เสาวรส

องค์ความรู้ เรอ่ื งการปลูกผกั ไม้เลอ้ื ย ในโครงการ ผักสวนครู เสาวรส Passion Fruit โดยสานักงานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย จังหวัดพังงา

เสาวรส เป็นผลไมอ้ ตุ สาหกรรมคอื ปลกู เพ่ือนา ผลผลติ ไปแปรรปู เปน็ นา้ ผลไม้เนอ่ื งจากในผลมีนา้ มาก รส เปร้ยี วและมกี ลนิ่ หอมแตก่ ส็ ามารถรบั ประทานผลสดได้ โดยเฉพาะบางพันธ์ทุ ผ่ี ลมีรสชาตคิ ่อนขา้ งหวาน สาหรับใน ประเทศไทยนัน้ ได้นาเสาวรสเข้ามาปลกู คร้ังแรกในปี พ.ศ. 2498 โดยเป็นพันธส์ุ ีมว่ ง ต่อมาได้มีผนู้ าเขา้ มาปลกู อีกในอีก หลายพืน้ ที่ทงั้ พันธุ์ผลสมี ว่ งและผลสีเหลอื ง จนกระทั่งไดม้ ีการ ปลกู เปน็ การคา้ กันทัว่ ไปแต่กป็ ลูกเพื่อสง่ โรงงานแปรรปู เทา่ นนั้ โดยมแี หล่งปลูกทสี่ าคญั ไดแ้ ก่ จงั หวดั เชยี งใหม่ เชยี งราย นา่ น เพชรบรู ณ์ ระยอง ตราด ปราจนี บุรี บุรีรมั ย์ ประจวบคีรีขนั ธ์ กาญจนบุรี ชมุ พร นราธิวาสและสรุ าษฎร์ธานี เปน็ ต้น สว่ น ผลผลิตที่จาหน่ายเพื่อบรโิ ภคสดนั้นไม่ใชพ่ ันธสุ์ าหรับ รับประทานผลสดโดยตรง แตเ่ ปน็ การคัดเอาผลผลิตเสาวรส พันธสุ์ าหรบั แปรรูปบางพนั ธุ์ท่ีมรี สชาติค่อนข้างดี เชน่ พันธ์ผุ ล สมี ว่ งมาจาหน่ายเปน็ เสาวรสรับประทานสดแทน

การปลูกเสาวรส ข้นั ตอนการปลูก การปลกู เสาวรสรบั ประทานสดมขี ั้นตอนทจี่ ะต้อง ดาเนนิ การและมกี ารปฏิบตั ดิ แู ลรักษาดงั นี้ 1. การคดั เลอื กและเตรยี มพืน้ ที่ปลกู เสาวรสรับประทานสดเปน็ ไมผ้ ลที่ปลูกงา่ ย สามารถ ปลูกเปน็ การคา้ ไดโ้ ดยอาศัยนา้ ฝน แตถ่ า้ สามารถเลอื กพน้ื ท่ี ปลกู ท่สี ามารถใหน้ า้ ได้จะทาให้คณุ ภาพผลผลติ ดขี นึ้ และการ ใหผ้ ลผลติ ยาวนานตลอดปี เสาวรสรับประทานสดนน้ั สามารถ ปลูกได้ตัง้ แตพ่ ื้นราบจนกระทั่งพ้นื ทสี่ งู จากระดบั น้าทะเล ประมาณ 1,000 เมตร แตพ่ ้ืนทปี่ ลกู ควรมีแสงแดดจดั ไม่ควรมี นา้ ขังและลาดชนั มากเกินไปเพราะจะทาให้ทาค้างยาก ในเขต ทม่ี ีฝนตกชกุ เสาวรสอาจจะติดผลไมด่ นี กั ในบางชว่ ง เน่ืองจาก ละอองเกสรตวั ผจู้ ะถกู นา้ ชะลา้ งและแมลงไมส่ ามารถผสมเกสร ได้ เสาวรสปลูกได้ดใี นดินหลายชนดิ ดินทเี่ ป็นกรดก็สามารถ เจริญเตบิ โตได้ดี แตถ่ ้าความเปน็ กรดเปน็ ด่าง (pH) ต่ากวา่ 5.5 ควรใสป่ ูนขาวลงไปดว้ ย

การเตรียมพ้ืนที่ปลูกเสาวรสรบั ประทานสดนน้ั ต้องมีการไถ พรวนพ้นื ทก่ี อ่ นถ้าพื้นที่ไมล่ าดชันนัก และถา้ สามารถหวา่ น ปุ๋ยอินทรีย์ในขณะไถพรวนพนื้ ทไี่ ดก้ จ็ ะดมี าก เน่อื งจาก เสาวรสมีระบบรากต้นื แต่แผก่ ว้างมาก จากนัน้ จึงขุดหลมุ ปลกู โดยใหม้ ีระยะปลกู 3×3 เมตร (177 ต้นต่อไร่) หลมุ ปลูกควรมี ขนาด 30x30x30 เซนตเิ มตรและอย่บู ริเวณโคนเสาค้าง เพราะจะทาให้สะดวกในการปฏบิ ัตงิ านภายในแปลง ก้นหลุม ปลกู รองด้วยปยุ๋ อินทรยี ห์ รือเศษวัชพืชและปุ๋ยเคมีสูตร 15- 15-15 จานวน 100 กรัม จากนั้นผสมดนิ ดว้ ยปยุ๋ อนิ ทรยี อ์ ีก คร้งั ลงในหลุมและควรเตรยี มหลมุ ปลกู ก่อนลว่ งหนา้ ระยะ หนง่ึ จะดีมาก เพ่ือใหอ้ ินทรยี วัตถุท่ีใสล่ งไปยอ่ ยสลายกอ่ น

2. การคดั เลือกและเตรียมต้นกลา้ การปลูกเสาวรสรบั ประทานสดตอ้ งมีการเตรียมตน้ กลา้ ไว้ลว่ งหน้าใหพ้ อดีกับช่วงเวลาทีจ่ ะปลกู เพ่อื ใหไ้ ดต้ ้นกลา้ ท่ีคณุ ภาพดี เพราะการผลิตกลา้ เสาวรสสว่ นใหญ่จะใชถ้ ุงปลกู ขนาดเล็กใหส้ ะดวกต่อการขนส่งจงึ ไม่สามารถเล้ยี งตน้ กลา้ ไว้ ในถงุ ปลูกนานไดแ้ ละท่สี าคัญตน้ กลา้ ทจี่ ะนามาปลูกตอ้ ง คัดเลอื กให้มีความสมบรู ณ์สมา่ เสมอกนั และไมแ่ สดงอาการ เป็นโรคไวรสั 3. วธิ กี ารปลกู หลงั จากเตรยี มหลุมปลกุ แลว้ ก็สามารถน้านกลา้ ลง ปลูกได้ในกรณที ี่ปลกู ด้วยต้นที่เปลย่ี นยอดแลว้ ตอ้ งให้รอยต่อ ของยอดพันธก์ุ ับต้นตออยสู่ ูงกวา่ ระดับดินเพือ่ ป้องกันเช้อื โรค เขา้ ทางรอยตอ่ และต้องตรวจสอบดูดว้ ยวา่ ไดเ้ อาวัสดุพันกงิ่ ออกแลว้ หรือไม่ เม่ือปลูกต้นกลา้ แลว้ ใชห้ ลกั ไมไ้ ผ่ขนาดเลก็ ความสงู ถงึ ระดบั ค้างปกั และผกู เถาติดกบั หลกั หรือเสาค้างก็ ไดเ้ พ่ือให้ยอดของตน้ ตั้งตรงตลอดเวลาต้นจงึ จะเจรญิ เติบโตได้ เรว็

การทาคา้ งเสาวรส คา้ งแบบเป็นผนื ใหญ่เต็มพนื้ ทเี่ ปน็ แบบทแี่ นะนาให้ เกษตรกรใช้ เนอ่ื งจากมีพื้นที่เล้ียงเถามาก เกษตรกรไมต่ ้อง เสยี เวลาในการเลย้ี งและตดั แตง่ เถามาก นอกจากนีย้ งั ทาได้ ง่ายและแข็งแรงซึ่งค้างประกอบด้วย 2 สว่ นไดแ้ ก่ 1. เสาค้าง สามารถใช้ไดท้ ้ังเสาคอนกรีต เสาไม้หรือ เสาไมไ้ ผแ่ ต่ท้ังน้ีตอ้ งคานึงถงึ การลงทนุ ใหน้ อ้ ยที่สดุ ในพื้นที่ 1 ไร่ จะใชเ้ สาค้าง 177 ตน้ คอื ใช้ระยะ 3×3 เมตร เชน่ เดียวกับ หลุมปลกู 2. คา้ งสว่ นบน เปน็ พ้ืนที่เลอื้ ยของเถาเพือ่ ไมใ่ หเ้ ถา ห้อยตกลงมา วสั ดทุ ี่ใช้อาจจะเป็นไมไ้ ผล่ วดสังกะสหี รือเชอื กไน ลอ่ นกไ็ ด้ แตว่ ธิ ีทแ่ี นะนาใหเ้ กษตรกรใช้คือใชล้ วดสงั กะสีเบอร์ 14 สานเป็นโครงสรา้ งและใช้เชอื กไนลอ่ นสานเปน็ ตารางขนาด 40×50 เซนตเิ มตร วธิ ีนีจ้ ะทาใหน้ ้าหนกั ค้างส่วนบนลดลง ในแต่ละปตี ้องมกี ารซอ่ มแซมคา้ งที่เสียหายใหแ้ ข็งแรงอยูเ่ สมอ โดยปกติแลว้ จะทาหลังจากการตดั แตง่ กง่ิ ในเดอื นกมุ ภาพนั ธ์ เชน่ เปลยี่ นเชอื กท่ีขาด และเสาทผ่ี พุ ัง เปน็ ต้น

การดูแลรักษา การจดั ทรงตน้ และการเล้ยี งเถา เสาวรสเชน่ เดยี วกบั ไม้ผลชนดิ อ่ืนๆ ที่จะต้องจดั ทรง ต้นให้เหมาะสมกับการเจริญเตบิ โตและใหผ้ ลผลิตโดยเรม่ิ ตงั้ แต่ หลังปลูกจนกระทัง่ ขน้ึ คา้ ง คอื จะต้องใหเ้ สาวรสมีลาต้นเดยี ว ตง้ั แต่ระดบั พืน้ ดนิ จนถงึ คา้ งในระยะนี้จะตอ้ งคอยดแู ลตดั หนอ่ ท่ี งอกจากต้นตอกง่ิ ข้างของตน้ ออกให้หมดรวมท้งั ตอ้ งมัดเถาให้ เลอื้ ยขึน้ ต้ังตรงอย่ตู ลอดเวลา เพราะถ้ายอดของเถาหอ้ ยลงจะ ทาให้ยอดชะงกั การเจรญิ เติบโตและแตกตาขา้ งมากและ เน่อื งจากเสาวรสรบั ประทานสดเน้นการเลยี้ วเถาเปน็ ต้นจาก การเสยี บยอดจงึ ติดผลเรว็ ตอ้ งหมั่นเดด็ ผลทิง้ จนกวา่ ตน้ จะ เจรญิ ถงึ ค้าง หลงั จากตน้ เจรญิ ถงึ ค้างแล้วใหท้ าการตดั ยอดบงั คับ ใหแ้ ตกเถาใหม่ 3-4 กิง่ จากนน้ั จดั เถาให้กระจายออกไป โดยรอบต้นท่วั พ้นื ที่ของค้าง และควรตดั ยอดของเถาอกี คร้งั เม่อื ยาวพอสมควรแลว้ เพอ่ื ชว่ ยใหแ้ ตกยอดมากข้นึ

การใสป่ ๋ยุ เสาวรสเปน็ พชื ที่ออกดอกติดผลตลอดทง้ั ปี ดงั นั้น จงึ จาเป็นตอ้ งไดร้ บั ปุย๋ อยา่ งต่อเนอื่ งสม่าเสมอ จงึ จะให้ ผลผลติ ไดด้ แี ละมีคณุ ภาพโดยเฉพาะเสาวรสรบั ประทานสด น้ันยิ่งมคี วามจาเปน็ มาก การได้รับปุ๋ยทีไ่ ม่ถกู ต้องและ เพยี งพอจะมผี ลทาให้คณุ ภาพและรสชาตขิ องผลผลิตต่ากว่า มาตรฐาน ปุ๋ยอนิ ทรยี ์ มีประโยชน์ช่วยปรบั ปรุงโครงสรา้ งของ ดนิ ทาให้ต้นเสาวรสมีความแขง็ แรงข้ึนและลดความรนุ แรง ของโรคไวรสั ลง ซง่ึ ได้แกป่ ยุ๋ คอกและปยุ๋ หมัก ต้องใสใ่ ห้อย่าง นอ้ ยปลี ะ 1 ครงั้ คอื ใส่พร้อมกับการเตรียมดนิ ก่อนปลกู และ หลังจากสิน้ สุดชว่ งเก็บเก่ยี วแลว้ และทาการติดแตง่ กง่ิ ของแต่ ละปใี นชว่ งตน้ กุมภาพันธ์โดยใช้ประมาณ 10 กโิ ลกรัมต่อตน้ ตอ่ ปี โดยอาจจะใช้วิธโี รยเป็นแถวระหว่างต้นหรอื รอบตน้ แลว้ ไถพรวนหรือดนิ กลบ

การให้น้า 1) การปลกู แบบอาศยั น้าฝน จะต้องทาการตดั แตง่ หนัก 1 ครงั้ หลังจากสิ้นสุด ฤดูกาลเกบ็ ผลผลติ ในเดอื นกุมภาพนั ธ์โดยตดั เถาโครงสรา้ งท่ี เกิดจากลาต้นให้เหลือ 3-4 ก่งิ ยาวประมาณ 30 เซนตเิ มตร หลังจากนัน้ 1 เดือนจะแตกยอดใหม่ทีก่ ิ่งโครงสร้าง ตดั แต่งกงิ่ อกี ครั้งโดยเล้อื ยยอดใหมท่ ี่สมบรู ณ์ ไว้ 2-3 ยอดตอ่ เถา โครงสร้าง 1 เถา จัดเถาใหก้ ระจายไปรอบต้น ในระหวา่ งที่ ตน้ เจริญเตบิ โตและให้ผลผลิตน้นั ตอ้ งคอยตดั แตง่ ก่งิ ข้างท่ีแก่ และกิง่ ท่ใี ห้ผลผลิตไปแลว้ ออกโดยใหเ้ หลือตา 2-3 ตา เพอ่ื ให้ แตกยอดใหมใ่ ห้ผลผลติ ตอ่ ไป 2) การปลูกแบบใหน้ ้า การปลูกแบบนี้จะไมม่ กี ารตดั แต่งหนักในฤดแู ลง้ เพราะต้องการใหม้ ีผลผลติ ตลอดปี แต่จะใชก้ ารตัดยอดของ เถาโครงสร้างทย่ี ดื ยาวออกไปเป็นระยะๆ หลงั จากที่ตน้ ขึ้นค้าง แลว้ เพ่ือบังคบั ให้แตกเถาขา้ งมากข้ึนและทาการตัดแต่งเถา ข้างเมอ่ื ยาวพอสมควรเปน็ ระยะเช่นกนั เพอื่ บังคับให้แตกเถา แขนงให้มากสาหรบั ใหผ้ ลผลิตและตอ้ งตดั แตง่ เถาข้างหรือเถา แขนงท่ีแกห่ รอื ให้ผลผลติ แล้วออกเปน็ ประจาเพอ่ื ให้แตกยอด ใหมท่ ดแทนตลอดเวลาโดยตดั ใหเ้ หลอื 2-3 ตา

การเก็บเก่ยี วและการบม่ เสาวรสรับประทานสดจะไม่เกบ็ เกยี่ วโดยปลอ่ ยให้ ร่วงเหมือนกบั เสาวรสโรงงาน คอื ตอ้ งเกบ็ จากตน้ โดยผลจะสกุ เมื่ออายุประมาณ 50-70 วันหลังดอกบาน ระยะที่เหมาะสม เกบ็ เกีย่ วเมอื่ ผลเปลย่ี นเปน็ สมี ว่ งแลว้ ประมาณ 70-80 เปอรเ์ ซ็นต์ โดยสขี องผลจะเปลยี่ นจากสเี ขยี วเป็นสแี ดงอม มว่ งจงึ เกบ็ เกี่ยวดว้ ยวิธีการใชก้ รรไกรตัดขัว้ ผลจากตน้ ให้สน้ั ตดิ ผล แล้วจึงนามาบม่ เพอื่ ให้สผี ลสวยและรสชาตดิ ขี ึน้ โดยทั่วไปแลว้ จะทาการเก็บเกยี่ วทกุ ๆ 2-3 วันตอ่ ครัง้

ทมี่ า https://www.nfc.or.th/content/7450 https://sites.google.com/site/axsdfh00000/my- friend ภาพประกอบจากอินเทอรเ์ นต็