มะระขี้นก

องค์ความรู้ เรือ่ งการปลูกผักไม้เล้อื ย ในโครงการ ผักสวนครู มะระขนี้ ก Momordica charantia L. โดยสานกั งานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวัดพงั งา

มะระขน้ี ก เปน็ ในตระกูลพชื ล้มลกุ มลี กั ษณะ เปน็ ไมเ้ ถา เช่นเดยี วกบั บวบ แตงกวา โดยมะระข้นี กนน้ั เป็น 1 ใน 2 สายพันธุข์ องมะระทเ่ี ปน็ ที่นยิ มในประเทศไทย ซ่งึ ได้แก่ มะระจีน และมะระข้นี ก โดยมะระข้นี กจะมีผลเลก็ และขมกวา่ มะระจีน โดยรสชาติขมของมะระน้นั ก็มาจาก สารเคมีท่ชี ื่อวา่ Momodicine ขณะทีส่ ่วนใหญแ่ ล้วนิยมนา ผลมะระขี้นกมารบั ประทานสดกบั นา้ พรกิ หรือไมก่ ล็ วกกอ่ น จะนามารบั ประทาน หรอื ถา้ ทนกับกล่นิ เหมน็ เขียวและ รสชาตขิ ม ๆ ได้ กน็ ามาคน้ั หรอื ปน่ั รบั ประทานเปน็ เคร่ืองดม่ื ไดเ้ ช่นกนั

การปลูกมะระขีน้ ก สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม – เจรญิ ได้ในดนิ แทบทกุ ชนิด ควรมคี วามชืน้ ในดนิ ตอ้ ง เพยี งพอ - ชอบดินรว่ นหรอื ดินรว่ นปนทราย มีการระบายนา้ ทีด่ ี แสงแดดเตม็ ทีต่ ลอดวนั - ความเป็นกรดดา่ งทเ่ี หมาะสม 5.5 – 5.6 - ปรมิ าณการใชน้ ้า 500 – 600 ลูกบาศก์เมตรต่อไรต่ ่อ ฤดกู าลผลิต การเลอื กเมลด็ พันธ์ุ เลือกเมล็ดพันธุ์ท่ีดี แขง็ แรง ไม่เป็นโรคง่าย มี คุณภาพ มีอตั ราการงอกสูง และเลือกพันธุ์ทเี่ ปน็ ทนี่ ยิ มของ ตลาด ซ่งึ แต่ละสายพนั ธ์กุ ็จะมีจดุ เดน่ ทแี่ ตกตา่ งกัน เช่น มะระข้นี ก ไซเบอร์ ผลสเี ขียวเข้ม ยาว ดก และทนทานโรค มะระขีน้ ก มดดา ผลสเี ขยี วเข้ม ลกู สน้ั กวา่ ไซเบอร์ ดก และ ทนทานโรค

การเตรยี มดนิ ควรไถดินกอ่ น 1 คร้ัง ลึกประมาณ 20 – 25 เซนตเิ มตร เพราะมะระเปน็ พืชทีม่ ีระบบรากลกึ ปานกลาง แล้วตากดนิ ทิ้ง 7 – 10 วนั ขึ้นอย่กู ับชนิดของดิน เกบ็ เศษ วัชพืชออกแล้วยอ่ ยดนิ ใหล้ ะเอยี ด อาจปรบั สภาพดนิ ให้มคี วาม เป็นกรดดา่ งท่เี หมาะสมดว้ ยปูนขาว พรอ้ มใสป่ ๋ยุ หมกั หรือปุย๋ คอกท่ียอ่ ยสลายแล้วอตั รา 2 ตันต่อไร และป๋ยุ สตู ร 15-15-15 อัตรา 30 กโิ ลกรมั ตอ่ ไร่ ทาการยกแปลงสูง 30 เซนตเิ มตร กวา้ ง 1.5 เมตร ยาว 10 เมตร หรอื ตามความเหมาะสม และ เว้นทางเดนิ 50 เซนติเมตร

การเพาะกลา้ ใช้เมล็ดประมาณ 250 เมล็ด ตอ่ พน้ื ท่ี 1 ไร่ โดยขลิบ หัวปลายหวั เมลด็ กอ่ น แล้วแช่น้าสะอาดประมาณ 5 ช่วั โมง เพื่อใหเ้ มล็ดงอกได้ดี แลว้ ปกั ลงดินในถาดเพาะ เมือ่ ครบ 20 วัน ยา้ ยลงปลกู ในแปลง หากไมเ่ พาะกลา้ ทาการหยอดเมลด็ พนั ธ์ุ หลุมละ 3 – 4 เมลด็ (1 ไร่ใช้เมล็ดประมาณ 2 – 4 ลติ ร) รดนา้ ใหช้ ุม่ หลงั จากลงปลูกประมาณ 20 วัน หรือตน้ กล้ามใี บจรงิ 4-5 ใบ ถอนต้นทอ่ี อ่ นแอทิ้งให้เหลอื 2 ต้นต่อหลมุ โดยมรี ะยะปลูก ระหว่างหลมุ ประมาณ 50 – 75 เซนตเิ มตร ระยะหา่ งระหวา่ ง แถวประมาณ 1 เมตร

การปลกู ยา้ ยปลูกเมอ่ื กลา้ มะระ หลงั จากลงปลูกประมาณ 20 วัน หรอื ต้นกล้ามใี บจรงิ 4-5 ใบ หลุมละ 1 ตน้ โดยขดุ หลมุ ลกึ และกวา้ ง 1 หนา้ จอบ ปลูก ระยะปลกู ระหวา่ งหลุม ประมาณ 50 – 75 เซนตเิ มตร ระยะหา่ งระหว่างแถว ประมาณ 1 เมตร คลุมโคนดว้ ยฟางหรอื หญา้ แหง้

การทาคา้ งมะระขี้นก ควรทาค้างเมื่ออายุ 15-20 วนั เพราะมะระจะเรมิ่ เลื้อยสามารถทาได้ 2 แบบ คือ แบบปักไมค้ า้ งยาว 2–2.5 เมตร ทกุ หลมุ เอนปลาย เขา้ หากันและมัดไว้ด้วยกนั ใชไ้ มค้ ้างหรอื เชือกไนลอนผูก ขวาง ระยะ 40–50 เซนตเิ มตร หรือใช้ตาขา่ ยพลาสติกตาห่าง ขงึ แทน ดา้ นบนของค้างใชไ้ ม้ค้างพาดขวางมดั กันใหแ้ นน่ เพือ่ ป้องกนั การโคน่ ล้ม แบบปกั ไมค้ ้างผูกเปน็ ร้านสงู ประมาณ 1.5–2 เมตร ขงึ ด้วยตาข่ายพลาสติก

การดูแลรกั ษา การใหน้ า้ ควรให้นา้ สมา่ เสมอ อาจะให้น้าเช้า-เย็น ใหด้ นิ มี ความชุ่มชน้ื เพียงพอแตไ่ มถ่ ึงกบั แฉะ และไม่ควรให้ขาดน้า โดยเฉพาะในช่วงออกดอกและติดผล จนถงึ ช่วงก่อนระยะ การเกบ็ เกี่ยวครงั้ สุดทา้ ย 1 – 2 คร้งั การใหป้ ๋ยุ ช่วงทีท่ าคา้ ง ใส่ป๋ยุ สูตร 15-15-15 โดยโรยขา้ ง แถว และใสใ่ นชว่ งติดผลด้วยปยุ๋ 14-14-21 การหอ่ ผล มะระข้ีนก หอ่ เม่ือผลมะระยงั เลก็ อยู่ มขี นาด 5 – 10 เซนติเมตร (หากผลเลก็ กว่านีจ้ ะทาให้ผลเหลอื งและ ร่วง) เพอ่ื ปอ้ งกนั แมลงวันทอง และใหผ้ ลมสี นี วลนา่ รบั ประทาน โดยใชถ้ งุ ขนาด 15 – 20 เซนติเมตร หอ่ ผลโดย ท่ีถุงนมี้ ีปากเปิดทงั้ ด้านบนและด้านล่าง และใชไ้ มก้ ลดั เหนบ็ กับขั้วผลกับถงุ ด้านบน ประมาณ 3 อาทิตย์ ก็จะทาการเก็บ เก่ียวได้ การพรวนดิน กาจัดวัชพชื ควรปฏิบัติในระยะแรก เมอ่ื ตน้ ยงั เล็กอยู่ เพอื่ ไมใ่ หว้ ชั พชื ระวงั อยา่ ใหก้ ระทบกระเทือนถงึ ระบบราก

การเก็บเก่ยี ว ในการปลูกมะระขน้ี กฤดหู น่งึ จะใช้เวลาทั้งหมด ประมาณ 3 เดือน และเร่มิ เกบ็ ผลผลิตหลงั ปลกู ประมาณ 45-50 วัน เม่ือเกบ็ จนหมดฤดูจะเก็บได้ประมาณ 15-20 ครง้ั สามารถเก็บผลผลติ สง่ ขายไดท้ ุกวันขอแนะนาวา่ ควรจะเก็บ 2 วันครง้ั หรอื 4 วนั คร้งั

ทมี่ า https://pharmacy.mahidol.ac.th https://www.kasetsomboon.com https://www.rakbankerd.com ภาพประกอบจากอินเทอรเ์ นต็