Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Danh Nhân Đất Việt

Danh Nhân Đất Việt

Published by SÁCH HAY - SƯU TẦM, 2023-04-03 13:09:18

Description: Truyện lịch sử

Search

Read the Text Version

["nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Ng\u00f4 Quy\u1ec1n v\u00e0 chi\u1ebfn th\u1eafng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng l\u1ecbch s\u1eed \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 N g\u00f4 Quy\u1ec1n, ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m, huy\u1ec7n Ba V\u00ec, H\u00e0 T\u00e2y) c\u00f9ng qu\u00ea v\u1edbi Ph\u00f9ng H\u01b0ng. \u00d4ng sinh n\u0103m 897, con trai th\u1ee9 s\u1eed Ng\u00f4 M\u00e2n, m\u1ed9t h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng. \u0110\u01b0\u1ee3c truy\u1ec1n th\u1ed1ng \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng hun \u0111\u00fac, \u0111\u01b0\u1ee3c cha d\u1ea1y b\u1ea3o, t\u1eeb t\u1ea5m b\u00e9 Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u0111\u00e3 t\u1ecf ra c\u00f3 \u00fd ch\u00ed l\u1edbn. Th\u00e2n th\u1ec3 c\u01b0\u1eddng tr\u00e1ng, tr\u00ed tu\u1ec7 s\u00e1ng su\u1ed1t, ch\u0103m r\u00e8n v\u00f5 ngh\u1ec7. S\u1eed c\u0169 mi\u00eau t\u1ea3 \u00f4ng \\\"v\u1ebb ng\u01b0\u1eddi kh\u00f4i ng\u00f4, m\u1eaft s\u00e1ng nh\u01b0 ch\u1edbp, d\u00e1ng \u0111i nh\u01b0 c\u1ecdp, c\u00f3 ch\u00ed d\u0169ng, s\u1ee9c c\u00f3 th\u1ec3 nh\u1ea5c v\u1ea1c d\u01a1 cao\\\". N\u0103m 920, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u0111i theo D\u01b0\u01a1ng \u0110\u00ecnh Ngh\u1ec7, m\u1ed9t t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a h\u1ecd Kh\u00fac \u1edf \u0111\u1ea5t \u00e1i Ch\u00e2u (Thanh H\u00f3a). D\u01b0\u01a1ng \u0110\u00ecnh Ngh\u1ec7 l\u00e0 anh h\u00f9ng d\u00e2n t\u1ed9c t\u1eebng c\u00f3 c\u00f4ng \u0111\u00e1nh \u0111u\u1ed5i gi\u1eb7c Nam H\u00e1n, chi\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c th\u00e0nh \u0110\u1ea1i La n\u0103m 931, th\u00fac \u0111\u1ea9y b\u01b0\u1edbc ti\u1ebfn c\u1ee7a cu\u1ed9c \u0111\u1ea5u tranh gi\u1ea3i ph\u00f3ng d\u00e2n t\u1ed9c. D\u01b0\u01a1ng \u0110\u00ecnh Ngh\u1ec7 l\u00ean c\u1ea7m quy\u1ec1n, t\u1ef1 x\u01b0ng Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9, giao cho Ng\u00f4 Quy\u1ec1n cai qu\u1ea3n Ch\u00e2u \u00e1i. Y\u00eau m\u1ebfn t\u00e0i n\u0103ng v\u00e0 nhi\u1ec7t huy\u1ebft c\u1ee9u \u0111\u1eddi, gi\u00fap n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a Ng\u00f4 Quy\u1ec1n, D\u01b0\u01a1ng \u0110\u00ecnh Ngh\u1ec7 \u0111\u00e3 g\u1ea3 con g\u00e1i cho \u00f4ng. Trong 7 n\u0103m (931-938), qu\u1ea3n l\u0129nh \u0111\u1ea5t \u00e1i Ch\u00e2u, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n tr\u1ed5 t\u00e0i l\u1ef1c, \u0111em l\u1ea1i y\u00ean vui cho d\u00e2n trong h\u1ea1t. N\u0103m 937, D\u01b0\u01a1ng \u0110\u00ecnh Ngh\u1ec7 b\u1ecb Ki\u1ec1u C\u00f4ng Ti\u1ec5n, m\u1ed9t thu\u1ed9c t\u01b0\u1edbng v\u00e0 l\u00e0 h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ea5t Phong Ch\u00e2u gi\u1ebft h\u1ea1i \u0111\u1ec3 \u0111o\u1ea1t ch\u1ee9c Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9. H\u00e0nh \u0111\u1ed9ng ph\u1ea3n tr\u1eafc c\u1ee7a Ki\u1ec1u C\u00f4ng Ti\u1ec5n \u0111\u00e3 g\u00e2y n\u00ean m\u1ed9t l\u00e0n s\u00f3ng b\u1ea5t b\u00ecnh, c\u0103m gi\u1eadn s\u00e2u s\u1eafc trong m\u1ecdi t\u1ea7ng l\u1edbp nh\u00e2n d\u00e2n. Ng\u00f4 Quy\u1ec1n tr\u1edf th\u00e0nh ng\u1ecdn c\u1edd qui t\u1ee5 m\u1ecdi l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng y\u00eau n\u01b0\u1edbc. Sau m\u1ed9t th\u1eddi gian t\u1eadp h\u1ee3p l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u0111em qu\u00e2n t\u1eeb Ch\u00e2u \u00e1i ra b\u1eafc, ti\u1ebfn c\u00f4ng th\u00e0nh \u0110\u1ea1i La, di\u1ec7t tr\u1eeb Ki\u1ec1u C\u00f4ng Ti\u1ec5n. N\u0103m 938, tr\u1eddi \u0111ang ti\u1ebft m\u01b0a d\u1ea7m gi\u00f3 b\u1ea5c. \u0110o\u00e0n qu\u00e2n Ng\u00f4 Quy\u1ec1n, ng\u01b0\u1eddi ng\u01b0\u1eddi l\u1edbp l\u1edbp v\u01b0\u1ee3t \u0111\u00e8o Ba D\u1ed9i ti\u1ebfn ra b\u1eafc. Qu\u00e2n x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c c\u00f2n \u0111ang ng\u1ea5p ngh\u00e9 ngo\u00e0i b\u1edd c\u00f5i th\u00ec \u0111\u1ea7u t\u00ean ph\u1ea3n b\u1ed9i Ki\u1ec1u C\u00f4ng Ti\u1ec5n \u0111\u00e3 b\u1ecb b\u00eau \u1edf ngo\u00e0i c\u1eeda th\u00e0nh \u0110\u1ea1i La (H\u00e0 N\u1ed9i). M\u1ed1i h\u1ecda b\u00ean trong \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u1eeb kh\u1eed. K\u1ebf s\u00e1ch https:\/\/thuviensach.vn","tr\u01b0\u1edbc tr\u1eeb n\u1ed9i ph\u1ea3n sau di\u1ec7t ngo\u1ea1i x\u00e2m \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1ef1c hi\u1ec7n. Ng\u00f4 Quy\u1ec1n v\u00e0o th\u00e0nh, h\u1ee3p c\u00e1c t\u01b0\u1edbng t\u00e1, b\u00e0n r\u1eb1ng: \\\"Ho\u1eb1ng Th\u00e1o l\u00e0 m\u1ed9t \u0111\u1ee9a tr\u1ebb d\u1ea1i, \u0111em qu\u00e2n t\u1eeb xa \u0111\u1ebfn, qu\u00e2n l\u00ednh m\u1ecfi m\u1ec7t, l\u1ea1i nghe \u0111\u01b0\u1ee3c tin C\u00f4ng Ti\u1ec5n \u0111\u00e3 b\u1ecb gi\u1ebft ch\u1ebft, kh\u00f4ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi l\u00e0m n\u1ed9i \u1ee9ng, \u0111\u00e3 m\u1ea5t v\u00eda tr\u01b0\u1edbc r\u1ed3i. Qu\u00e2n ta s\u1ee9c c\u00f2n m\u1ea1nh, \u0111\u1ecbch v\u1edbi qu\u00e2n m\u1ecfi m\u1ec7t, t\u1ea5t ph\u00e1 \u0111\u01b0\u1ee3c! \\\"Song ch\u00fang c\u00f3 l\u1ee3i \u1edf thuy\u1ec1n, n\u1ebfu ta kh\u00f4ng ph\u00f2ng tr\u01b0\u1edbc th\u00ec chuy\u1ec7n \u0111\u01b0\u1ee3c thua c\u0169ng ch\u01b0a th\u1ec3 bi\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c! \\\"N\u1ebfu ta sai ng\u01b0\u1eddi \u0111em c\u1ecdc l\u1edbn \u0111\u00f3ng ng\u1ea7m \u1edf c\u1eeda bi\u1ec3n tr\u01b0\u1edbc, v\u1ea1t nh\u1ecdn \u0111\u1ea7u m\u00e0 b\u1ecbt s\u1eaft, thuy\u1ec1n c\u1ee7a ch\u00fang nh\u00e2n khi n\u01b0\u1edbc tri\u1ec1u l\u00ean, ti\u1ebfn v\u00e0o b\u00ean trong h\u00e0ng c\u1ecdc, b\u1ea5y gi\u1edd ta s\u1ebd d\u1ec5 b\u1ec1 ch\u1ebf ng\u1ef1. Kh\u00f4ng k\u1ebf g\u00ec hay h\u01a1n k\u1ebf \u1ea5y c\u1ea3. (*) Ch\u01b0 t\u01b0\u1edbng \u0111\u1ec1u ph\u1ee5c k\u1ebf s\u00e1ch \u1ea5y l\u00e0 tuy\u1ec7t v\u1eddi. Ph\u00e1n \u0111o\u00e1n \u0111\u00fang con \u0111\u01b0\u1eddng ti\u1ebfn qu\u00e2n c\u1ee7a \u0111\u1ecbch: Ng\u00f4 Quy\u1ec1n - ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u00e0 s\u1eed h\u1ecdc L\u00ea V\u0103n H\u01b0u ng\u1ee3i ca l\u00e0 \\\"m\u01b0u gi\u1ecfi m\u00e0 \u0111\u00e1nh c\u0169ng gi\u1ecfi\\\" - \u0111\u00e3 ch\u1ee7 tr\u01b0\u01a1ng b\u1ed1 tr\u00ed m\u1ed9t tr\u1eadn \u0111\u1ecba c\u1ecdc \u1edf c\u1eeda s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, r\u1ed3i nh\u00e2n khi n\u01b0\u1edbc tri\u1ec1u l\u00ean, nh\u1eed thuy\u1ec1n \u0111\u1ecbch ti\u1ebfn v\u00e0o b\u00ean trong h\u00e0ng c\u1ecdc v\u00e0 t\u1eadp trung l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng ti\u00eau di\u1ec7t \u0111\u1ecbch b\u1eb1ng m\u1ed9t tr\u1eadn quy\u1ebft chi\u1ebfn nhanh, g\u1ecdn, tri\u1ec7t \u0111\u1ec3. Sau khi di\u1ec7t tr\u1eeb xong b\u1ecdn Ki\u1ec1u C\u00f4ng Ti\u1ec5n, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n v\u00e0 b\u1ed9 ch\u1ec9 huy k\u00e9o qu\u00e2n v\u1ec1 v\u00f9ng ven bi\u1ec3n \u0110\u00f4ng B\u1eafc chu\u1ea9n b\u1ecb \u0111\u00f3n \u0111\u00e1nh qu\u00e2n Nam H\u00e1n. Th\u1ea7n t\u00edch v\u00e0 truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian c\u00e1c l\u00e0ng thu\u1ed9c x\u00e3 Nam H\u1ea3i, \u0110\u1eb1ng H\u1ea3i \u0111\u1ec1u n\u00f3i r\u00f5 t\u1eeb B\u00ecnh Ki\u1ec1u. H\u1ea1 \u0110o\u1ea1n t\u1edbi L\u01b0\u01a1ng Kh\u00ea (thu\u1ed9c An H\u1ea3i, H\u1ea3i Ph\u00f2ng) l\u00e0 khu v\u1ef1c \u0111\u00f3ng qu\u00e2n c\u1ee7a Ng\u00f4 Quy\u1ec1n. H\u01a1n 30 \u0111\u1ec1n mi\u1ebfu th\u1edd Ng\u00f4 Quy\u1ec1n v\u00e0 c\u00e1c t\u01b0\u1edbng ph\u00e1 gi\u1eb7c Nam H\u00e1n \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u00e1t hi\u1ec7n, \u0111\u1ec1u ph\u00e2n b\u1ed1 t\u1eadp trung \u1edf v\u00f9ng h\u1ea1 l\u01b0u s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng. \u0110\u1ed3n tr\u1ea1i c\u1ee7a Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u0111\u00f3ng t\u1ea1i c\u00e1c th\u00f4n L\u01b0\u01a1ng X\u00e2m (An H\u1ea3i, H\u1ea3i Ph\u00f2ng), Gia Vi\u00ean (n\u1ed9i th\u00e0nh H\u1ea3i Ph\u00f2ng) ** Tr\u01b0\u1edbc m\u01b0u \u0111\u1ed3 x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c tr\u1edf l\u1ea1i c\u1ee7a phong ki\u1ebfn Trung Qu\u1ed1c, ng\u1ecdn c\u1edd c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a Ng\u00f4 Quy\u1ec1n tr\u1edf th\u00e0nh ng\u1ecdn c\u1edd \u0111o\u00e0n k\u1ebft c\u1ee7a c\u1ea3 d\u00e2n t\u1ed9c. \u0110\u1ed9i qu\u00e2n Ng\u00f4 Quy\u1ec1n, t\u1eeb m\u1ed9t \u0111\u1ed9i binh \u00e1i Ch\u00e2u \u0111\u00e3 nhanh ch\u00f3ng tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t \u0111\u1ed9i qu\u00e2n d\u00e2n t\u1ed9c. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian c\u00f2n ghi nh\u1edb chuy\u1ec7n 38 ch\u00e0ng trai l\u00e0ng Gia Vi\u1ec5n (H\u1ea3i Ph\u00f2ng) do Nguy\u1ec5n T\u1ea5t T\u1ed1 v\u00e0 \u0110\u00e0o Nhu\u1eadn d\u1eabn \u0111\u1ea7u, \u0111\u00e3 t\u1ef1 v\u0169 trang, xin theo Ng\u00f4 Quy\u1ec1n ph\u00e1 gi\u1eb7c. Trai tr\u00e1ng c\u00e1c l\u00e0ng L\u00e2m \u0110\u1ed9ng (Th\u1ee7y Nguy\u00ean, H\u1ea3i Ph\u00f2ng), \u0110\u1eb1ng Ch\u00e2u (Kim \u0110\u1ed9ng, H\u1ea3i H\u01b0ng), ng\u01b0\u1eddi mang v\u0169 kh\u00ed, k\u1ebb mang chi\u1ebfn thuy\u1ec1n, t\u00ecm \u0111\u1ebfn c\u1eeda qu\u00e2n xin di\u1ec7t gi\u1eb7c. Ba anh https:\/\/thuviensach.vn","em L\u00fd Minh, L\u00fd B\u1ea3o, L\u00fd Kh\u1ea3 \u1edf Ho\u00e0ng Pha (Ho\u00e0ng \u0110\u1ed9ng, Th\u1ee7y Nguy\u00ean), \u00f4ng t\u1ed5 h\u1ecd Ph\u1ea1m \u1edf \u0110\u1eb1ng Giang (An H\u1ea3i, H\u1ea3i Ph\u00f2ng) c\u0169ng chi\u00eau m\u1ed9 d\u00e2n binh, h\u0103ng h\u00e1i tham gia kh\u00e1ng chi\u1ebfn. V\u00f9ng c\u1eeda s\u00f4ng v\u00e0 v\u00f9ng h\u1ea1 l\u01b0u s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng \u0111\u01b0\u1ee3c Ng\u00f4 Quy\u1ec1n ch\u1ecdn l\u00e0m chi\u1ebfn tr\u01b0\u1eddng quy\u1ebft chi\u1ebfn. B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng ng\u00e0y \u1ea5y c\u0169ng nh\u01b0 ng\u00e0y sau v\u1eabn mang \\\"t\u00ean n\u00f4m\\\" gi\u1ea3n d\u1ecb: S\u00f4ng R\u1eebng! S\u00f4ng R\u1eebng th\u01b0\u1eddng c\u00f3 s\u00f3ng b\u1ea1c \u0111\u1ea7u, v\u00ec v\u1eady m\u1edbi c\u00f3 th\u00eam m\u1ed9t \\\"t\u00ean ch\u1eef\\\" B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng giang. B\u1ed9 s\u1eed C\u01b0\u01a1ng m\u1ee5c m\u00f4 t\u1ea3: \\\"S\u00f4ng r\u1ed9ng h\u01a1n hai d\u1eb7m, \u1edf \u0111\u00f3 c\u00f3 n\u00fai cao ng\u1ea5t, nhi\u1ec1u nh\u00e1nh s\u00f4ng \u0111\u1ed5 l\u1ea1i, s\u00f3ng c\u1ed3n man m\u00e1c gi\u00e1p t\u1eadn ch\u00e2n tr\u1eddi, c\u00e2y c\u1ed1i um t\u00f9m che l\u1ea5p b\u1edd b\u1ebfn\\\". B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng l\u00e0 c\u1eeda ng\u00f5 ph\u00eda \u0111\u00f4ng b\u1eafc v\u00e0 l\u00e0 \u0111\u01b0\u1eddng giao th\u00f4ng quan tr\u1ecdng t\u1eeb Bi\u1ec3n \u0110\u00f4ng v\u00e0o n\u1ed9i \u0111\u1ecba Vi\u1ec7t Nam. C\u1eeda bi\u1ec3n B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng to r\u1ed9ng, r\u00fat n\u01b0\u1edbc t\u1eeb v\u00f9ng \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng B\u1eafc B\u1ed9 \u0111\u1ed5 ra V\u1ecbnh H\u1ea1 Long. T\u1eeb c\u1eeda bi\u1ec3n ng\u01b0\u1ee3c l\u00ean g\u1ea7n 20 km l\u00e0 \u0111\u1ebfn c\u1eeda s\u00f4ng Chanh. Ph\u00eda h\u1eefu ng\u1ea1n c\u00f3 d\u00e3y n\u00fai v\u00f4i Tr\u00e0ng K\u00eanh v\u1edbi nhi\u1ec1u hang \u0111\u1ed9ng, s\u00f4ng l\u1ea1ch v\u00e0 thung l\u0169ng hi\u1ec3m tr\u1edf. H\u1ea1 l\u01b0u s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng th\u1ea5p, \u0111\u1ed9 d\u1ed1c kh\u00f4ng cao n\u00ean ch\u1ecbu \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng c\u1ee7a th\u1ee7y tri\u1ec1u kh\u00e1 m\u1ea1nh. L\u00fac tri\u1ec1u d\u00e2ng, n\u01b0\u1edbc tr\u1ea3i \u0111\u00f4i b\u1edd \u0111\u1ebfn v\u00e0i c\u00e2y s\u1ed1. L\u00f2ng s\u00f4ng \u0111\u00e3 r\u1ed9ng, l\u1ea1i s\u00e2u, t\u1eeb 8 m - 18 m. Tri\u1ec1u l\u00ean xu\u1ed1ng v\u00e0o \u0111\u1ed9 n\u01b0\u1edbc c\u01b0\u1eddng, n\u01b0\u1edbc r\u00fat \u0111\u1ebfn h\u01a1n 30 cm trong m\u1ed9t gi\u1edd, \u00e0o \u00e0o xu\u00f4i ra bi\u1ec3n, m\u1ef1c n\u01b0\u1edbc ch\u00eanh l\u1ec7ch khi cao nh\u1ea5t v\u00e0 th\u1ea5p nh\u1ea5t kho\u1ea3ng 2,5 - 3,2 m. L\u1ecbch s\u1eed th\u00e0nh t\u1ea1o v\u00f9ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng tr\u00ean \u0111\u00e2y v\u00e0 m\u1ed9t s\u1ed1 t\u00e0i li\u1ec7u \u0111\u1ecba l\u00fd h\u1ecdc l\u1ecbch s\u1eed cho ph\u00e9p kh\u1eb3ng \u0111\u1ecbnh, c\u1eeda s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng th\u1ebf k\u1ef7 10 kh\u00f4ng ph\u1ea3i l\u00e0 c\u1eeda Nam Tri\u1ec7u v\u1edbi \u0111\u1ecba h\u00ecnh nh\u01b0 hi\u1ec7n nay. L\u00fac b\u1ea5y gi\u1edd c\u1eeda s\u00f4ng Nam Tri\u1ec7u l\u00e0 c\u1eeda bi\u1ec3n chung c\u1ee7a s\u00f4ng C\u1ea5m (hay s\u00f4ng Nam Tri\u1ec7u) v\u00e0 s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng. C\u1eeda bi\u1ec3n B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng ng\u00e0y x\u01b0a \u1edf v\u00e0o kho\u1ea3ng \u0111\u00f3, n\u1eb1m s\u00e2u v\u00e0o ph\u00eda trong so v\u1edbi c\u1eeda Nam Tri\u1ec7u hi\u1ec7n nay kho\u1ea3ng h\u01a1n ch\u1ee5c c\u00e2y s\u1ed1. Gi\u1eefa v\u00f9ng thi\u00ean nhi\u00ean s\u00f4ng bi\u1ec3n \u0111\u00f3, tr\u00ean c\u01a1 s\u1edf s\u1ee9c m\u1ea1nh \u0111o\u00e0n k\u1ebft v\u00e0 \u00fd ch\u00ed \u0111\u1ed9c l\u1eadp c\u1ee7a c\u1ea3 d\u00e2n t\u1ed9c, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n kh\u1ea9n tr\u01b0\u01a1ng gi\u00e0n b\u00e0y m\u1ed9t th\u1ebf tr\u1eadn h\u1ebft s\u1ee9c m\u01b0u tr\u00ed, l\u1ee3i h\u1ea1i \u0111\u1ec3 ch\u1ee7 \u0111\u1ed9ng ph\u00e1 gi\u1eb7c. \u00d4ng huy \u0111\u1ed9ng qu\u00e2n d\u00e2n v\u00e0o r\u1eebng \u0111\u1eb5n g\u1ed7, v\u00f3t nh\u1ecdn, b\u1ecbt s\u1eaft (h\u1eb3n s\u1ed1 th\u1ee3 r\u00e8n https:\/\/thuviensach.vn","\u0111\u01b0\u1ee3c huy \u0111\u1ed9ng \u0111\u1ebfn c\u0169ng kh\u00e1 \u0111\u00f4ng) r\u1ed3i cho \u0111\u00f3ng xu\u1ed1ng l\u00f2ng s\u00f4ng th\u00e0nh h\u00e0ng d\u00e0i t\u1ea1o th\u00e0nh m\u1ed9t b\u00e3i c\u1ecdc, m\u1ed9t b\u00e3i ch\u01b0\u1edbng ng\u1ea1i d\u00e0y \u0111\u1eb7c \u1edf hai b\u00ean s\u00f4ng. Khi tri\u1ec1u l\u00ean m\u00eanh m\u00f4ng, th\u00ec c\u1ea3 b\u00e3i c\u1ecdc ng\u1eadp ch\u00ecm, khi tri\u1ec1u xu\u1ed1ng th\u00ec h\u00e0ng c\u1ecdc nh\u00f4 l\u00ean c\u1ea3n tr\u1edf thuy\u1ec1n qua l\u1ea1i. B\u00e3i c\u1ecdc t\u0103ng th\u00eam ph\u1ea7n hi\u1ec3u tr\u1edf cho \u0111\u1ecba h\u00ecnh thi\u00ean nhi\u00ean. Tr\u1eadn \u0111\u1ecba c\u1ecdc l\u00e0 m\u1ed9t n\u00e9t \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o c\u1ee7a tr\u1eadn B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng ph\u00e1 qu\u00e2n Nam h\u00e1n v\u00e0 c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t s\u00e1ng t\u1ea1o r\u1ea5t s\u1edbm trong ngh\u1ec7 thu\u1eadt qu\u00e2n s\u1ef1 Vi\u1ec7t Nam m\u00e0 ng\u01b0\u1eddi kh\u1edfi x\u01b0\u1edbng l\u00e0 Ng\u00f4 Quy\u1ec1n. Nh\u01b0ng cho \u0111\u1ebfn nay, v\u1eabn ch\u01b0a ph\u00e1t hi\u1ec7n \u0111\u01b0\u1ee3c th\u00eam nhi\u1ec1u di t\u00edch c\u1ee7a b\u00e3i c\u1ecdc n\u00e0y. **** Trong khi chu\u1ea9n b\u1ecb tr\u1eadn \u0111\u1ecba, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n kh\u00f4ng nh\u1eefng l\u1ee3i d\u1ee5ng \u0111\u1ecba h\u00ecnh thi\u00ean nhi\u00ean, m\u00e0 c\u00f2n bi\u1ebft l\u1ee3i d\u1ee5ng c\u1ea3 ch\u1ebf \u0111\u1ed9 th\u1ee7y tri\u1ec1u. \u0110\u00e2y c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t tr\u1eadn \u0111\u00e1nh bi\u1ebft l\u1ee3i d\u1ee5ng th\u1ee7y tri\u1ec1u s\u1edbm nh\u1ea5t trong l\u1ecbch s\u1eed qu\u00e2n s\u1ef1 n\u01b0\u1edbc ta, m\u1edf \u0111\u1ea7u cho truy\u1ec1n th\u1ed1ng l\u1ee3i d\u1ee5ng th\u1ee7y tri\u1ec1u trong nhi\u1ec1u tr\u1eadn th\u1ee7y chi\u1ebfn sau n\u00e0y. R\u1ea5t ti\u1ebfc l\u00e0 cho \u0111\u1ebfn nay, ch\u01b0a x\u00e1c \u0111\u1ecbnh \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u00e0y th\u00e1ng x\u1ea3y ra tr\u1eadn B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, n\u00ean ch\u1ec9 c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u01b0a ra m\u1ed9t s\u1ed1 gi\u1ea3 \u0111\u1ecbnh n\u00e0o \u0111\u00f3, ch\u01b0a th\u1ec3 c\u00f3 nh\u1eefng k\u1ebft lu\u1eadn c\u1ee5 th\u1ec3 v\u1ec1 \u0111i\u1ec1u n\u00e0y. ***** Qu\u00e2n th\u1ee7y b\u1ed9, mai ph\u1ee5c s\u1eb5n \u1edf ph\u00eda trong b\u00e3i c\u1ecdc, c\u00f3 l\u1ebd trong kho\u1ea3ng h\u1ea1 l\u01b0u v\u00e0 trung l\u01b0u s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng; trong c\u00e1c nh\u00e1nh s\u00f4ng v\u00e0 tr\u00ean hai b\u1edd s\u00f4ng. Theo truy\u1ec1n thuy\u1ebft v\u00e0 th\u1ea7n t\u00edch, D\u01b0\u01a1ng Tam Kha ch\u1ec9 huy \u0111\u1ea1o qu\u00e2n b\u00ean t\u1ea3 ng\u1ea1n, Ng\u00f4 X\u01b0\u01a1ng Ng\u1eadp v\u00e0 \u0110\u1ed7 C\u1ea3nh Th\u1ea1c ch\u1ec9 huy \u0111\u1ea1o qu\u00e2n b\u00ean h\u1eefu ng\u1ea1n, mai ph\u1ee5c \u1edf hai b\u00ean b\u1edd s\u00f4ng \u0111\u1ec3 c\u00f9ng ph\u1ed1i h\u1ee3p v\u1edbi th\u1ee7y binh \u0111\u00e1nh t\u1ea1t ngang v\u00e0o \u0111\u1ed9i h\u00ecnh qu\u00e2n \u0111\u1ecbch v\u00e0 s\u1eb5n s\u00e0ng ti\u00eau di\u1ec7t s\u1ed1 qu\u00e2n \u0111\u1ecbch tr\u1ed1n ch\u1ea1y l\u00ean b\u1edd. C\u00f3 th\u1ec3 suy \u0111o\u00e1n r\u1eb1ng, ng\u01b0\u1ee3c l\u00ean ph\u00eda th\u01b0\u1ee3ng l\u01b0u l\u00e0 m\u1ed9t \u0111\u1ea1o th\u1ee7y qu\u00e2n m\u1ea1nh ph\u1ee5c s\u1eb5n l\u00e0m nhi\u1ec7m v\u1ee5 ch\u1eb9n \u0111\u1ea7u, ch\u1edd khi n\u01b0\u1edbc xu\u1ed1ng s\u1ebd xu\u00f4i d\u00f2ng \u0111\u00e1nh v\u1ed7 m\u1eb7t \u0111\u1ed9i binh thuy\u1ec1n c\u1ee7a \u0111\u1ecbch. C\u0169ng theo truy\u1ec1n thuy\u1ebft, th\u1ea7n t\u00edch ng\u01b0\u1eddi thanh ni\u00ean Nguy\u1ec5n T\u1ea5t T\u1ed1, v\u1ed1n gi\u1ecfi b\u01a1i l\u1eb7n v\u00e0 quen thu\u1ed9c s\u00f4ng n\u01b0\u1edbc, \u0111\u01b0\u1ee3c giao nhi\u1ec7m v\u1ee5 khi\u00eau chi\u1ebfn, nh\u00e2n l\u00fac n\u01b0\u1edbc tri\u1ec1u l\u00ean, nh\u1eed \u0111\u1ecbch v\u01b0\u1ee3t qua b\u00e3i c\u1ecdc v\u00e0o c\u1ea1m b\u1eaby b\u00ean trong. Trong th\u1ebf tr\u1eadn c\u1ee7a Ng\u00f4 Quy\u1ec1n, r\u00f5 r\u00e0ng tr\u1eadn \u0111\u1ecba mai ph\u1ee5c gi\u1eef vai tr\u00f2 quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh. Tr\u1eadn \u0111\u1ecba c\u1ecdc \u1edf c\u1eeda s\u00f4ng l\u00e0 nh\u1eb1m ch\u1eb7n \u0111\u01b0\u1eddng th\u00e1o ch\u1ea1y c\u1ee7a t\u00e0n qu\u00e2n gi\u1eb7c. S\u1ef1 ph\u1ed1i h\u1ee3p gi\u1eefa hai tr\u1eadn \u0111\u1ecba ch\u1ee9ng t\u1ecf quy\u1ebft t\u00e2m chi\u1ebfn l\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a Ng\u00f4 https:\/\/thuviensach.vn","Quy\u1ec1n l\u00e0 phen n\u00e0ykh\u00f4ng ph\u1ea3i ch\u1ec9 \u0111\u00e1nh b\u1ea1i qu\u00e2n gi\u1eb7c m\u00e0 c\u00f2n ph\u1ea3i ti\u00eau di\u1ec7t to\u00e0n b\u1ed9 qu\u00e2n gi\u1eb7c, \u0111\u1eadp tan m\u1ed9ng t\u01b0\u1edfng x\u00e2m l\u0103ng c\u1ee7a tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh Nam H\u00e1n. Cu\u1ed1i n\u0103m 938, cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn ch\u1ed1ng x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c Nam H\u00e1n l\u1ea7n th\u1ee9 hai c\u1ee7a qu\u00e2n d\u00e2n Vi\u1ec7t \u0111\u00e3 gi\u00e0nh \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1eafng l\u1ee3i h\u1ebft s\u1ee9c oanh li\u1ec7t. C\u1ea3 m\u1ed9t \u0111o\u00e0n binh thuy\u1ec1n l\u1edbn c\u1ee7a gi\u1eb7c v\u1eeba v\u01b0\u1ee3t bi\u1ec3n ti\u1ebfn v\u00e0o m\u1ea1n s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eed \u00e0o th\u1ebf tr\u1eadn \u0111\u00e3 b\u00e0y s\u1eb5n v\u00e0 b\u1ecb ti\u00eau di\u1ec7t g\u1ecdn trong m\u1ed9t th\u1eddi gian r\u1ea5t ng\u1eafn. To\u00e0n b\u1ed9 chi\u1ebfn thuy\u1ec1n c\u1ee7a gi\u1eb7c b\u1ecb \u0111\u00e1nh \u0111\u1eafm, h\u1ea7u h\u1ebft qu\u00e2n gi\u1eb7c b\u1ecb ti\u00eau di\u1ec7t. Ch\u1ee7 so\u00e1i c\u1ee7a gi\u1eb7c l\u00e0 L\u01b0u Ho\u1eb1ng Th\u00e1o c\u0169ng b\u1ecb gi\u1ebft t\u1ea1i tr\u1eadn. Chi\u1ebfn th\u1eafng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng c\u00f3 nh\u1eefng n\u00e9t r\u1ea5t \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o v\u00e0 gi\u1eef m\u1ed9t v\u1ecb tr\u00ed tr\u1ecdng \u0111\u1ea1i trong l\u1ecbch s\u1eed d\u00e2n t\u1ed9c. Chi\u1ebfn th\u1eafng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng di\u1ec5n ra nhanh, g\u1ecdn, tri\u1ec7t \u0111\u1ec3 \u0111\u1ebfn m\u1ee9c \u0111\u1ed9 vua Nam H\u00e1n \u0111ang \u0111\u00f3ng qu\u00e2n \u1edf s\u00e1t bi\u00ean gi\u1edbi m\u00e0 kh\u00f4ng sao k\u1ecbp ti\u1ebfp \u1ee9ng. Nghe tin qu\u00e1 b\u1ea5t ng\u1edd v\u00e0 kinh ho\u00e0ng, ch\u00faa Nam H\u00e1n \u0111\u00e0nh th\u01b0\u01a1ng kh\u00f3c thu nh\u1eb7t t\u00e0n qu\u00e2n quay v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc. Y b\u00e8n h\u1ea1 \u0111\u1ed5 t\u1ed9i cho Tr\u01b0\u1edbc t\u00e1c T\u00e1 Lang h\u1ea7u Dung \\\"l\u00e0m cho kh\u00ed th\u1ebf qu\u00e2n binh kh\u00f4ng ph\u1ea5n ch\u1ea5n l\u00ean \u0111\u01b0\u1ee3c\\\". L\u00fac n\u00e0y Dung \u0111\u00e3 ch\u1ebft, ch\u00faa Nam H\u00e1n t\u00e0n b\u1ea1o sai qu\u1eadt m\u1ea3, ph\u01a1i th\u00e2y Dung \u0111\u1ec3 tr\u1ea3 th\u00f9! Sau chi\u1ebfn th\u1eafng ch\u1ea5m d\u1ee9t h\u01a1n 1000 n\u0103m B\u1eafc thu\u1ed9c Ng\u00f4 Quy\u1ec1n b\u1eaft tay x\u00e2y d\u1ef1ng qu\u1ed1c gia. Ng\u00f4 Quy\u1ec1n x\u01b0ng v\u01b0\u01a1ng, b\u00e3i b\u1ecf ch\u1ee9c Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9, \u0111\u1ecbnh \u0111\u00f4 \u1edf C\u1ed5 Loa (\u0110\u00f4ng Anh, H\u00e0 N\u1ed9i). \u00d4ng \u0111\u1eb7t ra ch\u1ee9c quan v\u0103n, v\u00f5, nghi l\u1ec5 trong tri\u1ec1u. Nh\u01b0ng \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc th\u1eddi gian t\u1ea1i ng\u00f4i c\u1ee7a \u00f4ng th\u1eadt ng\u1eafn ng\u1ee7i, ch\u1ec9 \u0111\u01b0\u1ee3c 6 n\u0103m (939-944). \u00d4ng m\u1ea5t ng\u00e0y 18 th\u00e1ng Gi\u00eang n\u0103m Gi\u00e1p Th\u00ecn, th\u1ecd 47 tu\u1ed5i. Ng\u1ee3i ca Ng\u00f4 Quy\u1ec1n v\u00e0 chi\u1ebfn th\u1eafng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, nh\u00e0 s\u1eed h\u1ecdc L\u00ea V\u0103n H\u01b0u vi\u1ebft trong \\\"\u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd to\u00e0n th\u01b0\\\": \\\"Ti\u1ec1n Ng\u00f4 V\u01b0\u01a1ng c\u00f3 th\u1ec3 l\u1ea5y qu\u00e2n m\u1edbi h\u1ecdp c\u1ee7a \u0111\u1ea5t Vi\u1ec7t ta m\u00e0 ph\u00e1 \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u0103m v\u1ea1n qu\u00e2n c\u1ee7a L\u01b0u Ho\u1eb1ng Th\u00e1o, m\u1edf n\u01b0\u1edbc x\u01b0ng v\u01b0\u01a1ng, l\u00e0m cho ng\u01b0\u1eddi ph\u01b0\u01a1ng B\u1eafc kh\u00f4ng d\u00e1m l\u1ea1i sang n\u1eefa. C\u00f3 th\u1ec3 n\u00f3i l\u00e0 m\u1ed9t c\u01a1n gi\u1eadn m\u00e0 y\u00ean \u0111\u01b0\u1ee3c d\u00e2n, m\u01b0u gi\u1ecfi m\u00e0 \u0111\u00e1nh c\u0169ng gi\u1ecfi v\u1eady\\\". ------------------ * \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd to\u00e0n th\u01b0, Ngo\u1ea1i k\u1ef7.q.5 https:\/\/thuviensach.vn","** T\u1ea1i L\u01b0\u01a1ng X\u00e2m (thu\u1ed9c x\u00e3 Nam H\u1ea3i, huy\u1ec7n An H\u1ea3i, H\u1ea3i Ph\u00f2ng) c\u00f2n di t\u00edch m\u1ed9t th\u00e0nh \u0111\u1ea5t c\u00f3 h\u00ecnh gi\u1ed1ng nh\u01b0 v\u00e0nh ki\u1ec7u n\u00ean nh\u00e2n d\u00e2n quen g\u1ecdi l\u00e0 th\u00e0nh V\u00e0nh Ki\u1ec7u. Th\u00e0nh \u0111\u1eafp tr\u00ean m\u1ed9t g\u00f2 \u0111\u1ea5t cao, chu vi v\u00e0o kho\u1ea3ng 1.700 m. Th\u00e0nh \u0111\u00e3 b\u1ecb ph\u00e1 h\u1ee7y nhi\u1ec1u \u0111o\u1ea1n, ph\u1ea7n c\u00f2n l\u1ea1i d\u00e0i kho\u1ea3ng 1.300 m, b\u1ec1 r\u1ed9ng trung b\u00ecnh 1 m, c\u00f3 ch\u1ed7 r\u1ed9ng 7 m, cao kho\u1ea3ng 0,8 m, ch\u1ed7 cao nh\u1ea5t 1,6 m. Gi\u1eefa th\u00e0nh c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd Ng\u00f4 Quy\u1ec1n nh\u00e2n d\u00e2n g\u1ecdi l\u00e0 T\u1eeb C\u1ea3. Th\u1ea7n t\u00edch c\u00e2u \u0111\u1ed1i, truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian \u0111\u1ec1u n\u00f3i Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u0111\u1eafp th\u00e0nh \u1edf L\u01b0\u01a1ng X\u00e2m v\u00e0 di t\u00edch c\u00f2n l\u1ea1i l\u00e0 th\u00e0nh V\u00e0nh Ki\u1ec7u. N\u0103m 1981, Khoa S\u1eed \u0110\u1ea1i h\u1ecdc t\u1ed5ng h\u1ee3p H\u00e0 N\u1ed9i ph\u1ed1i h\u1ee3p v\u1edbi S\u1edf V\u0103n h\u00f3a - Th\u00f4ng tin H\u1ea3i Ph\u00f2ng c\u1eaft m\u1ed9t \u0111o\u1ea1n th\u00e0nh \u0111\u1ec3 kh\u1ea3o s\u00e1t. Nh\u01b0ng r\u1ea5t ti\u1ebfc l\u00e0 ch\u01b0a ph\u00e1t hi\u1ec7n \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eefng hi\u1ec7n v\u1eadt \u0111\u1eb7c tr\u01b0ng \u0111\u1ec3 x\u00e1c \u0111\u1ecbnh ni\u00ean \u0111\u1ea1i c\u1ee7a th\u00e0nh V\u00e0nh Ki\u1ec7u. Th\u1ea7n t\u00edch Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u1edf Gia Vi\u00ean (n\u1ed9i th\u00e0nh H\u1ea3i Ph\u00f2ng) n\u00f3i \u00f4ng \u0111\u00e3 cho l\u1eadp \u0111\u1ed3n tr\u1ea1i \u1edf \u0111\u00e2y \u0111\u1ec3 ch\u1ed1ng gi\u1eb7c Nam H\u00e1n. **** N\u0103m 1953 - 1954, nh\u00e2n d\u00e2n \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng ph\u00e1t hi\u1ec7n \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eefng c\u1ecdc g\u1ed7 g\u1ea7n c\u1eeda s\u00f4ng Chanh, c\u00e1ch s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng h\u01a1n 400 m, thu\u1ed9c x\u00e3 Y\u00ean Giang, huy\u1ec7n Y\u00ean H\u01b0ng, t\u1ec9nh Qu\u1ea3ng Ninh. Sau \u0111\u00f3, V\u1ee5 B\u1ea3o t\u1ed3ng B\u1ea3o t\u00e0ng B\u1ed9 V\u0103n h\u00f3a, Khoa S\u1eed \u0110\u1ea1i h\u1ecdc T\u1ed5ng h\u1ee3p H\u00e0 N\u1ed9i, Vi\u1ec7n B\u1ea3o t\u00e0ng L\u1ecbch s\u1eed \u0111\u00e3 c\u00f9ng S\u1edf V\u0103n h\u00f3a H\u1ea3i Ph\u00f2ng, v\u00e0 Ty V\u0103n h\u00f3a Qu\u1ea3ng Ninh ti\u1ebfn h\u00e0nh kh\u1ea3o s\u00e1t, khai qu\u1eadt v\u00e0 nghi\u00ean c\u1ee9u. Ngo\u00e0i ra, c\u00f2n ph\u00e1t hi\u1ec7n nh\u1eefng c\u1ecdc t\u01b0\u01a1ng t\u1ef1 \u1edf c\u1eeda s\u00f4ng K\u00eanh (\u0111\u1ed3ng V\u1ea1n Mu\u1ed1i), c\u1eeda s\u00f4ng Nam gi\u00e1p s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, ph\u00eda d\u01b0\u1edbi s\u00f4ng Chanh... Hai m\u1eabu g\u1ed7 \u1edf c\u1eeda s\u00f4ng Chanh \u0111\u01b0\u1ee3c x\u00e1c \u0111\u1ecbnh ni\u00ean \u0111\u1ea1i b\u1eb1ng ph\u01b0\u01a1ng ph\u00e1p c\u00e1c bon ph\u00f3ng x\u1ea1, cho k\u1ebft qu\u1ea3 615+100 v\u00e0 850+100 n\u0103m sau C\u00f4ng Nguy\u00ean. Nh\u01b0ng theo \u00fd ki\u1ebfn c\u1ee7a nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi nghi\u00ean c\u1ee9u th\u00ec nh\u1eefng b\u00e3i c\u1ecdc n\u00e0y thu\u1ed9c ph\u1ea1m vi tr\u1eadn \u0111\u1ecba B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng ph\u00e1 qu\u00e2n Nguy\u00ean n\u0103m 1288, ch\u1ee9 kh\u00f4ng ph\u1ea3i b\u00e3i c\u1ecdc c\u1ee7a Ng\u00f4 Quy\u1ec1n di\u1ec7t qu\u00e2n Nam H\u00e1n n\u0103m 938. ***** Nguy\u1ec5n Ng\u1ecdc Th\u1ee5y, Th\u1ee7y tri\u1ec1u trong chi\u1ebfn th\u1eafng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng n\u0103m 938, \u0111\u00e3 d\u1eabn. V\u1ec1 th\u1eddi \u0111i\u1ec3m x\u1ea3y ra tr\u1eadn B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, c\u00e1c b\u1ed9 ch\u00ednh s\u1eed ch\u00e9p kh\u00f4ng c\u1ee5 th\u1ec3 v\u00e0 kh\u00f4ng th\u1ed1ng nh\u1ea5t. - Vi\u1ec7t s\u1eed th\u00f4ng gi\u00e1m c\u01b0\u01a1ng m\u1ee5c ch\u00e9p Ng\u00f4 Quy\u1ec1n di\u1ec7t Ki\u1ec1u C\u00f4ng Ti\u1ec5n v\u00e0 ph\u00e1 qu\u00e2n Nam H\u00e1n v\u00e0o \\\"m\u00f9a thu, th\u00e1ng ch\u00edn\\\" n\u0103m M\u1eadu Tu\u1ea5t, t\u00ednh ra d\u01b0\u01a1ng l\u1ecbch l\u00e0 t\u1eeb 27-9 \u0111\u1ebfn 25-10-938. https:\/\/thuviensach.vn","- \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd to\u00e0n th\u01b0 l\u1ea1i ch\u00e9p nh\u1eefng s\u1ef1 ki\u1ec7n tr\u00ean v\u00e0o \\\"m\u00f9a \u0111\u00f4ng, th\u00e1ng M\u01b0\u1eddi\\\", t\u00ednh ra d\u01b0\u01a1ng l\u1ecbch l\u00e0 t\u1eeb 26-10 \u0111\u1ebfn 24-11-938. - Vi\u1ec7t s\u1eed l\u01b0\u1ee3c ch\u00e9p v\u00e0o \\\"m\u00f9a \u0111\u00f4ng, th\u00e1ng Ch\u1ea1p\\\", t\u00ednh ra d\u01b0\u01a1ng l\u1ecbch l\u00e0 t\u1eeb 25-12-938 \u0111\u1ebfn 22-1-939. V\u1ec1 m\u1eb7t s\u1eed li\u1ec7u h\u1ecdc th\u00ec trong ba t\u00e0i li\u1ec7u tr\u00ean, B\u1ed9 Vi\u1ec7t s\u1eed l\u01b0\u1ee3c \u0111\u01b0\u1ee3c bi\u00ean so\u1ea1n s\u1edbm nh\u1ea5t (v\u00e0o \u0111\u1eddi Tr\u1ea7n), g\u1ea7n v\u1edbi th\u1eddi gian x\u1ea3y ra s\u1ef1 ki\u1ec7n h\u01a1n hai b\u1ed9 s\u1eed \u0111\u1eddi L\u00ea v\u00e0 \u0111\u1eddi Nguy\u1ec5n. S\u1ef1 ghi ch\u00e9p c\u1ee7a Vi\u1ec7t s\u1eed l\u01b0\u1ee3c l\u1ea1i ph\u00f9 h\u1ee3p v\u1edbi nhi\u1ec1u th\u1ea7n t\u00edch Ng\u00f4 Quy\u1ec1n v\u00e0 c\u00e1c t\u01b0\u1edbng tham gia tr\u1eadn B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, trong \u0111\u00f3 c\u00f3 th\u1ea7n t\u00edch \u1edf Ho\u00e0ng Pha (Ho\u00e0ng \u0110\u1ed9ng, Th\u1ee7y Nguy\u00ean, H\u1ea3i Ph\u00f2ng) ch\u00e9p c\u1ee5 th\u1ec3 tr\u1eadn B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng x\u1ea3y ra v\u00e0o ng\u00e0y 7 th\u00e1ng Ch\u1ea1p n\u0103m M\u1eadu Tu\u1ea5t, t\u1ee9c ng\u00e0y 31-12-938... https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 H\u1ecd Kh\u00fac v\u1edbi c\u00f4ng cu\u1ed9c kh\u00f4i ph\u1ee5c quy\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 n\u01b0\u1edbc Vi\u1ec7t th\u1ebf k\u1ef7 10 \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 C u\u1ed1i th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 9, tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh Tr\u01b0\u1eddng An \u0111\u1ed5 n\u00e1t. N\u1ea1n c\u00e1t c\u1ee9 c\u1ee7a c\u00e1c t\u1eadp \u0111o\u00e0n qu\u00e2n phi\u1ec7t phong ki\u1ebfn (phi\u00ean tr\u1ea5n) ng\u00e0y c\u00e0ng \u00e1c li\u1ec7t. Kh\u1edfi ngh\u0129a Ho\u00e0ng S\u00e0o (874 - 884) \u0111\u00e3 l\u00e0m lung lay t\u1eadn g\u1ed1c n\u1ec1n th\u1ed1ng tr\u1ecb c\u1ee7a nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng. \u1edf mi\u1ec1n t\u00e2y - nam (V\u00e2n Nam), Nam Chi\u1ebfu c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh, tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc l\u1edbn, lu\u00f4n lu\u00f4n \u0111\u00e1nh c\u01b0\u1edbp \u0111\u1ea5t An Nam. Cu\u1ed1i n\u0103m 862 \u0111\u1ea7u n\u0103m 863, Nam Chi\u1ebfu \u0111em 50 v\u1ea1n qu\u00e2n x\u00e2m l\u1ea5n An Nam, chi\u1ebfm ph\u1ee7 th\u00e0nh T\u1ed1ng B\u00ecnh; nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng b\u1ecf An Nam \u0111\u00f4 h\u1ed9 ph\u1ee7, ch\u1ec9 lo ph\u00f2ng gi\u1eef Ung Ch\u00e2u. Ba n\u0103m tr\u1eddi, An Nam b\u1ecb qu\u00e2n Nam Chi\u1ebfu chi\u1ebfm, ch\u00ednh quy\u1ec1n nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng v\u00ec h\u00e8n y\u1ebfu \u0111\u00e3 t\u1ef1 th\u1ee7 ti\u00eau quy\u1ec1n th\u1ed1ng tr\u1ecb c\u1ee7a m\u00ecnh tr\u00ean \u0111\u1ea5t Vi\u1ec7t. C\u00e1c h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t t\u1ef1 m\u00ecnh \u0111em qu\u00e2n ch\u1ed1ng l\u1ea1i qu\u00e2n Nam Chi\u1ebfu. V\u00e0 \u0111i\u1ec1u \u0111\u00f3 \u0111\u00e3 ch\u00e2m ng\u00f2i cho phong tr\u00e0o \u0111\u1ea5u tr\u00e0nh gi\u00e0nh quy\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 d\u00e2n t\u1ed9c c\u1ee7a d\u00e2n Vi\u1ec7t su\u1ed1t ba th\u1ebf k\u1ef7 7, 8, 9 sau m\u1ed9t \u0111\u00eam d\u00e0i t\u0103m t\u1ed1i. Sau khi \u0110\u1ed9c C\u00f4 T\u1ed5n, vi\u00ean Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9 ngo\u1ea1i t\u1ed9c cu\u1ed1i c\u00f9ng r\u1eddi kh\u1ecfi \u0111\u1ea5t An Nam, ch\u1edbp th\u1eddi c\u01a1 ch\u00ednh quy\u1ec1n trung \u01b0\u01a1ng nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng r\u1ec7u r\u00e3, ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9 nh\u01b0 r\u1eafn m\u1ea5t \u0111\u1ea7u, nh\u00e2n d\u00e2n Vi\u1ec7t l\u1ea1i m\u1ed9t l\u1ea7n n\u1eefa ki\u00ean quy\u1ebft \u0111\u1ee9ng d\u1eady t\u1ef1 quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh l\u1ea5y v\u1eadn m\u1ec7nh c\u1ee7a \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. H\u00e0o tr\u01b0\u1edfng H\u1ed3ng Ch\u00e2u l\u00e0 Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5, \u0111\u01b0\u1ee3c d\u00e2n ch\u00fang \u1ee7ng h\u1ed9, \u0111\u00e3 ti\u1ebfn qu\u00e2n ra chi\u1ebfm \u0111\u00f3ng ph\u1ee7 th\u00e0nh T\u1ed1ng B\u00ecnh (H\u00e0 N\u1ed9i); t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9, x\u00f3a b\u1ecf th\u1ef1c ch\u1ea5t c\u1ee7a ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9 nh\u01b0ng kh\u00e9o l\u00e9o l\u1ee3i d\u1ee5ng b\u1ed9 m\u00e1y v\u00e0 danh ngh\u0129a c\u1ee7a b\u1ecdn \u0111\u00f4 h\u1ed9 c\u0169 \u0111\u1ec3 chuy\u1ec3n sang gi\u00e0nh quy\u1ec1n \u0111\u1ed9c l\u1eadp d\u00e2n t\u1ed9c m\u1ed9t c\u00e1ch v\u1eefng ch\u1eafc. Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 (? - 907) d\u1ef1ng n\u1ec1n \u0111\u1ed9c l\u1eadp Vi\u1ec7t s\u1eed th\u00f4ng gi\u00e1m c\u01b0\u01a1ng m\u1ee5c (Ti\u1ec1n bi\u00ean, quy\u1ec3n 5) vi\u1ebft : \\\"H\u1ecd Kh\u00fac l\u00e0 m\u1ed9t h\u1ecd l\u1edbn l\u00e2u \u0111\u1eddi \u1edf H\u1ed3ng Ch\u00e2u (*). Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 t\u00ednh khoan h\u00f2a, hay th\u01b0\u01a1ng ng\u01b0\u1eddi, \u0111\u01b0\u1ee3c d\u00e2n ch\u00fang suy t\u00f4n. G\u1eb7p th\u1eddi bu\u1ed5i lo\u1ea1n l\u1ea1c, nh\u00e2n danh l\u00e0 h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng m\u1ed9t x\u1ee9, Th\u1eeba D\u1ee5 t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9...\\\". M\u1edf \u0111\u1ea7u ch\u00ednh s\u00e1ch ngo\u1ea1i giao kh\u00f4n kh\u00e9o trong \u1ee9ng x\u1eed v\u1edbi tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh phong ki\u1ebfn ph\u01b0\u01a1ng B\u1eafc: \\\"\u0111\u1ed9c l\u1eadp th\u1eadt s\u1ef1, th\u1ea7n thu\u1ed9c tr\u00ean danh ngh\u0129a\\\", Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5, sau khi \u0111\u00e3 n\u1eafm https:\/\/thuviensach.vn","\u0111\u01b0\u1ee3c quy\u1ec1n l\u1ef1c th\u1ef1c t\u1ebf tr\u00ean mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t \u0111ai \\\"An Nam\\\" c\u0169 trong tay, v\u1eabn gi\u1eef danh ngh\u0129a \\\"xin m\u1ec7nh nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng\\\" bu\u1ed9c tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng ph\u1ea3i c\u00f4ng nh\u1eadn s\u1ef1 \u0111\u00e3 r\u1ed3i. Ng\u00e0y 7-2-906 vua \u0110\u01b0\u1eddng ph\u1ea3i phong th\u00eam cho T\u0129nh H\u1ea3i qu\u00e2n Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9 Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 t\u01b0\u1edbc \\\"\u0110\u1ed3ng b\u00ecnh ch\u01b0\u01a1ng s\u1ef1\\\". Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 phong cho con l\u00e0 Kh\u00fac H\u1ea1o ch\u1ee9c v\u1ee5 \\\"T\u0129nh H\u1ea3i h\u00e0nh qu\u00e2n t\u01b0 m\u00e3 quy\u1ec1n tri l\u01b0u h\u1eadu\\\" t\u1ee9c l\u00e0 ch\u1ee9c v\u1ee5 ch\u1ec9 huy qu\u00e2n \u0111\u1ed9i v\u00e0 s\u1ebd thay th\u1ebf cha n\u1eafm quy\u1ec1n h\u00e0nh Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9. Tuy c\u00f2n mang danh hi\u1ec7u m\u1ed9t ch\u1ee9c quan c\u1ee7a nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng, v\u1ec1 th\u1ef1c ch\u1ea5t, Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 \u0111\u00e3 x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1ed9t ch\u00ednh quy\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 b\u00e3i b\u1ecf quan l\u1ea1i ch\u1ebf \u0111\u1ed9 c\u0169 k\u1ebft th\u00fac v\u1ec1 c\u01a1 b\u1ea3n \u00e1ch th\u1ed1ng tr\u1ecb h\u01a1n m\u1ed9t ngh\u00ecn n\u0103m c\u1ee7a phong ki\u1ebfn ph\u01b0\u01a1ng B\u1eafc. L\u1ecbch s\u1eed ghi nh\u1edb c\u00f4ng lao c\u1ee7a Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 nh\u01b0 l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eb7t c\u01a1 s\u1edf cho n\u1ec1n \u0111\u1ed9c l\u1eadp d\u00e2n t\u1ed9c. Ng\u00e0y 23-7-907, Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 m\u1ea5t. M\u1eb7c nhi\u00ean, Kh\u00fac H\u1ea1o n\u1ed1i nghi\u1ec7p cha. Kh\u00fac H\u1ea1o (? - 917) - Nh\u00e0 c\u1ea3i c\u00e1ch l\u1edbn Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 m\u1ea5t, Kh\u00fac H\u1ea1o l\u00ean thay n\u1eafm quy\u1ec1n Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9. Ng\u00e0y 1-9- 907, nh\u00e0 H\u1eadu L\u01b0\u01a1ng, l\u00fac n\u00e0y \u0111\u00e3 thay th\u1ebf nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng \u1edf Trung Qu\u1ed1c c\u0169ng ph\u1ea3i c\u00f4ng nh\u1eadn \u00f4ng l\u00e0m \\\"An Nam \u0111\u00f4 h\u1ed9, sung Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9\\\". N\u1ed1i nghi\u1ec7p cha v\u00e0 n\u1ed1i ch\u00ed cha, Kh\u00fac H\u1ea1o \u0111\u00e3 \u0111\u1ea3m \u0111\u01b0\u01a1ng m\u1ed9t c\u00e1ch t\u00e0i gi\u1ecfi tr\u1ecdng tr\u00e1ch c\u1ee7ng c\u1ed1 n\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 c\u00f2n non tr\u1ebb c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c Vi\u1ec7t Nam. Trung Qu\u1ed1c sau khi Chu \u00d4n c\u01b0\u1edbp ng\u00f4i nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng, \u0111\u00e3 ch\u00ednh th\u1ee9c b\u1ecb chia s\u1ebb th\u00e0nh c\u1ee5c di\u1ec7n \\\"N\u0103m \u0111\u1eddi m\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc\\\" (ng\u0169 \u0111\u1ea1i th\u1eadp qu\u1ed1c). Gi\u00e1p gi\u1edbi n\u01b0\u1edbc Vi\u1ec7t, mi\u1ec1n Qu\u1ea3ng Ch\u00e2u l\u00fac n\u00e0y n\u1eb1m d\u01b0\u1edbi quy\u1ec1n c\u00e1t c\u1ee9 c\u1ee7a cha con anh em L\u01b0u \u1ea9n. Tuy r\u1eb1ng, nh\u00e0 H\u1eadu L\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e3 c\u00f4ng nh\u1eadn ch\u1ee9c Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9 c\u1ee7a Kh\u00fac H\u1ea1o, nh\u01b0ng n\u0103m sau (908) H\u1eadu L\u01b0\u01a1ng l\u1ea1i cho L\u01b0u \u1ea9n ki\u00eam ch\u1ee9c \\\"T\u0129nh h\u1ea3i qu\u00e2n ti\u1ebft \u0111\u1ed9, An Nam \u0111\u00f4 h\u1ed9\\\", kh\u00f4ng th\u00f4i t\u1eeb b\u1ecf \u00fd \u0111\u1ecbnh duy tr\u00ec \u00e1ch \u0111\u00f4 h\u1ed9 v\u00e0 d\u00e3 t\u00e2m x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c l\u1ea1i n\u01b0\u1edbc Vi\u1ec7t. Ph\u00e1t huy \u00fd ch\u00ed t\u1ef1 l\u1eadp t\u1ef1 c\u01b0\u1eddng c\u1ee7a cha \u00f4ng, Kh\u00fac H\u1ea1o ki\u00ean tr\u00ec gi\u1eef v\u1eefng \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc, ch\u0103m lo x\u00e2y d\u1ef1ng n\u1ec1n t\u1ea3ng \u0111\u1ed9c l\u1eadp c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c, ti\u1ebfn h\u00e0nh nhi\u1ec1u c\u1ea3i c\u00e1ch quan tr\u1ecdng v\u1ec1 c\u00e1c m\u1eb7t d\u1ef1a tr\u00ean quan \u0111i\u1ec3m \\\"Ch\u00ednh s\u1ef1 c\u1ed1t chu\u1ed9ng https:\/\/thuviensach.vn","khoan dung, gi\u1ea3n d\u1ecb, nh\u00e2n d\u00e2n \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c y\u00ean vui\\\" (Vi\u1ec7t s\u1eed th\u00f4ng gi\u00e1m c\u01b0\u01a1ng m\u1ee5c). Khoan dung, t\u1ee9c l\u00e0 kh\u00f4ng th\u1eaft bu\u1ed9c, kh\u1eaft khe qu\u00e1 \u0111\u1ed1i v\u1edbi nh\u00e2n d\u00e2n, ch\u1ed1ng b\u1ecdn tham \u00f4 quan l\u1ea1i, m\u1ed9t t\u1ec7 n\u1ea1n l\u1edbn c\u1ee7a th\u1eddi B\u1eafc thu\u1ed9c. Gi\u1ea3n d\u1ecb, l\u00e0 kh\u00f4ng l\u00e0m phi\u1ec1n h\u00e0, nhi\u1ec5u d\u00e2n b\u1edfi qu\u00e1 nhi\u1ec1u th\u1ee7 t\u1ee5c h\u00e0nh ch\u00ednh quan li\u00eau... Y\u00ean vui, \\\"an c\u01b0 l\u1ea1c nghi\u1ec7p\\\" l\u00e0 l\u00fd t\u01b0\u1edfng c\u1ee7a n\u1ebfp s\u1ed1ng n\u00f4ng d\u00e2n n\u01a1i l\u00e0ng x\u00f3m. T\u00f3m l\u1ea1i, \u0111\u00f3 l\u00e0 m\u1ed9t \u0111\u01b0\u1eddng l\u1ed1i ch\u00ednh tr\u1ecb th\u00e2n d\u00e2n. N\u00f3 ch\u1ee9ng t\u1ecf b\u1ea5t c\u1ee9 m\u1ed9t phong tr\u00e0o d\u00e2n t\u1ed9c ch\u00e2n ch\u00ednh n\u00e0o c\u0169ng ph\u1ea3i c\u00f3 m\u1ed9t n\u1ed9i dung d\u00e2n ch\u1ee7 n\u00e0o \u0111\u00f3. Kh\u00fac H\u1ea1o \u0111\u00e3 s\u1eeda \u0111\u1ed5i l\u1ea1i ch\u1ebf \u0111\u1ed9 \u0111i\u1ec1n t\u00f4, thu\u1ebf m\u00e1 lao d\u1ecbch n\u1eb7ng n\u1ec1 c\u1ee7a th\u1eddi thu\u1ed9c \u0110\u01b0\u1eddng. \u00d4ng ra l\u1ec7nh \\\"b\u00ecnh qu\u00e2n thu\u1ebf ru\u1ed9ng, tha b\u1ecf l\u1ef1c d\u1ecbch, l\u1eadp s\u1ed5 h\u1ed9 kh\u1ea9u, k\u00ea r\u00f5 qu\u00ea qu\u00e1n, giao cho gi\u00e1p tr\u01b0\u1edfng (qu\u1ea3n gi\u00e1p) tr\u00f4ng coi\\\". T\u1eeb m\u1ed9t m\u00f4 h\u00ecnh c\u1ee7a ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9, nh\u1eb1m kh\u1eafc ph\u1ee5c t\u00ednh ph\u00e2n t\u00e1n c\u1ee7a quy\u1ec1n l\u1ef1c th\u1ee7 l\u0129nh \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng, Kh\u00fac H\u1ea1o \u0111\u00e3 c\u00f3 nh\u1eefng c\u1ed1 g\u1eafng \u0111\u1ea7u ti\u00ean h\u1ebft s\u1ee9c l\u1edbn lao nh\u1eb1m x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1ed9t ch\u00ednh quy\u1ec1n d\u00e2n t\u1ed9c th\u1ed1ng nh\u1ea5t t\u1eeb trung \u01b0\u01a1ng cho \u0111\u1ebfn x\u00e3. \u00d4ng chia c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc th\u00e0nh nh\u1eefng \u0111\u01a1n v\u1ecb h\u00e0nh ch\u00ednh c\u00e1c c\u1ea5p: l\u1ed9, ph\u1ee7, ch\u00e2u, gi\u00e1p, x\u00e3. M\u1ed7i x\u00e3 c\u00f3 x\u00e3 quan, m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi ch\u00e1nh l\u1ec7nh tr\u01b0\u1edfng v\u00e0 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi t\u00e1 l\u1ec7nh tr\u01b0\u1edfng. M\u1ed9t s\u1ed1 x\u00e3 \u1edf g\u1ea7n nhau tr\u01b0\u1edbc g\u1ecdi l\u00e0 h\u01b0\u01a1ng nay \u0111\u1ed5i l\u00e0 gi\u00e1p, m\u1ed7i gi\u00e1p c\u00f3 m\u1ed9t qu\u1ea3n gi\u00e1p v\u00e0 m\u1ed9t ph\u00f3 tri gi\u00e1p \u0111\u1ec3 tr\u00f4ng nom vi\u1ec7c thu thu\u1ebf. Theo s\u00e1ch An Nam ch\u00ed nguy\u00ean Kh\u00fac H\u1ea1o \u0111\u1eb7t th\u00eam 150 gi\u00e1p, c\u1ed9ng v\u1edbi nh\u1eefng gi\u00e1p c\u00f3 tr\u01b0\u1edbc c\u1ea3 th\u1ea3y g\u1ed3m 314 gi\u00e1p. V\u00ec nhu c\u1ea7u ch\u1ed1ng ngo\u1ea1i x\u00e2m, c\u00e1c h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng ph\u1ea3i ph\u1ee5c t\u00f9ng ch\u00ednh quy\u1ec1n trung \u01b0\u01a1ng nh\u01b0ng v\u1eabn c\u00f3 xu h\u01b0\u1edbng c\u00e1t c\u1ee9 v\u00e0 h\u1ecd Kh\u00fac c\u0169ng nh\u01b0 nhi\u1ec1u tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed9c l\u1eadp ti\u1ebfp theo, v\u1eabn ph\u1ea3i d\u1ef1a v\u00e0o h\u1ecd \u0111\u1ec3 c\u1ee7ng c\u1ed1 ch\u00ednh quy\u1ec1n \u1edf c\u00e1c c\u01a1 s\u1edf. Nh\u01b0ng xu th\u1ebf c\u1ee7a l\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam, m\u1edf \u0111\u1ea7u t\u1eeb cu\u1ed9c c\u1ea3i c\u00e1ch c\u1ee7a Kh\u00fac H\u1ea1o, l\u00e0 \u0111\u1ed9c l\u1eadp d\u00e2n t\u1ed9c g\u1eafn li\u1ec1n v\u1edbi th\u1ed1ng nh\u1ea5t qu\u1ed1c gia. C\u00f4ng cu\u1ed9c x\u00e2y d\u1ef1ng n\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7, th\u1ed1ng nh\u1ea5t c\u1ee7a Kh\u00fac H\u1ea1o m\u1edf ra m\u1ed9t th\u1eddi k\u1ef3 ph\u00e1t tri\u1ec3n m\u1edbi c\u1ee7a x\u00e3 h\u1ed9i Vi\u1ec7t Nam m\u00e0 c\u00e1c tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i sau \u0111\u00f3 s\u1ebd ho\u00e0n th\u00e0nh. Kh\u00fac H\u1ea1o m\u1ea5t n\u0103m 917, con l\u00e0 Kh\u00fac Th\u1eeba M\u1ef9 l\u00ean thay. N\u0103m 930, qu\u00e2n https:\/\/thuviensach.vn","Nam H\u00e1n sang x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, Kh\u00fac Th\u1eeba M\u1ef9 b\u1ecb b\u1eaft, ph\u1ee7 th\u00e0nh \u0110\u1ea1i La (H\u00e0 N\u1ed9i) b\u1ecb \u0111\u1ecbch chi\u1ebfm. H\u1ecd Kh\u00fac kh\u00f4i ph\u1ee5c quy\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 \u0111\u01b0\u1ee3c 25 n\u0103m. Gi\u00e1o s\u01b0 tr\u1ea7n qu\u1ed1c v\u01b0\u1ee3ng ------------------------------- (*) H\u1ed3ng Ch\u00e2u l\u00e0 t\u00ean \u0111\u1ea5t \u0111\u1eddi L\u00fd Tr\u1ea7n (\u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng c\u00f3 l\u1ebd l\u00e0 \u0111\u1ea5t huy\u1ec7n Chu Di\u00ean), \u0111\u1eddi L\u00ea l\u00e0 hai ph\u1ee7 Th\u01b0\u1ee3ng H\u1ed3ng v\u00e0 H\u1ea1 H\u1ed3ng, sau l\u00e0 \u0111\u1ea5t B\u00ecnh Giang, Ninh Giang t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Hi\u1ec7n nay v\u1eabn c\u00f2n \u0111\u00ecnh th\u1edd h\u1ecd Kh\u00fac \u1edf C\u00fac B\u1ed3 (Ninh Giang). L\u00e0ng \u0111\u00f3 v\u1eabn c\u00f2n h\u1ecd Kh\u00fac. https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t B\u1ed1 C\u00e1i \u0110\u1ea1i V\u01b0\u01a1ng Ph\u00f9ng H\u01b0ng \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 V \u00e0o n\u1eeda sau th\u1ebf k\u1ef7 VIII, quy\u1ec1n th\u1ed1ng tr\u1ecb c\u1ee7a tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh Tr\u01b0\u1eddng An \u0111\u00e3 b\u1eaft \u0111\u1ea7u suy y\u1ebfu. Chi\u1ebfn tranh gi\u1eefa \\\"phi\u00ean tr\u1ea5n\\\" v\u00e0 \\\"tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh\\\" - m\u00e0 \u0111\u1ec9nh cao l\u00e0 lo\u1ea1n An S\u1eed - c\u00e0ng l\u00e0m cho nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng l\u1ee5n b\u1ea1i. Uy quy\u1ec1n c\u1ee7a b\u1ecdn ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9 v\u00e0 \u0111\u00f4 h\u1ed9 ng\u00e0y m\u1ed9t t\u0103ng, ch\u00fang t\u1ef1 \u00fd tr\u01b0ng thu thu\u1ebf m\u00e1. Cao Ch\u00ednh B\u00ecnh, hi\u1ec7u \u00fay ch\u00e2u V\u0169 \u0110\u1ecbnh (mi\u1ec1n Vi\u1ec7t B\u1eafc), n\u0103m 767 gi\u00fap kinh l\u01b0\u1ee3c s\u1ee9 An Nam Tr\u01b0\u01a1ng B\u00e1 Nghi \u0111\u00e1nh b\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c cu\u1ed9c x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a qu\u00e2n Ch\u00e0 V\u00e0 (Ja va) \u1edf Chu Di\u00ean, sau \u0111\u00f3 y \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1eed l\u00e0m \u0111\u00f4 h\u1ed9 An Nam. Y ra s\u1ee9c b\u00f2n r\u00fat c\u1ee7a c\u1ea3i c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n ta, \u0111\u00e1nh thu\u1ebf r\u1ea5t n\u1eb7ng. Kho\u1ea3ng ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i L\u1ecbch (766-779), ch\u01b0a r\u00f5 \u0111\u00edch x\u00e1c v\u00e0o n\u0103m n\u00e0o, nh\u00e2n l\u00f2ng c\u0103m ph\u1eabn c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n, l\u1ee3i d\u1ee5ng khi qu\u00e2n l\u00ednh \u1edf T\u1ed1ng B\u00ecnh n\u1ed5i lo\u1ea1n, ng\u01b0\u1eddi h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ea5t \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m (nay l\u00e0 x\u00e3 \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m, huy\u1ec7n Ba V\u00ec, H\u00e0 N\u1ed9i) l\u00e0 Ph\u00f9ng H\u01b0ng \u0111\u00e3 ph\u00e1t \u0111\u1ed9ng m\u1ed9t cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a l\u1edbn ch\u1ed1ng ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9. S\u1eed li\u1ec7u g\u1ed1c ghi l\u1ea1i v\u1ec1 Ph\u00f9ng H\u01b0ng kh\u00f4ng nhi\u1ec1u. Ch\u1ec9 bi\u1ebft, Ph\u00f9ng H\u01b0ng xu\u1ea5t th\u00e2n t\u1eeb d\u00f2ng d\u00f5i c\u1ef1 t\u1ed9c, h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ea5t \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m. \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m x\u01b0a kia v\u1ed1n l\u00e0 v\u00f9ng \u0111\u1ed3i g\u00f2 v\u00e0 r\u1eebng c\u00e2y r\u1eadm r\u1ea1p, th\u00fa v\u1eadt d\u1eef t\u1ee3n th\u01b0\u1eddng hay lui t\u1edbi, n\u00ean n\u01a1i \u0111\u00e2y t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m hay Cam L\u00e2m. Ph\u00f9ng H\u01b0ng c\u00f3 t\u00ean t\u1ef1 l\u00e0 C\u00f4ng Ph\u1ea5n, ch\u00e1u 7 \u0111\u1eddi c\u1ee7a Ph\u00f9ng T\u00f3i C\u00e1i - ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 t\u1eebng v\u00e0o trong cung nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng Cao T\u1ed5, \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng V\u0169 \u0110\u1ee9c (618-626) d\u1ef1 y\u1ebfn ti\u1ec7c v\u00e0 l\u00e0m quan lang \u1edf \u0111\u1ea5t \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m. B\u1ed1 c\u1ee7a Ph\u00f9ng H\u01b0ng l\u00e0 Ph\u00f9ng H\u1ea1p Khanh - m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi hi\u1ec1n t\u00e0i \u0111\u1ee9c \u0111\u1ed9. Kho\u1ea3ng n\u0103m Nh\u00e2m Tu\u1ea5t (722) \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng Khai Nguy\u00ean, \u00f4ng \u0111\u00e3 tham gia cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a c\u1ee7a Mai Th\u00fac Loan. Sau \u0111\u00f3, \u00f4ng tr\u1edf v\u1ec1 qu\u00ea ch\u0103m ch\u00fa c\u00f4ng vi\u1ec7c \u0111i\u1ec1n vi\u00ean, tr\u1edf n\u00ean gi\u00e0u c\u00f3, trong nh\u00e0 nu\u00f4i n\u00f4 t\u1ef3 c\u00f3 \u0111\u1ebfn h\u00e0ng ngh\u00ecn ng\u01b0\u1eddi (theo bia Qu\u1ea3ng B\u00e1). Theo s\u1ef1 t\u00edch, Ph\u00f9ng H\u1ea1p Khanh c\u00f3 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi v\u1ee3 h\u1ecd S\u1eed. \u00d4ng b\u00e0 sinh m\u1ed9t l\u1ea7n \u0111\u01b0\u1ee3c ba ng\u01b0\u1eddi con trai kh\u00f4i ng\u00f4 kh\u00e1c th\u01b0\u1eddng, l\u1edbn l\u00ean ai c\u0169ng c\u00f3 s\u1ee9c kh\u1ecfe, c\u00f3 th\u1ec3 k\u00e9o tr\u00e2u, qu\u1eadt h\u1ed5. Anh c\u1ea3 l\u00e0 Ph\u00f9ng H\u01b0ng, em th\u1ee9 2 l\u00e0 Ph\u00f9ng H\u1ea3i (t\u1ef1 l\u00e0 T\u01b0 H\u00e0o) v\u00e0 em \u00fat l\u00e0 Ph\u00f9ng D\u0129nh (t\u1ef1 l\u00e0 Danh \u0110\u1ea1t). \u0110\u1ebfn n\u0103m ba https:\/\/thuviensach.vn","anh em 18 tu\u1ed5i th\u00ec b\u1ed1 m\u1eb9 \u0111\u1ec1u m\u1ea5t. Cho t\u1edbi nay v\u1ec1 ng\u00e0y sinh v\u00e0 ng\u00e0y m\u1ea5t c\u1ee7a Ph\u00f9ng H\u01b0ng v\u1eabn ch\u01b0a r\u00f5. M\u1ed9t ngu\u1ed3n d\u00e3 s\u1eed cho bi\u1ebft Ph\u00f9ng H\u01b0ng sinh ng\u00e0y 25 th\u00e1ng 11 n\u0103m Canh T\u00fd (760) (t\u1ee9c 5-1-761) v\u00e0 ch\u1ebft ng\u00e0y 13 th\u00e1ng 8 n\u0103m Nh\u00e2m Ng\u1ecd (t\u1ee9c 13-9- 802), th\u1ecd 41 tu\u1ed5i. Trong ba anh em, anh c\u1ea3 Ph\u00f9ng H\u01b0ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 s\u1ee9c kh\u1ecfe v\u00e0 kh\u00ed ph\u00e1ch \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t. \u00d4ng \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1eed s\u00e1ch v\u00e0 truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian l\u01b0u truy\u1ec1n v\u1ec1 t\u00e0i \u0111\u00e1nh tr\u00e2u, qu\u1eadt h\u1ed5 \u1edf \u0111\u1ea5t \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m. C\u00f3 l\u1ea7n \u00f4ng \u0111\u00e1nh \u0111\u01b0\u1ee3c 2 con tr\u00e2u m\u1ed9ng \u0111ang h\u00fac nhau, d\u00e2n l\u00e0ng ai c\u0169ng th\u00e1n ph\u1ee5c. L\u1ea7n kh\u00e1c l\u1ea1i tr\u1eeb \u0111\u01b0\u1ee3c h\u1ed5 d\u1eef, b\u1eb1ng m\u01b0u k\u1ebf, \u0111em l\u1ea1i b\u00ecnh y\u00ean cho l\u00e0ng x\u00f3m m\u00e0 cho t\u1edbi gi\u1edd nh\u00e2n d\u00e2n \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m c\u00f2n l\u01b0u truy\u1ec1n v\u1ec1 c\u00e2u chuy\u1ec7n \u0111\u00f3. Ph\u00f9ng H\u01b0ng c\u00f2n l\u00e0 v\u1ecb anh h\u00f9ng \u0111\u1ea7u ti\u00ean trong nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi con \u01b0u t\u00fa c\u1ee7a \u0111\u1ea5t \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m. V\u00e0 Ph\u00f9ng H\u01b0ng c\u0169ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi anh h\u00f9ng \u0111\u1ea7u ti\u00ean \u0111\u00e3 \u0111\u00e1nh chi\u1ebfm l\u1ea1i th\u00e0nh T\u1ed1ng B\u00ecnh (H\u00e0 N\u1ed9i), tr\u1ecb s\u1edf c\u1ee7a ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9 l\u00fac \u0111\u00f3 v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng n\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 trong kho\u1ea3ng g\u1ea7n ch\u1ee5c n\u0103m. Tho\u1ea1t k\u1ef3 th\u1ee7y, anh em h\u1ecd Ph\u00f9ng n\u1ed5i d\u1eady l\u00e0m ch\u1ee7 \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m r\u1ed3i ngh\u0129a qu\u00e2n ti\u1ebfn l\u00ean \u0111\u00e1nh chi\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1ea3 m\u1ed9t mi\u1ec1n r\u1ed9ng l\u1edbn quanh v\u00f9ng thu\u1ed9c Phong Ch\u00e2u, x\u00e2y d\u1ef1ng th\u00e0nh c\u0103n c\u1ee9 ch\u1ed1ng gi\u1eb7c. Ph\u00f9ng H\u01b0ng x\u01b0ng l\u00e0: \u0110\u00f4 Qu\u00e2n; Ph\u00f9ng H\u1ea3i x\u01b0ng l\u00e0 \u0110\u00f4 B\u1ea3o v\u00e0 Ph\u00f9ng D\u0129nh x\u01b0ng l\u00e0 \u0110\u00f4 T\u1ed5ng, chia qu\u00e2n \u0111i tr\u1ea5n gi\u1eef nh\u1eefng n\u01a1i hi\u1ec3m y\u1ebfu. Cao Ch\u00ednh B\u00ecnh \u0111em qu\u00e2n \u0111i \u0111\u00e0n \u00e1p nh\u01b0ng ch\u01b0a ph\u00e2n th\u1eafng b\u1ea1i. T\u00ecnh h\u00ecnh di\u1ec5n ra nh\u01b0 v\u1eady h\u01a1n 20 n\u0103m. N\u0103m T\u00e2n M\u00f9i 791, m\u00f9a h\u1ea1, th\u00e1ng 4, Ph\u00f9ng H\u01b0ng c\u00f9ng c\u00e1c t\u01b0\u1edbng l\u0129nh \u0111em qu\u00e2n v\u00e2y \u0111\u00e1nh th\u00e0nh T\u1ed1ng B\u00ecnh. Qu\u00e2n c\u1ee7a Ph\u00f9ng H\u01b0ng chia l\u00e0m 5 \u0111\u1ea1o do c\u00e1c t\u01b0\u1edbng Ph\u00f9ng H\u1ea3i, Ph\u00f9ng D\u0129nh, \u0110\u1ed7 Anh H\u00e0n, B\u1ed3 Ph\u00e1 C\u1ea7n v\u00e0 ch\u1ee7 t\u01b0\u1edbng Ph\u00f9ng H\u01b0ng ti\u1ebfn c\u00f4ng v\u00e2y th\u00e0nh. Qu\u00e2n c\u1ee7a Cao Ch\u00ednh B\u00ecnh (kho\u1ea3ng h\u01a1n 4 v\u1ea1n bia Qu\u1ea3ng B\u00e1) \u0111em ra ch\u1ed1ng c\u1ef1. Cu\u1ed9c chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u di\u1ec5n ra quy\u1ebft li\u1ec7t trong kho\u1ea3ng 7 ng\u00e0y, qu\u00e2n \u0111\u1ecbch ch\u1ebft nhi\u1ec1u, Cao Ch\u00ednh B\u00ecnh ph\u1ea3i v\u00e0o c\u1ed1 th\u1ee7 trong th\u00e0nh, lo s\u1ee3 cu\u1ed1i c\u00f9ng b\u1ecb \u1ed1m r\u1ed3i ch\u1ebft. Ph\u00f9ng H\u01b0ng chi\u1ebfm l\u0129nh th\u00e0nh tr\u00ec v\u00e0 v\u00e0o ph\u1ee7 \u0110\u00f4 h\u1ed9, coi ch\u00ednh s\u1ef1 \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc \u0111\u01b0\u1ee3c 7 n\u0103m th\u00ec m\u1ea5t. R\u1ea5t ti\u1ebfc trong 7 n\u0103m \u1ea5y, s\u1eed s\u00e1ch kh\u00f4ng \u0111\u1ec3 l\u1ea1i m\u1ed9t ngu\u1ed3n t\u00e0i li\u1ec7u n\u00e0o v\u1ec1 \u00f4ng. Sau khi m\u1ea5t, con trai \u00f4ng l\u00e0 Ph\u00f9ng An l\u00ean n\u1ed1i ng\u00f4i, d\u00e2ng t\u00f4n hi\u1ec7u cha l\u00e0 B\u1ed1 C\u00e1i \u0110\u1ea1i V\u01b0\u01a1ng. An n\u1ed1i nghi\u1ec7p \u0111\u01b0\u1ee3c hai n\u0103m th\u00ec ch\u00ednh quy\u1ec1n l\u1ea1i r\u01a1i v\u00e0o tay gi\u1eb7c. N\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 v\u1eeba m\u1edbi x\u00e2y d\u1ef1ng, ch\u1ec9 t\u1ed3n t\u1ea1i v\u1ebbn v\u1eb9n tr\u00ean d\u01b0\u1edbi 9 n\u0103m. https:\/\/thuviensach.vn","S\u1eed li\u1ec7u v\u00e0 truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian \u1edf v\u00f9ng \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m k\u1ec3 l\u1ea1i r\u1eb1ng: Ph\u00f9ng H\u01b0ng ch\u1ebft r\u1ed3i r\u1ea5t hi\u1ec3n linh, th\u01b0\u1eddng hi\u1ec7n h\u00ecnh trong d\u00e2n gian, gi\u00fap d\u00e2n trong l\u00fac ho\u1ea1n n\u1ea1n. D\u00e2n l\u00e0ng cho l\u00e0 linh \u1ee9ng, l\u1eadp mi\u1ebfu \u0111\u1ec3 th\u1edd t\u1ef1 t\u1ea1i \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m. T\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n sau n\u00e0y, Ph\u00f9ng H\u01b0ng c\u00f2n hi\u1ec3n linh gi\u00fap Ng\u00f4 Quy\u1ec1n \u0111\u00e1nh th\u1eafng gi\u1eb7c \u1edf s\u00f4ng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng. Th\u1ea5y v\u1eady, Ng\u00f4 Quy\u1ec1n cho l\u1eadp \u0111\u1ec1n th\u1edd quy m\u00f4 to l\u1edbn h\u01a1n tr\u01b0\u1edbc. S\u1ef1 ng\u01b0\u1ee1ng m\u1ed9 \u0111\u1ed1i v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi anh h\u00f9ng d\u00e2n t\u1ed9c h\u1ecd Ph\u00f9ng c\u00f2n th\u1ec3 hi\u1ec7n \u1edf vi\u1ec7c l\u1eadp \u0111\u1ec1n th\u1edd ph\u1ee5ng c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n nh\u01b0 \u1edf \u0111\u00ecnh Qu\u1ea3ng B\u00e1 (H\u00e0 N\u1ed9i), \u0111\u00ecnh Tri\u1ec1u Kh\u00fac (H\u00e0 T\u00e2y), th\u1edd \u1edf l\u0103ng \u0110\u1ea1i \u00e1ng, Ph\u01b0\u01a1ng Trung, Ho\u1ea1ch An, ph\u1ee7 Thanh Oai (H\u00e0 T\u00e2y),v.v. Hi\u1ec7n nay d\u1ea5u v\u1ebft l\u0103ng m\u1ed9 c\u1ee7a Ph\u00f9ng H\u01b0ng c\u00f2n l\u1ea1i \u1edf \u0111\u1ea7u ph\u1ed1 Gi\u1ea3ng V\u00f5 (g\u1ea7n b\u1ebfn xe Kim M\u00e3), v\u00ec khi ch\u1ebft, \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c mai t\u00e1ng \u1edf c\u1ea1nh ph\u1ee7 T\u1ed1ng B\u00ecnh, sau \u0111\u00f3 m\u1edbi \u0111\u01b0a thi h\u00e0i v\u1ec1 qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng. \u0110\u1ec3 t\u01b0\u1edfng nh\u1edb ng\u01b0\u1eddi anh h\u00f9ng d\u00e2n t\u1ed9c, Nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc ta \u0111\u00e3 \u0111\u1eb7t t\u00ean ph\u1ed1 Ph\u00f9ng H\u01b0ng t\u1ea1i ph\u00eda c\u1eeda \u0110\u00f4ng c\u1ee7a th\u1ee7 \u0111\u00f4 H\u00e0 N\u1ed9i. Ph\u00f3 ti\u1ebfn s\u0129 s\u1eed h\u1ecdc Tr\u1ea7n Th\u1ecb Vinh https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 M ai Th\u00fac Loan - s\u1eed nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 Mai Huy\u1ec1n Th\u00e0nh - qu\u00ea \u1edf Mai Ph\u1ee5 (\\\"g\u00f2 h\u1ecd Mai\\\", t\u00ean n\u00f4m l\u00e0 K\u1ebb M\u1ecfm), m\u1ed9t l\u00e0ng chuy\u00ean l\u00e0m mu\u1ed1i \u1edf mi\u1ec1n ven bi\u1ec3n Th\u1ea1ch H\u00e0, t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh ng\u00e0y nay, l\u00fac b\u1ea5y gi\u1edd gi\u00e1p gi\u1edbi v\u1edbi \u0111\u1ea5t Ch\u0103m \u1edf b\u00ean kia d\u1ea3i n\u00fai Nam Gi\u1edbi. Kh\u00f4ng r\u00f5 cha, \u00f4ng theo h\u1ecd m\u1eb9. Sau m\u1eb9 \u00f4ng d\u1eddi nh\u00e0 l\u00ean \u1edf v\u00f9ng Ng\u1ecdc Tr\u1eebng (huy\u1ec7n Nam \u0110\u00e0n ng\u00e0y nay). Mai Th\u00fac Loan nh\u00e0 ngh\u00e8o, ph\u1ea3i l\u00e0m ngh\u1ec1 ki\u1ebfm c\u1ee7i r\u1ed3i \u0111i \u1edf \u0111\u1ee3 cho nh\u00e0 gi\u00e0u, ch\u0103n tr\u00e2u, c\u00e0y ru\u1ed9ng. \u00d4ng r\u1ea5t kh\u1ecfe v\u00e0 s\u00e1ng d\u1ea1, ng\u01b0\u1eddi \u0111en tr\u0169i, n\u1ed5i ti\u1ebfng gi\u1ecfi v\u1eadt c\u1ea3 m\u1ed9t v\u00f9ng. Theo ph\u01b0\u1eddng s\u0103n h\u1ecdc h\u1ecfi r\u1ed3i tr\u1edf th\u00e0nh th\u1ee3 s\u0103n l\u00e0nh ngh\u1ec1, nhi\u1ec1u l\u1ea7n Mai Th\u00fac Loan gi\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c \\\"ch\u00faa s\u01a1n l\u00e2m\\\" khi\u1ebfn nh\u00e2n d\u00e2n trong v\u00f9ng kh\u00e2m ph\u1ee5c. V\u00ec v\u1eady, m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 suy t\u00f4n Mai Th\u00fac Loan l\u00e0m ch\u1ee9c \\\"\u0111\u1ea7u phu\\\" - th\u1ee7 l\u0129nh qu\u00e2n s\u1ef1 \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng - c\u1ee7a l\u00e0ng. Ch\u00e2u Hoan (Ngh\u1ec7 T\u0129nh) th\u1eddi \u1ea5y lu\u00f4n b\u1ecb gi\u1eb7c Ch\u00e0 V\u00e0 (Java), C\u00f4n L\u00f4n (Malaysia) c\u01b0\u1edbp ph\u00e1, nh\u1ea5t l\u00e0 \u00e1ch \u0111\u00f4 h\u1ed9 t\u00e0n b\u1ea1o c\u1ee7a nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng l\u00e0m cho nh\u00e2n d\u00e2n v\u00f4 c\u00f9ng kh\u1ed5 s\u1edf. \u0110\u1eb7c bi\u1ec7t n\u1ea1n c\u1ed1ng \\\"qu\u1ea3 l\u1ec7 chi (qu\u1ea3 v\u1ea3i)\\\" l\u00e0 m\u1ed9t g\u00e1nh n\u1eb7ng kh\u00f4n c\u00f9ng \u0111\u1ed1i c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n Hoan Ch\u00e2u. Nguy\u00ean do, \u1edf Tr\u01b0\u1eddng An, vua nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng c\u00f3 m\u1ed9t n\u00e0ng \u00e1i phi th\u01b0\u1eddng g\u1ecdi l\u00e0 D\u01b0\u01a1ng Qu\u00fd Phi nhan s\u1eafc tuy\u1ec7t v\u1eddi m\u00e0 t\u00ednh t\u00ecnh c\u0169ng th\u1eadt th\u1ea5t th\u01b0\u1eddng, nanh \u00e1c. D\u01b0\u01a1ng Qu\u00fd Phi r\u1ea5t th\u00edch \u0103n th\u1ee9 qu\u1ea3 xinh x\u1eafn ch\u1ec9 \u1edf \\\"An Nam\\\" m\u1edbi c\u00f3. C\u0169ng nh\u01b0 m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n \u0111\u1ea5t Vi\u1ec7t, Mai Th\u00fac Loan ph\u1ea3i \u0111i phu (tr\u00ean gi\u1ea5y t\u1edd quy \u0111\u1ecbnh, nh\u00e2n \u0111inh ch\u1ecbu l\u1ef1c d\u1ecbch cho nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc m\u1ed9t n\u0103m 20 - 50 ng\u00e0y), quanh n\u0103m ph\u1ee5c d\u1ecbch v\u1ea5t v\u1ea3 cho b\u1ecdn \u0111\u00f4 h\u1ed9 nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng. \u1edf Nam \u0110\u00e0n, c\u00f2n truy\u1ec1n l\u1ea1i m\u1ed9t b\u00e0i h\u00e1t ch\u1ea7u v\u0103n k\u1ec3 t\u1ed9i b\u1ecdn \u0111\u00f4 h\u1ed9 nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng, v\u1ea1ch r\u00f5 n\u1ed7i th\u1ed1ng kh\u1ed5 c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n. Quan l\u1ea1i, qu\u00e2n l\u00ednh nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng v\u1ec1 l\u00e0ng \u0111\u00e1nh \u0111\u1eadp d\u00e2n, v\u01a1 v\u00e9t t\u01a1 l\u1ee5a, ti\u1ec1n, th\u00f3c, b\u1eaft d\u00e2n n\u1ed9p c\u1ed1ng v\u1ea3i qu\u1ea3, b\u1eaft phu: Nh\u1edb khi n\u1ed9i thu\u1ed9c \u0110\u01b0\u1eddng tri\u1ec1u, Giang s\u01a1n c\u1ed1 qu\u1ed1c nhi\u1ec1u \u0111i\u1ec1u gh\u00ea gai https:\/\/thuviensach.vn","S\u00e2u qu\u1ea3 v\u1ea3i v\u00ec ai v\u1ea1ch l\u00e1, Ng\u1ef1a h\u1ed3ng tr\u1ea7n k\u1ec3 \u0111\u00e3 h\u00e9o hon... N\u0103m 722, Mai Th\u00fac Loan k\u00eau g\u1ecdi nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n phu \u0111\u00e3 c\u00f9ng \u00f4ng ph\u1ea3i \u0111i g\u00e1nh v\u1ea3i qu\u1ea3 n\u1ed9p c\u1ed1ng cho ch\u00ednh quy\u1ec1n nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng n\u1ed5i d\u1eady kh\u1edfi ngh\u0129a. H\u00e0ng tr\u0103m ng\u01b0\u1eddi c\u1ee7a c\u00e1c ph\u01b0\u1eddng s\u0103n quanh v\u00f9ng v\u00e0 sau \u0111\u00f3, nh\u00e2n t\u00e0i kh\u1eafp c\u00e1c ch\u00e2u Hoan, Di\u1ec5n, \u00e1i (Thanh H\u00f3a, Ngh\u1ec7 An, H\u00e0 T\u0129nh) c\u0169ng \u0111\u1ebfn t\u1ee5 t\u1eadp d\u01b0\u1edbi c\u1edd ngh\u0129a. Th\u1ebf l\u1ef1c ngh\u0129a qu\u00e2n d\u1ea7n d\u1ea7n th\u00eam m\u1ea1nh. S\u1eed nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng ch\u00e9p r\u1eb1ng Mai Th\u00fac Loan \u0111\u00e3 li\u00ean k\u1ebft d\u00e2n ch\u00fang 32 ch\u00e2u. Mai Th\u00fac Loan l\u1ee3i d\u1ee5ng \u0111\u1ecba th\u1ebf v\u00f9ng Sa Nam x\u00e2y d\u1ef1ng c\u0103n c\u1ee9 ch\u1ed1ng gi\u1eb7c. \u0110\u1ea5y l\u00e0 v\u00f9ng r\u1eebng n\u00fai r\u1eadm r\u1ea1p n\u1eb1m c\u1ea1nh s\u00f4ng Lam \u1edf kh\u00fac hi\u1ec3m s\u00e2u. \u00d4ng l\u1ea5y V\u1ec7 S\u01a1n l\u00e0m trung t\u00e2m, \u0111\u00f3ng \u0111\u1ea1i b\u1ea3n doanh c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n. D\u1ecdc b\u1edd s\u00f4ng Lam, ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u1eafp m\u1ed9t chi\u1ebfn l\u0169y d\u00e0i h\u01a1n ngh\u00ecn m\u00e9t. \u0110\u1ea5y l\u00e0 th\u00e0nh V\u1ea1n An n\u1ed5i ti\u1ebfng, c\u00f3 n\u00fai \u0110\u1ee5n (H\u00f9ng S\u01a1n) l\u00e0m ch\u1ed7 d\u1ef1a; ph\u00eda trong n\u00fai l\u00e0 d\u1ea3i thung l\u0169ng r\u1ed9ng v\u00e0i ch\u1ee5c m\u1eabu, d\u00f9ng l\u00e0m n\u01a1i tr\u1eef l\u01b0\u01a1ng th\u1ef1c, v\u0169 kh\u00ed; ph\u00eda ngo\u00e0i n\u00fai, c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u1ed3n tr\u1ea1i \u0111\u00f3ng \u1edf c\u1ea1nh s\u01b0\u1eddn; chung quanh n\u00fai, s\u00f4ng Lam v\u00e2y b\u1ecdc nh\u01b0 con h\u00e0o thi\u00ean nhi\u00ean. Bao quanh khu trung t\u00e2m (V\u1ec7 S\u01a1n), ngh\u0129a qu\u00e2n x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1ed9t h\u1ec7 th\u1ed1ng \u0111\u1ed3n tr\u1ea1i n\u01b0\u01a1ng t\u1ef1a l\u1eabn nhau: Bi\u1ec3u S\u01a1n (h\u00ecnh qu\u1ea3 b\u1ea7u), b\u1ea3o v\u1ec7 c\u00e1nh t\u1ea3, Li\u00eau S\u01a1n b\u1ea3o v\u1ec7 m\u1eb7t tr\u01b0\u1edbc, Ng\u1ecdc \u0110\u00e1i S\u01a1n (h\u00ecnh ng\u1ecdc) c\u1ea1nh th\u00e0nh V\u1ea1n An, l\u00e0 \u0111\u1ed3n t\u1ed5ng ch\u1ec9 huy, th\u1ed1ng l\u0129nh c\u1ea3 hai \u0111\u1ea1o qu\u00e2n th\u1ee7y b\u1ed9. Mai Th\u00fac Loan x\u01b0ng \u0111\u1ebf v\u00e0 \u0111\u00f3ng \u0111\u00f4 \u1edf th\u00e0nh V\u1ea1n An. S\u1eed g\u1ecdi \u00f4ng l\u00e0 Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf (Vua \u0111en h\u1ecd Mai). \u0110\u1ea5y l\u00e0 s\u1ef1 b\u00e1c b\u1ecf ngang t\u00e0ng quy\u1ec1n th\u1ed1ng tr\u1ecb c\u1ee7a \u0111\u1ebf ch\u1ebf \u0110\u01b0\u1eddng tr\u00ean mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc Vi\u1ec7t v\u00e0o gi\u1eefa l\u00fac \u0111\u1ebf ch\u1ebf \u0110\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea1t \u0111\u1ebfn \u0111\u1ed9 c\u1ef1c th\u1ecbnh d\u01b0\u1edbi th\u1eddi Huy\u1ec1n T\u00f4ng (\u0110\u01b0\u1eddng Minh Ho\u00e0ng). Ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t mi\u1ec1n xu\u00f4i c\u0169ng nh\u01b0 t\u00f9 tr\u01b0\u1edfng v\u00e0 d\u00e2n ch\u00fang mi\u1ec1n n\u00fai thu\u1ed9c c\u00e1c \\\"ch\u00e2u ki-mi\\\" (ch\u00e2u ch\u1ecbu ch\u1ebf \u0111\u1ed9 tr\u00f3i bu\u1ed9c c\u1ee7a nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng) c\u1ee7a Hoan Ch\u00e2u \u0111\u00f4 \u0111\u1ed1c ph\u1ee7 \u0111\u1ec1u nhi\u1ec7t li\u1ec7t h\u01b0\u1edfng \u1ee9ng cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a. Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf c\u00f2n c\u1eed ng\u01b0\u1eddi \u0111i giao thi\u1ec7p, li\u00ean k\u1ebft v\u1edbi c\u00e1c n\u01b0\u1edbc Ch\u0103m Pa, Ch\u00e2n L\u1ea1p \u1edf ph\u00eda t\u00e2y v\u00e0 c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc Kim L\u00e2n (Malaysia hi\u1ec7n nay) \u0111\u1eb7ng c\u00f3 th\u00eam l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng ch\u1ed1ng nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng. T\u1eeb V\u1ea1n An, c\u00f3 m\u1ed9t s\u1ed1 qu\u00e2n t\u1eeb c\u00e1c n\u01b0\u1edbc thu\u1ed9c b\u00e1n \u0111\u1ea3o \u0110\u00f4ng D\u01b0\u01a1ng gi\u00fap https:\/\/thuviensach.vn","s\u1ee9c, ngh\u0129a qu\u00e2n ti\u1ebfn ra b\u1eafc, ti\u1ebfn c\u00f4ng ph\u1ee7 th\u00e0nh T\u1ed1ng B\u00ecnh (H\u00e0 N\u1ed9i). B\u00e8 l\u0169 \u0111\u00f4 h\u1ed9 Quang S\u1edf Kh\u00e1ch, tr\u01b0\u1edbc kh\u00ed th\u1ebf ng\u00fat ng\u00e0n c\u1ee7a cu\u1ed9c chi\u1ebfn tranh gi\u1ea3i ph\u00f3ng d\u00e2n t\u1ed9c c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t, \u0111\u00e3 b\u1ecf th\u00e0nh, ch\u1ea1y th\u00e1o th\u00e2n v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc. \u0110\u1ea5t n\u01b0\u1edbc \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u1ea3i ph\u00f3ng, nh\u00e2n d\u00e2n kh\u1eafp n\u01a1i n\u00f4 n\u1ee9c theo Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf, l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng ngh\u0129a qu\u00e2n ph\u00e1t tri\u1ec3n t\u1edbi h\u00e0ng ch\u1ee5c v\u1ea1n ng\u01b0\u1eddi (S\u1eed nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng ch\u00e9p l\u00e0 40 v\u1ea1n!). Nh\u01b0ng l\u00fac n\u00e0y nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng c\u00f2n m\u1ea1nh, Vua \u0110\u01b0\u1eddng c\u1eed t\u00ean t\u01b0\u1edbng nanh vu\u1ed1t D\u01b0\u01a1ng T\u01b0 H\u00fac, \u0111em 10 v\u1ea1n qu\u00e2n c\u00f9ng Quang S\u1edf Kh\u00e1ch ti\u1ebfn sang \u0111\u00e0n \u00e1p cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a. Sau nhi\u1ec1u tr\u1eadn \u0111\u00e1nh kh\u1ed1c li\u1ec7t, t\u1eeb l\u01b0u v\u1ef1c s\u00f4ng H\u1ed3ng \u0111\u1ebfn l\u01b0u v\u1ef1c s\u00f4ng Lam, cu\u1ed1i c\u00f9ng Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf th\u1ea5t tr\u1eadn, ngh\u0129a qu\u00e2n tan v\u1ee1, m\u1ed9t b\u1ed9 ph\u1eadn r\u00fat v\u00e0o r\u1eebng. Hi\u1ec7n nay \u1edf thung l\u0169ng H\u00f9ng S\u01a1n (R\u00fa \u0110\u1ee5n) c\u00f2n l\u0103ng m\u1ed9 cha con Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf. Theo truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian sau khi Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf b\u1ecb b\u1ec7nh m\u1ea5t \u1edf trong r\u1eebng, con \u00f4ng \u0111\u00e3 n\u1ed1i ng\u00f4i \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t th\u1eddi gian, t\u1ee9c l\u00e0 Mai Thi\u1ec7u \u0110\u1ebf. Qu\u00e2n x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng ti\u1ebfn h\u00e0nh t\u00e0n s\u00e1t nh\u00e2n d\u00e2n r\u1ea5t d\u00e3 man, ch\u1ea5t x\u00e1c qu\u00e2n \u0111\u1eafp th\u00e0nh g\u00f2 cao \u0111\u1ec3 ghi c\u00f4ng chinh ph\u1ee5c, \u0111\u1ec1 cao uy th\u1ebf \\\"thi\u00ean tri\u1ec1u\\\", r\u0103n \u0111e nh\u00e2n d\u00e2n Vi\u1ec7t. T\u1ed9i \u00e1c c\u1ee7a gi\u1eb7c c\u0169ng ng\u00e0y c\u00e0ng ch\u1ed3ng ch\u1ea5t cao l\u00ean m\u00e3i. Nh\u00e2n d\u00e2n Vi\u1ec7t Nam \u0111\u1eddi \u0111\u1eddi nh\u1edb \u01a1n Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf, l\u1eadp \u0111\u1ec1n th\u1edd \u00f4ng \u1edf tr\u00ean n\u00fai V\u1ec7 S\u01a1n v\u00e0 trong thung l\u0169ng H\u00f9ng S\u01a1n. M\u1ed9t b\u00e0i th\u01a1 ch\u1eef H\u00e1n c\u00f2n ghi trong Ti\u00ean ch\u00e2n b\u00e1o hu\u1ea5n t\u00e2n kinh \u0111\u1ec3 \u1edf \u0111\u1ec1n, ca t\u1ee5ng c\u00f4ng \u0111\u1ee9c \u00f4ng nh\u01b0 sau (t\u1ea1m d\u1ecbch): H\u00f9ng c\u1ee9 ch\u00e2u Hoan \u0111\u1ea5t m\u1ed9t v\u00f9ng, V\u1ea1n An th\u00e0nh l\u0169y kh\u00f3i h\u01b0\u01a1ng x\u00f4ng, B\u1ed1n ph\u01b0\u01a1ng Mai \u0110\u1ebf l\u1eebng uy \u0111\u1ee9c, Tr\u0103m tr\u1eadn L\u00fd \u0110\u01b0\u1eddng ph\u1ee5c v\u00f5 c\u00f4ng. Lam Th\u1ee7y tr\u0103ng in, t\u0103m ng\u1ea1c l\u1eb7n, H\u00f9ng S\u01a1n gi\u00f3 l\u1eb7ng, kh\u00f3i lang kh\u00f4ng. \u0110\u01b0\u1eddng \u0111i c\u1ed1ng v\u1ea3i t\u1eeb \u0111\u00e2y d\u1ee9t, D\u00e2n n\u01b0\u1edbc \u0111\u1eddi \u0111\u1eddi h\u01b0\u1edfng ph\u00fac chung. T\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n t\u1eeb sau cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a l\u1edbn lao n\u00e0y, nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng kh\u00f4ng d\u00e1m https:\/\/thuviensach.vn","b\u1eaft nh\u00e2n d\u00e2n n\u1ed9p c\u1ed1ng v\u1ea3i qu\u1ea3 h\u1eb1ng n\u0103m n\u1eefa. Gi\u00e1o s\u01b0 Tr\u1ea7n Qu\u1ed1c V\u01b0\u1ee3ng https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Vi\u1ec7t V\u01b0\u01a1ng Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 T ri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi k\u1ebf t\u1ee5c s\u1ef1 nghi\u1ec7p c\u1ee7a L\u00fd Nam \u0110\u1ebf. \u00d4ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi huy\u1ec7n Chu Di\u00ean, l\u00e0 con c\u1ee7a Tri\u1ec7u T\u00fac, m\u1ed9t th\u1ee7 l\u0129nh \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng c\u00f3 l\u00f2ng y\u00eau n\u01b0\u1edbc kh\u00f4ng ch\u1ecbu khu\u1ea5t ph\u1ee5c nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng. Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c n\u1ed5i ti\u1ebfng gi\u1ecfi v\u00f5 ngh\u1ec7. S\u1eed ch\u00e9p \u00f4ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \\\"uy h\u00f9ng s\u1ee9c m\u1ea1nh\\\". Cha con \u00f4ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ea7u ti\u00ean \u0111em qu\u00e2n tham gia cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a L\u00fd B\u00ed. Tri\u1ec7u T\u00fac l\u00e0 m\u1ed9t danh t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc V\u1ea1n Xu\u00e2n, \u0111\u01b0\u1ee3c phong l\u00e0m Th\u00e1i Ph\u00f3 tr\u00f4ng coi vi\u1ec7c binh, hy sinh trong cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn ch\u1ed1ng qu\u00e2n x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng \u1edf v\u00f9ng ven bi\u1ec3n. Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c l\u00fac \u0111\u1ea7u theo cha \u0111i \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c, c\u00f3 c\u00f4ng. L\u00e0 m\u1ed9t t\u01b0\u1edbng tr\u1ebb c\u00f3 t\u00e0i n\u00ean \u0111\u01b0\u1ee3c L\u00fd Nam \u0110\u1ebf tin d\u00f9ng l\u00e0m t\u1ea3 t\u01b0\u1edbng qu\u00e2n. \u0110\u1ea7u n\u0103m 545, qu\u00e2n L\u01b0\u01a1ng x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c V\u1ea1n Xu\u00e2n, cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn c\u1ee7a nh\u00e0 Ti\u1ec1n L\u00fd th\u1ea5t b\u1ea1i. L\u00fd Nam \u0110\u1ebf ph\u1ea3i l\u1ea9n tr\u00e1nh \u1edf \u0111\u1ed9ng Khu\u1ea5t L\u00e3o thu\u1ed9c t\u1ec9nh Ph\u00fa Th\u1ecd ng\u00e0y nay v\u00e0 giao binh quy\u1ec1n cho Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c. V\u1ed1n th\u00f4ng thu\u1ed9c v\u00f9ng s\u00f4ng n\u01b0\u1edbc Chu Di\u00ean, Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh chuy\u1ec3n h\u01b0\u1edbng chi\u1ebfn l\u01b0\u1ee3c, thay \u0111\u1ed5i ph\u01b0\u01a1ng th\u1ee9c t\u00e1c chi\u1ebfn c\u0169 l\u00e0 ph\u00f2ng ng\u1ef1, c\u1ed1 th\u1ee7 hay t\u1eadp trung l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng quy\u1ebft chi\u1ebfn v\u1edbi \u0111\u1ecbch. \u00d4ng \u0111\u01b0a h\u01a1n m\u1ed9t v\u1ea1n qu\u00e2n t\u1eeb mi\u1ec1n n\u00fai v\u1ec1 \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng, l\u1eadp c\u0103n c\u1ee9 kh\u00e1ng chi\u1ebfn \u1edf D\u1ea1 Tr\u1ea1ch (b\u00e3i M\u00e0n Tr\u00f2, Kho\u00e1i Ch\u00e2u, H\u01b0ng Y\u00ean). D\u1ea1 Tr\u1ea1ch l\u00e0 m\u1ed9t v\u00f9ng \u0111\u1ea7m l\u1ea7y ven s\u00f4ng H\u1ed3ng, r\u1ed9ng m\u00eanh m\u00f4ng, lau s\u1eady um t\u00f9m. \u1edf gi\u1eefa l\u00e0 m\u1ed9t b\u00e3i ph\u00f9 sa r\u1ed9ng, c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0m \u0103n sinh s\u1ed1ng \u0111\u01b0\u1ee3c. \u0110\u01b0\u1eddng v\u00e0o b\u00e3i r\u1ea5t k\u00edn \u0111\u00e1o, kh\u00f3 kh\u0103n. Ch\u1ec9 c\u00f3 d\u00f9ng thuy\u1ec1n \u0111\u1ed9c m\u1ed9c nh\u1eb9 l\u01b0\u1edbt tr\u00ean c\u1ecf n\u01b0\u1edbc theo m\u1ea5y con l\u1ea1ch nh\u1ecf th\u00ec m\u1edbi t\u1edbi \u0111\u01b0\u1ee3c...Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c \u0111\u00f3ng qu\u00e2n \u1edf b\u00e3i \u0111\u1ea5t n\u1ed5i \u1ea5y. Ng\u00e0y ng\u00e0y, qu\u00e2n s\u0129 thay phi\u00ean nhau v\u1eeba luy\u1ec7n t\u1eadp, v\u1eeba ph\u00e1t b\u1edd, cu\u1ed1c ru\u1ed9ng, tr\u1ed3ng l\u00faa, tr\u1ed3ng khoai \u0111\u1ec3 t\u1ef1 t\u00fac binh l\u01b0\u01a1ng; ban ng\u00e0y t\u1eaft h\u1ebft kh\u00f3i l\u1eeda, im h\u01a1i l\u1eb7ng ti\u1ebfng nh\u01b0 kh\u00f4ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi, \u0111\u1ebfn \u0111\u00eam ngh\u0129a qu\u00e2n m\u1edbi k\u00e9o thuy\u1ec1n ra \u0111\u00e1nh \u00fap c\u00e1c tr\u1ea1i gi\u1eb7c, c\u01b0\u1edbp \u0111\u01b0\u1ee3c nhi\u1ec1u l\u01b0\u01a1ng th\u1ef1c, \\\"l\u00e0m k\u1ebf tr\u00ec c\u1eedu\\\" (c\u1ea7m c\u1ef1 l\u00e2u d\u00e0i) ng\u01b0\u1eddi trong n\u01b0\u1edbc g\u1ecdi Tri\u1ec7u Quang https:\/\/thuviensach.vn","Ph\u1ee5c l\u00e0 D\u1ea1 Tr\u1ea1ch V\u01b0\u01a1ng (vua \u0110\u1ea7m \u0110\u00eam). Nghe tin L\u00fd Nam \u0110\u1ebf m\u1ea5t, \u00f4ng x\u01b0ng l\u00e0 Tri\u1ec7u Vi\u1ec7t V\u01b0\u01a1ng. V\u00f9ng \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng n\u00e0y tuy kh\u00f4ng c\u00f3 th\u1ebf \u0111\u1ea5t hi\u1ec3m nh\u01b0 mi\u1ec1n \u0111\u1ed3i n\u00fai nh\u01b0ng c\u00f3 nhi\u1ec1u s\u00f4ng l\u1ea1ch chia c\u1eaft, nhi\u1ec1u \u0111\u1ea7m h\u1ed3 l\u1ea7y l\u1ed9i, kh\u00f4ng l\u1ee3i cho vi\u1ec7c h\u00e0nh binh c\u1ee7a nh\u1eefng \u0111\u1ea1o qu\u00e2n l\u1edbn. \u0110\u1ecba th\u1ebf nh\u01b0 v\u1eady bu\u1ed9c \u0111\u1ecbch ph\u1ea3i ph\u00e2n t\u00e1n, chia qu\u00e2n \u0111\u00e1nh nh\u1ecf, l\u00e0m m\u1ea5t s\u1edf tr\u01b0\u1eddng c\u1ee7a ch\u00fang, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi t\u1ea1o \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n cho ta ti\u00eau di\u1ec7t g\u1ecdn t\u1eebng b\u1ed9 ph\u1eadn nh\u1ecf, ti\u00eau hao sinh l\u1ef1c \u0111\u1ecbch. \u0110\u1ed3ng b\u1eb1ng c\u00f2n l\u00e0 n\u01a1i \u0111\u00f4ng d\u00e2n c\u01b0, n\u01a1i c\u00f3 nhi\u1ec1u s\u1ee9c ng\u01b0\u1eddi, s\u1ee9c c\u1ee7a, cung c\u1ea5p cho cu\u1ed9c chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u l\u00e2u d\u00e0i c\u1ee7a qu\u00e2n ta. Cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n Vi\u1ec7t Nam, t\u1eeb L\u00fd Nam \u0110\u1ebf qua Tri\u1ec7u Vi\u1ec7t V\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e3 c\u00f3 s\u1ef1 chuy\u1ec3n h\u01b0\u1edbng chi\u1ebfn l\u01b0\u1ee3c, thay \u0111\u1ed5i \u0111\u1ecba b\u00e0n v\u00e0 c\u00e1ch \u0111\u00e1nh. L\u1eadp c\u0103n c\u1ee9 kh\u00e1ng chi\u1ebfn \u1edf \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng, \u0111\u00f3 l\u00e0 k\u1ebf s\u00e1ch d\u1ee5ng binh h\u1ebft s\u1ee9c m\u01b0u l\u01b0\u1ee3c v\u00e0 s\u00e1ng su\u1ed1t c\u1ee7a Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c. \u0110\u01b0a qu\u00e2n xu\u1ed1ng \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng, Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c kh\u00f4ng \u00e1p d\u1ee5ng ph\u01b0\u01a1ng th\u1ee9c t\u00e1c chi\u1ebfn ph\u00f2ng ng\u1ef1, c\u1ed1 th\u1ee7 hay t\u1eadp trung l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng quy\u1ebft chi\u1ebfn v\u1edbi \u0111\u1ecbch. K\u1ebf s\u00e1ch c\u1ee7a \u00f4ng n\u00f3i theo ng\u00f4n ng\u1eef qu\u00e2n s\u1ef1 hi\u1ec7n \u0111\u1ea1i, l\u00e0 \u0111\u00e1nh l\u00e2u d\u00e0i v\u00e0 \u0111\u00e1nh ti\u00eau hao, \u0111\u00e1nh k\u1ef3 l\u1eadp l\u00e0m ph\u01b0\u01a1ng th\u1ee9c t\u00e1c chi\u1ebfn ch\u1ee7 y\u1ebfu. Nh\u1edd s\u1ef1 chuy\u1ec3n h\u01b0\u1edbng chi\u1ebfn l\u01b0\u1ee3c s\u00e1ng su\u1ed1t \u0111\u00f3 m\u00e0 c\u1ee5c di\u1ec7n chi\u1ebfn tranh thay \u0111\u1ed5i ng\u00e0y c\u00e0ng c\u00f3 l\u1ee3i cho ta, b\u1ea5t l\u1ee3i cho \u0111\u1ecbch. Qu\u00e2n L\u01b0\u01a1ng c\u1ed1 s\u1ee9c \u0111\u00e1nh v\u00e0o v\u00f9ng D\u1ea1 Tr\u1ea1ch, nh\u1eb1m ph\u00e1 v\u1ee1 \u0111\u1ea7u n\u00e3o kh\u00e1ng chi\u1ebfn, nh\u01b0ng \u00e2m m\u01b0u \u0111\u00f3 kh\u00f4ng th\u1ef1c hi\u1ec7n \u0111\u01b0\u1ee3c. Qu\u00e2n c\u1ee7a Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c gi\u1eef v\u1eefng c\u0103n c\u1ee9 D\u1ea1 Tr\u1ea1ch, li\u00ean t\u1ee5c t\u1eadp k\u00edch c\u00e1c doanh tr\u1ea1i v\u00e0 c\u00e1c cu\u1ed9c h\u00e0nh binh c\u1ee7a \u0111\u1ecbch. Qua g\u1ea7n 4 n\u0103m chi\u1ebfn tranh (547-550) cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn ng\u00e0y c\u00e0ng l\u1edbn m\u1ea1nh, \u0111\u1ecbch c\u00e0ng \u0111\u00e1nh c\u00e0ng suy y\u1ebfu. Vi\u00ean t\u01b0\u1edbng gi\u1ecfi c\u1ee7a \u0111\u1ecbch l\u00e0 Tr\u1ea7n B\u00e1 Ti\u00ean \u0111\u00e3 tr\u1edf v\u1ec1 Ch\u00e2u Qu\u1ea3ng t\u1eeb n\u0103m 547, l\u00e0m Th\u00e1i th\u00fa Cao Y\u00ean. N\u0103m 548, b\u00ean tri\u1ec1u L\u01b0\u01a1ng x\u1ea3y ra lo\u1ea1n H\u1ea7u C\u1ea3nh (548-552). Vi\u00ean h\u00e0ng t\u01b0\u1edbng n\u00e0y \u0111\u00e3 c\u01b0\u1edbp kinh s\u01b0, s\u1ed1 \u0111\u00f4ng qu\u00fd t\u1ed9c nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng b\u1ecb gi\u1ebft ch\u1ebft, b\u1ecdn c\u01b0\u1eddng h\u00e0o \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng n\u1ed5i d\u1eady kh\u1eafp n\u01a1i. \u1edf ph\u00eda b\u1eafc, tri\u1ec1u T\u00e2y Ng\u1ee5y, t\u1eeb l\u01b0u v\u1ef1c s\u00f4ng V\u1ecb, t\u1ed5 ch\u1ee9c m\u1ed9t lo\u1ea1t c\u00e1c cu\u1ed9c ti\u1ebfn c\u00f4ng \u0111\u1ebf ch\u1ebf c\u1ee7a L\u01b0\u01a1ng, n\u0103m 553 chi\u1ebfm T\u1ee9 Xuy\u00ean, c\u1eaft \u0111\u1ee9t quan h\u1ec7 gi\u1eefa Nam Kinh v\u00e0 Trung \u00e1, chi\u1ebfm Tr\u01b0\u01a1ng D\u01b0\u01a1ng (H\u1ed3 B\u1eafc), x\u00e2m nh\u1eadp t\u1edbi Giang L\u0103ng trung l\u01b0u Tr\u01b0\u1eddng Giang, l\u1eadp n\u00ean tri\u1ec1u H\u1eadu L\u01b0\u01a1ng b\u00f9 nh\u00ecn (b\u1ecb x\u00f3a https:\/\/thuviensach.vn","n\u0103m 587). Quan t\u01b0\u1edbng c\u00e1c ch\u00e2u - trong \u0111\u00f3 c\u00f3 Tr\u1ea7n B\u00e1 Ti\u00ean - k\u00e9o qu\u00e2n \u0111\u1ed5 v\u1ec1 kinh s\u01b0 v\u1edbi danh ngh\u0129a \\\"c\u1ee9u vi\u1ec7n kinh s\u01b0\\\" d\u1eb9p lo\u1ea1n H\u1ea7u C\u1ea3nh, r\u1ed3i n\u1ed9i chi\u1ebfn li\u00ean mi\u00ean. Ch\u1edbp th\u1eddi c\u01a1 \u0111\u00f3. Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c, t\u1eeb c\u0103n c\u1ee9 D\u1ea1 Tr\u1ea1ch, \u0111\u00e3 tung qu\u00e2n ra m\u1edf m\u1ed9t lo\u1ea1t cu\u1ed9c ti\u1ebfn c\u00f4ng l\u1edbn v\u00e0o qu\u00e2n gi\u1eb7c gi\u1ebft t\u01b0\u1edbng gi\u1eb7c l\u00e0 D\u01b0\u01a1ng S\u00e0n thu l\u1ea1i ch\u00e2u th\u00e0nh Long Bi\u00ean, \u0111u\u1ed5i gi\u1eb7c ngo\u1ea1i x\u00e2m, gi\u00e0nh l\u1ea1i quy\u1ec1n t\u1ef1 ch\u1ee7 tr\u00ean to\u00e0n \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. V\u1ec1 sau, v\u00ec tin l\u1eddi c\u1ea7u h\u00f2a c\u1ee7a L\u00fd Ph\u1eadt T\u1eed (v\u1ed1n l\u00e0 t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a L\u00fd Nam \u0110\u1ebf, t\u1eebng n\u1ed5i d\u1eady ch\u1ed1ng \u00f4ng), \u00f4ng chia cho y m\u1ed9t ph\u1ea7n \u0111\u1ea5t v\u00e0 k\u1ebft m\u1ed1i th\u00f4ng gia: con trai L\u00fd (Nh\u00e3 Lang) l\u1ea5y con g\u00e1i Tri\u1ec7u (C\u1ea3o N\u01b0\u01a1ng). N\u0103m 571, L\u00fd Ph\u1eadt T\u1eed ph\u1ea3n b\u1ed9i \u0111em qu\u00e2n \u0111\u00e1nh \u00fap, Vi\u1ec7t V\u01b0\u01a1ng thua, ch\u1ea1y \u0111\u1ebfn c\u1eeda b\u1ec3 \u0110\u1ea1i Nha, c\u00f9ng \u0111\u01b0\u1eddng gieo m\u00ecnh t\u1ef1 v\u1eabn. Theo Vi\u1ec7t \u0111i\u1ec7n u linh, cu\u1ed1n s\u00e1ch x\u01b0a nh\u1ea5t (1329) ch\u00e9p v\u1ec1 Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c th\u00ec sau khi \u00f4ng m\u1ea5t, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi th\u1ea5y linh d\u1ecb, l\u1eadp mi\u1ebfu th\u1edd \u1edf c\u1eeda bi\u1ec3n \u0110\u1ea1i Nha. N\u0103m Tr\u00f9ng H\u01b0ng th\u1ee9 nh\u1ea5t (1285, \u0111\u1eddi Tr\u1ea7n Nh\u00e2n T\u00f4ng) s\u00e1ch phong l\u00e0 Minh \u0110\u1ea1o Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf. N\u0103m Trung H\u01b0ng th\u1ee9 t\u01b0 (1288, \u0111\u1eddi Tr\u1ea7n Nh\u00e2n T\u00f4ng) ban th\u00eam hai ch\u1eef \\\"Khai c\u01a1\\\". N\u0103m H\u01b0ng Long th\u1ee9 21 (1313, \u0111\u1eddi Tr\u1ea7n Anh T\u00f4ng) ban th\u00eam b\u1ed1n ch\u1eef \\\"Th\u00e1nh li\u1ec7t th\u1ea7n v\u0169\\\". Gi\u00e1o s\u01b0 Tr\u1ea7n Qu\u1ed1c V\u01b0\u1ee3ng https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t L\u00fd B\u00ed v\u00e0 nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc V\u1ea1n Xu\u00e2n \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 L \u00fd B\u00ed xu\u1ea5t th\u00e2n t\u1eeb m\u1ed9t h\u00e0o tr\u01b0\u1edfng \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng. Theo s\u1eed c\u0169, qu\u00ea \u00f4ng \u1edf huy\u1ec7n Th\u00e1i B\u00ecnh (c\u00f3 l\u1ebd \u1edf ph\u00eda tr\u00ean th\u1ecb x\u00e3 S\u01a1n T\u00e2y, tr\u00ean hai b\u1edd s\u00f4ng H\u1ed3ng). M\u1ed9t th\u1eddi, \u00f4ng c\u00f3 ra l\u00e0m vi\u1ec7c v\u1edbi ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9, nh\u1eadn m\u1ed9t ch\u1ee9c quan nh\u1ecf: gi\u00e1m qu\u1eadn (ki\u1ec3m so\u00e1t qu\u00e2n s\u1ef1) \u1edf C\u1eedu \u0110\u1ee9c, \u0110\u1ee9c Ch\u00e2u (\u0110\u1ee9c Th\u1ecd, H\u00e0 T\u0129nh). Y\u00eau n\u01b0\u1edbc, th\u01b0\u01a1ng d\u00e2n, b\u1ea5t b\u00ecnh v\u1edbi b\u00e8 l\u0169 \u0111\u00f4 h\u1ed9, \u00f4ng s\u1edbm b\u1ecf quan, v\u1ec1 qu\u00ea \u1edf Th\u00e1i B\u00ecnh. V\u00f9ng qu\u00ea \u00f4ng c\u00f3 Tinh Thi\u1ec1u, gi\u1ecfi v\u0103n ch\u01b0\u01a1ng, l\u1eb7n l\u1ed9i sang kinh \u0111\u00f4 nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng (Nam Kinh) xin b\u1ed5 m\u1ed9t ch\u1ee9c quan (tr\u01b0\u1edbc n\u0103m 521). Nam tri\u1ec1u Trung Qu\u1ed1c cho \u0111\u1ebfn th\u1eddi L\u01b0\u01a1ng, ph\u00e2n bi\u1ec7t t\u00f4n ti ch\u1eb7t ch\u1ebd gi\u1eefa qu\u00fd t\u1ed9c v\u00e0 b\u00ecnh d\u00e2n. L\u1ea1i b\u1ed9 th\u01b0\u1ee3ng th\u01b0 nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng l\u00e0 S\u00e1i T\u00f4n b\u1ea3o h\u1ecd Tinh l\u00e0 h\u00e0n m\u00f4n, kh\u00f4ng c\u00f3 ti\u00ean hi\u1ec1n, ch\u1ec9 cho Thi\u1ec1u l\u00e0m Qu\u1ea3ng D\u01b0\u01a1ng m\u00f4n lang t\u1ee9c l\u00e0 ch\u00e2n canh c\u1ed5ng th\u00e0nh ph\u00eda t\u00e2y kinh \u0111\u00f4 Ki\u1ebfn Khang. Tinh Thi\u1ec1u l\u1ea5y th\u1ebf l\u00e0m x\u1ea5u h\u1ed5, kh\u00f4ng nh\u1eadn ch\u1ee9c v\u1ec1 qu\u00ea, c\u00f9ng L\u00fd B\u00ed m\u01b0u t\u00ednh vi\u1ec7c kh\u1edfi ngh\u0129a, chi\u00eau t\u1eadp hi\u1ec1n t\u00e0i. L\u00fd B\u00ed, nh\u00e2n l\u00f2ng o\u00e1n h\u1eadn c\u1ee7a d\u00e2n, \u0111\u00e3 li\u00ean k\u1ebft v\u1edbi h\u00e0o ki\u1ec7t c\u00e1c ch\u00e2u thu\u1ed9c mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t Giao Ch\u00e2u n\u01b0\u1edbc ta (Vi\u1ec7t Nam x\u01b0a), \u0111\u1ed3ng th\u1eddi n\u1ed5i d\u1eady ch\u1ed1ng L\u01b0\u01a1ng. Theo s\u1eed c\u0169 Vi\u1ec7t Nam, th\u1ee7 l\u0129nh Chu Di\u00ean (v\u00f9ng \u0110an Ho\u00e0i, nay thu\u1ed9c ngo\u1ea1i th\u00e0nh H\u00e0 N\u1ed9i) l\u00e0 Tri\u1ec7u T\u00fac v\u00e0 con l\u00e0 Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c, ph\u1ee5c t\u00e0i \u0111\u1ee9c L\u00fd B\u00ed \u0111\u00e3 \u0111em qu\u00e2n theo tr\u01b0\u1edbc ti\u00ean, Ph\u1ea1m Tu c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t t\u01b0\u1edbng t\u00e0i c\u1ee7a L\u00fd B\u00ed t\u1eeb bu\u1ed5i \u0111\u1ea7u kh\u1edfi ngh\u0129a. Cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a th\u00e0nh c\u00f4ng nhanh. \u0110\u1ee9ng tr\u01b0\u1edbc cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a l\u1edbn, c\u00f3 s\u1ef1 li\u00ean k\u1ebft gi\u1eefa c\u00e1c \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng Ti\u00eau T\u01b0 th\u1ee9 s\u1eed Giao Ch\u00e2u khi\u1ebfp h\u00e3i, kh\u00f4ng d\u00e1m ch\u1ed1ng c\u1ef1 ch\u1ea1y tr\u1ed1n v\u1ec1 Vi\u1ec7t Ch\u00e2u (b\u1eafc H\u1ee3p Ph\u1ed1) v\u00e0 Qu\u1ea3ng Ch\u00e2u. N\u1ed5i d\u1eady t\u1eeb th\u00e1ng 1 n\u0103m 542, kh\u00f4ng qu\u00e1 3 th\u00e1ng ngh\u0129a qu\u00e2n \u0111\u00e3 chi\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u00e2u th\u00e0nh Long Bi\u00ean (B\u1eafc Ninh). Sau nh\u1eefng gi\u1edd ph\u00fat kinh ho\u00e0ng bu\u1ed5i \u0111\u1ea7u, ch\u00ednh quy\u1ec1n nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng l\u1eadp t\u1ee9c c\u00f3 ph\u1ea3n \u1ee9ng \u0111\u1ed1i ph\u00f3. Th\u00e1ng 4 n\u0103m 542 vua L\u01b0\u01a1ng sai th\u1ee9 s\u1eed Vi\u1ec7t Ch\u00e2u l\u00e0 Tr\u1ea7n H\u1ea7u, th\u1ee9 s\u1eed La Ch\u00e2u l\u00e0 N\u1ecbnh C\u01b0, th\u1ee9 s\u1eed An Ch\u00e2u l\u00e0 L\u00fd Tr\u00ed, th\u1ee9 s\u1eed \u00e1i https:\/\/thuviensach.vn","Ch\u00e2u l\u00e0 Nguy\u1ec5n H\u00e1n, t\u1eeb 2 ph\u00eda b\u1eafc nam Giao Ch\u00e2u c\u00f9ng ti\u1ebfn \u0111\u00e1nh ngh\u0129a qu\u00e2n L\u00fd B\u00ed. Cu\u1ed9c ph\u1ea3n k\u00edch n\u00e0y c\u1ee7a gi\u1eb7c L\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e3 ho\u00e0n to\u00e0n th\u1ea5t b\u1ea1i. Ngh\u0129a qu\u00e2n th\u1eafng l\u1edbn v\u00e0 n\u1eafm quy\u1ec1n l\u00e0m ch\u1ee7 \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. T\u1eeb \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng B\u1eafc B\u1ed9, L\u00fd B\u00ed \u0111\u00e3 ki\u1ec3m so\u00e1t \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1edbi v\u00f9ng \u0110\u1ee9c Ch\u00e2u (H\u00e0 T\u0129nh) \u1edf ph\u00eda nam v\u00e0 v\u00f9ng b\u00e1n \u0111\u1ea3o H\u1ee3p Ph\u1ed1 \u1edf ph\u00eda b\u1eafc. Thua \u0111au, vua L\u01b0\u01a1ng l\u1ea1i sai th\u1ee9 s\u1eed Cao Ch\u00e2u l\u00e0 T\u00f4n Qu\u00fdnh, th\u1ee9 s\u1eed T\u00e2n Ch\u00e2u l\u00e0 L\u01b0 T\u1eed H\u00f9ng \u0111i\u1ec1u khi\u1ec3n binh m\u00e3 \u0111i \u0111\u00e1nh L\u00fd B\u00ed v\u00e0o m\u00f9a \u0111\u00f4ng n\u0103m \u1ea5y. B\u1ecdn n\u00e0y d\u00f9ng d\u1eb1ng kh\u00f4ng ch\u1ecbu ti\u1ebfn qu\u00e2n, l\u1ea5y c\u1edb m\u00f9a xu\u00e2n lam ch\u01b0\u1edbng, xin \u0111\u1ee3i m\u00f9a thu h\u1eb5ng kh\u1edfi binh song v\u1eabn b\u1ea5t \u0111\u1eafc d\u0129 ph\u1ea3i \u0111\u1ed9ng binh (th\u00e1ng 1 n\u0103m 543). Ch\u1ee7 \u0111\u1ed9ng \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c, ngh\u0129a qu\u00e2n L\u00fd B\u00ed t\u1ed5 ch\u1ee9c m\u1ed9t tr\u1eadn ti\u00eau di\u1ec7t l\u1edbn ngay tr\u00ean mi\u1ec1n c\u1ef1c b\u1eafc Ch\u00e2u Giao. Cu\u1ed9c chi\u1ebfn di\u1ec5n ra \u1edf H\u1ee3p Ph\u1ed1. Qu\u00e2n gi\u1eb7c, 10 ph\u1ea7n ch\u1ebft t\u1edbi 7,8 ph\u1ea7n, b\u1ecdn s\u1ed1ng s\u00f3t \u0111\u1ec1u tan v\u1ee1 c\u1ea3, t\u01b0\u1edbng s\u0129 ng\u0103n c\u1ea5m c\u0169ng kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c. B\u1ecdn T\u00f4n Qu\u00fdnh, L\u01b0 T\u1eed H\u00f9ng ph\u1ea3i d\u1eabn t\u00e0n binh quay v\u1ec1 Qu\u1ea3ng Ch\u00e2u. Ti\u00eau T\u01b0 d\u00e2ng t\u1edd kh\u1ea3i v\u1ec1 tri\u1ec1u, vu cho T\u00f4n Qu\u00fdnh, T\u1eed H\u00f9ng \\\"giao th\u00f4ng v\u1edbi gi\u1eb7c, d\u00f9ng d\u1eb1ng kh\u00f4ng ti\u1ebfn qu\u00e2n\\\". Th\u1ea5y qu\u00e2n l\u00ednh b\u1ecb thi\u1ec7t h\u1ea1i qu\u00e1 n\u1eb7ng, L\u01b0\u01a1ng V\u0169 \u0110\u1ebf xu\u1ed1ng chi\u1ebfu b\u1eaft c\u1ea3 2 t\u00ean t\u01b0\u1edbng c\u1ea7m \u0111\u1ea7u b\u1ecb t\u1ed9i ch\u1ebft \u1edf Qu\u1ea3ng Ch\u00e2u. Sau nh\u1eefng th\u1eafng l\u1ee3i c\u1ea3 hai chi\u1ebfn tr\u01b0\u1eddng bi\u00ean gi\u1edbi B\u1eafc, Nam. M\u00f9a Xu\u00e2n, th\u00e1ng Gi\u00eang theo l\u1ecbch Tr\u0103ng (2-544), L\u00fd B\u00ed d\u1ef1ng l\u00ean m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc m\u1edbi, v\u1edbi qu\u1ed1c hi\u1ec7u V\u1ea1n Xu\u00e2n, \u0111\u00f3ng \u0111\u00f4 \u1edf mi\u1ec1n c\u1eeda s\u00f4ng T\u00f4 L\u1ecbch (H\u00e0 N\u1ed9i). S\u1eed c\u0169 (\u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd) \u0111\u00e3 b\u00ecnh lu\u1eadn r\u1eb1ng, v\u1edbi qu\u1ed1c hi\u1ec7u m\u1edbi, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc V\u1ea1n Xu\u00e2n c\u00f3 \\\"\u00fd mong x\u00e3 t\u1eafc \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ec1n v\u1eefng mu\u00f4n \u0111\u1eddi\\\" L\u00fd B\u00ed l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t Nam \u0111\u1ea7u ti\u00ean t\u1ef1 x\u01b0ng ho\u00e0ng \u0111\u1ebf, Vi\u1ec7t \u0111\u1ebf theo s\u1eed B\u1eafc (T\u1ef1 tr\u1ecb th\u00f4ng gi\u00e1m) hay Nam \u0111\u1ebf theo s\u1eed Nam. V\u00e0 b\u00e3i b\u1ecf ch\u00ednh s\u00f3c (l\u1ecbch) c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c, \u00f4ng c\u0169ng \u0111\u1eb7t cho V\u1ea1n Xu\u00e2n v\u00e0 tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i m\u1edbi m\u1ed9t ni\u00ean hi\u1ec7u ri\u00eang, \u0110\u1ea1i \u0110\u1ee9c theo s\u1eed B\u1eafc hay Thi\u00ean \u0110\u1ee9c theo s\u1eed Nam (Thi\u00ean \u0110\u1ee9c ph\u1ea3i h\u01a1n, v\u00ec kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc \u0111\u00e3 t\u00ecm th\u1ea5y nh\u1eefng \u0111\u1ed3ng ti\u1ec1n Thi\u00ean \u0110\u1ee9c \u0111\u00fac th\u1eddi L\u00fd Nam \u0110\u1ebf). X\u01b0ng \u0111\u1ebf, \u0111\u1ecbnh ni\u00ean hi\u1ec7u ri\u00eang, \u0111\u00fac ti\u1ec1n ri\u00eang, l\u1ea5y Nam \u0111\u1ed1i ch\u1ecdi v\u1edbi B\u1eafc, l\u1ea5y Vi\u1ec7t \u0111\u1ed1i s\u00e1nh v\u1edbi Hoa, nh\u1eefng \u0111i\u1ec1u \u0111\u00f3 n\u00f3i l\u00ean s\u1ef1 tr\u01b0\u1edfng th\u00e0nh c\u1ee7a \u00fd th\u1ee9c d\u00e2n t\u1ed9c, l\u00f2ng t\u1ef1 tin v\u1eefng ch\u1eafc \u1edf kh\u1ea3 n\u0103ng t\u1ef1 m\u00ecnh v\u01b0\u01a1n l\u00ean, ph\u00e1t tri\u1ec3n https:\/\/thuviensach.vn","m\u1ed9t c\u00e1ch \u0111\u1ed9c l\u1eadp. \u0110\u00f3 l\u00e0 s\u1ef1 ngang nhi\u00ean ph\u1ee7 \u0111\u1ecbnh quy\u1ec1n l\u00e0m \\\"b\u00e1 ch\u1ee7 to\u00e0n thi\u00ean h\u1ea1\\\" c\u1ee7a ho\u00e0ng \u0111\u1ebf ph\u01b0\u01a1ng b\u1eafc, v\u1ea1ch r\u00f5 s\u01a1n h\u00e0, c\u01b0\u01a1ng v\u1ef1c, v\u00e0 l\u00e0 s\u1ef1 kh\u1eb3ng \u0111\u1ecbnh d\u1ee9t kho\u00e1t r\u1eb1ng n\u00f2i gi\u1ed1ng Vi\u1ec7t ph\u01b0\u01a1ng Nam l\u00e0 m\u1ed9t th\u1ef1c th\u1ec3 \u0111\u1ed9c l\u1eadp, l\u00e0 ch\u1ee7 nh\u00e2n c\u1ee7a \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc v\u00e0 nh\u1ea5t quy\u1ebft gi\u00e0nh quy\u1ec1n l\u00e0m ch\u1ee7 v\u1eadn m\u1ec7nh c\u1ee7a m\u00ecnh. L\u00fd Nam \u0110\u1ebf c\u0169ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ea7u ti\u00ean nh\u1eadn ra v\u1ecb tr\u00ed \u0111\u1ecba l\u00fd trung t\u00e2m \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a mi\u1ec1n s\u00f4ng n\u01b0\u1edbc T\u00f4 L\u1ecbch. H\u00e0 N\u1ed9i c\u1ed5, t\u1eeb gi\u1eefa th\u1ebf k\u1ef7 6, b\u01b0\u1edbc l\u00ean h\u00e0ng \u0111\u1ea7u c\u1ee7a l\u1ecbch s\u1eed \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. C\u01a1 c\u1ea5u tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh m\u1edbi, h\u1eb3n c\u00f2n s\u01a1 s\u00e0i, nh\u01b0ng ngo\u00e0i ho\u00e0ng \u0111\u1ebf \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u, b\u00ean d\u01b0\u1edbi \u0111\u00e3 c\u00f3 hai ban v\u0103n v\u00f5. Tinh Thi\u1ec1u l\u00e0m t\u01b0\u1edbng v\u0103n, Ph\u1ea1m Tu l\u00e0m t\u01b0\u1edbng v\u00f5, Tri\u1ec7u T\u00fac l\u00e0m th\u00e1i ph\u00f3, L\u00fd Ph\u1ee5c Man \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1eed l\u00e0m t\u01b0\u1edbng qu\u00e2n coi gi\u1eef m\u1ed9t mi\u1ec1n bi\u00ean c\u1ea3nh, t\u1eeb \u0110\u1ed7 \u0110\u1ed9ng (Thanh Oai, H\u00e0 S\u01a1n B\u00ecnh) \u0111\u1ebfn \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m (Ba V\u00ec) \\\"\u0111\u1ec3 ph\u00f2ng ng\u1eeba Di L\u00e3o\\\" Tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh V\u1ea1n Xu\u00e2n l\u00e0 m\u00f4 h\u00ecnh, l\u1ea7n \u0111\u1ea7u ti\u00ean, \u0111\u01b0\u1ee3c Vi\u1ec7t Nam th\u00e2u h\u00f3a v\u00e0 \u00e1p d\u1ee5ng c\u1ee7a m\u1ed9t c\u01a1 c\u1ea5u nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc m\u1edbi, theo ch\u1ebf \u0111\u1ed9 t\u1eadp quy\u1ec1n trung \u01b0\u01a1ng. L\u00fd Nam \u0110\u1ebf cho x\u00e2y m\u1ed9t \u0111\u00e0i V\u1ea1n Xu\u00e2n \u0111\u1ec3 l\u00e0m n\u01a1i v\u0103n v\u00f5 b\u00e1 quan tri\u1ec1u h\u1ed9i. Nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc V\u1ea1n Xu\u00e2n, d\u00f9 m\u1edbi d\u1ef1ng, c\u0169ng b\u1ecf ti\u1ec1n x\u00e2y m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a l\u1edbn, sau tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t trung t\u00e2m Ph\u1eadt gi\u00e1o v\u00e0 Ph\u1eadt h\u1ecdc l\u1edbn c\u1ee7a Vi\u1ec7t Nam. \u0110\u00f3 l\u00e0 ch\u00f9a Khai Qu\u1ed1c, ti\u1ec1n th\u00e2n c\u1ee7a ch\u00f9a Tr\u1ea5n Qu\u1ed1c \u1edf H\u00e0 N\u1ed9i ng\u00e0y nay. Ngay c\u00e1i t\u00ean, \\\"ch\u00f9a M\u1edf N\u01b0\u1edbc\\\" c\u0169ng \u0111\u00e3 h\u00e0m ch\u1ee9a nhi\u1ec1u \u00fd ngh\u0129a! \u0110\u1ea7u n\u0103m 545, nh\u00e0 L\u01b0\u01a1ng b\u1eaft \u0111\u1ea7u t\u1ed5 ch\u1ee9c cu\u1ed9c x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c V\u1ea1n Xu\u00e2n nh\u1eb1m chinh ph\u1ee5c l\u1ea1i ch\u00e2u Giao, \\\"thu\u1ed9c qu\u1ed1c\\\" c\u0169. D\u01b0\u01a1ng Phi\u00eau \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1eed l\u00e0m th\u1ee9 s\u1eed ch\u00e2u Giao. Tr\u1ea7n B\u00e1 Ti\u00ean, vi\u00ean t\u01b0\u1edbng v\u0169 d\u0169ng xu\u1ea5t th\u00e2n \\\"h\u00e0n m\u00f4n\\\" nh\u01b0ng c\u00f3 c\u00f4ng \u0111\u00e1nh d\u1eb9p ch\u00e2u Qu\u1ea3ng, \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1eed l\u00e0m t\u01b0 m\u00e3 Giao Ch\u00e2u, l\u0129nh th\u00e1i th\u00fa V\u0169 B\u00ecnh, c\u00f9ng D\u01b0\u01a1ng Phi\u00eau t\u1ed5 ch\u1ee9c cu\u1ed9c chinh ph\u1ee5c V\u1ea1n Xu\u00e2n. Qu\u00e2n V\u1ea1n Xu\u00e2n c\u00f3 kho\u1ea3ng v\u00e0i v\u1ea1n ng\u01b0\u1eddi gi\u1eef th\u00e0nh \u1edf c\u1eeda s\u00f4ng T\u00f4 L\u1ecbch, chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u ch\u1ed1ng gi\u1eb7c. Th\u00e0nh \u0111\u1ea5t, l\u0169y tre g\u1ed7, kh\u00f4ng m\u1ea5y ki\u00ean c\u1ed1, b\u1ecb Tr\u1ea7n B\u00e1 Ti\u00ean th\u00fac gi\u1ee5c qu\u00e2n v\u0169 d\u0169ng c\u00f4ng th\u00e0nh r\u00e1o ri\u1ebft. L\u00fd Nam \u0110\u1ebf bu\u1ed9c ph\u1ea3i lui binh ng\u01b0\u1ee3c s\u00f4ng H\u1ed3ng, v\u1ec1 gi\u1eef th\u00e0nh Gia Ninh tr\u00ean mi\u1ec1n \u0111\u1ed3i n\u00fai trung du v\u00f9ng ng\u00e3 ba s\u00f4ng Trung H\u00e0 - Vi\u1ec7t Tr\u00ec. C\u1ee5c di\u1ec7n c\u1ed1 th\u1ee7 c\u1ee7a L\u00fd Nam \u0110\u1ebf \u1edf th\u00e0nh Gia Ninh k\u00e9o d\u00e0i su\u1ed1t m\u00f9a kh\u00f4 https:\/\/thuviensach.vn","n\u0103m 545. Sang th\u00e1ng 2 n\u0103m 546, qu\u00e2n v\u0169 d\u0169ng c\u1ee7a B\u00e1 Ti\u00ean, c\u00f3 h\u1eadu qu\u00e2n D\u01b0\u01a1ng Phi\u00eau t\u1edbi ph\u1ed1i h\u1ee3p, bao v\u00e2y v\u00e0 c\u00f4ng ph\u00e1, cu\u1ed1i c\u00f9ng \u0111\u00e3 h\u1ea1 \u0111\u01b0\u1ee3c th\u00e0nh Gia Ninh v\u00e0o ng\u00e0y 25. Nh\u01b0ng L\u00fd Nam \u0110\u1ebf c\u00f9ng m\u1ed9t s\u1ed1 binh t\u01b0\u1edbng \u0111\u00e3 tho\u00e1t ch\u1ea1y \u0111\u01b0\u1ee3c v\u00e0o mi\u1ec1n \u0111\u1ed9ng L\u00e3o \u1edf T\u00e2n X\u01b0\u01a1ng (mi\u1ec1n \u0111\u1ed3i n\u00fai V\u0129nh Ph\u00fa tr\u00ean l\u01b0u v\u1ef1c s\u00f4ng L\u00f4). Chi\u1ebfn tranh gi\u1eef n\u01b0\u1edbc chuy\u1ec3n sang m\u1ed9t h\u00ecnh th\u00e1i kh\u00e1c. L\u00fd Nam \u0110\u1ebf v\u00e0o v\u00f9ng n\u00fai r\u1eebng Vi\u1ec7t B\u1eafc, ngo\u00e0i s\u1ed1 binh t\u01b0\u1edbng c\u00f2n l\u1ea1i sau tr\u1eadn th\u1ea5t th\u1ee7 Gia Ninh, \u0111\u00e3 m\u1ed9 th\u00eam \u0111\u01b0\u1ee3c nhi\u1ec1u ngh\u0129a qu\u00e2n. Ngh\u0129a qu\u00e2n d\u1ef1ng l\u00e1n tr\u1ea1i trong r\u1eebng, h\u1ea1 nhi\u1ec1u c\u00e2y r\u1eebng, x\u1ebb v\u00e1n \u0111\u00f3ng thuy\u1ec1n b\u00e8. Sau m\u1ed9t th\u1eddi gian ch\u1ec9nh \u0111\u1ed1n l\u1ea1i l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng, th\u00e1ng 10 n\u0103m 546, L\u00fd Nam \u0110\u1ebf l\u1ea1i k\u00e9o qu\u00e2n t\u1eeb trong n\u00fai r\u1eebng \\\"Di L\u00e3o\\\" ra h\u1ea1 th\u1ee7y tr\u1ea1i \u1edf v\u00f9ng h\u1ed3 \u0110i\u1ec3n Tri\u1ec7t (t\u00ean n\u00f4m l\u00e0 \u0110\u1ea7m Mi\u00eang) thu\u1ed9c x\u00e3 T\u1ee9 Y\u00ean huy\u1ec7n L\u1eadp Th\u1ea1ch, t\u1ec9nh V\u0129nh Ph\u00fa, n\u1eb1m b\u00ean b\u1edd s\u00f4ng L\u00f4, c\u00e1ch B\u1ea1ch H\u1ea1c kho\u1ea3ng 15 km v\u1ec1 ph\u00eda b\u1eafc. Tuy nhi\u00ean, nh\u1eefng tr\u1eadn m\u01b0a l\u0169 cu\u1ed1i m\u00f9a \u0111\u00e3 khi\u1ebfn cho n\u01b0\u1edbc s\u00f4ng L\u00f4 \u0111\u1ed9t nhi\u00ean l\u00ean to, tr\u00e0n v\u00e0o v\u00f9ng ch\u1eb1m ao v\u00e0 ru\u1ed9ng tr\u0169ng, n\u01b0\u1edbc ng\u1eadp tr\u00e0n, ch\u1ea3y nh\u01b0 r\u00f3t v\u00e0o h\u1ed3, thuy\u1ec1n l\u1edbn c\u00f3 th\u1ec3 \u0111i l\u1ea1i tha h\u1ed3 m\u00e0 khu c\u0103n c\u1ee9 ngh\u0129a qu\u00e2n tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t v\u00f9ng c\u00f4 \u0111\u1ea3o gi\u1eefa bi\u1ec3n n\u01b0\u1edbc m\u00eanh m\u00f4ng... L\u1ee3i d\u1ee5ng n\u01b0\u1edbc l\u1edbn, Tr\u1ea7n B\u00e1 Ti\u00ean xua chi\u1ebfn thuy\u1ec1n x\u00f4ng tr\u1eadn, \u0111\u00e1nh tr\u1ed1ng reo h\u00f2 m\u00e0 ti\u1ebfn v\u00e0o \u0110i\u1ec3n Tri\u1ec7t. L\u00fd Nam \u0110\u1ebf v\u00e0 ngh\u0129a qu\u00e2n b\u1ecb \u0111\u1ecbch t\u1eadp k\u1ebft b\u1ea5t ng\u1edd, kh\u00f4ng k\u1ecbp ph\u00f2ng b\u1ecb, kh\u00f4ng sao ch\u1ed1ng \u0111\u1ee1 n\u1ed5i. \u0110\u00e2y l\u00e0 tr\u1eadn \u0111\u00e1nh l\u1edbn cu\u1ed1i c\u00f9ng c\u1ee7a L\u00fd Nam \u0110\u1ebf. Sau l\u1ea7n th\u1ea5t b\u1ea1i l\u1edbn th\u1ee9 ba n\u00e0y, \u00f4ng ph\u1ea3i v\u00e0o n\u01b0\u01a1ng n\u00e1u trong \u0111\u1ed9ng Khu\u1ea5t L\u00e3o (Tam N\u00f4ng, V\u0129nh Ph\u00fa). T\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n, v\u1ec1 cu\u1ed1i \u0111\u1eddi, L\u00fd Nam \u0110\u1ebf b\u1ecb m\u00f9. Th\u1ea7n th\u00e0nh ho\u00e0ng Danh H\u1ef1u v\u1eabn \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1c l\u00e0ng chung quan g\u1ecdi l\u00e0 \\\"Vua m\u00f9\\\" v\u00e0 khi t\u1ebf l\u1ec5, ph\u1ea3i x\u01b0\u1edbng t\u00ean c\u00e1c v\u1eadt ph\u1ea9m \u0111\u1ec3 th\u1ea7n bi\u1ebft. Theo s\u1eed c\u0169 c\u1ee7a Vi\u1ec7t Nam, t\u1eeb sau khi r\u00fat v\u1ec1 \u0111\u1ed9ng Khu\u1ea5t L\u00e3o, L\u00fd Nam \u0110\u1ebf b\u1ecb \u0111au y\u1ebfu lu\u00f4n. Hai n\u0103m sau \u00f4ng m\u1ea5t (548). Cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn ch\u1ed1ng \u00e1ch B\u1eafc thu\u1ed9c c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t sau \u0111\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c ti\u1ebfp t\u1ee5c d\u01b0\u1edbi s\u1ef1 l\u00e3nh \u0111\u1ea1o c\u1ee7a Tri\u1ec7u Quang Ph\u1ee5c, m\u1ed9t t\u01b0\u1edbng c\u0169 c\u1ee7a L\u00fd B\u00ed v\u1edbi c\u0103n c\u1ee9 kh\u1edfi ngh\u0129a t\u1ea1i \u0111\u1ea7m D\u1ea1 Tr\u1ea1ch. Gi\u00e1o s\u01b0 Tr\u1ea7n Qu\u1ed1c V\u01b0\u1ee3ng https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t B\u00e0 Tri\u1ec7u \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 N g\u00e0y nay, \u1edf Thanh H\u00f3a v\u1eabn c\u00f2n l\u0103ng B\u00e0 Tri\u1ec7u v\u1edbi h\u1ed9i th\u1edd v\u00e0o ng\u00e0y 21-2, t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n l\u00e0 ng\u00e0y m\u1ea5t c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi n\u1eef anh h\u00f9ng. B\u00e0 Tri\u1ec7u, hay n\u00e0ng Trinh (Tri\u1ec7u Trinh N\u01b0\u01a1ng, Tri\u1ec7u Th\u1ecb Trinh) c\u1ee7a truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian ng\u01b0\u1eddi mi\u1ec1n n\u00fai Qu\u00e2n Y\u00ean, qu\u1eadn C\u1eedu Ch\u00e2n. Qu\u00e2n Y\u00ean, tr\u00e1i n\u00fai \u0111\u00f3 v\u1eabn gi\u1eef t\u00ean g\u1ecdi \u1ea5y cho \u0111\u1ebfn t\u1eadn ng\u00e0y nay, \u0111\u1ee9ng s\u1eebng s\u1eefng b\u00ean b\u1edd s\u00f4ng M\u00e3 g\u1ea7n ng\u00e3 ba B\u00f4ng, thu\u1ed9c \u0111\u1ecba ph\u1eadn h\u1ee3p t\u00e1c x\u00e3 \u0110\u1ecbnh C\u00f4ng c\u1ee7a t\u1ec9nh Thanh H\u00f3a. Th\u00f4n C\u1ea9m Tr\u01b0\u1edbng thu\u1ed9c x\u00e3 \u0110\u1ecbnh C\u00f4ng c\u00f3 truy\u1ec1n thuy\u1ebft \\\"\u0110\u00e1 bi\u1ebft n\u00f3i\\\" nh\u01b0 sau: V\u00f9ng n\u00fai n\u00e0y c\u00f3 con voi tr\u1eafng m\u1ed9t ng\u00e0 r\u1ea5t d\u1eef t\u1ee3n hay v\u1ec1 ph\u00e1 ho\u1ea1i m\u00f9a m\u00e0ng, m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec1u s\u1ee3. \u0110\u1ec3 tr\u1eeb h\u1ea1i cho d\u00e2n, B\u00e0 Tri\u1ec7u c\u00f9ng ch\u00fang b\u1ea1n \u0111i v\u00e2y b\u1eaft voi, l\u00f9a voi xu\u1ed1ng \u0111\u1ea7m l\u1ea7y (v\u00f9ng s\u00f4ng C\u1ea7u Ch\u1ea7y ng\u00e0y x\u01b0a c\u00f2n l\u1ea7y l\u1ed9i) r\u1ed3i d\u0169ng c\u1ea3m nh\u1ea9y l\u00ean c\u01b0\u1ee1i \u0111\u1ea7u voi v\u00e0 cu\u1ed1i c\u00f9ng \u0111\u00e3 khu\u1ea5t ph\u1ee5c \u0111\u01b0\u1ee3c con voi hung d\u1eef. Ch\u00fa voi tr\u1eafng n\u00e0y sau tr\u1edf th\u00e0nh ng\u01b0\u1eddi b\u1ea1n chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u trung th\u00e0nh c\u1ee7a B\u00e0 Tri\u1ec7u. Ngh\u0129a qu\u00e2n B\u00e0 Tri\u1ec7u, nh\u1eefng ng\u00e0y \u0111\u1ea7u t\u1ee5 ngh\u0129a, \u0111\u00e3 \u0111\u1ee5c n\u00fai Qu\u00e2n Y\u00ean, b\u00ed m\u1eadt cho ng\u01b0\u1eddi ng\u1ed3i trong h\u1ed1c \u0111\u00e1, \u0111\u1ecdc b\u00e0i \u0111\u1ed3ng dao: C\u00f3 b\u00e0 Tri\u1ec7u t\u01b0\u1edbng, V\u00e2ng l\u1ec7nh tr\u1eddi ta. Tr\u1ecb voi m\u1ed9t ng\u00e0, D\u1ef1ng c\u1edd m\u1edf n\u01b0\u1edbc. L\u1ec7nh truy\u1ec1n sau tr\u01b0\u1edbc, Theo g\u00f3t B\u00e0 V\u01b0\u01a1ng. Nh\u1edd \u0111\u00f3 c\u1ea3 v\u00f9ng \u0111\u00e3 \u0111\u1ed3n \u1ea7m l\u00ean r\u1eb1ng n\u00fai Qu\u00e2n Y\u00ean bi\u1ebft n\u00f3i, b\u00e1o hi\u1ec7u cho d\u00e2n ch\u00fang bi\u1ebft B\u00e0 Tri\u1ec7u l\u00e0 \\\"thi\u00ean t\u01b0\u1edbng gi\u00e1ng tr\u1ea7n\\\" gi\u00fap d\u00e2n, c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc. V\u00ec v\u1eady h\u00e0ng ng\u0169 ngh\u0129a qu\u00e2n th\u00eam l\u1edbn, thanh th\u1ebf th\u00eam to. H\u1ecd k\u00e9o nhau xu\u1ed1ng Ph\u00fa \u0110i\u1ec1n d\u1ef1ng c\u0103n c\u1ee9. Trung t\u00e2m t\u1ee5 ngh\u0129a l\u00e0 v\u00f9ng n\u00fai T\u00f9ng S\u01a1n (Ph\u00fa \u0110i\u1ec1n). \u0110\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t thung https:\/\/thuviensach.vn","l\u0169ng nh\u1ecf n\u1eb1m gi\u1eefa hai d\u00e3y n\u00fai \u0111\u00e1 v\u00f4i th\u1ea5p, d\u00e3y ph\u00eda b\u1eafc (Ch\u00e2u L\u1ed9c) l\u00e0 \u0111o\u1ea1n n\u00fai ch\u00f3t ng\u0103n c\u00e1ch hai t\u1ec9nh Thanh H\u00f3a v\u00e0 Ninh B\u00ecnh c\u0169, d\u00e3y n\u00fai ph\u00eda nam (Tam \u0110a) l\u00e0 \u0111o\u1ea1n ch\u00f3t c\u1ee7a d\u1ea3i n\u00fai ch\u1ea1y d\u1ecdc s\u00f4ng M\u00e3. Ch\u00e2n ph\u00eda b\u1eafc n\u00fai Ch\u00e2u L\u1ed9c l\u00e0 s\u00f4ng L\u00e8n, ch\u00e2n ph\u00eda nam n\u00fai Tam \u0110a l\u00e0 s\u00f4ng \u00c2u, x\u01b0a l\u00e0 m\u1ed9t d\u00f2ng s\u00f4ng l\u1edbn. Thung l\u0169ng m\u1edf r\u1ed9ng c\u1eeda v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng ven bi\u1ec3n v\u00e0 b\u1ecb ch\u1eb7n ngang v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y b\u1edfi d\u00f2ng s\u00f4ng L\u00e8n. \u1edf c\u0103n c\u1ee9 n\u00e0y, ng\u01b0\u1ee3c s\u00f4ng L\u00e8n c\u00f3 th\u1ec3 li\u00ean l\u1ea1c v\u1edbi mi\u1ec1n qu\u00ea B\u00e0 Tri\u1ec7u. L\u00e0 \u0111\u1ecba \u0111i\u1ec3m g\u1ea7n bi\u1ec3n, l\u1ea1i l\u00e0 c\u1eeda ng\u00f5 t\u1eeb \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng mi\u1ec1n b\u1eafc v\u00e0o Thanh, \u0111\u00f3 l\u00e0 m\u1ed9t v\u1ecb tr\u00ed qu\u00e2n s\u1ef1 hi\u1ec3m y\u1ebfu, thu\u1eadn l\u1ee3i c\u1ea3 c\u00f4ng l\u1eabn th\u1ee7. \u1edf \u0111\u00e2y c\u00f2n c\u00f3 n\u00fai Chung Chinh v\u1edbi 7 \u0111\u1ed3n l\u0169y t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n l\u00e0 qu\u00e2n doanh c\u1ee7a B\u00e0 Tri\u1ec7u, n\u01a1i \u0111\u00e3 t\u1eebng di\u1ec5n ra tr\u00ean ba ch\u1ee5c tr\u1eadn \u0111\u00e1nh v\u1edbi qu\u00e2n Ng\u00f4. D\u01b0\u1edbi ch\u00e2n n\u00fai T\u00f9ng, c\u00f2n c\u00f3 c\u00e1nh \u0111\u1ed3ng L\u0103ng Ch\u00faa (l\u0103ng B\u00e0 Tri\u1ec7u), \u0111\u1ed3ng V\u01b0\u1eddn Hoa, \u0111\u1ed3ng Xo\u1eafn \u1ed1c... t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n l\u00e0 t\u00ean c\u0169 c\u00f2n l\u1ea1i khi B\u00e0 Tri\u1ec7u \u0111\u1eafp l\u0169y x\u00e2y th\u00e0nh. \u1edf \u0111\u00e2y c\u00f2n l\u01b0u h\u00e0nh r\u1ed9ng r\u00e3i truy\u1ec1n thuy\u1ebft v\u1ec1 ba anh em nh\u00e0 h\u1ecd L\u00fd \u0111i t\u00ecm B\u00e0 Tri\u1ec7u, r\u01b0\u1edbc B\u00e0 t\u1eeb qu\u00ea ra \u0111\u00e2y d\u1ef1ng doanh tr\u1ea1i, s\u1eeda so\u1ea1n kh\u1edfi ngh\u0129a v\u00e0 t\u00f4n B\u00e0 l\u00e0m ch\u1ee7 t\u01b0\u1edbng. C\u1ea3m ph\u1ee5c ch\u00ed kh\u00ed hi\u00ean ngang c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi con g\u00e1i hai ch\u1ee5c tu\u1ed5i \u0111\u1eddi, d\u00e2n ch\u00fang C\u1eedu Ch\u00e2n theo ph\u1ee5c B\u00e0 r\u1ea5t \u0111\u00f4ng. C\u00e1c th\u00e0nh \u1ea5p c\u1ee7a gi\u1eb7c Ng\u00f4 \u0111\u1ec1u b\u1ecb tri\u1ec7t h\u1ea1, quan l\u1ea1i gi\u1eb7c t\u1eeb th\u00e1i th\u00fa \u0111\u1ebfn huy\u1ec7n l\u1ec7nh, huy\u1ec7n tr\u01b0\u1edfng, k\u1ebb b\u1ecb gi\u1ebft, k\u1ebb ch\u1ea1y tr\u1ed1n h\u1ebft. T\u1eeb C\u1eedu Ch\u00e2n, cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a lan ra Giao Ch\u1ec9 \u1edf ngo\u00e0i b\u1eafc. Th\u1ee9 s\u1eed Giao Ch\u00e2u m\u1ea5t t\u00edch! M\u1ed9t c\u00e2u n\u00f3i, t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n l\u00e0 l\u1eddi B\u00e0 Tri\u1ec7u ph\u00e1t ra tr\u00ean n\u00fai ngh\u0129a, ngh\u00ecn thu c\u00f2n vang v\u1ecdng m\u00e3i: \\\"T\u00f4i ch\u1ec9 mu\u1ed1n c\u01b0\u1ee1i c\u01a1n gi\u00f3 m\u1ea1nh, \u0111\u1ea1p b\u1eb1ng s\u00f3ng d\u1eef, ch\u00e9m c\u00e1 k\u00ecnh \u1edf Bi\u1ec3n \u0110\u00f4ng, \u0111\u00e1nh \u0111u\u1ed5i qu\u00e2n Ng\u00f4, gi\u00e0nh l\u1ea1i giang san, c\u1edfi \u00e1ch n\u00f4 l\u1ec7 ch\u1ee9 t\u00f4i kh\u00f4ng ch\u1ecbu khom l\u01b0ng l\u00e0m t\u00ec thi\u1ebfp ng\u01b0\u1eddi ta!\\\" R\u1ea5t nhi\u1ec1u c\u00e2u chuy\u1ec7n v\u1ec1 t\u00ecnh d\u00e2n v\u1edbi kh\u1edfi ngh\u0129a B\u00e0 Tri\u1ec7u. \u0110\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t \u00f4ng gi\u00e0 m\u00f9 mi\u1ec1n n\u00fai \u0111\u00e3 \u0111i kh\u1eafp n\u01a1i, d\u00f9ng ti\u1ebfng \u0111\u00e0n, gi\u1ecdng h\u00e1t c\u1ee7a m\u00ecnh \u0111\u1ec3 ng\u00e2m ng\u1ee3i c\u1ed5 v\u0169 d\u00e2n ch\u00fang \u0111\u1ee9ng d\u1eady c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc; kia m\u1ed9t b\u00e0 c\u1ee5 h\u00e0ng n\u01b0\u1edbc c\u1ed1 xin cho con g\u00e1i \u0111\u01b0\u1ee3c theo qu\u00e2n gi\u1ebft gi\u1eb7c, c\u00f2n m\u00ecnh th\u00ec gi\u00fap c\u1ea3 ch\u00f5ng chu\u1ed1i v\u1edbi chum n\u01b0\u1edbc ch\u00e8 xanh cho ngh\u0129a binh \u0111ang tr\u1ea9y qu\u00e2n qua gi\u1ea3i kh\u00e1t. https:\/\/thuviensach.vn","D\u1ecdc s\u00f4ng M\u00e3, v\u00f9ng C\u1ea9m Th\u1ea1ch c\u00f3 truy\u1ec1n thuy\u1ebft v\u00e0 di t\u00edch v\u1ec1 m\u1ed9t b\u00e0 n\u1eef t\u01b0\u1edbng c\u01b0\u1ee1i voi \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c Ng\u00f4. V\u00f9ng Khang Ngh\u1ec7 c\u00f3 truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng: th\u1eddi x\u01b0a s\u00f4ng M\u00e3 c\u00f3 m\u1ed9t nh\u00e1nh ch\u1ea3y t\u1eeb \u0111\u1ea7m H\u00e0n v\u1ec1 c\u1eeda L\u1ea1ch Tr\u01b0\u1eddng. \u0110\u00f3 l\u00e0 n\u01a1i qu\u00e2n Ng\u00f4 chi\u1ebfm gi\u1eef, chi\u1ebfn thuy\u1ec1n san s\u00e1t nh\u01b0 l\u00e1 tre. M\u1ed9t ch\u00e0ng trai \u0111\u00e3 \u0103n tr\u1ed9m ng\u1ef1a chi\u1ebfn c\u1ee7a qu\u00e2n gi\u1eb7c tr\u1ed1n v\u1ec1 v\u1edbi B\u00e0 Tri\u1ec7u v\u00e0 tr\u1edf th\u00e0nh d\u0169ng t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n. Trong m\u1ed9t tr\u1eadn giao tranh tr\u00ean s\u00f4ng n\u01b0\u1edbc, v\u00ec anh \u0111i ch\u00e2n v\u00f2ng ki\u1ec1ng n\u00ean \u0111\u00e3 v\u1ea5p ph\u1ea3i d\u00e2y ch\u1eb1ng m\u00e0 t\u1eed tr\u1eadn. Gi\u1eb7c Ng\u00f4 \u0111ang \u0103n m\u1eebng th\u1eafng l\u1ee3i th\u00ec hai b\u1edd s\u00f4ng chuy\u1ec3n \u0111\u1ed9ng. \u0110\u1ea5t tr\u1eddi n\u1ed5i c\u01a1n gi\u1eadn d\u1eef, h\u1eaft r\u1eebng c\u00e2y n\u00fai \u0111\u00e1 xu\u1ed1ng l\u1ea5p c\u1ea1n d\u00f2ng s\u00f4ng, ch\u00f4n v\u00f9i c\u1ea3 m\u1ea5y v\u1ea1n x\u00e1c th\u00f9... L\u1ea1i c\u00f3 c\u00e2u chuy\u1ec7n \u0111\u1ec1n C\u00f4 Th\u1ecb \u1edf x\u00e3 H\u00e0 Ng\u1ecdc (H\u00e0 Trung). M\u1ed9t c\u00f4 g\u00e1i r\u1ea5t th\u00edch qu\u1ea3 th\u1ecb, ch\u1edd \u0111\u1ee3i ng\u01b0\u1eddi y\u00eau \u0111i \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c v\u00e0 khi ch\u1ebft bi\u1ebfn th\u00e0nh c\u00e2y th\u1ecb. C\u00e2y th\u1ecb n\u00e0y ch\u1ec9 c\u00f3 m\u1ed9t qu\u1ea3, kh\u00f4ng ai h\u00e1i \u0111\u01b0\u1ee3c, v\u00ec h\u1ec5 ai th\u00f2 tay b\u1ebb th\u00ec c\u00e0nh th\u1ecb l\u1ea1i t\u1ef1 d\u01b0ng v\u00fat h\u1eb3n l\u00ean cao. C\u00e0nh \u1ea5y \u0111\u1eddi \u0111\u1eddi ng\u1ea3 v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam theo h\u01b0\u1edbng ng\u01b0\u1eddi y\u00eau c\u1ee7a c\u00f4 \u0111ang \u1edf trong qu\u00e2n dinh B\u00e0 Tri\u1ec7u. M\u1ed9t ng\u00e0y th\u1eafng tr\u1eadn, ch\u00e0ng trai \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u00e9p B\u00e0 Tri\u1ec7u v\u1ec1 th\u0103m l\u00e0ng x\u00f3m th\u00ec c\u00e0nh c\u00e2y m\u1edbi ch\u1ecbu s\u00e0 xu\u1ed1ng v\u00e0 qu\u1ea3 th\u1ecb r\u01a1i v\u00e0o \u1ed1ng tay \u00e1o c\u1ee7a ch\u00e0ng.... \u0110\u1ee9ng tr\u01b0\u1edbc nguy c\u01a1 tan r\u00e3 c\u1ee7a ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9 \u1edf Ch\u00e2u Giao, tri\u1ec1u Ng\u00f4 ph\u1ea3i c\u1eed vi\u00ean danh t\u01b0\u1edbng L\u1ee5c D\u1eadn (ch\u00e1u h\u1ecd vi\u00ean danh t\u01b0\u1edbng L\u1ee5c T\u1ed1n) l\u00e0m th\u1ee9 s\u1eed Giao Ch\u00e2u, An Nam hi\u1ec7u \u00fay, \u0111em kho\u1ea3ng 8.000 qu\u00e2n sang Giao Ch\u00e2u \u0111\u00e0n \u00e1p nh\u00e2n d\u00e2n kh\u1edfi ngh\u0129a. K\u1ebft h\u1ee3p d\u00f9ng binh l\u1ef1c uy hi\u1ebfp, d\u00f9ng m\u01b0u m\u00f4 d\u1ee5 d\u1ed7, d\u00f9ng c\u1ee7a c\u1ea3i mua chu\u1ed9c, L\u1ee5c D\u1eadn \u0111\u00e3 khi\u1ebfn \u0111\u01b0\u1ee3c ba ngh\u00ecn h\u1ed9 \u1edf Cao L\u01b0\u01a1ng (H\u1ee3p Ph\u1ed1) d\u01b0\u1edbi quy\u1ec1n th\u1ee7 l\u0129nh Ho\u00e0ng Ng\u00f4 \u0111\u1ea7u h\u00e0ng. Sau \u0111\u00f3, L\u1ee5c D\u1eadn th\u1eadn tr\u1ecdng ti\u1ebfn binh v\u00e0o Giao Ch\u1ec9 v\u00e0 C\u1eedu Ch\u00e2n, khi ph\u00e1t qu\u00e2n \u0111\u00e0n \u00e1p, khi d\u1eebng qu\u00e2n d\u00f9ng c\u1ee7a c\u1ea3i, ti\u1ec1n b\u1ea1c mua chu\u1ed9c c\u00e1c th\u1ee7 l\u0129nh \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng. R\u00fat c\u1ee5c, h\u00e0ng tr\u0103m th\u1ee7 l\u0129nh ngh\u0129a qu\u00e2n v\u00e0 h\u01a1n n\u0103m v\u1ea1n d\u00e2n \u0111\u00e3 ph\u1ea3i ch\u1ecbu thua qu\u00e2n Ng\u00f4. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian k\u1ec3 r\u1eb1ng: B\u00e0 Tri\u1ec7u \u0111\u00e3 chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u ch\u1ed1ng gi\u1eb7c Ng\u00f4, tr\u00ean ba m\u01b0\u01a1i tr\u1eadn th\u1eafng l\u1ee3i. Gi\u1eb7c g\u1ecdi t\u00ean b\u00e0 l\u00e0 Ng\u1ee5y Ki\u1ec1u t\u01b0\u1edbng qu\u00e2n (V\u1ecb t\u01b0\u1edbng n\u1eef y\u00eau ki\u1ec1u), l\u00e0 H\u1ec7 H\u1ea3i b\u00e0 v\u01b0\u01a1ng (Vua b\u00e0 v\u00f9ng bi\u1ec3n m\u0129 l\u1ec7). Qu\u00e2n Ng\u00f4 s\u1ee3 b\u00e0, th\u01b0\u1eddng c\u00f3 c\u00e2u: Ho\u00e0nh qua \u0111\u01b0\u01a1ng h\u1ed5 d\u1ecb, https:\/\/thuviensach.vn","\u0110\u1ed1i di\u1ec7n B\u00e0 V\u01b0\u01a1ng nan. (M\u00faa ngang ng\u1ecdn d\u00e1o d\u1ec5 ch\u1ed1ng h\u00f9m, \u0110\u1ed1i m\u1eb7t Vua B\u00e0 th\u00ec th\u1ef1c kh\u00f3). C\u0169ng theo truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian, v\u1ec1 sau c\u00f3 k\u1ebb ph\u1ea3n b\u1ed9i, m\u00e1ch v\u1edbi L\u1ee5c D\u1eadn r\u1eb1ng B\u00e0 l\u00e0 n\u1eef t\u01b0\u1edbng \\\"\u00e1i khi\u1ebft \u00fay \u00f4\\\" (y\u00eau c\u00e1i trong s\u1ea1ch, gh\u00e9t c\u00e1i nh\u01a1 b\u1ea9n). Qu\u00e2n Ng\u00f4 li\u1ec1n tr\u1ea7n tru\u1ed3ng ti\u1ebfn \u0111\u00e1nh B\u00e0. B\u00e0 h\u1ed5 th\u1eb9n, giao binh cho 3 t\u01b0\u1edbng h\u1ecd L\u00fd, l\u00ean n\u00fai T\u00f9ng t\u1ef1 v\u1eabn. Tr\u00ean n\u00fai T\u00f9ng hi\u1ec7n c\u00f3 m\u1ed9 B\u00e0 Tri\u1ec7u v\u00e0 d\u01b0\u1edbi ch\u00e2n n\u00fai T\u00f9ng l\u00e0 \u0111\u1ec1n th\u1edd ch\u00ednh c\u1ee7a B\u00e0 Tri\u1ec7u. H\u1ed9i \u0111\u1ec1n h\u1eb1ng n\u0103m ng\u00e0y tr\u01b0\u1edbc v\u00e0o ng\u00e0y 21 th\u00e1ng hai \u00e2m l\u1ecbch. Kh\u1edfi ngh\u0129a B\u00e0 Tri\u1ec7u th\u1ea5t b\u1ea1i, nh\u01b0ng h\u00ecnh \u1ea3nh ng\u01b0\u1eddi con g\u00e1i ki\u00ean trinh b\u1ea5t khu\u1ea5t, ng\u01b0\u1eddi n\u1eef anh h\u00f9ng d\u00e2n t\u1ed9c si\u00eau vi\u1ec7t quy\u1ebft n\u1ed1i ch\u00ed B\u00e0 Tr\u01b0ng \\\"gi\u00e0nh l\u1ea1i giang san, c\u1edfi \u00e1ch n\u00f4 l\u1ec7\\\" mu\u00f4n thu\u1edf kh\u00f4ng m\u1edd trong t\u00e2m tr\u00ed ph\u1ee5 n\u1eef v\u00e0 d\u00e2n t\u1ed9c Vi\u1ec7t Nam. T\u00f9ng S\u01a1n n\u1eafng quy\u1ec7n m\u00e2y tr\u1eddi, D\u1ea5u ch\u00e2n B\u00e0 Tri\u1ec7u r\u1ea1ng ng\u1eddi s\u1eed xanh. (th\u01a1 ca d\u00e2n gian) Gi\u00e1o s\u01b0 Tr\u1ea7n Qu\u1ed1c V\u01b0\u1ee3ng https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng H ai B\u00e0 Tr\u01b0ng l\u00e0 t\u00ean g\u1ecdi t\u1eaft, suy t\u00f4n hai n\u1eef anh h\u00f9ng \u0111\u1ea7u ti\u00ean c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c Vi\u1ec7t Nam. \u0110\u00f3 l\u00e0 hai ch\u1ecb em Tr\u01b0ng Tr\u1eafc, Tr\u01b0ng Nh\u1ecb, th\u1ee7 l\u0129nh c\u1ee7a cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a l\u1edbn v\u00e0o lo\u1ea1i s\u1edbm nh\u1ea5t trong l\u1ecbch s\u1eed d\u00e2n t\u1ed9c Vi\u1ec7t Nam c\u0169ng nh\u01b0 trong l\u1ecbch s\u1eed nh\u00e2n lo\u1ea1i, ch\u1ed1ng x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, n\u00f4 d\u1ecbch. H\u1ecd tr\u1edf th\u00e0nh nh\u1eefng n\u1eef ho\u00e0ng \u0111\u1ea7u ti\u00ean, cai qu\u1ea3n qu\u1ed1c gia, d\u00e2n t\u1ed9c, sau khi \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u1ea3i ph\u00f3ng, h\u1ed3i \u0111\u1ea7u th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 nh\u1ea5t sau c\u00f4ng nguy\u00ean. S\u1eed c\u0169 \u0111\u1ec1u ch\u00e9p Hai B\u00e0 l\u00e0 d\u00f2ng d\u00f5i l\u1ea1c t\u01b0\u1edbng (ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u b\u1ed9 l\u1ea1c) M\u00ea Linh (mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t r\u1ed9ng, gi\u1eefa Ba V\u00ec v\u00e0 Tam \u0110\u1ea3o) th\u1eddi H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i Hai B\u00e0 l\u00e0 con g\u00e1i b\u00e0 Man Thi\u1ec7n, c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t ph\u1ee5 n\u1eef \u0111\u1ea3m l\u01b0\u1ee3c, qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng \u1edf v\u00f9ng Ba V\u00ec. Ng\u1ecdc ph\u1ea3 \u1edf c\u00e1c l\u00e0ng H\u1ea1 L\u00f4i v\u00e0 H\u00e1t M\u00f4n - nh\u1eefng n\u01a1i c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd ch\u00ednh c\u1ee7a Hai B\u00e0 - \u0111\u1ec1u ch\u00e9p Hai B\u00e0 l\u00e0 ch\u1ecb em sinh \u0111\u00f4i v\u00e0 sinh v\u00e0o ng\u00e0y m\u1ed3ng m\u1ed9t th\u00e1ng t\u00e1m n\u0103m Gi\u00e1p Tu\u1ea5t (n\u0103m 14 sau c\u00f4ng nguy\u00ean). C\u00e1c s\u1eed c\u0169 c\u0169ng ch\u00e9p r\u00e0ng Tr\u01b0ng Tr\u1eafc c\u00f3 ch\u1ed3ng l\u00e0 Thi S\u00e1ch, d\u00f2ng d\u00f5i l\u1ea1c t\u01b0\u1edbng Chu Di\u00ean (mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t d\u1ecdc s\u00f4ng \u0110\u00e1y). \u0110\u00e2y l\u00e0 k\u1ebft qu\u1ea3 c\u1ee7a m\u1ed9t cu\u1ed9c \\\"h\u00f4n nh\u00e2n ch\u00ednh tr\u1ecb\\\", nh\u00e2n \u0111\u1ea5y m\u00e0 li\u00ean k\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng c\u1ee7a hai mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t quan tr\u1ecdng nh\u1ea5t c\u1ee7a non s\u00f4ng th\u1eddi b\u1ea5y gi\u1edd. L\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng li\u00ean k\u1ebft \u1ea5y l\u00e0 h\u1ea1t nh\u00e2n c\u1ee7a m\u1ed9t cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a \u0111\u1ed3ng lo\u1ea1t, r\u1ed9ng l\u1edbn, m\u00e3nh li\u1ec7t, n\u1ed5 ra v\u00e0o m\u00f9a xu\u00e2n n\u0103m Canh T\u00fd (n\u0103m 40 sau C\u00f4ng Nguy\u00ean) nh\u00e2n vi\u1ec7c Th\u00e1i th\u00fa (quan cai tr\u1ecb nh\u00e0 H\u00e1n) \u1edf Giao Ch\u1ec9 (mi\u1ec1n \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng B\u1eafc B\u1ed9) l\u00e0 T\u00f4 \u0110\u1ecbnh gi\u1ebft h\u1ea1i Thi S\u00e1ch. Nh\u01b0ng nguy\u00ean nh\u00e2n c\u01a1 b\u1ea3n c\u1ee7a cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a l\u00e0 v\u00ec tinh th\u1ea7n y\u00eau n\u01b0\u1edbc, gi\u1ea3i ph\u00f3ng v\u00e0 kh\u00f4i ph\u1ee5c n\u1ec1n \u0111\u1ed9c l\u1eadp cho \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc, ch\u1ed1ng \u00e1p b\u1ee9c, th\u1ed1ng tr\u1ecb v\u00e0 n\u00f4 d\u1ecbch, \u0111\u1ed3ng h\u00f3a c\u1ee7a nh\u00e0 H\u00e1n (Trung Qu\u1ed1c) V\u00e0o m\u1ed9t s\u00e1ng m\u00f9a xu\u00e2n n\u0103m 40, t\u1ea1i \u0111\u1ea5t M\u00ea Linh, Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng \u0111\u00e3 l\u00e0m l\u1ec5 t\u1ebf c\u1edd kh\u1edfi ngh\u0129a. Trong ti\u1ebfng tr\u1ed1ng \u0111\u1ed3ng tr\u1ea7m h\u00f9ng, \u00e2m vang l\u1eddi th\u1ec1 c\u1ee7a Hai B\u00e0 tr\u01b0\u1edbc gi\u1edd xu\u1ea5t binh: M\u1ed9t xin r\u1eeda s\u1ea1ch n\u01b0\u1edbc th\u00f9 Hai xin d\u1ef1ng l\u1ea1i nghi\u1ec7p x\u01b0a h\u1ecd H\u00f9ng https:\/\/thuviensach.vn","Ba k\u00eau oan \u1ee9c l\u00f2ng ch\u1ed3ng B\u1ed1n xin v\u1ebbn v\u1eb9n s\u1edf c\u00f4ng l\u1ec7nh n\u00e0y. \\\"Tr\u01b0ng Tr\u1eafc l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi can \u0111\u1ea3m, h\u00f9ng d\u0169ng\\\" (l\u1eddi th\u1eeba nh\u1eadn c\u1ee7a b\u1ed9 ch\u00ednh s\u1eed ch\u00e9p v\u1ec1 cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng v\u00e0o lo\u1ea1i c\u1ed5 nh\u1ea5t c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c) \u0111\u00e3 c\u00f9ng em g\u00e1i \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a li\u00ean k\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1ee9c m\u1ea1nh to\u00e0n d\u00e2n (trong \u0111\u00f3 c\u00f3 \u0111\u00f4ng \u0111\u1ea3o ph\u1ee5 n\u1eef, nh\u01b0 c\u00e1c n\u1eef t\u01b0\u1edbng: Th\u00e1nh Thi\u00ean, L\u00ea Ch\u00e2n, B\u00e1t N\u00e0n, Thi\u1ec1u Hoa...) v\u00e0 to\u00e0n qu\u1ed1c (kh\u00f4ng ch\u1ec9 g\u1ed3m Giao Ch\u1ec9, C\u1eedu Ch\u00e2n, Nh\u1eadt Nam l\u00e0 mi\u1ec1n \u0111\u1ea5t Vi\u1ec7t Nam ng\u00e0y nay, t\u1eeb nam Trung B\u1ed9 tr\u1edf ra, m\u00e0 c\u1ea3 \u0111\u1ea5t H\u1ee3p Ph\u1ed1 b\u00e2y gi\u1edd l\u00e0 nam Qu\u1ea3ng \u0110\u00f4ng - Trung Qu\u1ed1c). Ch\u1ec9 trong m\u1ed9t th\u1eddi gian ng\u1eafn, Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng \u0111\u00e3 qu\u00e9t s\u1ea1ch gi\u1eb7c th\u00f9 kh\u1ecfi b\u1edd c\u00f5i v\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00f4n l\u00e0m vua, \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc \u0111\u1ed9c l\u1eadp trong th\u1eddi gian ba n\u0103m. Sau \u0111\u00f3, nh\u00e0 H\u00e1n sai l\u00e3o danh t\u01b0\u1edbng Ph\u1ee5c Ba t\u01b0\u1edbng qu\u00e2n M\u00e3 Vi\u1ec7n c\u1ea7m \u0111\u1ea7u \u0111\u1ea1i qu\u00e2n sang t\u00e1i x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng \u0111\u00e3 d\u0169ng c\u1ea3m \u0111\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ea7u c\u00f9ng qu\u00e2n gi\u1eb7c, t\u1ed5 ch\u1ee9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn \u0111\u00e1nh nh\u1eefng tr\u1eadn l\u1edbn t\u1eeb T\u00e2y Vu, L\u00e3ng B\u1ea1c \u0111\u1ebfn C\u1ea5m Kh\u00ea v\u00e0 cu\u1ed1i c\u00f9ng \u0111\u00e3 hy sinh anh d\u0169ng v\u00e0o m\u00f9a h\u00e8 n\u0103m Qu\u00fd M\u00e3o (n\u0103m 43 sau c\u00f4ng nguy\u00ean), \u0111\u1ec3 l\u1ea1i t\u1ea5m g\u01b0\u01a1ng oanh li\u1ec7t ngh\u00ecn thu. Hi\u1ec7n nay \u1edf nhi\u1ec1u \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng trong c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng v\u00e0 c\u00e1c t\u01b0\u1edbng l\u0129nh c\u1ee7a Hai B\u00e0. Gi\u00e1o s\u01b0 s\u1eed h\u1ecdc L\u00ea V\u0103n Lan (V\u0103n h\u00f3a t\u1ed5ng h\u1ee3p) https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Cung o\u00e1n ng\u00e2m kh\u00fac \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 V \u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam th\u1ebf k\u1ef7 18 \u0111\u1ea1t nh\u1eefng th\u00e0nh t\u1ef1u r\u1ef1c r\u1ee1 v\u00ec \u0111\u00e3 ch\u1ee9ng ki\u1ebfn s\u1ef1 ra \u0111\u1eddi nhi\u1ec1u t\u00e1c ph\u1ea9m N\u00f4m xu\u1ea5t s\u1eafc \u1edf c\u1ea3 hai m\u1eb7t: n\u1ed9i dung ph\u1ea3n \u00e1nh th\u1eddi \u0111\u1ea1i s\u00e2u s\u1eafc v\u00e0 tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 ngh\u1ec7 thu\u1eadt \u0111i\u00eau luy\u1ec7n. M\u1ed9t trong nh\u1eefng t\u00e1c gi\u1ea3 c\u00f3 c\u00f4ng lao \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o th\u00e0nh t\u1ef1u \u1ea5y l\u00e0 Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u. Th\u1eddi \u0111\u1ea1i Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u s\u1ed1ng l\u00e0 th\u1eddi \u0111\u1ea1i c\u00f3 nhi\u1ec1u bi\u1ebfn \u0111\u1ed9ng. Lo\u1ea1n l\u1ea1c, \u0111\u00f3i k\u00e9m kh\u1eafp n\u01a1i. Vua ch\u00faa quan l\u1ea1i \u0103n ch\u01a1i tr\u1ee5y l\u1ea1c, tranh ch\u1ea5p, lo\u1ea1i tr\u1eeb nhau. D\u00e2n ngh\u00e8o b\u1ecb \u0111\u00e0n \u00e1p, b\u00f3c l\u1ed9t. Binh s\u0129 b\u1ecf th\u00e2y \u1edf c\u00e1c chi\u1ebfn tr\u01b0\u1eddng. Trong tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh, ngo\u00e0i th\u00f4n x\u00f3m, t\u1eeb qu\u00fd t\u1ed9c \u0111\u1ebfn b\u00ecnh d\u00e2n \u0111\u1ec1u c\u1ea3m th\u1ea5y h\u00e3i h\u00f9ng, b\u1ebf t\u1eafc. S\u1ef1 lo l\u1eafng v\u1ec1 th\u00e2n ph\u1eadn con ng\u01b0\u1eddi m\u1eb7c nhi\u00ean \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1eb7t ra cho nh\u1eefng ai c\u00f3 \u00fd th\u1ee9c quan t\u00e2m \u0111\u1ebfn hi\u1ec7n th\u1ef1c b\u1ea5t b\u00ecnh v\u00e0 v\u1ea5n \u0111\u1ec1 nh\u00e2n \u0111\u1ea1o. T\u00e1c ph\u1ea9m Chinh ph\u1ee5 ng\u00e2m c\u1ee7a \u0110\u1eb7ng Tr\u1ea7n C\u00f4n (c\u00f3 nhi\u1ec1u b\u1ea3n d\u1ecbch) \u0111\u00e3 l\u00e0 m\u1ed9t ti\u1ebfng n\u00f3i ph\u1ea3n \u0111\u1ed1i chi\u1ebfn tranh. Cung o\u00e1n ng\u00e2m kh\u00fac g\u00f3p th\u00eam l\u1eddi t\u1ed1 c\u00e1o cu\u1ed9c s\u1ed1ng ch\u00e1n ch\u01b0\u1eddng m\u1ec7t m\u1ecfi, b\u1ea5t b\u00ecnh v\u00ec nh\u1eefng cay nghi\u1ec7t: C\u1ea3nh ph\u00f9 du tr\u00f4ng th\u1ea5y m\u00e0 \u0111au! Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u l\u00e0 con c\u1ee7a qu\u1eadn ch\u00faa Qu\u1ef3nh Li\u00ean. \u00d4ng g\u1ecdi ch\u00faa Tr\u1ecbnh C\u01b0\u01a1ng l\u00e0 \u00f4ng ngo\u1ea1i. Cha \u00f4ng l\u00e0 m\u1ed9t v\u00f5 quan, \u0111\u01b0\u1ee3c phong t\u01b0\u1edbc \u0110\u1ea1t v\u0169 h\u1ea7u. \u00d4ng \u0111\u01b0\u1ee3c lui t\u1edbi trong ph\u1ee7 ch\u00faa, do \u0111\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u00ecn th\u1ea5y t\u1eadn m\u1eaft c\u1ea3nh ng\u1ed9 c\u1ee7a nh\u1eefng cung n\u1eef b\u1ecb b\u1ecf r\u01a1i. \u00d4ng \u0111\u00e3 d\u00f9ng l\u1ed1i v\u0103n \u0111\u1ed9c tho\u1ea1i, l\u00e0m l\u1eddi m\u1ed9t cung phi t\u00e0i s\u1eafc tr\u00ecnh b\u00e0y t\u00e2m tr\u1ea1ng v\u00e0 n\u1ed7i \u0111au \u0111\u1edbn b\u1ecb vua ru\u1ed3ng b\u1ecf. Ng\u01b0\u1eddi ph\u1ee5 n\u1eef trong kh\u00fac ng\u00e2m \u0111\u00e3 l\u00ean ti\u1ebfng. N\u00e0ng \u00fd th\u1ee9c r\u00f5 r\u1ec7t v\u1ec1 ph\u1ea9m ch\u1ea5t, t\u00e0i n\u0103ng c\u1ee7a m\u00ecnh, n\u00e0ng t\u1ed1 c\u00e1o cu\u1ed9c s\u1ed1ng ph\u00e8 ph\u1ee1n xa hoa c\u1ee7a b\u1ecdn vua ch\u00faa, bi\u1ebfn ng\u01b0\u1eddi cung n\u1eef th\u00e0nh th\u1ee9 \u0111\u1ed3 ch\u01a1i. N\u00e0ng mi\u00eau t\u1ea3 n\u1ed7i th\u00ea th\u1ea3m trong cu\u1ed9c s\u1ed1ng c\u00f4 \u0111\u01a1n, t\u00f9 t\u00fang. T\u1eeb s\u1ef1 ph\u1ea3n \u00e1nh hi\u1ec7n th\u1ef1c v\u1edbi l\u00f2ng ph\u1eabn n\u1ed9 v\u00e0 s\u1ef1 o\u00e1n h\u1eddn nh\u01b0 v\u1eady, n\u00e0ng tri\u1ebft l\u00fd v\u1ec1 cu\u1ed9c \u0111\u1eddi \u1ea3o m\u1ed9ng, d\u1ed1i tr\u00e1, ph\u00f9 du v\u00e0 tuy\u1ec7t v\u1ecdng: Tr\u0103m n\u0103m c\u00f2n c\u00f3 g\u00ec \u0111\u00e2u, Ch\u1eb3ng qua m\u1ed9t n\u1ea5m c\u1ecf kh\u00e2u xanh r\u00ec. https:\/\/thuviensach.vn","\u1edf \u0111\u00e2y, Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u \u0111\u00e3 m\u01b0\u1ee3n l\u1eddi cung n\u1eef \u0111\u1ec3 n\u00f3i l\u00ean t\u00e2m s\u1ef1 b\u1ebf t\u1eafc c\u1ee7a m\u00ecnh, c\u0169ng l\u00e0 s\u1ef1 b\u1ebf t\u1eafc c\u1ee7a l\u1edbp nh\u00e0 nho th\u1eddi \u0111\u1ea1i \u00f4ng, ch\u00e1n ch\u01b0\u1eddng v\u00e0 m\u1ec7t m\u1ecfi. Ngh\u1ec7 thu\u1eadt Cung o\u00e1n ng\u00e2m kh\u00fac v\u1ec1 m\u1eb7t c\u1ea5u tr\u00fac c\u0169ng nh\u01b0 v\u1ec1 m\u1eb7t ng\u00f4n t\u1eeb \u0111\u1ec1u s\u1eafc s\u1ea3o. Kh\u00f4ng gian Cung o\u00e1n ng\u00e2m kh\u00fac l\u00e0 kh\u00f4ng gian b\u01b0ng b\u00edt c\u1ee7a ch\u1ed1n ti\u00eau ph\u00f2ng l\u1ea1nh l\u1ebdo. Th\u1eddi gian Cung o\u00e1n ng\u00e2m kh\u00fac ch\u1ee7 y\u1ebfu l\u00e0 m\u00f9a thu v\u00e0 b\u00f3ng \u0111\u00eam. C\u1ea3nh trong Cung o\u00e1n ng\u00e2m kh\u00fac l\u00e0 c\u1ea3nh l\u1ed3ng qua m\u00e0n s\u01b0\u01a1ng h\u1ed3i \u1ee9c v\u00e0 t\u01b0\u1edfng t\u01b0\u1ee3ng. \u0110\u1eb7c bi\u1ec7t, l\u1ed1i bi\u1ec3u hi\u1ec7n b\u1eb1ng c\u1ea3m gi\u00e1c l\u00e0 c\u00e1ch vi\u1ebft \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u c\u00f3 l\u1ebd l\u00e0 l\u1ea7n \u0111\u1ea7u ti\u00ean xu\u1ea5t hi\u1ec7n trong v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, r\u1ea5t t\u1eadp trung v\u00e0 c\u00f4 \u0111\u1ecdng. Nh\u1eefng h\u00ecnh dung t\u1eeb v\u1ec1 x\u00fac gi\u00e1c, th\u1ecb gi\u00e1c, th\u00edch gi\u00e1c ch\u1ecdn l\u1ecdc t\u00e0i t\u00ecnh, b\u1ea5t ng\u1edd m\u00e0 \u0111\u00fang ch\u1ed7, \u0111\u00e3 g\u00e2y \u0111\u01b0\u1ee3c \u1ea5n t\u01b0\u1ee3ng m\u1ea1nh m\u1ebd cho ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ecdc. V\u1ea7n \u0111i\u1ec7u song th\u1ea5t l\u1ee5c b\u00e1t nhu\u1ea7n nhuy\u1ec5n, ph\u00e9p \u0111\u1ed1i ng\u1eabu \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00f4n tr\u1ecdng ch\u1eb7t ch\u1ebd. H\u01a1i v\u0103n, gi\u1ecdng v\u0103n r\u00e9o r\u1eaft n\u00e3o n\u00f9ng, th\u00edch h\u1ee3p v\u1edbi n\u1ed9i dung v\u00e0 t\u00e2m tr\u1ea1ng con ng\u01b0\u1eddi trong kh\u00fac ng\u00e2m. Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u l\u00e0 m\u1ed9t t\u00e0i n\u0103ng \u0111a d\u1ea1ng. \u00d4ng thu\u1ed9c gia \u0111\u00ecnh qu\u00fd t\u1ed9c, xu\u1ea5t th\u00e2n l\u00e0 quan v\u00f5. N\u0103m 1782, \u00f4ng gi\u1eef ch\u1ee9c T\u1ed5ng binh \u1edf H\u01b0ng H\u00f3a, phong t\u01b0\u1edbc \u00d4n Nh\u01b0 h\u1ea7u, nh\u01b0ng \u00f4ng l\u1ea1i xin th\u00f4i, v\u1ec1 s\u1ed1ng cu\u1ed9c \u0111\u1eddi t\u00e0i t\u1eed, l\u00e0m th\u01a1, u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u v\u00e0 c\u1ea3 \u0111i tu (\u00f4ng c\u00f3 hi\u1ec7u l\u00e0 Nh\u01b0 \u00fd Thi\u1ec1n). \u00d4ng l\u00e0 m\u1ed9t thi nh\u00e2n m\u00e0 c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t nh\u1ea1c s\u0129. \u00d4ng \u0111\u00e3 s\u00e1ng t\u00e1c c\u00e1c b\u1ea3n nh\u1ea1c S\u01a1n trung \u00e2m, S\u1edf t\u1eeb \u0111i\u1ec7u. \u00d4ng v\u1ebd \u0111\u1eb9p, c\u00f3 b\u1ee9c tranh T\u1ed5ng s\u01a1n \u0111\u1ed3 \u0111\u01b0\u1ee3c vua L\u00ea khen th\u01b0\u1edfng. \u00d4ng c\u0169ng am t\u01b0\u1eddng c\u1ea3 v\u1ec1 ki\u1ebfn tr\u00fac, Th\u00e1p ch\u00f9a Thi\u00ean T\u00edch (B\u1eafc Ninh) \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c x\u00e2y d\u1ef1ng d\u01b0\u1edbi s\u1ef1 \u0111i\u1ec1u khi\u1ec3n c\u1ee7a \u00f4ng. Qu\u00e3ng cu\u1ed1i \u0111\u1eddi, \u00f4ng c\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c tri\u1ec1u T\u00e2y S\u01a1n m\u1eddi ra c\u1ed9ng t\u00e1c, nh\u01b0ng \u0111\u00e3 ch\u1ed1i t\u1eeb, v\u1ec1 s\u1ed1ng \u1edf qu\u00ea nh\u00e0: l\u00e0ng Li\u1ec5u Ng\u1ea1n, huy\u1ec7n Si\u00eau Lo\u1ea1i (nay l\u00e0 huy\u1ec7n Thu\u1eadn Th\u00e0nh, t\u1ec9nh B\u1eafc Ninh) cho \u0111\u1ebfn khi m\u1ea5t. Gi\u00e1o s\u01b0 v\u0103n h\u1ecdc v\u0169 ng\u1ecdc kh\u00e1nh https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 ng\u01b0\u1eddi \u0111i tr\u01b0\u1edbc th\u1eddi \u0111\u1ea1i \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 S inh n\u0103m 1828, \u1edf l\u00e0ng B\u00f9i Chu, huy\u1ec7n H\u01b0ng Nguy\u00ean, Ngh\u1ec7 An, trong m\u1ed9t gia \u0111\u00ecnh theo \u0111\u1ea1o Gia t\u00f4, nh\u01b0ng Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 h\u1ecdc th\u00f4ng t\u1ee9 th\u01b0 ng\u0169 kinh c\u1ee7a Nho gi\u00e1o. N\u0103m 27 tu\u1ed5i, \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u00e1m m\u1ee5c Gauthier \u0111\u01b0a v\u00e0o ch\u1ee7ng vi\u1ec7n T\u00e2n \u1ea5p thu\u1ed9c x\u1ee9 \u0111\u1ea1o X\u00e3 \u0110o\u00e0i \u0111\u1ec3 d\u1ea1y ch\u1eef H\u00e1n cho gi\u00e1m m\u1ee5c, v\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u00e1m m\u1ee5c d\u1ea1y l\u1ea1i cho ch\u1eef Ph\u00e1p c\u0169ng nh\u01b0 ki\u1ebfn th\u1ee9c khoa h\u1ecdc ch\u00e2u \u00c2u. N\u0103m 1858, gi\u00e1m m\u1ee5c Gauthier \u0111\u01b0a Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 sang Ph\u00e1p \u0111\u1ec3 t\u1ea1o \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n h\u1ecdc t\u1eadp, n\u00e2ng cao ki\u1ebfn th\u1ee9c nhi\u1ec1u m\u1eb7t. H\u01a1n hai n\u0103m \u1edf Paris, ch\u1eb3ng nh\u1eefng \u00f4ng hi\u1ec3u bi\u1ebft nhi\u1ec1u v\u1ec1 khoa h\u1ecdc - k\u1ef9 thu\u1eadt, c\u00f3 tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 nh\u01b0 m\u1ed9t ki\u1ebfn tr\u00fac s\u01b0, m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi bi\u1ebft khai m\u1ecf, m\u00e0 c\u00f2n \u0111\u1ecdc r\u1ed9ng v\u1ec1 c\u00e1c m\u1eb7t ch\u00ednh tr\u1ecb, kinh t\u1ebf, qu\u00e2n s\u1ef1, ngo\u1ea1i giao, ph\u00e1p lu\u1eadt, v.v... v\u00e0 t\u00ecm hi\u1ec3u \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t s\u1ed1 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng c\u00f4ng ngh\u1ec7 c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc Ph\u00e1p. Tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng \u0111i sang Ph\u00e1p v\u00e0 tr\u1edf v\u1ec1 Vi\u1ec7t Nam, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 c\u00f2n c\u00f3 d\u1ecbp gh\u00e9 qua Rome, d\u1eebng ch\u00e2n \u1edf Singapore v\u00e0 Hongkong. N\u0103m 1861, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 tr\u1edf v\u1ec1 T\u1ed5 qu\u1ed1c, ph\u1ea3i c\u1eadp b\u1ebfn S\u00e0i G\u00f2n, khi t\u1ec9nh th\u00e0nh Gia \u0110\u1ecbnh \u0111\u00e3 b\u1ecb qu\u00e2n vi\u1ec5n chinh Ph\u00e1p v\u00e0 T\u00e2y Ban Nha chi\u1ebfm \u0111\u00f3ng. G\u1ea7n ba n\u0103m s\u1ed1ng trong l\u00f2ng \u0111\u1ecbch, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 b\u1ea5t \u0111\u1eafc d\u0129 ph\u1ea3i l\u00e0m vi\u1ec7c v\u1edbi qu\u00e2n Ph\u00e1p, phi\u00ean d\u1ecbch c\u00e1c c\u00f4ng h\u00e0m trao \u0111\u1ed5i gi\u1eefa tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh Hu\u1ebf v\u1edbi So\u00e1i th\u1ee7 Ph\u00e1p \u1edf Gia \u0110\u1ecbnh. Nhi\u1ec1u l\u1ea7n \u00f4ng s\u1eeda b\u1edbt ch\u1eef ngh\u0129a trong c\u00f4ng h\u00e0m c\u1ee7a \u0111\u00f4i b\u00ean, tr\u00e1nh nh\u1eefng l\u1eddi l\u1ebd qu\u00e1 kh\u00edch, x\u00fac ph\u1ea1m t\u1edbi tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh ho\u1eb7c ph\u01b0\u01a1ng h\u1ea1i cho vi\u1ec7c \\\"t\u1ea1m h\u00f2a\\\". Nhi\u1ec1u l\u1ea7n \u00f4ng t\u00ecm c\u00e1ch th\u00f4ng b\u00e1o cho c\u00e1c s\u1ee9 th\u1ea7n c\u1ee7a tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh nh\u01b0 Nguy\u1ec5n B\u00e1 Nghi, Phan Thanh Gi\u1ea3n, Ph\u1ea1m Ph\u00fa Th\u1ee9 m\u1ed9t s\u1ed1 \u00e2m m\u01b0u qu\u1ef7 k\u1ebf c\u1ee7a gi\u1eb7c Ph\u00e1p. N\u0103m 1863, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 t\u00ecm c\u00e1ch tho\u00e1t ra kh\u1ecfi khu v\u1ef1c chi\u1ebfm \u0111\u00f3ng c\u1ee7a qu\u00e2n Ph\u00e1p, li\u00ean h\u1ec7 \u0111\u01b0\u1ee3c v\u1edbi tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh Hu\u1ebf. T\u1eeb \u0111\u00e2y cho \u0111\u1ebfn cu\u1ed1i \u0111\u1eddi \u00f4ng vi\u1ebft h\u00e0ng lo\u1ea1t \u0111i\u1ec1u tr\u1ea7n, lu\u1eadn v\u0103n, t\u1edd b\u1ea9m, tr\u00ecnh nhi\u1ec1u ki\u1ebfn ngh\u1ecb c\u00f3 t\u1ea7m chi\u1ebfn l\u01b0\u1ee3c nh\u1eb1m canh t\u00e2n \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc, t\u1ea1o th\u1ebf v\u01b0\u01a1n l\u00ean cho d\u00e2n t\u1ed9c \u0111\u1ec3 gi\u1eef n\u1ec1n https:\/\/thuviensach.vn","\u0111\u1ed9c l\u1eadp m\u1ed9t c\u00e1ch kh\u00f4n kh\u00e9o m\u00e0 v\u1eefng ch\u1eafc. H\u01a1n s\u00e1u m\u01b0\u01a1i di th\u1ea3o c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 \u0111\u00e3 s\u01b0u t\u1ea7m \u0111\u01b0\u1ee3c, b\u00e0n v\u1ec1 nhi\u1ec1u ph\u01b0\u01a1ng di\u1ec7n: - V\u1ec1 m\u1eb7t kinh t\u1ebf, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 v\u1ea1ch ra \u0111\u01b0\u1eddng l\u1ed1i l\u00e0m cho \\\"n\u01b0\u1edbc gi\u00e0u m\u00e0 d\u00e2n c\u0169ng gi\u00e0u\\\". \u00d4ng khuy\u00ean tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh ra s\u1ee9c m\u1edf mang ngh\u1ec1 nghi\u1ec7p, h\u1ecdc c\u00e1ch l\u00e0m \u0103n c\u1ee7a c\u00e1c n\u01b0\u1edbc v\u0103n minh T\u00e2y \u00c2u, tr\u00e1nh b\u1ebf quan t\u1ecfa c\u1ea3ng, m\u1eddi c\u00e1c c\u00f4ng ty kinh doanh n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i \u0111\u1ebfn gi\u00fap Vi\u1ec7t Nam khai th\u00e1c t\u00e0i l\u1ee3i \u0111\u1ec3 c\u00f3 th\u00eam c\u1ee7a c\u1ea3i v\u00e0 h\u1ecdc cho \u0111\u01b0\u1ee3c k\u1ef9 thu\u1eadt c\u0169ng nh\u01b0 c\u00e1ch l\u00e0m \u0103n ti\u00ean ti\u1ebfn c\u1ee7a h\u1ecd. C\u00f3 nh\u01b0 v\u1eady m\u1edbi gi\u1eef \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ed9c l\u1eadp trong t\u01b0 th\u1ebf l\u00e0m ch\u1ee7 \u0111\u00f3n kh\u00e1ch... (xem D\u1ee5 t\u00e0i t\u1ebf c\u1ea5p b\u1ea9m t\u1eeb). - V\u1ec1 m\u1eb7t v\u0103n h\u00f3a - x\u00e3 h\u1ed9i, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 khuy\u00ean tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh t\u00ecm m\u1ecdi c\u00e1ch n\u00e2ng cao v\u0103n h\u00f3a \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc theo h\u01b0\u1edbng coi tr\u1ecdng khoa h\u1ecdc - k\u1ef9 thu\u1eadt, \u0111\u1ec3 s\u1edbm n\u00e2ng cao \u0111\u1eddi s\u1ed1ng c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n. \u00d4ng ph\u00ea ph\u00e1n t\u00ecnh tr\u1ea1ng kinh \u0111\u00f4 Hu\u1ebf lu\u1ed9m thu\u1ed9m, m\u1ea5t v\u1ec7 sinh, c\u00f4ng th\u1ef1 d\u1ed9t n\u00e1t, l\u01b0\u01a1ng b\u1ed5ng quan l\u1ea1i qu\u00e1 \u00edt \u1ecfi,v.v... \u00d4ng n\u00eau h\u00e0ng lo\u1ea1t v\u1ea5n \u0111\u1ec1 quan tr\u1ecdng nh\u01b0: n\u00ean s\u00e1p nh\u1eadp c\u00e1c t\u1ec9nh \u0111\u1ec3 gi\u1ea3m b\u1edbt s\u1ed1 quan l\u1ea1i v\u00e0 c\u00f3 \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n t\u0103ng l\u01b0\u01a1ng cho quan l\u1ea1i nh\u1eb1m gi\u1ea3m t\u1ec7 tham nh\u0169ng, khuy\u1ebfn kh\u00edch t\u00ednh li\u00eam khi\u1ebft; \u0111\u1ec1 ngh\u1ecb s\u1eeda \u0111\u1ed5i ch\u00ednh s\u00e1ch thu\u1ebf, \u0111\u00e1nh thu\u1ebf nh\u00e0 gi\u00e0u n\u1eb7ng h\u01a1n nh\u00e0 ngh\u00e8o, \u0111\u00e1nh m\u1ea1nh v\u00e0o xa x\u1ec9 ph\u1ea9m, m\u1eb7t kh\u00e1c kh\u00f4ng n\u00ean c\u1ea5m d\u00e2n d\u00f9ng \u0111\u1ed3 \u0111\u1eb9p, \u0111\u1ed3 sang khi\u1ebfn cho v\u0103n v\u1eadt ng\u00e0y c\u00e0ng k\u00e9m, \u00e1o xi\u00eam ng\u00e0y c\u00e0ng t\u1ed3i; \u0111\u1ec1 ngh\u1ecb s\u1eeda \u0111\u1ed5i ch\u1ebf \u0111\u1ed9 thi c\u1eed, ch\u00fa tr\u1ecdng b\u1ed3i d\u01b0\u1ee1ng nh\u00e2n t\u00e0i v\u1ec1 nhi\u1ec1u m\u1eb7t, th\u00e0nh l\u1eadp c\u00e1c m\u00f4n h\u1ecdc th\u1ef1c d\u1ee5ng, d\u00f9ng qu\u1ed1c \u00e2m trong c\u00f4ng v\u0103n thay cho ch\u1eef H\u00e1n, l\u1eadp \u0111\u1ecba \u0111\u1ed3 qu\u1ed1c gia v\u00e0 c\u00e1c t\u1ec9nh, ki\u1ec3m k\u00ea d\u00e2n s\u1ed1, l\u1eadp tr\u1ea1i t\u1ebf b\u1ea7n, vi\u1ec7n d\u1ee5c anh (nh\u00e0 tr\u1ebb), v.v... (xem \u0110i\u1ec1u tr\u1ea7n v\u1ec1 c\u1ea3i c\u00e1ch phong t\u1ee5c, H\u1ecdc t\u1eadp b\u1ed3i d\u01b0\u1ee1ng nh\u00e2n t\u00e0i, T\u1ebf c\u1ea5p b\u00e1t \u0111i\u1ebfu...). - V\u1ec1 m\u1eb7t ngo\u1ea1i giao, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 ph\u00e2n t\u00edch cho tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh th\u1ea5y r\u00f5 c\u1ee5c di\u1ec7n ch\u00ednh tr\u1ecb tr\u00ean to\u00e0n th\u1ebf gi\u1edbi, \u0111\u1ec3 bi\u1ebft \u1ee9ng x\u1eed m\u1ed9t c\u00e1ch linh ho\u1ea1t (xem Thi\u00ean h\u1ea1 \u0111\u1ea1i th\u1ebf lu\u1eadn). \u00d4ng ch\u1ec9 ra nh\u1eefng m\u00e2u thu\u1eabn gi\u1eefa Ph\u00e1p v\u1edbi Anh v\u00e0 T\u00e2y Ban Nha v\u00e0 khuy\u00ean tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh n\u00ean ch\u1ee7 \u0111\u1ed9ng m\u1edf r\u1ed9ng bang giao v\u1edbi nhi\u1ec1u n\u01b0\u1edbc, nh\u1ea5t l\u00e0 v\u1edbi n\u01b0\u1edbc Anh, \u0111\u1ec3 ch\u1ebf ng\u1ef1 b\u1edbt tham v\u1ecdng v\u00e0 kh\u1ea3 n\u0103ng x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a Ph\u00e1p. Khi n\u01b0\u1edbc Ph\u00e1p c\u00f3 s\u1ef1 bi\u1ebfn l\u1edbn n\u0103m 1870 - 1871, vua Napol\u00e9on III m\u1ea5t ng\u00f4i, ch\u1ebf \u0111\u1ed9 c\u1ed9ng h\u00f2a Ph\u00e1p ph\u1ee5c h\u1ed3i, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 n\u00eau m\u1ed9t lo\u1ea1t ki\u1ebfn ngh\u1ecb, h\u01b0\u1edbng d\u1eabn tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh x\u00fac ti\u1ebfn ngo\u1ea1i giao tr\u1ef1c ti\u1ebfp https:\/\/thuviensach.vn","v\u1edbi Ch\u00ednh ph\u1ee7 Ph\u00e1p, kh\u00e9o l\u00e9o \u0111\u1ed1i ph\u00f3, ng\u0103n ch\u1eb7n b\u1ecdn ch\u1ec9 huy qu\u00e2n vi\u1ec5n chinh Ph\u00e1p \u1edf So\u00e1i ph\u1ee7 S\u00e0i G\u00f2n, nh\u1eb1m t\u00ecm c\u00e1ch thu h\u1ed3i l\u1ea1i s\u00e1u t\u1ec9nh \u0111\u00e3 b\u1ecb chi\u1ebfm (xem L\u1ee5c l\u1ee3i t\u1eeb v\u00e0 c\u00e1c t\u1edd b\u1ea9m cu\u1ed1i n\u0103m 1866 \u0111\u1ebfn th\u00e1ng 2-1871). - V\u1ec1 m\u1eb7t qu\u00e2n s\u1ef1, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 tuy l\u00e0 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi \\\"ch\u1ee7 h\u00f2a\\\", nh\u01b0ng kh\u00f4ng c\u00f3 t\u01b0 t\u01b0\u1edfng \\\"ch\u1ee7 h\u00e0ng\\\" ho\u1eb7c h\u00f2a b\u00ecnh v\u00f4 nguy\u00ean t\u1eafc. N\u0103m 1867, \u00f4ng khuy\u00ean tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh \\\"ra s\u1ee9c c\u1ea3i tu v\u00f5 b\u1ecb\\\", \u0111\u1ec1 ph\u00f2ng qu\u00e2n Ph\u00e1p t\u1eeb Nam K\u1ef3 \u0111\u00e1nh lan ra c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc. \u00d4ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ea7u ti\u00ean n\u00eau l\u00ean m\u1ed9t ch\u00ednh s\u00e1ch qu\u00e2n s\u1ef1 c\u00f3 h\u1ec7 th\u1ed1ng nh\u01b0: tr\u1ecdng v\u00f5 ngang tr\u1ecdng v\u0103n, qu\u00fd tr\u1ecdng ng\u01b0\u1eddi l\u00ednh, \u01b0u \u0111\u00e3i s\u0129 quan, bi\u00ean so\u1ea1n l\u00fd lu\u1eadn binh ph\u00e1p, \u0111\u00e0o t\u1ea1o c\u00e1n b\u1ed9 ch\u1ec9 huy, t\u1ea1o d\u1ef1ng m\u1ed9t qu\u1ed1c th\u1ec3 v\u1ec1 m\u1eb7t binh b\u1ecb, chu\u1ea9n b\u1ecb \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n t\u00e1c chi\u1ebfn trong th\u00e0nh ph\u1ed1, t\u00ecm c\u00e1ch d\u00f9ng ng\u01b0\u1eddi trong v\u00f9ng \u0111\u1ecbch chi\u1ebfm, v.v... Ngo\u00e0i nh\u1eefng b\u1ea3n \u0111i\u1ec1u tr\u1ea7n v\u00e0 lu\u1eadn v\u0103n t\u1ea1o n\u00ean m\u1ed9t c\u00f4ng tr\u00ecnh tr\u00ed tu\u1ec7 v\u0129 \u0111\u1ea1i v\u00f4 gi\u00e1, Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 c\u00f2n \u0111\u1ec3 l\u1ea1i m\u1ed9t s\u1ed1 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng th\u1ef1c ti\u1ec5n xu\u1ea5t s\u1eafc nh\u01b0: N\u0103m 1862 - 1863, \u00f4ng thi\u1ebft k\u1ebf x\u00e2y d\u1ef1ng t\u00f2a nh\u00e0 nguy\u1ec7n c\u1ee7a d\u00f2ng tu n\u1eef \u1edf S\u00e0i G\u00f2n. N\u0103m 1864 - 1866, \u00f4ng thi\u1ebft k\u1ebf x\u00e2y d\u1ef1ng b\u1ed1n ng\u00f4i nh\u00e0 trong gi\u00e1o khu X\u00e3 \u0110o\u00e0i. M\u1ea5y c\u00f4ng tr\u00ecnh n\u00e0y c\u1ee7a \u00f4ng thu\u1ed9c v\u1ec1 nh\u1eefng c\u00f4ng tr\u00ecnh ki\u1ebfn tr\u00fac \u0111\u1ea7u ti\u00ean theo ki\u1ec3u ch\u00e2u \u00c2u \u1edf Vi\u1ec7t Nam gi\u1eefa th\u1ebf k\u1ef7 19. C\u0169ng gi\u1eefa nh\u1eefng n\u0103m 60 th\u1ebf k\u1ef7 19, khi ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng \u1edf qu\u00ea nh\u00e0, \u00f4ng \u0111\u00e3 gi\u00fap T\u1ed5ng \u0111\u1ed1c Ngh\u1ec7 An Ho\u00e0ng T\u00e1 Vi\u00eam \u0111\u00e0o K\u00eanh S\u1eaft, m\u1ed9t c\u00f4ng tr\u00ecnh x\u01b0a kia Cao Bi\u1ec1n r\u1ed3i H\u1ed3 Qu\u00fd Ly d\u1ef1 \u0111\u1ecbnh l\u00e0m m\u00e0 kh\u00f4ng l\u00e0m n\u1ed5i. Ngo\u00e0i ra, \u00f4ng c\u00f2n v\u1eadn \u0111\u1ed9ng d\u00e2n ch\u00fang \u1edf Xu\u00e2n M\u1ef9, qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng b\u00ean nh\u00e0 v\u1ee3 \u00f4ng, c\u00f9ng nhau d\u1eddi l\u00e0ng t\u1eeb trong n\u00fai r\u1eebng \u0111\u1ea7y lam ch\u01b0\u1edbng ra n\u01a1i tho\u00e1ng \u0111\u00e3ng, thu\u1eadn l\u1ee3i canh t\u00e1c. Tr\u00ed tu\u1ec7 l\u1ed7i l\u1ea1c c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 \u0111\u00e3 v\u01b0\u1ee3t h\u1eb3n l\u00ean tr\u00ean t\u1ea7m th\u1eddi \u0111\u1ea1i gi\u1eefa th\u1ebf k\u1ef7 19 \u1edf Vi\u1ec7t Nam. Vua T\u1ef1 \u0110\u1ee9c tuy \u0111\u00e3 c\u00f3 l\u00fac tri\u1ec7u \u00f4ng \\\"v\u00e0o kinh \u0111\u1ec3 h\u1ecfi vi\u1ec7c l\u1edbn\\\" v\u00e0 ph\u00e1i \u00f4ng sang Ph\u00e1p thu\u00ea th\u1ea7y th\u1ee3, mua s\u00e1ch v\u1edf, m\u00e1y m\u00f3c, \u0111\u1ecbnh du nh\u1eadp k\u1ef9 thu\u1eadt (n\u0103m 1866 - 1867), nh\u01b0ng n\u00f3i chung, tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh nh\u00e0 Nguy\u1ec5n c\u0169ng nh\u01b0 c\u00e1c nho s\u0129, v\u0103n th\u00e2n th\u1eddi \u1ea5y ch\u01b0a hi\u1ec3u n\u1ed5i lu\u1ed3ng t\u01b0 t\u01b0\u1edfng c\u1ee7a \u00f4ng, n\u00ean ch\u01b0a coi tr\u1ecdng \u0111\u00fang m\u1ee9c nh\u1eefng ki\u1ebfn ngh\u1ecb c\u00e1ch t\u00e2n c\u1ee7a \u00f4ng. Tr\u00ed tu\u1ec7 l\u1ed7i l\u1ea1c c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Tr\u01b0\u1eddng T\u1ed9 b\u1ecb l\u00e3ng qu\u00ean nh\u01b0 m\u1ed9t lu\u1ed3ng \u00e1nh s\u00e1ng r\u1ecdi v\u00e0o \u0111\u00e1m s\u01b0\u01a1ng m\u00f9 d\u00e0y \u0111\u1eb7c. \u00d4ng ch\u1ebft \u00e2m th\u1ea7m \u1edf l\u00e0ng qu\u00ea B\u00f9i Chu ng\u00e0y 10 th\u00e1ng 10 n\u0103m T\u1ef1 \u0110\u1ee9c th\u1ee9 24, t\u1ee9c 23 th\u00e1ng 11 n\u0103m 1871. https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 m\u1ed9t t\u00e0i n\u0103ng v\u00e0 nh\u00e2n c\u00e1ch cao \u0111\u1eb9p \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 T r\u00ean v\u00e1ch \u0111\u00e1 \u0111\u1ed9ng Nh\u1ecb Thanh t\u1ea1i l\u00e0ng V\u0129nh Tr\u1ea1i, huy\u1ec7n Tho\u00e1t L\u00e3ng thu\u1ed9c t\u1ec9nh l\u1ef5 L\u1ea1ng S\u01a1n (c\u0169), hi\u1ec7n c\u00f2n b\u1ee9c ph\u00f9 \u0111i\u00eau kh\u1eafc \u0111\u00e1, t\u1ea1c h\u00ecnh m\u1ed9t \u00f4ng gi\u00e0 ng\u00f4i, b\u00ean d\u01b0\u1edbi kh\u1eafc b\u00e0i v\u0103n \\\"t\u1ef1 t\u00e1n\\\": \\\"Ng\u01b0\u1eddi l\u00e0 ai? kh\u0103n \u00e1o \u0111\u1ea1o s\u0129, n\u00e9t m\u1eb7t nh\u00e0 nho, Th\u00e2n cao b\u1ed1n th\u01b0\u1edbc, l\u01b0ng nh\u1ecf ba ch\u00e9t tay, R\u00e2u th\u01b0a, t\u00f3c mai tr\u0129u, m\u00e1 h\u00f3p, l\u01b0\u1ee1ng quy\u1ec1n g\u1ea7y. H\u00e1 kh\u00f4ng ch\u1ed1n ti\u00eau dao m\u00e0 l\u00e0m t\u1ed5 trong hang n\u00e0y? V\u0103n d\u1ed1t v\u0169 d\u00e1t, ch\u00ednh s\u1ef1 \u0111\u1ed9n, vi\u1ec7c \\\"h\u00e0nh ch\u1ec9\\\" tu\u1ec1nh to\u00e0ng, kh\u00f4ng m\u1ed9t n\u00e9t \u0111\u00e1ng ghi l\u1ea1i. Duy t\u00ednh \u01b0a su\u1ed1i \u0111\u00e1, m\u00e0 ch\u00ed kh\u00ed \u1edf n\u01a1i h\u1ed3 bi\u1ec3n, \u0110\u01b0\u1ee3c hang \u0111\u1ed9ng n\u00e0y th\u1eadt th\u00edch h\u1ee3p, \u0111\u1ec3 g\u00ecn gi\u1eef c\u00e1i tu\u1ed5i gi\u00e0 l\u1ec1u l\u1ea3o c\u1ee7a ta...\\\" \u0110\u00f3 l\u00e0 ch\u00e2n dung th\u1ef1c c\u1ee7a Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 v\u00e0 c\u0169ng l\u00e0 nh\u1eefng l\u1eddi \u00f4ng b\u1ed9c b\u1ea1ch v\u1ec1 con ng\u01b0\u1eddi m\u00ecnh - ch\u1ed7 hay c\u0169ng nh\u01b0 ch\u1ed7 d\u1edf. \u00d4ng sinh ng\u00e0y 15-10-1726, c\u00f3 hi\u1ec7u l\u00e0 Ng\u1ecd Phong, qu\u00ea l\u00e0ng T\u1ea3 Thanh Oai, tr\u1ea5n S\u01a1n Nam (nay thu\u1ed9c t\u1ec9nh H\u00e0 T\u00e2y). Gia \u0111\u00ecnh Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 n\u1ed5i ti\u1ebfng thi th\u01b0. \u00d4ng n\u1ed9i l\u00e0 Ng\u00f4 Tr\u00e2n, cha l\u00e0 Ng\u00f4 Th\u00ec \u1ee9c, em l\u00e0 Ng\u00f4 Th\u00ec \u0110\u1ea1o \u0111\u1ec1u c\u00f3 t\u00e0i v\u0103n h\u1ecdc. Thu\u1edf nh\u1ecf, v\u00ec cha m\u1ea5t s\u1edbm, Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 \u0111\u01b0\u1ee3c \u00f4ng n\u1ed9i ch\u0103m s\u00f3c d\u1ea1y d\u1ed7. \u00d4ng h\u1ecdc gi\u1ecfi, nh\u01b0ng thi c\u1eed l\u1eadn \u0111\u1eadn, v\u00ec nh\u1eefng \u00fd t\u1ee9 m\u1edbi l\u1ea1 v\u00e0 v\u0103n ch\u01b0\u01a1ng ph\u00f3ng kho\u00e1ng c\u1ee7a \u00f4ng kh\u00f4ng h\u1ee3p v\u1edbi c\u00e1c quan tr\u01b0\u1eddng. Ti\u1ebfng t\u0103m \u00f4ng l\u1eebng l\u1eaby c\u00e0ng l\u00e0m cho ng\u01b0\u1eddi ta th\u00e0nh ki\u1ebfn. \u1edf c\u00e1c k\u1ef3 thi H\u1ed9i, ng\u01b0\u1eddi ch\u1ea5m c\u1ee9 t\u00ecm c\u00e1c b\u00e0i v\u0103n \u0111o\u00e1n l\u00e0 v\u0103n Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1ng h\u1ecfng. Ch\u00faa Tr\u1ecbnh bi\u1ebft vi\u1ec7c n\u00e0y, \u0111\u00e3 c\u00e1ch ch\u1ee9c m\u1ed9t kh\u1ea3o quan l\u00e0 Tr\u1ea7n T\u1ed5 (1752), nh\u01b0ng th\u00e0nh ki\u1ebfn c\u1ee7a quan tr\u01b0\u1eddng v\u1eabn kh\u00f4ng thay \u0111\u1ed5i. \u0110\u1ebfn n\u0103m 1766, Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 m\u1edbi \u0111\u1ed7 \u0111\u01b0\u1ee3c Ho\u00e0ng Gi\u00e1p. \u00d4ng li\u00ean ti\u1ebfp l\u00e0m quan \u1edf nhi\u1ec1u n\u01a1i: Th\u00e1i Nguy\u00ean, Thanh H\u00f3a, Ngh\u1ec7 An, r\u1ed3i cu\u1ed1i c\u00f9ng l\u00e0 \u0110\u1ed1c tr\u1ea5n \u1edf L\u1ea1ng S\u01a1n, m\u1ea5t t\u1ea1i nhi\u1ec7m s\u1edf ng\u00e0y 22-10- https:\/\/thuviensach.vn","1780. Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 xu\u1ea5t th\u00e2n t\u1eeb m\u1ed9t gia \u0111\u00ecnh quan ch\u1ee9c nh\u1ecf, c\u00e1i ngh\u00e8o \u0111eo \u0111u\u1ed5i \u00f4ng t\u1eeb thu\u1edf h\u1ecdc tr\u00f2 cho \u0111\u1ebfn khi \u0111\u00e3 th\u00e0nh m\u1ed9t vi\u00ean ch\u1ee9c trong ph\u1ee7 ch\u00faa v\u00e0 c\u1ea3 khi \u0111\u00e3 th\u00e0nh m\u1ed9t tri\u1ec1u quan. \u00f4ng \u0111\u00e3 t\u1eebng c\u00f3 nh\u1eefng giai \u0111o\u1ea1n m\u1ed7i th\u00e1ng c\u00f3 \u0111\u1ebfn m\u01b0\u1eddi l\u0103m ng\u00e0y b\u1ecb \\\"g\u1ea1o c\u1ee7i b\u1ee9c b\u00e1ch..., t\u00fai r\u1ed7ng, b\u1ebfp l\u1ea1nh\\\" (Tr\u00e1ch ma ngh\u00e8o). C\u0169ng \u0111\u00e3 t\u1eebng ph\u1ea3i \u0111i vay \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1p \u1ee9ng n\u1ea1n g\u1ea1o ch\u00e2u c\u1ee7i qu\u1ebf, \\\"nh\u01b0ng d\u1ea7n d\u1ea7n ng\u01b0\u1eddi ta ch\u00e1n v\u00ec th\u1ea5t t\u00edn n\u00ean m\u1ed9t ti\u1ec1n c\u0169ng ki\u00ean quy\u1ebft ch\u1ed1i t\u1eeb\\\" (N\u00f4ng \u0111\u00e1p). T\u00ecnh c\u1ea3nh Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 c\u0169ng l\u00e0 hi\u1ec7n t\u01b0\u1ee3ng kh\u00e1 ph\u1ed5 bi\u1ebfn c\u1ee7a t\u1ea7ng l\u1edbp nho s\u0129 tr\u00ed th\u1ee9c \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi. Tuy nhi\u00ean, nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi trong s\u1ed1 h\u1ecd v\u1eabn r\u1ea5t tha thi\u1ebft v\u1edbi \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc, v\u1eabn mang ho\u00e0i b\u00e3o \\\"tri qu\u00e2n tr\u1ea1ch d\u00e2n\\\" v\u00e0 h\u1ecd tr\u0103n tr\u1edf r\u1ea5t nhi\u1ec1u tr\u01b0\u1edbc th\u1eddi cu\u1ed9c, Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 c\u0169ng v\u1eady. H\u01a1n ba m\u01b0\u01a1i n\u0103m l\u00e0m quan, \u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111\u1ec1 xu\u1ea5t nhi\u1ec1u v\u1ea5n \u0111\u1ec1 v\u00e0 tr\u1ef1c ti\u1ebfp \u0111\u1ed1i tho\u1ea1i v\u1edbi ph\u1ee7 ch\u00faa. \u0110\u00f3 l\u00e0 c\u00e1c \u0111\u1ec1 ngh\u1ecb ch\u1ea5n ch\u1ec9nh thi c\u1eed, s\u1eeda \u0111\u1ed5i ch\u00ednh s\u00e1ch thu\u1ebf kh\u00f3a, chi\u00eau t\u1eadp n\u00f4ng d\u00e2n phi\u00eau b\u1ea1t v\u1ec1 khai hoang, h\u1ea1n ch\u1ebf vi\u1ec7c nh\u00e0 gi\u00e0u chi\u1ebfm \u0111o\u1ea1t ru\u1ed9ng \u0111\u1ea5t, nghi\u00eam tr\u1ecb b\u1ecdn quan l\u1ea1i h\u00e0 hi\u1ebfp d\u00e2n, ph\u00f2ng th\u1ee7 bi\u00ean gi\u1edbi... \u00d4ng \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t th\u00f4ng c\u1ea3m v\u00e0 d\u00e0nh nhi\u1ec1u \u01b0u \u00e1i cho t\u1ea7ng l\u1edbp h\u1ecdc tr\u00f2 v\u00e0 n\u00f4ng d\u00e2n. V\u00e0o th\u1eddi \u0111i\u1ec3m b\u1ea5y gi\u1edd, khi b\u1ed9 m\u00e1y quan li\u1ec7u \u0111\u00e3 h\u1ebft s\u1ee9c sa s\u00fat, m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 nh\u00e2n c\u00e1ch cao \u0111\u1eb9p nh\u01b0 \u00f4ng th\u1eadt hi\u1ebfm c\u00f3. Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 l\u00e0 m\u1ed9t tr\u00ed th\u1ee9c c\u00f3 nhi\u1ec1u ho\u00e0i b\u00e3o. Su\u1ed1t \u0111\u1eddi, \u00f4ng theo \u0111u\u1ed5i l\u00fd t\u01b0\u1edfng l\u00e0m m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 \u00edch cho d\u00e2n cho n\u01b0\u1edbc. Trong ch\u00ednh tr\u1ecb, c\u00f3 th\u1ec3 \u00f4ng kh\u00f4ng th\u00e0nh c\u00f4ng, nh\u01b0ng trong s\u1eed h\u1ecdc, v\u0103n h\u1ecdc, \u00f4ng c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u \u0111\u00f3ng g\u00f3p. \u00d4ng th\u1ef1c s\u1ef1 c\u00f3 vai tr\u00f2 ng\u01b0\u1eddi s\u00e1ng l\u1eadp Ng\u00f4 gia v\u0103n ph\u00e1i. \u00d4ng l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e0 s\u1eed h\u1ecdc l\u1edbn v\u1edbi c\u00e1c t\u00e1c ph\u1ea9m Vi\u1ec7t s\u1eed ti\u00eau \u00e1n, \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd ti\u1ec1n bi\u00ean, m\u1ed9t ph\u1ea7n \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd t\u1ee5c bi\u00ean. L\u1ed1i ch\u00e9p s\u1eed c\u1ee7a \u00f4ng c\u00f3 tinh th\u1ea7n d\u00e2n t\u1ed9c, c\u00f3 nhi\u1ec1u ph\u00e1t hi\u1ec7n, v\u00e0 c\u00f3 phong c\u00e1ch khoa h\u1ecdc. Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e0 v\u0103n \u0111a d\u1ea1ng v\u1ec1 b\u00fat ph\u00e1p v\u00e0 c\u00f3 m\u1ed9t kh\u1ed1i l\u01b0\u1ee3ng t\u00e1c ph\u1ea9m kh\u00e1 l\u1edbn. B\u1ea3o ch\u01b0\u1edbng ho\u1eb1ng m\u1ed9 cho ta th\u1ea5y s\u1ef1 s\u1eafc s\u1ea3o, gi\u00e0u tinh th\u1ea7n ph\u00ea ph\u00e1n c\u1ee7a ng\u00f2i b\u00fat ngh\u1ecb lu\u1eadn, Ng\u1ecd phong v\u0103n t\u1eadp th\u1ec3 hi\u1ec7n ch\u1ea5t hi\u1ec7n th\u1ef1c, phong ph\u00fa c\u1ee7a ng\u00f2i b\u00fat k\u00fd s\u1ef1. Anh ng\u00f4n thi t\u1eadp th\u1ec3 hi\u1ec7n ch\u1ea5t h\u00e0o hoa \u0111\u1eb1m th\u1eafm c\u1ee7a m\u1ed9t t\u00e2m h\u1ed3n thi s\u0129 gi\u00e0u nh\u00e2n \u00e1i, trung h\u1eadu... Song c\u00f3 l\u1ebd n\u1ed5i b\u1eadt nh\u1ea5t \u1edf Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 l\u00e0 ch\u1ea5t c\u1eadn \u0111\u1ea1i trong thi ph\u00e1p c\u1ee7a \u00f4ng. \u0110\u00f3 l\u00e0 ch\u1ea5t v\u0103n xu\u00f4i, ch\u1ea5t \u0111\u1eddi s\u1ed1ng th\u01b0\u1eddng xu\u1ea5t hi\u1ec7n \u0111\u1eadm n\u00e9t \u1edf m\u1ecdi th\u1ec3 lo\u1ea1i. C\u00f3 th\u1ec3 g\u1eb7p trong t\u00e1c ph\u1ea9m c\u1ee7a \u00f4ng nh\u1eefng con https:\/\/thuviensach.vn","s\u1ed1 th\u1ed1ng k\u00ea c\u00f3 th\u1ef1c, nh\u1eefng c\u1ea3nh th\u1ef1c, ng\u01b0\u1eddi v\u00e0 chuy\u1ec7n th\u1ef1c. \u0110i\u1ec1u n\u00e0y l\u00e0 m\u1edbi m\u1ebb so v\u1edbi b\u00fat ph\u00e1p \u01b0\u1edbc l\u1ec7, khoa tr\u01b0\u01a1ng, t\u01b0\u1ee3ng tr\u01b0ng c\u1ee7a v\u0103n h\u1ecdc th\u1eddi Trung \u0111\u1ea1i, Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 c\u0169ng c\u00f3 th\u1ec3 xem l\u00e0 nh\u00e0 th\u01a1 t\u00ecnh s\u1edbm nh\u1ea5t trong v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam. C\u00f3 l\u1ebd tr\u01b0\u1edbc \u00f4ng, kh\u00f4ng t\u00ecm th\u1ea5y trong v\u0103n h\u1ecdc n\u01b0\u1edbc ta nh\u00e0 v\u0103n n\u00e0o c\u00f3 c\u1ea3 m\u1ed9t t\u1eadp nh\u01b0 t\u1eadp Khu\u00ea ai l\u1ee5c n\u00f3i v\u1ec1 ng\u01b0\u1eddi v\u1ee3, ng\u01b0\u1eddi t\u00ecnh m\u1ed9t c\u00e1ch th\u00e2m tr\u1ea7m da di\u1ebft nh\u01b0 v\u1eady. Ngo\u00e0i ra, th\u01a1 \u0111\u1ec1 v\u1ecbnh c\u1ee7a Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129 c\u0169ng b\u1ed9c l\u1ed9 \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00ednh c\u00e1ch h\u00e0o hoa, t\u00e2m h\u1ed3n phong ph\u00fa v\u00e0 nh\u1ea1y c\u1ea3m c\u1ee7a \u00f4ng tr\u01b0\u1edbc c\u1ea3nh \u0111\u1eb9p c\u1ee7a qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. Tr\u1ea7n Th\u1ecb B\u0103ng Thanh https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t Nh\u00e0 b\u00e1c h\u1ecdc L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 L \u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n nguy\u00ean l\u00e0 L\u00ea Danh Ph\u01b0\u01a1ng, t\u1ef1 Do\u00e3n H\u1eadu, hi\u1ec7u Qu\u1ebf \u0110\u01b0\u1eddng, sinh ng\u00e0y 2-8-1726, trong m\u1ed9t gia \u0111\u00ecnh khoa b\u1ea3ng; cha l\u00e0 ti\u1ebfn s\u0129 L\u00ea Tr\u1ecdng Th\u1ee9, qu\u00ea t\u1ea1i l\u00e0ng Di\u00ean H\u00e0, tr\u1ea5n S\u01a1n Nam H\u1ea1, nay l\u00e0 th\u00f4n Ph\u00fa Hi\u1ebfu, x\u00e3 \u0110\u1ed9c L\u1eadp, huy\u1ec7n H\u01b0ng H\u00e0, t\u1ec9nh Th\u00e1i B\u00ecnh. Ngay t\u1eeb nh\u1ecf \u00f4ng \u0111\u00e3 n\u1ed5i ti\u1ebfng th\u00f4ng minh, ch\u0103m h\u1ecdc. N\u0103m 14 tu\u1ed5i, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n theo cha l\u00ean h\u1ecdc \u1edf kinh \u0111\u00f4 Th\u0103ng Long. L\u00fac \u1ea5y c\u1eadu b\u00e9 14 tu\u1ed5i \u0111\u00e3 h\u1ecdc xong to\u00e0n b\u1ed9 s\u00e1ch kinh, s\u1eed c\u1ee7a Nho gia. 18 tu\u1ed5i, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n thi H\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ed7 Gi\u1ea3i nguy\u00ean. 27 tu\u1ed5i \u0111\u1ed7 H\u1ed9i nguy\u00ean, r\u1ed3i \u0111\u1ed7 \u0110\u00ecnh Nguy\u00ean B\u1ea3ng nh\u00e3n. Sau khi \u0111\u00e3 \u0111\u1ed7 \u0111\u1ea1t, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ed5 l\u00e0m quan v\u00e0 t\u1eebng gi\u1eef nhi\u1ec1u ch\u1ee9c v\u1ee5 quan tr\u1ecdng c\u1ee7a tri\u1ec1u L\u00ea - Tr\u1ecbnh, nh\u01b0: H\u00e0n l\u00e2m th\u1eeba ch\u1ec9 sung To\u1ea3n tu qu\u1ed1c s\u1eed qu\u00e1n (n\u0103m 1754), H\u00e0n l\u00e2m vi\u1ec7n th\u1ecb gi\u1ea3ng (n\u0103m 1757), \u0110\u1ed1c \u0111\u1ed3ng x\u1ee9 Kinh B\u1eafc (n\u0103m 1764), Th\u1ecb th\u01b0 ki\u00eam T\u01b0 nghi\u1ec7p Qu\u1ed1c t\u1eed Gi\u00e1m (n\u0103m 1767), T\u00e1n l\u00fd qu\u00e2n v\u1ee5, Th\u1ecb ph\u00f3 \u0111\u00f4 ng\u1ef1 s\u1eed (n\u0103m 1768), C\u00f4ng b\u1ed9 h\u1eefu th\u1ecb lang (n\u0103m 1769), B\u1ed3i t\u1ee5ng (Ph\u00f3 th\u1ee7 t\u01b0\u1edbng) (n\u0103m 1773), L\u1ea1i b\u1ed9 t\u1ea3 th\u1ecb lang ki\u00eam T\u1ed5ng t\u00e0i qu\u1ed1c s\u1eed qu\u00e1n (n\u0103m 1775), Hi\u1ec7p tr\u1ea5n tham t\u00e1n qu\u00e2n c\u01a1 Tr\u1ea5n ph\u1ee7 Thu\u1eadn H\u00f3a (n\u0103m 1776), Hi\u1ec7p tr\u1ea5n Ngh\u1ec7 An (n\u0103m 1783), C\u00f4ng b\u1ed9 th\u01b0\u1ee3ng th\u01b0 (n\u0103m 1784)... L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n m\u1ea5t ng\u00e0y 1-5-1784 t\u1ea1i qu\u00ea m\u1eb9, l\u00e0ng Nguy\u00ean X\u00e1, huy\u1ec7n Duy Ti\u00ean (nay thu\u1ed9c H\u00e0 Nam). Thi h\u00e0i \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u01b0a v\u1ec1 mai t\u00e1ng \u1edf qu\u00ea nh\u00e0. Trong cu\u1ed9c \u0111\u1eddi l\u00e0m quan c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n, c\u00f3 m\u1ea5y s\u1ef1 ki\u1ec7n sau c\u00f3 \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng l\u1edbn \u0111\u1ed1i v\u1edbi s\u1ef1 nghi\u1ec7p tr\u01b0\u1edbc t\u00e1c, v\u0103n ch\u01b0\u01a1ng c\u1ee7a \u00f4ng. \u0110\u00f3 l\u00e0 chuy\u1ec7n \u0111i s\u1ee9 Trung Qu\u1ed1c n\u0103m 1760 - 1762. T\u1ea1i Y\u00ean Kinh (B\u1eafc Kinh), L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n g\u1eb7p g\u1ee1 c\u00e1c s\u1ee9 th\u1ea7n Tri\u1ec1u Ti\u00ean, ti\u1ebfp x\u00fac v\u1edbi nhi\u1ec1u tr\u00ed th\u1ee9c n\u1ed5i ti\u1ebfng c\u1ee7a nh\u00e0 Thanh, b\u00e0n l\u1eadn v\u1edbi h\u1ecd nh\u1eefng v\u1ea5n \u0111\u1ec1 s\u1eed h\u1ecdc, tri\u1ebft h\u1ecdc... H\u1ecdc v\u1ea5n s\u00e2u r\u1ed9ng c\u1ee7a \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1c h\u1ecdc gi\u1ea3 Trung Qu\u1ed1c, Tri\u1ec1u Ti\u00ean r\u1ea5t kh\u00e2m ph\u1ee5c. \u1edf \u0111\u00e2y, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n c\u00f3 d\u1ecbp \u0111\u1ecdc nhi\u1ec1u s\u00e1ch m\u1edbi l\u1ea1, k\u1ec3 c\u1ea3 s\u00e1ch c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi ph\u01b0\u01a1ng T\u00e2y n\u00f3i v\u1ec1 \u0111\u1ecba l\u00fd th\u1ebf gi\u1edbi, v\u1ec1 ng\u00f4n ng\u1eef h\u1ecdc, th\u1ee7y v\u0103n h\u1ecdc... \u0110\u00f3 l\u00e0 c\u00e1c \u0111\u1ee3t L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n \u0111i c\u00f4ng c\u00e1n \u1edf c\u00e1c v\u00f9ng S\u01a1n Nam, Tuy\u00ean Quang, L\u1ea1ng S\u01a1n nh\u1eefng https:\/\/thuviensach.vn","n\u0103m 1772, 1774, l\u00e0m nhi\u1ec7m v\u1ee5 \u0111i\u1ec1u tra n\u1ed7i kh\u1ed5 c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n c\u00f9ng t\u1ec7 tham nh\u0169ng, \u0103n h\u1ed1i l\u1ed9 c\u1ee7a quan l\u1ea1i, kh\u00e1m \u0111\u1ea1c ru\u1ed9ng \u0111\u1ea5t c\u00e1c v\u00f9ng ven bi\u1ec3n b\u1ecb \u0111\u1ecba ch\u1ee7, c\u01b0\u1eddng h\u00e0o \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng man khai, tr\u1ed1n thu\u1ebf... Ch\u00ednh nh\u1edd qu\u00e1 tr\u00ecnh \u0111i nhi\u1ec1u, th\u1ea5y nhi\u1ec1u, nghe nhi\u1ec1u, bi\u1ebft nhi\u1ec1u vi\u1ec7c \u0111\u1eddi nh\u01b0 v\u1eady m\u00e0 ki\u1ebfn th\u1ee9c L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n tr\u1edf n\u00ean phong ph\u00fa v\u00f4 c\u00f9ng. \u00d4ng vi\u1ebft trong l\u1eddi t\u1ef1a s\u00e1ch Ki\u1ebfn v\u0103n ti\u1ec3u l\u1ee5c: \\\"T\u00f4i v\u1ed1n l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi n\u00f4ng c\u1ea1n, l\u00fac c\u00f2n b\u00e9 th\u00edch ch\u1ee9a s\u00e1ch, l\u00fac tr\u01b0\u1edfng th\u00e0nh ra l\u00e0m quan, xem l\u1ea1i s\u00e1ch \u0111\u00e3 ch\u1ee9a trong t\u1ee7, v\u00e2ng theo l\u1eddi d\u1ea1y c\u1ee7a cha, l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c giao du nhi\u1ec1u v\u1edbi c\u00e1c b\u1eadc hi\u1ec1n s\u0129 \u0111\u1ea1i phu. Th\u00eam v\u00e0o \u0111\u1ea5y ph\u1ee5ng m\u1ec7nh l\u00e0m vi\u1ec7c c\u00f4ng, b\u1ed1n ph\u01b0\u01a1ng rong ru\u1ed5i: m\u1eb7t b\u1eafc sang s\u1ee9 Trung Qu\u1ed1c, m\u1eb7t t\u00e2y b\u00ecnh \u0111\u1ecbnh Tr\u1ea5n Ninh, m\u1eb7t nam tr\u1ea5n th\u1ee7 Thu\u1eadn Qu\u1ea3ng (Thu\u1eadn H\u00f3a, Qu\u1ea3ng Nam). \u0110i t\u1edbi \u0111\u00e2u c\u0169ng \u0111\u1ec3 \u00fd t\u00ecm t\u00f2i, l\u00e0m vi\u1ec7c g\u00ec m\u1eaft th\u1ea5y tai nghe \u0111\u1ec1u d\u00f9ng b\u00fat ghi ch\u00e9p, l\u1ea1i ph\u1ee5 th\u00eam l\u1eddi b\u00ecnh lu\u1eadn s\u01a1 qua, giao cho ti\u1ec3u \u0111\u1ed3ng \u0111\u1ef1ng v\u00e0o t\u00fai s\u00e1ch\\\". Ngo\u00e0i \u0111\u1ea7u \u00f3c th\u00f4ng tu\u1ec7 \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t c\u1ed9ng v\u1edbi v\u1ed1n s\u1ed1ng l\u1ecbch l\u00e3m v\u00e0 m\u1ed9t ngh\u1ecb l\u1ef1c l\u00e0m vi\u1ec7c phi th\u01b0\u1eddng, ph\u1ea3i k\u1ec3 \u0111\u1ebfn th\u1eddi \u0111\u1ea1i m\u00e0 L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n s\u1ed1ng. V\u00e0 \u00f4ng l\u00e0 \u0111\u1ee9a con \u0111\u1ebb, l\u00e0 s\u1ea3n ph\u1ea9m c\u1ee7a th\u1eddi \u0111\u1ea1i \u1ea5y k\u1ebft tinh l\u1ea1i. L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n s\u1ed1ng \u1edf th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 18 th\u1eddi k\u1ef3 x\u00e3 h\u1ed9i Vi\u1ec7t Nam c\u00f3 nhi\u1ec1u bi\u1ebfn \u0111\u1ed9ng l\u1edbn. Trong l\u00f2ng x\u00e3 h\u1ed9i Vi\u1ec7t Nam \u0111\u1ea7y m\u00e2u thu\u1eabn khi \u1ea5y \u0111ang n\u1ea3y sinh nh\u1eefng m\u1ea7m m\u1ed1ng m\u1edbi c\u1ee7a th\u1eddi k\u1ef3 kinh t\u1ebf h\u00e0ng h\u00f3a, th\u1ecb tr\u01b0\u1eddng trong n\u01b0\u1edbc m\u1edf r\u1ed9ng, th\u1ee7 c\u00f4ng nghi\u1ec7p v\u00e0 th\u01b0\u01a1ng nghi\u1ec7p c\u00f3 c\u01a1 h\u1ed9i ph\u00e1t tri\u1ec3n... T\u00ecnh h\u00ecnh \u0111\u00f3 \u0111\u00e3 t\u00e1c \u0111\u1ed9ng m\u1ea1nh m\u1ebd t\u1edbi \u0111\u1eddi s\u1ed1ng v\u0103n h\u00f3a, t\u01b0 t\u01b0\u1edfng, khoa h\u1ecdc. \u1edf th\u1ebf k\u1ef7 18, xu\u1ea5t hi\u1ec7n nhi\u1ec1u t\u00ean tu\u1ed5i r\u1ef1c r\u1ee1 nh\u01b0 \u0110o\u00e0n Th\u1ecb \u0110i\u1ec3m, Ng\u00f4 Th\u00ec S\u0129, Nguy\u1ec5n Gia Thi\u1ec1u, \u0110\u1eb7ng Tr\u1ea7n C\u00f4n, L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c... \u0110\u1ed3ng th\u1eddi c\u00e1c tri th\u1ee9c v\u0103n h\u00f3a, khoa h\u1ecdc c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00edch l\u0169y h\u00e0ng ng\u00e0n n\u0103m t\u1edbi nay \u0111\u00e3 \u1edf v\u00e0o giai \u0111o\u1ea1n s\u00fac t\u00edch, ti\u1ebfn \u0111\u1ebfn tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 ph\u1ea3i h\u1ec7 th\u1ed1ng, ph\u00e2n lo\u1ea1i. Th\u1ef1c t\u1ebf kh\u00e1ch quan n\u00e0y \u0111\u00f2i h\u1ecfi ph\u1ea3i c\u00f3 nh\u1eefng b\u1ed9 \u00f3c b\u00e1ch khoa v\u00e0 L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n v\u1edbi h\u1ecdc v\u1ea5n uy\u00ean b\u00e1c c\u1ee7a m\u00ecnh \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh ng\u01b0\u1eddi \\\"t\u1eadp \u0111\u1ea1i h\u00e0nh\\\" m\u1ecdi tri th\u1ee9c c\u1ee7a th\u1eddi \u0111\u1ea1i. C\u00f3 th\u1ec3 n\u00f3i, to\u00e0n b\u1ed9 nh\u1eefng tri th\u1ee9c cao nh\u1ea5t \u1edf th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 18 \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c bao qu\u00e1t v\u00e0o trong c\u00e1c t\u00e1c ph\u1ea9m c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n. T\u00e1c ph\u1ea9m c\u1ee7a \u00f4ng nh\u01b0 c\u00e1i m\u1ed1c l\u1edbn \u0111\u00e1nh d\u1ea5u th\u00e0nh t\u1ef1u v\u0103n h\u00f3a c\u1ee7a c\u1ea3 m\u1ed9t th\u1eddi \u0111\u1ea1i v\u1edbi t\u1ea5t c\u1ea3 nh\u1eefng \u01b0u \u0111i\u1ec3m c\u00f9ng nh\u01b0\u1ee3c \u0111i\u1ec3m c\u1ee7a n\u00f3. T\u00e1c ph\u1ea9m c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n th\u1ed1ng k\u00ea c\u00f3 t\u1edbi 40 b\u1ed9, bao g\u1ed3m h\u00e0ng tr\u0103m https:\/\/thuviensach.vn","quy\u1ec3n, nh\u01b0ng m\u1ed9t s\u1ed1 b\u1ecb th\u1ea5t l\u1ea1c. Nh\u1eefng t\u00e1c ph\u1ea9m ti\u00eau bi\u1ec3u c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n c\u00f2n gi\u1eef \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00f3 th\u1ec3 k\u1ec3 ra nh\u01b0 sau: - Qu\u1ea7n th\u01b0 kh\u1ea3o bi\u1ec7n, t\u00e1c ph\u1ea9m ch\u1ee9a \u0111\u1ef1ng nhi\u1ec1u quan \u0111i\u1ec3m tri\u1ebft h\u1ecdc, l\u1ecbch s\u1eed, ch\u00ednh tr\u1ecb \u0111\u01b0\u1ee3c vi\u1ebft tr\u01b0\u1edbc n\u0103m \u00f4ng 30 tu\u1ed5i. - V\u00e2n \u0111\u00e0i lo\u1ea1i ng\u1eef, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n l\u00e0m xong l\u00fac \u00f4ng 30 tu\u1ed5i. \u0110\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t lo\u1ea1i \\\"b\u00e1ch khoa th\u01b0\\\", trong \u0111\u00f3 t\u1eadp h\u1ee3p c\u00e1c tri th\u1ee9c v\u1ec1 tri\u1ebft h\u1ecdc, khoa h\u1ecdc, v\u0103n h\u1ecdc... s\u1eafp x\u1ebfp theo th\u1ee9 t\u1ef1: V\u0169 tr\u1ee5 lu\u1eadn, \u0111\u1ecba l\u00fd, \u0111i\u1ec3n l\u1ec7, ch\u1ebf \u0111\u1ed9, v\u0103n ngh\u1ec7, ng\u00f4n ng\u1eef, v\u0103n t\u1ef1, s\u1ea3n v\u1eadt t\u1ef1 nhi\u00ean, x\u00e3 h\u1ed9i... V\u00e2n \u0111\u00e0i lo\u1ea1i ng\u1eef l\u00e0 b\u1ed9 s\u00e1ch \u0111\u1ea1t t\u1edbi tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 ph\u00e2n lo\u1ea1i, h\u1ec7 th\u1ed1ng h\u00f3a, kh\u00e1i qu\u00e1t h\u00f3a kh\u00e1 cao, \u0111\u00e1nh d\u1ea5u m\u1ed9t b\u01b0\u1edbc ti\u1ebfn b\u1ed9 v\u01b0\u1ee3t b\u1eadc \u0111\u1ed1i v\u1edbi n\u1ec1n khoa h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam th\u1eddi phong ki\u1ebfn. - \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t th\u00f4ng s\u1eed, c\u00f2n g\u1ecdi L\u00ea tri\u1ec1u th\u00f4ng s\u1eed, l\u00e0 b\u1ed9 s\u1eed \u0111\u01b0\u1ee3c vi\u1ebft theo th\u1ec3 k\u00fd truy\u1ec7n, ch\u00e9p s\u1ef1 vi\u1ec7c theo t\u1eebng lo\u1ea1i, t\u1eebng \u0111i\u1ec1u m\u1ed9t c\u00e1ch h\u1ec7 th\u1ed1ng, b\u1eaft \u0111\u1ea7u t\u1eeb L\u00ea Th\u00e1i T\u1ed5 \u0111\u1ebfn Cung Ho\u00e0ng, bao qu\u00e1t m\u1ed9t th\u1eddi gian h\u01a1n 100 n\u0103m c\u1ee7a tri\u1ec1u L\u00ea, trong \u0111\u00f3 ch\u1ee9a \u0111\u1ef1ng nhi\u1ec1u t\u00e0i li\u1ec7u m\u1edbi m\u00e0 c\u00e1c b\u1ed9 s\u1eed kh\u00e1c kh\u00f4ng c\u00f3, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 v\u1ec1 cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn ch\u1ed1ng Minh. - Ki\u1ebfn v\u0103n ti\u1ec3u l\u1ee5c, l\u00e0 t\u1eadp b\u00fat k\u00fd n\u00f3i v\u1ec1 l\u1ecbch s\u1eed v\u00e0 v\u0103n h\u00f3a Vi\u1ec7t Nam t\u1eeb \u0111\u1eddi Tr\u1ea7n \u0111\u1ebfn \u0111\u1eddi L\u00ea. \u00d4ng c\u00f2n \u0111\u1ec1 c\u1eadp t\u1edbi nhi\u1ec1u l\u0129nh v\u1ef1c thu\u1ed9c ch\u1ebf \u0111\u1ed9 c\u00e1c v\u01b0\u01a1ng tri\u1ec1u L\u00fd, Tr\u1ea7n, t\u1eeb th\u00e0nh qu\u00e1ch n\u00fai s\u00f4ng, \u0111\u01b0\u1eddng x\u00e1, thu\u1ebf m\u00e1, phong t\u1ee5c t\u1eadp qu\u00e1n, s\u1ea3n v\u1eadt, m\u1ecf \u0111\u1ed3ng, m\u1ecf b\u1ea1c v\u00e0 c\u00e1ch khai th\u00e1c cho t\u1edbi c\u00e1c l\u0129nh v\u1ef1c th\u01a1 v\u0103n, s\u00e1ch v\u1edf... - Ph\u1ee7 bi\u00ean t\u1ea1p l\u1ee5c, \u0111\u01b0\u1ee3c vi\u1ebft trong th\u1eddi gian L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n l\u00e0m Hi\u1ec7p tr\u1ea5n Thu\u1eadn H\u00f3a. N\u1ed9i dung ghi ch\u00e9p v\u1ec1 t\u00ecnh h\u00ecnh x\u00e3 h\u1ed9i. \u0110\u00e0ng Trong t\u1eeb th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 18 tr\u1edf v\u1ec1 tr\u01b0\u1edbc. C\u00f4ng tr\u00ecnh bi\u00ean so\u1ea1n l\u1edbn nh\u1ea5t c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n l\u00e0 b\u1ed9 To\u00e0n Vi\u1ec7t thi l\u1ee5c 6 quy\u1ec3n, tuy\u1ec3n ch\u1ecdn 897 b\u00e0i th\u01a1 c\u1ee7a 73 t\u00e1c gi\u1ea3 t\u1eeb th\u1eddi L\u00fd \u0111\u1ebfn \u0111\u1eddi L\u00ea T\u01b0\u01a1ng D\u1ef1c (1509 - 1516). L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n ho\u00e0n th\u00e0nh To\u00e0n Vi\u1ec7t thi l\u1ee5c n\u0103m 1768, d\u00e2ng l\u00ean vua, \u0111\u01b0\u1ee3c th\u01b0\u1edfng 20 l\u1ea1ng b\u1ea1c. V\u1ec1 s\u00e1ng t\u00e1c v\u0103n xu\u00f4i, theo Phan Huy Ch\u00fa, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n c\u00f3 Qu\u1ebf \u0110\u01b0\u1eddng v\u0103n t\u1eadp 4 quy\u1ec3n, nh\u01b0ng s\u00e1ch n\u00e0y \u0111\u00e3 m\u1ea5t. V\u1ec1 s\u00e1ng t\u00e1c th\u01a1, L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n \u0111\u1ec3 l\u1ea1i c\u00f3 Qu\u1ebf \u0110\u01b0\u1eddng thi t\u1eadp kho\u1ea3ng v\u00e0i tr\u0103m b\u00e0i l\u00e0m \u1edf trong n\u01b0\u1edbc v\u00e0 trong th\u1eddi gian \u0111i s\u1ee9 Trung Qu\u1ed1c. Nh\u1eadn x\u00e9t t\u1ed5ng qu\u00e1t v\u1ec1 th\u01a1 L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n, Phan Huy Ch\u00fa vi\u1ebft: \\\"\u00d4ng l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi https:\/\/thuviensach.vn","h\u1ecdc v\u1ea5n r\u1ed9ng kh\u1eafp, \u0111\u1eb7t b\u00fat th\u00e0nh v\u0103n. C\u1ed1t c\u00e1ch th\u01a1 trong s\u00e1ng. L\u1eddi v\u0103n h\u1ed3n nhi\u00ean..., kh\u00f4ng c\u1ea7n suy ngh\u0129 m\u00e0 tr\u00f4i ch\u1ea3y d\u1ed3i d\u00e0o nh\u01b0 s\u00f4ng d\u00e0i bi\u1ec3n c\u1ea3, kh\u00f4ng ch\u1ed7 n\u00e0o kh\u00f4ng \u0111\u1ea1t t\u1edbi, th\u1eadt l\u00e0 phong c\u00e1ch \u0111\u1ea1i gia\\\". Quan ni\u1ec7m v\u1ec1 th\u01a1 c\u1ee7a L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1ed5ng h\u1ee3p l\u1ea1i nh\u01b0 sau: \\\"L\u00e0m th\u01a1 c\u00f3 3 \u0111i\u1ec3m ch\u00ednh: m\u1ed9t l\u00e0 t\u00ecnh, hai l\u00e0 c\u1ea3nh, ba l\u00e0 vi\u1ec7c. Ti\u1ebfng s\u00e1o thi\u00ean nhi\u00ean k\u00eau \u1edf trong l\u00f2ng m\u00e0 \u0111\u1ed9ng v\u00e0o m\u00e1y t\u00ecnh; th\u1ecb gi\u00e1c ti\u1ebfp x\u00fac v\u1edbi ngo\u00e0i, c\u1ea3nh \u0111\u1ed9ng v\u00e0o \u00fd, d\u1ef1a c\u1ed5 m\u00e0 ch\u1ee9ng kim, ch\u00e9p vi\u1ec7c thu\u1eadt chuy\u1ec7n, thu l\u00e3m l\u1ea5y tinh th\u1ea7n... \u0111\u1ea1i \u0111\u1ec3 kh\u00f4ng ngo\u00e0i ba \u0111i\u1ec3m \u1ea5y\\\". \u0110\u00e2y l\u00e0 nh\u1eefng ti\u00eau chu\u1ea9n v\u1ec1 th\u01a1 m\u00e0 L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n \u0111\u1ec1 ra cho qu\u00e1 tr\u00ecnh s\u00e1ng t\u00e1c c\u1ee7a m\u00ecnh. \u0110\u1ecdc th\u01a1 L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n, ch\u00fang ta th\u1ea5y th\u01a1 \u00f4ng th\u1eadt phong ph\u00fa \u0111a d\u1ea1ng, s\u00e2u s\u1eafc v\u1ec1 t\u01b0 t\u01b0\u1edfng, ngh\u1ec7 thu\u1eadt v\u00e0 \u0111\u1ec3 l\u1ea1i trong l\u00f2ng ta nh\u1eefng x\u00fac \u0111\u1ed9ng \u0111\u1eb9p \u0111\u1ebd, s\u00e2u xa: Th\u00e0nh c\u1ed5 l\u1ed9ng Th\u00e0nh hoang t\u01b0\u1eddng \u0111\u1ed5 \u0111\u00e3 b\u1ed1n tr\u0103m n\u0103m, D\u00e2y d\u01b0a, d\u00e2y \u0111\u1eadu leo qu\u1ea5n xanh t\u1ed1t. S\u00f3ng bi\u1ebft \u0111\u00e3 r\u1eeda s\u1ea1ch n\u1ed7i h\u1eadn cho vua Tr\u1ea7n, C\u1ecf xanh kh\u00f3 che l\u1ea5p s\u1ef1 h\u1ed5 th\u1eb9n c\u1ee7a M\u1ed9c Th\u1ea1nh. Sau tr\u1eadn m\u01b0a b\u00f2 v\u00e0ng c\u1ea7y b\u1eadt g\u01b0\u01a1m c\u0169, D\u01b0\u1edbi tr\u0103ng chim l\u1ea1nh k\u00eau b\u00ean l\u1ea7u t\u00e0n. B\u1edd c\u00f5i c\u1ea7n g\u00ec ph\u1ea3i m\u1edf r\u1ed9ng m\u00e3i \u0110\u1eddi Nghi\u00eau Thu\u1ea5n x\u01b0a ch\u1ec9 c\u00f3 ch\u00edn ch\u00e2u th\u00f4i. https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 L \u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c hi\u1ec7u l\u00e0 H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng (*). Sinh ng\u00e0y 12 th\u00e1ng 11 n\u0103m Canh T\u00fd (11-12-1720) t\u1ea1i th\u00f4n V\u0103n X\u00e1, l\u00e0ng Li\u00eau X\u00e1, huy\u1ec7n \u0110\u01b0\u1eddng H\u00e0o, ph\u1ee7 Th\u01b0\u1ee3ng H\u1ed3ng, t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Nay l\u00e0 x\u00e3 Ho\u00e0ng H\u1eefu Nam huy\u1ec7n Y\u00ean M\u1ef9, t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng. Tuy nhi\u00ean, \u00f4ng s\u1ed1ng nhi\u1ec1u (t\u1eeb n\u0103m 26 tu\u1ed5i \u0111\u1ebfn l\u00fac m\u1ea5t) \u1edf qu\u00ea m\u1eb9 x\u1ee9 B\u1ea7u Th\u01b0\u1ee3ng, x\u00e3 T\u0129nh Di\u1ec7m, huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh, nay l\u00e0 x\u00e3 S\u01a1n Quang, huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n v\u00e0 c\u0169ng qua \u0111\u1eddi \u1edf \u0111\u00e2y v\u00e0o ng\u00e0y r\u1eb1m th\u00e1ng gi\u00eang n\u0103m T\u00e2n H\u1ee3i (1791) th\u1ecd 71 tu\u1ed5i. M\u1ed9 \u00f4ng nay c\u00f2n n\u1eb1m \u1edf Khe n\u01b0\u1edbc c\u1ea1n ch\u00e2n n\u00fai Minh T\u1eeb thu\u1ed9c huy\u1ec7n H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n (c\u00e1ch ph\u1ed1 Ch\u00e2u huy\u1ec7n l\u1ef5 H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n 4 c\u00e2y s\u1ed1). L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c l\u00e0 con th\u1ee9 b\u1ea3y c\u1ee7a L\u00ea H\u1eefu M\u01b0u v\u00e0 b\u00e0 B\u00f9i Th\u1ecb Th\u01b0\u1edfng. D\u00f2ng h\u1ecd c\u1ee7a \u00f4ng c\u00f3 truy\u1ec1n th\u1ed1ng khoa b\u1ea3ng; \u00f4ng n\u1ed9i, b\u00e1c, ch\u00fa (L\u00ea H\u1eefu Ki\u1ec1u), anh v\u00e0 em h\u1ecd \u0111\u1ec1u \u0111\u1ed7 ti\u1ebfn s\u0129 v\u00e0 l\u00e0m quan to. Cha L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c \u0111\u1ed7 \u0111\u1ec7 tam gi\u00e1p ti\u1ebfn s\u0129 l\u00e0m Th\u1ecb lang B\u1ed9 C\u00f4ng tri\u1ec1u L\u00ea D\u1ee5 T\u00f4ng, gia phong ch\u1ee9c ng\u1ef1 s\u1eed, t\u01b0\u1edbc b\u00e1, khi m\u1ea5t \u0111\u01b0\u1ee3c truy t\u1eb7ng Th\u01b0\u1ee3ng th\u01b0. N\u0103m K\u1ef7 M\u00f9i (1739) L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c 20 tu\u1ed5i th\u00ec cha qua \u0111\u1eddi, \u00f4ng r\u1eddi kinh th\u00e0nh v\u1ec1 nh\u00e0, v\u1eeba tr\u00f4ng nom gia \u0111\u00ecnh v\u1eeba ch\u0103m ch\u1ec9 \u0111\u00e8n s\u00e1ch, thi v\u00e0o tam tr\u01b0\u1eddng, sau \u0111\u00f3 kh\u00f4ng thi n\u1eefa. N\u0103m 1739 c\u0169ng l\u00e0 n\u0103m m\u1edf ra quy m\u00f4 l\u1edbn c\u1ee7a phong tr\u00e0o n\u00f4ng d\u00e2n n\u1ed5i d\u1eady ch\u1ed1ng phong ki\u1ebfn, ch\u1ec9 m\u1ed9t n\u0103m sau (1740) ngh\u0129a qu\u00e2n c\u1ee7a Ho\u00e0ng C\u00f4ng Ch\u1ea5t \u0111\u00e1nh s\u00e1t huy\u1ec7n \u00f4ng. Ch\u00e0ng th\u01b0 sinh tr\u1ebb tu\u1ed5i L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c \u0111ang m\u00ea m\u1ea3i \u0111\u00e8n s\u00e1ch ph\u1ea3i l\u00e1nh \u0111i n\u01a1i kh\u00e1c \u0111\u1ecdc s\u00e1ch. C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi th\u1ea5y th\u1ebf \u0111\u00e3 b\u1ea3o \u00f4ng \\\"Binh l\u1eeda kh\u1eafp n\u01a1i, con trai th\u1eddi lo\u1ea1n h\u00e1 ch\u1ecbu gi\u00e0 \u0111\u1eddi \u1edf trong ph\u00f2ng s\u00e1ch m\u00e3i sao?\\\" v\u00e0 khuy\u00ean \u00f4ng n\u00ean theo ngh\u1ec1 v\u00f5. T\u1eeb \u0111\u00f3 \u00f4ng v\u1eeba d\u00f9i m\u00e0i kinh s\u1eed v\u1eeba nghi\u00ean c\u1ee9u binh th\u01b0. Sau nh\u1edd \u1ea9n s\u0129 h\u1ecd V\u0169 \u1edf \u0110\u1eb7ng X\u00e1 d\u1ea1y v\u0169 thu\u1eadt \u00e2m d\u01b0\u01a1ng (ph\u00e9p b\u00f3i to\u00e1n \u0111\u1ed9n s\u1ed1), \u00f4ng \\\"nghi\u00ean c\u1ee9u trong v\u00e0i n\u0103m c\u0169ng bi\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ea1i kh\u00e1i, m\u1edbi \u0111eo g\u01b0\u01a1m t\u00f2ng qu\u00e2n \u0111\u1ec3 th\u00ed nghi\u1ec7m s\u1ee9c h\u1ecdc c\u1ee7a m\u00ecnh\\\" (T\u1ef1a \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\"). https:\/\/thuviensach.vn","Chi\u1ebfn tranh phong ki\u1ebfn \u0111\u00e3 g\u00e2y \u0111au th\u01b0\u01a1ng ch\u1ebft ch\u00f3c cho bi\u1ebft bao nhi\u00eau gia \u0111\u00ecnh l\u00e0ng x\u00f3m, n\u00f3 kh\u00f4ng \u0111em l\u1ea1i g\u00ec cho nh\u00e2n d\u00e2n, cho \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc; \u0111\u00e3 l\u00e0m cho L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c ch\u00e1n n\u1ea3n mu\u1ed1n ra kh\u1ecfi qu\u00e2n \u0111\u1ed9i, n\u00ean \u00f4ng \u0111\u00e3 nhi\u1ec1u l\u1ea7n t\u1eeb ch\u1ed1i s\u1ef1 \u0111\u1ec1 b\u1ea1t c\u1ee7a t\u01b0\u1edbng nh\u00e0 Tr\u1ecbnh. \u00d4ng nh\u1eadn ra theo L\u00ea hay Tr\u1ecbnh c\u0169ng l\u00e0 ch\u00ed theo \u0111u\u1ed5i chi\u1ebfn tranh \\\"c\u1ed1t nh\u1ee5c t\u01b0\u01a1ng t\u00e0n\\\"; c\u00e1i ch\u00ed m\u1ea1nh \\\"xung Ng\u01b0u \u0110\u1ea9u\\\" c\u1ee7a \u00f4ng c\u0169ng h\u00f3a \\\"ng\u00f4ng cu\u1ed3ng\\\" m\u00e0 th\u00f4i. (\u0110\u1ecdc b\u00e0i th\u01a1 trong l\u1eddi t\u1ef1a b\u1ed9 \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\"). Cho n\u00ean n\u0103m 1746 khi ng\u01b0\u1eddi anh \u1edf H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n m\u1ea5t, \u00f4ng li\u1ec1n vi\u1ec7n c\u1edb v\u1ec1 nu\u00f4i m\u1eb9 gi\u00e0, ch\u00e1u nh\u1ecf thay anh, \u0111\u1ec3 xin ra kh\u1ecfi qu\u00e2n \u0111\u1ed9i, th\u1ef1c s\u1ef1 \\\"b\u1ebb t\u00ean c\u1edfi gi\u00e1p\\\" theo \u0111u\u1ed5i ch\u00ed h\u01b0\u1edbng m\u1edbi. L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c b\u1ecb b\u1ec7nh t\u1eeb l\u00fac \u1edf trong qu\u00e2n \u0111\u1ed9i, gi\u1ea3i ng\u0169 v\u1ec1 ph\u1ea3i g\u00e1nh v\u00e1c c\u00f4ng vi\u1ec7c v\u1ea5t v\u1ea3 \\\"tr\u0103m vi\u1ec7c \u0111\u1ed5 d\u1ed3n v\u00e0o m\u00ecnh, s\u1ee9c ng\u00e0y m\u1ed9t y\u1ebfu\\\" (L\u1eddi t\u1ef1a \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\"), l\u1ea1i s\u1edbm khuya \u0111\u00e8n s\u00e1ch kh\u00f4ng ch\u1ecbu ngh\u1ec9 ng\u01a1i, sau m\u1eafc c\u1ea3m n\u1eb7ng, ch\u1ea1y ch\u1eefa t\u1edbi hai n\u0103m m\u00e0 kh\u00f4ng kh\u1ecfi. Sau nh\u1edd l\u01b0\u01a1ng y Tr\u1ea7n \u0110\u1ed9c, ng\u01b0\u1eddi Ngh\u1ec7 An l\u00e0 b\u1eadc l\u00e3o nho, h\u1ecdc r\u1ed9ng bi\u1ebft nhi\u1ec1u nh\u01b0ng thi kh\u00f4ng \u0111\u1ed7, tr\u1edf v\u1ec1 h\u1ecdc thu\u1ed1c, nhi\u1ec7t t\u00ecnh ch\u1eefa kh\u1ecfi. Trong h\u01a1n m\u1ed9t n\u0103m ch\u1eefa b\u1ec7nh, nh\u00e2n khi r\u1ea3nh r\u1ed7i \u00f4ng \u0111\u1ecdc s\u00e1ch thu\u1ed1c \\\"Ph\u00f9ng th\u1ecb c\u1ea9m nang\\\" hi\u1ec3u \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u1ed7 s\u00e2u xa c\u1ee7a s\u00e1ch thu\u1ed1c. \u00d4ng Tr\u1ea7n \u0110\u1ed9c th\u1ea5y l\u1ea1, mu\u1ed1n \u0111em h\u1ebft c\u00e1i hi\u1ec3u th\u1ea5u v\u1ec1 y h\u1ecdc truy\u1ec1n cho \u00f4ng. V\u1ed1n l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi th\u00f4ng minh h\u1ecdc r\u1ed9ng, \u00f4ng mau ch\u00f3ng hi\u1ec3u s\u00e2u y l\u00fd, t\u00ecm th\u1ea5y s\u1ef1 say m\u00ea \u1edf s\u00e1ch y h\u1ecdc, nh\u1eadn ra ngh\u1ec1 y kh\u00f4ng ch\u1ec9 l\u1ee3i \u00edch cho m\u00ecnh m\u00e0 c\u00f3 th\u1ec3 gi\u00fap ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi, n\u00ean \u00f4ng quy\u1ebft ch\u00ed h\u1ecdc thu\u1ed1c. \u1edf H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, \u00f4ng l\u00e0m nh\u00e0 c\u1ea1nh r\u1eebng \u0111\u1eb7t t\u00ean hi\u1ec7u L\u00e3n \u00f4ng (\u00f4ng l\u01b0\u1eddi) \u00fd n\u00f3i l\u01b0\u1eddi bi\u1ebfng, ch\u00e1n gh\u00e9t c\u00f4ng danh, t\u1ef1 gi\u1ea3i ph\u00f3ng m\u00ecnh kh\u1ecfi s\u1ef1 r\u00e0ng bu\u1ed9c c\u1ee7a danh l\u1ee3i, c\u1ee7a quy\u1ec1n th\u1ebf, t\u1ef1 do nghi\u00ean c\u1ee9u y h\u1ecdc, th\u1ef1c hi\u1ec7n ch\u00ed h\u01b0\u1edbng m\u00e0 m\u00ecnh y\u00eau th\u00edch g\u1eafn b\u00f3. Gi\u1eefa c\u1ea3nh thi\u00ean nhi\u00ean t\u0129nh m\u1ecbch c\u1ee7a n\u00fai r\u1eebng H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, s\u1edbm khuya m\u00ea m\u1ea3i \u0111\u1ecdc c\u00e1c s\u00e1ch thu\u1ed1c: Y h\u1ecdc nh\u1eadp m\u00f4n, C\u1ea3nh nh\u1ea1c to\u00e0n th\u01b0, Nam d\u01b0\u1ee3c th\u1ea7n hi\u1ec7u (c\u1ee7a Tu\u1ec7 T\u0129nh), B\u1ea3o sinh di\u1ec7u to\u1ea3n y\u1ebfu... th\u1eadt l\u00e0: S\u00e1 chi vinh nh\u1ee5c vi\u1ec7c \u0111\u1eddi, \u0110em th\u00e2n \u0111\u1ea1o ngh\u0129a v\u00e0o n\u01a1i l\u00e2m tuy\u1ec1n. (B\u1ea5t can vinh nh\u1ee5c s\u1ef1 B\u1ea3o \u0111ao nh\u1eadp c\u00f9ng l\u00e2m. https:\/\/thuviensach.vn","An b\u1ea7n - Y l\u00fd th\u00e2u nh\u00e0n) H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng mu\u1ed1n t\u00ecm th\u1ea7y, t\u00ecm b\u1ea1n \u0111\u1ec3 h\u1ecdc th\u00eam nh\u01b0ng n\u01a1i n\u00fai r\u1eebng h\u1ebbo l\u00e1nh \\\"tr\u00ean kh\u00f4ng c\u00f3 th\u1ea7y gi\u1ecfi \u0111\u1ec3 h\u1ecdc, d\u01b0\u1edbi kh\u00f4ng c\u00f3 b\u1ea1n hi\u1ec1n gi\u00fap, ch\u1ec9 m\u1ed9t m\u00ecnh n\u00f3i v\u1edbi m\u00ecnh, t\u1ef1 h\u1ecfi t\u1ef1 \u0111\u00e1p m\u00f2 m\u1eabm t\u01b0\u1edfng t\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ee7 th\u1ee9\\\" (L\u1eddi t\u1ef1a \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\") \u0111\u1ec3 t\u00ecm ra ch\u00e2n l\u00fd. Sau \u00f4ng nh\u1edd m\u1ed9t \u00f4ng lang \u1edf l\u00e0ng b\u00ean \u0111i l\u1ea1i th\u00e2n m\u1eadt, gi\u00fap \u00f4ng gi\u1ea3i \u0111\u00e1p nh\u1eefng m\u1eafc m\u1edb, v\u00e0i ba n\u0103m sau \u00f4ng \u0111\u00e3 ch\u1eefa \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t s\u1ed1 b\u1ec7nh th\u00f4ng th\u01b0\u1eddng trong gia \u0111\u00ecnh v\u00e0 l\u00e0ng x\u00f3m. M\u00f9a thu n\u0103m B\u00ednh T\u00fd (1754) L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c ra kinh \u0111\u00f4 mong t\u00ecm th\u1ea7y \u0111\u1ec3 h\u1ecdc th\u00eam v\u00ec \u00f4ng th\u1ea5y y l\u00fd m\u00eanh m\u00f4ng nh\u01b0ng kh\u00f4ng g\u1eb7p \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1ea7y gi\u1ecfi, \u00f4ng \u0111\u00e0nh b\u1ecf ti\u1ec1n mua m\u1ed9t s\u1ed1 ph\u01b0\u01a1ng thu\u1ed1c gia truy\u1ec1n, tr\u1edf v\u1ec1 H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n \\\"t\u1eeb kh\u01b0\u1edbc s\u1ef1 giao du, \u0111\u00f3ng c\u1eeda \u0111\u1ec3 \u0111\u1ecdc s\u00e1ch\\\" (T\u1ef1a \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\"), v\u1eeba h\u1ecdc t\u1eadp v\u00e0 ch\u1eefa b\u1ec7nh. M\u01b0\u1eddi n\u0103m sau ti\u1ebfng t\u0103m c\u1ee7a \u00f4ng \u0111\u00e3 n\u1ed5i \u1edf v\u00f9ng Hoan Ch\u00e2u (Ngh\u1ec7 An). Sau m\u1ea5y ch\u1ee5c n\u0103m t\u1eadn t\u1ee5y v\u1edbi ngh\u1ec1 nghi\u1ec7p, H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng \u0111\u00e3 nghi\u00ean c\u1ee9u r\u1ea5t s\u00e2u l\u00fd lu\u1eadn Trung y qua c\u00e1c s\u00e1ch kinh \u0111i\u1ec3n: N\u1ed9i kinh, Nam kinh, Th\u01b0\u01a1ng h\u00e0n, Kim qu\u1ef9; t\u00ecm hi\u1ec3u n\u1ec1n y h\u1ecdc c\u1ed5 truy\u1ec1n c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c; k\u1ebft h\u1ee3p v\u1edbi th\u1ef1c t\u1ebf ch\u1eefa b\u1ec7nh phong ph\u00fa c\u1ee7a m\u00ecnh, \u00f4ng h\u1ec7 th\u1ed1ng h\u00f3a tinh hoa c\u1ee7a l\u00fd lu\u1eadn \u0110\u00f4ng y c\u00f9ng v\u1edbi nh\u1eefng s\u00e1ng t\u1ea1o \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t qua vi\u1ec7c \u00e1p d\u1ee5ng l\u00fd lu\u1eadn c\u1ed5 \u0111i\u1ec3n v\u00e0o \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n Vi\u1ec7t Nam, \u0111\u00fac k\u1ebft n\u1ec1n y h\u1ecdc c\u1ed5 truy\u1ec1n c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c. Sau h\u01a1n ch\u1ee5c n\u0103m vi\u1ebft n\u00ean b\u1ed9 \\\"L\u00e3n \u00f4ng t\u00e2m l\u0129nh\\\" g\u1ed3m 28 t\u1eadp, 66 quy\u1ec3n bao g\u1ed3m \u0111\u1ee7 c\u00e1c m\u1eb7t v\u1ec1 y h\u1ecdc: Y \u0111\u1ee9c - Y l\u00fd, Y thu\u1eadt, D\u01b0\u1ee3c, Di d\u01b0\u1ee1ng. Ph\u1ea7n quan tr\u1ecdng n\u1eefa c\u1ee7a b\u1ed9 s\u00e1ch ph\u1ea3n \u1ea3nh s\u1ef1 nghi\u1ec7p v\u0103n h\u1ecdc v\u00e0 t\u01b0 t\u01b0\u1edfng c\u1ee7a H\u1ea3i th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng. Ng\u00e0y 12 th\u00e1ng gi\u00eang n\u0103m C\u1ea3nh H\u01b0ng 43 (1782) L\u00e3n \u00f4ng nh\u1eadn \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1ec7nh ch\u00faa tri\u1ec7u v\u1ec1 kinh. L\u00fac n\u00e0y \u00f4ng \u0111\u00e3 62 tu\u1ed5i, s\u1ee9c c\u0169ng y\u1ebfu l\u1ea1i l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi ch\u0103m lo ch\u1eefa b\u1ec7nh cho tr\u0103m h\u1ecd, nh\u1ea5t l\u00e0 \u00f4ng \u0111\u00e3 quy\u1ebft ch\u00ed xa l\u00e1nh c\u00f4ng danh, theo \u0111u\u1ed5i nghi\u1ec7p y \u0111\u00e3 m\u1ea5y ch\u1ee5c n\u0103m n\u00ean \u00f4ng nh\u1eadn chi\u1ebfu ch\u1ec9 c\u1ee7a ch\u00faa Tr\u1ecbnh v\u1edbi t\u00e2m tr\u1ea1ng v\u1eeba lo l\u1eafng, v\u1eeba ch\u00e1n n\u1ea3n; m\u00e3i sau ngh\u0129 \u0111\u1ebfn b\u1ed9 \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\" ch\u01b0a in \u0111\u01b0\u1ee3c, m\u00e0 \u00f4ng \\\"kh\u00f4ng d\u00e1m truy\u1ec1n th\u1ee5 ri\u00eang ai, ch\u1ec9 mu\u1ed1n \u0111em ra c\u00f4ng b\u1ed1 cho m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi c\u00f9ng bi\u1ebft, nh\u01b0ng vi\u1ec7c th\u00ec n\u1eb7ng s\u1ee9c l\u1ea1i m\u1ecfng, kh\u00f3 m\u00e0 l\u00e0m \u0111\u01b0\u1ee3c\\\" (Th\u01b0\u1ee3ng kinh k\u00fd s\u1ef1), n\u00ean \u00f4ng hy v\u1ecdng l\u1ea7n \u0111i ra kinh \u0111\u00f4 c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ef1c https:\/\/thuviensach.vn","hi\u1ec7n vi\u1ec7c in b\u1ed9 s\u00e1ch, ph\u1ea7n \\\"con c\u00e1i trong nh\u00e0 c\u0169ng h\u1ebft s\u1ee9c van n\u00e0i\\\", \u00f4ng t\u1ea1m l\u00e0m vui t\u1eeb gi\u00e3 gia \u0111\u00ecnh, h\u1ecdc tr\u00f2 r\u1eddi H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n l\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng. Ra kinh v\u00e0o ph\u1ee7 ch\u00faa xem m\u1ea1ch v\u00e0 k\u00ea \u0111\u01a1n cho th\u1ebf t\u1eed Tr\u1ecbnh C\u00e1n, \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c Tr\u1ecbnh S\u00e2m khen \\\"hi\u1ec3u s\u00e2u y l\u00fd\\\" ban th\u01b0\u1edfng cho \u00f4ng 20 xu\u1ea5t l\u00ednh h\u1ea7u, v\u00e0 b\u1ed5ng l\u1ed9c ngang v\u1edbi ch\u1ee9c quan ki\u1ec3m so\u00e1t b\u1ed9 H\u1ed9 \u0111\u1ec3 gi\u1eef \u00f4ng l\u1ea1i. Nh\u01b0ng L\u00e3n \u00f4ng th\u1ea5y n\u1ebfu nh\u1eadn th\u01b0\u1edfng ch\u1ecbu \u01a1n th\u00ec kh\u00f3 l\u00f2ng r\u1eddi kinh \u0111\u00f4 tr\u1edf l\u1ea1i H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n \u0111\u01b0\u1ee3c, n\u00ean \u00f4ng gi\u1ea3 \u1ed1m kh\u00f4ng v\u00e0o ch\u1ea7u, sau l\u1ea1i vi\u1ec7n c\u1edb tu\u1ed5i gi\u00e0 m\u1eaft hoa, tai \u0111i\u1ebfc th\u01b0\u1eddng \u1ed1m y\u1ebfu \u0111\u1ec3 \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u1ecd \u1edf ngo\u00e0i. B\u1ecdn ng\u1ef1 y ghen t\u1ef5 v\u1edbi L\u00e3n \u00f4ng kh\u00f4ng ch\u1ecbu ch\u1eefa theo \u0111\u01a1n c\u1ee7a \u00f4ng, n\u00ean th\u1ebf t\u1eed kh\u00f4ng kh\u1ecfi, \u00f4ng bi\u1ebft th\u1ebf nh\u01b0ng kh\u00f4ng h\u1ec1 th\u1eafc m\u1eafc v\u1edbi b\u1ecdn th\u1ea7y thu\u1ed1c thi\u1ebfu l\u01b0\u01a1ng t\u00e2m n\u00e0y, m\u1eb7t n\u1eefa \u00f4ng kh\u00f4ng th\u1eadt nhi\u1ec7t t\u00ecnh ch\u1eefa, k\u1ebft qu\u1ea3 \u0111\u1ec3 s\u1edbm tho\u00e1t kh\u1ecfi v\u00f2ng c\u01b0\u01a1ng t\u1ecfa c\u1ee7a quy\u1ec1n th\u1ea7n, danh l\u1ee3i. Th\u1eddi gian \u1edf kinh \u0111\u00f4, L\u00e3n \u00f4ng mu\u1ed1n v\u1ec1 th\u0103m c\u1ed1 h\u01b0\u01a1ng H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng c\u1ee7a m\u00ecnh, nh\u01b0ng m\u00e3i \u0111\u1ebfn th\u00e1ng 9 n\u0103m 1782, sau ch\u00faa Tr\u1ecbnh m\u1edbi cho ph\u00e9p \u00f4ng v\u1ec1. Sau h\u01a1n 20 n\u0103m xa c\u00e1ch, \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u1edf v\u1ec1 m\u1ea3nh \u0111\u1ea5t \\\"ch\u00f4n nhau c\u1eaft r\u1ed1n\\\". \u0110ang s\u1ed1ng gi\u1eefa qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng, \u00f4ng l\u1ea1i c\u00f3 l\u1ec7nh tri\u1ec7u v\u1ec1 kinh v\u00ec Tr\u1ecbnh S\u00e2m \u1ed1m n\u1eb7ng. Nh\u1eadn \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1ec7nh tri\u1ec7u, \u00f4ng \u0111\u00e0nh ph\u1ea3i r\u1eddi qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng. V\u1ec1 kinh \u00f4ng ch\u1eefa cho Tr\u1ecbnh S\u00e2m kh\u1ecfi v\u00e0 c\u0169ng mi\u1ec5n c\u01b0\u1ee1ng ch\u1eefa ti\u1ebfp cho Tr\u1ecbnh C\u00e1n. Tr\u1ecbnh S\u00e2m l\u1ea1i tr\u1ecdng th\u01b0\u1edfng cho \u00f4ng. \u00d4ng b\u1eaft bu\u1ed9c ph\u1ea3i nh\u1eadn nh\u01b0ng b\u1ee5ng ngh\u0129: \\\"M\u00ecnh tuy kh\u00f4ng ph\u1ea3i \u0111\u00e3 b\u1ecf qu\u00ean vi\u1ec7c \u1ea9n c\u01b0, nh\u01b0ng nay h\u00e3y t\u1ea1m nh\u1eadn ph\u1ea7n th\u01b0\u1edfng r\u1ed3i sau v\u1ee9t \u0111i c\u0169ng \u0111\u01b0\u1ee3c\\\" (Th\u01b0\u1ee3ng kinh k\u00fd s\u1ef1). Tr\u1ecbnh S\u00e2m ch\u1ebft v\u00ec b\u1ec7nh l\u00e2u ng\u00e0y s\u1ee9c y\u1ebfu, Tr\u1ecbnh C\u00e1n l\u00ean thay, nh\u01b0ng Tr\u1ecbnh C\u00e1n c\u0169ng \u1ed1m dai d\u1eb3ng n\u00ean \\\"kh\u00ed l\u1ef1c kh\u00f4 ki\u1ec7t\\\", kh\u00f3 l\u00f2ng kh\u1ecfe \u0111\u01b0\u1ee3c, l\u1ea1i n\u00f3ng l\u00f2ng tr\u1edf v\u1ec1 H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, L\u00e3n \u00f4ng \u0111ang t\u00ecm k\u1ebf tho\u00e1i lui, th\u00ec may c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi ti\u1ebfn c\u1eed m\u1ed9t l\u01b0\u01a1ng y m\u1edbi, \u00f4ng li\u1ec1n l\u1ea5y c\u1edb ng\u01b0\u1eddi nh\u00e0 \u1ed1m n\u1eb7ng r\u1eddi kinh. H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng tr\u1edf v\u1ec1 H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n b\u1eb1ng \u0111\u01b0\u1eddng th\u1ee7y, nh\u01b0ng s\u1ee3 tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh b\u1eaft tr\u1edf l\u1ea1i \u00f4ng phao tin \u0111i \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ed9. Tho\u00e1t kh\u1ecfi kinh \u0111\u00f4 \u00f4ng sung s\u01b0\u1edbng nh\u01b0 \\\"chim s\u1ed5 l\u1ed3ng, c\u00e1 tho\u00e1t l\u01b0\u1edbi\\\", l\u00f2ng ch\u1ec9 mu\u1ed1n \\\"bay nhanh\\\" v\u1ec1 qu\u00ea nh\u00e0: L\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng t\u1eeb gi\u00e3 long l\u00e2u G\u01b0\u01a1m \u0111\u00e0n n\u1eeda g\u00e1nh ra ngay \u0111\u00f4 th\u00e0nh, Ng\u1ef1a quen \u0111\u01b0\u1eddng c\u0169 v\u1ec1 nhanh, https:\/\/thuviensach.vn","Quay thuy\u1ec1n kh\u00f3 l\u00fac l\u00eanh \u0111\u00eanh gi\u1eefa d\u00f2ng. M\u00e2y qua \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ec3 b\u1edbt n\u1ed3ng N\u00fai non m\u1edf m\u1eb7t nh\u01b0 l\u00f2ng v\u00ec ai Xanh xanh m\u1ed9t d\u1ea3i non \u0111o\u00e0i Gi\u1ed1ng non ta c\u0169 ch\u1ec9 v\u00e0i h\u00f2n th\u00f4i. (Th\u01b0\u1ee3ng kinh k\u00fd s\u1ef1). Ng\u00e0y 2 th\u00e1ng 11 (n\u0103m 1782) L\u00e3n \u00f4ng v\u1ec1 \u0111\u1ebfn H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n. G\u1ea7n m\u1ed9t n\u0103m s\u1ed1ng gi\u1eefa kinh \u0111\u00f4 phong ki\u1ebfn bi\u1ebft bao c\u00f4ng danh ph\u00fa qu\u00fd l\u00f4i k\u00e9o, nh\u01b0ng \u00f4ng \\\"thung dung\\\" ra \u0111i l\u1ea1i \\\"ng\u1ea5t ng\u01b0\u1edfng\\\" tr\u1edf v\u1ec1, l\u00f2ng trong kh\u00f4ng h\u1ec1 \u0111\u1ee5c, ch\u00ed l\u1edbn kh\u00f4ng h\u1ec1 s\u1eddn. N\u0103m 1783 \u00f4ng vi\u1ebft xong t\u1eadp \\\"Th\u01b0\u1ee3ng kinh k\u00fd s\u1ef1\\\" ghi l\u1ea1i t\u1ec9 m\u1ec9 chuy\u1ebfn \u0111i kinh, t\u1eadp k\u00fd \u1ea5y l\u00e0 m\u1ed9t t\u00e1c ph\u1ea9m v\u0103n h\u1ecdc v\u00f4 c\u00f9ng qu\u00fd gi\u00e1. M\u1eb7c d\u1ea7u tu\u1ed5i gi\u00e0, c\u00f4ng vi\u1ec7c l\u1ea1i nhi\u1ec1u: ch\u1eefa b\u1ec7nh, d\u1ea1y h\u1ecdc, nh\u01b0ng \u00f4ng v\u1eabn ti\u1ebfp t\u1ee5c ch\u1ec9nh l\u00fd, b\u1ed5 sung, vi\u1ebft th\u00eam (t\u1eadp V\u00e2n khi b\u00ed \u0111i\u1ec3n, n\u0103m 1786) \u0111\u1ec3 ho\u00e0n ch\u1ec9nh b\u1ed9 \\\"T\u00e2m l\u0129nh\\\". H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng L\u00ea H\u1eefu Tr\u00e1c kh\u00f4ng ch\u1ec9 l\u00e0 danh y c\u00f3 c\u1ed1ng hi\u1ebfn to l\u1edbn cho n\u1ec1n y h\u1ecdc d\u00e2n t\u1ed9c, \u00f4ng c\u00f2n l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e0 v\u0103n, nh\u00e0 th\u01a1, nh\u00e0 t\u01b0 t\u01b0\u1edfng l\u1edbn c\u1ee7a th\u1eddi \u0111\u1ea1i. --------------------------------------- (*) H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng L\u00e3n \u00f4ng: H\u1ea3i Th\u01b0\u1ee3ng l\u00e0 hai ch\u1eef \u0111\u1ea7u c\u1ee7a t\u1ec9nh H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng v\u00e0 ph\u1ee7 Th\u01b0\u1ee3ng H\u1ed3ng qu\u00ea cha v\u00e0 c\u0169ng l\u00e0 x\u00e3 B\u1ea7u Th\u01b0\u1ee3ng qu\u00ea m\u1eb9. L\u00e3n \u00f4ng ngh\u0129a l\u00e0 \\\"\u00f4ng l\u01b0\u1eddi\\\", ng\u1ee5 \u00fd l\u01b0\u1eddi bi\u1ebfng v\u1edbi danh l\u1ee3i. https:\/\/thuviensach.vn","nhi\u1ec1u t\u00e1c gi\u1ea3 Danh Nh\u00e2n \u0110\u1ea5t Vi\u1ec7t L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng \u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0\u00a0 T \u00ean tu\u1ed5i v\u00e0 s\u1ef1 nghi\u1ec7p L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng g\u1eafn ch\u1eb7t v\u1edbi m\u1ed9t giai \u0111o\u1ea1n c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh c\u1ee7a Vi\u1ec7t Nam \u1edf n\u1eeda sau th\u1ebf k\u1ef7 15. L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng t\u00ean l\u00e0 T\u01b0 Th\u00e0nh, hi\u1ec7u Thi\u00ean Nam \u0111\u1ed9ng ch\u1ee7, con th\u1ee9 t\u01b0 L\u00ea Th\u00e1i T\u00f4ng, m\u1eb9 l\u00e0 Ng\u00f4 Th\u1ecb Ng\u1ecdc Dao. \u00d4ng sinh ng\u00e0y 20 th\u00e1ng 7 n\u0103m Nh\u00e2m Tu\u1ea5t (1442) t\u1ea1i nh\u00e0 \u00f4ng ngo\u1ea1i \u1edf khu \u0111\u1ea5t ch\u00f9a Huy V\u0103n H\u00e0 N\u1ed9i ng\u00e0y nay, m\u1ea5t ng\u00e0y 30 th\u00e1ng gi\u00eang n\u0103m \u0110inh T\u1ef5 (1497). L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng l\u00ean l\u00e0m vua n\u0103m 1460, hai l\u1ea7n \u0111\u1ed5i ni\u00ean hi\u1ec7u: Quang Thu\u1eadn (1460-1469) v\u00e0 H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c (1470-1497). Trong g\u1ea7n 40 n\u0103m l\u00e0m vua, \u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111\u01b0a tri\u1ec1u L\u00ea ph\u00e1t tri\u1ec3n t\u1edbi \u0111\u1ec9nh cao v\u1ec1 m\u1ecdi m\u1eb7t: ch\u00ednh tr\u1ecb, x\u00e3 h\u1ed9i, kinh t\u1ebf, qu\u1ed1c ph\u00f2ng, v\u0103n h\u00f3a. S\u1eed gia Ng\u00f4 S\u0129 Li\u00ean khen L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng l\u00e0 \\\"vua s\u00e1ng l\u1eadp ch\u1ebf \u0111\u1ed9, m\u1edf mang \u0111\u1ea5t \u0111ai, b\u1edd c\u00f5i kh\u00e1 r\u1ed9ng, v\u0103n v\u1eadt t\u1ed1t \u0111\u1eb9p, th\u1eadt l\u00e0 vua anh h\u00f9ng, t\u00e0i l\u01b0\u1ee3c\\\". V\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng di\u1ec7n v\u0103n h\u1ecdc, L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e0 th\u01a1 l\u1edbn, t\u00e1c ph\u1ea9m \u00f4ng \u0111\u1ec3 l\u1ea1i r\u1ea5t phong ph\u00fa, v\u1eeba th\u01a1, v\u1eeba v\u0103n xu\u00f4i, v\u1eeba H\u00e1n, v\u1eeba N\u00f4m, hi\u1ec7n c\u00f2n \u0111\u01b0\u1ee3c sao ch\u00e9p trong c\u00e1c t\u1eadp: Thi\u00ean Nam d\u01b0 h\u1ea1 (trong \u0111\u00f3 c\u00f3 b\u00e0i ph\u00fa n\u1ed5i ti\u1ebfng Lam S\u01a1n L\u01b0\u01a1ng Th\u1ee7y ph\u00fa), Ch\u00e2u C\u01a1 th\u1eafng th\u01b0\u1edfng Chinh T\u00e2y k\u1ef7 h\u00e0nh, Minh l\u01b0\u01a1ng c\u1ea9m t\u00fa, V\u0103n minh c\u1ed5 x\u00fay, Qu\u1ef3nh uy\u1ec3n c\u1eedu ca, C\u1ed5 t\u00e2m b\u00e1ch v\u1ecbnh, Th\u1eadp gi\u1edbi c\u00f4 h\u1ed3n qu\u1ed1c ng\u1eef v\u0103n... Nh\u00e0 c\u1ea3i t\u1ed5 v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng \u0111\u1ea7y nhi\u1ec7t huy\u1ebft Nh\u1edd s\u1ef1 \u1ee7ng h\u1ed9 s\u00e1ng su\u1ed1t, quy\u1ebft li\u1ec7t c\u1ee7a nh\u00f3m \u0111\u1ea1i th\u1ea7n Nguy\u1ec5n X\u00ed, \u0110inh Li\u1ec7t..., L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng \u0111\u00e3 b\u01b0\u1edbc l\u00ean ngai v\u00e0ng gi\u1eefa l\u00fac tri\u1ec1u ch\u00ednh nh\u00e0 L\u00ea \u0111ang l\u1ee5c \u0111\u1ee5c m\u00e2u thu\u1eabn. L\u00ean n\u1eafm ch\u00ednh quy\u1ec1n, L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng nhanh ch\u00f3ng ch\u1ea5m d\u1ee9t t\u00ecnh tr\u1ea1ng phe ph\u00e1i trong cung \u0111\u00ecnh, kh\u1ea9n tr\u01b0\u01a1ng t\u1ed5 ch\u1ee9c x\u00e2y d\u1ef1ng \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc v\u1edbi m\u1ed9t tinh th\u1ea7n c\u1ea3i c\u00e1ch m\u1ea1nh m\u1ebd, t\u00e1o b\u1ea1o. V\u1ec1 c\u01a1 c\u1ea5u ch\u00ednh quy\u1ec1n c\u00e1c c\u1ea5p, \u00f4ng \u0111\u00e3 ti\u1ebfn h\u00e0nh x\u00f3a b\u1ecf h\u1ec7 th\u1ed1ng t\u1ed5 ch\u1ee9c h\u00e0nh ch\u00ednh c\u0169 th\u1eddi L\u00ea L\u1ee3i t\u1eeb 5 \u0111\u1ea1o \u0111\u1ed5i th\u00e0nh 12 \u0111\u1ea1o (t\u1ee9c 12 th\u1eeba tuy\u00ean). B\u00ean c\u1ea1nh c\u1ea3i t\u1ed5 c\u01a1 ch\u1ebf Nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc, L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t ch\u00fa \u00fd c\u00e1c bi\u1ec7n ph\u00e1p ph\u00e1t tri\u1ec3n kinh t\u1ebf, s\u1eeda \u0111\u1ed5i ch\u1ebf \u0111\u1ed9 thu\u1ebf kh\u00f3a, \u0111i\u1ec1n \u0111\u1ecba, khuy\u1ebfn kh\u00edch n\u00f4ng nghi\u1ec7p, https:\/\/thuviensach.vn","tr\u1ed3ng tr\u1ecdt, ch\u0103n nu\u00f4i, m\u1edf \u0111\u1ed3n \u0111i\u1ec1n, khai kh\u1ea9n \u0111\u1ea5t hoang. Nh\u1eefng n\u1ed7 l\u1ef1c nh\u1eb1m x\u00e2y d\u1ef1ng ph\u00e1t tri\u1ec3n \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u1ea3n \u00e1nh kh\u00e1 r\u00f5 qua c\u00e1c b\u00e0i chi\u1ebfu, ch\u1ec9 d\u1ee5 do \u00f4ng ban b\u1ed1, nh\u01b0 Chi\u1ebfu khuy\u1ebfn n\u00f4ng, Chi\u1ebfu l\u1eadp \u0111\u1ed3n \u0111i\u1ec1n, Chi\u1ebfu \u0111\u1ecbnh quan ch\u1ebf... D\u01b0\u1edbi th\u1eddi L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng, l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng qu\u1ed1c ph\u00f2ng b\u1ea3o v\u1ec7 \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc \u0111\u01b0\u1ee3c t\u0103ng c\u01b0\u1eddng h\u00f9ng h\u1eadu. Tr\u01b0\u1edbc kia, qu\u00e2n \u0111\u1ed9i chia l\u00e0m 5 \u0111\u1ea1o v\u1ec7 qu\u00e2n, nay \u0111\u1ed5i l\u00e0m 5 ph\u1ee7 \u0111\u00f4 \u0111\u1ed1c. M\u1ed7i ph\u1ee7 c\u00f3 v\u1ec7, s\u1edf. B\u00ean c\u1ea1nh c\u00f2n c\u00f3 2 \u0111\u1ea1o n\u1ed9i, ngo\u1ea1i, g\u1ed3m nhi\u1ec1u ti, v\u1ec7. Ngo\u00e0i t\u1ed5 ch\u1ee9c qu\u00e2n th\u01b0\u1eddng tr\u1ef1c, L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng c\u00f2n ch\u00fa \u00fd l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng qu\u00e2n d\u1ef1 b\u1ecb \u1edf c\u00e1c \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng. 43 \u0111i\u1ec1u qu\u00e2n ch\u00ednh L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng ban h\u00e0nh cho th\u1ea5y k\u1ef7 lu\u1eadt qu\u00e2n \u0111\u1ed9i c\u1ee7a \u00f4ng r\u1ea5t nghi\u00eam ng\u1eb7t, c\u00f3 s\u1ee9c chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u cao. Ng\u01b0\u1eddi kh\u1edfi x\u01b0\u1edbng b\u1ed9 lu\u1eadt H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c B\u1ed9 lu\u1eadt H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng th\u00e0nh t\u1ef1u \u0111\u00e1ng t\u1ef1 h\u00e0o nh\u1ea5t c\u1ee7a s\u1ef1 nghi\u1ec7p L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng v\u00e0 c\u1ee7a c\u1ea3 th\u1eddi \u0111\u1ea1i \u00f4ng. S\u1ef1 ra \u0111\u1eddi c\u1ee7a b\u1ed9 lu\u1eadt H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c \u0111\u01b0\u1ee3c xem l\u00e0 s\u1ef1 ki\u1ec7n \u0111\u00e1nh d\u1ea5u tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 v\u0103n minh cao c\u1ee7a x\u00e3 h\u1ed9i Vi\u1ec7t Nam h\u1ed3i th\u1ebf k\u1ef7 15. L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng, ng\u01b0\u1eddi kh\u1edfi x\u01b0\u1edbng lu\u1eadt H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c, l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi th\u1ef1c hi\u1ec7n nghi\u00eam ch\u1ec9nh ph\u00e1p lu\u1eadt \u0111\u00e3 ban h\u00e0nh. \u00d4ng \u0111\u00e3 thu l\u1ea1i quy\u1ec1n ch\u1ec9 huy c\u1ee7a t\u1ed5ng qu\u00e2n \u0111\u00f4 \u0111\u1ed1c L\u00ea Thi\u1ec7t v\u00ec con L\u00ea Thi\u1ec7t gi\u1eefa ban ng\u00e0y ph\u00f3ng ng\u1ef1a tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng ph\u1ed1 v\u00e0 dung t\u00fang gia n\u00f4 \u0111\u00e1nh ng\u01b0\u1eddi. L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng th\u01b0\u1eddng b\u1ea3o v\u1edbi c\u00e1c quan r\u1eb1ng: \\\"Ph\u00e1p lu\u1eadt l\u00e0 ph\u00e9p t\u1eafc chung c\u1ee7a Nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc, ta v\u00e0 c\u00e1c ng\u01b0\u1eddi ph\u1ea3i c\u00f9ng tu\u00e2n theo\\\". Ng\u01b0\u1eddi ph\u00e1t tri\u1ec3n nh\u1eefng gi\u00e1 tr\u1ecb v\u0103n h\u00f3a d\u00e2n t\u1ed9c V\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng di\u1ec7n v\u0103n h\u00f3a L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng \u0111\u00e3 c\u00f3 c\u00f4ng t\u1ea1o l\u1eadp cho th\u1eddi \u0111\u1ea1i m\u1ed9t n\u1ec1n v\u0103n h\u00f3a v\u1edbi m\u1ed9t di\u1ec7n m\u1ea1o ri\u00eang, kh\u1eb3ng \u0111\u1ecbnh m\u1ed9t giai \u0111o\u1ea1n ph\u00e1t tri\u1ec3n m\u1edbi c\u1ee7a l\u1ecbch s\u1eed v\u0103n h\u00f3a d\u00e2n t\u1ed9c. C\u00f9ng v\u1edbi vi\u1ec7c x\u00e2y d\u1ef1ng thi\u1ebft ch\u1ebf m\u1edbi, L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng \u0111\u1ea9y m\u1ea1nh ph\u00e1t tri\u1ec3n gi\u00e1o d\u1ee5c, \u0111\u00e0o t\u1ea1o nh\u00e2n t\u00e0i. \u1edf Vi\u1ec7t Nam th\u1eddi phong ki\u1ebfn, ch\u01b0a bao gi\u1edd n\u1ec1n gi\u00e1o d\u1ee5c, thi c\u1eed l\u1ea1i th\u1ecbnh \u0111\u1ea1t c\u0169ng nh\u01b0 vai tr\u00f2 c\u1ee7a tr\u00ed th\u1ee9c l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ec1 cao nh\u01b0 \u0111\u1eddi L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng. Ngo\u00e0i H\u00e0n l\u00e2m vi\u1ec7n, Qu\u1ed1c s\u1eed vi\u1ec7n, Nh\u00e0 Th\u00e1i h\u1ecdc, Qu\u1ed1c T\u1eed Gi\u00e1m l\u00e0 nh\u1eefng c\u01a1 quan v\u0103n h\u00f3a, gi\u00e1o d\u1ee5c l\u1edbn. L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng c\u00f2n cho x\u00e2y kho b\u00ed th\u01b0 ch\u1ee9a s\u00e1ch, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t \u0111\u00e3 s\u00e1ng l\u1eadp H\u1ed9i Tao \u0110\u00e0n bao g\u1ed3m nh\u1eefng nh\u00e0 v\u0103n h\u00f3a c\u00f3 ti\u1ebfng \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi m\u00e0 L\u00ea Th\u00e1nh T\u00f4ng l\u00e0 Tao \u0110\u00e0n ch\u1ee7 so\u00e1i. \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd to\u00e0n th\u01b0 c\u1ee7a Ng\u00f4 S\u0129 Li\u00ean, H\u1ed3ng \u0110\u1ee9c qu\u1ed1c \u00e2m thi t\u1eadp, H\u1ed3ng https:\/\/thuviensach.vn"]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook