวา่ จะไมก่ ระทําความผดิ เช่นนีอ้ กี ซง่ึ ฝ่ ายผ้ปู กครองและเดก็ ก็ยอมรับ

ข้อตกลง ในวนั ท่ีมกี ารเอาลกู ไก่มาคนื ได้มีการขอขมาเจ้าทกุ ข์ และรับปากวา่ จะไมก่ ระทําอีก เจ้าทกุ ข์บอกวา่ ไมไ่ ด้เรียกร้องคา่ เสียหาย แตอ่ ยากให้เดก็ กลบั ตวั เป็นคนดี ไมเ่ ดนิ ทางผดิ ทําให้ ผ้ปู กครองรู้สกึ ซาบซงึ ้ ในนํา้ ใจของเจ้าทกุ ข์ หลงั จากนนั้ เดก็ ๆ เหลา่ นนั้ ก็มีพฤตกิ รรมดีขนึ ้ ซง่ึ วธิ ีการจดั การความขดั แย้งโดยชมุ ชนในกรณีนี ้ ทําให้เห็นวา่ การดแู ลเยาวชนในชมุ ชนให้เป็ น คนดีนนั้ เป็ นหน้าท่ีของคนในชมุ ชนที่ต้องร่วมกนั สอดสอ่ งและรับผดิ ชอบ ไมใ่ ช่หน้าที่ของ ผ้ปู กครองเทา่ นนั้ นอกจากนีว้ ธิ ีการจดั การความขดั แย้งยงั ชว่ ยประสานให้ความสมั พนั ธ์ ระหวา่ งคกู่ รณีดีขนึ ้ และเดก็ ๆ ก็มีการปรับปรุงพฤตกิ รรมท่ีดีขนึ ้ ด้วย ท่ีสาํ คญั เป็นการจดั การ ความขดั แย้งโดยใช้รูปแบบของการทํางานเป็ นทีม  กรณียุตธิ รรมกระแสหลักส่งกลับให้ชุมชนจัดการ กรณีเร่ืองการก่อสร้างถนนสายหมบู่ ้านบ้านแหลม ซง่ึ เป็ นโครงการกอ่ สร้างถนนคอนกรีต ของ อบต. ซงึ่ เร่ิมต้นก่อสร้างในปี 2549 มีการสร้างถนนตอ่ เนื่องจนถงึ ท่ีดนิ ของชาวบ้าน 2 ราย ท่ีไมย่ อมให้ให้สร้างถนนตอ่ มีการปิ ดเส้นทาง โดยชาวบ้านอ้างวา่ อบต.ไมไ่ ด้มีหนงั สอื แจ้ง อยา่ งเป็ นทางการ มีเพียงการเข้าไปคยุ ปากเปลา่ กบั ชาวบ้านเทา่ นนั้ ทางปลดั อบต.จงึ ไปแจ้ง ความที่โรงพกั เพื่อฟ้ องร้องผ้ทู ่ีปิ ดกนั้ ถนน และนําหนงั สอื ร้องเรียนจากทางโรงพกั มามอบแก่ผ้ทู ี่ ทําการปิ ดถนน แตเ่ จ้าของท่ียืนยนั เอกสารสทิ ธิ์ในท่ีดนิ ของตนเอง ทําให้เจ้าหน้าท่ีไมส่ ามารถ กระทําการใดใดได้ และต้องหยดุ การก่อสร้าง จนกระทงั่ ปี 2550 อบต.เห็นวา่ ถนนเส้นนีย้ ืดเยือ้ มานานและสง่ ผลกระทบกบั ชมุ ชน จงึ ต้องขอให้ทางผ้ใู หญ่บ้านไปเป็ นคนไกลเ่ กลยี่ ผ้ใู หญ่ได้ เข้าไปเจรจาเชิงขอร้อง เพื่อให้ชาวบ้านเหน็ วา่ เม่ือถนนเส้นนีแ้ ล้วเสร็จจะกลายเป็ นเส้นทาง สาธารณะที่ทําให้ทกุ คนสามารถใช้ได้อยา่ งสะดวกสบาย ในที่สดุ ในปี 2550 ถนนสายนีก้ ็ สามารถดาํ เนินการจนแล้วเสร็จ 5. ศักยภาพของศูนย์ยุตธิ รรมชุมชนเป็ นอย่างไร (เช่น โครงสร้าง องค์ประกอบของ คณะทาํ งาน วิธีดาํ เนินการไกล่เกล่ีย การยอมรับและใช้บริการของชุมชน การสร้างและ พฒั นาทมี ทาํ งานอาสาสมัครยุตธิ รรมชุมชน การสนับสนุนจาก อบต.หรือภาครัฐฯลฯ) หากพจิ ารณาในกรณีของการจดั การความขดั แย้งในพืน้ ท่ีตาํ บลเกาะสกุ ร พบวา่ ไมช่ ดั เจน ในกรณีของการเข้าไกลเ่ กลย่ี ของกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน หรืออาจจะเป็นเพราะการบนั ทกึ ไมไ่ ด้ระบชุ ดั เจนวา่ เป็นการไกลเ่ กล่ยี โดยกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชนประจําตาํ บล สว่ นใหญ่จะ

เป็ นการไกลเ่ กลี่ยโดยผ้นู ําชมุ ชนในลกั ษณะของปัจเจก เชน่ ผ้ใู หญ่บ้าน ผ้ชู ว่ ยผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั หรือไมก่ ็เป็ นการไกลเ่ กล่ยี เป็นทีม เช่น ผ้ใู หญ่บ้านกบั ผ้ชู ว่ ยผ้ใู หญ่บ้าน กํานนั กบั ผ้ชู ว่ ยกํานนั เป็น ต้น อยา่ งไรก็ตามอาจจะมีข้อสงั เกตวา่ บคุ คลเหลา่ นีเ้ป็ นสว่ หนง่ึ ของคณะกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรม ประจําตาํ บล ซง่ึ เป็ นท่ีรับทราบกนั โดยทวั่ ไปอยแู่ ล้ว เพียงแตใ่ นการบนั ทกึ ไมไ่ ด้ระบวุ า่ เป็น คณะกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน แตใ่ สเ่ ป็ นตําแหน่งของบคุ คลนนั้ ๆ จงึ ทําให้เห็นไมช่ ดั เจนในมติ ิ ของการทํางานหรือการไกลเ่ กลี่ยของศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชน ยกตวั อยา่ งการไกลเ่ กลี่ยของกรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชนที่ประสบความสําเร็จ เชน่ กรณี ของการลกั “ลกู ไก่” ซง่ึ การไกลเ่ กล่ียได้นําไปสกู่ ารปรับพฤตกิ รรมของวยั รุ่นในชมุ ชนที่กระทําผดิ และทําให้ความสมั พนั ธ์ในชมุ ชนดขี นึ ้ กรณีการไกลเ่ กล่ียกรณีช้สู าว ซงึ่ มีการแจ้งตอ่ กรรมการศนู ย์ยตุ ธิ รรมชมุ ชนประจําตําบล โดยกรรมการศนู ย์ฯได้เข้าไปคยุ กบั ผ้ปู กครองของทงั้ ฝ่ ายชายและฝ่ ายหญิง มีการตกลงกบั ทงั้ สอง ฝ่ ายในเร่ืองการแตง่ งานกนั ให้ถกู ต้องตามประเพณี และตอ่ รองกบั ฝ่ ายหญิงในเร่ืองเงนิ สนิ สอด เพื่อให้เหมาะสมกบั ฐานะและฝ่ ายชายสามารถหาเงินมาเป็ นคา่ สนิ สอดได้ ซงึ่ การจดั การความ ขดั แย้งในเร่ืองช้สู าวในตําบลเกาะสกุ รมีจํานวนมากและสว่ นใหญ่ผ้ทู ี่มบี ทบาทเป็นกรรมการศนู ย์ฯ จะเข้าไปมีบทบาทในการไกลเ่ กลย่ี และสว่ นใหญ่จะได้รับความร่วมมือและสามารถตกลงยอม ความกนั ได้เนื่องผ้ทู ่ีเป็นกรรมการศนู ย์เป็ นผ้ทู ่ีได้รับการยอมรับนบั ถือจากชมุ ชน