Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore 1053 สติ สัมปญชัญญะ

1053 สติ สัมปญชัญญะ

Published by pichet.jd, 2022-01-05 09:18:27

Description: 1053 สติ สัมปญชัญญะ

Search

Read the Text Version

ความหมายและลกั ษณะของผู้มีสัมปชญั ญะ สมั ปชญั ญะ แปลวา่ ความรูต้ ัว หมายถงึ ความรตู้ ัวขณะทีก่ �ำลังท�ำ พูด คดิ การงานอย่างใดอย่างหน่ึงอยู่ เชน่ ก�ำลงั ลา้ งหนา้ ก็รตู้ ัวว่า ก�ำลังลา้ งหนา้ ก�ำลงั อาบน�้ำ ก็รตู้ ัววา่ ก�ำลังอาบน�้ำ ก�ำลงั อ่านหนังสือ กร็ ตู้ วั ว่า ก�ำลงั อ่านหนังสือ ก�ำลังเดนิ ข้ามถนน กร็ ตู้ วั วา่ ก�ำลังเดนิ ขา้ มถนน ความรูต้ ัวเหล่านี้ เป็นลักษณะสัมปชัญญะที่เกิดขณะท�ำกิจส่วนตน เมื่อผู้ใดมีสัมปชัญญะเช่นนี้ ย่อมท�ำให้ ผนู้ ้ันมอี ารมณ์ดอี ยใู่ นอารมณ์เดยี วตอ่ เนื่องและชา่ งสงั เกตโดยปรยิ าย ชว่ ยใหส้ งิ่ ที่ผนู้ ้ันก�ำลงั ท�ำลลุ ว่ งดว้ ยดี นี้จดั เปน็ สัมปชัญญะเบอ้ื งต้น ซ่งึ พอ่ แม่ผู้ปกครองควรฝึกลกู หลานของตนท�ำให้ช�ำนาญตง้ั แตเ่ ลก็ เพราะเมอ่ื เขาเตบิ ใหญจ่ ะตอ้ ง ท�ำงานเก่ียวข้องกับผู้อื่นมากข้ึน โอกาสท่ีงานเหล่าน้ันจะเกิดประโยชน์หรอื โทษต่อตัวเขาเอง ต่อผู้ที่เกี่ยวข้อง ย่อมมี ความซบั ซอ้ นมากข้ึน เน่ืองจากงานทีเ่ ขาก�ำลังท�ำน้ัน แม้เป็นประโยชน์ตอ่ ธุรกิจ แต่อาจท�ำลายสุขภาพตนเอง หรอื ไม่ ได้ท�ำความเสียหายแก่สุขภาพตนเอง แต่รบกวนเพือ่ นพ้องได้ ไม่รบกวนเพ่ือนพ้องแต่อาจท�ำลายส่ิงแวดล้อมท่ีเป็น ธรรมชาติ อาจท�ำลายศีลธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีทีด่ ีงามได้ เชน่ เหตกุ ารณ์ดังตอ่ ไปน้ี โจรบางคน กร็ ตู้ วั วา่ การปลน้ ทรพั ยข์ องผอู้ น่ื นั้นเปน็ สง่ิ ไมด่ แี ตก่ ป็ ลน้ เพอ่ื หวงั จะไดท้ รพั ย์ ขณะปลน้ กพ็ ยายาม 50 ท�ำใหแ้ นบเนียนไม่ใหถ้ กู จับ บางพวกก็ปล้นเพ่ือเผาผลาญท�ำลายทรพั ยผ์ ู้อ่นื สติิ สััมปชััญญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สััมปชัญั ญะ คนสบั ปลบั บางคน กร็ ตู้ วั วา่ การโกหกเปน็ สงิ่ ไมด่ ี แตก่ พ็ ดู โกหกและพยายามพดู ใหน้ า่ เชื่อถือ เพอื่ หวงั ประโยชน์ อยา่ งใดอยา่ งหน่ึงจากผอู้ ่ืนหรอื เพื่อท�ำลายผ้อู ่ืน คำำ�ถามก็็คืือ ทั้้�งโจรและคนสัับปลัับต่า่ งก็ร็ู้�อยู่�แล้้วว่า่ การปล้น้ การโกหกไม่ด่ ีี เป็น็ ความผิิด แล้ว้ ทำำ�ไมจึงึ ทำำ�จึงึ พูดู อย่า่ งนั้้�น พยายามทำ�ำ อย่า่ งรัดั กุมุ จับั ได้ไ้ ล่ท่ ันั ก็ย็ าก นั่่�นแสดงว่า่ ก่อ่ นทำ�ำ ก่อ่ นพูดู พวกเขารู้�อยู่�แล้ว้ ว่า่ การกระทำ�ำ เช่น่ นี้้�เป็น็ ความชั่ว� แต่ข่ าดสัมั ปชัญั ญะ คือื ขาดความรู้้�ตัวั ในการระวังั ไม่ใ่ ห้ต้ นเองทำ�ำ ความชั่่ว� และเผลอลงมือื ทำ�ำ ความชั่่ว� ไปเต็ม็ ที่่� ดังั นั้้�น เราจึงึ ไม่ม่ ีีหลักั ประกันั ว่า่ ในอนาคตเราเองหรืือลูกู หลานของเราจะไม่่กลายเป็น็ โจร เป็น็ คนสับั ปลัับเช่น่ เดีียวกันั คนเหล่่านั้้�นด้้วย เพราะโจรและคนสัับปลับั บางคนก็ม็ ีีการศึึกษาสููง มีียศ ตำำ�แหน่่งสููงกว่่าเรา ค�ำตอบกค็ อื ไมว่ า่ โจรหรอื คนสบั ปลบั จะมคี วามรทู้ างโลกระดบั สงู เพยี งใด ความรเู้ หลา่ นั้นเปน็ เพยี งความรูจ้ รงิ ทางดา้ นวชิ าการ แตเ่ ขาขาดความรูจ้ รงิ ดา้ นการท�ำความดี อยา่ งมากกม็ คี วามรูด้ า้ นการท�ำความดรี ะดบั ผวิ เผนิ จงึ ได้ท�ำเลว ๆ เชน่ นั้น หรอื ต่อให้รูจ้ ักความดี รูจ้ กั ธรรมะจากการเรยี นมาอยา่ งดกี ต็ าม แต่หากเรยี นอย่างขาดศรทั ธา ไม่ม่ ีคี วามเชื่่อ� มั่่น� ในความดีี และไม่ไ่ ด้ฝ้ ึกึ ฝนทำ�ำ ความดีดี ้ว้ ยสติสิ ัมั ปชัญั ญะในทุกุ เรื่อ� งอย่า่ งต่อ่ เนื่่�อง พวกเขาก็ม็ ีีโอกาส ที่จ�่ ะนำ�ำ ความรู้�เหล่่านั้้�นไปทำ�ำ ความชั่�วได้้อย่า่ งมากมายเลยทีีเดีียว ดังั ผู้้�รู้้�จริงิ กล่า่ วว่่า “ความรู้�เกิดิ แก่ค่ นพาลเพียี งเพื่่อ� ทำ�ำ ลายถ่่ายเดียี ว ความรู้�ของคนพาลนั้้�น 51 กำ�ำ จััดคุุณงามความดีี ทำ�ำ ปััญญาของเขาให้้ตกต่ำ��ำ ” ขุุ.ธ. ๒๕/๗๒/๔๙ (ไทย.มจร) www.kalyanamitra.org

ไม่ว่ ่า่ โจรหรืือคนสับั ปลับั ล้ว้ นเป็น็ คนที่ม�่ ีีปกติปิ ล่อ่ ยใจออกนอกกายเป็น็ นิิจ ทุกุ ครั้ง� ที่ใ�่ จแวบออกไปนอกกาย ใจ ของเขาย่่อมพร้อ้ มจะคิิดชั่ว� -พูดู ชั่�ว-ทำำ�ชั่่�ว คืือ ขาดสติสิ ััมปชััญญะความรู้้�ตััวที่่�สมบููรณ์์ด้ว้ ยเหตุุ ๓ ประการ ๑. ใจของเขายอ่ มคดิ เควง้ ควา้ งสบั สนทง้ั ทอี่ ยากเปน็ คนดี เพราะเขาขาดสติ ซ่งึ เปน็ คณุ ธรรมควบคมุ ใจใหเ้ ลอื ก คิิด-พููด-ทำำ�แต่ส่ ิ่่�งดีี ๆ เท่า่ นั้้�น สภาพของใจขณะนั้้�นจึึงไม่ต่ ่่างกัับเรืือที่�่เคว้ง้ คว้้าง เพราะขาดหางเสืือควบคุุมให้พ้ ้้นจาก คลื่�น่ ลม และหิินโสโครกใต้้น้ำ�ำ� ๒. ใจของเขาอ่อ่ นกำำ�ลัังลงโดยฉัับพลััน เพราะเมื่�่อใดใจแวบออกนอกกาย กามคุุณ ๕ หรืือ รูปู -เสีียง-กลิ่่�น- รส-สัมั ผััส ย่อ่ มกรูเู ข้้ามาฉุุดกระชากใจให้เ้ ข้้าไปหา คืือ รูปู แย่่งฉุุดตาไปดูู เสีียงฉุุดหููไปฟังั กลิ่่�นฉุุดจมูกู ไปดม รสฉุุด ลิ้้�นไปลิ้้�ม วัตั ถุุฉุุดกายไปสััมผััส สิ่่�งไหนมีีแรงมาก ย่อ่ มแย่ง่ ฉุุดใจให้เ้ ข้า้ ไปหาได้้ก่อ่ น ซึ่่�งสิ่่ง� ที่ด�่ ึึงดููดให้้ใจเข้า้ ไปหา มีีทั้้�ง ที่่�ถููกใจและไม่ถ่ ูกู ใจ กว่า่ จะตัดั สินิ ใจได้ว้ ่า่ จะหันั เข้า้ ไปหาสิ่่ง� ใดก่อ่ น ซึ่่�งสิ่่ง� นั้้�นเขาเองก็ย็ ังั ไม่ร่ ู้้�จริงิ ยังั ถูกู โมหะย้อ้ มใจอยู่� เพียี งยังั ไม่ร่ ู้้�จริงิ ถึึงสิ่่ง� ที่่ต� นจะเข้้าไปเกี่่ย� วข้อ้ งด้ว้ ย เท่า่ นี้้�ใจก็็อ่อ่ นกำ�ำ ลังั ต้า้ นทานความชั่่ว� ลงไปมากแล้้ว ๓. ทัันทีที ี่่ใ� จของเขาหันั ไปสนใจที่ร�่ ูปู -เสีียง-กลิ่่�น-รส-สััมผััสวัตั ถุุที่น�่ ่า่ พอใจนั้้�น กิเิ ลสประเภทโลภะ โทสะ โมหะ ซึ่่�งยัังฝัังอยู่�ในใจตั้้�งแต่่เกิิด ย่่อมแพร่ก่ ระจายย้้อมใจให้้ขุ่�นมััว คิิดแต่่ในทางที่่�จะได้้สิ่่ง� นั้้�นเป็น็ ของตนให้้ได้้ ทั้้�งที่่�รู้�ว่าสิ่่ง� นั้้�นอยู่�ในความครอบครองของผู้้�อื่น�่ โดยชอบธรรม ยิ่ง� ถูกู ใจมาก ความโลภก็ย็ิ่�งฉุุดแรงมากขึ้�น สัมั ปชัญั ญะความรู้้�ตัวั ว่า่ ไม่่ใช่่ของตน ก็็อ่่อนแรงจนเกิินจะต้้านทาน แล้้วก็็ปล้้น โกหก เพื่�่อให้้ได้้สิ่่�งนั้้�นมาตามต้้องการหากมีีความรู้้�ด้้าน วิิชาการมาก ก็็ยิ่่�งนำำ�วิิชาการทางโลกที่่�ตนมีีมาประกอบการปล้้น การโกหกได้้แนบเนีียน ให้้น่่าเชื่่�อถืือและสำำ�เร็จ็ 52 โดยง่า่ ย โดยไม่่คำ�ำ นึึงถึงึ ผลเสีียที่จ่� ะตามมาภายหลังั สติิ สััมปชััญญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สัมั ปชัญั ญะ ถ้้าสิ่่�งที่�่ฉุุดใจ คืือ รููป-เสีียง-กลิ่่�น-รส-สััมผััสที่่�ไม่่น่า่ พอใจ กิิเลสประเภทโทสะซึ่่�งฝัังอยู่�ในใจย่่อมแพร่ก่ ระจาย ยอ้ มใจใหข้ นุ่ มวั ทนั ที พรอ้ มกบั เกดิ ความคดิ เหน็ ผดิ ๆ คอื คดิ เหน็ ในทางท�ำลาย ยิง่ ไมพ่ อใจมากยิง่ อยากท�ำลายรนุ แรง มาก มากจนสมั ปชญั ญะความรตู้ วั วา่ สงิ่ นี้ไมใ่ ชข่ องตนและตนไมม่ ีสทิ ธจิ ะท�ำลายน้ัน ออ่ นแรงลงมากจนเกนิ จะตา้ นทาน ไว้ได้ การปล้น การโกหกเพอ่ื หวงั ท�ำลายล้างจงึ เกดิ ข้ึน เพราะความขาดสตสิ ัมปชญั ญะของผู้น้ัน โจรและคนสบั ปลับเหลา่ นี้หากท�ำความชว่ั ได้สมใจ โดยไมม่ ใี ครจับได้ไล่ทัน จากเพยี งแค่โลภะหรอื โทสะก็จะ ขยายความไมร่ ูจ้ รงิ และความขุ่นมัวด�ำมดื ของใจมากยงิ่ ข้นึ ด้วยอ�ำนาจแหง่ โมหะความโงว่ า่ ยงิ่ โลภะยิง่ ได้ คอื ทง้ั โง่ ท้ังโลภะ หรอื ยิ่งโทสะยิ่งเก่ง คือ ทั้งโง่ ทั้งโทสะ หากปล่อยทิ้งไว้ไม่รบี แก้ไข จากความโง่ก็จะกลายเป็นมิจฉาทิฐิ มีความหลงผิดว่า ท�ำดีไดด้ มี ที ีไ่ หน ท�ำชว่ั ไดด้ ีมถี มไป  การท�ำงานทปี่ ระกอบดว้ ยสมั ปชญั ญะ จงึ เปน็ การท�ำงานทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ ประโยชน์หรอื การไดม้ าจากความบรสิ ทุ ธ์ิ กาย วาจา ใจของผู้ท�ำเท่านั้น ขณะท�ำงานผู้ท�ำการงานนั้นยงั ตอ้ งปอ้ งกันไม่ให้มกี ารเสยี หายเดือดรอ้ นใด ๆ เกดิ ข้นึ ด้วย ถ้ามีบ้างก็ต้องให้น้อย แต่ส�ำคัญที่สุดคือเสรจ็ งานแล้วต้องไม่มีความเดือดรอ้ นตามมา มีแต่ความอิ่มเอม เบิกบานใจของทุกฝ่าย 53 www.kalyanamitra.org

คนบางคนรู้้จ� ัักความดีี รู้้จ� ัักธรรมะจากการเรียี นมาอย่่างดีี แต่่หากเรียี นอย่า่ งขาดศรัทั ธา ไม่ม่ ีีความเชื่�อ่ มั่่น� ในความดีี และขาดการฝึกึ ฝนในการทำำ�ดีดี ้้วยสติสิ ััมปชัญั ญะ พวกเขาก็ม็ ีโี อกาสที่่จ� ะนำำ�ความรู้้เ� หล่า่ นั้้�น ไปทำำ�ความชั่่�วได้้อย่่างมากมาย 54 สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สััมปชััญญะ ลักษณะความรู้ตวั ๔ ของผทู้ �ำงานอยา่ งมสี ติสัมปชญั ญะ ผู้ท�ำงานวงกว้างจ�ำเป็นต้องตระหนักเบื้องต้นก่อนว่า งานใดถ้าเป็นงานใหญ่เกิดผลประโยชน์มาก ย่อมส่งผล กระทบทั้้�งด้้านดีีและเสีียต่่อผู้้�ทำำ�การงานนั้้�นโดยตรงก่่อน แล้้วกระทบต่่อสิ่่�งแวดล้้อมโดยรอบตามมาอีีกมากมายด้้วย เพื่อ�่ ป้อ้ งกันั ความเสีียหายทำ�ำ ลายประโยชน์์ทั้้�งส่ว่ นตนและส่ว่ นรวม ตลอดจนสิ่่�งแวดล้อ้ ม ผู้้�ทำ�ำ งานนั้้�นจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งศึกึ ษา ใหร้ ูช้ ดั ถงึ ลกั ษณะความรูต้ วั ๔ ประการ ของผู้ท�ำงานอย่างมีสมั ปชัญญะที่พงึ มีให้ครบ ไดแ้ ก่ ๑. ผ้ทู �ำงานพึงรตู้ ัววา่ การงานที่ตนก�ำลงั ท�ำนั้นมปี ระโยชน์หรอื โทษกบั ตนเองหรอื ผอู้ นื่ กันแน่ ๒. ผู้ท�ำงานพงึ รตู้ ัวว่า การงานทต่ี นก�ำลังท�ำนั้นเหมาะกบั ตนเองจรงิ หรอื ไม่ ๓. ผทู้ �ำงานพึงรตู้ ัวว่า วิธกี ารที่ตนก�ำลังใช้ท�ำงานนั้นมีประสิทธิภาพและประสทิ ธผิ ลหรอื ไม่ ๔. ผูท้ �ำงานพึงรตู้ ัววา่ การงานทีต่ นก�ำลงั ท�ำนั้นเปน็ ความฉลาดหรอื งมงายกนั แน่ ความรูต้ ัวทั้ง ๔ ลักษณะน้ี เป็นองค์ประกอบของสัมปชัญญะ ที่ถือว่ามีอุปการะมาก เพราะเป็นต้นทางแห่ง การป้องกันแก้ไข พฒั นางานทุกด้านอยา่ งสมบรู ณ์ ทัง้ การงานทางโลกและการงานทางธรรม คือ เป็นการท�ำงาน ด้วยความระมัดระวงั เพือ่ ประโยชน์ตน ประโยชน์ส่วนรวม ประโยชน์ชาตินี้ และประโยชน์ชาติหนา้ ไปพรอ้ ม ๆ กัน โดยลกั ษณะความรตู้ วั ๔ ประการ ของผทู้ �ำงานอยา่ งมีสัมปชญั ญะมีรายละเอียดดังตอ่ ไปน้ี ๑. พึงรูต้ ัวว่า การงานที่ก�ำลังท�ำนั้นมีประโยชน์จรงิ หรอื ไม่ มีมากหรอื น้อยขนาดไหน โดยพิจารณาจาก 55 ผลกระทบ ๘ ดา้ น ได้แก่ ๑) สุขภาพรา่ งกาย ๒) สขุ ภาพจิต ๓) ทรพั ยส์ นิ รายได้ ๔) นิสยั และศีลธรรมประจ�ำใจ www.kalyanamitra.org

ทงั้ สว่ นตน ครอบครวั ชมุ ชน สว่ นรวม ๕) สงิ่ แวดลอ้ มทเ่ี ปน็ ธรรมชาติ ๖) สง่ิ แวดลอ้ มทเี่ ปน็ สตั วน์ ้อยใหญ่ ในบรเิ วณน้ัน ๗) สง่ิ แวดลอ้ มทเ่ี ป็นสิ่งก่อสรา้ งตลอดจนเครอื่ งมืออปุ กรณ์ตา่ ง ๆ ท่ใี ช้ ๘) สิง่ แวดล้อมทเ่ี ป็นขนบธรรมเนียมประเพณี ดงี าม กฎหมายบ้านเมือง และศาสนา ผลดีีผลได้้ ผลร้า้ ยผลเสีียทั้้�ง ๘ ด้้านนี้้� ต้อ้ งพิิจารณาอย่่างรอบคอบ เพราะขณะที่่เ� ราทำำ�การงานอยู่� มีีสองสิ่่ง� ที่่เ� ราต้้องเสีียไปโดยไม่อ่ าจหลีีกเลี่่ย� ง และเรียี กคืนื กลับั มาไม่ไ่ ด้้ คือื ๑) เสีียเวลาชีวี ิิต เพราะร่า่ งกายต้อ้ งแก่ล่ งไป เปล่่า ๆ อย่่างไร้แ้ ก่่นสาร ๒) เสีียโอกาสทำ�ำ ความดีอี ย่่างอื่่น� ๒. พึงรูต้ ัววา่ การงานทีก่ �ำลังท�ำนั้น เหมาะสมกับตนหรอื ไม่ โดยพิจารณาอยา่ งรอบคอบจาก ๑) ความเหมาะ ต่อภาวะเพศชาย-หญิง คฤหัสถ-์ บรรพชิตของตน ๒) ความเหมาะตอ่ ยศ ต�ำแหน่ง ฐานะ ชาติ ตระกูล อายุ ความรู้ ความสามารถ ความถนัดของตน ๓) ความเหมาะตอ่ ศรทั ธา ศีล สตุ ะ จาคะ ปญั ญา ปฏภิ าณของตน ๓. พงึ รูต้ วั วา่ วธิ กี ารทีต่ นก�ำลงั ใชท้ �ำนั้นมปี ระสทิ ธภิ าพและประสทิ ธผิ ลหรอื ไม่ เนื่องจากความรู้ ความสามารถ ความถนััด ศีีลธรรมประจำำ�ใจของตนที่่�ได้พ้ ิิจารณาแล้้วเบื้้อ� งต้้น เป็น็ เพีียงองค์์ประกอบหรือื คุุณสมบััติิภายในเท่่านั้้�น เมื่�อ่ ถึงึ เวลาทำำ�งานจริงิ จำำ�เป็น็ ต้้องอาศััยองค์ป์ ระกอบภายนอกที่่เ� หมาะสมอีีก คืือ วิธิ ีีการหรืือเทคโนโลยีีต่่าง ๆ ที่�่จะ ต้องน�ำมาใช้ ซ่ึงวิธีการหรอื เทคโนโลยีที่จะน�ำมาใช้นั้น ต้องให้พอเหมาะกับสิ่งแวดล้อมขณะนั้นด้วย จึงจะสะดวก สบายในการท�ำงานและเพ่ือป้องกันไม่ให้หลงใช้วิธีการท�ำงานที่สิ้นเปลืองเปล่า เป็นทุกข์ไม่สะดวกสบายเท่าที่ควร จึงตอ้ งอาศัยหลกั ในการพจิ ารณาวิธกี ารหรอื เทคโนโลยี ใหเ้ หมาะกบั สิง่ แวดล้อม ๕ ประการ ดงั ต่อไปน้ี 56 สติิ สััมปชััญญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สัมั ปชััญญะ ๓.๑ พจิ ารณาความเหมาะกบั ธรรมชาติทแี่ วดลอ้ มต้งั แต่ ดิน น�้ำ อากาศ ลม แดด ฝน หิมะ แรธ่ าตุใต้ดนิ บนดนิ ภูเขา ป่าไม้ พืชพนั ธ์ใุ นเขตนั้น ๓.๒ พิจิ ารณาความเหมาะกับั สัตั ว์น์ ้้อยใหญ่ท่ ี่่แ� วดล้อ้ ม ทั้้ง� สัตั ว์น์ ้ำ�ำ� สัตั ว์บ์ ก สัตั ว์ป์ ีกี แมลง ในเขตนั้้�น ๓.๓ พิจารณาความเหมาะกบั นิสัยใจคอของผ้คู นในเขตนั้น รวมทั้ง ความรู้ ความสามารถ คา่ จ้าง แรงงาน ๓.๔ พจิ ารณาความเหมาะกบั อุปกรณ์ เครอื่ งจกั ร เครอื่ งมือ สง่ิ ก่อสรา้ ง การขนส่ง การสื่อสาร ในเขตน้ัน รวมทง้ั เตรยี มทวี่ า่ ง ขยายทางเพม่ิ เผอื่ การปรบั ปรงุ เปลยี่ นแปลงเครอื่ งจกั ร เครอ่ื งมอื ใหท้ นั ยคุ สมยั ภายหนา้ พอสมควร ด้วย เพราะเทคโนโลยีทั้งหลายแม้ทันสมัยขณะนี้ แต่ยังต้องมีการปรบั ปรงุ แก้ไขภายหนา้ อีกอย่างแน่นอน ต่างแต่ว่า จะชา้ หรอื เรว็ ๓.๕ พจิ ารณาความเหมาะกบั ขนบธรรมเนียม ประเพณี กฎหมายบา้ นเมอื ง และระเบยี บศลี ธรรมอนั ดงี าม ในเขตนั้น ในภูมิภาคนั้นด้วย ว่าจะต้องไม่มีความเดือดรอ้ นต่อเรา ต่อผู้อื่นตามมาภายหลัง และไม่มีการท�ำลาย สงิ่ แวดลอ้ มใด ๆ อกี ทง้ั ตอ้ งพจิ ารณาวา่ ถกู ตอ้ งตรงตอ่ กฎสากลของโลก คอื กฎแหง่ กรรมหรอื ไม่ ถา้ ถกู ตอ้ งเหมาะสม ก็จะเปน็ ไปเพอ่ื ประโยชน์ตนและประโยชน์ต่อผู้อน่ื อยา่ งบรบิ ูรณ์ ไม่ก่อใหเ้ กิดความเดือดรอ้ นใดแกใ่ คร ๆ เลย ๔. พึงึ รู้้�ตัวั ว่า่ การทำำ�งานที่่ต� นกำ�ำ ลังั ทำำ�นั้้�นเป็น็ ความฉลาดหรือื งมงายกันั แน่่ เพราะความทุกุ ข์ก์ ายทุกุ ข์ใ์ จที่เ�่ กิดิ จากโรคประจำำ�กาย ๖ คืือ โรคร้อ้ น-หนาว โรคหิวิ -กระหาย โรคปวดอึึ-ปวดฉี่�่ บีีบคั้้น� ทำ�ำ ให้้ใจมนุุษย์์แต่ล่ ะคนชอบที่�่จะ แวบออกนอกกาย เพื่�่อแสวงหาบุุคคล สิ่่�งของ และวิธิ ีีการคลายทุุกข์ส์ ร้า้ งสุขุ ให้้ตนเองตั้้�งแต่่ยัังเป็น็ ทารก เมื่อ่� เติบิ โต 57 www.kalyanamitra.org

เป็นผ้ใู หญ่ก็ยงั ต้องประสบทกุ ขม์ ากข้นึ ไปอกี ใจของแตล่ ะคนจงึ ยิง่ แวบออกนอกกายถี่ข้นึ ๆ จนบางครง้ั กลบั ท�ำใหเ้ กิด ความทกุ ขก์ ายทุกข์ใจทวีความรุนแรงมากกวา่ เดมิ แม้ผ้ ู้้�ที่�่ร่า่ งกายแข็ง็ แรงหากไม่ฝ่ ึึกเก็บ็ ใจไว้ใ้ นกายให้ม้ ีีสติิมั่่�นคง รักั ษาใจให้ผ้ ่่องใสได้้ดีีพอ ประกอบกับั การงาน ที่่�กำ�ำ ลัังกระทำำ�อยู่่�ก็็ยาก สิ่่�งแวดล้้อม ๕ ก็็ไม่่เอื้้�ออำ�ำ นวย แม้้มีีความปรารถนาที่�่จะเป็็นคนดีีของโลก ความปรารถนา แสนดีนั้นย่อมสลายไป เพราะสัมปชัญญะของเขามอดหมดไป ท�ำนองเดียวกบั โจรและคนสับปลับทยี่ กตวั อยา่ งไว้แลว้ หลกั การท�ำงานอยา่ งชาญฉลาดเพิ่มพูนสตสิ ัมปชญั ญะ การที่บุคคลใดจะท�ำงานท่ามกลางความสับสนของโลกกว้าง บุคคลน้ันพึงมีหลักการท�ำงานเพื่อด�ำรงชีวิต อยา่ งชาญฉลาดไม่งมงาย ดังนี้ ๑. การท�ำงานที่ฉลาดจะต้องไม่ก่อให้เกิดหนี้สินใด ๆ มีแต่ท�ำให้เกิดทรพั ย์ไว้เพียงพอหล่อเล้ียงตนเองและ ครอบครวั ใหอ้ ิม่ หน�ำมีสขุ เปน็ อย่างน้อย ยิง่ มเี หลอื เผือ่ ท�ำบญุ ชว่ ยเหลือผูอ้ ่นื คราวคับขันไดก้ ็ยิ่งดี ๒. การงานทีฉ่ ลาด ไมง่ มงายจะตอ้ งเปน็ การงานท่ที �ำให้ผูท้ �ำงานน้ัน ไดโ้ อกาสประคองรกั ษาใจไว้ในกายตลอด เวลาท่ีท�ำงานนั้น ๆ เป็นการงานท่ีมีแต่จะท�ำให้ผู้ท�ำงานใจผ่องใสยิ่งข้ึน และหลีกเลี่ยงการท�ำงานที่ท�ำให้ใจขุ่นมัว ทุกชนิด แม้การท�ำงานนั้นจะท�ำให้ร�่ำรวยล้นฟ้าปานใดก็ตาม แต่การมีสติหมั่นเก็บใจไว้ในกายจะรกั ษาใจให้ผ่องใส 58 สติิ สััมปชัญั ญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สัมั ปชััญญะ เป็็นการป้้องกัันใจไม่่ให้้คิิดเห็็นผิิด ๆ แล้้วสั่่�งการกายให้้พููดผิิด ๆ ทำ�ำ ผิิด ๆ เพิ่่�มทุุกข์์เดืือดร้อ้ นแก่่ตนเอง ที่่�สำ�ำ คััญ การงานที่่ฉ� ลาด ไม่ง่ มงาย เป็น็ การงานที่่�กำำ�จัดั โลภะ โทสะ โมหะ ให้ล้ ดลงอีีกด้้วย ๓. การงานท่ีฉลาดน้ัน จะต้องเปิดโอกาสให้ได้สรา้ งผู้มีสติสัมปชัญญะรุน่ ใหม่และสรา้ งเครอื ข่ายคนดีมีสติ สมั ปชญั ญะ ไวพ้ ัฒนาสงั คมประเทศชาติใหส้ ะอาด มีระเบยี บยิง่ ๆ ข้ึนไป เพราะการท�ำงานอย่างชาญฉลาด มสี ตสิ ัมปชญั ญะจึงท�ำให้ ๑) รตู้ วั ว่าการงานน้ันมีประโยชน์จรงิ ๒) รตู้ ัวว่า งานน้ันเหมาะกบั ตนจรงิ ๓) รตู้ ัวว่างานนั้นสะดวกสบายจรงิ ๔) รตู้ วั ว่างานนั้นฉลาดจรงิ ยอ่ มเปน็ การท�ำงานทม่ี ีแต่ เพิ่มพูนความสขุ ก�ำจัดทุกข์ไปพรอ้ ม ๆ กัน และเป็นงานที่ชว่ ยกลอ่ มเกลาใหผ้ ู้คนในสงั คมน้ัน ๆ มีใจผ่องใส รกั การหา เล้ยี งชีพด้วยวธิ ีสจุ รติ ไม่เดือดรอ้ นตนเองและผอู้ ื่นไปพรอ้ ม ๆ กันดว้ ย จึงเป็นการสมควรอย่างยิ่งที่ผคู้ นทั้งโลกพงึ รบี ขวนขวายลกุ ข้นึ มาฝึกฝนตนเอง สมาชกิ ในครอบครวั เพื่อนบ้าน และผูร้ ว่ มสงั คม ให้มีสติสมั ปชัญญะสมบรู ณ์ตลอด เวลาในการท�ำงานตัง้ แตบ่ ัดนี้ โดยเรมิ่ ตน้ ฝึกเกบ็ ใจไวก้ ลางกายเบา ๆ งา่ ย ๆ สบาย ๆ หมั่นสังเกต และท�ำอย่างสม�่ำเสมอ พรอ้ มกับการท�ำ กิจวัตรส่วนตวั ตงั้ แตต่ ่นื เชา้ จนกระทง่ั กลบั เขา้ นอน หลงั จากท�ำใจจรดกลางกายจนช�ำนาญขณะท�ำงานเป็นประจ�ำ ค�ำถามท�ำนองเหลา่ น้ี จะผดุ ข้ึนมาเอง จากน้ัน จะชา้ หรอื เรว็ ข้ึนอยกู่ บั ความหยุดนิ่งของใจ ค�ำตอบย่อมผดุ ข้นึ เองจากใจใส ๆ นั้น และค�ำตอบกจ็ ะละเอียดไปตาม ล�ำดับ ดังเช่น 59 www.kalyanamitra.org

ค�ำถามที่ ๑ ตัวเราเองและคนทัง้ โลก ท�ำไมจึงตอ้ งท�ำงานประกอบอาชพี แทบไม่มวี ันหยดุ ค�ำตอบที่ ๑ แมแ้ ต่ละวันค�ำตอบจะมีหลายอย่างต่างกันไป แต่สดุ ทา้ ยเมือ่ รกั ษาใจไวน้ ิ่ง ๆ ในกลางกายดพี อ กจ็ ะเหลอื เพยี งค�ำตอบเดยี ว คอื เพราะเราตา่ งตอ้ งมคี า่ ใชจ้ า่ ยประจ�ำทกุ วนั ไมอ่ าจหลกี เลย่ี งได้ เพอื่ เลยี้ งชีวติ ใหอ้ ยรู่ อด ปลอดภยั ถา้ ใครไมอ่ ยากเหนื่อยมาก ก็ต้องรูป้ ระมาณให้ครบทั้ง ๓ ประการ คือ ๑) รูป้ ระมาณการท�ำงานหาทรพั ย์ ๒) รูป้ ระมาณการเก็บรกั ษาทรพั ย์ ๓) รูป้ ระมาณการใช้ทรพั ยอ์ ยา่ งเหมาะสม ค�ำถามที่ ๒ ค่าใช้จ่ายของแต่ละคน แต่ละเพศ แต่ละวัย ซ่ึงอาศัยอยู่บ้านเดียวกัน แม้ต่างคนต่างประหยัด สุด ๆ แลว้ ก็ยงั มีคา่ ใชจ้ ่ายไม่เท่ากัน แล้วเราจะทราบไดอ้ ยา่ งไรว่า ใชจ้ ่ายเท่าไร คือ การรูป้ ระมาณ ค�ำตอบที่ ๒ คา่ ใช้จ่ายของทกุ คนในโลกแบ่งไดเ้ ปน็ ๒ ประเภท ๑) ประเภทค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยตามอำำ�เภอใจ ถ้า้ ไม่ม่ ีีก็แ็ ล้ว้ ไป จึงึ ต้อ้ งวางไว้ก้ ่อ่ น เลืือกพิจิ ารณาประเภทค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยจำ�ำ เป็น็ เท่า่ นั้้�น ๒) ประเภทค่าใชจ้ ่ายจ�ำเปน็ จะขาดไมไ่ ด้ ท้งั เดก็ ผใู้ หญ่ หญงิ ชาย ต่างมีคา่ ใช้จ่ายที่จ�ำเป็นจรงิ เพียง ๒ งบ 60 งบแรก คือ ค่าปัจจยั ๔ โดยเฉพาะ และงบทีส่ อง คอื สง่ิ ทเี่ น่ืองดว้ ยปจั จัย ๔ สติิ สััมปชััญญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สััมปชััญญะ งบแรก ค่าปัจจยั ๔ ได้แก่ ค่าใช้จ่ายส�ำหรบั • อาหาร เครอื่ งดืม่ • เสอื้ ผ้าเครอื่ งนุ่งห่ม • ทอี่ ยู่อาศยั • ยารกั ษาโรค ปัจจัยทัง้ ๔ ประการนี้ ตลอดชวี ติ ใคร ๆ ก็ขาดแมเ้ พียงวันเดยี วไม่ได้ งบทสี่ อง สิง่ ทีเ่ นื่องดว้ ยปัจจัย ๔ ได้แก่ • สงิ่ ทเี่ นื่องด้วยอาหาร เครอื่ งดืม่ เช่น ถ้วย จาน ช้อน ชาม กระทะ หม้อ เปน็ ต้น • สงิ่ ทีเ่ นื่องดว้ ยเสือ้ ผ้า เชน่ สบู่ น�้ำยาท�ำความสะอาดเสื้อผ้า เครอ่ื งซกั ผ้า แปรงซักผา้ เตารดี เปน็ ตน้ • สิง่ ทีเ่ นื่องดว้ ยทีอ่ ยอู่ าศยั เชน่ โตะ๊ เตยี ง ต่งั เกา้ อี้ ไม้กวาด เครอื่ งดูดฝุ่น เป็นตน้ • สงิ่ ทเี่ นื่องด้วยยารกั ษาโรค เชน่ เขม็ ฉีดยา ผ้าพันแผล ส�ำลี แปรงสีฟัน ยาสีฟัน เปน็ ต้น หากควบคุุมค่่าใช้จ้ ่่ายปััจจััย ๔ โดยตรง และสิ่่ง� ที่่เ� นื่่�องด้ว้ ยปััจจัยั ๔ ให้พ้ อเหมาะกับั รายได้ข้ องตน โดยไม่่ ทำ�ำ ให้้ตนต้อ้ งตกเป็น็ หนี้้� แต่พ่ อมีเี หลืือเผื่่อ� ไว้ใ้ ช้้ยามฉุุกเฉิินบ้า้ ง ก็ถ็ ือื ได้ว้ ่า่ เป็น็ ความรู้�ประมาณในปััจจััย ๔ ของผู้�นั้�น และจัดั ได้ว้ ่่าเป็น็ การยกระดับั ความฉลาดไม่ง่ มงาย ไม่่ประมาทของผู้�นั้�นได้้อีีกระดับั หนึ่่�งด้ว้ ย ซึ่่�งการดำำ�รงชีีวิิตแบบ ฉลาดและโง่ง่ มงาย ดัังภาพที่่� ๕ และ ๖ 61 www.kalyanamitra.org

62 ภาพที่�่ ๕ การดำำ�รงชีีวิิตแบบฉลาด สติิ สัมั ปชััญญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๔ สััมปชัญั ญะ ภาพที่่� ๖ การดำำ�รงชีีวิิตแบบโง่ง่ มงาย 63 www.kalyanamitra.org

ขณะที่่�เราทำ�ำ การงานเพื่่อ� ดำ�ำ รงชีวี ิิตอยู่�นั้�น มีีสองสิ่่�งที่่�เราต้้องเสียี ไปโดยไม่่อาจหลีีกเลี่่ย� ง และเรียี กคืืนกลับั มาไม่ไ่ ด้้ คืือ ๑) เสีียเวลาชีวี ิิต เพราะร่า่ งกาย ต้้องแก่ล่ งไปเปล่่า ๆ อย่า่ งไร้้แก่น่ สาร ๒) เสียี โอกาสทำ�ำ ความดีีอย่า่ งอื่�่น www.kalyanamitra.org

๕บทที่่� สติิสัมั ปชัญั ญะ ในกิจิ วััตรประจำำ�วััน www.kalyanamitra.org

กิจวตั รเพื่อฝึกสติสมั ปชัญญะ ทุกครง้ั ท่ีใจแวบออกไปนอกกาย ใจย่อมไม่อาจควบคุมตัวเองได้ เพราะตาก็จะฉุดให้ไปดูรูปท่ีน่าพอใจบ้าง ไม่นา่ พอใจบา้ ง หกู ็จะฉุดใหไ้ ปฟังเสียง จมูกกจ็ ะฉุดให้ไปดมกลิน่ ลน้ิ ก็จะฉุดให้ไปลิ้มรส กายกฉ็ ุดให้ไปสัมผสั ส่ิงของ และใจกจ็ ะฉุดไปคดิ เรอื่ งทน่ี า่ พอใจบา้ ง ไมน่ า่ พอใจบา้ ง จึงมีท้งั รปู -เสียง-กล่นิ -รส-สัมผสั -เรอ่ื งราวทีน่ า่ พอใจและไมน่ า่ พอใจแย่งกนั มากระทบกระทั่งใจ ใจจึงขุ่น มสี ภาพล้มลกุ คลุกคลาน คอื ยนิ ดีเมอ่ื ได้ ยนิ รา้ ยเม่ือเสีย ตอ่ ส่งิ ท่ีมากระทบ และคร�่ำครวญเมอื่ สง่ิ ทตี่ นพอใจตอ้ งเปลย่ี นแปรผนั เปน็ อน่ื ไปตามกฎอนิจจงั คอื อะไรกต็ าม เมอื่ เกดิ ข้นึ แลว้ ยอ่ มตงั้ อยู่ ได้ชว่ั ระยะหน่ึงเท่านั้น สดุ ท้ายก็ต้องดบั ไป เพราะแม้แตต่ ัวเราเองยงั ตอ้ งแก่ เจบ็ ตาย ขอเพียงไมด่ ูเบา ตั้งใจเจรญิ สมาธภิ าวนาเพิ่มพนู สติ ไม่ยอมวา่ งเวน้ ใจท่เี คยแวบหนีออกเทยี่ วกจ็ ะกลับเชื่องลง อยกู่ ลางกายนานข้ึน แลว้ จะรสู้ กึ เองวา่ ใจสดชื่นข้นึ ผอ่ งใสข้นึ ไปตามล�ำดบั ๆ ดว้ ยกจิ วตั ร เกบ็ ใจไวก้ ลางกาย ๓ ประการ ๑. กจิ วัตรสวดมนต์ เช้า-เย็น เปน็ ประจ�ำ ๒. กิจิ วััตรเจริญิ สมาธิิภาวนา เช้้า-เย็็น เป็น็ ประจำำ� ใครถนััดกำำ�หนดใจให้ห้ ยุุดนิ่่�งในกายด้้วยวิธิ ีีไหนก็็ใช้ว้ ิธิ ีีนั้้�น เช่่น กำำ�หนดลมหายใจเข้้า-ออก หรืือกำำ�หนดนิิมิิตเป็็นดวงแก้้วใส หรืือพระพุุทธรูปู ใสไว้้กลางกายอย่่างน้้อยครั้ง� ละ ๑๕-๓๐ นาทีี ดัังภาพที่่� ๗ 66 สติิ สััมปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติิสััมปชััญญะในกิิจวััตรประจำำ�วััน ภาพที่ ๗ เจรญิ สมาธิภาวนาเปน็ ประจ�ำ ๓. กิจิ วััตรเก็็บรักั ษาใจไว้ก้ ลางกายเป็น็ ประจำำ� ตั้้�งแต่ต่ ื่่น� นอนกระทั่่�งกลัับเข้า้ นอน คืือ ไม่่ว่า่ จะอาบน้ำ�ำ� ล้้างหน้า้ 67 แปรงฟันั รับั ประทานอาหาร ล้า้ งจาน ซัักผ้้า ขััดห้อ้ งน้ำ�ำ� กวาดบ้้าน ถููบ้า้ น ออกกำ�ำ ลังั กาย ว่่ายน้ำ�ำ� ขับั รถ ทำ�ำ การงาน www.kalyanamitra.org

เลี้้�ยงชีีพ ขณะทำำ�งานเหล่่านั้้�นไป ก็ท็ ำ�ำ ใจว่า่ งโปร่ง่ โล่ง่ เบาไป พร้อ้ มกับั ประคองเก็็บรักั ษาใจไว้ก้ ลางกาย อาจประคองด้ว้ ย การกำำ�หนดลมหายใจเข้า้ -ออก กำำ�หนดนิิมิิตเป็น็ ดวงแก้ว้ หรืือพระพุุทธรูปู ใส ๆ ก็็ได้้ ดัังภาพที่�่ ๘ 68 ภาพท่ี ๘ หม่นั เกบ็ รกั ษาใจไวก้ ลางกายในทกุ การงาน สติิ สัมั ปชััญญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติสิ ััมปชัญั ญะในกิิจวััตรประจำำ�วันั หลัังจากปฏิิบััติกิ ิจิ วัตั รเก็็บใจไว้ก้ ลางกาย ๓ ประการ อย่า่ งต่่อเนื่่�อง ๓ สัปั ดาห์์ ย่่อมรู้้�ตัวั เองว่่าใจผ่อ่ งใสขึ้�นมา ตามลำ�ำ ดับั แม้ม้ ีีเรื่อ่� งวุ่�นวายใดมากระทบระหว่า่ งวันั ก็ส็ ามารถปล่อ่ ยผ่า่ นและแก้ไ้ ขเหตุกุ ารณ์์ได้ง้ ่า่ ย ใจก็ก็ ลับั ผ่อ่ งใสได้้ รวดเร็ว็ สิ่่ง� ใดที่เ�่ คยรู้้�สึกึ ว่า่ เข้า้ ใจยากก็ก็ ลับั เข้า้ ใจง่า่ ยเพราะความผ่อ่ งใสของใจที่เ�่ พิ่่ม� ขึ้�น ที่่ส� ำำ�คัญั คือื เมื่่อ� ปฏิบิ ัตั ิติ ่อ่ เนื่่�อง ต่่อไป ไม่ช่ ้้าย่่อมเข้้าใจถููกวัตั ถุปุ ระสงค์แ์ ท้้จริงิ ของการใช้ป้ ััจจัยั ๔ แต่ล่ ะชนิิด ดัังภาพที่่� ๙ ตรงตามที่่ท� ่่านผู้้�รู้้�จริงิ ได้้ กล่า่ วไว้้ อันั เป็น็ ต้น้ ทางของความมีสี ติริ ะลึกึ ถึงึ ความจริงิ สิ่่ง� ที่่ต� ้อ้ งทำ�ำ คำ�ำ ที่่ต� ้อ้ งพูดู และมีสี ัมั ปชัญั ญะรู้้�ตัวั ว่า่ ๑. ก่อ่ นใช้พ้ ึึงมีีสติิระลึึกได้ว้ ่่า เสื้้อ� ผ้้า เครื่อ� งนุ่�งห่ม่ แท้จ้ ริงิ มีีไว้้เพื่อ่� ๑) ป้อ้ งกัันบำ�ำ บัดั ความร้อ้ น ความหนาว จากภายนอกและโรคร้อ้ น โรคหนาวภายในกาย ๒) ป้อ้ งกันั บำ�ำ บัดั เหลืือบ ยุงุ ริ้น� ไร สัตั ว์เ์ ลื้้อ� ยคลานไต่ต่ อม และ ลมกระโชกแรง แสงแดดแผดเผา ๓) ปกปดิ อวัยวะกันอาย มีสมั ปชญั ญะรตู้ วั ว่า เสื้อผา้ เครอ่ื งนุ่งห่ม ไม่ไดม้ ีไว้โชว์ ความร�่ำรวย สวย หล่อ หรอื ยว่ั กามราคะใคร ๒. ก่่อนใช้้พึึงมีีสติิระลึึกได้้ว่่า ที่่�อยู่�อาศััย ไม่่ว่่าจะเป็็นกระต๊๊อบเล็็กหรือื คฤหาสน์์ใหญ่่ แท้้จริงิ มีีไว้้เพื่�่อ ๑) ป้อ้ งกันั บำำ�บััดความร้อ้ นความหนาวจากภายนอก และโรคร้อ้ นโรคหนาวจากภายในกาย ทำ�ำ นองเดียี วกับั เสื้้อ� ผ้้า ๒) ป้้องกัันบำำ�บััดเหลืือบ ยุุง ริ้น� ไร สััตว์์เลื้้�อยคลานทั้้�งน้้อยใหญ่่ และลมแดด ๓) ป้อ้ งกัันบำ�ำ บััด ฝน ฟ้า้ อากาศ คะนองกระหน่ำ��ำ ทำ�ำ อันั ตรายคนให้ป้ ่ว่ ยไข้แ้ ละทรัพั ย์ส์ ินิ ให้เ้ สีียหาย ๔) เป็น็ ที่่ท� ำำ�งาน ประกอบกิจิ ส่ว่ นตัวั ร่ว่ มอยู่�เป็น็ สุขุ กัับครอบครัวั พอสบาย มีีสััมปชััญญะ รู้้�ตัวั ว่่าที่�่อยู่�อาศััยไม่่ได้ม้ ีีไว้อ้ วดอำ�ำ นาจวาสนา ให้เ้ ปลืืองค่า่ ใช้้จ่า่ ย ๓. ก่อ่ นกินิ ดื่่ม� พึงึ มีสี ติริ ะลึกึ ได้ว้ ่า่ อาหารและเครื่อ� งดื่่ม� แท้จ้ ริงิ ก็็ ๑) กินิ เพื่่อ� แก้โ้ รคหิวิ ดื่่ม� แก้โ้ รคกระหาย ให้้ ร่า่ งกายแข็ง็ แรงเจริญิ เติบิ โตสมวััย ไม่่หาโรคมาใส่ก่ าย ผลิติ พลัังงานเลี้้�ยงกายให้้อบอุ่�น มีีอายุขุ ัยั ยืืนยาว ๒) เพื่่อ� ให้้มีี 69 www.kalyanamitra.org

เรี่ย� วแรงประกอบอาชีพี และประพฤติปิ ฏิิบัตั ิธิ รรมได้เ้ ต็ม็ ที่่� มีสี ัมั ปชัญั ญะรู้้�ตัวั ว่า่ อาหาร เครื่อ� งดื่่ม� ไม่ไ่ ด้ม้ ีีไว้เ้ พื่อ่� ความ เมามัันทรงพลััง ประดับั ตกแต่่งให้้สวยให้ง้ าม บำ�ำ รุงุ กาม อวดเด่่น อวดรวย อวดกล้า้ ผลาญทรัพั ย์์ ทำ�ำ ลายศีีล เหยีียบ ย่ำ�ำ� ธรรมให้เ้ สีียผู้�เสีียคน ๔. ก่อ่ นใช้้พึงึ มีีสติิระลึกึ ได้ว้ ่่ายารักั ษาโรค แท้จ้ ริงิ ก็็เพื่่�อ ๑) ป้อ้ งกัันบำ�ำ บััดทุุกข์จ์ ากโรคภัยั ไข้้เจ็บ็ ทั้้ง� หลายอันั เกิดิ จากสิ่่ง� แวดล้อ้ มภายนอก ๒) ป้อ้ งกันั บำ�ำ บัดั โรคภัยั ไข้เ้ จ็บ็ ทั้้ง� หลายอันั เกิดิ จากความประมาทในการป้อ้ งกันั บำำ�บัดั โรคอัันเกิดิ จากภายในทั้้�งโรคร้อ้ น โรคหนาว โรคหิิว โรคกระหาย โรคปวดอุจุ จาระ โรคปวดปััสสาวะ มีีสัมั ปชััญญะ รตู้ วั วา่ ยารกั ษาโรคไมไ่ ด้มีไว้บ�ำรงุ กาม บ�ำเรอความสขุ ต่าง ๆ ใหห้ ลงใหลมัวเมา เมื่อ�่ ใจผ่อ่ งใสเพิ่่ม� ขึ้�นมากเท่า่ ไร ยิ่�งเห็็นชััดขึ้�นมาในใจด้้วยตนเองว่า่ ขุุมทรัพั ย์์ทางปััญญาของมนุุษย์์ ไม่ไ่ ด้อ้ ยู่� ที่่โ� รงเรียี นหรือื สถาบันั การศึึกษาใด ๆ แต่เ่ ก็บ็ ไว้้มากมายมหาศาลที่่ศ� ูนู ย์ก์ ลางกายของตนเอง มีีปริมิ าณมากยิ่ง� กว่า่ ความรู้้�จากห้้องสมุุดทั้้�งโลกมากองรวมกััน รอเวลาให้้ผู้�นั้�น ตั้้�งสติิมั่่�นเก็็บใจไว้้ในกายนิ่่�ง ๆ นาน ๆ อย่า่ งสบาย ๆ ได้้ ชำำ�นาญพอ แล้ว้ ความจริงิ อย่า่ งลึึกซึ้้�งในสรรพสิ่่�งทั้้ง� หลาย ย่อ่ มหลั่่�งไหลออกมาให้้รู้�แจ้ง้ แจ่ม่ ชััด ตรงตามที่ท�่ ่า่ นผู้้�รู้้�จริงิ ได้้กล่่าวไว้้อย่่างแน่่นอน 70 สติิ สััมปชัญั ญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติสิ ััมปชััญญะในกิจิ วััตรประจำ�ำ วััน ภาพท่ี ๙ วัตถปุ ระสงค์แท้จรงิ ของการใชป้ ัจจยั ๔ 71 www.kalyanamitra.org

กิิจวััตรเพื่่อ� ฝึกึ สติสิ ััมปชัญั ญะ สวดมนต์์เช้้า-เย็น็ เป็น็ ประจำำ�ทุุกวันั เจริญิ สมาธิิภาวนาเช้้า-เย็น็ เป็น็ ประจำำ�ทุกุ วััน เก็็บรักั ษาใจไว้้กลางกายเป็น็ ประจำ�ำ ตั้้ง� แต่่ตื่�่นนอนจนกระทั่่�งกลับั เข้้านอน 72 สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติิสััมปชััญญะในกิจิ วััตรประจำ�ำ วันั ความส�ำคญั ของการฝกึ สตสิ มั ปชญั ญะในระดบั ครอบครวั พ่่อแม่่ผู้�ปกครองที่่�ใจใส ในระดัับที่ต่� ระหนัักเห็็นคุณุ ประโยชน์์ของการเจริญิ สมาธิภิ าวนาเพิ่่ม� พููนสติิสััมปชััญญะ ว่า่ ก่อ่ ให้้เกิดิ ปัญั ญาจากภายในมากเช่น่ นี้้� ย่อ่ มตััดใจสละเวลาระหว่า่ งวััน เพื่อ่� เจริญิ สมาธิภิ าวนาแม้้เพีียงชั่ว� โมงละ ๑ นาทีี โดยนั่่�งเจริญิ สมาธิิภาวนาหรืือนำ�ำ ใจมาเก็็บรักั ษาไว้ท้ ี่�่กลางกายขณะที่่�ทำำ�ภารกิิจต่่าง ๆ ทั้้ง� ที่�่บ้้านและที่�่ทำ�ำ งาน แม้้ ขณะอยู่�ในห้อ้ งน้ำ�ำ� เป็น็ ประจำำ� ไม่ช่ ้้าพ่่อแม่ผู่้�ปกครองท่่านนั้้�น ย่่อมเห็น็ ได้้ด้้วยตนเองอีีกว่่า การที่�่ตนตั้้�งหน้า้ ตั้้�งตาอบรม สั่่ง� สอนลูกู หลานให้ร้ ักั ความสะอาด จัดั ระเบีียบสิ่่ง� ของอย่า่ งถูกู วิธิ ีีและทำ�ำ ทันั ทีีนั้้�น เป็น็ สิ่่ง� ที่ถ�่ ูกู ต้อ้ งอย่า่ งยิ่ง� เพราะเป็น็ การ ปลููกฝัังให้้ลููกหลานไม่ม่ ักั ง่า่ ย ซึ่่�งถืือว่า่ เป็น็ การละชั่�วขั้�นต้้น และเป็็นการทำำ�ความดีีขั้้�นพื้้�นฐานของมนุุษยชาติอิ ีีกด้ว้ ย ซึ่่�งการฝึึกสติิสััมปชััญญะนั้้�นทำ�ำ ได้้โดย • การสอนลูกใหอ้ าบน�้ำ ล้างหนา้ แปรงฟัน ท�ำความสะอาดรา่ งกายทุกซอกมมุ อย่างนุ่มนวลถกู วิธี • การสอนลููกให้้ทำำ�ความสะอาดของเล่น่ และของใช้ส้ ่ว่ นตัวั ให้ถ้ ูกู วิธิ ีี • การสอนลกู ใหจ้ ดั เก็บ เรยี ง ซอ้ น ของทที่ �ำความสะอาดแล้ว เป็นแถว เป็นแนว เปน็ ชัน้ อยา่ งถกู วิธี • การสอนลูกู ให้้รีีบล้้างถ้้วย จาน ช้อ้ น ชาม ทัันทีีที่ร�่ ับั ประทานอาหารเสร็จ็ ให้ถ้ ูกู วิธิ ีี • การสอนลกู ให้กิน นอน ตืน่ ขับถ่ายเปน็ เวลาตั้งแตย่ งั เล็ก ฯลฯ เมื่อ�่ ฝึกึ อย่า่ งนี้้�แล้ว้ จึงึ มั่่น� ใจได้ว้ ่า่ ลูกู หลานจะมีีสุขุ ภาพดีี แข็ง็ แรง เจริญิ เติบิ โตสมวัยั โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� ในขณะที่�่ สอนให้ลูกท�ำกจิ วัตร ท�ำความสะอาด และจดั ระเบยี บไป กช็ ี้เหตุแสดงผล ตชิ มไปแบบสบาย ๆ อารมณ์ดี ลูกยอ่ มรสู้ ึก 73 www.kalyanamitra.org

อบอุน่ ใจ ใจลูกจึงไมแ่ ล่นออกไปนอกตัว ไมไ่ ปตดิ เกม ไม่ไปตดิ เรอ่ื งไรส้ าระต่าง ๆ และการได้ท�ำความสะอาด จดั ระเบยี บดว้ ยมอื ของตนเอง จะเปน็ เครอื่ งดงึ ดดู ใจ ให้พอใจ สบายใจ มีสติดึงใจให้หยุดมั่นอยู่กลางกายตามพ่อแม่ ไปโดยอัตโนมัติ แน่นอนวา่ หากพอ่ แมผ่ ปู้ กครองทงั้ หลาย ตนื่ ตวั ข้นึ มาปฏบิ ตั กิ จิ วตั รเกบ็ ใจไวก้ ลางกาย ๓ ประการ คอื ๑) กจิ วตั ร สวดมนต์ ๒) กจิ วตั รเจรญิ สมาธภิ าวนา ๓) กจิ วตั รเกบ็ รกั ษาใจไวก้ ลางกายเปน็ ประจ�ำ อยา่ งทว่ั หนา้ มน่ั ใจไดว้ า่ ลกู หลาน ทกุ คนเม่อื โตข้ึน ยอ่ มรดู้ ว้ ยใจว่าพอ่ แมผ่ ปู้ กครองรกั ตนมากขนาดไหน พกี่ ร็ วู้ ่าน้องรกั ตน น้องกร็ วู้ า่ พรี่ กั ตน โดยรจู้ าก คำ�ำ ติชิ ม ความเหนื่�่อย ความสนุุกไปด้ว้ ยกันั ขณะทำ�ำ ความสะอาด จัดั ระเบีียบ การเอาใจเขาใส่ใ่ จเรา เอาใจเราใส่่ใจเขา แล้ว้ กลายเป็น็ ความเห็น็ ใจ ถนอมใจกันั ที่ส�่ ำำ�คัญั เมื่อ่� โตขึ้�น ลูกู หลานทุกุ คนย่อ่ มรู้้�จักั ถนอมใจพ่อ่ แม่ผู่้�ปกครอง ไม่ย่ อม ทำำ�อะไรที่่�ไม่่เหมาะสม ไม่่ดีีงามให้้พ่่อแม่่ผู้�ปกครองช้ำำ��ใจ เกิิดหิิริโิ อตตััปปะ มีีความละอายและเกรงกลััวต่่อบาป กลััวพ่อ่ แม่ผู่้�ปกครองจะเสียี ใจเพราะความประพฤติไิ ม่เ่ หมาะสมของตน เมื่อ่� เป็น็ ดังั นี้้�ลูกู จะเป็น็ คนช่า่ งสังั เกต มีีความ เคารพต่่อพ่่อแม่่ผู้�ปกครอง มีีระเบีียบวินิ ััย มีีความอดทน และมีีความเสีียสละเพิ่่�มมากขึ้�น พ่อแม่ ผู้ปกครองท่ียอมสละเวลาอันมีค่าขณะประกอบอาชีพประจ�ำวันเพียง ๑ นาทีต่อช่ัวโมง เจรญิ สมาธิ ภาวนาเพือ่ เพ่ิมพนู สตสิ มั ปชัญญะเปน็ ประจ�ำอยา่ งไมล่ ดละ ตอ่ ไปไม่นานท่านเหลา่ น้ัน ยอ่ มเหน็ ความจรงิ นา่ ตระหนก ประจ�ำโลก ๔ ประการทถี่ ูกมองขา้ มมานานแสนนาน และจะท�ำให้พ่อแมผ่ ู้ปกครองเหล่าน้ัน ยิง่ ตอ้ งเรง่ ฝึกสตเิ กบ็ ใจไว้ ในกายใหห้ ยดุ นิ่งมัน่ คงย่งิ ข้ึน และรบี เตอื นสติใหช้ าวโลกตระหนักถึงอันตรายเหลา่ นั้น เรง่ รบี ฝึกสตติ ามมาด้วย 74 สติิ สััมปชััญญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติสิ ััมปชัญั ญะในกิิจวััตรประจำำ�วััน ความจรงิ น่าตระหนกประจ�ำโลกที่ถูกมองข้าม ประการที่ ๑ ทุกคนเกิดมาพรอ้ มกับความไม่รูจ้ รงิ อะไรเลย ทุกอย่างต้องเรยี นรูใ้ หม่หลังจากเกิดแล้วท้ังสิ้น สิ่งท่ีเรยี นรู้ ภายหลงั แตล่ ะอยา่ งก็อาจมีทั้งรผู้ ดิ และรถู้ กู แมร้ ถู้ ูกก็อาจจะรไู้ ม่ครบ รไู้ มล่ กึ ตัวอย่างความไมร่ ทู้ ี่ค้างคาใจทุกคนคอื เราคืือใคร เกิิดมาทำ�ำ ไม ก่อ่ นเกิิดมาจากไหน จะตายเมื่่�อไหร่่ ตายแล้ว้ จะไปไหน ที่ส�่ ำำ�คัญั ที่�่สุดุ คืือ เกิดิ มาทำ�ำ ไม เพราะเป็น็ เหตุใุ ห้เ้ ราขาดความมั่่น� ใจตนเองแม้ข้ ณะทำำ�ความดีี เพราะไม่รู่้�แน่่ชัดั ว่า่ ดีี-ไม่ด่ ีี ตัดั สินิ อย่า่ งไร เมื่อ�่ ทำ�ำ ไปแล้ว้ จะเกิิดผลร้า้ ยตามมาอย่า่ งไรแน่่ นอกจากไมร่ อู้ ะไรจรงิ คนสว่ นใหญย่ งั ไมพ่ ยายามหาค�ำตอบ เพราะไมร่ วู้ า่ จะตอ้ งรไู้ ปท�ำไม ตลอดชีวติ แตล่ ะคน จึงท�ำผิดท�ำพลาดให้ตนเองและผู้อื่นต้องเดือดรอ้ นเสมอ เป็นเหตุให้มนุษย์มีความกลัวฝังลึกอยู่ในใจ แล้วกลายเป็น โรคกลวั นานาชนิดตามมา ซ่ึงโรคกลวั ท่ีหนักหนาสาหสั ทีส่ ดุ ของทกุ คน คอื โรคกลัวตาย ความจรงิ น่าตระหนกประจ�ำโลกที่ถูกมองข้าม ประการที่ ๒ ทกุ คนเกิดมาพรอ้ มกบั ความทกุ ข์ ทราบไดจ้ ากอาการของทารกแรกเกดิ ทนั ทีทค่ี ลอดจากครรภ์มารดา ไม่มี ทารกคนใดหััวเราะหรืือยิ้�ม มีีแต่่เสีียงร้อ้ งไห้้จ้้าลั่่�นโลก ราวกัับต้้องการประกาศให้้โลกรู้�ว่า ข้้าพเจ้้าเกิิดมาพร้อ้ มกัับ ความทุกุ ข์์ คืือ เริ่ม� เป็น็ ทุกุ ข์จ์ ากการเกิดิ โดยเกิดิ มาพร้อ้ มกับั โรคประจำ�ำ กาย ๖ และโรคประจำ�ำ ใจ ๓ โรคประจำ�ำ กาย ๖ นี้้� 75 www.kalyanamitra.org

แม้ห้ มอเทวดาก็ร็ ักั ษาไม่ห่ าย ทุกุ คนต้อ้ งเกิดิ และตายพร้อ้ มกับั มันั ซึ่่�งได้แ้ ก่่ ๑) โรคหนาว ๒) โรคร้อ้ น ๓) โรคหิวิ ๔) โรคกระหาย ๕) โรคปวดอุจุ จาระ ๖) โรคปวดปััสสาวะ ส่ว่ นโรคประจำ�ำ ใจ ๓ นั้้�น ได้แ้ ก่่ ๑) โรคโลภะ ๒) โรคโทสะ ๓) โรคโมหะ ซึ่่�งฝังั ติดิ อยู่�ในใจเราตลอดเวลาเช่น่ กันั เมื่่�อใดเราขาดสติิ โรคประจำำ�ใจ ๓ นี้้�จะคอยบีีบคั้้�นให้้เราต้อ้ งทำ�ำ กรรมชั่�วต่่าง ๆ หนัักบ้า้ ง เบาบ้้าง ซึ่่�งหากพิจิ ารณาอย่่างถ่อ่ งแท้้แล้้ว จะเห็็นได้้ว่่าโรคประจำำ�กาย ๖ และโรคประจำำ�ใจ ๓ นี้้�เอง ที่่�เป็น็ ต้น้ เหตุุแท้จ้ ริงิ ของปัญั หาต่า่ ง ๆ ทั้้ง� โลก ซึ่่�งโรคประจำ�ำ กาย ๖ และโรคประจำ�ำ ใจ ๓ นี้้� ดังั ภาพที่่� ๑๐ ทัันทีีที่่ท� ารกคลอดจากครรภ์์มารดา โรคประจำ�ำ กาย ๖ จะบังั คัับให้้ทารกต้้องทุุกข์์กัับโรคปวดอุจุ จาระ-ปัสั สาวะ จากการขัับของเสีียออกจากร่า่ งกาย และยัังต้้องมีีปััจจััย ๔ มารองรับั ได้้แก่่ ๑) อาหารและน้ำ�ำ� เพื่�่อป้้องกัันโรคหิิว- กระหายกำำ�เริบิ ๒) เสื้้อ� ผ้า้ เครื่อ่� งนุ่�งห่ม่ ๓) ที่่�อยู่�อาศัยั เพื่�อ่ ป้อ้ งกัันโรคหนาว-ร้อ้ นกำำ�เริบิ ๔) ยารักั ษาโรค เพื่อ�่ ป้อ้ งกันั โรคร้า้ ยต่า่ ง ๆ ที่�่พร้อ้ มจะกลุ้�มรุมุ เข้้ามาทำ�ำ ร้า้ ย ซึ่่�งทารกย่อ่ มหาปัจั จััยเองไม่ไ่ ด้้ ต้้องอาศััยพ่่อแม่่ผู้�ปกครองตระเตรีียม ไว้ใ้ ห้้ หากพ่อ่ แม่ผู่้�ปกครองปล่อ่ ยปละละเลย ปฏิบิ ัตั ิผิ ิดิ ต่อ่ โรคประจำ�ำ กาย ๖ ของลูกู น้้อยเป็น็ ประจำ�ำ กว่า่ ลูกู จะโตย่่อม เกิิดโรคกายอีีกนานาชนิิดตามมา ทั้้ง� โรคใหม่่และโรคเก่่ารวมกัันเข้้า ย่่อมก่่อให้เ้ กิิดปััญหาสุขุ ภาพ ปัญั หาสุุขภาพนี้้�จะ บีบคัน้ ครอบครวั ให้ตอ้ งมภี าระคา่ ใช่จา่ ยเพม่ิ ข้ึนจากคา่ ใชจ้ า่ ยปกติทเ่ี ป็นภาระหนักอยู่แลว้ เมอ่ื ขาดแคลนกต็ อ้ งแยง่ กนั กินแย่งกันใช้ทรพั ยากรท่ีมีอยู่อย่างจ�ำกัด ปัญหาความยากจนย่อมก่อเกิดในครวั เรอื นและสังคมตามมาจนกลายเป็น ปัญหาใหญข่ องหลาย ๆ ประเทศทว่ั โลก เม่ือเกดิ ความขาดแคลน ความเห็นแก่ตวั ยอ่ มเกิดข้ึน แมเ้ ปน็ เด็กกพ็ รอ้ มจะ 76 หวง ไม่อยากแบ่งปนั อะไรกบั ใคร ๆ แมข้ นม นม เนย ของเลน่ เลก็ ๆ น้อย ๆ กับพี่น้องของตนเอง สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติสิ ััมปชัญั ญะในกิจิ วััตรประจำำ�วันั เมอื่ เตบิ ใหญ่ ปญั หาสขุ ภาพ ปญั หาขาดแคลน รวมทง้ั ความหวงสิง่ ของเกา่ อยากได้สิง่ ของใหม่ ยอ่ มบบี บังคบั ใจให้แวบออกนอกกายเพ่ือไปแสวงหาปัจจัย ๔ และส่ิงของต่าง ๆ ที่ตนปรารถนาอยากได้ถี่ข้นึ ๆ เพ่ือตอบสนอง ความอยากที่ไม่รูจ้ บ แม้ในส่ิงของท่ีไม่ใช่สิ่งของของตน คือ โรคโลภะก�ำเรบิ ซ่ึงก็ได้มาบ้าง ไม่ได้บ้าง ถ้าไม่ได้ ก็็ขััดเคืืองใจ คืือ โรคโทสะกำำ�เริบิ ถ้า้ ได้้สิ่่�งของที่�่ถูกู ใจมาแล้้ว ก็เ็ กิิดโรคโมหะกำ�ำ เริบิ คืือ หลงโง่ว่ ่่า สิ่่ง� ที่่ไ� ด้้มาแล้ว้ นั้้�น จะอยู่่�กัับตนนาน ๆ แต่่ต้อ้ งผิดิ หวััง เพราะสิ่่�งของต่า่ ง ๆ ที่ไ�่ ด้้มานั้้�นเป็น็ ธรรมชาติิว่่า ทุกุ สิ่่ง� เมื่่อ� เกิดิ ขึ้�นแล้ว้ ย่่อมตั้้ง� อยู่� ได้้ชั่่�วครู่�ยามสุุดท้้ายก็แ็ ตกดัับไป ใจจึึงกลัับเป็็นทุุกข์์ชนิิดใหม่่ คืือ เกิิดทุุกข์์เพราะความพลััดพรากจากของรักั ของ ชอบใจนั้้�น ใจก็็ถูกู บัังคัับเพราะความอยากได้ใ้ หม่อ่ ีีก ความวนเวีียนเป็น็ ทุกุ ข์์ทั้้ง� ทางกายและทางใจเช่น่ นี้้�จึงึ เกิิดไม่่รู้้�จบ ตลอดชีีวิติ กลายเป็น็ ว่า่ ตลอดชีีวิติ ของผู้�คนทั้้ง� โลกมีีแต่ค่ วามทุกุ ข์ไ์ ม่ร่ ู้้�จบ ตั้้ง� แต่ท่ ุกุ ข์จ์ ากการคลอด ทุกุ ข์จ์ ากโรคประจำำ� กาย ๖ ทุุกข์์จากการแสวงหาทรัพั ย์์ ถ้า้ ไม่ไ่ ด้ก้ ็ท็ ุกุ ข์เ์ พราะเสีียใจ ได้้มาไม่่นานก็ท็ ุกุ ข์เ์ พราะพลััดพราก ถ้า้ พบกัับสิ่่�งที่่�ไม่่ ถููกใจก็็ทุุกข์์เพราะขััดใจ แม้้ถึึงคราวต้้องตายก็็ยิ่�งทุุกข์์ใหญ่่ คืือ ทุุกข์์เพราะไม่่รู้้�ว่่าตายแล้้วจะไปไหน เพราะคน ทั่่ว� ไปหากไม่่ได้้ฟังั ธรรมจากท่่านผู้้�รู้้�จริงิ ย่อ่ มขาดสติิสััมปชััญญะ ถูกู โรคโง่โ่ มหะท่ว่ มใจจนกระทั่่�งตาย โรคประจำำ�ใจ ๓ ที่่�ฝัังอยู่�ในใจมาตั้้�งแต่่เกิิดนี้้�ยัังไม่่จบ ยัังหมัักหมมใจหนาแน่่นยิ่�งขึ้�นและฝัังลึึกในใจตามไปชาติิหน้้าอีีกด้้วย 77 www.kalyanamitra.org

78 ภาพที่ ๑๐ โรคประจ�ำกาย ๖ และโรคประจ�ำใจ ๓ สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติสิ ัมั ปชัญั ญะในกิจิ วััตรประจำำ�วััน ความจรงิ น่าตระหนกประจ�ำโลกท่ี ถูกมองข้าม ประการที่ ๓ ทุกุ คนเกิิดมาพร้อ้ มกับั ความสกปรก ไม่่มีีทารกคนไหนที่่�พึ่่�งคลอดออกมาแล้้วเนื้้�อตััวสะอาด ไม่่เปื้้�อนเลืือด ไม่เ่ ปื้อ้� นน้ำ�ำ� เหลืือง เมืือกจากครรภ์ม์ ารดาท่ว่ มตัวั ตั้้ง� แต่ห่ ัวั จรดฝ่า่ เท้า้ และนัับแต่ว่ ินิ าทีีที่ค่� ลอดนั้้�นเป็น็ ต้น้ มา จนเติบิ ใหญ่่ กระทั่่ง� ตลอดชีีวิติ มนุุษย์ม์ ีีแต่ส่ิ่่ง� สกปรกไหลออกจากทวารทั้้ง� ๙ ของตน ไม่ว่ ่า่ งเว้น้ แม้ว้ ินิ าทีีเดีียว ไม่ว่ ่า่ สิ่่ง� ที่อ่� อกมานั้้�น จะเป็น็ ลมหายใจ เป็น็ ของเหลว เช่่น น้ำ�ำ� มููก น้ำ�ำ� ลาย เหงื่่อ� ปัสั สาวะ จะเป็น็ ของแข็็ง เช่น่ อุุจจาระ ขี้�ไคล ขี้�ตา ล้้วนสกปรก ทั้้�งสิ้้�น และสุุดสกปรกส่่งท้้ายชีีวิิตของแต่่ละคน คืือ ศพของผู้�นั้�นเอง ที่จ่� ะส่่งกลิ่่น� เหม็็นเน่า่ จึงึ ต้้องตกเป็น็ ภาระให้ค้ น ข้า้ งหลัังต้้องจัดั การให้ส้ ะอาดเรีียบร้อ้ ยต่่อไป ดงั ทที่ า่ นผรู้ จู้ รงิ ไดก้ ลา่ วไวว้ า่ “กายของเราทกุ คนตา่ งเนา่ เปอ่ื ยอยเู่ ปน็ นิจ เพราะฉะน้ันไมว่ า่ เสอื้ ผา้ เครอื่ งนุ่งหม่ อาหาร ทอี่ ยอู่ าศยั เลก็ ๆ แคก่ ระตอ๊ บกลางนาหรอื มหาราชวงั ใหญโ่ ต รวมถงึ ยารกั ษาโรคทกุ ชนิด ซึ่งเดมิ นั้นแสนสะอาด ปานใดกต็ าม ถา้ มาถกู ต้องกับกายของเราเข้า ยอ่ มสกปรกเป้ือนเปรอะนา่ เกลียดอยา่ งยงิ่ เหมือนกนั หมด ไมม่ ีเว้น เลยแม้แต่คนเดยี ว” เพราะเหตนุ ี้ ถ้าใครเกิดมาแลว้ แม้ไม่ท�ำความช่วั ใด ๆ เลย แต่ไมต่ ง้ั ใจท�ำความดีใหส้ ุดชีวติ ของตน ยอ่ มไดช้ ื่อวา่ คนขยะ คนรกโลกอยู่นั่นเอง ถา้ ใครเผลอสตหิ งดุ หงดิ กบั ความสกปรกทเี่ กดิ จากตนเองแลว้ แตไ่ มพ่ ยายามฝกึ ฝนตนใหร้ จู้ กั ท�ำความสะอาด จดั ระเบยี บรา่ งกายและสงิ่ ของเครอื่ งใช้ ตลอดจนควบคมุ ก�ำจดั ความสกปรกทอี่ อกมาจากรา่ งกายตนเองใหถ้ กู วธิ ี มนี ิสยั มกั งา่ ย ชอบโยนภาระการท�ำความสะอาด การจดั ระเบยี บใหผ้ อู้ นื่ ท�ำแทน เอาแตห่ งดุ หงดิ ขาดความรบั ผดิ ชอบ กจ็ ะเปน็ 79 www.kalyanamitra.org

คนสกปรกท้ังกายและใจ ความชั่วอ่ืน ๆ จะก่อเกิดตามมา และกลายเป็นผู้เพาะปัญหาสังคมและปัญหาเศรษฐกิจให้ ระบาดอย่างไม่รจู้ บแกผ่ ูค้ นทั้งโลก ซ่งึ ความช่วั ทเี่ กดิ จากความมกั ง่ายนี้ ดงั ภาพที่ ๑๑ ตรงกนั ขา้ มหากเราเองแมไ้ มไ่ ดม้ อี �ำนาจวาสนาพเิ ศษใด ๆ แตต่ ง้ั ใจศกึ ษา ฝึกฝนอบรมตนเองใหส้ ามารถปอ้ งกนั ก�ำจดั ความสกปรกจากกายตนให้ลดลง ท�ำความสะอาด จัดระเบยี บทั้งรา่ งกาย ส่ิงของไดถ้ ูกต้องเหมาะสม ไม่ท�ำให้ ใครตอ้ งเดือดรอ้ นเพราะความสกปรกนั้น ๆ กจ็ ดั วา่ เป็นความดีไดร้ ะดบั หน่ึง เพราะแมท้ ั้งโลกยงั ไมส่ ะอาดแต่กไ็ มไ่ ด้ สกปรกเพราะเรา หากเราต้ังใจชักชวนคนรอบข้างให้ช่วยกันท�ำความสะอาด จัดระเบียบทั้งรา่ งกาย ส่ิงของต่าง ๆ เช่นเดียวกัน และรว่ มใจกันชักชวนต่อ ๆ กันไป วันหน่ึงโลกท้ังโลกก็อาจสะอาดได้ด้วยหน่ึงสมองสองมือของมนุษย์ โดยไมย่ ากจนเกินไป 80 สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติิสัมั ปชััญญะในกิจิ วััตรประจำำ�วััน ภาพท่ี ๑๑ ความมักง่ายก�ำเนิดความชั่ว 81 www.kalyanamitra.org

ความจรงิ น่าตระหนกประจ�ำโลกที่ถูกมองข้าม ประการท่ี ๔ สัตว์โลกตกอยู่ใต้กฎแห่งกรรม ทันทีท่ีเกิด ทุกชีวิตต่างตกเป็นนักโทษรอประหารของโลก ตกอยู่ภายใต้ กฎเหลก็ ทไ่ี ม่เคยติดประกาศให้ใครรู้ คือ กฎแห่งกรรม กฎนี้มีอ�ำนาจครอบคลมุ ไปทัง้ โลก ใคร ๆ กป็ ฏเิ สธไม่ได้ เปน็ เสมืือนกฎหมายร้า้ ยแรงที่จ�่ ้อ้ งแทงเชืือดเฉืือนผู้�คนทั้้ง� โลกอยู่�เบื้้อ� งหลังั ต้อ้ งรอให้ท้ ่า่ นผู้�รู้�ผู้�เห็น็ ความจริงิ ทุกุ สรรพสิ่ง� ด้ว้ ย ญาณทััสสนะ คืือ ความสว่่างภายในจากการเจริญิ สมาธิิอย่่างยิ่�งยวดของท่่าน ค้้นพบแล้้วนำ�ำ มาประกาศ ชาวโลกจึึง ทราบได้้ ซึ่่�งตลอดยุุคสมััยของท่่านเองก็็ไม่่สามารถประกาศให้้ทราบกัันได้้ทั่่�วโลก ครั้น� กาลเวลาผ่่านไป ชาวโลกทั้้�ง หลายก็ห็ ลงลืืมกฎแห่ง่ กรรมที่ค�่ ้น้ พบได้โ้ ดยยากนี้้�อีีก ต้อ้ งรออีีกนานนัับอสงไขย ๆ กัปั ท่า่ นผู้้�รู้้�จริงิ องค์ใ์ หม่จ่ ึงึ มาค้น้ พบ แล้ว้ ประกาศให้ช้ าวโลกทราบใหม่อ่ ีีกครั้ง� สาเหตทุ ่เี รยี กทกุ คนวา่ เปน็ นักโทษรอประหารของโลกเพราะ ๑. ทกุ คนในโลก เมอ่ื เกดิ แลว้ ยอ่ มออกไปจากโลกน้ีไมไ่ ด้ ตา่ งตอ้ งตายในคกุ คอื โลกน้ี แมม้ บี างคนเคยเลด็ ลอด ออกไปถงึ ดวงจนั ทรไ์ ด้ แต่ดวงจันทรก์ เ็ ป็นเพียงคกุ บรวิ ารของโลก สดุ ท้ายคนเหลา่ นั้นกต็ ้องกลบั มาตายในโลก ๒. เน่ืองจากทุกคนต่างรวู้ ่าตนเอง ถึงอย่างไรวันหน่ึงกต็ อ้ งตาย คือ ตอ้ งถูกประหารแน่ ๆ เพียงแตไ่ ม่รวู้ นั ตาย จึงกลายเปน็ นักโทษรอประหาร ตกอยู่ในความหวาดกลัวความตายตลอดชีวติ 82 ๓. กฎแหง่ กรรมตราไว้สั้น ๆ ว่า ท�ำดีไดด้ ี ท�ำช่วั ได้ช่วั แต่ไมม่ ีการอธบิ ายขยายความใด ๆ ทัง้ สน้ิ ท่านผู้รจู้ รงิ จึงไดเ้ มตตาขยายความให้ฟังวา่ ค�ำว่า กรรม แปลวา่ การกระท�ำ มคี วามหมาย ๓ ประการ ไดแ้ ก่ สติิ สัมั ปชััญญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติสิ ััมปชััญญะในกิจิ วััตรประจำ�ำ วััน ๓.๑ กรรมเปน็ การกระท�ำท่เี กดิ จากเจตนา คอื ต้งั ใจท�ำ ๓.๒ กรรมเปน็ การกระท�ำของคนทยี่ งั มกี เิ ลส คอื ผทู้ ย่ี งั มโี รคประจ�ำใจ ๓ ไดแ้ ก่ โรคโลภะ โรคโทสะ โรคโมหะ ถ้าหมดกิเลสแล้วเชน่ เดยี วกับท่านผ้รู จู้ รงิ การกระท�ำของท่านกล็ ว้ นไม่เปน็ กรรม เป็นแตเ่ พยี งกิรยิ าอาการเทา่ นั้น ๓.๓ กรรมเป็น็ การกระทำำ�ที่ย่� ังั มีีการให้ผ้ ลต่อ่ ไปอีีก หลังั จากเสร็จ็ การกระทำำ�นั้้�นแล้ว้ โดยคนเรากระทำ�ำ กรรม ได้้ ๓ ทาง คืือ ๑) ทางกาย คืือ การใช้ม้ ืือ เท้า้ และอวัยั วะอื่�่น ๆ กระทำ�ำ เรีียกว่่า กายกรรม ๒) ทางวาจา คือ การพูด เรยี กว่า วจกี รรม ๓) ทางใจ คือ การคิด เรยี กว่า มโนกรรม 83 www.kalyanamitra.org

ความไม่ร่ ู้้ท�ี่่�ค้้างคาใจทุกุ คนคืือ เราคืือใคร ก่อ่ นเกิิดมาจากไหน ตายแล้้วจะไปไหน ตายเมื่อ�่ ไหร่่ ที่่ส� ำำ�คัญั ที่่ส� ุดุ คืือ ไม่ร่ ู้้ว� ่่าเกิดิ มาทำ�ำ ไม เพราะไม่ร่ ู้้จ� ริงิ ในสิ่่ง� เหล่า่ นี้้� จึงึ เป็น็ เหตุุให้้ขาดความมั่่น� ใจในตนเอง แม้้ขณะทำ�ำ ความดีี 84 สติิ สัมั ปชััญญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติิสััมปชััญญะในกิิจวััตรประจำำ�วััน หลัักเกณฑ์ต์ ััดสินิ กรรมดีี-ชั่่ว� กรรม เป็นค�ำกลาง ๆ ยังไม่ได้หมายความว่า ดีหรอื ชั่ว ต่อเมื่อใดเราได้กระท�ำอย่างใดอย่างหน่ึง หากเป็น การกระท�ำที่ดี เรยี กว่า กุศลกรรมบ้าง สุจรติ กรรมบ้าง บุญบ้าง ภาษาไทยเรยี กรวม ๆ ว่า ท�ำความดี หากเป็น การกระท�ำท่ไี มด่ ีกเ็ รยี กวา่ อกุศลกรรมบา้ ง ทุจรติ กรรมบ้าง บาปบ้าง ภาษาไทยเรยี กรวม ๆ ว่า ท�ำความชั่ว ท่านผ้รู จู้ รงิ ไดเ้ มตตาให้เกณฑต์ ัดสนิ กรรมดีกรรมชว่ั ไวว้ ่า ๑. กรรมดี คอื การกระท�ำใด เมื่อท�ำแลว้ ท�ำใหผ้ ู้ท�ำไมต่ ้องเดอื ดรอ้ นใจภายหลัง อีกทง้ั มใี จเบิกบาน เสวยผล ของการกระท�ำอยู่ การกระท�ำนั้นยอ่ มเปน็ การกระท�ำดี ๒. กรรมช่ัว คือ การกระท�ำใด เม่ือกระท�ำแล้ว ท�ำให้ผู้ท�ำต้องเดือดรอ้ นใจภายหลัง อีกท้ังมีน�้ำตานองหนา้ เสวยผลของการกระท�ำอยู่ การกระท�ำนั้นย่อมเป็นการกระท�ำชว่ั การใหผ้ ลของกรรม กรรม คืือ การกระทำ�ำ ทุกุ การกระทำำ�เมื่�อ่ ทำำ�แล้ว้ ย่่อมมีีผลของการกระทำ�ำ เกิิดขึ้�นมา เราเรีียกผลของการกระทำำ� นี้ว่า วิบาก มีอยู่ ๒ ชั้นดว้ ยกนั คอื 85 www.kalyanamitra.org

๑. ผลกรรมชั้้น� ใน เป็น็ ผลทางใจโดยตรง คืือ ให้้ผลในทางความรู้้�สึกึ นึึกคิิด ถ้า้ ทำ�ำ กรรมดีีก็ใ็ ห้้ผลเป็น็ ความรู้้�สึกึ นึกคิดที่ดี ทเี่ รยี กวา่ บุญ ถ้าท�ำกรรมชัว่ กใ็ ห้ผลเป็นความรสู้ ึกนึกคดิ ที่ช่วั ทเ่ี รยี กวา่ บาป ความรูส้ ึกนึกคดิ ไม่ว่าฝ่ายดี หรอื ฝา่ ยชั่วกจ็ ะเปน็ วิบากตกค้างในใจ ในรปู ความเคยตอ่ ความรสู้ ึกนึกคดิ ท�ำนองน้ัน ซ่ึงเมือ่ ท�ำบอ่ ยเข้า ๆ กส็ ะสมจาก เคยเปน็ คนุ้ เมอื่ คนุ้ บอ่ ยเขา้ กก็ ลายเปน็ ชนิ สดุ ทา้ ยกก็ ลายเปน็ ผลทางกายและใจทล่ี กึ ลงไปอกี เปน็ เหมอื นพลงั แมเ่ หลก็ ก้อนใหญ่ คือ เปน็ นิสยั อนุสัย อุปนิสัย เป็นวาสนาของผู้น้ัน ถ้า้ เคยคุ้�นชิินต่อ่ ความดีีชนิิดใดมาก ก็ก็ ลายเป็น็ นิิสััยดีีด้า้ นนั้้�น ๆ เช่น่ บางคนก็ม็ ีีนิิสััยรักั การตักั บาตร รักั การ ปล่อ่ ยสัตั ว์์ รักั การรักั ษาศีีล รักั การฟัังเทศน์์ รักั การฝึึกสติิสััมปชััญญะ นิิสััยเหล่่านี้้� ถ้้าสะสมเข้้มข้้นต่่อเนื่่�องยาวนาน ก็จ็ ะกลายเป็น็ ผลทางใจที่ล่� ึกึ ที่ส�่ ุดุ มีีพลังั มากที่ส�่ ุดุ ที่เ�่ รีียกว่า่ บารมีี ซึ่่�งเป็น็ ผลของความดีีที่ม�่ ั่่น� คง ความชั่ว� ใด ๆ ไปตัดั รอน ให้ส้ ั่่น� คลอนไม่่ได้้ แต่ม่ ีีอำำ�นาจในการตััดรอนความชั่�วได้้เด็็ดขาด แต่ถ่ ้้าเคยคุ้�นชิินต่่อความชั่�วชนิิดใดก็็กลายเป็น็ คนเลวชนิิดนั้้�น ตั้้�งแต่่นิิสััยขี้�ขโมย นิิสััยเจ้้าชู้� นิิสััยขี้เ� หล้้า นิิสััย เหล่่านี้้�จะสะสมเป็น็ พลังั ใจด้า้ นลบที่เ�่ ข้้มข้น้ ยิ่ง� ขึ้�น จนกลายเป็น็ สันั ดาน เป็น็ อนุุสัยั เป็น็ วาสนาที่�ไ่ ม่่ดีีต่่อไป ๒. ผลกรรมชั้้�นนอก เป็็นผลทางรูปู ธรรม คืือ ทำ�ำ ให้้ผู้้�ทำ�ำ กรรมนั้้�นได้้รับั สิ่่�งที่่�ดีีและไม่่ดีี ที่่�ดีี คืือ ได้้ลาภ ยศ สรรเสริญิ สุุข ที่่ไ� ม่่ดีี คืือ ได้ร้ ับั ความเสื่อ่� มลาภ เสื่่�อมยศ ถููกนิินทาว่า่ ร้า้ ย ทุุกข์ท์ ั้้ง� กายและใจ การให้ผลของกรรมชัน้ ในน้ัน ยอ่ มไดร้ บั ทนั ทีหลังจากท�ำกรรมนั้นสิ้นสุดลง คอื ท�ำดกี ไ็ ด้บุญทนั ที ท�ำชั่วก็ได้ 86 บาปทันที ทั้งบุญและบาปที่สะสมไว้ต่างก็รอจังหวะส่งผลต่อไปจนกว่าจะส้ินแรงบุญบาปนั้น ๆ ส�ำหรบั ผลของกรรม สติิ สัมั ปชััญญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๕ สติิสััมปชัญั ญะในกิิจวััตรประจำ�ำ วันั ชั้�นนอกจะส่่งผลเร็ว็ หรืือช้้าประการใดก็็ขึ้�นกัับองค์์ประกอบที่่�ค่่อนข้้างสลัับซัับซ้้อนถึึง ๔ ประการ คืือ คติิ อุุปธิิ กาล ปโยค ซึ่่�งต้้องฝึกึ สติิสััมปชััญญะให้้มากจึึงจะเข้า้ ใจได้ช้ ัดั โดยเหตุท่ีกฎแห่งกรรมเป็นกฎธรรมชาติไม่มีการประกาศบังคับใช้ ชาวโลกส่วนใหญ่จึงไม่ทราบ แม้ทราบก็ ไม่เชื่อ โอกาสที่คนทั้งโลกจะท�ำช่ัวจึงมีมาก อุปมาว่า คนถล�ำไปท�ำความชั่วมีจ�ำนวนมากเท่ากับขนโค ส่วนคนท�ำดี มีประมาณเท่าเขาโค ก็โคแต่ละตัวมเี พยี งเขาสองขา้ ง ส่วนจ�ำนวนเสน้ ขนนั้นนับไม่ไหว เพราะฉะนั้้�นโลกทั้้�งโลกจึงึ กลายเป็น็ โลกของความทุกุ ข์์ จะหวัังความสุขุ ใด ๆ ย่่อมมีีน้้อย แต่ถ่ ึึงโอกาสเป็น็ สุุข จะมนี ้อย หากแตล่ ะคนต่างรว่ มใจกันชักชวน เชอื้ เชิญ ให้ก�ำลงั ใจกันท�ำความดพี รอ้ ม ๆ กนั ไปทั่วท้งั โลก โลกของ เราก็อาจเปน็ สวรรคบ์ นดินได้ โดยต่างคนต่างเรมิ่ จากการเข้าวัดฟังธรรม และค้นคว้าความรูจ้ ากต�ำรบั ต�ำราทางศาสนาให้เข้าใจถูกเรอื่ ง กฎแห่งกรรมทีท่ า่ นผรู้ ูจ้ รงิ มอบเป็นมรดกโลกไว้ ตั้งใจฝึกเพมิ่ พนู สติสมั ปชัญญะดว้ ยตนเองเป็นนิจ ผา่ นการเจรญิ สมาธิภาวนาในกิจวัตรประจ�ำวันเป็นประจ�ำจนกลายเป็นกรณียกิจ ให้มีสติสัมปชัญญะอย่างจรงิ จังตั้งแต่บัดนี้ เป็นต้นไป ย่อมสามารถพิชิตนานาวิกฤตทั้งโลกได้ไม่ยาก และมั่นใจได้ด้วยว่าพ่อแม่ผู้ปกครองผู้ต้ังใจประพฤติ ปฏิบัติตนดีงาม ด้วยความบรสิ ุทธ์ิกาย วาจา ใจ เช่นนี้ย่อมสามารถเห็นช่องทางในการประกอบอาชีพในชีวิต ประจ�ำวนั ให้เจรญิ รุง่ เรอื ง มัง่ คั่ง ยงิ่ กวา่ ชาวโลกทัว่ ไปได้ 87 www.kalyanamitra.org

การที่่ผ� ู้ป�้ กครอง ตั้้ง� ใจอบรมสั่่ง� สอนลููกหลาน ให้้ทำ�ำ ความสะอาด จััดระเบีียบอย่่างถููกวิิธีี และทำำ�ทันั ทีี เป็น็ การปลููกฝังั ให้้ลููกหลานละชั่่ว� ขั้้�นต้้น ที่่ส� ำำ�คัญั คืือ เป็น็ การฝึกึ ให้้ลููกหลานไม่่มัักง่่าย ซึ่�่งถืือเป็น็ การทำำ�ความดีีขั้้�นพื้้น� ฐานของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

๖บทที่่� สติิสัมั ปชัญั ญะ รากฐานการศึกึ ษา www.kalyanamitra.org

ก�ำเนิดผ้รู ู้จรงิ ครูดตี ้นแบบ โลกที่เราอาศัยอยู่นี้มีการเกิดข้ึน ต้ังอยู่ และแตกสลายไป แล้วกลับมาเกิดเป็นโลกใบใหม่ข้ึนมาอีกวนเวียน อยู่อย่างน้ีนับครงั้ ไม่ถ้วนแล้ว ยุคใดที่สิ่งแวดล้อมทั้ง ๕ ในโลกสะอาดมาก ยุคนั้นมนุษย์และสัตว์ไม่เว้นแม้ต้นไม้ ใบหญา้ ยอ่ มอายุยนื พืชพันธุ์ธญั ญาหารย่อมอดุ มสมบูรณ์ ความอดอยากยากจนถึงมกี น็ ้อยมาก ในยุคุ เช่น่ ว่า่ นี้้� ย่อ่ มมีีครอบครัวั ที่พ่� ่อ่ แม่ม่ ีีจิติ ใจดีีงาม รักั การทำ�ำ ความสะอาด จัดั ระเบีียบทั้้ง� ร่า่ งกายตนเองตลอดจน ปัจั จััย ๔ และสิ่่�งที่เ�่ นื่�่องด้้วยปัจั จัยั ๔ ด้ว้ ยตนเองอย่่างพิิถีีพิิถันั ถูกู ต้้องเหมาะสมตามวิธิ ีีการของสิ่่ง� นั้้�น ๆ ด้้วยอารมณ์์ดีี มีีจิิตผ่อ่ งใสเป็น็ นิิจ เมื่่�อบุตุ รถืือกำำ�เนิิดมา ก็็ตั้้ง� ใจอบรมให้้บุตุ รคุ้�นกับั ความสะอาด และความเป็น็ ระเบียี บตั้้ง� แต่่ยัังเป็น็ ทารกนอนแบเบาะ โตขึ้�นก็อ็ บรมให้้บุตุ รรักั การทำำ�ความสะอาด จัดั ระเบีียบอย่า่ งถูกู วิิธีี และพิิถีีพิิถัันเช่่นเดีียวกัับตน สมกัับอายุุ เพศ และวััย อย่า่ งใกล้ช้ ิดิ ชี้แ� จงเหตุผุ ลให้บ้ ุตุ รเข้า้ ใจตรงตามความเป็น็ จริงิ ว่่า ทำ�ำ ไมจึงึ ต้้องปฏิบิ ัตั ิิต่อ่ สิ่่�งของ นั้้�น ๆ อย่่างนี้้�อย่า่ งนั้้�น ด้้วยอารมณ์์แจ่ม่ ใสและไม่่เบื่อ�่ ต่อ่ การตอบข้อ้ ซักั ถามและข้อ้ ข้อ้ งใจของบุุตร บุตรที่เกิดในครอบครวั เช่นน้ี ทั้งหญิงและชายย่อมสามารถควบคุมโรคประจ�ำกาย ๖ ของตนได้ดีมาแต่เล็ก สขุ ภาพรา่ งกายยอ่ มแขง็ แรง ใจยอ่ มเชื่องอยใู่ นกายไมก่ ระสบั กระสา่ ยงา่ ย เกดิ ความรกั สงบเปน็ ชีวติ จติ ใจโดยธรรมชาติ เพราะถูกฝึกให้มีสติสัมปชัญญะโดยไม่รูต้ ัว ขณะที่ใจจดจ่อกับการท�ำความสะอาด จัดระเบียบท้ังรา่ งกาย ตุ๊กตาที่ อุ้มเล่นและสิง่ ของเครอื่ งใชต้ า่ ง ๆ ของตน 90 สติิ สัมั ปชััญญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๖ สติิสััมปชัญั ญะรากฐานการศึกึ ษา บุตรเช่นว่านี้ เมื่อเติบโตข้ึนหากได้พบครูดีแนะน�ำสั่งสอนให้ท�ำสมาธิถูกวิธีท่านแล้วท่านเล่า ย่อมสามารถ เก็บใจไว้กลางกายได้เป็นนิจ สติสัมปชัญญะย่อมสมบูรณ์ ใจย่อมผ่องใส ทรงพลังมหาศาลเกินคาด เพราะตั้งแต่ เล็กจนโต การกระท�ำใด ๆ ทางกายก็ตรงไปตรงมา เพ่ือให้สิ่งที่ท�ำน้ันสะอาด และเป็นระเบียบจรงิ สมกับคุณสมบัติ หรืือคุุณภาพของสิ่่�งนั้้�น ไม่่มีีการกระทำำ�ใด ๆ ทางกายที่่�น่า่ อัับอายต้้องปิดิ บัังใคร คำำ�พููดก็็ตรงไปตรงมาตามคุุณภาพ งานที่ต่� นทำำ� ไม่ม่ ีีความจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งกล่า่ วเท็จ็ ใด ๆ ความคิดิ ก็ต็ รงไปตรงมาตามความจริงิ เพื่อ�่ ให้ท้ ุกุ สิ่่ง� ที่ต�่ นต้อ้ งเกี่ย่� วข้อ้ ง ดำำ�เนิินไปด้้วยดีี ไม่่มีีใครต้อ้ งเดืือดร้อ้ น เพราะคำ�ำ พูดู และการงานที่่�ตนทำ�ำ มีีแต่เ่ กิดิ ประโยชน์์ต่อ่ ทุุกคน บุุคคลที่�่ใจสงบเป็็นสมาธิิตั้้�งมั่่�น มีีสติิควบคุุมเก็็บรักั ษาใจไว้้ในศููนย์์กลางกายได้้เป็็นนิิจ มีีสััมปชััญญะคิิดรู้้�ตััว อยู่�เสมอ ตั้้�งแต่่วััยทารกเช่่นนี้้� เมื่�่อเห็็นชาวโลกในยุุคของตน ยอมแพ้้อย่่างราบคาบต่่อความจริงิ ที่่�น่่าตระหนกประจำำ� โลก ๔ ประการ คืือ ๑) ตั้้�งแต่่เกิิดมาต่่างต้้องตกอยู่�ใต้้ความไม่่รู้�อะไรเลย โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งไม่่รู้�ว่าตนเกิิดมาทำำ�ไม ก็็ยอมคิิดมัักง่่ายว่่าช่่างมััน ๒) ตั้้ง� แต่่เกิิดมาต่่างต้้องอยู่่�กัับความทุุกข์์เดืือดร้อ้ นทั้้�งกายใจจนกระทั่่�งตาย ก็็ยอมคิิด มักั ง่า่ ยว่่าช่่างมััน ๓) ตั้้�งแต่่เกิิดมาต่่างต้้องอยู่่�กัับความสกปรก และผลิิตขยะสร้า้ งความสกปรกให้้แก่่โลกจน กระทั่่�งตายแม้้ตายแล้้วก็็ยัังทิ้้�งศพให้้สกปรกต่่อโลกอีีก ก็็ยอมคิิดมัักง่่ายว่่าช่่างมััน ๔) ตั้้�งแต่่เกิิดมาต่่างต้้องตกอยู่� ใต้้กฎแห่ง่ กรรมซึ่่�งไม่่มีีการประกาศให้้รู้� แต่่บีีบคั้้�นให้้ต้้องเป็็นนัักโทษรอประหารของโลกอย่่างไม่่มีีวัันจบ ก็็ยัังยอม คิิดมัักง่่ายว่่าช่า่ งมันั อยู่�นั่�นเอง แต่่ท่า่ นผู้้�มีีใจสงบนี้้�กลัับฮึดึ สู้� ไม่่ยอมถอยแม้ค้ รึ่ง� ก้้าว เพราะสติิเตือื นให้ท้ ่า่ นระลึึกถึึง ความจริงิ ที่เ�่ ห็็นประจักั ษ์์ตามธรรมชาติวิ ่่า 91 www.kalyanamitra.org

เม่ือมรี อ้ น ก็มี เยน็ เมอ่ื มีมดื กม็ ี สว่าง เมือ่ มีขุน่ ก็มี ใส เพราะฉะนั้น เมื่อมีความไมร่ ู้ ก็ย่อมมี ความรแู้ จ้งมาแก้ไขได้ เมอื่ มีความทกุ ข ์ ก็ยอ่ มมี ความสขุ มาแกไ้ ขได้ เม่ือมคี วามสกปรก ก็ย่อมมี ความสะอาดมาแกไ้ ขได้ เม่อื มีการตกอยูภ่ ายใตก้ ฎแห่งกรรม กย็ ่อมมี การอยเู่ หนือกฎแห่งกรรมมาแก้ไขได้ สัมปชัญญะของท่านก็คอยกระตุ้นเตือนให้รูต้ ัวว่า บัดนี้ถึงเวลาแล้ว ที่ท่านต้องยอมสละชีวิตบ�ำเพ็ญเพียร ทงั้ ดา้ นกายภาพ และจติ ภาพควบคกู่ นั ไป เพอื่ คน้ หาความจรงิ ของสรรพสตั วแ์ ละสรรพสง่ิ เพอื่ น�ำความรจู้ รงิ เรอื่ งนั้น ๆ มาเปน็ อปุ กรณ์ก�ำจัดความจรงิ ทน่ี า่ ตระหนกประจ�ำโลกทง้ั ๔ ประการ ให้หมดสน้ิ ให้จงได้ ในท่ีสุด หลังจากท่านค้นคว้าและประพฤติปฏิบัติตนอย่างเครง่ ครดั ยิ่งยวดพอเหมาะพอดีมายาวนาน สุขภาพ รา่ งกายของท่านก็แข็งแกรง่ เต็มท่ี สมาธิและสติสัมปชัญญะของท่านก็สมบูรณ์ถึงที่สุด สามารถประคองรกั ษาใจ ใหห้ ยดุ น่ิง ตั้งม่นั ณ ศูนย์กลางกายได้อย่างถาวร ใจของทา่ นก็ใสสะอาดบรสิ ทุ ธิถ์ ึงทสี่ ดุ บงั เกดิ ความสว่างโพลงข้ึน ภายในอย่างไม่มีประมาณ ราวกับกลืนดวงอาทิตย์ยามเที่ยงไว้กลางท้อง แต่มีความชุ่มเย็นเหมือนดวงจันทรเ์ พ็ญ สามารถเห็นสรรพสิง่ และสรรพสตั วต์ า่ ง ๆ ตรงตามความเป็นจรงิ และรแู้ จ้งความจรงิ จากการเหน็ นั้นพรอ้ ม ๆ กนั ไป 92 ท�ำใหท้ ่านสามารถประพฤตปิ ฏิบตั ิกาย-วาจา-ใจของตนให้สะอาดบรสิ ุทธอ์ิ ย่างยง่ิ ต้งั แตน่ ั้นมาทุกการกระท�ำของทา่ น สติิ สััมปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๖ สติสิ ััมปชัญั ญะรากฐานการศึกึ ษา ยอ่ มไม่ท�ำความเดอื ดรอ้ นใด ๆ ท้งั ตอ่ ตัวท่านเองและผอู้ น่ื มแี ต่จะท�ำใหเ้ กดิ ประโยชน์กบั สรรพสตั วท์ ว่ั หนา้ กเิ ลส คอื โรคประจ�ำใจ ๓ กถ็ กู ก�ำจดั ออกจากใจ เพราะการเหน็ และรูค้ วามจรงิ จากความสวา่ งภายในนั้น ส่ิงที่ส�ำคัญและเป็นพระคุณอย่างหาที่สุดมิได้ต่อสรรพสัตว์ทั้งหลาย คือ ท่านไม่หวงแหนความรูแ้ จ้งเห็นจรงิ ที่�่ท่่านค้้นคว้้าศึึกษาวิิจััยมาด้้วยชีีวิิตของท่่านเอง ท่่านยัังมีีมหากรุณุ าสั่่�งสอนชาวโลกให้้รู้�ความจริงิ ของสรรพสััตว์์และ สรรพสิ่่ง� ตามท่่าน ติิดตามให้้กำ�ำ ลัังใจผู้้�ที่่�สามารถตรึกึ ตรองจนรู้�ความจริงิ ให้้กล้้าสละชีีวิิต ฝึึกตนจนสามารถเก็็บใจไว้้ ในกายได้อ้ ย่า่ งถาวร ใจจึงึ สะอาด บริสิ ุุทธิ์� ได้รู้้�แจ้ง้ เห็น็ จริงิ ในทุุกระดัับทั้้�งจากภายนอกและภายในกาย กำำ�จััดกิิเลสได้้ อย่่างเด็็ดขาด และพ้้นทุุกข์์อย่่างแท้้จริงิ ตามท่่าน ท่่านจึึงได้้ชื่่�อว่่า ท่่านผู้�รู้�แจ้้งเห็็นจริงิ คือื ทั้้ง� รู้�และทั้้�งเห็็นจริงิ ใน สรรพสัตั ว์์และสรรพสิ่่ง� ด้้วยตนเองโดยชอบ เราเรีียกนามของท่า่ นสั้้น� ๆ ว่า่ ท่า่ นผู้้�รู้้�จริงิ หลกั คดิ การจัดการศึกษา ท่านผรู้ จู้ รงิ ได้กรณุ าใหห้ ลักคิดในการจดั การการศกึ ษาไวอ้ ย่างลกึ ซ้งึ แตเ่ รยี บงา่ ยวา่ ๑. ความรูว้ ิชาการทางโลก ซ่ึงรวมถึงเทคโนโลยีด้านต่าง ๆ หากเกิดกับคนพาล คือ คนท่ีสติยังอบรมมา ไม่เข้มแข็งพอ ยังควบคุมใจให้อยู่ในกายเป็นนิจสมแก่เพศวัยของตนไม่ได้ ย่อมมีแตจ่ ะน�ำความพินาศฉิบหายมาให้ เพราะใจของเขาชอบแวบออกไปนอกตัวและขุ่นมัวอยู่เป็นนิจ จึงเห็นถูกเป็นผิด เห็นผิดเป็นถูกได้ง่าย ใช้วิชาการ 93 www.kalyanamitra.org

ทางโลกเข้า้ มาเป็น็ อุปุ กรณ์์เสริมิ ให้้คิดิ ร้า้ ย พูดู ร้า้ ย และทำ�ำ สิ่่ง� ร้า้ ย ๆ ย่อ่ มก่อ่ ความเดือื ดร้อ้ นอย่า่ งมหันั ต์ท์ ั้้ง� ต่อ่ ตัวั เขา เองและคนรอบข้า้ ง ตรงกับั ที่�่ท่า่ นผู้้�รู้้�จริงิ เตืือนว่า่ การจัดั การศึกึ ษาที่่ถ� ูกู จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งปลูกู ฝัังสติสิ ัมั ปชัญั ญะให้้มั่่น� คงไว้้ เป็น็ ภูมู ิคิุ้�มกันั ความชั่่ว� ให้แ้ ก่ผู่้�เรียี นก่อ่ นแล้ว้ ถ่า่ ยทอดวิชิ าการตามหลังั หรืืออย่า่ งน้้อยต้อ้ งปลูกู ฝังั สติสิ ัมั ปชัญั ญะและ ถ่า่ ยทอดวิชิ าการไปพร้อ้ ม ๆ กััน แต่ห่ ้า้ มถ่่ายทอดวิิชาการโดยไม่่ปลููกฝัังสติสิ ััมปชัญั ญะเด็ด็ ขาด ๒. ท่่านผู้้�รู้้�จริงิ ยังั ได้้เมตตาแสดงถึึงความร้า้ ยกาจของโรคประจำ�ำ ใจ ๓ ว่่า เคยทำำ�ลายชีีวิิตผู้�คนไปครึ่ง� ค่่อนโลก มาแลว้ ด้วยอาการ ๓ เพอื่ เปน็ เครอื่ งเตือนใจให้รอบคอบในการจดั การศึกษาในยคุ ปัจจุบนั ในอดีตกอ่ นยคุ ของทา่ นผูร้ ูจ้ รงิ ชาวโลกในยุคนั้นสว่ นมากเชื่อวา่ สมองควบคุมกายโดยไมเ่ ชื่อวา่ คนมีใจ จงึ ไม่ สนใจที่จ�่ ะฝึกึ สติสิ ัมั ปชัญั ญะไว้ค้ วบคุมุ ใจ เมื่อ่� เป็น็ เช่น่ นั้้�น ผู้�คนทุกุ ระดับั ชั้น� จึงึ ยินิ ดีกี ับั ความไม่ช่ อบธรรม ถูกู ความโลภ บีีบคั้้น� หนััก ให้้คิดิ เพ่่งเล็็งอยากได้้ทรัพั ย์์สมบัตั ิขิ องผู้�อื่น� ในทางไม่ช่ อบ ผิิดศีีล ผิดิ ธรรม ผิดิ กฎหมาย มั่่�วสุุมเสพคุ้�น อบายมุุขทุุกชนิิด มีีความเห็็นผิิดเป็็นชอบ ต่่างจัับอาวุุธเพื่�่อก่่อสงครามเข่่นฆ่่าล้้างผลาญกััน ส่่งผลให้้ผู้�คนในยุุคนั้้�น ล้้มตายไปเป็น็ จำำ�นวนมาก (องฺฺ.ติิก. ๒๐/๕๗/๒๒๐-๒๒๑ (ไทย.มจร)) นี้้�เป็น็ ผลร้า้ ยแห่ง่ ความโลภประการที่�่ ๑ เพราะขาดสตสิ มั ปชญั ญะควบคมุ ใจ ผคู้ นตา่ งโลภหนัก นอกจากเพง่ เลง็ อยากไดท้ รพั ยส์ มบตั ผิ อู้ นื่ ในทางไมช่ อบ แล้้ว ต่่างคนต่่างทำ�ำ ลายสิ่่�งแวดล้้อมเพราะความโลภเห็็นแก่่ตััวนั้้�น ทำ�ำ ให้้ฝนไม่่ตกตามฤดููกาล ข้้าวกล้้าเสีียหายเป็็น เพลี้้�ยหนอนเหลืือแต่่ต้้น อาหารก็็ขาดแคลนไปทั่่�วโลก มนุุษย์์จึึงล้้มตายไปอีีกมากมายด้้วยทุุพภิิกขภััย นี้้�เป็็นผลร้า้ ย แหง่ ความโลภประการที่ ๒ 94 สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๖ สติสิ ัมั ปชััญญะรากฐานการศึึกษา เมื่อ�่ ผู้�คนขาดสติิสัมั ปชัญั ญะควบคุุมใจ ต่่างคนต่า่ งถูกู ความโลภบีีบคั้้น� ใจอย่า่ งหนััก ตััวเป็น็ คนแต่่ใจกลายเป็น็ ยักั ษ์์ ขาดความเมตตาสงสารเพื่อ�่ นมนุุษย์ด์ ้ว้ ยกันั ได้ป้ ล่อ่ ยอมนุุษย์์ คืือ โรคระบาดร้า้ ยแรงให้แ้ พร่ก่ ระจายไปทั่่ว� ภูมู ิภิ าค เพื่่อ� หวัังทรัพั ย์ส์ มบััติิของผู้้�อื่่น� เมืืองอื่น�่ ประเทศอื่่น� ในทางไม่ช่ อบ ผู้�คนจึึงล้ม้ ตายเหมืือนใบไม้ร้ ่ว่ ง นี้้�เป็น็ ผลร้า้ ยแห่ง่ ความโลภประการที่ ๓ ความล้มตายของผู้คนครง่ึ ค่อนโลกในอดีตที่ทา่ นผรู้ จู้ รงิ แสดงไว้ย่อมชี้ชดั ว่า สาเหตทุ ่ีความโลภทว่ มทบั ใจของ ผู้คนท้ังโลก ล้วนเกิดจากการจัดการศึกษาผิด ๆ ของแต่ละยุคสมัย แต่ละประเทศในภูมิภาคท่วั โลก เรม่ิ จากต้ังเป้า หมายการศึกึ ษาผิดิ แทนที่จ�่ ะมุ่�งเพื่อ่� ค้น้ หาความรู้้�จริงิ ไว้ใ้ ช้ก้ ำ�ำ จัดั ทุกุ ข์์ กำ�ำ จัดั กิเิ ลส คืือ โรคประจำ�ำ ใจ ๓ เพื่อ�่ ความบริสิ ุทุ ธิ์� กาย วาจา ใจของทุกุ คน จะได้อ้ ยู่�เหนืือกฎแห่่งกรรม กลัับมุ่�งไปส่ง่ เสริมิ ให้แ้ ข่่งกันั รวย แข่ง่ กันั เป็น็ มหาอำำ�นาจทางด้า้ น ต่าง ๆ ซ่งึ ท้งั หมดล้วนสง่ เสรมิ ใหก้ เิ ลส คือ โรคประจ�ำใจ ๓ แพรร่ ะบาดเรว็ ข้ึนทั้งส้ิน ความจรงิ ท่ี ต้องจดั การศึกษา การศึกึ ษามีีความสำำ�คััญต่อ่ มนุุษยชาติิ เพราะเป็น็ วิธิ ีีการเดีียวเท่า่ นั้้�น ที่ส่� ามารถนำ�ำ พาชาวโลกให้เ้ ข้า้ ถึึงความจริงิ อัันประเสริฐิ สามารถเอาชนะความจริงิ น่า่ ตระหนกประจำ�ำ โลก ๔ ประการได้อ้ ย่า่ งเด็ด็ ขาด ด้ว้ ยการฝึกึ สติสิ ััมปชััญญะ เป็น็ อันั ดับั แรก แล้ว้ ตามด้ว้ ยความรู้้�วิชาการและเทคโนโลยีีด้า้ นต่า่ ง ๆ การจัดั การศึกึ ษาควรมุ่�งให้ผู้้�เรีียนรอบรู้�ความจริงิ ที่ต่� ้อ้ งรีีบรู้�รีบประพฤติิปฏิิบััติิ แล้้วฝึกึ ฝนแก้ไ้ ขดััดนิิสััยตนให้เ้ ป็น็ ผู้้�มีีนิสัยั ดีี ดัังภาพที่่� ๑๒ 95 www.kalyanamitra.org

96 ภาพท่ี ๑๒ ความจรงิ ทต่ี อ้ งจัดการศึกษา สติิ สัมั ปชัญั ญะ | รากฐานการศึกึ ษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๖ สติิสััมปชััญญะรากฐานการศึึกษา ความรู้้ว� ิชิ าการทางโลก 97 หากเกิิดกัับคนพาล ย่่อมมีีแต่่จะนำำ�ความพินิ าศฉิิบหายมาให้้ เพราะใจของเขาชอบออกไปนอกตัวั และขุ่�นมัวั อยู่�เป็น็ นิิจ จึึงเห็็นถููกเป็น็ ผิดิ เห็็นผิิดเป็น็ ถููกได้้ง่า่ ย www.kalyanamitra.org

ความจรงิ คือหวั ใจการศึกษา เมอื่ ถงึ ตรงนี้คงมองออกแลว้ วา่ การศกึ ษาที่ถกู ตอ้ งจะตอ้ งมงุ่ ใหผ้ เู้ รยี น เปน็ ผรู้ ูค้ วามจรงิ ทง้ั ความจรงิ ทเ่ี กยี่ วกบั ตนเองและความจรงิ ทเี่ กยี่ วกบั สงิ่ แวดลอ้ ม ๕ พรอ้ มกบั รบี ประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นใหถ้ กู ตอ้ งเหมาะสมกบั ความจรงิ ทีต่ น ไดเ้ รยี นรูแ้ ล้วนั้น เพ่อื แก้ไขปรบั ปรงุ นิสัยตนให้ดีย่งิ ข้ึนไปตามล�ำดับ จนมีชัยเหนือความจรงิ นา่ ตระหนกประจ�ำโลก ๔ ไดใ้ นทสี่ ดุ เมอ่ื เปน็ เชน่ นี้การศกึ ษาจงึ เปน็ เรอ่ื งการฝกึ ฝนตนเองและผอู้ นื่ ให้ ๑) พากเพยี รไมท่ อ้ ถอยศกึ ษาหาความจรงิ ท่ีตอ้ งรบี รู้ ท่ตี อ้ งรบี ประพฤติ ๒) พากเพียรประพฤตปิ ฏบิ ัติตนอย่างถูกต้องเหมาะสมตรงตามความจรงิ ให้เคย คนุ้ ชิน เป็นนิสัยดีประจ�ำตน ดงั นั้นความจรงิ จงึ เปน็ หัวใจส�ำคัญการศึกษา เราจงึ ควรมาท�ำความเข้าใจกนั กอ่ นวา่ ความจรงิ คืออะไร ความหมายของความจรงิ ความจรงิ มคี วามหมาย ๒ ประการ ดงั นี้ ๑. สงิ่ ทเี่ กดิ ข้ึนเองโดยธรรมชาติ เช่น ฝนตก ฟ้าผา่ น�้ำท่วม ลมพัด เซลล์ อวัยวะ ระบบต่าง ๆ ภายในรา่ งกาย คน สตั ว์ พชื ตา่ ง ๆ ระบบต่าง ๆ ภายในพชื แต่ละชนิด ฤดูกาล เวลา ภมู อิ ากาศ ภูมปิ ระเทศ เป็นตน้ เพราะสิง่ เหลา่ นี้ เปน็ สิง่ ทเี่ กดิ ข้ึนแล้วเป็นอย่างนั้นเองโดยธรรมชาติ เปลีย่ นแปลงไม่ได้ 98 สติิ สััมปชัญั ญะ | รากฐานการศึึกษาของมนุุษยชาติิ www.kalyanamitra.org

บทที่่� ๖ สติสิ ัมั ปชััญญะรากฐานการศึกึ ษา ๒. สงิ่ ทกี่ ระท�ำโดยมนุษย์ แล้วเปน็ อย่างนั้น เปลยี่ นแปลงไมไ่ ด้ ตัวอยา่ ง ความจรงิ นาย ก เดินข้ามทงุ่ ขณะพายุฝนฟ้าคะนองอย่างหนัก ฟ้าผา่ นาย ก เสียชีวติ ที่ทงุ่ นา ต�ำบล... อ�ำเภอ... จงั หวัด... เมอื่ เวลา.... ๑) นาย ก เดิินข้า้ มทุ่�ง เป็น็ ความจริงิ ที่่�เกิิดจากการกระทำำ�ของนาย ก ๒) มพี ายฝุ นฟ้าคะนองอย่างหนัก เป็นความจรงิ ทีเ่ กดิ จากธรรมชาติ ๓) ฟ้าผ่า นาย ก เปน็ ความจรงิ ทเ่ี กิดจากธรรมชาตกิ ระท�ำต่อนาย ก ๔) นาย ก เสียชีวิต เปน็ ความจรงิ ที่เกิดกบั นาย ก เพราะไมอ่ าจทนตอ่ ความรนุ แรงของกระแสฟ้าผ่าได้ ๕) เหตุุเกิิดตำำ�บล... อำำ�เภอ... จังั หวัดั ... เวลา... เป็น็ ความจริงิ เป็น็ อย่า่ งนั้้�นแล้้ว เปลี่�ย่ นแปลงไม่ไ่ ด้้ ทัง้ ๕ เหตกุ ารณ์ เปน็ ความจรงิ เพราะเป็นอย่างนั้นแลว้ เปลี่ยนแปลงไมไ่ ด้ ประเภทของความจรงิ ความจรงิ แบ่งตามความเปน็ -ไมเ่ ปน็ ประโยชน์ ได้ ๒ ประเภท คือ ๑) ความจรงิ ทเี่ ป็นคุณ ๒) ความจรงิ ทีเ่ ป็น โทษ เช่่น ฝนตก เป็น็ ความจริงิ ที่�เ่ กิดิ ตามธรรมชาติิเป็น็ คุุณต่่อคน สัตั ว์์ พืืช สิ่่�งแวดล้อ้ มต่า่ ง ๆ เพราะให้น้ ้ำ�ำ� ฝน น้ำ�ำ� ใช้้ 99 www.kalyanamitra.org