Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore BÍ MẬT TỬ CẤM THÀNH

BÍ MẬT TỬ CẤM THÀNH

Published by SÁCH HAY - SƯU TẦM, 2023-04-02 11:59:07

Description: Truyện lịch sử

Search

Read the Text Version

["v\u01b0\u01a1ng\u201d c\u1ed5 k\u00ednh n\u00e0y, nh\u01b0 th\u1ebf l\u00e0 m\u1ed9t l\u1eddi ch\u00fac t\u1ed1t \u0111\u1eb9p \u0111\u1ed1i v\u1edbi d\u00e2n ch\u00fang to\u00e0n th\u00e0nh. Trong l\u1ecbch s\u1eed, gi\u1ed1ng nh\u01b0 B\u1ea1ch V\u00e2n qu\u00e1n, mi\u1ebfu \u0110\u00f4ng Nh\u1ea1c, ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Chung c\u0169ng c\u00f3 t\u1eadp t\u1ee5c n\u00e9m l\u1ed7 ti\u1ec1n. H\u00e0ng n\u0103m t\u1eeb ng\u00e0y m\u00f9ng m\u1ed9t \u0111\u1ebfn ng\u00e0y m\u01b0\u1eddi l\u0103m th\u00e1ng gi\u00eang \u00e2m l\u1ecbch, ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Chung t\u1ed5 ch\u1ee9c h\u1ed9i ch\u00f9a, v\u00e0o nh\u1eefng ng\u00e0y n\u00e0y, s\u01b0 t\u0103ng trong ch\u00f9a treo m\u1ed9t c\u00e1i thanh la nh\u1ecf b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng d\u01b0\u1edbi l\u1ed7 tr\u00f2n b\u00ean quai \u0111\u1ed3ng tr\u00ean \u0111\u1ec9nh \u0111\u1ea1i chung, \u0111\u1ed3n r\u1eb1ng n\u1ebfu d\u00f9ng ti\u1ec1n \u0111\u1ed3ng n\u00e9m tr\u00fang thanh la th\u00ec s\u1ebd \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u00fac, ph\u00e1t t\u00e0i. Th\u1ebf l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi v\u00e0o ch\u00f9a l\u1ec5 Ph\u1eadt, ng\u01b0\u1eddi du ngo\u1ea1n... \u0111\u1ec1u n\u00f4 n\u1ee9c tranh nhau leo l\u00ean l\u1ea7u n\u00e9m, nh\u1ea5t th\u1eddi trong l\u1ea7u nh\u1eefng ti\u1ebfng leng keng kh\u00f4ng ng\u1edbt, c\u00f2n b\u00ean d\u01b0\u1edbi chu\u00f4ng th\u00ec ch\u1ea5t \u0111\u1ed1ng ti\u1ec1n \u0111\u1ed3ng. Theo ghi ch\u00e9p \u201cc\u00f3 ng\u01b0\u1eddi n\u00e9m \u0111\u1ebfn m\u1ea5y tr\u0103m \u0111\u1ed3ng \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng tr\u00fang m\u00e0 v\u1eabn n\u00e9m\u201d. T\u1eeb th\u00e1ng 11 n\u0103m 1984, ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Chung ch\u00ednh th\u1ee9c th\u00e0nh l\u1eadp \u201cNh\u00e0 b\u1ea3o t\u00e0ng chu\u00f4ng c\u1ed5 ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Chung\u201d \u0111\u1ebfn nay \u0111\u00e3 l\u1ea7n lu\u1ee3t tr\u01b0ng t\u1eadp \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ea5y tr\u0103m chi\u1ebfc chu\u00f4ng c\u1ed5 c\u00e1c lo\u1ea1i. Chu\u00f4ng lo\u1ea1i to c\u00f3 c\u00e1i cao t\u1edbi hai t\u1ea7ng l\u1ea7u, nh\u1ecf ch\u1ec9 l\u1edbn b\u1eb1ng chung r\u01b0\u1ee3u; xa c\u00f3 c\u00e1i chu\u00f4ng g\u1ed1m t\u1eeb x\u00e3 h\u1ed9i nguy\u00ean th\u1ee7y, g\u1ea7n c\u00f3 chu\u00f4ng \u0111\u00fac \u1edf th\u1eddi D\u00e2n qu\u1ed1c. Nh\u1eefng chi\u1ebfc chu\u00f4ng c\u1ed5 n\u00e0y ph\u00e2n b\u1ed1 \u1edf c\u00e1c \u0111i\u1ec7n \u0111\u01b0\u1eddng trong ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Chung, h\u00ecnh th\u00e0nh n\u00ean \u201cr\u1eebng chu\u00f4ng\u201d n\u1ee9c ti\u1ebfng xa g\u1ea7n. CH\u00d9A PH\u00c1P H\u1ea2I Ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda nam ch\u00e2n n\u00fai Th\u00fay Vi, ph\u00eda b\u1eafc th\u00f4n M\u00f4 Th\u1ee9c Kh\u1ea9u, thu\u1ed9c khu Th\u1ea1ch C\u1ea3nh S\u01a1n, l\u00e0 m\u1ed9t t\u1eeb vi\u1ec7n ho\u00e0ng gia th\u1eddi Minh, n\u1ed5i ti\u1ebfng v\u1edbi nh\u1eefng b\u1ee9c tranh b\u00edch h\u1ecda. Theo bia v\u0103n \u201cPh\u00e1p H\u1ea3i thi\u1ec1n t\u1ef1 bi\u201d ghi ch\u00e9p, Ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i do vi\u00ean th\u00e1i gi\u00e1m th\u00e2n c\u1eadn c\u1ee7a Minh Anh T\u00f4ng l\u00e0 L\u00fd \u0110\u1ed3ng \u0111\u01b0a ra ch\u1ee7 tr\u01b0\u01a1ng v\u00e0 quy\u00ean ti\u1ec1n, b\u1ed9 c\u00f4ng c\u1ee7a cung \u0111\u00ecnh ph\u1ee5 tr\u00e1ch x\u00e2y d\u1ef1ng; ho\u00e0n th\u00e0nh v\u00e0o n\u0103m th\u1ee9 t\u00e1m ni\u00ean hi\u1ec7u Ch\u00ednh Th\u1ed1ng tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1443). Nghe n\u00f3i m\u1ed9t \u0111\u00eam L\u00fd \u0110\u1ed3ng m\u01a1 th\u1ea5y m\u1ed9t n\u01a1i \u201cti\u00ean c\u1ea3nh\u201d phong c\u1ea3nh c\u1ef1c k\u1ef3 t\u01b0\u01a1i \u0111\u1eb9p. H\u00f4m sau \u00f4ng ta t\u1ea5u tr\u00ecnh v\u1edbi ho\u00e0ng \u0111\u1ebf r\u1ed3i \u0111i t\u00ecm ki\u1ebfm kh\u1eafp n\u01a1i theo c\u1ea3nh trong m\u1ed9ng, cu\u1ed1i c\u00f9ng \u0111\u00e3 t\u00ecm th\u1ea5y ch\u00e2n n\u00fai Th\u00fay Vi, n\u01a1i qu\u1ea7n s\u01a1n bao b\u1ecdc, t\u00f9ng b\u00e1ch xanh bi\u1ebfc, hoa c\u00f3 xanh um, khung c\u1ea3nh tuy\u1ec7t m\u0129. Th\u1ebf l\u00e0 b\u1eaft \u0111\u1ea7u t\u1eeb m\u00f9a xu\u00e2n n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 t\u01b0 (n\u0103m 1439) b\u00e8n b\u1eaft tay \u0111\u1ed9ng th\u1ed5 v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn \u1edf \u0111\u00e2y, x\u00e2y d\u1ef1ng t\u1ef1 vi\u1ec7n. \u0110\u01b0\u01a1ng th\u1eddi r\u1ea5t nhi\u1ec1u quan l\u1ea1i, l\u1ea1t ma, t\u0103ng ni \u0111\u1ec1u xu\u1ea5t ti\u1ec1n gi\u00fap \u0111\u1ee1, tr\u1ea3i qua th\u1eddi gian b\u1ed1n n\u0103m r\u01b0\u1ee1i, ch\u00f9a \u0111\u00e3 ho\u00e0n th\u00e0nh c\u00f4ng vi\u1ec7c v\u00e0o th\u00e1ng 10 n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 t\u00e1m (n\u0103m 1443). Anh T\u00f4ng ban t\u00ean l\u00e0 \u201cPh\u00e1p H\u1ea3i thi\u1ec1n t\u1ef1\u201d v\u00e0 ban cho m\u1ed9t b\u1ed9 \u201c\u0110\u1ea1i T\u1ea1ng kinh\u201d \u0111\u1ec3 c\u1ea5t gi\u1eef trong ch\u00f9a.","Ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi c\u00f3 quy m\u00f4 h\u00f9ng v\u0129, b\u1ed1 c\u1ee5c ch\u1eb7t ch\u1ebd, ngo\u00e0i b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng ra c\u00f2n c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u c\u00e1c ki\u1ebfn tr\u00fac kh\u00e1c nh\u01b0 \u0111i\u1ec7n T\u1eeb Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, \u0111i\u1ec7n H\u1ed9 Ph\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng, Gi\u00e0 Lam \u0111\u01b0\u1eddng, hai T\u1ed5 s\u01b0 \u0111\u01b0\u1eddng, \u0111i\u1ec7n D\u01b0\u1ee3c S\u01b0, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, l\u1ea7u T\u00e0ng Kinh v\u00e0 v\u00e2n \u0111\u01b0\u1eddng, kho b\u1ebfp, li\u00eau ph\u00f3ng, quy m\u00f4 l\u1edbn h\u01a1n hi\u1ec7n nay r\u1ea5t nhi\u1ec1u, h\u01a1n n\u1eefa trong nhi\u1ec1u \u0111i\u1ec7n \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ec1u c\u00f3 nh\u1eefng b\u1ee9c tranh b\u00edch h\u1ecda \u201cm\u00e0u s\u1eafc r\u1ef1c r\u1ee1\u201d tinh x\u1ea3o, trang tr\u00ed c\u1ef1c k\u1ef3 \u0111\u1eb9p \u0111\u1ebd. \u0110\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00e0 tr\u1ea3i qua h\u01a1n 500 n\u0103m b\u1ecb d\u00e3i d\u1ea7u, tuy \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c tu s\u1eeda, nh\u01b0ng \u0111\u1ebfn khi gi\u1ea3i ph\u00f3ng, ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i \u0111\u00e3 v\u00f4 c\u00f9ng \u0111\u1ed5 n\u00e1t, ch\u1ec9 c\u00f2n l\u1ea1i b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, b\u00edch h\u1ecda l\u1eebng danh kh\u1eafp n\u01a1i c\u0169ng ch\u1ec9 c\u00f2n h\u01a1n ch\u1ee5c b\u1ee9c. N\u0103m 1957, ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i \u0111\u01b0\u1ee3c quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh, sau \u0111\u00f3 ch\u00ednh ph\u1ee7 nhi\u1ec1u l\u1ea7n tr\u00edch ti\u1ec1n, l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, \u0111i\u1ec7n H\u1ed9 Ph\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng, Gi\u00e0 Lam \u0111\u01b0\u1eddng, hai T\u1ed5 s\u01b0 \u0111\u01b0\u1eddng v\u00e0 ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n, tr\u00f9ng tu \u0111i\u1ec7n T\u1ee9 \u0110\u1ea1i Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng v\u00e0 m\u00f4n \u0111\u00ecnh \u0110\u00f4ng, T\u00e2y. N\u0103m 1996, Qu\u1ed1c v\u0169 vi\u1ec7n c\u00f4ng b\u1ed1 ch\u00f9a n\u00e0y l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt tr\u1ecdng \u0111i\u1ec3m c\u1ee7a c\u1ea3 n\u01b0\u1edbc. Ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i c\u00f3 c\u00e1i g\u1ecdi l\u00e0 \u201ct\u1ee9 tuy\u1ec7t\u201d. \u201c\u0110\u1ec7 nh\u1ea5t tuy\u1ec7t\u201d ch\u00ednh l\u00e0 b\u00edch h\u1ecda tinh x\u1ea3o ho\u00e0n m\u0129. Trong ch\u00f9a ch\u1ec9 c\u00f2n l\u1ea1i m\u01b0\u1eddi b\u1ee9c b\u00edch h\u1ecda, v\u1ebd \u1edf t\u01b0\u1eddng trong b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, t\u01b0\u1eddng hi\u00ean sau v\u00e0 tr\u00ean t\u01b0\u1eddng nh\u00e0 \u0111\u00f4ng, t\u00e2y. Tranh tr\u00ean t\u01b0\u1eddng ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0 b\u1ee9c \u201cPh\u1eadt h\u1ed9i \u0111\u1ed3\u201d, trong \u0111\u00e1m m\u00e2y l\u00e0nh v\u1ea5n v\u00edt v\u1ebd ba m\u01b0\u01a1i h\u00ecnh Nh\u01b0 Lai, B\u1ed3 T\u00e1t v\u00e0 ti\u00ean n\u1eef, \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m n\u1ec1n b\u1eb1ng c\u00e1c lo\u1ea1i k\u00ec hoa d\u1ecb th\u1ea3o m\u00e0u \u0111\u1eadm nh\u01b0 m\u1eabu \u0111\u01a1n, hoa sen, nguy\u1ec7t qu\u00fd, b\u1ed3 \u0111\u1ec1, ba ti\u00eau v\u00e0 h\u00ecnh voi tr\u1eafng, s\u01b0 t\u1eed, l\u1ee3n r\u1eebng sinh \u0111\u1ed9ng nh\u01b0 th\u1eadt, c\u1ea3 b\u1ee9c tranh nh\u01b0 bay l\u01b0\u1ee3n ph\u1ea5p ph\u1edbi, trang tr\u1ecdng nghi\u00eam t\u00fac. Hai b\u00ean t\u01b0\u1eddng hi\u00ean sau l\u00e0 b\u1ee9c \u201cL\u1ec5 Ph\u1eadt H\u1ed9 Ph\u00e1p \u0111\u1ed3\u201d do h\u1eadu \u0111\u1ebf, thi\u00ean long b\u00e1t b\u1ed9 v\u00e0 ch\u00fang qu\u1ef7 t\u1ed5 th\u00e0nh. Trong b\u1ee9c tranh nh\u00e2n v\u00e2t \u0111\u00f4ng \u0111\u00fac m\u1ed7i ng\u01b0\u1eddi m\u1ed9t phong th\u00e1i di\u1ec7n m\u1ea1o, t\u1eebng nh\u00f3m n\u0103m ba ng\u01b0\u1eddi, c\u00f9ng ph\u1ed1i h\u1ee3p th\u1ed1ng nh\u1ea5t m\u00e0 c\u00f3 bi\u1ebfn h\u00f3a. Nh\u00e2n v\u1eadt ph\u1ee5c s\u1ee9c hoa l\u1ec7, phong th\u00e1i \u0111oan trang, d\u00e2y tua ph\u1ea5p ph\u1edbi, m\u00e0u s\u1eafc n\u1ed3ng \u0111\u1eadm, h\u00ecnh th\u00e0nh c\u1ea3nh t\u01b0\u1ee3ng c\u1ea3 b\u01b0c t\u01b0\u1eddng lay \u0111\u1ed9ng, \u0111\u1eb9p \u0111\u1ebd v\u00f4 c\u00f9ng. \u0110\u1eb1ng sau b\u1ee9c t\u01b0\u1eddng l\u00e0 h\u00ecnh ba \u0111\u1ea1i s\u0129 Quan \u00c2m, V\u0103n Th\u00f9, Ph\u1ed5 Hi\u1ec1n, b\u1ee9c Th\u1ee7y nguy\u1ec7t Quan \u00c2m \u1edf gi\u1eefa \u0111\u01b0\u1ee3c v\u1ebd xu\u1ea5t s\u1eafc nh\u1ea5t. Vai b\u00e0 kho\u00e1c t\u1ea5m sa m\u1ecfng, c\u1ed5 \u0111eo chu\u1ed7i h\u1ea1t v\u00f2ng, n\u1eeda th\u00e2n \u0111\u1ec3 h\u1edf, da d\u1ebb \u0111\u1ea7y \u0111\u1eb7n, phong th\u00e1i \u01b0u m\u0129, n\u00e9t m\u1eb7t \u00f4n h\u00f2a \u0111oan trang, \u0111em l\u1ea1i cho ng\u01b0\u1eddi ta c\u1ea3m gi\u00e1c xu\u1ea5t th\u1ebf si\u00eau ph\u00e0m, thanh t\u00e2n th\u00e2n thi\u1ebft. B\u00edch h\u1ecda c\u1ee7a ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i v\u1edbi kh\u00ed \u0111\u1ed9 phi ph\u00e0m v\u00e0 ma l\u1ef1c ngh\u1ec7 thu\u1eadt kh\u00f4ng g\u00ec s\u00e1nh n\u1ed5i c\u1ee7a n\u00f3 \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh b\u00e1u v\u1eadt r\u1ef1c r\u1ee1 ng\u00e0n n\u0103m trong n\u1ec1n v\u0103n h\u00f3a Hoa H\u1ea1, \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1c chuy\u00ean gia c\u00f3 li\u00ean quan ca ng\u1ee3i l\u00e0 \u0111\u1ec7 nh\u1ea5t b\u00edch h\u1ecda c\u1ee7a th\u1eddi Minh, Trung Qu\u1ed1c, c\u00f3 th\u1ec3 s\u00e1nh ngang v\u1edbi b\u00edch h\u1ecda \u1edf cung V\u0129nh L\u1ea1c. Nh\u01b0ng t\u00e1c gi\u1ea3 c\u1ee7a c\u00e1c b\u1ee9c b\u00edch h\u1ecda m\u1ea5y tr\u0103m n\u0103m nay l\u1ea1i kh\u00f4ng","\u0111\u01b0\u1ee3c ai bi\u1ebft. G\u1ea7n \u0111\u00e2y tr\u00ean s\u01b0\u1eddn n\u00fai ph\u00eda t\u00e2y ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i \u0111\u00e3 ph\u00e1t hi\u1ec7n ra m\u1ed9t t\u1ea5m tr\u01b0\u1edbng \u0111\u00e1 nghi\u00eam kinh t\u00e1m m\u1eb7t, l\u1eadp v\u00e0o n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 ch\u00edn tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh (n\u0103m 1444), ph\u00eda b\u00ean tr\u00ean ngo\u00e0i kh\u1eafc t\u00ean ch\u00edn m\u01b0\u01a1i ch\u00edn ng\u01b0\u1eddi xu\u1ea5t ti\u1ec1n gi\u00fap \u0111\u1ee1 ra c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean c\u1ee7a m\u01b0\u1eddi m\u1ea5y ng\u01b0\u1eddi th\u1ee3 m\u1ed9c, th\u1ee3 x\u00e2y, th\u1ee3 \u0111i\u00eau kh\u1eafc v\u00e0 c\u00e1c quan \u0111\u00fac, kh\u1eafc t\u01b0\u1ee3ng nh\u01b0 L\u1ee5c Quy, H\u1ee9a T\u01b0\u1eddng, quan h\u1ecda s\u0129 nh\u01b0 Ph\u00fac Thanh, V\u01b0\u01a1ng Th\u1ee9, h\u1ecda s\u0129 Tr\u01b0\u01a1ng B\u00ecnh, V\u01b0\u01a1ng Ngh\u0129a, C\u1ed1 Thu\u1eadn, L\u00fd Nguy\u00ean, Phan Ph\u00fac, T\u1eeb Ph\u00fac L\u00e2m. Kinh tr\u01b0\u1edbng n\u00e0y l\u1eadp v\u00e0o n\u0103m th\u1ee9 hai sau khi ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i x\u00e2y xong, do Tr\u1ea7n T\u0129nh thu\u1ed9c b\u1ed9 c\u00f4ng vi\u1ebft. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi n\u00e0y \u0111\u1ec1u l\u00e0 th\u1ee3 x\u00e2y d\u1ef1ng ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi. Nh\u1eefng b\u1ee9c t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt v\u00e0 b\u00edch h\u1ecda trong ch\u00f9a c\u0169ng ch\u00ednh l\u00e0 ki\u1ec7t t\u00e1c c\u1ee7a nh\u1eefng quan \u0111\u00fac kh\u1eafc t\u01b0\u1ee3ng, quan h\u1ecda s\u0129, h\u1ecda s\u0129 n\u00e0y. Tr\u1ea7n nh\u00e0 c\u1ee7a b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng l\u00e0 \u201c\u0111\u1ec7 nh\u1ecb tuy\u1ec7t\u201d c\u1ee7a ch\u00f9a Ph\u00e1p H\u1ea3i. Tr\u1ea7n nh\u00e0 l\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac c\u00f3 t\u00ednh trang tr\u00ed \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa tr\u1ea7n \u0111i\u1ec7n. B\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng c\u00f3 ba trang tr\u00ed ki\u1ec3u n\u00e0y \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng, ph\u00eda t\u00e2y v\u00e0 ch\u00ednh gi\u1eefa, trang tr\u00ed \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa v\u1ebd T\u00ec L\u01b0 Ph\u1eadt M\u1ea1n \u0110\u00e0 La, ph\u00eda \u0111\u00f4ng v\u1ebd D\u01b0\u1ee3c S\u01b0 Ph\u1eadt M\u1ea1n \u0110\u00e0 La, ph\u00eda t\u00e2y v\u1ebd A Di \u0110\u00e0 Ph\u1eadt M\u1ea1n \u0110\u00e0 La. Ba trang tr\u00ed n\u00e0y x\u1ebfp th\u1eb3ng h\u00e0ng, k\u1ebft c\u1ea5u kh\u00e9o l\u00e9o, tay ngh\u1ec1 tinh t\u1ebf, m\u00e0u s\u1eafc hoa m\u0129, \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o ri\u00eang bi\u1ec7t. \u201c\u0110\u1ec7 tam tuy\u1ec7t\u201d l\u00e0 chu\u00f4ng \u0111\u1ed3ng trong ch\u00f9a. Chu\u00f4ng \u0111\u1ed3ng hi\u1ec7n c\u00f2n \u0111\u1eb7t \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng ngo\u00e0i b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, cao g\u1ea7n hai m\u00e9t, \u0111\u01b0\u1eddng k\u00ednh mi\u1ec7ng chu\u00f4ng 1,3m, n\u1eeda tr\u00ean th\u00e2n chu\u00f4ng v\u00e0 tr\u00ean v\u00e1ch trong c\u1ee7a chu\u00f4ng \u0111\u00fac \u0111\u1ea7y kinh ch\u00fa ti\u1ebfng H\u00e1n, ti\u1ebfng Ph\u1ea1n v\u00e0 t\u00ean h\u1ecd h\u01a1n m\u1ed9t ngh\u00ecn ng\u01b0\u1eddi quy\u00ean ti\u1ec1n x\u00e2y ch\u00f9a. Theo kh\u1ea3o ch\u1ee9ng, nh\u1eefng kinh ch\u00fa n\u00e0y ho\u00e0n to\u00e0n gi\u1ed1ng v\u1edbi kinh ch\u00fa \u0111\u00fac tr\u00ean \u0111\u1ea1i chung V\u0129nh L\u1ea1c - vua c\u1ee7a c\u00e1c lo\u1ea1i chu\u00f4ng trong ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Chung. \u0110i\u1ec3m kh\u00e1c bi\u1ec7t l\u00e0 kinh ch\u00fa tr\u00ean \u0111\u1ea1i chung V\u0129nh L\u1ea1c kh\u00f4ng c\u00f3 ch\u1ee7 \u0111\u1ec1 c\u00f2n tr\u00ean chi\u1ebfc chu\u00f4ng n\u00e0y c\u00f3 \u0111\u00fac ch\u1ee7 \u0111\u1ec1, do \u0111\u00f3 \u0111\u00e3 cung c\u1ea5p nh\u1eefng t\u01b0 li\u1ec7u tham kh\u1ea3o \u0111\u00e1ng tin c\u1eady \u0111\u1ec3 nghi\u00ean c\u1ee9u \u0111\u1ea1i chung V\u0129nh L\u1ea1c. Chu\u00f4ng n\u00e0y t\u1ea1o h\u00ecnh \u0111oan trang, tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 \u0111\u00fac tinh t\u1ebf, g\u00f5 nh\u1eb9 th\u00ec ti\u1ebfng chu\u00f4ng tr\u00f2n, \u0111\u1ea7y, th\u00e2m tr\u1ea7m, g\u00f5 m\u1ea1nh th\u00ec vang v\u1ecdng, d\u01b0 \u00e2m k\u00e9o d\u00e0i, vang xa m\u1ea5y ch\u1ee5c d\u1eb7m. Cu\u1ed1i c\u00f9ng \u201c\u0111\u1ec7 t\u1ee9 tuy\u1ec7t\u201d l\u00e0 hai c\u00e2y t\u00f9ng v\u1ecf b\u1ea1c \u1edf hai b\u00ean \u0111\u00f4ng t\u00e2y, tr\u01b0\u1edbc b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng. M\u1ed7i c\u00e2y \u0111\u1ec1u cao g\u1ea7n tr\u0103m th\u01b0\u1edbc, c\u0169ng m\u1ed7i c\u00e2y ph\u00e2n l\u00e0m ba nh\u00e1nh l\u1edbn, v\u1ecf c\u00e2y c\u00f3 m\u00e0u tr\u1eafng s\u1eefa, ph\u00e1t ra \u00e1nh s\u00e1ng b\u1ea1c, nh\u01b0 th\u1ec3 r\u1ed3ng b\u1ea1c bay l\u00ean tr\u1eddi. Chu vi th\u00e2n c\u00e2y ph\u00eda t\u00e2y to \u0111\u1ebfn 5,86m, chu vi th\u00e2n c\u00e2y ph\u00eda \u0111\u00f4ng l\u00e0 4,22m, c\u00e0nh l\u00e0 um t\u00f9m, b\u00f3ng r\u00e2m che n\u1eeda s\u00e2n, theo kh\u1ea3o ch\u1ee9ng c\u1ee7a c\u00e1c chuy\u00ean gia \u0111\u1ec1u l\u00e0 t\u00f9ng c\u1ed5 ngh\u00ecn n\u0103m, l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng lo\u1ea1i c\u00e2y l\u1edbn nh\u1ea5t c\u1ee7a khu v\u1ef1c B\u1eafc Kinh, l\u00e0 v\u0103n v\u1eadt s\u1ed1ng. CH\u00d9A NG\u0168 TH\u00c1P (Ch\u00f9a Ch\u00e2n Gi\u00e1c)","Ch\u00f9a Ng\u0169 Th\u00e1p, nguy\u00ean c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Ch\u00e2n Gi\u00e1c, n\u1eb1m \u1edf s\u1ed1 4 th\u00f4n Ng\u0169 Th\u00e1p T\u1ef1, ph\u00eda \u0111\u00f4ng c\u1ea7u B\u1ea1ch Th\u1ea1ch ngo\u00e0i T\u00e2y Tr\u1ef1c m\u00f4n thu\u1ed9c khu H\u1ea3i \u0110i\u1ec7n, l\u00e0 ch\u00f9a L\u1ea1t ma gi\u00e1o ho\u00e0ng gia c\u1ee7a hai \u0111\u1eddi Minh, Thanh, l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt tr\u1ecdng \u0111i\u1ec3m to\u00e0n qu\u1ed1c \u0111\u1ee3t m\u1ed9t. Ch\u00f9a Ng\u0169 Th\u00e1p b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi V\u0129nh L\u1ea1c tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1403 \u2013 1424). L\u00fac \u0111\u00f3, cao t\u0103ng \u1ea4n \u0110\u1ed9 \u0110\u1ecbch Ban \u0111\u1ebfn B\u1eafc Kinh, ti\u1ebfn c\u1ed1ng cho ho\u00e0ng \u0111\u1ebf V\u0129nh L\u1ea1c n\u0103m pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt b\u1eb1ng v\u00e0ng v\u00e0 m\u00f4 h\u00ecnh b\u1ea3o th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng, ho\u00e0ng \u0111\u1ebf V\u0129nh L\u1ea1c tri\u1ec7u ki\u1ebfn \u00f4ng \u1edf \u0111i\u1ec7n V\u0169 Anh trong T\u1eed C\u1ea5m th\u00e0nh, phong cho \u00f4ng l\u00e0 \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c s\u01b0, ban cho kim \u1ea5n v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng ri\u00eang cho \u00f4ng m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a. N\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 ch\u00edn tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh (n\u0103m 1473), \u201cs\u1eafc ki\u1ebfn Kim C\u01b0\u01a1ng b\u1ea3o t\u1ecda th\u00e1p\u201d theo m\u00f4 h\u00ecnh m\u00e0 \u0110\u1ecbch Ban \u0111em \u0111\u1ebfn \u0111\u00e3 ho\u00e0n c\u00f4ng. V\u00ec h\u00ecnh ch\u1ebf th\u00e1p ki\u1ec3u Kim C\u01b0\u01a1ng b\u1ea3o t\u1ecda l\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng n\u0103m t\u00f2a th\u00e1p nh\u1ecf tr\u00ean c\u00f9ng m\u1ed9t \u0111\u00e0i cao, n\u00ean ch\u00f9a Ch\u00e2n Gi\u00e1c \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 ch\u00f9a Ng\u0169 Th\u00e1p, s\u1eed d\u1ee5ng \u0111\u1ebfn ng\u00e0y nay. N\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi s\u00e1u tri\u1ec1u nh\u00e0 Thanh (n\u0103m 1751), n\u0103m th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i s\u00e1u (n\u0103m 1761), \u0111\u1ec3 ch\u00fac th\u1ecd tu\u1ed5i s\u00e1u m\u01b0\u01a1i, b\u1ea3y m\u01b0\u01a1i cho m\u1eb9 m\u00ecnh, ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long \u0111\u00e3 t\u1eebng hai l\u1ea7n \u0111\u1ea1i tu ch\u00f9a Ch\u00e2n Gi\u00e1c v\u00e0 \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Ch\u00ednh Gi\u00e1c \u0111\u1ec3 tr\u00e1nh t\u00ean h\u00fay c\u1ee7a ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Ung Ch\u00ednh (t\u1ee9c cha c\u1ee7a C\u00e0n Long) l\u00e0 D\u1eadn Ch\u00e2n. \u0110\u00e2y c\u0169ng l\u00e0 th\u1eddi k\u1ef3 c\u1ef1c th\u1ecbnh c\u1ee7a ch\u00f9a Ch\u00e2n Gi\u00e1c. \u0110\u01b0\u01a1ng th\u1eddi tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa \u1edf trong ch\u00f9a c\u00f3 c\u1ed5ng ch\u00e0o, c\u1ed5ng ch\u00f9a, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda, \u0111i\u1ec7n T\u00ec L\u01b0, hai b\u00ean \u0111\u00f4ng t\u00e2y l\u00e0 h\u01a1n 200 gian t\u1ef1 x\u00e1, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n, h\u00e0nh lang... t\u1eebng l\u00e0 m\u1ed9t t\u1ef1 vi\u1ec7n Ho\u00e0ng gia r\u1ea5t c\u00f3 quy m\u00f4. Cu\u1ed1i th\u1eddi Thanh, m\u1ed9t tr\u1eadn h\u1ecfa ho\u1ea1n l\u1edbn \u0111\u00e3 thi\u00eau h\u1ee7y to\u00e0n b\u1ed9 \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i, ch\u1ec9 c\u00f3 ng\u00f4i th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda k\u1ebft c\u1ea5u b\u1eb1ng g\u1ea1ch \u0111\u00e1 may m\u1eafn tho\u00e1t n\u1ea1n, \u0111\u1ee9ng s\u1eebng s\u1eefng m\u1ed9t m\u00ecnh gi\u1eefa \u0111\u1ed1ng g\u1ea1ch ng\u00f3i \u0111\u1ed5 n\u00e1t. V\u00e0 c\u0169ng ch\u00ednh ng\u00f4i th\u00e1p c\u1ee7a ch\u00f9a Ng\u0169 Th\u00e1p c\u00f2n s\u00f3t l\u1ea1i n\u00e0y \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t ng\u00f4i th\u00e1p t\u1ea1o h\u00ecnh th\u00e1p tinh m\u0129 nh\u1ea5t, c\u00f3 ni\u00ean \u0111\u1ea1i s\u1edbm nh\u1ea5t trong s\u1ed1 \u00edt nh\u1eefng lo\u1ea1i h\u00ecnh th\u00e1p t\u01b0\u01a1ng t\u1ef1 hi\u1ec7n c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c (nh\u01b0 th\u00e1p Thanh T\u1ecbnh H\u00f3a Th\u00e0nh c\u1ee7a ch\u00f9a T\u00e2y Ho\u00e0ng, th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n B\u1eafc Kinh, th\u00e1p Lan Nh\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a ch\u00f9a Di\u1ec7u Kham, V\u00e2n Nam, b\u1ea3o th\u00e1p x\u00e1 l\u1ecb Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda c\u1ee7a ch\u00f9a T\u1eeb L\u0103ng, N\u1ed9i M\u00f4ng...), gi\u00e1 tr\u1ecb ngh\u1ec7 thu\u1eadt r\u1ea5t cao. Th\u00e1p n\u00e0y c\u00f3 k\u1ebft c\u1ea5u, ngo\u00e0i b\u1eb1ng \u0111\u00e1 trong l\u00e0 g\u1ea1ch, ph\u1ea7n d\u01b0\u1edbi l\u00e0 n\u1ec1n m\u00f3ng b\u1eb1ng \u0111\u00e1 ki\u1ec3u t\u00f2a Tu Di, v\u00e0nh \u0111ai b\u00ean ngo\u00e0i n\u1ec1n m\u00f3ng c\u00f3 kh\u1eafc ch\u1eef Ph\u1ea1n, t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt, Ph\u00e1p kh\u00ed. Tr\u00ean m\u1eb7t n\u1ec1n l\u00e0 th\u00e2n t\u00f2a c\u1ee7a t\u00f2a C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o, xung quanh th\u00e2n t\u00f2a l\u00e0 kh\u00e1m Ph\u1eadt, trong m\u1ed7i kh\u00e1m, \u0111i\u00eau kh\u1eafc m\u1ed9t pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt ng\u1ed3i, gi\u1eefa c\u00e1c kh\u00e1m Ph\u1eadt d\u00f9ng c\u1ed9t \u0111\u00e1 \u0111i\u00eau kh\u1eafc h\u00ecnh b\u00ecnh hoa","\u0111\u1ec3 ng\u0103n c\u00e1ch. Hai ph\u00eda nam b\u1eafc c\u1ee7a b\u1ea3o t\u1ecda \u0111\u1ec1u c\u00f3 m\u1ed9t c\u1ed5ng v\u00f2m, th\u00f4ng v\u00e0o trong th\u00e1p. Tr\u00ean c\u1ed5ng v\u00f2m kh\u1eafc h\u00ecnh chim c\u00e1nh v\u00e0ng, s\u01b0 t\u1eed, voi, chim c\u00f4ng... Tr\u00ean c\u1ed5ng v\u00f2m ph\u00eda nam c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh phi b\u1eb1ng \u0111\u00e1, kh\u1ea3m d\u00f2ng ch\u1eef \u201cS\u1eafc ki\u1ebfn Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda\u201d l\u00e0m v\u00e0o n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 ch\u00edn. Ch\u00ednh gi\u1eefa trong th\u00e1p c\u00f3 m\u1ed9t tr\u1ee5 th\u00e1p h\u00ecnh vu\u00f4ng, b\u1ed1n m\u1eb7t tr\u1ee5 \u0111\u1ec1u c\u00f3 m\u1ed9t kh\u00e1m th\u1ea7n, t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt trong kh\u00e1m t\u1eeb l\u00e2u \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n. Hai b\u00ean h\u00e0nh lang d\u1eabn \u0111\u1ebfn ph\u00f2ng trong th\u00e1p \u0111\u1ec1u c\u00f3 c\u1ea7u thang \u0111\u00e1 v\u00f2ng v\u00e8o, th\u00f4ng th\u1eb3ng \u0111\u1ebfn \u0111\u00ecnh l\u1ee3p l\u01b0u ly tr\u00ean \u0111\u1ec9nh b\u1ea3o t\u1ecda. \u0110i ra kh\u1ecfi c\u1ed5ng v\u00f2m nam b\u1eafc c\u1ee7a \u0111\u00ecnh l\u00e0 \u0111\u1ebfn b\u00ecnh \u0111\u00e0i tr\u00ean \u0111\u1ec9nh b\u1ea3o t\u1ecda, b\u1ed1n xung quanh b\u00ecnh \u0111\u00e0i \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c bao b\u1ecdc b\u1edfi lan can \u0111\u00e1. M\u1eb7t b\u1eafc c\u1ee7a \u0111\u00ecnh l\u01b0u ly ch\u00ednh l\u00e0 n\u0103m ng\u00f4i th\u00e1p \u0111\u00e1 nh\u1ecf, h\u00ecnh vu\u00f4ng ki\u1ec3u m\u1eadt thi\u1ec1m. Th\u00e1p \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa cao h\u01a1n c\u1ea3, c\u00f3 m\u01b0\u1eddi ba t\u1ea7ng, ph\u1ea7n \u0111\u1ec9nh l\u00e0 n\u00f3c th\u00e1p ki\u1ec3u b\u00e1t \u00fap l\u00e0m b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng, t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n r\u1eb1ng n\u0103m pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt b\u1eb1ng v\u00e0ng do cao t\u0103ng \u1ea4n \u0110\u1ed9 ti\u1ebfn c\u1ed1ng ch\u00ednh l\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1ea5t gi\u1eef trong th\u00e1p n\u00e0y. Th\u00e1p nh\u1ecf, \u1edf b\u1ed1n g\u00f3c th\u1ea5p h\u01a1n, ch\u1ec9 c\u00f3 m\u01b0\u1eddi m\u1ed9t t\u1ea7ng, n\u00f3c th\u00e1p l\u00e0m b\u1eb1ng \u0111\u00e1, b\u1ec7 th\u00e1p v\u00e0 th\u00e2n th\u00e1p t\u1ea7ng th\u1ee9 nh\u1ea5t c\u1ea3 n\u0103m t\u00f2a th\u00e1p nh\u1ecf \u0111\u1ec1u kh\u1eafc \u0111\u1ea7y nh\u1eefng hoa v\u0103n h\u00ecnh chim, s\u01b0 t\u1eed, voi, ng\u1ef1a, c\u00e2y b\u1ed3 \u0111\u1ec1.... ch\u00ednh gi\u1eefa m\u1eb7t nam c\u1ee7a b\u1ec7 th\u00e1p nh\u1ecf c\u00f2n kh\u1eafc m\u1ed9t \u0111\u00f4i ch\u00e2n Ph\u1eadt, bi\u1ec3u th\u1ecb l\u00e0 d\u1ea5u ch\u00e2n Ph\u1eadt \u0111i kh\u1eafp thi\u00ean h\u1ea1, b\u00ean c\u1ea1nh c\u00f2n kh\u1eafc c\u00e1c hoa v\u0103n trang tr\u00ed c\u1ee7a Ph\u1eadt gi\u00e1o nh\u01b0 hoa sen, b\u00e1t b\u1ea3o. To\u00e0n t\u00f2a th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda kh\u00f4ng ch\u1ec9 l\u00e0 m\u1ed9t c\u00f4ng tr\u00ecnh ki\u1ebfn tr\u00fac t\u1ea1o h\u00ecnh \u01b0u m\u1ef9 m\u00e0 c\u00f2n l\u00e0 m\u1ed9t t\u00e1c ph\u1ea9m ngh\u1ec7 thu\u1eadt \u0111i\u00eau kh\u1eafc \u0111\u00e1 to l\u1edbn. Th\u00e1ng 10 n\u0103m 1987, l\u1ea5y th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda l\u00e0m ch\u1ee7 th\u1ec3, n\u01a1i n\u00e0y \u0111\u00e3 th\u00e0nh l\u1eadp Vi\u1ec7n b\u1ea3o t\u00e0ng ngh\u1ec7 thu\u1eadt kh\u1eafc \u0111\u00e1 B\u1eafc Kinh. \u0110\u00e3 thu th\u1eadp \u0111\u01b0\u1ee3c h\u01a1n 15.000 t\u01b0 li\u1ec7u kh\u1eafc \u0111\u00e1 c\u00e1c lo\u1ea1i c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1, tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t \u0111\u1ea1i quan vi\u00ean c\u1ee7a ngh\u1ec7 thu\u1eadt kh\u1eafc \u0111\u00e1.","B\u1ed0N NH\u00c0 TH\u1edc THI\u00caN CH\u00daA GI\u00c1O Theo ghi ch\u00e9p, v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u1ea1i \u0110\u00f4 tri\u1ec1u Nguy\u00ean, B\u1eafc Kinh \u0111\u00e3 b\u1eaft \u0111\u1ea7u xu\u1ea5t hi\u1ec7n nh\u00e0 th\u1edd Thi\u00ean Ch\u00faa. nh\u00e0 th\u1edd Thi\u00ean Ch\u00faa hi\u1ec7n c\u00f3 \u1edf B\u1eafc Kinh, n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u1ea5t l\u00e0 b\u1ed1n nh\u00e0 th\u1edd l\u1edbn \u0110\u00f4ng, T\u00e2y, Nam, B\u1eafc x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o cu\u1ed1i th\u1eddi Minh \u0111\u1ea7u th\u1eddi Thanh. Ngo\u00e0i ra c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t s\u1ed1 nh\u00e0 th\u1edd nh\u1ecf nh\u01b0 nh\u00e0 th\u1edd Saint Nic\u00f4lai (thu\u1ed9c gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1eddng \u0110\u00f4ng Chinh, \u0110\u00f4ng Chinh gi\u00e1o v\u00e0 Thi\u00ean Ch\u00faa gi\u00e1o, T\u00e2n gi\u00e1o c\u00f9ng g\u1ecdi chung l\u00e0 ba \u0111\u1ea1i gi\u00e1o ph\u00e1i c\u1ee7a C\u01a1 \u0110\u1ed1c gi\u00e1o), nh\u00e0 th\u1edd Saint Mier... quy m\u00f4, \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng b\u1eb1ng b\u1ed1n nh\u00e0 th\u1edd tr\u00ean. Trong b\u1ed1n nh\u00e0 th\u1edd \u0111\u00f3, nh\u00e0 th\u1edd Nam x\u00e2y d\u1ef1ng s\u1edbm nh\u1ea5t l\u00e0 gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1eddng c\u1ed5 x\u01b0a nh\u1ea5t hi\u1ec7n c\u00f2n c\u1ee7a B\u1eafc Kinh. Nam \u0111\u01b0\u1eddng n\u1eb1m \u1edf s\u1ed1 141 \u0111\u1ea1i l\u1ed9 Ti\u1ec1n M\u00f4n T\u00e2y thu\u1ed9c khu ph\u00eda t\u00e2y th\u00e0nh ph\u1ed1, do gi\u00e1o s\u0129 truy\u1ec1n gi\u00e1o ng\u01b0\u1eddi Italia Linmadu (n\u0103m 1552 \u2013 1610) ch\u1ee7 tr\u00ec s\u00e1ng l\u1eadp v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng n\u0103m V\u1ea1n L\u1ecbch th\u1ee9 ba tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh n\u0103m 1605). Linmadu l\u00e0 m\u1ed9t h\u1ed9i s\u0129 h\u1ed9i Gia T\u00f4, b\u00e1c h\u1ecdc \u0111a t\u00e0i, \u0111\u1ebfn Trung Qu\u1ed1c v\u00e0o n\u0103m V\u1ea1n L\u1ecbch th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi (n\u0103m 1582) \u0111\u1ec3 h\u1ecdc ti\u1ebfng H\u00e1n v\u00e0 truy\u1ec1n gi\u00e1o, l\u1ea7n \u0111\u1ea7u ti\u00ean \u0111\u1ebfn B\u1eafc Kinh v\u00e0o n\u0103m V\u1ea1n L\u1ecbch th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i s\u00e1u (n\u0103m 1598). Ba n\u0103m sau (n\u0103m 1601), Linmadu l\u1ea1i v\u00e0o kinh l\u1ea7n th\u1ee9 hai, tri\u1ec1u ki\u1ebfn Minh Th\u1ea7n T\u00f4ng d\u00e2ng ti\u1ebfn t\u01b0\u1ee3ng Gi\u00easu, t\u01b0\u1ee3ng \u0110\u1ee9c M\u1eb9, kinh Th\u00e1nh, th\u1eadp t\u1ef1 gi\u00e1, \u0111\u1ed3ng h\u1ed3 chu\u00f4ng, b\u1ea3n \u0111\u1ed3 th\u1ebf gi\u1edbi... Linmadu gi\u1edbi thi\u1ec7u v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c nh\u1eefng ki\u1ebfn th\u1ee9c v\u1ec1 thi\u00ean v\u0103n, s\u1ed1 h\u1ecdc, \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1c s\u0129 \u0111\u1ea1i phu n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u01b0 h\u1ecdc gi\u1ea3 T\u1eeb Quang Kh\u1ea3i, L\u00fd Chi T\u1ea3o, D\u01b0\u01a1ng \u0110\u0129nh D\u00e2n k\u00ednh tr\u1ecdng v\u00e0 s\u0103n s\u00f3c. N\u0103m th\u1ee9 38 ni\u00ean hi\u1ec7u V\u1ea1n L\u1ecbch (1610) \u00f4ng t\u1ea1 th\u1ebf t\u1ea1i B\u1eafc Kinh, Minh Th\u1ea7n T\u00f4ng ra chi\u1ebfu \u201can t\u00e1ng t\u1ea1i b\u00ean ph\u1ea3i C\u00e2u Gia H\u01b0ng qu\u00e1n ngo\u00e0i Ph\u1ee5 Th\u00e0nh m\u00f4n hai d\u1eb7m v\u1edbi nghi l\u1ec5 b\u1ed3i th\u1ea7n\u201d v\u00e0 d\u1ef1ng t\u1ea5m bia \u201cGia T\u00f4 h\u1ed9i s\u0129 L\u1ee3i C\u00f4ng chi m\u1ed9\u201d tr\u00ean m\u1ed9 \u00f4ng. Linmadu l\u00e0 s\u1ee9 gi\u1ea3 h\u1eefu h\u1ea3o c\u1ee7a n\u1ec1n v\u0103n h\u00f3a Trung, T\u00e2y, \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u00e2n d\u00e2n Trung Qu\u1ed1c t\u00f4n k\u00ednh v\u00e0 ho\u00e0i ni\u1ec7m. N\u0103m Thu\u1eadn Tr\u1ecb th\u1ee9 b\u1ea3y tri\u1ec1u nh\u00e0 Thanh (n\u0103m 1650), Nam \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u01b0\u1ee3c x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i d\u01b0\u1edbi s\u1ef1 ch\u1ee7 tr\u00ec c\u1ee7a gi\u00e1o s\u0129 truy\u1ec1n gi\u00e1o ng\u01b0\u1eddi \u0110\u1ee9c Tangruowang, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ea3m nhi\u1ec7m ch\u1ee9c v\u1ee5 Kh\u00e2m thi\u00ean gi\u00e1m c\u1ee7a Thanh tri\u1ec1u. Sau \u0111\u00f3 v\u00e0o n\u0103m Khang Hy th\u1ee9 n\u0103m m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t (n\u0103m 1712), n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 b\u1ed1n m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t (n\u0103m 1776) l\u1ea1i tr\u00f9ng tu v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i. N\u0103m 1900, Nam \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ecb ph\u00e1 h\u1ee7y trong phong tr\u00e0o Ngh\u0129a H\u00f2a \u0110o\u00e0n, ki\u1ebfn tr\u00fac Nam \u0111\u01b0\u1eddng hi\u1ec7n c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i l\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i v\u00e0o n\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i (n\u0103m 1904). \u0110\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng c\u1ee7a Nam \u0111\u01b0\u1eddng l\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac h\u00ecnh v\u00f2m, di\u1ec7n t\u00edch 1300m2,","m\u1eb7t ch\u00ednh \u0111i\u00eau kh\u1eafc hoa v\u0103n tr\u00ean \u0111\u00e1 v\u00f4 c\u00f9ng tinh m\u1ef9, c\u1eeda v\u00e0 c\u1eeda s\u1ed5 \u0111\u1ec1u c\u00f3 th\u1ee7y tinh m\u00e0u. Gi\u00e1 th\u1eadp t\u1ef1 b\u1eb1ng s\u1eaft, cao kho\u1ea3ng b\u1ed1n m\u00e9t v\u00e0 \u201cThanh Th\u1ebf T\u1ed5 ng\u1ef1 ch\u1ebf Thi\u00ean Ch\u00faa \u0111\u01b0\u1eddng bi k\u00ed\u201d hi\u1ec7n c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i l\u00e0 di v\u1eadt s\u1edbm nh\u1ea5t c\u1ee7a Nam \u0111\u01b0\u1eddng. N\u0103m 1979, Nam \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u01b0\u1ee3c li\u1ec7t v\u00e0o h\u00e0ng \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh. \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng n\u1eb1m \u1edf s\u1ed1 74 \u0111\u01b0\u1eddng V\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee7 T\u1ec9nh thu\u1ed9c khu ph\u00eda \u0110\u00f4ng th\u00e0nh ph\u1ed1, do hai v\u1ecb cha c\u1ed1 Lileisi, Anwensi (qu\u1ed1c t\u1ecbch kh\u00f4ng r\u00f5) x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m Thu\u1eadn Tr\u1ecb th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi hai. Cu\u1ed1i th\u1eddi Minh, hai ng\u01b0\u1eddi truy\u1ec1n gi\u00e1o \u1edf T\u1ee9 Xuy\u00ean, \u0111\u1ea7u th\u1eddi Thanh b\u1ecb qu\u00e2n Thanh b\u1eaft gi\u1ea3i \u0111\u1ebfn B\u1eafc Kinh giao l\u00e0m n\u00f4 b\u1ed9c trong phu T\u00fac v\u01b0\u01a1ng. V\u00ec hai ng\u01b0\u1eddi ph\u1ea9m h\u1ea1nh \u0111oan trang, ng\u01b0\u1eddi trong ph\u1ee7 \u0111\u1ed1i v\u1edbi h\u1ecd r\u1ea5t t\u00f4n k\u00ednh, m\u1ea5y n\u0103m sau \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u1edbi thi\u1ec7u \u0111\u1ebfn l\u00e0m vi\u1ec7c trong cung. N\u0103m Thu\u1eadn Tr\u1ecb th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi hai, vua Th\u1ebf T\u1ed5 ban cho hai ng\u01b0\u1eddi m\u1ed9t c\u0103n nh\u00e0 v\u00e0 m\u1ed9t m\u1ea3nh \u0111\u1ea5t tr\u1ed1ng (t\u1ee9c \u0111\u1ecba ch\u1ec9 nh\u00e0 th\u1edd ng\u00e0y nay), h\u1ecd b\u00e8n x\u00e2y d\u1ef1ng gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1eddng th\u1ee9 hai trong th\u00e0nh B\u1eafc Kinh \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi \u2013 \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng. N\u0103m 1720 \u0111\u1ed9ng \u0111\u1ea5t l\u1edbn, \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ecb h\u1ee7y ho\u1ea1i nhi\u1ec1u, n\u0103m sau tr\u00f9ng tu. N\u0103m Gia Kh\u00e1nh th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi hai (n\u0103m 1807), gi\u00e1o h\u1ed9i b\u1ecb thanh tr\u1eeb, \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng nguy ng\u1eadp, c\u00e1c gi\u00e1o s\u0129 khi v\u1eadn chuy\u1ec3n s\u00e1ch v\u00e0o ban \u0111\u00eam, kh\u00f4ng c\u1ea9n th\u1eadn \u0111\u00e3 l\u00e0m \u0111\u1ed5 \u0111\u00e8n ngay tr\u00ean \u0111\u1ed1ng s\u00e1ch l\u00e0m ch\u00e1y l\u1edbn, nh\u00e0 c\u1eeda v\u00e0 s\u00e1ch v\u1edf \u0111\u1ec1u h\u00f3a th\u00e0nh tro b\u1ee5i, ch\u1ec9 c\u00f3 \u0111\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng may m\u1eafn tho\u00e1t n\u1ea1n. V\u1ec1 sau \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ecb Thanh tri\u1ec1u t\u1ecbch thu, d\u1ee1 b\u1ecf, ph\u1ebf tr\u1eeb \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng. N\u0103m H\u00e0m Phong th\u00fa m\u01b0\u1eddi (n\u0103m 1860), khi chuy\u1ec3n tr\u1ea3 \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng l\u1ea1i cho gi\u00e1o h\u1ed9i, n\u01a1i n\u00e0y ch\u1ec9 c\u00f2n l\u1ea1i c\u00e1i c\u1ed5ng. N\u0103m 1884 gi\u00e1o ch\u1ee7 Thenrelo, quy\u00ean ti\u1ec1n t\u1eeb n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i, x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i \u0111\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng ki\u1ec3u La M\u00e3, c\u00f2n tinh t\u1ebf h\u00f9ng v\u0129 h\u01a1n Nam \u0111\u01b0\u1eddng, B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng. N\u0103m 1900, b\u1ecb ti\u00eau h\u1ee7y trong phong tr\u00e0o Ngh\u0129a H\u00f2a \u0110o\u00e0n. N\u0103m 1904, \u0111\u01b0\u1ee3c hai n\u01b0\u1edbc Ph\u00e1p v\u00e0 Ailen d\u00f9ng \u201ckho\u1ea3n b\u1ed3i th\u01b0\u1eddng chi\u1ebfn ph\u00ed Canh T\u00fd\u201d x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i, t\u1ee9c \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng ng\u00e0y nay. \u0110\u1ea1i \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng, n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y, m\u1eb7t ti\u1ec1n r\u1ed9ng 25 m\u00e9t, ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n m\u1edf ba c\u1eeda, hai b\u00ean v\u00e0 b\u00ean tr\u00ean c\u1eeda ch\u00ednh g\u00f3c c\u00e2u \u0111\u1ed1i \u201cT\u00ed d\u00e2n \u0111\u1ea1i \u0111\u1ee9c bao trung ngo\u1ea1i, th\u01b0\u1ee3ng ph\u1ee7 h\u1ed3ng hu\u00e2n qu\u00e1n c\u1ed5 kim\u201d (\u0110\u1ee9c l\u1edbn v\u00ec d\u00e2n su\u1ed1t trong ngo\u00e0i. C\u00f4ng cha th\u1ea5u t\u1eadn c\u00f9ng kim c\u1ed5) v\u00e0 t\u1ea5m bi\u1ec3n \u201cHu\u1ec7 ng\u00e3 \u0111\u00f4ng ph\u01b0\u01a1ng\u201d. Tr\u00ean n\u00f3c gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1eddng c\u00f3 ba c\u00e2y th\u1eadp t\u1ef1 m\u1ed9t l\u1edbn hai nh\u1ecf. Trong gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1eddng c\u00f3 m\u01b0\u1eddi t\u00e1m c\u1ed9t tr\u1ee5 b\u1eb1ng g\u1ea1ch h\u00ecnh tr\u00f2n, \u0111\u01b0\u1eddng k\u00ednh 65 cm \u0111\u1ee1 n\u00f3c \u0111\u01b0\u1eddng, hai b\u00ean gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1eddng treo nhi\u1ec1u b\u1ee9c tranh s\u01a1n d\u1ea7u nh\u01b0 \u201cGi\u00ea su g\u1eb7p n\u1ea1n\u201d... B\u01b0\u1edbc v\u00e0o \u0111\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng d\u01b0\u1eddng nh\u01b0 b\u01b0\u1edbc tr\u00ean con \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn thi\u00ean qu\u1ed1c. \u0110\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng hi\u1ec7n l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a khu ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh ph\u1ed1.","B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd T\u00e2y Th\u1eadp Kh\u1ed1, n\u1eb1m \u1edf s\u1ed1 33 \u0111\u01b0\u1eddng T\u00e2y Th\u1eadp Kh\u1ed1 thu\u1ed9c khu ph\u00eda t\u00e2y th\u00e0nh ph\u1ed1. B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng ban \u0111\u1ea7u n\u1eb1m \u1edf m\u1ed9t n\u01a1i g\u1ecdi l\u00e0 T\u00e0m Tr\u00ec Kh\u1ea9u \u1edf ph\u00eda nam h\u1ebbm \u0110\u01b0\u01a1ng Ph\u00f2ng (t\u1ee9c h\u1ebbm \u0110\u01b0\u1eddng Phong), ph\u00eda t\u00e2y T\u1eed Quang c\u00e1c c\u1ee7a Trung Nam H\u1ea3i, v\u00ec v\u1eady c\u00f2n \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1ecdi l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd T\u00e0m Tr\u00ec Kh\u1ea9u. Nguy\u00ean nh\u00e2n x\u00e2y d\u1ef1ng B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng l\u00e0 do ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Khang Hy t\u1eebng b\u1ecb b\u1ec7nh, sau khi u\u1ed1ng thu\u1ed1c T\u00e2y d\u01b0\u1ee3c do gi\u00e1o s\u0129 truy\u1ec1n gi\u00e1o Gia T\u00f4 h\u1ed9i \u0111\u1ed3ng Nh\u01b0\u1ee3c Thi\u00ean (n\u0103m 1643 \u2013 1710) v\u00e0 L\u01b0u \u1ee8ng (n\u0103m 1656 \u2013 1737) ti\u1ebfn d\u00e2ng \u0111a nhanh ch\u00f3ng kh\u1ecfi b\u1ec7nh li\u1ec1n x\u00e2y d\u1ef1ng nh\u00e0 th\u01a1 Thi\u00ean Ch\u00faa \u1edf T\u00e0m Tr\u00ec Kh\u1ea9u, ban cho gi\u00e1o s\u0129 \u0111\u00ea thu t\u1ea1, ch\u00ednh l\u00e0 B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng thu\u01a1 ban \u0111\u1ea7u. B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng kh\u1edfi c\u00f4ng v\u00e0o n\u0103m Khang Hy th\u01b0 b\u1ed1n m\u01b0\u01a1i hai (n\u0103m 1703). Ng\u00e0y 9 th\u00e1ng 12 n\u0103m \u0111\u00f3 t\u00f4 ch\u1ee9c l\u1ec5 khai \u0111\u01b0\u1eddng. Ho\u00e0ng \u0111\u00ea Khang Hy \u0111\u00edch th\u00e2n vi\u1ebft t\u1ea5m bi\u1ec3n \u201cV\u1ea1n h\u1eefu ch\u00e2n nguy\u00ean\u201d v\u00e0 c\u00e2u \u0111\u1ed1i \u0111\u00ea ban t\u1eb7ng v\u00e0 ban t\u00ean l\u00e0 \u201cC\u1ee9u th\u1ebf \u0111\u01b0\u1eddng\u201d, n\u0103m \u0110\u1ea1o Quang th\u01b0 b\u1ea3y (n\u0103m 1827), B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ecb Thanh tri\u1ec1u t\u1ecbch thu, \u0111\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf. N\u0103m H\u00e0m Phong th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi (n\u0103m 1860) tr\u1ea3 l\u1ea1i B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng, n\u0103m \u0110\u1ed3ng Tr\u1ecb th\u1ee9 t\u01b0 (n\u0103m 1865) x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i th\u00e0nh T\u00e2n B\u1eafc. T\u00e2n B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng cao l\u1edbn h\u01a1n B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng c\u0169, d\u00e0i 50 m\u00e9t, r\u1ed9ng 21,3 m\u00e9t, l\u1ea7u chu\u00f4ng c\u1ee7a nh\u00e0 th\u1edd cao 28 m\u00e9t. N\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi hai (n\u0103m 1884), b\u1eaft \u0111\u1ea7u ti\u1ebfn h\u00e0nh ch\u1ec9nh tu v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn \u0111\u1ed1i v\u1edbi T\u00e2y Uy\u1ec3n Tam H\u1ea3i, \u0111\u1ec3 cho T\u1eeb Hy th\u00e1i h\u1eadu d\u01b0\u1ee1ng gi\u00e0. V\u00ec \u0111\u1ecba ch\u1ec9 B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng b\u1ecb v\u1ea1ch v\u00e0o trong ph\u1ea1m vi Tam H\u1ea3i, g\u1ea7n ngay n\u00e1ch cung, n\u00ean qua nhi\u1ec1u l\u1ea7n giao thi\u1ec7p, tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh \u0111\u00e3 xu\u1ea5t 35 v\u1ea1n l\u01b0\u1ee3ng b\u1ea1c chuy\u1ec3n B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i \u1edf \u0111\u1ecba ch\u1ec9 m\u1edbi, T\u00e2y Th\u1eadp Kh\u1ed1. N\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ba (n\u0103m 1887), T\u00e2n B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng cao to s\u1eebng s\u1eefng \u0111\u00e3 ho\u00e0n c\u00f4ng t\u1ea1i \u0111\u1ecba ch\u1ec9 m\u1edbi T\u00e2y Th\u1eadp Kh\u1ed1, t\u1ea5m bi\u1ec3n g\u1ed7 \u201cS\u1eafc ki\u1ebfn Thi\u00ean Ch\u1ee7 gi\u00e1o\u201d treo cao tr\u00ean c\u1ed5ng l\u1edbn h\u00ecnh v\u00f2m \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa. Di\u1ec7n t\u00edch ki\u1ebfn tr\u00fac \u0111\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng c\u1ee7a T\u00e2y B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng r\u1ed9ng kho\u1ea3ng 2200m2, cao 16,5m, l\u1ea7u chu\u00f4ng th\u00e1p nh\u1ecdn cao kho\u1ea3ng 31 m\u00e9t, h\u00f9ng v\u0129 kh\u00ed th\u1ebf c\u00f2n h\u01a1n B\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng c\u0169. T\u00e2y \u0111\u01b0\u1eddng n\u1eb1m \u1edf l\u1ed9 nam \u0111\u1ea1i l\u1ed9 trong T\u00e2y Tr\u1ef1c m\u00f4n thu\u1ed9c khu ph\u00eda t\u00e2y th\u00e0nh ph\u1ed1, l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd x\u00e2y d\u1ef1ng mu\u1ed9n nh\u1ea5t trong s\u1ed1 b\u1ed1n nh\u00e0 th\u1edd tr\u00ean. T\u00e2y \u0111\u01b0\u1eddng b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng n\u0103m Thanh Ung Ch\u00ednh th\u1ee9 nh\u1ea5t (n\u0103m 1723), do gi\u00e1o s\u0129 \u0110lig\u01a1 xu\u1ea5t ti\u1ec1n mua \u0111\u1ea5t x\u00e2y d\u1ef1ng trong d\u1ecbp theo gi\u00e1o ch\u1ee7 Z\u01a1l\u00f4 \u0111\u1ebfn Trung Qu\u1ed1c v\u00e0o th\u1eddi Khang Hy. N\u0103m Gia Kh\u00e1nh th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi s\u00e1u (n\u0103m 1881), nh\u00e0 th\u01a1 b\u1ecb h\u1ee7y, n\u0103m \u0110\u1ed3ng Tr\u1ecb th\u1ee9 s\u00e1u (n\u0103m 1867), x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i. N\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i s\u00e1u (n\u0103m 1900), l\u1ea1i b\u1ecb h\u1ee7y, n\u0103m 1912, l\u1ea1i x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i. Nguy\u00ean l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u00ean n\u00f3c nh\u00e0 th\u1edd T\u00e2y \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u00e3 b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf, nh\u00e0 th\u1edd v\u1eabn c\u00f2n. N\u0103m 1996, nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y kh\u00f4i ph\u1ee5c l\u1ea1i ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng l\u1ec5 b\u00e1i.","NH\u00c0 TH\u1edc H\u1ed2I GI\u00c1O NG\u01afU NHAI Nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o Ng\u01b0u Nhai n\u1eb1m \u1edf l\u1ed9 \u0111\u00f4ng \u0111o\u1ea1n gi\u1eefa \u0111\u01b0\u1eddng Ng\u01b0u Nhai trong Qu\u1ea3ng An m\u00f4n thu\u1ed9c khu Tuy\u00ean V\u0169, l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o c\u00f3 quy m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t, ni\u00ean \u0111\u1ea1i l\u00e2u \u0111\u1eddi nh\u1ea5t c\u1ee7a B\u1eafc Kinh, c\u00f3 danh ti\u1ebfng nh\u1ea5t trong s\u1ed1 m\u1ea5y ch\u1ee5c nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o \u1edf B\u1eafc Kinh. Nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y do gi\u00e1o s\u0129 H\u1ed3i gi\u00e1o qu\u1ed1c t\u1ecbch n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i Nasuludin ph\u00e1p s\u01b0 x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m Th\u1ed1ng H\u00f2a th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi b\u1ed1n tri\u1ec1u nh\u00e0 Li\u00eau (n\u0103m 996), n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 b\u1ea3y tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1442) c\u00f3 tr\u00f9ng tu l\u1ea1i. N\u0103m Khang Hy th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i l\u0103m tri\u1ec1u Thanh (n\u0103m 1696) l\u1ea1i ti\u1ebfn h\u00e0nh ch\u1ec9nh tu nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn v\u00e0 ng\u1ef1 ban b\u1ee9c ho\u00e0nh \u201cL\u1ec5 B\u00e1i t\u1ef1\u201d. Ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 y\u1ebfu c\u1ee7a nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y c\u00f3 c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd, l\u1ea7u V\u1ecdng Nguy\u1ec7t, \u0111i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i, l\u1ea7u Bang Ca, \u0111\u00ecnh bia, ph\u00f2ng t\u1eafm... t\u1ed5ng di\u1ec7n t\u00edch tuy kh\u00f4ng l\u1edbn l\u1eafm nh\u01b0ng b\u1ed1 c\u1ee5c ch\u1eb7t ch\u1ebd, bi\u1ebfn h\u00f3a phong ph\u00fa, \u0111i\u00eau kh\u1eafc trang tr\u00ed hoa m\u1ef9, tuy c\u00f3 kh\u00e1c nh\u01b0ng c\u00f9ng c\u00f3 s\u1ef1 tinh x\u1ea3o nh\u01b0 ch\u00f9a chi\u1ec1n Ph\u1eadt gi\u00e1o. Ki\u1ebfn tr\u00fac trong nh\u00e0 th\u1edd \u00e1p d\u1ee5ng h\u00ecnh th\u1ee9c k\u1ebft c\u1ea5u g\u1ed7 truy\u1ec1n th\u1ed1ng c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c nh\u01b0ng b\u1ed1 c\u1ee5c t\u1ed5ng th\u1ec3 v\u00e0 trang tr\u00ed chi ti\u1ebft v\u1eabn gi\u1eef \u0111\u01b0\u1ee3c n\u00e9t \u0111\u1eb7c s\u1eafc ki\u1ebfn tr\u00fac c\u1ee7a H\u1ed3i gi\u00e1o. Theo gi\u00e1o quy c\u1ee7a H\u1ed3i gi\u00e1o, gi\u00e1o \u0111\u1ed3 khi l\u00e0m l\u1ec5 ph\u1ea3i h\u01b0\u1edbng m\u1eb7t v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y tri\u1ec1u b\u00e1i th\u00e1nh \u0111\u1ecba Maica, do \u0111\u00f3 c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y, trong \u0111i\u1ec7n \u0111\u01b0\u1eddng c\u0169ng l\u1ea5y m\u1eb7t ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0m ch\u1ee7. C\u00f2n theo \u201cKinh C\u00f4ran\u201d c\u1ea5m ch\u1ec9 d\u00f9ng h\u00ecnh t\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ed9ng v\u1eadt \u0111\u1ec3 trang tr\u00ed, n\u00ean trang tr\u00ed \u1edf c\u00e1c ki\u1ebfn tr\u00fac trong nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o \u0111a s\u1ed1 l\u00e0 hoa c\u1ecf, v\u0103n t\u1ef1 \u1ea2 R\u1eadp v\u00e0 h\u00ecnh h\u1ecdc. L\u1ea7u V\u1ecdng Nguy\u1ec7t n\u1eb1m \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa trong c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd, l\u00e0 m\u1ed9t t\u00f2a l\u1ea7u c\u00e1c hai t\u1ea7ng c\u00f3 h\u00ecnh l\u1ee5c gi\u00e1c, ch\u00ednh gi\u1eefa l\u1ea7u tr\u00ean treo m\u1ed9t t\u1ea5m ho\u00e0nh vi\u1ebft n\u0103m ch\u1eef \u0111\u1ea1i t\u1ef1 m\u00e0u v\u00e0ng \u201cNg\u01b0u Nhai L\u1ec5 B\u00e1i t\u1ef1\u201d. L\u1ea7u V\u1ecdng Nguy\u1ec7t v\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac ri\u00eang c\u1ee7a nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o, h\u00e0ng n\u0103m, m\u1ed9t ng\u00e0y tr\u01b0\u1edbc khi b\u1eaft \u0111\u1ea7u th\u00e1ng \u0103n chay v\u00e0 ng\u00e0y cu\u1ed1i c\u00f9ng c\u1ee7a th\u00e1ng \u0103n chay, cha c\u1ed1 \u0111\u1ec1u leo l\u00ean l\u1ea7u ng\u1eafm tr\u0103ng \u0111\u1ec3 quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh gi\u1edd khai trai (m\u1edf c\u1eeda trai) v\u00e0 phong trai (\u0111\u00f3ng c\u1eeda trai). \u0110\u1eb1ng sau l\u1ea7u V\u1ecdng Nguy\u1ec7t l\u00e0 \u0111i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i, l\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 y\u1ebfu c\u1ee7a to\u00e0n nh\u00e0 th\u1edd. \u0110i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u00f4ng, l\u00e0 n\u01a1i c\u00e1c gi\u00e1o \u0111\u1ed3 l\u00e0m l\u1ec5 t\u1eadp th\u1ec3, \u0111i\u1ec7n \u0111\u01b0\u1eddng tho\u00e1ng r\u1ed9ng, cao \u0111\u1eb9p, c\u00f3 th\u1ec3 ch\u1ee9a h\u00e0ng ng\u00e0n ng\u01b0\u1eddi c\u00f9ng l\u00e0m l\u1ec5. Ph\u00eda t\u00e2y \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n l\u00e0 Do \u0111i\u1ec7n, t\u01b0\u1ee3ng tr\u01b0ng cho th\u00e1nh \u0111\u1ecba Maica. Trong \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n kh\u00f4ng c\u00f3 b\u1ea5t c\u1ee9 pho t\u01b0\u1ee3ng n\u00e0o, \u0111\u00f3 l\u00e0 b\u1edfi v\u00ec Ala, th\u1ea7n linh m\u00e0 H\u1ed3i gi\u00e1o t\u00edn ng\u01b0\u1ee1ng l\u1ea1i kh\u00f4ng c\u00f3 h\u00ecnh t\u01b0\u1ee3ng c\u1ee5 th\u1ec3, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi c\u0169ng ch\u1ee9ng t\u1ecf l\u00e0 th\u00e1nh Ala kh\u00f4ng ch\u1ed7 n\u00e0o kh\u00f4ng c\u00f3 m\u1eb7t, kh\u00f4ng l\u00fac n\u00e0o kh\u00f4ng","c\u00f3 m\u1eb7t, \u0111i\u1ec3m n\u00e0y kh\u00f4ng gi\u1ed1ng v\u1edbi c\u00e1c \u0111\u1ea1o Ph\u1eadt, \u0110\u1ea1o. Tr\u00ean tr\u1ea7n nh\u00e0 v\u00e0 k\u1ebft c\u1ea5u x\u00e0, \u0111\u00f2n trong \u0111i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i \u0111\u1ec1u d\u00f9ng nh\u1eefng h\u00ecnh v\u1ebd hoa c\u1ecf, \u0111\u1ed3 b\u00e1c c\u1ed5 v\u00e0 v\u0103n t\u1ef1 \u1ea2 R\u1eadp \u0111\u1ec3 trang tr\u00ed, v\u00f4 c\u00f9ng hoa m\u1ef9 \u0111i\u1ec3n nh\u00e3. To\u00e0n \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n \u0111em l\u1ea1i cho ng\u01b0\u1eddi ta c\u1ea3m gi\u00e1c tho\u00e1ng \u0111\u00e3ng, s\u00e1ng s\u1ee7a, th\u00e1nh thi\u1ec7n, hoa l\u1ec7. \u0110\u1eb1ng sau \u0111i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i l\u00e0 l\u1ea7u Bang Ca, l\u00e0 n\u01a1i cao gi\u1ecdng ni\u1ec7m \u201cAn t\u00e1n\u201d tr\u01b0\u1edbc khi l\u00e0m l\u1ec5 v\u00e0 h\u00e0ng ng\u00e0y v\u00e0o l\u00fac m\u1eb7t tr\u1eddi m\u1ecdc, m\u1eb7t tr\u1eddi l\u1eb7n v\u00e0 gi\u1eefa tr\u01b0a cha c\u1ed1 l\u1ea1i leo l\u00ean l\u1ea7u k\u00eau g\u1ecdi gi\u00e1o \u0111\u1ed3 \u0111\u1ebfn l\u00e0m l\u1ec5, n\u00ean c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 l\u1ea7u Tuy\u00ean L\u1ec5 ho\u1eb7c l\u1ea7u Ho\u00e1n T\u1ec9nh. \u0110\u00ecnh bia n\u1eb1m \u1edf hai b\u00ean l\u1ea7u V\u1ecdng Nguy\u1ec7t, l\u00e0 hai ng\u00f4i \u0111\u00ecnh ki\u1ec3u hi\u00ean tr\u00f9ng, b\u00ean trong c\u00f3 t\u1ea5m bia \u0111\u00e1 \u201cS\u1eafc t\u1ee9 L\u1ec5 B\u00e1i t\u1ef1 k\u00fd\u201d kh\u1eafc b\u1eb1ng hai lo\u1ea1i ch\u1eef H\u00e1n v\u00e0 \u1ea2 R\u1eadp l\u00e0m v\u00e0o n\u0103m Ho\u1eb1ng Tr\u1ecb th\u1ee9 ch\u00edn tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh (n\u0103m 1496). Nh\u00e0 th\u1edd Ng\u01b0u Nhai c\u1ea5t gi\u1eef nhi\u1ec1u v\u0103n v\u1eadt quan tr\u1ecdng nh\u01b0 chi\u1ebfc l\u01b0 h\u01b0\u01a1ng s\u1eaft l\u00e0m n\u0103m Gia Kh\u00e1nh th\u1ee9 ba (n\u0103m 1798) c\u00f3 kh\u1eafc b\u00e0i minh b\u1eb1ng ti\u1ebfng \u1ea2 R\u1eadp, chi\u1ebfc n\u1ed3i \u0111\u1ed3ng l\u1edbn n\u1eb7ng \u0111\u1ebfn 900kg \u0111\u00fac v\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 t\u01b0 (n\u0103m 1739) v\u00e0 bia \u0111\u00e1 ghi ch\u00e9p qu\u00e1 tr\u00ecnh tr\u00f9ng tu nh\u00e0 th\u1edd v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean \u0110\u1ee9c, Ch\u00ednh Th\u1ed1ng tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh. Trong s\u00e2n nh\u00e0 th\u1edd c\u00f2n c\u00f3 hai ng\u00f4i m\u1ed9 tr\u01b0\u1edfng l\u00e3o, l\u00e0 m\u1ed9 ph\u1ea7n c\u1ee7a hai v\u1ecb l\u00e3nh \u0111\u1ea1o t\u00f4n gi\u00e1o tu\u1ed5i cao \u0111\u1ee9c tr\u1ecdng t\u1eeb \u1ea2 R\u1eadp xa x\u00f4i \u0111\u1ebfn v\u00e0o cu\u1ed1i th\u1eddi T\u1ed1ng, \u0111\u1ea7u th\u1eddi Nguy\u00ean. N\u0103m 1696, ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Khang Hy ban b\u1ed1 th\u00e1nh ch\u1ec9 \u0111\u1ec3 x\u1eed l\u00fd vi\u1ec7c vu c\u00e1o H\u1ed3i d\u00e2n m\u01b0u ph\u1ea3n. Nghe n\u00f3i Khang Hy t\u1eebng \u0111\u00edch th\u00e2n vi h\u00e0nh \u0111\u1ebfn th\u0103m vi\u1ebfng, \u0111i\u1ec1u tra v\u1ec1 vi\u1ec7c H\u1ed3i d\u00e2n m\u01b0u ph\u1ea3n. Sau khi hi\u1ec3u th\u1ef1c t\u00ecnh H\u1ed3i d\u00e2n \u201ctu\u00e2n theo gi\u00e1o l\u00fd, k\u00ednh tr\u1ecdng th\u1ee7 ph\u00e1p\u201d, \u00f4ng \u0111\u00e3 ban ra th\u00e1nh ch\u1ec9: \u201cTh\u00f4ng hi\u1ec3u c\u00e1c t\u1ec9nh, n\u1ebfu quan d\u00e2n v\u00ec nh\u1ecf kh\u00f4ng ph\u1eabn, k\u1ebb ki\u1ebfm c\u1edb gi\u1ea3 b\u00e1o H\u1ed3i gi\u00e1o m\u01b0u ph\u1ea3n, quan ch\u1ee9c ti ti\u1ec1n tr\u1ea3m h\u1eadu t\u1ea5u...\u201d \u0110\u1ed3ng th\u1eddi c\u00f2n ban cho c\u1edd g\u1ea5m r\u1ed3ng v\u00e0ng, c\u00e1n v\u00e0ng, bi\u1ec3n \u0111\u1ecf ch\u1eef v\u00e0ng Ho\u00e0ng an qu\u1ed1c kh\u00e1nh v\u00e0 \u0111\u1ed3 g\u1ed1m c\u00f3 ch\u1eef \u1ea2 R\u1eadp \u0111\u1ec3 \u0111\u1ed1t h\u01b0\u01a1ng n\u1ebfn. Hi\u1ec7n nay th\u00e1nh ch\u1ec9, t\u1ea5m bi\u1ec3n v\u00e0 \u0111\u1ed3 g\u1ed1m trong s\u1ed1 v\u1eadt \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u1ef1 ban v\u1eabn c\u00f2n b\u1ea3o t\u1ed3n ho\u00e0n h\u1ea3o. \u0110i\u1ec1u \u0111\u00e1ng \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eafc \u0111\u1ebfn h\u01a1n n\u1eefa l\u00e0, trong Kinh \u0111\u01b0\u1eddng trong nh\u00e0 th\u1edd c\u1ea5t gi\u1eef c\u1ea3 kinh \u0111i\u1ec3n ch\u00e9p tay b\u1eb1ng ch\u1eef \u1ea2 R\u1eadp, ch\u1eef Ba T\u01b0. V\u00ed d\u1ee5 nh\u01b0 cu\u1ed1n \u201cKinh C\u00f4ran\u201d ba m\u01b0\u01a1i quy\u1ec3n \u0111\u1ed1i chi\u1ebfu b\u1eb1ng hai lo\u1ea1i ch\u1eef \u1ea2 R\u1eadp, Ba T\u01b0 l\u00e0 t\u00e1c ph\u1ea9m m\u00e0 ba tr\u0103m n\u0103m tr\u01b0\u1edbc m\u1ed9t v\u1ecb cha c\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi Trung Qu\u1ed1c chuy\u00ean t\u00e2m d\u1ed1c s\u1ee9c ch\u00e9p th\u00e0nh. Ng\u01b0\u1eddi \u0111i d\u1ea1o trong nh\u00e0 th\u1edd ng\u1eafm nh\u00ecn phong c\u1ea3nh c\u00f2n c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c r\u1ea5t nhi\u1ec1u \u0111\u1ed3 g\u1ed1m, s\u1ee9, \u0111\u1ed3ng, s\u1eaft l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi Minh, Thanh tr\u00ean c\u00f3 ch\u1eef \u1ea2 R\u1eadp, Ba T\u01b0, H\u00e1n. Ch\u1eb3ng h\u1ea1n nh\u01b0 chi\u1ebfc l\u01b0 h\u01b0\u01a1ng nh\u1ecf b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng \u0111\u00fac t\u1ea1o v\u00e0o th\u1eddi Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c \u0110\u1ea1i Minh, l\u01b0 h\u01b0\u01a1ng g\u1ed1m h\u00ecnh \u0111\u00e0n \u0111\u1ea5t v\u00e0ng ch\u1eef \u0111en","ch\u1ebf t\u1ea1o n\u0103m Khang Hy th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i b\u1ea3y tri\u1ec1u Thanh, ch\u1eef \u201cS\u1eafc t\u1ee9 L\u1ec5 B\u00e1i t\u1ef1\u201d tr\u00ean kinh v\u0103n l\u00e0 ch\u1eef \u0111\u1ec1 tr\u00ean t\u1ea5m ho\u00e0nh treo \u1edf l\u1ea7u V\u1ecdng Nguy\u1ec7t tr\u01b0\u1edbc nh\u00e0 th\u1edd v\u00e0o n\u0103m H\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi th\u1eddi Minh Hi\u1ebfn T\u00f4ng, \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00e0 b\u1ee9c ho\u00e0nh n\u00e0y \u0111\u00e3 b\u1ecb h\u1ee7y trong \u201c\u0111\u1ea1i c\u00e1ch m\u1ea1ng v\u0103n h\u00f3a\u201d, khi s\u1eeda sang l\u1ea1i nh\u00e0 th\u1edd \u0111\u00e3 vi\u1ebft l\u1ea1i th\u00e0nh ch\u1eef: \u201cNg\u01b0u Nhai L\u1ec5 B\u00e1i t\u1ef1\u201d nh\u01b0 ng\u00e0y nay. Tr\u00ean nguy\u1ec7t \u0111\u00e0i trong nh\u00e0 th\u1edd c\u00f2n b\u1ea3o t\u1ed3n \u0111\u01b0\u1ee3c hai chi\u1ebfc l\u01b0 h\u01b0\u01a1ng c\u1ee1 l\u1edbn: m\u1ed9t chi\u1ebfc l\u00e0 l\u01b0 \u0111\u1ed3ng n\u1eb7ng 77,5kg, cao 0,5m, l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u1ea1o Quang; chi\u1ebfc kia l\u00e0 l\u01b0 s\u1eaft cao 2,7m l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi Gia Kh\u00e1nh, c\u00f3 \u0111\u00fac c\u1ea3 l\u1eddi ca ng\u1ee3i b\u1eb1ng ch\u1eef \u1ea2 R\u1eadp, chi\u1ebfc n\u1ed3i \u0111\u1ed3ng l\u1edbn n\u1eb7ng h\u01a1n 900kg, \u0111\u01b0\u1eddng k\u00ednh 1,5m, s\u00e2u 0,7m trong nh\u00e0 th\u1edd hi\u1ec7n v\u1eabn \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ea3o t\u1ed3n ho\u00e0n ch\u1ec9nh. Nh\u00e0 th\u1edd Ng\u01b0u Nhai l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt tr\u1ecdng \u0111i\u1ec3m c\u1ee7a to\u00e0n qu\u1ed1c. Hi\u1ec7n nay h\u00e0ng ng\u00e0y \u0111\u1ec1u c\u00f3 gi\u00e1o \u0111\u1ed3 H\u1ed3i gi\u00e1o \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y l\u1ec5 b\u00e1i, g\u1eb7p ng\u00e0y l\u1ec5 truy\u1ec1n th\u1ed1ng, c\u00e1c gi\u00e1o \u0111\u1ed3 c\u00f2n hoan h\u1ec9 t\u1ee5 t\u1eadp \u1edf \u0111\u00e2y \u0111\u1ec3 ch\u00fac m\u1eebng. NH\u00c0 TH\u1edc H\u1ed2I GI\u00c1O \u0110\u00d4NG T\u00c2Y Nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o \u0110\u00f4ng T\u00e2y n\u1eb1m \u1edf s\u1ed1 13 l\u1ed9 T\u00e2y, \u0111\u1ea1i l\u1ed9 \u0110\u00f4ng T\u00e2y Nam thu\u1ed9c khu ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh ph\u1ed1, l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o c\u00f3 quy m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t, ki\u1ebfn tr\u00fac c\u1ea7u k\u1ef3 nh\u1ea5t, ni\u00ean \u0111\u1ea1i l\u00e2u \u0111\u1eddi nh\u1ea5t B\u1eafc Kinh v\u00e0 c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u1ea5t, nay l\u00e0 tr\u1ee5 s\u1edf c\u1ee7a Hi\u1ec7p h\u1ed9i Ixlam gi\u00e1o th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh. Nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y ban \u0111\u1ea7u c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd L\u1ec5 B\u00e1i, sau l\u1ea5y t\u00ean \u0111\u1ea5t g\u1ecdi nh\u00e0 th\u1edd n\u00ean c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o \u0110\u00f4ng T\u00e2y. B\u1ee9c ho\u00e0nh phi b\u1eb1ng \u0111\u00e1 \u1edf c\u1ed5ng c\u00f3 vi\u1ebft ch\u1eef \u201cS\u1eafc t\u1ee9 Thanh Ch\u00e2n t\u1ef1\u201d do Minh \u0110\u1ea1i T\u00f4ng ng\u1ef1 \u0111\u1ebf v\u00e0o n\u0103m C\u1ea3nh Th\u00e1i th\u1ee9 nh\u1ea5t (n\u0103m 1450)\\\". V\u1ec1 ni\u00ean \u0111\u1ea1i x\u00e2y d\u1ef1ng nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y, c\u00f3 nhi\u1ec1u ngu\u1ed3n th\u00f4ng tin v\u1ec1 th\u1eddi gian kh\u00e1c nhau. c\u00f3 ngu\u1ed3n n\u00f3i l\u00e0 b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean, tr\u00f9ng tu th\u1eddi Ch\u00ednh Th\u1ed1ng tri\u1ec1u Minh; c\u00f3 ngu\u1ed3n cho r\u1eb1ng x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi hai (n\u0103m 1447) do h\u1eadu qu\u00e2n \u0111\u00f4 \u0111\u1ed1c \u0110\u1ed3ng Tri Tr\u1ea7n H\u1eefu th\u1eddi Minh quy\u00ean ti\u1ec1n s\u00e1ng l\u1eadp v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng. Theo nh\u1eefng \u0111i\u1ec1u L\u01b0u Th\u1ecbnh L\u00e2m th\u1ea5y trong cu\u1ed1n \u0110\u00f4ng T\u00e2y Thanh Ch\u00e2n t\u1ef1 ti\u1ec3u kh\u1ea3o (xem \u201cY\u00ean \u0110\u00f4\u201d k\u1ef3 ba n\u0103m 1989), kh\u1ea3 n\u0103ng nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean l\u00e0 c\u1ef1c l\u1edbn, n\u1ebfu \u0111\u00fang nh\u01b0 th\u1ebf th\u00ec nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y \u0111\u00e3 c\u00f3 h\u01a1n 600 n\u0103m l\u1ecbch s\u1eed. Nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u00f4ng, quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn, tuy \u0111\u00e3 d\u1ee1 b\u1ecf s\u1eeda \u0111\u1ed5i r\u1ea5t nhi\u1ec1u nh\u01b0ng v\u1eabn c\u00f2n ba d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c v\u00e0 nhi\u1ec1u c\u00f4ng tr\u00ecnh ki\u1ebfn tr\u00fac. Gi\u1eefa c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd v\u00e0 c\u1ed5ng th\u1ee9 hai l\u00e0 d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c th\u1ee9 nh\u1ea5t. Nguy\u00ean c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd l\u00e0 ba gian ki\u1ebfn tr\u00fac x\u00e2y d\u1ef1ng b\u1eb1ng g\u1ea1ch ki\u1ec3u \u201cphong h\u1ecfa\u201d (t\u1ee9c m\u1eb7t ngo\u00e0i kh\u00f4ng l\u1ed9 ch\u1ea5t li\u1ec7u g\u1ed7), ph\u00eda tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd c\u00f3 ng\u00f5 nh\u1ecf,","tr\u01b0\u1edbc ng\u00f5 c\u00f3 c\u1ea7u \u0111\u00e1, l\u1ed9 \u0111\u00f4ng tr\u01b0\u1edbc c\u1ea7u c\u00f3 t\u01b0\u1eddng b\u00ecnh phong. Nay ng\u00f5, c\u1ea7u, t\u01b0\u1eddng b\u00ean ngo\u00e0i c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng c\u00f2n, c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd c\u0169ng l\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i v\u00e0o th\u1eddi D\u00e2n qu\u1ed1c, kh\u00f4ng ph\u1ea3i h\u00ecnh d\u1ea1ng c\u0169 n\u1eefa. C\u1ed5ng th\u1ee9 hai c\u00f3 n\u0103m gian, tr\u01b0\u1edbc sau \u0111\u1ec1u c\u00f3 h\u00e0nh lang, ph\u1ea7n h\u00e0nh lang tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 d\u00f9ng g\u1ea1ch x\u00e2y m\u1eb7t c\u1ed5ng ki\u1ec3u T\u00e2y, c\u00f3 n\u0103m c\u1ed5ng v\u00f2m b\u1eb1ng g\u1ea1ch, n\u00ean tr\u1edf th\u00e0nh ki\u1ebfn tr\u00fac ki\u1ec3u \u201cTrung T\u00e2y h\u1ee3p b\u00edch\u201d mang \u0111\u1eb7c \u0111i\u1ec3m c\u1ee7a th\u1eddi \u0111\u1ea1i n\u1eeda thu\u1ed9c \u0111\u1ecba. Gi\u1eefa c\u1ed5ng nh\u00e0 th\u1edd v\u00e0 c\u1ed5ng th\u1ee9 hai, hai b\u00ean nam, b\u1eafc m\u1ed7i b\u00ean \u0111\u1ec1u c\u00f3 b\u1ea3y gian ph\u00f2ng b\u00ean l\u1edbn nh\u1ecf ki\u1ec3u T\u00e2y. B\u00ean trong c\u1ed5ng th\u1ee9 hai l\u00e0 d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c th\u1ee9 hai. Ph\u00eda b\u1eafc c\u00f3 ba gian b\u00ecnh phong, ch\u00ednh gi\u1eefa ph\u00eda T\u00e2y c\u00f3 m\u1ed9t c\u1eeda Th\u00f9y Hoa, ph\u00eda nam ph\u00eda b\u1eafc c\u1eeda l\u00e0 h\u00e0nh lang c\u00f3 c\u1eeda s\u1ed5 t\u01b0\u1eddng \u0111\u1ec3 l\u1ecdt \u00e1nh s\u00e1ng. Ngo\u00e0i Th\u00f9y Hoa m\u00f4n nguy\u00ean l\u00e0 l\u1ea7u Tuy\u00ean L\u1ec5, v\u1ec1 sau l\u1ea7u Tuy\u00ean L\u1ec5 b\u1ecb \u0111\u1ed5 (c\u00f3 thuy\u1ebft n\u00f3i b\u1ecb l\u1eeda thi\u00eau h\u1ee7y) trong m\u1ed9t tr\u1eadn \u0111\u1ed9ng \u0111\u1ea5t v\u00e0o th\u1eddi Quang T\u1ef1, cu\u1ed1i th\u1eddi Quang T\u1ef1 t\u1eebng \u0111\u1ec1 ngh\u1ecb tu s\u1eeda nh\u01b0ng kh\u00f4ng c\u00f3 k\u1ebft qu\u1ea3, l\u1ea7u \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i. Nay trong bu\u1ed3ng tr\u00e1i \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n (\u0111i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i) sau Th\u00f9y Hoa m\u00f4n v\u1eabn c\u00f2n m\u1ed9t n\u00f3c \u0111\u1ed3ng c\u1ee7a l\u1ea7u Tuy\u00ean L\u1ec5 c\u0169, v\u00e1ch trong n\u00f3c \u0111\u1ed3ng c\u00f3 \u0111\u00fac ch\u1eef \u201cTh\u00e0nh H\u00f3a B\u00ednh Ng\u1ecd ni\u00ean t\u1ea1o\u201d. \u0110i s\u00e2u n\u1eefa v\u00e0o Th\u00f9y Hoa m\u00f4n l\u00e0 d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c th\u1ee9 ba, \u0111\u00e2y l\u00e0 \u0111\u1ea1i vi\u1ec7n h\u00ecnh vu\u00f4ng, r\u1ea5t r\u1ed9ng r\u00e3i, s\u00e1ng s\u1ee7a, y\u00ean t\u0129nh. Ch\u00ednh t\u00e2y c\u1ee7a vi\u1ec7n l\u1ea1c l\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 c\u1ee7a to\u00e0n nh\u00e0 th\u1edd \u2013 \u0111i\u1ec7n L\u1ec5 B\u00e1i, c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n. Hai b\u00ean nam, b\u1eafc ph\u00eda tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n \u0111\u1ec1u c\u00f3 t\u00e1m gian ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n (s\u01b0\u01a1ng ph\u00f2ng). \u0110\u1ea1i \u0111i\u1ec7n n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u00f4ng, m\u1eb7t b\u1eb1ng c\u00f3 h\u00ecnh ch\u1eef th\u1eadp, g\u1ed3m n\u0103m gian ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n, \u0111\u1eb1ng tr\u01b0\u1edbc nh\u00f4 ra ba gian ch\u00e1i, \u0111\u1eb1ng sau nh\u00f4 ra ba gian Dao \u0111i\u1ec7n. Trong \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n x\u00e0 c\u1ed9t \u0111i\u00eau kh\u1eafc trang tr\u00ed, huy ho\u00e0ng r\u1ef1c r\u1ee1, c\u00f3 th\u1ec3 ch\u1ee9a \u0111\u01b0\u1ee3c h\u01a1n 500 ng\u01b0\u1eddi c\u00f9ng l\u00e0m l\u1ec5. Dao \u0111i\u1ec7n (t\u01b0\u1ee3ng tr\u01b0ng cho th\u00e1nh \u0111\u1ecba M\u00e1cca) \u1edf ph\u1ea7n sau l\u00e0 k\u1ebft c\u1ea5u \u0111\u1ec9nh v\u00f2m tr\u1eddi c\u1ee7a ki\u1ec3u kh\u00f4ng x\u00e0, n\u00ean c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 \u201c\u0111i\u1ec7n kh\u00f4ng x\u00e0\u201d. \u0110i\u1ec7n n\u00e0y b\u1ecb hai d\u00e3y t\u01b0\u1eddng d\u00e0y ng\u0103n th\u00e0nh ba gian, tr\u00ean m\u1ed7i b\u1ee9c t\u01b0\u1eddng ng\u0103n c\u00e1ch \u0111\u1ec1u c\u00f3 hai c\u1eeda v\u00f2m, c\u00f9ng v\u1edbi ba c\u1eeda \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa, \u0111i\u1ec7n kh\u00f4ng x\u00e0 t\u1ed5ng c\u1ed9ng c\u00f3 b\u1ea3y c\u1eeda v\u00f2m l\u1edbn nh\u1ecf \u0111\u1ec3 ti\u1ec7n th\u00f4ng nhau. Tr\u00ean t\u1ea5m ho\u00e0nh b\u00ean tr\u00ean ba c\u1eeda ch\u00ednh \u0111\u1ec1u kh\u1eafc \u201cKinh C\u00f4ran\u201d c\u1ef1c k\u1ef3 tinh t\u1ebf, l\u00e0 di t\u1ed3n qu\u00fd b\u00e1u hi\u1ebfm c\u00f3, hi\u1ebfm th\u1ea5y \u1edf c\u00e1c nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o Trung Qu\u1ed1c kh\u00e1c. \u1ede ph\u00eda nam trong bu\u1ed3ng ch\u00e1i tr\u01b0\u1edbc \u0111i\u1ec7n c\u00f3 m\u1ed9t t\u1ea5m bia \u0111\u00e1 \u201cThanh Ch\u00e2n Ph\u00e1p Minh B\u1ea1ch T\u1ef1 Th\u00e1nh hi\u1ec7u\u201d l\u1eadp n\u0103m V\u1ea1n L\u1ecbch th\u1ee9 b\u1ea3y tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1579), m\u1eb7t ph\u1ea3i bia l\u00e0 s\u1ef1 t\u00edch v\u1ec1 \u0111\u1ee9c M\u00f4hamet, ng\u01b0\u1eddi s\u00e1ng l\u1eadp H\u1ed3i gi\u00e1o, kh\u1eafc b\u1eb1ng ch\u1eef H\u00e1n, m\u1eb7t tr\u00e1i bia l\u00e0 b\u1ed1n ch\u1eef \u201cL\u00fd b\u1ea3n v\u00f4 c\u1ef1c\u201d kh\u1eafc b\u1eb1ng ch\u1eef \u1ea2 R\u1eadp v\u00e0 ch\u1eef H\u00e1n.","Trong ph\u00f2ng tu li\u1ec7u \u1edf ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n ph\u00eda nam tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n, hi\u1ec7n c\u00f2n b\u1ea3o t\u1ed3n c\u00e1c b\u1ea3n \u201cKinh C\u00f4ran\u201d v\u00e0 r\u1ea5t nhi\u1ec1u v\u0103n v\u1eadt qu\u00fd gi\u00e1. Trong \u0111\u00f3 c\u00f3 b\u1ea3n \u201cKinh C\u00f4ran\u201d ch\u00e9p tay v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean, n\u00e9t ch\u1eef \u01b0u m\u1ef9, b\u1ea3o t\u1ed3n ho\u00e0n h\u1ea3o, x\u1ee9ng \u0111\u00e1ng l\u00e0 qu\u1ed1c b\u1ea3o. Th\u1eddi Thanh, trong c\u00e1c nh\u00e0 th\u1edd H\u1ed3i gi\u00e1o t\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ed1i l\u1edbn \u1edf Trung Qu\u1ed1c \u0111\u1ec1u \u0111\u1eb7t tr\u01b0\u1eddng ti\u1ec3u h\u1ecdc, nguy\u00ean hai b\u00ean \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n v\u00e0 sau \u0111i\u1ec7n c\u1ee7a nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y l\u00e0 hi\u1ec7u x\u00e1, b\u00e3i t\u1eadp, ph\u00f2ng t\u01b0 li\u1ec7u th\u01b0 vi\u1ec7n, c\u00e2u l\u1ea1c b\u1ed9 H\u1ed3i d\u00e2n... c\u1ee7a tr\u01b0\u1eddng ti\u1ec3u h\u1ecdc, quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn, hi\u1ec7n \u0111\u00e3 b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf h\u1ebft. N\u0103m 1974, nh\u00e0 n\u01b0\u1edbc tr\u00edch ti\u1ec1n tu s\u1eeda m\u1edbi m\u1ebb cho nh\u00e0 th\u1edd n\u00e0y, kh\u00f4i ph\u1ee5c l\u1ea1i kh\u00f4ng kh\u00ed u nh\u00e3, nghi\u00eam t\u00fac c\u1ee7a nh\u00e0 th\u1edd c\u1ed5 ng\u00e0y x\u01b0a. CH\u00d9A \u0110\u00c0M GI\u00c1 Ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 n\u1eb1m \u1edf ch\u00e2n n\u00fai \u0110\u00e0m Gi\u00e1 thu\u1ed9c khu M\u00f4n \u0110\u1ea7u C\u00e2u, v\u00ec sau c\u00f3 \u0111\u1ea7m Long \u0110\u00e0m, tr\u01b0\u1edbc c\u00f3 c\u00e2y gi\u00e1 n\u00ean th\u00e0nh t\u00ean. Ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 l\u00e0 ng\u00f4i ch\u00f9a c\u1ed5 l\u00e3o nh\u1ea5t khu v\u1ef1c B\u1eafc Kinh, b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi T\u1ea5n c\u00e1ch \u0111\u00e2y kho\u1ea3ng 1700 n\u0103m tr\u01b0\u1edbc n\u00ean \u1edf B\u1eafc Kinh x\u01b0a v\u1eabn l\u01b0u truy\u1ec1n c\u00e2u n\u00f3i \u201cTr\u01b0\u1edbc c\u00f3 ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1, sau c\u00f3 c\u1ed5 U Ch\u00e2u\u201d. Th\u1eadt ra c\u00e1i t\u00ean U Ch\u00e2u c\u00f3 th\u1ec3 truy ng\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ebfn th\u1eddi k\u1ef3 \u0110\u01b0\u1eddng Nghi\u00eau tr\u01b0\u1edbc c\u00f4ng nguy\u00ean, c\u00f3 tu\u1ed5i l\u1edbn h\u01a1n ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 nhi\u1ec1u, n\u1ebfu n\u00f3i \u201cTr\u01b0\u1edbc c\u00f3 ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1, sau c\u00f3 th\u00e0nh B\u1eafc Kinh\u201d th\u00ec kh\u00f4ng c\u00f3 g\u00ec \u0111\u1ec3 b\u1eaft b\u1ebb c\u1ea3. Ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 ban \u0111\u1ea7u c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Gia Ph\u00fac, th\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng, V\u00f5 T\u1eafc Thi\u00ean \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Long Tuy\u1ec1n, th\u1eddi Kim l\u1ea1i g\u1ecdi l\u00e0 ch\u00f9a \u0110\u1ea1i V\u1ea1n Th\u1ecd, n\u0103m Thi\u00ean Thu\u1eadn th\u1ee9 nh\u1ea5t tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1457) t\u1eebng kh\u00f4i ph\u1ee5c t\u00ean c\u0169 l\u00e0 ch\u00f9a Gia Ph\u00fac. N\u0103m Khang Hy th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t tri\u1ec1u Thanh (n\u0103m 1692) ti\u1ebfn h\u00e0nh m\u1edf r\u1ed9ng x\u00e2y d\u1ef1ng ch\u00f9a n\u00e0y v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn v\u00e0 \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a T\u1ee5 V\u00e2n v\u00e0 do ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Khang Hy \u0111\u00edch th\u00e2n \u0111\u1ec1 \u201cS\u1eafc ki\u1ebfn T\u1ee5 V\u00e2n thi\u1ec1n t\u1ef1\u201d, kh\u1eafc tr\u00ean c\u1ed5ng ch\u00f9a. V\u01b0\u01a1ng tri\u1ec1u thay \u0111\u1ed5i, t\u00ean ch\u00f9a nhi\u1ec1u l\u1ea7n \u0111\u1ed5i nh\u01b0ng c\u00e1i t\u00ean t\u1ee5c \u201c\u0110\u00e0m Gi\u00e1\u201d l\u1ea1i vang v\u1ecdng nh\u1ea5t, l\u01b0u truy\u1ec1n thi\u00ean c\u1ed5, danh kh\u1eafp n\u01a1i n\u01a1i. Ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 x\u00e2y d\u1ef1a v\u00e0o n\u00fai, l\u1ea7n t\u1eebng b\u1eadc m\u00e0 l\u00ean, \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i nguy nga, tr\u00e1ng l\u1ec7. Sau ch\u00f9a c\u00f3 ch\u00edn ng\u1ecdn n\u00fai bao quanh, tr\u01b0\u1edbc ch\u00f9a su\u1ed1i ch\u1ea3y u\u1ed1n l\u01b0\u1ee3n, th\u00e1p t\u0103ng nh\u01b0 r\u1eebng, tre tr\u00fac um t\u00f9m, k\u1ef3 t\u00f9ng qu\u00e1i th\u1ea1ch, phong c\u1ea3nh tuy\u1ec7t h\u1ea3o, m\u00f4i tr\u01b0\u1eddng tuy\u1ec7t di\u1ec7u, \u0111\u01b0\u1ee3c ca ng\u1ee3i l\u00e0 \u201c\u0110\u00e0m Gi\u00e1 k\u1ef3 th\u00fa nh\u1ea5t thi\u00ean h\u1ea1\u201d. Ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 c\u00f3 quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn, di\u1ec7n t\u00edch 6,8 ha, ki\u1ebfn tr\u00fac ph\u00e2n l\u00e0m ba l\u1ed9 Trung, \u0110\u00f4ng, T\u00e2y. Trung l\u1ed9 t\u1eeb nam \u0111\u1ebfn b\u1eafc, t\u1eeb d\u01b0\u1edbi l\u00ean tr\u00ean l\u00e0 c\u1ed5ng ch\u00f9a, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, \u0111i\u1ec7n Tam Th\u00e1nh (\u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n), T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c, hai b\u00ean c\u00f2n c\u00f3 ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n t\u01b0\u01a1ng ph\u1ee5. \u0110\u00f4ng l\u1ed9 do ki\u1ebfn tr\u00fac","ki\u1ec3u \u0111\u00ecnh vi\u1ec7n t\u1ed5 th\u00e0nh, c\u00f3 ph\u01b0\u01a1ng tr\u01b0\u1ee3ng vi\u1ec7n, cung V\u1ea1n Tu\u1ebf, cung Th\u00e1i H\u1eadu... trong vi\u1ec7n ng\u00f3i xanh lan can \u0111\u1ecf, tre tr\u00fac su\u1ed1i trong, c\u1ef1c k\u1ef3 y\u00ean t\u0129nh u nh\u00e3. T\u00e2y l\u1ed9 l\u00e0 t\u1ed5 h\u1ee3p \u0111i\u1ec7n \u0111\u01b0\u1eddng ki\u1ec3u t\u1ef1 vi\u1ec7n c\u00f3 \u0111\u00e0n L\u0103ng Nghi\u00eam, gi\u1edbi \u0111\u00e0n, \u0111i\u1ec7n Quan \u00c2m... \u0110i\u1ec7n Quan \u00c2m l\u00e0 \u0111i\u1ec3m cao nh\u1ea5t c\u1ee7a to\u00e0n ch\u00f9a, tr\u01b0\u1edbc \u0111i\u1ec7n c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh phi ch\u1eef v\u00e0ng \u201cLi\u00ean gi\u1edbi t\u1eeb h\u00e0ng\u201d do C\u00e0n Long ng\u1ef1 th\u01b0, tr\u01b0\u1edbc t\u01b0\u1ee3ng Quan \u00c2m trong \u0111i\u1ec7n v\u1ed1n c\u00f3 t\u01b0\u1ee3ng Nguy\u00ean Th\u1ebf T\u1ed5 H\u1ed1t T\u1ea5t Li\u1ec7t v\u00e0 ho\u00e0ng h\u1eadu, con trai, con g\u00e1i Di\u1ec7u Nghi\u00eam c\u00f4ng ch\u00faa. Di\u1ec7u Nghi\u00eam c\u00f4ng ch\u00faa v\u1ed1n l\u00e0 m\u1ed9t vi\u00ean chi\u1ebfn t\u01b0\u1edbng, sau t\u00edn th\u1edd Ph\u1eadt gi\u00e1o \u0111\u1ebfn tu \u1edf ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1, m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi g\u1ecdi l\u00e0 Di\u1ec7u Nghi\u00eam \u0111\u1ea1i s\u01b0. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng trong th\u1eddi gian tu h\u00e0nh, Di\u1ec7u Nghi\u00eam c\u00f4ng ch\u00faa v\u00f4 c\u00f9ng th\u00e0nh k\u00ednh, h\u00e0ng ng\u00e0y t\u1ee5ng kinh ni\u1ec7m ph\u1eadt \u1edf \u0111i\u1ec7n Quan \u00c2m, ng\u00e0y th\u00e1ng t\u00edch l\u0169y, n\u01a1i n\u00e0ng \u0111\u1ee9ng g\u1ea1ch b\u1ecb m\u00e0i m\u00f2n, \u0111\u1ec3 l\u1ea1i m\u1ed9t d\u1ea5u t\u00edch l\u00f5m s\u00e2u, \u0111\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 \u201cb\u00e1i g\u1ea1ch\u201d n\u1ed5i ti\u1ebfng. Ngo\u00e0i \u201cb\u00e1i g\u1ea1ch\u201d ra, nh\u1eefng s\u1ef1 v\u1eadt l\u00fd th\u00fa c\u1ee7a ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 c\u00f2n kh\u00f4ng \u00edt. Tr\u01b0\u1edbc T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c c\u00f3 hai c\u00e2y ng\u00e2n h\u1ea1nh cao l\u1edbn t\u1ee9c \u201cc\u00e2y \u0111\u1ebf v\u01b0\u01a1ng\u201d v\u00e0 \u201cc\u00e2y ph\u1ed1i v\u01b0\u01a1ng\u201d. C\u00e2y ng\u00e2n h\u1ea1nh ph\u00eda \u0111\u00f4ng cao h\u01a1n 30 m\u00e9t, chu vi xung quanh c\u00e2y h\u01a1n s\u00e1u m\u00e9t, b\u00f3ng r\u00e2m nh\u01b0 c\u00e1i vung, tu\u1ed5i c\u00e2y \u0111\u00e3 g\u1ea7n ngh\u00ecn n\u0103m m\u00e0 v\u1eabn um t\u00f9m r\u1eadm r\u1ea1p, sinh kh\u00ed h\u1eebng h\u1ef1c, ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long phong n\u00f3 l\u00e0 c\u00e2y \u0111\u1ebf v\u01b0\u01a1ng; c\u00e2y \u1edf ph\u00eda t\u00e2y g\u1ecdi l\u00e0 c\u00e2y ph\u1ed1i v\u01b0\u01a1ng, c\u00e0nh m\u1ecdc r\u1eadm r\u1ea1p, \u0111\u1ed3n r\u1eb1ng v\u00e0o th\u1eddi Thanh m\u1ed7i khi c\u00f3 ho\u00e0ng \u0111\u1ebf m\u1edbi k\u1ebf v\u1ecb, c\u00e2y n\u00e0y li\u1ec1n m\u1ecdc ra t\u1eeb g\u1ed1c m\u1ed9t c\u00e0nh l\u1edbn, t\u01b0\u01a1ng \u0111\u01b0\u01a1ng v\u1edbi v\u1eadn s\u1ed1 \u0111\u1ebf v\u01b0\u01a1ng n\u00ean c\u00f3 t\u00ean nh\u01b0 th\u1ebf. Nghe n\u00f3i c\u00e0nh sinh ra v\u00e0o th\u1eddi H\u00e0m Phong, \u0110\u1ed3ng Tr\u1ecb, Quang T\u1ef1u l\u00e0 c\u00e0nh y\u1ebfu kh\u00f4ng ch\u1ecbu \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u00f3, c\u00f2n c\u00e0nh th\u1eddi Tuy\u00ean Th\u1ed1ng th\u00ec \u0111\u1ed9t nhi\u00ean t\u1ef1 g\u00e3y, t\u01b0\u1ee3ng tr\u01b0ng cho vi\u1ec7c di\u1ec7t vong c\u1ee7a v\u01b0\u01a1ng tri\u1ec1u Thanh. Ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 n\u1ed5i ti\u1ebfng kh\u1eafp n\u01a1i b\u1edfi nhi\u1ec1u m\u1eb7t, song ph\u1ea3i k\u1ec3 \u0111\u1ebfn c\u00e2y gi\u00e1. C\u00e2y gi\u00e1 l\u00e0 c\u00e2y c\u00f3 th\u1ec3 chi\u1ebft xu\u1ea5t \u0111\u01b0\u1ee3c thu\u1ed1c nhu\u1ed9m m\u00e0u v\u00e0ng, g\u1ecdi l\u00e0 \u201cgi\u00e1 ho\u00e0ng\u201d. Th\u00e2n, v\u1ecf, qu\u1ea3 c\u1ee7a c\u00e2y c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0m thu\u1ed1c Trung y. Th\u1eddi x\u01b0a truy\u1ec1n r\u1eb1ng v\u1ecf c\u00e2y gi\u00e1 \u1edf ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 tr\u1ecb \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u1ee9ng v\u00f4 sinh c\u1ee7a ph\u1ee5 n\u1eef, th\u1ebf l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi ta tranh nhau t\u01b0\u1edbc b\u00f3c v\u1ecf c\u00e2y khi\u1ebfn nh\u1eefng \u201cc\u00e2y gi\u00e1\u201d \u1edf ch\u00f9a l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t b\u1ecb ch\u1ebft, ng\u00e0y nay ch\u1ec9 c\u00f2n l\u1ea1i ba c\u00e2y \u1edf b\u00ean ph\u1ea3i, c\u1ed5ng tr\u01b0\u1edbc ch\u00f9a. \u1ede ph\u00eda \u0111\u00f4ng \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng c\u00f3 m\u1ed9t gian b\u1ebfp, tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e2y c\u00e1c h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng d\u00f9ng \u0111\u1ec3 n\u1ea5u c\u01a1m, b\u00e0y m\u1ed9t c\u00e1i n\u1ed3i \u0111\u1ed3ng \u0111en l\u1edbn \u0111\u01b0\u1eddng k\u00ednh 1,85m, s\u00e2u 1,1m. Tr\u01b0\u1edbc kia \u1edf \u0111\u00e2y c\u00f2n c\u00f3 hai c\u00e1i n\u1ed3i \u0111\u1ed3ng l\u1edbn h\u01a1n, c\u00e1i l\u1edbn nh\u1ea5t c\u00f3 \u0111\u01b0\u1eddng k\u00ednh kho\u1ea3ng b\u1ed1n m\u00e9t, s\u00e2u hai m\u00e9t, n\u1ea5u m\u1ed9t n\u1ed3i ch\u00e1o ph\u1ea3i d\u00f9ng m\u01b0\u1eddi g\u00e1nh g\u1ea1o, \u0111un trong m\u01b0\u1eddi m\u1ea5y ti\u1ebfng \u0111\u1ed3ng h\u1ed3. X\u01b0a kia ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 c\u00f3 c\u00e2u n\u00f3i \u201cS\u01b0 \u0111\u1ebfn kh\u00f4ng \u0111u\u1ed5i, s\u01b0 \u0111i kh\u00f4ng gi\u1eef\u201d v\u00e0 \u201cTh\u00eam ng\u01b0\u1eddi kh\u00f4ng th\u00eam g\u1ea1o\u201d, \u0111\u1ee7 th\u1ea5y n\u1ed3i l\u1edbn nh\u01b0 th\u1ebf n\u00e0o. v\u1ec1 n\u1ed3i, c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e2u chuy\u1ec7n n\u1eefa:","truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng \u201cH\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 \u0111\u1ebfm kh\u00f4ng xu\u1ec3\u201d, c\u00e2u n\u00f3i n\u00e0y truy\u1ec1n \u0111\u1ebfn tai ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long, \u00f4ng kh\u00f4ng tin b\u00e8n ph\u00e1i m\u1ea5y ngh\u00ecn binh \u0111inh \u0111\u1ebfn, l\u1ec7nh cho m\u1ed7i m\u1ed9t binh \u0111inh nh\u00ecn v\u00e0o m\u1ed9t h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng, \u0111\u1ecbnh ki\u1ec3m r\u00f5 s\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi. H\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng tr\u1ee5 tr\u00ec n\u00f3i: Xin m\u1eddi l\u00ednh c\u1ee7a b\u1ec7 h\u1ea1 \u0103n h\u1ebft ch\u00e1o trong n\u1ed3i \u0111\u1ed3ng r\u1ed3i h\u1eb5ng ki\u1ec3m\\\". M\u1ea5y ng\u00e0n binh \u0111inh \u0103n h\u1ebft b\u00e1t n\u00e0y \u0111\u1ebfn b\u00e1t kh\u00e1c nh\u01b0ng ch\u00e1o trong n\u1ed3i v\u1eabn kh\u00f4ng th\u1ea5y v\u01a1i, khi\u1ebfn vua C\u00e0n Long kinh ng\u1ea1c. T\u1eeb truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00e0y c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ed9 l\u1edbn c\u1ee7a n\u1ed3i. Chi\u1ebfc n\u1ed3i n\u00e0y c\u00f2n c\u00f3 hi\u1ec7u qu\u1ea3 k\u1ef3 di\u1ec7u \u201cl\u1ecdt c\u00e1t kh\u00f4ng l\u1ecdt g\u1ea1o\u201d, ph\u1ea7n \u0111\u00e1y n\u1ed3i c\u00f3 m\u00e1ng l\u00f5m, g\u1ecdi l\u00e0 \u201cdung sa tr\u1ee5y\u201d, c\u00e1t s\u1ea1n trong g\u1ea1o ch\u00ecm v\u00e0o trong \u0111\u00f3 kh\u00f4ng n\u1ed5i l\u00ean n\u1eefa n\u00ean trong ch\u00e1o kh\u00f4ng h\u1ec1 c\u00f3 s\u1ea1n. T\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n, ch\u00f9a v\u1ed1n n\u1eb1m tr\u00ean \u0111\u1ea7m Thanh Long, \u1edf \u0111\u00f3 c\u00f3 c\u00e2y gi\u00e1 c\u1ed5 ngh\u00ecn n\u0103m v\u00ec th\u1ebf m\u00e0 ch\u00f9a danh vang b\u1ed1n ph\u01b0\u01a1ng. \u0110\u1ea1i s\u01b0 Hoa Nghi\u00eam \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng khai s\u01a1n \u1edf \u0111\u00e2y, c\u00f3 con r\u1ed3ng xanh bay t\u1edbi nghe \u00f4ng thuy\u1ebft ph\u00e1p. V\u00e0o m\u1ed9t bu\u1ed5i t\u1ed1i b\u1ed7ng nhi\u00ean c\u00f3 m\u01b0a to gi\u00f3 l\u1edbn, r\u1ed3ng xanh \u1ea9n \u0111i, \u0111\u1ea7m bi\u1ebfn th\u00e0nh \u0111\u1ea5t b\u1eb1ng, l\u1ea1i c\u00f3 hai \u201csi v\u1eabn\u201d (v\u1eadt trang tr\u00ed b\u1eb1ng g\u1ed1m \u1edf hai \u0111\u1ea7u n\u00f3c nh\u00e0 c\u1ee7a nh\u00e0 c\u1eeda ki\u1ec3u Trung Qu\u1ed1c) \u0111\u1ed9i \u0111\u1ea5t nh\u00f4 l\u00ean, \u0111\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 \u201csi v\u1eabn\u201d tr\u00ean b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng v\u1ec1 sau. \u201cSi v\u1eabn\u201d b\u1eb1ng l\u01b0u ly l\u1ee5c, c\u1ee1 l\u1edbn \u1edf hai \u0111\u1ea7u n\u00f3c \u0111i\u1ec7n c\u1ee7a b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng cao 2,9m, \u00e1nh s\u00e1ng l\u00e1p l\u00e1nh, kh\u00ed th\u1ebf hi\u00ean ngang, \u0111\u01b0\u1ee3c bu\u1ed9c b\u1eb1ng s\u1ee3i x\u00edch d\u00e0i d\u00e1t v\u00e0ng r\u1ef1c r\u1ee1. \u201cSi v\u1eabn\u201d l\u00e0 k\u1ebft c\u1ea5u tr\u00ean n\u00f3c nh\u00e0 v\u1eeba c\u00f3 t\u00e1c d\u1ee5ng trang s\u1ee9c v\u1eeba c\u00f3 \u00fd ngh\u0129a th\u1ef1c d\u1ee5ng. Si l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng con r\u1ed3ng trong truy\u1ec1n thuy\u1ebft, t\u00ednh th\u1ee7y, c\u00f3 th\u1ec3 tr\u00e1nh l\u1eeda n\u00ean \u201csi v\u1eabn\u201d c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t lo\u1ea1i tr\u1ea5n v\u1eadt. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng ng\u00e0y x\u1eeda ng\u00e0y x\u01b0a, v\u00e0o m\u1ed9t \u0111\u00eam s\u00e9t \u0111\u00e1nh ch\u1edbp gi\u1eadt, m\u01b0a gi\u00f3 b\u00e3o b\u00f9ng, t\u0103ng nh\u00e2n trong ch\u00f9a nh\u00ecn th\u1ea5y \u201csi v\u00e2n\u201d rung l\u00ean b\u1ea7n b\u1eadt, c\u00f3 v\u1ebb mu\u1ed1n bay v\u00e0o kh\u00f4ng trung, th\u1ebf l\u00e0 h\u1ecd l\u1eadp t\u1ee9c d\u00f9ng x\u00edch d\u00e0i kh\u00f3a ch\u1eb7t n\u00f3 l\u1ea1i, n\u00ean \u0111\u1ebfn nay \u201csi v\u1eabn\u201d tr\u00ean b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng c\u1ee7a ch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1 v\u1eabn mang x\u00edch. V\u00ec \u0111\u1eb1ng sau ch\u00f9a c\u00f3 \u0111\u1ea7m Long \u0110\u00e0m, tr\u01b0\u1edbc ch\u00f9a c\u00f3 \u201cc\u00e2y gi\u00e1 ngh\u00ecn n\u0103m\u201d n\u00ean c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 \u0110\u00e0m Gi\u00e1. Nay \u0111\u1ea7m tuy c\u00f2n nh\u01b0ng \u0111\u00e3 kh\u00f4 c\u1ea1n, \u201cc\u00e2y gi\u00e1 ngh\u00ecn n\u0103m\u201d \u0111\u00e3 kh\u00f4ng bi\u1ebft t\u00ecm \u1edf \u0111\u00e2u n\u1eefa, ch\u1ec9 c\u00f3 m\u1ea5y c\u00e2y gi\u00e1 nh\u1ecf m\u1ecdc sau n\u00e0y, tr\u1edf th\u00e0nh v\u1eadt \u1ee9ng c\u1ea3nh theo t\u00ean. Nh\u01b0ng v\u1edbi t\u01b0 c\u00e1ch l\u00e0 ch\u00f9a c\u1ed5 ngh\u00ecn n\u0103m c\u1ee7a kinh k\u1ef3, kh\u00ed th\u1ebf h\u00f9ng v\u0129 \u0111\u00f3, m\u00f4i tr\u01b0\u1eddng \u01b0u m\u1ef9 \u0111\u00f3, c\u00e2y c\u1ed5 th\u1ee5 ngh\u00ecn n\u0103m \u0111\u00f3, v\u1eadt linh c\u1ed5 x\u01b0a \u0111\u00f3, truy\u1ec1n thuy\u1ebft th\u1ea7n k\u1ef3 \u0111\u00f3... v\u1eabn khi\u1ebfn \u201cch\u00f9a \u0110\u00e0m Gi\u00e1\u201d n\u1ed5i danh kh\u1eafp kinh th\u00e0nh, tr\u1edf th\u00e0nh ng\u00f4i ch\u00f9a c\u1ed5 h\u00e0ng \u0111\u1ea7u m\u00e0 nh\u1eefng k\u1ebb t\u00edn ng\u01b0\u1ee1ng mu\u1ed1n \u0111\u1eb7t ch\u00e2n \u0111\u1ebfn. CH\u00d9A GI\u1edaI \u0110\u00c0I","Ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0n, n\u1eb1m \u1edf ch\u00e2n n\u00fai M\u00e3 Y\u00ean thu\u1ed9c khu M\u00f4n \u0110\u1ea7u C\u00e2u, l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng ch\u00f9a n\u1ed5i ti\u1ebfng \u1edf ph\u00eda t\u00e2y B\u1eafc Kinh, gi\u1edbi \u0111\u00e0n, t\u00f9ng c\u1ed5 trong ch\u00f9a \u0111\u1ec1u r\u1ea5t n\u1ed5i ti\u1ebfng. Ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i ban \u0111\u1ea7u c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Tu\u1ec7 T\u1ee5, b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m th\u1ee9 n\u0103m ni\u00ean hi\u1ec7u V\u0169 \u0110\u1ee9c th\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng Cao T\u1ed5 (n\u0103m 622), c\u00e1ch nay \u0111\u00e3 h\u01a1n 1.300 n\u0103m l\u1ecbch s\u1eed. Th\u1eddi H\u00e0m Ung \u0111\u1eddi Li\u00eau (n\u0103m 1065 \u2013 1074), cao t\u0103ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n tr\u00f9ng tu ch\u00f9a n\u00e0y v\u00e0 s\u00e1ng l\u1eadp ra gi\u1edbi \u0111\u00e0n trong ch\u00f9a, m\u1edf \u0111\u00e0n n\u00eau \u0111i\u1ec1u r\u0103n, m\u1edf ra phong t\u1ee5c truy\u1ec1n gi\u1edbi \u1edf ch\u00f9a n\u00e0y, l\u01b0u truy\u1ec1n \u0111\u1ebfn \u0111\u1eddi Kim, Nguy\u00ean. Cu\u1ed1i th\u1eddi Nguy\u00ean kh\u1edfi ngh\u0129a n\u00f4ng d\u00e2n \u1ea7m \u1ea7m n\u1ed5i l\u00ean, ch\u00f9a n\u00e0y b\u1ecb h\u1ee7y trong kh\u00f3i l\u1eeda chi\u1ebfn tranh. T\u1eeb n\u0103m Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c th\u1ee9 ch\u00edn tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh (n\u0103m 1434) \u0111\u1ebfn n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 t\u00e1m (n\u0103m 1443), ho\u00e0ng th\u1ea5t \u0111\u00e3 tr\u00edch m\u1ed9t kho\u1ea3n ti\u1ec1n l\u1edbn tr\u00f9ng tu ch\u00f9a, \u0111\u00e0n trong th\u1eddi gian m\u01b0\u1eddi n\u0103m v\u00e0 s\u1eafc ch\u1ec9 ban t\u00ean ch\u00f9a l\u00e0 ch\u00f9a V\u1ea1n Th\u1ecd. V\u00ec sau khi c\u00f4ng vi\u1ec7c x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i ho\u00e0n t\u1ea5t, Anh T\u00f4ng l\u1ec7nh cho cao t\u0103ng Nh\u01b0 Hoan, ng\u01b0\u1eddi ch\u1ee7 tr\u00ec c\u00f4ng tr\u00ecnh, m\u1edf \u0111\u00e0n n\u00eau \u0111i\u1ec1u r\u0103n gi\u1edbi \u1edf \u0111\u00e2y, c\u00f3 \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng r\u1ea5t l\u1edbn, n\u00ean danh ti\u1ebfng c\u1ee7a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i ho\u1eb7c Gi\u1edbi \u0110\u00e0n \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c truy\u1ec1n \u0111i, c\u00f2n c\u00e1i t\u00ean ch\u00f9a V\u1ea1n Th\u1ecd \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1eafc phong th\u00ec l\u1ea1i \u00edt ng\u01b0\u1eddi bi\u1ebft \u0111\u1ebfn. Sau \u0111\u00f3, hai th\u1eddi Minh, Thanh c\u00f2n nhi\u1ec1u l\u1ea7n tr\u00f9ng tu, m\u1edf r\u1ed9ng ch\u00f9a n\u00e0y, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 c\u00f4ng tr\u00ecnh tr\u00f9ng tu th\u1eddi Gia T\u0129nh tri\u1ec1u Minh c\u00f3 quy m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t, tr\u1ea3i qua b\u1ea3y n\u0103m m\u1edbi ho\u00e0n th\u00e0nh. Nay ki\u1ebfn tr\u00fac c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i \u0111\u1ea1i \u0111a s\u1ed1 l\u00e0 do c\u1ea5u tr\u00fac c\u1ee7a hai \u0111\u1eddi Minh, Thanh \u0111\u1ec3 l\u1ea1i. Ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u00f4ng, nh\u00ecn v\u1ec1 th\u00e0nh B\u1eafc Kinh xa xa \u1edf ngo\u00e0i b\u1ea3y m\u01b0\u01a1i d\u1eb7m. Ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa c\u00f3 \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, c\u00e1c Thi\u00ean Ph\u1eadt (\u0111\u00e3 d\u1ee1 b\u1ecf), \u0111i\u1ec7n Quan \u00c2m, d\u1ef1a v\u00e0o n\u00fai m\u00e0 x\u00e2y, t\u0103ng cao t\u1eebng t\u1ea7ng, \u0111\u00fang nh\u01b0 Ch\u1ea5n Qu\u00e2n cu\u1ed1i th\u1eddi Thanh n\u00f3i trong b\u00e0i th\u01a1 \u201cDu Gi\u1edbi \u0110\u00e0i (Ch\u01a1i ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i)\u201d: H\u00e0nh t\u1eadn th\u1eadp b\u00e1t ban T\u1ef1 m\u00f4n th\u1eadp c\u1ea5p \u0111\u0103ng. Nh\u1eadt t\u1ef1 c\u1ea3nh \u00edch u \u0110i\u1ec7n tr\u1ee5c s\u01a1n vi t\u1ea7ng T\u1ea1m d\u1ecbch: \u0110i h\u1ebft m\u01b0\u1eddi t\u00e1m b\u00e0n C\u1eeda ch\u00f9a l\u00ean m\u01b0\u01a1i b\u1eadc C\u1ea3nh ch\u00f9a th\u1eadt u t\u1ecbch \u0110i\u1ec7n ti\u1ebfp n\u00fai t\u1ea7ng t\u1ea7ng","Hi\u00ean tr\u00f9ng g\u00e1c l\u1eb7p, t\u1ea7ng t\u1ea7ng \u0111an xen, nguy nga tr\u00e1ng l\u1ec7. Trong \u201cc\u00e1ch m\u1ea1ng v\u0103n h\u00f3a\u201d, t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt, b\u1ea3o v\u1eadt c\u1ee7a ch\u00f9a c\u1ed5 ng\u00e0n n\u0103m \u0111\u00e3 b\u1ecb h\u1ee7y trong gi\u00e2y l\u00e1t. Nay t\u01b0\u1ee3ng trong ch\u00f9a nh\u01b0 hai t\u01b0\u1edbng Hanh, C\u00e1p trong \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n, t\u01b0\u1ee3ng T\u1ee9 \u0110\u1ea1i Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, Ph\u1eadt Di L\u1eb7c b\u1ee5ng to, h\u1ed9 ph\u00e1p V\u0129 \u0110\u00e0 trong \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt Tam Th\u1ebf (Ph\u1eadt Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni, Ph\u1eadt D\u01b0\u1ee3c S\u01b0, Ph\u1eadt A Di \u0110\u00e0) trong b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng... \u0111\u1ec1u l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng l\u00e0m l\u1ea1i v\u00e0o \u0111\u1ea7u th\u1eadp ni\u00ean 80, tuy ch\u00fang v\u1eabn trang nghi\u00eam, uy v\u0169 nh\u01b0 c\u0169, c\u0169ng v\u1eabn v\u1ecb n\u00e0o v\u1ecb n\u1ea5y trung th\u00e0nh v\u1edbi ch\u1ee9c v\u1ee5, nh\u01b0ng x\u00e9t cho c\u00f9ng v\u1eabn kh\u00f4ng c\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c d\u1ea5u \u1ea5n th\u1eddi \u0111\u1ea1i v\u00e0 c\u00e1i phong v\u1eadn c\u1ed5 l\u00e3o c\u1ee7a t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt ng\u00e0y x\u01b0a. N\u0103m 1965, Thi\u00ean Ph\u1eadt c\u00e1c do nghi\u00eang ng\u00e3 d\u1ed9t m\u01b0a n\u00ean t\u1ea1m th\u1eddi b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf, nh\u01b0ng c\u0169ng v\u00ec s\u1ef1 h\u1ee9ng kh\u1edfi c\u1ee7a \u201cc\u00e1ch m\u1ea1ng v\u0103n h\u00f3a\u201d, k\u1ebf ho\u1ea1ch x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i ch\u00f9a b\u1ecb g\u00e1c sang m\u1ed9t b\u00ean. C\u00f3 h\u01a1n m\u1ed9t ngh\u00ecn pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt th\u1eddi Minh trong c\u00e1c, c\u00f9ng v\u1edbi s\u1ed1 g\u1ed7 d\u1ee1 xu\u1ed1ng c\u0169ng bi\u1ebfn m\u1ea5t kh\u00f4ng c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i. Ngo\u00e0i ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa ra, trong ch\u00f9a c\u00f2n c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i, th\u00e1p tr\u01b0\u1edbng, bia, thi\u1ec1n \u0111\u01b0\u1eddng, t\u0103ng x\u00e1... nh\u01b0ng ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 y\u1ebfu nh\u1ea5t v\u00e0 c\u0169ng n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u1ea5t t\u1ea5t nhi\u00ean v\u1eabn l\u00e0 \u0111\u1ea1i gi\u1edbi \u0111\u00e0n \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ec7nh danh l\u00e0 \u201cThi\u00ean h\u1ea1 \u0111\u1ec7 nh\u1ea5t \u0111\u00e0n\u201d. Gi\u1edbi \u0111\u00e0i x\u00e2y d\u1ef1ng \u1edf trong \u0111i\u1ec7n Gi\u1edbi \u0110\u00e0n c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i vi\u1ec7n \u1edf g\u00f3c t\u00e2y b\u1eafc t\u1ef1 vi\u1ec7n, v\u00ec \u1edf \u0111\u00e2y l\u00e0 n\u01a1i t\u0103ng ch\u00fang t\u1ee9 ph\u01b0\u01a1ng th\u1ee5 gi\u1edbi n\u00ean b\u00ean ngo\u00e0i \u0111i\u1ec7n Gi\u1edbi \u0110\u00e0n c\u00f3 t\u1ea5m ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 \u201cTuy\u1ec3n Ph\u1eadt \u0111\u01b0\u1eddng\u201d. Trong \u0111i\u1ec7n c\u00f2n cung k\u00ednh treo hai t\u1ea5m ho\u00e0nh phi \u201cThanh gi\u1edbi\u201d do ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Khang Hy ng\u1ef1 th\u1ee9 v\u00e0 \u201cTh\u1ee5 tinh ti\u1ebfn tr\u01b0\u1edbng\u201d do ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long ng\u1ef1 th\u01b0. Gi\u1edbi \u0111\u00e0n n\u1eb1m \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa trong \u0111i\u1ec7n Gi\u1edbi \u0110\u00e0n, l\u00e0 m\u1ed9t \u0111\u00e0i cao ki\u1ec3u t\u00f2a Tu Di ba t\u1ea7ng, x\u00e2y b\u1eb1ng \u0111\u00e1 xanh, cao 3,25 m\u00e9t. N\u01a1i th\u1eaft eo c\u1ee7a m\u1ed7i t\u1ea7ng t\u00f2a Tu Di \u0111\u1ec1u kh\u1eafc t\u1ea1c ra nhi\u1ec1u kh\u00e1m Ph\u1eadt nh\u1ecf, trong kh\u00e1m \u0111\u1ec1u c\u00f3 m\u1ed9t gi\u1edbi th\u1ea7n nh\u1ecf \u201ckh\u00f4i gi\u00e1p nghi\u00eam ch\u1ec9nh, th\u1ea7n th\u00e1i uy m\u00e3nh\u201d, t\u1ed5ng c\u1ed9ng ba t\u1ea7ng c\u00f3 113 c\u00e1i. Nh\u1eefng \u201cgi\u1edbi th\u00e2n\u201d nh\u1ecf n\u00e0y c\u00f3 th\u1ea7n th\u00e1i kh\u00e1c nhau, sinh \u0111\u1ed9ng nh\u01b0 th\u1eadt, r\u1ea5t l\u00f4i cu\u1ed1n s\u1ef1 ch\u00fa \u00fd c\u1ee7a m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi. Di\u1ec7n t\u00edch t\u1ea7ng tr\u00ean c\u1ee7a Gi\u1edbi \u0110\u00e0n r\u1ed9ng 32m2, tr\u00ean t\u00f2a sen l\u1edbn \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt T\u1ed5 Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni thi\u1ebfp v\u00e0ng cao 3,35m (nguy\u00ean l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ed3ng th\u1eddi Minh, sau chuy\u1ec3n \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Qu\u1ed1c Thanh \u1edf Tri\u1ebft Giang), tr\u01b0\u1edbc t\u01b0\u1ee3ng c\u00f3 m\u01b0\u1eddi chi\u1ebfc gh\u1ebf g\u1ed7 c\u1ee9ng (nguy\u00ean l\u00e0 gh\u1ebf \u0111i\u00eau kh\u1eafc hoa b\u1eb1ng g\u1ed7 tr\u1ea7m h\u01b0\u01a1ng, l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi Minh, nghe n\u00f3i tr\u01b0\u1edbc khi gi\u1ea3i ph\u00f3ng \u0111\u00e3 b\u1ecb th\u1ed5 ph\u1ec9 c\u01b0\u1edbp \u0111i), l\u00e0 ch\u1ed7 ng\u1ed3i c\u1ee7a \u201ctam s\u01b0 th\u1ea5t ch\u1ee9ng\u201d khi t\u1ed5 ch\u1ee9c nghi th\u1ee9c \u201cth\u1ee5 gi\u1edbi\u201d. Nghe n\u00f3i nghi th\u1ee9c th\u1ee5 gi\u1edbi \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1ed5 ch\u1ee9c v\u00e0o ban \u0111\u00eam, m\u1ed7i l\u1ea7n th\u1ee5 gi\u1edbi cho ba ng\u01b0\u1eddi, g\u1ecdi l\u00e0 \u201cba ng\u01b0\u1eddi m\u1ed9t \u0111\u00e0n\u201d. C\u00f3 khi ng\u01b0\u1eddi th\u1ee5 gi\u1edbi nhi\u1ec1u, th\u01b0\u1eddng ph\u1ea3i k\u00e9o d\u00e0i t\u1eeb n\u1eeda \u0111\u00eam \u0111\u1ebfn l\u00fac tr\u1eddi s\u00e1ng. L\u1ea1i nghe n\u00f3i r\u1eb1ng n\u01a1i \u0111\u00e2y c\u00f2n l\u00e0 n\u01a1i B\u1ed3 T\u00e1t gi\u1edbi","\u0111\u1eb3ng c\u1ea5p cao nh\u1ea5t m\u00e0 gi\u1edbi Ph\u1eadt gi\u00e1o Trung Qu\u1ed1c c\u00f3 quy\u1ec1n trao t\u1eb7ng, kh\u00f4ng \u00edt t\u0103ng nh\u00e2n th\u1ee5 gi\u1edbi \u1edf \u0111\u00e2y \u0111\u1ec1u l\u00e0 cao t\u0103ng r\u1ea5t c\u00f3 h\u1ecdc v\u1ea5n. \u0110\u00e2y c\u0169ng l\u00e0 \u0111i\u1ec3m kh\u00e1c v\u1edbi c\u00e1c gi\u1edbi \u0111\u00e0n b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng kh\u00e1c c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i. Gi\u1edbi \u0111\u00e0n ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i l\u00e0 h\u00e0ng \u0111\u1ea7u trong ba gi\u1edbi \u0111\u00e0n n\u1ed5i ti\u1ebfng c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c (hai \u0111\u00e0n kia l\u00e0 gi\u1edbi \u0111\u00e0n ch\u00f9a Khai Nguy\u00ean \u1edf Tuy\u1ec1n Ch\u00e2u, Ph\u00fac Ki\u1ebfn v\u00e0 gi\u1edbi \u0111\u00e0n ch\u00f9a Chi\u00eau Kh\u00e1nh \u1edf H\u00e0ng Ch\u00e2u, Tri\u1ebft Giang), n\u00f3 kh\u00f4ng ch\u1ec9 v\u00ec qui m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t m\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00f4n l\u00e0 \u201cthi\u00ean h\u1ea1 \u0111\u1ec7 nh\u1ea5t \u0111\u00e0n\u201d m\u00e0 c\u00f2n \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng l\u1edbn v\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed truy\u1ec1n gi\u1edbi l\u00e2u \u0111\u1eddi. Nghe n\u00f3i ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i v\u00e0o n\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c th\u1ee9 n\u0103m tri\u1ec1u nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng, khi m\u1edbi x\u00e2y d\u1ef1ng, Tr\u00ed Ch\u00e2u thi\u1ec1n s\u01b0 \u1ea9n c\u01b0 \u1edf \u0111\u00e2y \u0111\u00e3 n\u1ed5i ti\u1ebfng v\u1ec1 gi\u1edbi h\u1ea1nh. \u0110\u1ebfn th\u1eddi H\u00e0m Phong tri\u1ec1u nh\u00e0 Li\u00eau, cao t\u0103ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n ch\u00ednh th\u1ee9c s\u00e1ng l\u1eadp gi\u1edbi \u0111\u00e0n \u1edf \u0111\u00e2y, t\u1eeb khi \u201ckhai \u0111\u00e0n di\u1ec5n gi\u1edbi\u201d ch\u00f9a c\u00e0ng th\u1ecbnh v\u01b0\u1ee3ng ch\u01b0a t\u01b0ng th\u1ea5y, ch\u1ea5n \u0111\u1ed9ng m\u1ed9t th\u1eddi. \u0110\u01b0\u01a1ng th\u1eddi l\u01b0u truy\u1ec1n r\u1eb1ng, b\u1ea5t lu\u1eadn ng\u01b0\u1eddi n\u00e0o, ch\u1ec9 c\u1ea7n \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i \u201cc\u1ea7u gi\u1edbi\u201d l\u00e0 c\u00f3 th\u1ec3 chu\u1ed9c h\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c l\u1ed7i l\u1ea7m tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3, sau khi ch\u1ebft c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u1ebfn s\u1ed1ng \u1edf th\u00ea gi\u1edbi T\u00e2y Ph\u01b0\u01a1ng c\u1ef1c l\u1ea1c. Th\u1eadm ch\u00ed c\u00f2n \u0111\u1ed3n r\u1eb1ng sau khi \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i nghe h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n \u201cthuy\u1ebft gi\u1edbi\u201d, ng\u01b0\u1eddi c\u00e2m \u0111i\u1ebfc \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng ch\u1eefa m\u00e0 kh\u1ecfi, ng\u01b0\u1eddi tay ch\u00e2n c\u00f3 gi\u1eadt s\u1ebd tr\u1edf n\u00ean \u201cco du\u1ed7i t\u1ef1 nhi\u00ean\u201d. V\u00ec v\u1eady s\u01b0 t\u0103ng d\u00e2n ch\u00fang k\u00e9o \u0111\u1ebfn \u201cc\u1ea7u gi\u1edbi\u201d, \u201cth\u00ednh gi\u1edbi\u201d n\u01b0\u1eddm n\u01b0\u1ee3p tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng, trong m\u1ed9t th\u1eddi gian n\u01a1i \u0111\u00e2y tr\u1edf th\u00e0nh th\u00e1nh \u0111\u1ecba Ph\u1eadt gi\u00e1o \u0111\u01b0\u1ee3c h\u00e0ng v\u1ea1n ng\u01b0\u1eddi h\u01b0\u1edbng v\u1ec1. Theo bia v\u0103n trong ch\u00f9a ghi ch\u00e9p, \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi thi\u1ec7n nam t\u00edn n\u1eef \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y c\u1ea7u gi\u1edbi, v\u00e0o ra \u201cchen vai n\u1ed1i g\u00f3t\u201d, \u201cquan kh\u00f4ng th\u1ec3 ng\u0103n\u201d. Th\u1eadm ch\u00ed c\u00f3 v\u1ecb \u201cph\u1ee5 l\u00e3o ngo\u1ea1i qu\u1ed1c\u201d \u0111\u1ed9i bao nguy hi\u1ec3m c\u0169ng v\u01b0\u1ee3t qua bi\u00ean gi\u1edbi t\u1edbi ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i th\u1ee5 gi\u1edbi. Nghe n\u00f3i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi d\u00e2n v\u00e0 quan \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng khu v\u1ef1c Tr\u00e1c Ch\u00e2u c\u00f2n l\u1eadp ri\u00eang m\u1ed9t tr\u1ea1m d\u1ecbch d\u1ecdc \u0111\u01b0\u1eddng, b\u1ed1 th\u00ed c\u01a1m n\u01b0\u1edbc \u0111\u1ec3 ti\u1ebfp t\u1ebf cho gi\u00e1o \u0111\u1ed9 Ph\u1eadt gi\u00e1o t\u1eeb khu v\u1ef1c B\u1eafc Kinh xa x\u00f4i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi \u0111\u1ed1i kh\u00e1ng v\u1edbi n\u01b0\u1edbc Li\u00eau. \u0110\u1ed3ng th\u1eddi ti\u1ebfng t\u0103m c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i vang l\u1eebng kh\u1eafp n\u01a1i, h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n v\u1edbi t\u01b0 c\u00e1ch l\u00e0 \u201c\u0111\u00e0n ch\u1ee7\u201d c\u00e0ng tr\u1edf th\u00e0nh nh\u00e2n v\u1eadt n\u1ee9c ti\u1ebfng g\u1ea7n xa, \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi t\u00f4n l\u00e0 \u201cPh\u1ed5 Hi\u1ec1n \u0111\u1ea1i s\u01b0\u201d. M\u1ed7i khi \u00f4ng \u0111\u0103ng \u0111\u00e0n di\u1ec5n gi\u1edbi, ng\u01b0\u1eddi nghe lu\u00f4n lu\u00f4n \u0111\u00f4ng nh\u01b0 h\u1ed9i. C\u00f2n khi \u00f4ng ra kh\u1ecfi ch\u00f9a tu\u1ea7n h\u00e0nh, d\u1ecdc \u0111\u01b0\u1eddng \u0111i l\u00e0 bi\u1ec3n ng\u01b0\u1eddi t\u1ee5 h\u1ed9i, nghe n\u00f3i ngay c\u1ea3 nh\u1eefng k\u1ebb bu\u00f4n b\u00e1n c\u0169ng ng\u1eebng ti\u1ebfng rao h\u00e0ng. Li\u00eau \u0110\u1ea1o T\u00f4ng vi\u1ebft th\u01a1 khen \u00f4ng r\u1eb1ng: \u201cTh\u1ea7n th\u1eadm h\u1ea1 b\u00f4n ti\u1ec1m \u0111\u1ee9c v\u00e2n, H\u1ea1nh cao phong \u0111\u1ec9nh t\u00f9ng thi\u00ean l\u00fd\\\" D\u1ecbch l\u00e0: \u201cV\u1eddi v\u1ecdi \u0111\u1ee9c cao t\u1eadn t\u1eebng m\u00e2y","H\u1ea1nh cao l\u00ean \u0111\u1ec9nh t\u00f9ng mu\u00f4n d\u1eb7m\\\" V\u00e0 v\u1eddi \u00f4ng v\u00e0o tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh, ban cho ch\u1ee9c quan \u201cTung L\u1ed9c \u0111\u1ea1i phu th\u1ee7 ti kh\u00f4ng\u201d. Ph\u00e1p Qu\u00e2n tr\u1edf th\u00e0nh \u0111\u1ea1i nh\u00e2n v\u1eadt quy\u1ec1n th\u1ebf hi\u1ec3n h\u00e1ch \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi. Sau Ph\u00e1p Qu\u00e2n, m\u1ea5y \u0111\u1eddi h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng tr\u1ee5 tr\u00ec nh\u01b0 D\u1ee5 Khuy, Ng\u00f4 M\u1eabn, Ng\u1ed9 Ch\u00e2u \u0111\u1ec1u li\u00ean t\u1ee5c k\u1ebf th\u1eeba ch\u00ed h\u01b0\u1edbng c\u1ee7a th\u1ea7y, truy\u1ec1n gi\u1edbi kh\u00f4ng ng\u1eebng, c\u0169ng lu\u00f4n lu\u00f4n gi\u1eef m\u1ed1i li\u00ean h\u1ec7 m\u1eadt thi\u1ebft v\u1edbi ho\u00e0ng th\u1ea5t. Hai th\u1eddi Kim, Nguy\u00ean, h\u01b0\u01a1ng kh\u00f3i c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i v\u1eabn th\u1ecbnh v\u01b0\u1ee3ng, ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng truy\u1ec1n gi\u1edbi ch\u01b0a h\u1ec1 suy b\u1ea1i. Ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i v\u00e0o cu\u1ed1i th\u1eddi Nguy\u00ean b\u1ecb l\u1eeda chi\u1ebfn tranh thi\u00eau h\u1ee7y nh\u01b0ng c\u00e1ch sau \u0111\u00f3 kh\u00f4ng l\u00e2u, sau khi Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 ph\u1ee5ng ch\u1ec9 x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i, ch\u00f9a l\u1ea1i ngh\u00eanh \u0111\u00f3n m\u1ed9t l\u1edbp truy\u1ec1n gi\u1edbi m\u1edbi, ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i l\u1ea1i ti\u1ebfng t\u0103m l\u1eaby l\u1eebng. C\u00f2n l\u1ea7n n\u00e0y Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh nh\u00e2n v\u1eadt trung t\u00e2m, \u0111\u01b0\u1ee3c h\u1eadu th\u1ebf t\u00f4n l\u00e0 \u201c\u0110\u1ea1i \u0111\u00e0n ch\u1ee7 khai s\u01a1n \u0111\u1eddi th\u1ee9 nh\u1ea5t\u201d c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i th\u1eddi Minh. Theo \u0110\u1ea1i s\u01b0 h\u1ea1nh th\u1ef1c bi ghi ch\u00e9p, th\u00e2n th\u1ebf c\u1ee7a Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 r\u1ea5t gi\u00e0u m\u00e0u s\u1eafc truy\u1ec1n k\u1ef3. \u00d4ng v\u1ed1n h\u1ecd L\u01b0u, t\u00ean l\u00e0 \u0110\u1ea1o Ph\u00f9, t\u1ef1 T\u00edn Am, Nh\u01b0 Hoan l\u00e0 bi\u1ec7t hi\u1ec7u do \u00f4ng t\u1ef1 \u0111\u1eb7t sau n\u00e0y. nh\u00e0 \u00f4ng l\u00e0 gia \u0111\u00ecnh v\u1ecdng t\u1ed9c \u1edf Giang Ph\u1ed1, cha \u00f4ng kh\u00f4ng h\u1ec1 th\u1edd Ph\u1eadt. Nghe n\u00f3i m\u1eb9 \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u1ea5c m\u01a1 l\u00e0 m\u00e0 c\u00f3 thai, sau \u0111\u00f3 li\u1ec1n kh\u00f4ng th\u00edch \u0103n th\u1ecbt. Sau khi sinh ra, \u00f4ng ng\u00e0y \u0111\u00eam k\u00eau kh\u00f3c kh\u00f4ng d\u1ee9t, m\u1ecdi ngu\u1eddi \u0111\u1ec1u kinh ng\u1ea1c cho l\u00e0 s\u1ef1 l\u1ea1. Sau khi \u0111\u1ea7y th\u00e1ng, cha m\u1eb9 b\u1ebf \u00f4ng \u0111\u1ebfn g\u1eedi nu\u00f4i trong m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a g\u1ea7n nh\u00e0, ti\u1ebfng kh\u00f3c li\u1ec1n ch\u1ea5m d\u1ee9t. Khi \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ea5y tu\u1ed5i \u00f4ng \u0111\u00e3 tr\u1edf n\u00ean tr\u00e1n cao, m\u1eaft s\u00e2u, m\u1eb7t to m\u1ed3m vu\u00f4ng, th\u1ea7n thai \u0111oan trang. \u00d4ng th\u01b0\u1eddng d\u1eabn \u0111\u1ea7u m\u1ed9t nh\u00f3m tr\u1ebb con ch\u01a1i tr\u00f2 \u0111\u1eafp c\u00e1t th\u00e0nh th\u00e1p, t\u1eeb khi c\u00f2n r\u1ea5t nh\u1ecf \u0111\u00e3 bi\u1ec3u hi\u1ec7n t\u00e2m t\u00ednh t\u1eeb bi l\u01b0\u01a1ng thi\u1ec7n v\u00e0 s\u1ef1 tu d\u01b0\u1ee1ng t\u1ed1t \u0111\u1eb9p kh\u00f4ng gi\u1ed1ng v\u1edbi nh\u1eefng \u0111\u1ee9a tr\u1ebb con b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng, l\u00e0m cho m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec1u nghi ng\u1edd \u00f4ng l\u00e0 La H\u00e1n chuy\u1ec3n th\u1ebf. N\u0103m b\u1ea3y tu\u1ed5i, \u00f4ng ch\u00ednh th\u1ee9c c\u1eaft t\u00f3c l\u00e0m s\u01b0 \u1edf ch\u00f9a Linh C\u1ed1c c\u1ee7a kinh th\u00e0nh, theo th\u1ea7y Kh\u00e1nh \u1ea4u ng\u00e0y \u0111\u00eam tu h\u00e0nh, v\u00f4 c\u00f9ng chuy\u00ean t\u00e2m. \u00cdt l\u00e2u sau l\u1ea1i b\u00e1i cao t\u0103ng Thi\u00ean \u0110\u1ed3ng Quan \u00d4ng \u201cdanh ch\u1ea5n thi\u00ean h\u1ea1\u201d \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi l\u00e0m th\u1ea7y, \u0111i s\u00e2u nghi\u00ean c\u1ee9u kinh \u0111i\u1ec3n v\u00e0 gi\u1edbi lu\u1eadt Ph\u1eadt gi\u00e1o, vi\u1ec7c tu h\u00e0nh ti\u1ebfn b\u1ed9 r\u1ea5t nhanh. N\u0103m Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c th\u1ee9 t\u01b0 th\u1eddi Minh Tuy\u00ean T\u00f4ng (n\u0103m 1429) \u00f4ng t\u1ef1 n\u00f3i r\u1eb1ng: \u201c\u0110\u01b0\u1eddng \u0111i n\u00e0y kh\u00f4ng \u0111\u1ebfn l\u1ed9 T\u00e0o Kh\u00ea, v\u0129nh vi\u1ec5n kh\u00f4ng quay \u0111\u1ea7u nh\u00ecn c\u1ed1 h\u01b0\u01a1ng\u201d. R\u1ed3i r\u1eddi kinh th\u00e0nh ra \u0111i, t\u1edbi kh\u1eafp c\u00e1c ng\u1ecdn n\u00fai n\u1ed5i ti\u1ebfng, th\u0103m kh\u1eafp c\u00e1c v\u1ecb t\u0103ng n\u1ed5i ti\u1ebfng. V\u1ec1 sau khi T\u00e2y du \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea1o \u0111\u01b0\u1eddng c\u1ee7a V\u0103n Th\u00f9 B\u1ed3 T\u00e1t t\u1ea1i n\u00fai Ng\u0169 \u0110\u00e0i, v\u00ec c\u00f3 c\u1ea3m ng\u1ed9 \u201cnh\u1ea5t \u1ebf t\u1ea1i nh\u00e3n, kh\u00f4ng hoa bi\u1ebfn gi\u1edbi\u201d n\u00ean t\u1ef1 \u0111\u1eb7t hi\u1ec7u l\u00e0 Nh\u01b0 Hoan. Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 l\u00fac sinh th\u1eddi \u0111\u01b0\u1ee3c hai ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Tuy\u00ean T\u00f4ng, Anh T\u00f4ng r\u1ea5t k\u00ednh tr\u1ecdng. Tr\u01b0\u1edbc khi Tuy\u00ean T\u00f4ng k\u1ebf v\u1ecb, khi c\u00f2n \u1edf ti\u1ec1m \u0111\u1ec3 nghe","danh \u00f4ng th\u01b0\u1eddng v\u1eddi \u00f4ng \u0111\u1ebfn c\u1ed1 v\u1ea5n, ban nhi\u1ec1u \u00e2n l\u1ec5. Sau khi Tuy\u00ean T\u00f4ng k\u1ebf v\u1ecb c\u00e0ng th\u01b0\u1eddng xuy\u00ean tri\u1ec7u \u00f4ng v\u00e0o cung, tr\u1ef1c ti\u1ebfp h\u1ecfi han. \u00d4ng c\u00f2n th\u01b0\u1eddng b\u1ed1 tr\u00ed th\u1ee9c \u0103n si\u00eau \u0111\u1ed9 vong h\u1ed3n trong cung v\u00e0 m\u1edf ph\u00e1p tr\u01b0\u1eddng \u1edf m\u1eadt \u0111i\u1ec7n c\u1ea7u ph\u00fac cho d\u00e2n ch\u00fang. M\u1ed7i khi \u00f4ng tuy\u00ean gi\u1ea3ng kinh Ph\u1eadt, Tuy\u00ean T\u00f4ng \u0111\u1ec1u ch\u0103m ch\u00fa ng\u1ed3i nghe, g\u00f5 nh\u1ecbp t\u00e1n th\u01b0\u1edfng. \u0110\u1ea1i s\u01b0 c\u00f2n tinh th\u00f4ng th\u01b0 ph\u00e1p n\u00ean Tuy\u00ean T\u00f4ng c\u00f3 ra d\u1ee5 khen ng\u1ee3i l\u00e0 \u201cCao t\u0103ng th\u01b0 ph\u00e1p th\u1eafng trung th\u01b0\u201d. Sau khi Anh T\u00f4ng k\u1ebf v\u1ecb nghe danh c\u0169ng v\u1eddi \u00f4ng \u0111\u1ebfn, v\u1eeba nh\u00ecn th\u1ea5y long nhan \u0111\u00e3 r\u1ea1ng r\u1ee1. Anh T\u00f4ng th\u1ea5y \u00f4ng d\u00e1ng v\u1ebb tu\u1ea5n t\u00fa oai h\u00f9ng, \u0111\u1ec9nh tr\u00e1n g\u1ed3 l\u00ean, li\u1ec1n g\u1ecdi \u00f4ng l\u00e0 \u201cH\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ea7u ph\u01b0\u1ee3ng\u201d. Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 l\u1ea1i c\u0169ng khi\u00eam t\u1ed1n, v\u1ed9i n\u00f3i \u201cCh\u1ec9 l\u00e0 \u0111\u1ea7u ng\u1ed7ng m\u00e0 th\u00f4i. \u0110\u00e2u d\u00e1m l\u00e0 ph\u01b0\u1ee3ng ho\u00e0ng?\u201d. Ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi li\u1ec1n g\u1ecdi \u00f4ng l\u00e0 \u201cThi\u1ec1n s\u01b0 \u0111\u1ea7u ng\u1ed7ng\u201d. Anh T\u00f4ng l\u1eadp t\u1ee9c ban cho \u00f4ng ch\u1ee9c quan. \u201cT\u0103ng l\u1ee5c ti t\u1ea3 gi\u1ea3ng kinh\u201d v\u00e0 \u1ee7y nhi\u1ec7m cho \u00f4ng ch\u1ee7 tr\u00ec tr\u1ecdng tr\u00e1ch x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i c\u00f4ng tr\u00ecnh ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i. Sau khi x\u00e2y xong, Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 \u0111\u01b0\u1ee3c suy t\u00f4n l\u00e0 \u201c\u0111\u1ea1i \u0111\u00e0n ch\u1ee7 khai s\u01a1n \u0111\u1eddi th\u1ee9 nh\u1ea5t\u201d c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y, ch\u1ee7 tr\u00ec s\u1ef1 v\u1ee5 to\u00e0n ch\u00f9a v\u00e0 g\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i vi\u1ec7c m\u1edf \u0111\u00e0n truy\u1ec1n gi\u1edbi. Trong th\u1eddi gian h\u01a1n m\u01b0\u1eddi n\u0103m sau \u0111\u00f3, \u0111\u1ea1i s\u01b0 \u0111\u00e3 ch\u1ee7 tr\u00ec r\u1ea5t nhi\u1ec1u ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng Ph\u1eadt s\u1ef1 tr\u1ecdng \u0111\u1ea1i \u1edf \u0111\u00e2y, danh ti\u1ebfng c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i l\u1ea1i b\u1eaft \u0111\u1ea7u tr\u1edf n\u00ean hi\u1ec3n h\u00e1ch. Nh\u01b0 Hoan \u0111\u1ea1i s\u01b0 v\u1edbi t\u01b0 c\u00e1ch l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi trung h\u01b0ng trong l\u1ecbch s\u1eed c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i \u0111\u00e3 c\u00f3 \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng c\u1ef1c l\u1edbn trong gi\u1edbi Ph\u1eadt gi\u00e1o \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi v\u00e0 h\u1eadu th\u1ebf. Ng\u00e0y 10 th\u00e1ng 6 n\u0103m C\u1ea3nh Th\u00e1i th\u1ee9 b\u1ea3y (n\u0103m 1456), \u0111\u1ea1i s\u01b0 c\u01a1m n\u01b0\u1edbc xong li\u1ec1n ng\u1ed3i xu\u1ed1ng, t\u1eafm r\u1eeda xong, thay qu\u1ea7n \u00e1o, th\u0103ng \u0111\u01b0\u1eddng n\u00f3i v\u1edbi m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi r\u1eb1ng: \u201cX\u01b0a v\u1ed1n kh\u00f4ng sinh, nay c\u0169ng kh\u00f4ng di\u1ec7t, m\u00e2y tan tho\u00e1ng \u0111\u00e3ng, tr\u1eddi xanh tr\u0103ng s\u00e1ng\u201d r\u1ed3i thanh th\u1ea3n qua \u0111\u1eddi. \u201c\u0110ang m\u00f9a h\u00e8 m\u00e0 nhan s\u1eafc nh\u01b0 c\u00f2n s\u1ed1ng, v\u00e0o ban \u0111\u00eam m\u00e0 h\u01b0\u01a1ng th\u01a1m n\u1ed3ng n\u00e0n\u201d. N\u0103m \u0111\u00f3 \u00f4ng n\u0103m m\u01b0\u01a1i l\u0103m tu\u1ed5i. Ngo\u00e0i gi\u1edbi \u0111\u00e0n ra, v\u1eadt n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u1ea5t v\u00e0 c\u0169ng \u0111\u00e1ng t\u1ef1 h\u00e0o nh\u1ea5t c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i ph\u1ea3i k\u1ec3 \u0111\u1ebfn t\u00f9ng c\u1ed5. T\u00f9ng c\u1ed5 trong ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i, nh\u1eefng c\u00e2y c\u00f3 t\u00ean g\u1ecdi c\u0169ng r\u1ea5t nhi\u1ec1u, s\u1ef1 t\u1ea1o h\u00ecnh \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o k\u1ef3 l\u1ea1 c\u1ee7a n\u00f3 \u0111\u00e1ng \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1ecdi l\u00e0 nh\u1ea5t tuy\u1ec7t. Trong \u0111\u00f3 n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u1ea5t l\u00e0 n\u0103m c\u00e2y: Ng\u1ecda Long t\u00f9ng C\u00e2y t\u00f9ng n\u1eb1m \u1edf b\u00ean c\u1ea1nh b\u1eadc th\u1ec1m \u0111\u00e1 tr\u01b0\u1edbc Thi\u00ean Ph\u1eadt c\u00e1c, tr\u1ed3ng v\u00e0o th\u1eddi Li\u00eau, \u0111\u1ebfn nay \u0111\u00e3 c\u00f3 tu\u1ed5i t\u00e1c h\u01a1n m\u1ed9t ngh\u00ecn n\u0103m. Th\u00e2n c\u1ee7a c\u00e2y n\u00e0y sinh tr\u01b0\u1edfng theo chi\u1ec1u ngang, th\u00e2n cong, d\u00e0i \u0111\u1ebfn m\u01b0\u1eddi m\u00e9t, nh\u00ecn xa gi\u1ed1ng nh\u01b0 m\u1ed9t con r\u1ed3ng xanh ng\u00f3c \u0111\u1ea7u n\u1eb1m ngang, c\u00f3 th\u1ec3 mu\u1ed1n c\u01b0\u1ee1i m\u00e2y bay \u0111i, b\u00ean d\u01b0\u1edbi c\u00f3 m\u1ed9t t\u1ea5m bia \u0111\u00e1 h\u00ecnh c\u00e2y ki\u1ebfm, ba ch\u1eef \u201cNg\u1ecda Long t\u00f9ng\u201d tr\u00ean bia l\u00e0 do Cung th\u00e2n v\u01b0\u01a1ng D\u1ecbch H\u00e2n cu\u1ed1i th\u1eddi nh\u00e0 Thanh vi\u1ebft. c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi n\u00f3i l\u1eadp","bia \u0111\u00e1 h\u00ecnh ki\u1ebfm n\u00e0y l\u00e0 v\u00ec s\u1ee3 c\u00e2y t\u00f9ng c\u1ed5 \u201ch\u00f3a r\u1ed3ng\u201d bay \u0111i, n\u00ean c\u00f3 \u00fd ngh\u0129a l\u00e0 \u201ctr\u1ea3m long\u201d. T\u1ef1 T\u1ea1i t\u00f9ng C\u0169ng \u1edf b\u00ean c\u1ea1nh b\u1eadc th\u1ec1m \u0111\u00e1 tr\u01b0\u1edbc Thi\u00ean Ph\u1eadt c\u00e1c, \u0111\u1ed1i x\u1ee9ng v\u1edbi c\u00e2y t\u00f9ng Ng\u1ecda Long. Nguy\u00ean c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e2y t\u00f9ng T\u1ef1 T\u1ea1i tr\u1ed3ng v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng, \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00e0 \u0111\u00e3 ch\u1ebft kh\u00f4 v\u00e0o h\u01a1n n\u0103m ch\u1ee5c n\u0103m tr\u01b0\u1edbc. C\u00e2y t\u00f9ng T\u1ef1 T\u1ea1i ng\u00e0y nay tr\u1ed3ng v\u00e0o th\u1eddi Minh, c\u0169ng c\u00f3 tu\u1ed5i t\u00e1c n\u0103m, s\u00e1u tr\u0103m n\u0103m r\u1ed3i. C\u00e2y n\u00e0y c\u00e0nh l\u00e1 r\u1eadm r\u1ea1p, d\u00e1ng v\u1ebb tho\u00e1ng r\u1ed9ng, t\u1eebng t\u00e1n t\u1eebng t\u00e1n c\u00e0nh gi\u1ed1ng nh\u01b0 chi\u1ebfc qu\u1ea1t l\u00f4ng to l\u1edbn, r\u1ea5t phong \u0111\u1ed9 \u201cti\u00eau di\u00eau t\u1ef1 t\u1ea1i\u201d. C\u1eedu Long t\u00f9ng C\u00e2y t\u00f9ng n\u00e0y n\u1eb1m \u1edf b\u00ean ph\u1ea3i c\u1ed5ng vi\u1ec7n Gi\u1edbi \u0110\u00e0n, tr\u1ed3ng v\u00e0o th\u1eddi Li\u00eau, l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng c\u00e2y c\u00f3 tu\u1ed5i t\u00e1c gi\u00e0 nh\u1ea5t trong vi\u00ean l\u00e2m B\u1eafc Kinh. C\u1eedu Long t\u00f9ng l\u00e0 c\u00e2y t\u00f9ng v\u1ecf tr\u1eafng, s\u1eafc th\u00e2n nh\u01b0 ng\u1ecdc, c\u00e2y cao g\u1ea7n 20m, \u0111\u01b0\u1eddng k\u00ednh h\u01a1n 2m, ph\u1ea3i ba b\u1ed1n ng\u01b0\u1eddi n\u1ed1i tay nhau \u00f4m m\u1edbi xu\u1ec3. Theo cu\u1ed1n Tr\u01b0\u1eddng An kh\u00e1ch tho\u1ea1i, th\u1eddi Minh ghi ch\u00e9p, \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi c\u00e2y t\u00f9ng n\u00e0y \u201cc\u00f3 th\u1ec3 ng\u1ed3i c\u00f3 th\u1ec3 n\u0103m, du kh\u00e1ch m\u1ed7i khi leo l\u00ean c\u00e2y c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0m n\u01a1i y\u1ebfn \u1ea9m \u0111\u01b0\u1ee3c\u201d, \u0111\u1ee7 th\u1ea5y \u0111\u1ed9 l\u1edbn c\u1ee7a c\u00e2y. C\u00e2y t\u00f9ng C\u1eedu Long th\u00e2n chia l\u00e0m ch\u00edn nh\u00e1nh, gi\u1ed1ng nh\u01b0 ch\u00edn con r\u1ed3ng b\u1ea1c \u0111\u1eb1ng kh\u00f4ng bay l\u00ean, v\u00ec th\u1ebf m\u00e0 c\u00f3 t\u00ean \u1ea5y. B\u00e3o Th\u00e1p t\u00f9ng B\u00e3o Th\u00e1p t\u00f9ng c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 B\u00e3o Ph\u00f9 \u0110\u1ed3, \u1edf b\u00ean tr\u00e1i c\u1ed5ng vi\u1ec7n Gi\u1edbi \u0110\u00e0n, h\u00ecnh d\u00e1ng c\u00e2y v\u00f4 c\u00f9ng qu\u00e1i d\u1ecb, ng\u01b0\u1eddi xem kh\u00f4ng ai kh\u00f4ng kinh ng\u1ea1c. Nh\u01b0ng nh\u00ecn th\u00e2n c\u00e2y to d\u00e0i c\u1ee7a n\u00f3 nh\u01b0 m\u1ed9t con r\u1ed3ng l\u1edbn uy\u1ec3n chuy\u1ec3n b\u00f2 qua b\u1ee9c t\u01b0\u1eddng th\u1ea5p tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng, ti\u1ebfn th\u1eb3ng \u0111\u1ebfn \u00f4m l\u1ea5y th\u00e1p m\u1ed9 c\u1ee7a h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n th\u1eddi Li\u00eau d\u01b0\u1edbi b\u1eadc th\u1ec1m \u0111\u00e1, hai nh\u00e1nh c\u00e0nh c\u1ee7a n\u00f3 g\u00e1c \u1edf hai b\u00ean th\u00e1p, nh\u01b0 ng\u01b0\u1eddi dang hai c\u00e1nh tay ra b\u1ea3o v\u1ec7 th\u00e1p c\u1ed5 n\u00ean ng\u01b0\u1eddi ta g\u1ecdi n\u00f3 l\u00e0 B\u00e3o Th\u00e1p t\u00f9ng. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng c\u00e2y t\u00f9ng B\u00e3o Th\u00e1p v\u1ed1n l\u00e0 h\u1eadu du\u1ec7 c\u1ee7a r\u1ed3ng th\u1ea7n tr\u00ean tr\u1eddi, ph\u1ee5ng m\u1ec7nh Ng\u1ecdc Ho\u00e0ng \u0111\u1ea1i \u0111\u1ebf \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i h\u1ed9 v\u1ec7 cao t\u0103ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng. N\u00f3 th\u00e1c th\u00e2n \u1edf m\u1ed9t c\u00e2y t\u00f9ng xanh, \u0111\u1ee9ng gi\u1eef tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n Gi\u1edbi \u0110\u00e0n. Sau khi Ph\u00e1p Qu\u00e2n vi\u00ean t\u1ecbch, an t\u00e1ng trong th\u00e1p m\u1ed9 cao l\u1edbn d\u01b0\u1edbi c\u1ed5ng. C\u00e2y t\u00f9ng r\u1ed3ng ho\u00e0i ni\u1ec7m \u00e2n ch\u1ee7, c\u00e0nh c\u1ee7a n\u00f3 c\u0169ng d\u1ea7n d\u1ea7n h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda th\u00e1p m\u1ed9 c\u1ee7a h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng Ph\u00e1p Qu\u00e2n. Trong m\u1ed9t \u0111\u00eam m\u01b0a gi\u00f3 s\u1ea5m s\u00e9t, c\u00e2y t\u00f9ng r\u1ed3ng s\u1ee3 s\u00e9t tr\u00ean tr\u1eddi \u0111\u00e1nh \u0111\u1ed5 th\u00e1p linh c\u1ee7a Ph\u00e1p Qu\u00e2n li\u1ec1n b\u1ed5 nh\u00e0o v\u1ec1 ph\u00eda tr\u01b0\u1edbc, d\u00f9ng hai m\u00f3ng vu\u1ed1t tr\u01b0\u1edbc \u00f4m ch\u1eb7t l\u1ea5y th\u00e1p linh. Ho\u1ea1t \u0110\u1ed9ng t\u00f9ng","C\u00e2y Ho\u1ea1t \u0110\u1ed9ng t\u00f9ng \u1edf b\u00ean ngo\u00e0i ph\u01b0\u01a1ng tr\u01b0\u1ee3ng vi\u1ec7n, ph\u00eda nam ch\u00f9a, c\u00e2y cao ch\u00edn m\u00e9t, \u0111\u1ea7u c\u00f3 h\u00ecnh c\u00e1i \u00f4, c\u00e0nh nh\u00e1nh \u0111an xen, ch\u1ec9 c\u1ea7n lay \u0111\u1ed9ng m\u1ed9t c\u00e0nh th\u00ec c\u1ea3 c\u00e2y \u0111\u1ec1u rung l\u00ean b\u1ea7n b\u1eadt, v\u00ec v\u1eady ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long \u0111\u1eb7t cho c\u00e1i t\u00ean l\u00e0 \u201cHo\u1ea1t \u0110\u1ed9ng t\u00f9ng\u201d. Hai m\u1eb7t bia \u0111\u00e1 d\u01b0\u1edbi g\u1ed1c t\u00f9ng hi\u1ec7n nay c\u00f3 \u0111\u1ec1 hai b\u00e0i th\u01a1 \u201cH\u00ed \u0111\u1ec1 Ho\u1ea1t \u0110\u1ed9ng t\u00f9ng\u201d c\u1ee7a ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long. Ngo\u00e0i n\u0103m c\u00e2y t\u00f9ng tr\u00ean ra, nh\u1eefng c\u00e2y t\u00f9ng n\u1ed5i ti\u1ebfng c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0n c\u00f2n c\u00f3 Ph\u01b0\u1ee3ng Nh\u00e3n t\u00f9ng, Ph\u01b0\u1ee3ng V\u0129 t\u00f9ng, Li\u00ean Hoa t\u00f9ng... kh\u00f4ng gi\u1edbi thi\u1ec7u \u1edf \u0111\u00e2y. Ngo\u00e0i gi\u1edbi \u0111\u00e0n, t\u00f9ng c\u1ed5 ra, ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0n c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t n\u01a1i v\u00f4 c\u00f9ng y\u00ean t\u0129nh v\u00e0 r\u1ea5t th\u00fa v\u1ecb, \u0111\u00f3 l\u00e0 M\u1eabu \u0110\u01a1n vi\u1ec7n n\u1eb1m \u1edf gi\u1eefa di ch\u1ec9 c\u1ee7a Thi\u00ean Ph\u1eadt c\u00e1c v\u00e0 Gi\u1edbi \u0110\u00e0n vi\u1ec7n. M\u1eabu \u0110\u01a1n vi\u1ec7n l\u00e0 m\u1ed9t t\u00f2a nh\u00e0 ki\u1ec3u t\u1ee9 h\u1ee3p vi\u1ec7n c\u00f3 hai d\u00e3y, x\u00e2y l\u00e0m h\u00e0nh cung cho \u0111\u1ebf h\u1eadu th\u1eddi Thanh, ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long t\u1eebng d\u1eabn h\u1eadu, phi \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y ngh\u1ec9 m\u00e1t, du ngo\u1ea1n. H\u00e0nh lang trong vi\u1ec7n kh\u00fac khu\u1ef7u, n\u00fai gi\u1ea3 x\u1ebfp t\u1ea7ng, hoa c\u00f3 um t\u00f9m, m\u1eabu \u0111\u01a1n \u0111ua s\u1eafc, lan can \u0111\u1ecf, nh\u00e0 ng\u1ecdc, thanh nh\u00e0 u t\u1ecbch, kh\u00f4ng kh\u00e1c g\u00ec ti\u00ean c\u1ea3nh tr\u1ea7n gian, \u0111\u00fang nh\u01b0 vi\u00ean l\u00e2m Giang Nam. Cu\u1ed1i th\u1eddi Thanh, \u1edf \u0111\u00e2y t\u1eebng c\u00f3 m\u1ed9t nh\u00e2n v\u1eadt quan tr\u1ecdng c\u1ee7a cung \u0111\u00ecnh c\u01b0 tr\u00fa, \u0111\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 \u201cL\u1ee5c v\u01b0\u01a1ng gia\u201d Cung th\u00e2n v\u01b0\u01a1ng D\u1ecbch H\u00e2n. D\u1ecbch H\u00e2n v\u1ed1n trong ch\u00ednh bi\u1ebfn T\u00e2n D\u1eadu \u0111\u00e3 gi\u00fap T\u1eeb Hy th\u00e1i h\u1eadu \u0111o\u1ea1t \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ea1i quy\u1ec1n tri\u1ec1u ch\u00ednh, l\u00e0 m\u1ed9t c\u00f4ng th\u1ea7n c\u00f3 c\u00f4ng v\u1edbi T\u1eeb Hy, nh\u01b0ng c\u00e1ch sau \u0111\u00f3 kh\u00f4ng l\u00e2u, T\u1eeb Hy m\u01b0\u1ee3n c\u1edb \u00f4ng \u201cx\u1eed l\u00fd kh\u00f4ng t\u1ed1t\u201d trong vi\u1ec7c k\u00fd k\u1ebft hi\u1ec7p \u01b0\u1edbc v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi T\u00e2y d\u01b0\u01a1ng n\u00ean c\u00e1ch ch\u1ee9c v\u1ee5 Ngh\u1ecb ch\u00ednh v\u01b0\u01a1ng ki\u00eam \u0110\u1ea1i th\u1ea7n qu\u00e2n c\u01a1 c\u1ee7a \u00f4ng. \u0110\u1ec3 tr\u00e1nh s\u1ef1 b\u1ee9c h\u1ea1i h\u01a1n n\u1eefa c\u1ee7a T\u00e2y th\u00e1i h\u1eadu, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi c\u0169ng \u0111\u1ec3 r\u0169 b\u1ecf s\u1ef1 \u01b0u phi\u1ec1n trong l\u00f2ng, D\u1ecbch H\u00e2n li\u1ec1n xa r\u1eddi b\u1ee5i tr\u1ea7n, s\u1ed1ng h\u01a1n m\u01b0\u1eddi n\u0103m trong M\u1eabu \u0110\u01a1n vi\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i, h\u00e0ng ng\u00e0y \u0111\u1ecdc s\u00e1ch ng\u00e2m th\u01a1, th\u1ec9nh tho\u1ea3ng c\u0169ng theo c\u00e1c v\u1ecb s\u01b0 \u201cng\u1ed3i thi\u1ec1n ng\u1ed9 \u0111\u1ea1o\u201d. Trong th\u1eddi gian n\u00e0y, \u00f4ng \u0111\u00e3 xu\u1ea5t ti\u1ec1n x\u00e2y d\u1ef1ng tu s\u1eeda l\u1ea1i l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng, Thi\u00ean Ph\u1eadt c\u00e1c v\u00e0 M\u1eabu \u0110\u01a1n vi\u1ec7n v\u00e0 x\u00e2y ba gian th\u01b0 ph\u00f2ng (t\u1ee9c \u0111i\u1ec7n Quan \u00c2m ng\u00e0y nay) sau Thi\u00ean Ph\u1eadt c\u00e1c. \u00d4ng \u0111\u1ec3 l\u00ean b\u1ee9c ho\u00e0nh c\u1ee7a M\u1eabu \u0110\u01a1n vi\u1ec7n sau khi \u0111\u00e3 ch\u1ec9nh tu l\u1ea1i l\u00e0 \u201cTu\u1ec7 Tu \u0111\u01b0\u1eddng\u201d, nhi\u1ec1u n\u0103m c\u01b0 tr\u00fa \u1edf \u0111\u00e2y. Trong h\u01a1n m\u01b0\u1eddi n\u0103m \u1edf ch\u00f9a Gi\u1edbi \u0110\u00e0i, D\u1ecbch H\u00e2n \u0111\u00e3 c\u00f3 vai tr\u00f2 kh\u00f4ng nh\u1ecf trong vi\u1ec7c b\u1ea3o h\u1ed9, duy tu t\u1ef1 vi\u1ec7n. Th\u1eddi D\u00e2n qu\u1ed1c, \u1edf \u0111\u00e2y \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 \u201cbi\u1ec7t th\u1ef1 T\u00e2y S\u01a1n\u201d, nay l\u00e0 kh\u00e1ch s\u1ea1n Vi\u00ean Th\u1ee9c L\u00e2m, cung l\u00e0 n\u01a1i th\u00edch h\u1ee3p cho c\u00e1c v\u0103n nh\u00e2n vi\u1ebft s\u00e1ch l\u1eadp thuy\u1ebft. CH\u00d9A QU\u1ea2NG H\u00d3A Ch\u00f9a Qu\u1ea3ng H\u00f3a n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y b\u1eafc c\u1ea7u Ng\u00e2n \u0110\u00ednh, b\u1edd \u0111\u00f4ng Th\u1eadp Sa H\u1ea3i (s\u1ed1 31 ng\u00f5 Nha Nhi, khu ph\u00eda t\u00e2y th\u00e0nh ph\u1ed1), n\u01a1i \u0111\u00e2y m\u00f4i tr\u01b0\u1eddng y\u00ean","t\u0129nh, \u0111\u1ecba th\u1ebf ho\u00e0n h\u1ea3o, nay l\u00e0 tr\u1ee5 s\u1edf c\u1ee7a Hi\u1ec7p h\u1ed9i Ph\u1eadt gi\u00e1o th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh v\u00e0 \u0111o\u00e0n \u00e2m nh\u1ea1c Ph\u1eadt gi\u00e1o B\u1eafc Kinh. Ch\u00f9a \u0111\u01b0\u1ee3c x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean. Th\u1eddi x\u01b0a \u0111\u00e0o gi\u1ebfng t\u1eebng t\u00ecm th\u1ea5y m\u1ed9t t\u1ea5m bia th\u1eddi Nguy\u00ean, ghi ch\u00e9p v\u1ec1 t\u00ecnh h\u00ecnh x\u00e2y d\u1ef1ng ch\u00f9a n\u00e0y, \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc nay \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n. C\u00f2n cu\u1ed1n Th\u1ea7n vi\u00ean th\u1ee9c l\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a th\u1eddi Thanh vi\u1ebft: \u201cTh\u1eddi Nguy\u00ean c\u00f3 t\u0103ng \u1edf \u0111\u00e2y, ng\u00e0y ng\u00e0y tung Ph\u1eadt hi\u1ec7u, m\u1ed7i khi t\u1ee5ng m\u1ed9t ti\u1ebfng l\u1ea1i l\u1ea5y m\u1ed9t h\u1ea1t g\u1ea1o \u0111\u1ec3 ghi nh\u1edb, trong hai m\u01b0\u01a1i n\u0103m \u0111\u00e3 t\u00edch \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ed1n m\u01b0\u01a1i t\u00e1m th\u1ea1ch, v\u00ec v\u1eady \u0111\u00e3 x\u00e2y ch\u00f9a\u201d. Theo \u0111\u00f3 ta th\u1ea5y ch\u00f9a b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean, \u0111i\u1ec1u n\u00e0y kh\u00f4ng c\u00f3 g\u00ec ph\u1ea3i nghi ng\u1edd, nh\u01b0ng ni\u00ean \u0111\u1ea1i c\u1ee5 th\u1ec3 th\u00ec \u0111\u1ebfn nay v\u1eabn kh\u00f4ng l\u00e0m r\u00f5 \u0111\u01b0\u1ee3c. L\u1ea1i theo bia v\u0103n l\u1eadp v\u00e0o n\u0103m Ho\u1eb1ng Tr\u1ecb th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1497) c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y, b\u1eaft \u0111\u1ea7u t\u1eeb n\u0103m Thi\u00ean Thu\u1eadn th\u1ee9 n\u0103m \u0111\u1eddi Minh Anh T\u00f4ng (1461), h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng Linh T\u1ebf (\u0111\u1ea1o hi\u1ec7u T\u1ebf \u0110\u1ea1i Ch\u00e2u) l\u00e0m tr\u1ee5 tr\u00ec ch\u00f9a n\u00e0y. Hai l\u1ea7n tr\u00f9ng tu v\u00e0o th\u1eddi Th\u00e0nh H\u00f3a v\u00e0 V\u1ea1n L\u1ecbch tri\u1ec1u Minh; hai l\u00e2n tr\u00f9ng tu v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u1ea1o Quang v\u00e0 H\u00e0m Phong tri\u1ec1u Minh; n\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i (n\u0103m 1894) l\u1ea1i x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i. Hi\u1ec7n c\u01a1 b\u1ea3n v\u1eabn gi\u1eef \u0111\u01b0\u1ee3c k\u1ebft c\u1ea5u c\u00e1ch th\u1ee9c \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi sau khi x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i. Ch\u00f9a n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda b\u1eafc h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda nam, di\u1ec7n t\u00edch 13.800 m2, quy m\u00f4 kh\u00e1 l\u1edbn, b\u1ed1 c\u1ee5c nghi\u00eam ch\u1ec9nh. To\u00e0n b\u1ed9 chia l\u00e0m n\u0103m l\u1ed9, ngo\u00e0i ba l\u1ed9 trung, \u0111\u00f4ng, t\u00e2y nh\u01b0 nh\u1eefng ch\u00f9a mi\u1ebfu b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng ra l\u1ea1i x\u00e2y th\u00eam l\u1ed9 \u0111\u00f4ng hai v\u00e0 l\u1ed9 t\u00e2y hai \u1edf hai b\u00ean, do \u0111\u00f3 c\u00e0ng tr\u1edf n\u00ean r\u1ed9ng r\u00e3i nghi\u00eam ch\u1ec9nh. Ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 \u0111\u1ec1u x\u00e2y d\u1ef1ng tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa c\u1ee7a trung l\u1ed9, l\u1ed9 \u0111\u00f4ng m\u1ed9t, \u0111\u00f4ng hai nguy\u00ean l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t c\u00f3 ba v\u00e0 b\u1ed1n d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c, l\u1ed9 t\u00e2y m\u1ed9t, t\u00e2y hai th\u00ec m\u1ed7i l\u1ed9 c\u00f3 hai d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c. Nay ngo\u00e0i l\u1ed9 \u0111\u00f4ng c\u00f3 m\u1ed9t s\u1ed1 \u00edt ki\u1ebfn tr\u00fac m\u1edbi ra, \u0111\u1ea1i th\u1ec3 kh\u00f4ng m\u1ea5t \u0111i k\u1ebft c\u1ea5u v\u1ed1n c\u00f3. Trung l\u1ed9 t\u1eeb nam qua b\u1eafc l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t l\u00e0 t\u01b0\u1eddng hoa, c\u1ed5ng ch\u00f9a, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng, l\u1ea7u T\u00e0ng Kinh v\u00e0 ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n. C\u1ed5ng ch\u00f9a v\u00e0 t\u01b0\u1eddng hoa \u0111\u1ed1i di\u1ec7n v\u1edbi nhau qua con \u0111\u01b0\u1eddng, tr\u00ean b\u1ee9c t\u01b0\u1eddng hoa \u1edf ph\u00eda nam \u0111\u01b0\u1eddng vi\u1ebft m\u1ea5y ch\u1eef \u0111\u1ea1i t\u1ef1 \u201cNam m\u00f4 A Di \u0110\u00e0 Ph\u1eadt\u201d, \u0111\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 c\u00e2u \u201cPh\u1eadt hi\u1ec7u\u201d m\u00e0 v\u1ecb t\u0103ng th\u1eddi Nguy\u00ean khi \u0111\u00f3 t\u1ee5ng ni\u1ec7m kh\u00f4ng ng\u1edbt v\u1eady. C\u1ed5ng ch\u00f9a \u1edf ph\u00eda b\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng, quy m\u00f4 kh\u00f4ng l\u1edbn nh\u01b0ng t\u01b0\u1eddng tr\u00e1t v\u00f4i m\u00e1i tr\u00e1t v\u00f4i, tinh nghi\u00eam ho\u00e0n ch\u1ec9nh. T\u1ea5m bi\u1ec3n \u0111en ch\u1eef v\u00e0ng \u201cS\u1eafc t\u1ee9 Qu\u1ea3ng H\u00f3a t\u1ef1\u201d, cung k\u00ednh treo d\u01b0\u1edbi m\u00e1i hi\u00ean ch\u00ednh gi\u1eefa b\u00ean tr\u00ean c\u1ed5ng ch\u00f9a. Tr\u00ean b\u1ee9c t\u01b0\u1eddng hai b\u00ean \u0111\u1ed9ng c\u1ed5ng ch\u00f9a c\u00f2n kh\u1ea3m b\u1ed1n ch\u1eef \u0111\u1ea1i t\u1ef1 v\u00e0ng tr\u00ean n\u1ec1n \u0111\u1ecf \u201cPh\u00e1p\u201d, \u201cLu\u00e2n\u201d, \u201cTh\u01b0\u1eddng\u201d, \u201cChuy\u1ec3n\u201d, \u0111\u00e2y c\u0169ng l\u00e0 \u0111i\u1ec3m kh\u00f4ng gi\u1ed1ng v\u1edbi c\u00e1c c\u1ed5ng ch\u00f9a mi\u1ebfu kh\u00e1c. T\u1eeb c\u1ed5ng ch\u00f9a nh\u00ecn v\u00e0o b\u00ean trong th\u1ea5y \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ecf xanh r\u1ef1c r\u1ee1, t\u00f4 v\u1ebd \u0111\u1ee7 m\u00e0u, m\u1edbi \u0111\u01b0\u1ee3c qu\u00e9t s\u01a1n trang tr\u00ed ch\u01b0a l\u00e2u; c\u1ed9ng th\u00eam hai l\u1ea7u chu\u00f4ng, tr\u1ed1ng hai b\u00ean c\u00e0ng t\u1ecf ra","uy phong l\u1eabm li\u1ec7t, kh\u00ed ph\u00e1ch hi\u00ean ngang. \u0110\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00e0 ch\u00f9a n\u00e0y v\u1eabn ch\u01b0a m\u1edf c\u1eeda ra ngo\u00e0i, ng\u01b0\u1eddi m\u1ed9 \u0111\u1ea1o vi\u1ebfng th\u0103m ch\u1ec9 c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u1ee9ng b\u00ean ngo\u00e0i c\u1ed5ng ch\u00f9a nh\u00ecn v\u00e0o m\u00e0 th\u00f4i, c\u00f2n t\u1eeb \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng tr\u1edf v\u00e0o th\u00ec \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng th\u1ea5y g\u00ec. Nghe n\u00f3i b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng c\u00f2n r\u1ed9ng r\u00e3i tho\u00e1ng \u0111\u00e3ng h\u01a1n \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, cao di\u1ec7u trang nghi\u00eam. N\u01a1i gi\u1eefa c\u1ed9t h\u00e0nh lang m\u00e1i hi\u00ean c\u1ee7a n\u00f3 c\u00f2n treo b\u1ed1n chi\u1ebfc \u0111\u00e8n l\u1ed3ng \u0111\u1ecf l\u1edbn, tr\u00ean l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t vi\u1ebft b\u1ed1n ch\u1eef v\u00e0ng \u201cPh\u1eadt, \u201dQuang\\\", \u201cPh\u1ed5\u201d, \u201cChi\u1ebfu\u201d. Trong l\u1ea7u T\u00e0ng Kinh sau b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng nghe n\u00f3i c\u00f3 c\u1ea5t gi\u1eef nhi\u1ec1u lo\u1ea1i kinh Ph\u1eadt qu\u00fd b\u00e1u nh\u01b0 \u201c\u0110\u1ea1i T\u1ea1ng kinh\u201d b\u1ea3n th\u1eddi Minh, \u201cT\u1ea7n Gia T\u1ea1ng\u201d b\u1ea3n th\u1eddi C\u00e0n Long tri\u1ec1u Thanh v\u00e0 \u201cT\u1ee5c T\u1ea1ng\u201d b\u1ea3n c\u1ee7a Nh\u1eadt B\u1ea3n... Ngo\u00e0i ra trong ch\u00f9a c\u00f2n th\u1edd bia n\u0103m S\u00f9ng Trinh th\u1ee9 b\u1ea3y tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1634) th\u01b0\u1edfng d\u1ee5 cho t\u01b0 l\u1ec5 gi\u00e1m th\u00e1i gi\u00e1m T\u00e0o H\u00f3a Thu\u1ea7n v\u00e0 r\u1ea5t nhi\u1ec1u th\u01b0 ph\u00e1p kh\u1eafc \u0111\u00e1 v\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt, \u0111\u1ec1u l\u00e0 b\u1ea3o v\u1eadt c\u1ee7a nh\u00e0 Ph\u1eadt, ng\u01b0\u1eddi ngo\u00e0i kh\u00f4ng c\u00f3 duy\u00ean \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u00ecn th\u1ea5y. N\u0103m Tuy\u00ean Th\u1ed1ng th\u1ee9 nh\u1ea5t tri\u1ec1u Thanh (n\u0103m 1909) t\u1eebng \u0111\u1eb7t k\u1ebf ho\u1ea1ch x\u00e2y d\u1ef1ng th\u01b0 vi\u1ec7n Kinh S\u01b0 (ti\u1ec1n th\u00e2n c\u1ee7a th\u01b0 vi\u1ec7n B\u1eafc Kinh ng\u00e0y nay) \u1edf ch\u00f9a n\u00e0y, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi m\u1edf c\u1eeda v\u00e0o th\u00e1ng 8 n\u0103m D\u00e2n qu\u1ed1c th\u1ee9 nh\u1ea5t (n\u0103m 1912). Nghe n\u00f3i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi L\u00f4 T\u1ea5n ti\u00ean sinh th\u01b0\u1eddng v\u00e0o ra n\u01a1i n\u00e0y. N\u0103m 1939, l\u1ea1i th\u00e0nh l\u1eadp vi\u1ec7n Ph\u1eadt h\u1ecdc Qu\u1ea3ng H\u00f3a, c\u0169ng t\u1ea1i \u0111\u00e2y n\u0103m 1946, th\u00e0nh l\u1eadp tr\u01b0\u1eddng ti\u1ec3u h\u1ecdc Qu\u1ea3ng H\u00f3a, nh\u1eefng th\u1ee9 n\u00e0y \u0111\u1ec1u \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh l\u1ecbch s\u1eed. V\u00e0o th\u1eddi x\u01b0a ch\u00f9a Qu\u1ea3ng H\u00f3a l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng ch\u00f9a mi\u1ebfu \u1edf kinh th\u00e0nh d\u00f9ng \u0111\u1ec3 t\u1ea1m l\u01b0u linh c\u1eefu l\u00e0m vi\u1ec7c tang. Th\u1eddi k\u1ef3 Nh\u1eadt ng\u1ee5y, t\u00f4n s\u01b0 Ph\u00f3 T\u00e2m Xa \u0111\u00e3 gi\u1eef linh c\u1eefu cho m\u1eb9 m\u00ecnh \u1edf ch\u00f9a n\u00e0y trong ba n\u0103m. Trong th\u1eddi gian n\u00e0y, Ph\u00f3 ti\u00ean sinh \u0111\u00e3 \u0111\u1ee9ng ra k\u00eau g\u1ecdi nh\u1eefng nh\u00e0 l\u00e3nh \u0111\u1ea1o c\u1ea5p ti\u1ec1n tu s\u1eeda l\u1ea1i ch\u00f9a. Nghe n\u00f3i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi Long T\u01b0\u1eddng ph\u00e1p s\u01b0 \u1edf ch\u00f9a n\u00e0y k\u1ebft giao r\u1ea5t th\u00e2n v\u1edbi nh\u1eefng nh\u00e2n v\u00e2t th\u01b0\u1ee3ng t\u1ea7ng c\u00f3 th\u1ebf l\u1ef1c, n\u00ean vi\u1ec7c l\u00e0m t\u00e1ng \u1edf ch\u00f9a n\u00e0y \u0111a s\u1ed1 l\u00e0 \u201c\u0111\u1ea1i s\u1ef1\u201d. Qu\u00e2n phi\u1ec7t B\u1eafc D\u01b0\u01a1ng l\u00e0 Tr\u01b0\u01a1ng T\u00f4n X\u01b0\u01a1ng sau khi b\u1ecb H\u00e0n Ph\u1ee5c C\u1ee7 ph\u00e1i ng\u01b0\u1eddi \u00e1m s\u00e1t c\u0169ng l\u00e0m tang l\u1ec5 \u1edf \u0111\u00e2y. Th\u1eddi Nh\u1eadt ng\u1ee5y, Kim B\u00edch \u0110\u1ed9ng anh trai c\u1ee7a Kim B\u00edch Huy, gi\u00e1n \u0111i\u1ec7p qu\u1ed1c t\u1ebf khi ch\u1ebft c\u0169ng \u0111\u1ec3 linh c\u1eefu \u1edf \u0111\u00e2y... Sau khi Nh\u1eadt B\u1ea3n \u0111\u1ea7u h\u00e0ng, ti\u1ec1n t\u1ec7 m\u1ea5t gi\u00e1, v\u1eadt gi\u00e1 t\u0103ng v\u1ecdt, d\u00e2n ngh\u00e8o trong th\u00e0nh \u00e1o kh\u00f4ng \u0111\u1ee7 m\u1eb7c, c\u01a1m kh\u00f4ng \u0111\u1ee7 \u0103n, cu\u1ed9c s\u1ed1ng r\u1ea5t th\u00ea th\u1ea3m. H\u1ed9i Ph\u1eadt gi\u00e1o B\u1eafc Kinh li\u1ec1n t\u1ed5 ch\u1ee9c quy\u00ean tr\u1ee3 c\u1ee9u t\u1ebf \u1edf c\u00e1c ch\u00f9a mi\u1ebfu l\u1edbn nh\u1ecf, m\u1edf x\u01b0\u1edfng n\u1ea5u ch\u00e1o \u1edf ch\u00f9a Qu\u1ea3ng H\u00f3a, c\u1ea5p ch\u00e1o cho nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi c\u00f9ng kh\u1ed5 trong ba th\u00e1ng m\u00f9a \u0111\u00f4ng. Sau khi gi\u1ea3i ph\u00f3ng, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 v\u00e0o th\u1eadp ni\u00ean 80, ch\u00f9a Qu\u1ea3ng H\u00f3a \u0111\u01b0\u1ee3c tu s\u1eeda to\u00e0n di\u1ec7n. N\u0103m 1984, ch\u00f9a Qu\u1ea3ng H\u00f3a \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00f4ng b\u1ed1 l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh.","CH\u00d9A NG\u1eccA PH\u1eacT Ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt n\u1eb1m \u1edf ch\u00e2n n\u00fai ph\u00eda nam n\u00fai Th\u00e1i An, H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n thu\u1ed9c khu H\u1ea3i \u0110i\u1ec7n, nay \u1edf \u0111\u1ea7u b\u1eafc trong v\u01b0\u1eddn th\u1ef1c v\u1eadt B\u1eafc Kinh, c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a c\u1ed5 ngh\u00ecn n\u0103m n\u1ed5i ti\u1ebfng \u1edf ph\u00eda t\u00e2y kinh th\u00e0nh. Ch\u00f9a n\u00e0y b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Trinh Qu\u00e1n tri\u1ec1u nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng (n\u0103m 627 \u2013 649), ban \u0111\u1ea7u c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a \u0110\u00e2u Su\u1ea5t. Sau c\u00f2n nhi\u1ec1u l\u1ea7n \u0111\u1ed5i t\u00ean nh\u01b0 ch\u00f9a Chi\u00eau Hi\u1ebfu, ch\u00f9a \u0110\u1ed3ng Kh\u00e1nh, ch\u00f9a V\u0129nh An, Th\u1ecd An, Thi\u1ec1n L\u00e2m, ch\u00f9a Th\u1eadp Ph\u01b0\u01a1ng Ph\u1ed5 Gi\u00e1c. V\u00ec trong ch\u00f9a c\u00f3 m\u1ed9t pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt n\u1eb1m b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng c\u1ee1 l\u1edbn l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean, c\u00f3 th\u1ec3 g\u1ecdi l\u00e0 qu\u1ed1c b\u1ea3o, danh vang kh\u1eafp n\u01b0\u1edbc n\u00ean m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi t\u1ee5c g\u1ecdi \u0111\u00f3 l\u00e0 \u201cch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt\u201d. Ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt khi m\u1edbi x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng ch\u1ec9 c\u00f3 b\u1ed9 ph\u1eadn t\u1eeb \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n \u0111\u1ebfn \u0111i\u1ec7n Ng\u1ecda Ph\u1eadt, quy m\u00f4 kh\u00f4ng l\u1edbn b\u1eb1ng nh\u1eefng ki\u1ebfn tr\u00fac hi\u1ec7n c\u00f2n. Th\u1eddi Nguy\u00ean b\u1eaft \u0111\u1ea7u t\u1eeb Anh T\u00f4ng tr\u1edf \u0111i, li\u00ean t\u1ee5c, b\u1ed1n \u0111\u1eddi ho\u00e0ng \u0111\u1ebf \u0111\u00e3 ti\u1ebfn h\u00e0nh m\u1edf r\u1ed9ng x\u00e2y d\u1ef1ng ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn. C\u00f4ng tr\u00ecnh tr\u1ea3i qua th\u1eddi gian m\u01b0\u1eddi n\u0103m, ti\u00eau t\u1ed1n n\u0103m tr\u0103m v\u1ea1n l\u1ea1ng b\u1ea1c. Ch\u1ec9 ri\u00eang vi\u1ec7c \u0111\u00fac t\u1ea1o t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt n\u1eb1m b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng \u0111\u00e3 \u201cd\u00f9ng \u0111\u1ebfn b\u1ea3y ngh\u00ecn c\u00f4ng, n\u1ea5u hai m\u01b0\u01a1i l\u0103m t\u1ea5n \u0111\u1ed3ng\u201d, c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ed9 l\u1edbn c\u1ee7a c\u00f4ng tr\u00ecnh n\u00e0y v\u00e0 m\u1ee9c ti\u1ec1n ti\u00eau t\u1ed1n c\u1ee7a n\u00f3 nh\u01b0 th\u1ebf n\u00e0o. Theo Nguy\u00ean s\u1eed ghi ch\u00e9p, \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi m\u1ed9t s\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi nh\u01b0 ng\u1ef1 s\u1eed Quan \u00c2m B\u1ea3o t\u1eebng d\u00e2ng s\u1edb can gi\u00e1n v\u1edbi l\u00fd do l\u00e0 c\u00f4ng tr\u00ecnh n\u00e0y \u201chao t\u00e0i b\u1ec7nh d\u00e2n\u201d, k\u1ebft qu\u1ea3 b\u1ecb Nguy\u00ean Anh T\u00f4ng n\u1ed5i gi\u1eadn gi\u1ebft ch\u1ebft qu\u0103ng ra ch\u1ee3. Th\u1eddi Minh l\u1ea1i tr\u1ea3i qua n\u0103m l\u1ea7n tr\u00f9ng tu ch\u00f9a n\u00e0y. L\u1ea7n th\u1ee9 nh\u1ea5t l\u00e0 th\u1eddi Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c, Ch\u00ednh Th\u1ed1ng, do cao t\u0103ng Qu\u1ea3ng L\u00e2m quy\u00ean g\u00f3p ti\u1ec1n tr\u00f9ng tu. L\u1ea7n th\u1ee9 hai l\u00e0 n\u0103m Ch\u00ednh Th\u1ed1ng th\u1ee9 t\u00e1m (n\u0103m 1443) do Minh Anh T\u00f4ng tr\u00edch ng\u00e2n kh\u1ed1 s\u1eeda ch\u1eefa m\u1edbi, ban t\u00ean l\u00e0 Th\u1ecd An Thi\u1ec1n L\u00e2m v\u00e0 ban cho m\u1ed9t b\u1ed9 \u201c\u0110\u1ea1i T\u1ea1ng kinh\u201d \u0111\u1ec3 \u1edf \u0111i\u1ec7n Ch\u01b0 Ph\u1eadt. L\u1ea7n th\u1ee9 ba l\u00e0 n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi t\u00e1m (n\u0103m 1482), Minh Hi\u1ebfn T\u00f4ng ra s\u1eafc l\u1ec7nh x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1ed9t b\u1ea3o th\u00e1p x\u00e1 l\u1ecb Nh\u01b0 Lai, cao s\u00e1u tr\u01b0\u1ee3ng ch\u00edn th\u01b0\u1edbc tr\u01b0\u1edbc ch\u00f9a, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi x\u00e2y hai \u0111i\u1ec7n ph\u1ea3i tr\u00e1i b\u00ean d\u01b0\u1edbi th\u00e1p. Nh\u01b0ng v\u00e0o \u0111\u1ea7u th\u1eddi Thanh, th\u00e1p n\u00e0y \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i. L\u1ea7n th\u1ee9 t\u01b0 l\u00e0 tr\u00f9ng tu v\u00e0o n\u0103m Gia T\u0129nh th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i l\u0103m (n\u0103m 1556). L\u1ea7n th\u1ee9 n\u0103m l\u00e0 n\u0103m V\u1ea1n L\u1ecbch th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi b\u1ed1n (n\u0103m 1586) Th\u1ea7n T\u00f4ng xu\u1ea5t ng\u00e2n kh\u1ed1 tr\u00f9ng tu v\u00e0 ban cho \u201c\u0110\u1ea1i T\u1ea1ng kinh\u201d cung ch\u0103n g\u1ea5m cho ch\u00f9a. C\u00e1c ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Anh T\u00f4ng, Hi\u1ebfn T\u00f4ng, V\u0169 T\u00f4ng, Th\u1ebf T\u00f4ng, Th\u1ea7n T\u00f4ng th\u1eddi Minh \u0111\u1ec1u t\u1eebng \u0111\u00edch th\u00e2n t\u1edbi ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt, Th\u1ea7n T\u00f4ng Chu D\u1ef1c Qu\u00e2n t\u1ee9c ho\u00e0ng \u0111\u1ebf V\u1ea1n L\u1ecbch c\u00f2n \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y hai l\u1ea7n, \u0111\u1ee7 th\u1ea5y s\u1ef1 quang vinh hi\u1ec3n h\u00e1ch c\u1ee7a ch\u00f9a th\u1eddi \u0111\u00f3.","Cu\u1ed1i th\u1eddi Minh \u0111\u1ea7u th\u1eddi Thanh, ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt t\u1eebng b\u1ecb l\u00e3ng qu\u00ean trong s\u1ef1 l\u1ea1nh l\u1ebdo m\u1ed9t th\u1eddi gian. Th\u1eddi Ung Ch\u00ednh tri\u1ec1u nh\u00e0 Thanh, sau khi \u0111\u01b0\u1ee3c h\u1eadu du\u1ec7 \u0111\u1eddi th\u1ee9 2 c\u1ee7a Di th\u00e2n v\u01b0\u01a1ng Do\u00e3n T\u01b0\u1eddng v\u00e0 con trai \u00f4ng l\u00e0 Ho\u1eb1ng Hi\u1ec7u g\u00f3p ti\u1ec1n s\u1eeda ch\u1eefa, ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt l\u1ea1i ph\u1ee5c h\u01b0ng tr\u1edf l\u1ea1i. \u0110\u00fang nh\u01b0 Ung Ch\u00ednh ng\u1ef1 ch\u1ebf bia v\u0103n \u0111\u00e3 n\u00f3i: \u201cTh\u1ebf l\u00e0 l\u00e2m cung ph\u1ea1n v\u0169, xanh \u0111\u1ecf r\u1ef1c r\u1ee1, \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u trong T\u00e2y S\u01a1n Lan Nh\u01b0\u1ee3c\u201d. L\u1ea7n tu s\u1eeda n\u00e0y tuy quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn nh\u01b0ng b\u1ea3o th\u00e1p x\u00e1 l\u1ecb Nh\u01b0 Lai x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Minh l\u1ea1i b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf. Sau khi tr\u00f9ng tu \u0111\u00e3 l\u1ec7nh cho V\u0129nh Gi\u00e1c thi\u1ec1n s\u01b0 l\u00e0m tr\u1ee5 tr\u00ec v\u00e0 s\u1eafc ch\u1ec9 \u0111\u1ed5i t\u00ean ch\u00f9a l\u00e0 \u201cch\u00f9a Th\u1eadp Ph\u01b0\u01a1ng Ph\u1ed5 Gi\u00e1c\u201d. Sau \u0111\u00f3, n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 b\u1ed1n m\u01b0\u01a1i t\u00e1m (n\u0103m 1788) l\u1ea1i x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1edf r\u1ed9ng th\u00eam ch\u00f9a n\u00e0y v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn, h\u00e0nh cung vi\u1ec7n \u1edf ph\u00eda t\u00e2y ch\u00f9a v\u00e0 t\u1ea5m bi\u1ec3n l\u01b0u ly hoa m\u1ef9 t\u00fa l\u1ec7 tr\u01b0\u1edbc ch\u00f9a \u0111\u1ec1u l\u00e0 l\u00e0m th\u00eam v\u00e0o l\u1ea7n n\u00e0y, t\u1eeb \u0111\u00f3 \u0111\u00e3 \u0111\u1eb7t \u0111\u1ecbnh quy m\u00f4 c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y nh\u01b0 ng\u00e0y nay. Ch\u00f9a n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda b\u1eafc h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda nam, do ba nh\u00f3m vi\u1ec7n l\u1ea1c t\u1ed5 th\u00e0nh, ki\u1ebfn tr\u00fac quy c\u1ee7, \u0111\u1ed1i x\u1ee9ng nghi\u00eam c\u1ea9n. Tr\u01b0\u1edbc ch\u00f9a c\u00f3 mi\u1ebfu th\u1edd b\u1eb1ng g\u1ed7 ki\u1ec3u b\u1ed1n c\u1ed9t ba l\u1ea7u m\u1edbi x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eadp ni\u00ean 80, c\u00f3 t\u1ea5m ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 \u201cTr\u00ed quang tr\u00f9ng l\u00e3ng\u201d. Sau mi\u1ebfu th\u1edd l\u00e0 m\u1ed9t con \u0111\u01b0\u1eddng d\u1ed1c d\u00e0i h\u01a1n tr\u0103m m\u00e9t, hai b\u00ean t\u00f9ng c\u1ed5 th\u00e0nh h\u00e0ng, r\u1eadm r\u1ea1p r\u00e2m m\u00e1t, \u1ea9n che l\u1ea5y ng\u01b0\u1eddi \u0111i \u0111\u01b0\u1eddng. Men theo con \u0111\u01b0\u1eddng d\u1ed1c n\u00e0y leo l\u00ean tr\u00ean, t\u1eebng b\u01b0\u1edbc t\u1eebng b\u01b0\u1edbc l\u00ean cao, \u0111\u01b0\u1eddng nh\u01b0 t\u1eeb \u201ctr\u1ea7n th\u1ebf\u201d huy\u00ean n\u00e1o \u0111i l\u00ean \u201ct\u1ecbnh th\u1ed5\u201d th\u00e1nh thi\u1ec7n v\u1eady. \u0110\u1ea7u t\u1eadn c\u00f9ng c\u1ee7a con \u0111\u01b0\u1eddng d\u1ed1c l\u00e0 m\u1ed9t mi\u1ebfu th\u1edd l\u01b0u ly r\u1ef1c r\u1ee1 s\u1eafc m\u00e0u b\u1ed1n c\u1ed9t b\u1ea3y l\u1ea7u v\u00e0ng xanh huy ho\u00e0ng, b\u1ee9c ho\u00e0nh ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n \u0111\u1ec1 ch\u1eef \u201c\u0110\u1ed3ng tham m\u1eadt t\u00e0ng\u201d, m\u1eb7t sau t\u1ea5m ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 ch\u1eef \u201cC\u1ee5 t\u00fac tinh nghi\u00eam\u201d, \u0111\u1ec1u do C\u00e0n Long ng\u1ef1 b\u00fat. Qua mi\u1ebfu l\u01b0u ly, ch\u00ednh gi\u1eefa c\u00f3 m\u1ed9t chi\u1ebfc c\u1ea7u nh\u1ecf b\u1eb1ng \u0111\u00e1 tr\u1eafng r\u1ea5t tinh x\u1ea3o, d\u01b0\u1edbi c\u1ea7u l\u00e0 h\u1ed3 n\u01b0\u1edbc h\u00ecnh l\u01b0\u1ee1i li\u1ec1m, hai l\u1ea7u chu\u00f4ng, tr\u1ed1ng l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t n\u1eb1m \u1edf hai b\u00ean h\u1ed3 n\u01b0\u1edbc. Qua c\u1ea7u, th\u1eb3ng tr\u01b0\u1edbc m\u1eb7t ch\u00ednh l\u00e0 \u0111i\u1ec7n c\u1ed5ng ch\u00f9a, ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 \u0111\u1ea7u ti\u00ean tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa sau \u0111\u00f3 l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t l\u00e0 \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, \u0111i\u1ec7n Ph\u1eadt tam th\u1ebf, \u0111i\u1ec7n Ng\u1ecda Ph\u1eadt, l\u1ea7u T\u00e0ng Kinh. Ngo\u00e0i \u0111i\u1ec7n c\u1ed5ng ch\u00f9a treo b\u1ee9c ho\u00e0nh phi \u201cTh\u1eadp ph\u01b0\u01a1ng Ph\u1ed5 Gi\u00e1c t\u1ef1\u201d, trong \u0111\u00f3 t\u01b0\u1ee3ng hai t\u01b0\u1edbng Hanh, C\u00e1p m\u1edbi l\u00e0m \u0111\u1ec3 b\u1ea3o v\u1ec7 n\u01a1i c\u1ed5ng. Trong \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng c\u00f3 t\u01b0\u1ee3ng ng\u1ed3i c\u1ee7a b\u1ed1n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng v\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt Di L\u1eb7c ng\u1ed3i, mi\u1ec7ng c\u01b0\u1eddi r\u1ed9ng m\u1edf, c\u00f9ng t\u01b0\u1ee3ng V\u0129 \u0110\u00e0 \u0111\u1ee9ng, c\u0169ng l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng m\u1edbi l\u00e0m. \u0110i\u1ec7n Ph\u1eadt tam th\u1ebf l\u00e0 ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y, b\u1ec1 m\u1eb7t r\u1ed9ng n\u0103m gian, s\u00e2u ba gian, th\u1ec3 l\u01b0\u1ee3ng l\u1edbn nh\u1ea5t. Ngo\u00e0i \u0111i\u1ec7n c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 \u201cSong l\u00e2m th\u00fay c\u1ea3nh\u201d, do Ung Ch\u00ednh ng\u1ef1 b\u00fat, ngo\u00e0i \u0111i\u1ec7n c\u00f2n c\u00f3 \u0111\u00f4i c\u00e2u \u0111\u1ed1i \u201cTh\u00fay tr\u00fac ho\u00e0ng hoa thi\u1ec1n l\u00e2m kh\u00f4ng s\u1eafc t\u01b0\u1edbng; B\u1ea3o tr\u01b0\u1edbng ch\u00e2u l\u1ea1c ph\u1ea1n v\u0169 \u0111i\u1ec7n trang nghi\u00eam\u201d, do C\u00e0n Long ng\u1ef1 \u0111\u1ec1. Trong \u0111i\u1ec7n th\u1edd t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt tam","th\u1ebf, t\u01b0\u1ee3ng Quan \u00c2m v\u00e0 m\u01b0\u1eddi t\u00e1m v\u1ecb l\u00e0 H\u00e1n. Nghe n\u00f3i trong \u0111i\u1ec7n n\u00e0y nguy\u00ean c\u00f3 m\u1ed9t pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt n\u1eb1m kh\u00e1c b\u1eb1ng g\u1ed7 \u0111\u00e0n h\u01b0\u01a1ng l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng. V\u00e0o th\u1eddi thay tri\u1ec1u \u0111\u1ed5i \u0111\u1ea1i cu\u1ed1i Minh \u0111\u1ea7u Thanh kh\u00f4ng bi\u1ebft \u0111\u00e3 l\u01b0u l\u1ea1c \u0111i \u0111\u00e2u. Hi\u1ec7n hai b\u00ean \u0111i\u1ec7n n\u00e0y \u0111\u1ec1u c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e2y ng\u00e2n h\u1ea1nh c\u1ed5, tr\u1ed3ng khi m\u1edbi x\u00e2y d\u1ef1ng ch\u00f9a, \u0111\u1ebfn nay \u0111\u00e3 h\u01a1n ngh\u00ecn n\u0103m, to b\u1eb1ng m\u1ea5y ng\u01b0\u1eddi \u00f4m, cao m\u1ea5y tr\u01b0\u1ee3ng, b\u00f3ng c\u00e2y che ph\u1ee7 di\u1ec7n t\u00edch h\u00e0ng tr\u0103m m\u00e9t vu\u00f4ng. \u0110\u1ebfn m\u00f9a thu, l\u00e1 v\u00e0ng \u0111\u1ea7y m\u1eb7t \u0111\u1ea5t t\u1ea1o th\u00e0nh phong c\u1ea3nh r\u1ea5t \u0111\u1eb9p, n\u00ean ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean g\u1ecdi kh\u00e1c l\u00e0 \u201cch\u00f9a L\u00e1 V\u00e0ng\u201d. Tr\u01b0\u1edbc \u0111i\u1ec7n c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e2y l\u1ea1p mai c\u1ed5, tr\u1ea3i \u0111\u1ee7 m\u1ecdi d\u00e2u b\u1ec3, nh\u01b0ng m\u1ed7i khi \u0111\u1ebfn m\u00f9a \u0111\u00f4ng l\u1ea1nh gi\u00e1 n\u00f3 v\u1eabn ng\u1ea1o ngh\u1ec5 \u0111\u1ee9ng trong s\u01b0\u01a1ng tuy\u1ebft, ra hoa khoe s\u1eafc, \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1ecdi l\u00e0 \u201cc\u1ed5 t\u1eed nh\u1ea5t tuy\u1ec7t\u201d. \u0110i\u1ec7n Ng\u1ecda Ph\u1eadt l\u00e0 h\u1eadu \u0111i\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y, t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt n\u1eb1m l\u00e0m v\u00e0o th\u1eddi Nguy\u00ean danh vang kh\u1eafp n\u01a1i ch\u00ednh l\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1edd \u1edf \u0111i\u1ec7n n\u00e0y. Ngo\u00e0i \u0111i\u1ec7n c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 \u201cT\u00ednh nguy\u1ec7t h\u00e0ng minh\u201d, \u0111\u00f4i c\u00e2u \u0111\u1ed1i hai b\u00ean l\u00e0 \u201cPh\u00e1t b\u1ed3 \u0111\u1ec1 t\u00e2m \u1ea5n ch\u01b0 ph\u00e1p nh\u01b0 \u00fd; Hi\u1ec7n th\u1ecd gi\u1ea3 t\u01b0\u1edbng \u0111\u1ed9 nh\u1ea5t thi\u1ebft ch\u00fang sinh\u201d, \u0111\u1ec1u do T\u1eeb Hy t\u1ef1 tay vi\u1ebft. Ch\u00ednh gi\u1eefa hi\u00ean sau trong \u0111i\u1ec7n treo t\u1ea5m bi\u1ec3n \u201c\u0110\u1eafc \u0111\u1ea1i t\u1ef1 t\u1ea1i\u201d do ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long ng\u1ef1 b\u00fat, tr\u00ean chi\u1ebfc gi\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1 ki\u1ec3u t\u00f2a Tu Di c\u1ee1 l\u1edbn, d\u01b0\u1edbi t\u1ea5m bi\u1ec3n l\u00e0 m\u1ed9t pho t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng ru\u1ed9t \u0111\u1eb7c n\u1eb1m nghi\u00eang d\u00e0i 5,3m, cao 1,6m, n\u1eb7ng kho\u1ea3ng 54 t\u1ea5n. T\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt \u0111\u1ed3ng \u0111\u1ea7u quay ph\u00eda t\u00e2y, m\u1eb7t nh\u00ecn ph\u00eda nam, c\u00e1nh tay ph\u1ea3i cong g\u1eadp l\u1ea5y \u0111\u1ea7u, c\u00e1nh tay tr\u00e1i du\u1ed7i th\u1eb3ng \u0111\u1eb7t l\u00ean \u0111\u00f9i, t\u01b0\u1edbng m\u1ea1o an nh\u00e0n, th\u1ea7n th\u00e1i t\u1ef1 nhi\u00ean, \u0111\u00fac t\u1ea1o h\u1ed3n h\u1eadu ch\u1ea5t ph\u00e1c, th\u1ec3 hi\u1ec7n \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7 c\u00e1i n\u1ed9i h\u00e0m t\u1ecbnh h\u00f3a nghi\u00eam t\u00fac c\u1ee7a ngh\u1ec7 thu\u1eadt Ph\u1eadt gi\u00e1o, l\u00e0 ki\u1ec7t t\u00e1c trong ngh\u1ec7 thu\u1eadt t\u1ea1o t\u01b0\u1ee3ng th\u1eddi Nguy\u00ean. \u0110\u1eb1ng sau t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt n\u1eb1m l\u00e0 m\u01b0\u1eddi hai t\u01b0\u1ee3ng Vi\u00ean Gi\u00e1c B\u1ed3 T\u00e1t, m\u00e0y r\u1ee7 m\u1eaft th\u1ea5p, \u0111\u1ee9ng v\u00f2ng quanh, bi\u1ec3u hi\u1ec7n l\u00e0 Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni tr\u01b0\u1edbc khi l\u00ean Ni\u1ebft B\u00e0n d\u1eb7n d\u00f2 t\u00ecnh h\u00ecnh h\u1eadu s\u1ef1 v\u1edbi c\u00e1c \u0111\u1ec7 t\u1eed. Truy\u1ec1n thuy\u1ebft Ph\u1eadt gi\u00e1o n\u00f3i r\u1eb1ng, Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni qua \u0111\u1eddi d\u01b0\u1edbi g\u1ed1c c\u00e2y sa la ngo\u00e0i th\u00e0nh n\u01b0\u1edbc C\u00e2u Thi Na, c\u00e2y sa la li\u1ec1n tr\u1edf th\u00e0nh c\u00e2y th\u00e1nh, \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u00e1o \u0111\u1ed3 nh\u00e0 Ph\u1eadt s\u00f9ng b\u00e1i, c\u00e1c ch\u00f9a Ph\u1eadt c\u0169ng l\u1ea5y vi\u1ec7c c\u00f3 c\u00e2y n\u00e0y l\u00e0m vinh h\u1ea1nh. V\u0103n hi\u1ebfn ghi ch\u00e9p: \u201cc\u00e2y n\u00e0y c\u00f3 th\u1ec3 ch\u1eefa \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1ec7nh tim\u201d; \u201ctinh khi\u1ebft nh\u1ea5t, chim kh\u00f4ng \u0111\u1eadu, s\u00e2u kh\u00f4ng sinh\u201d. Ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt nguy\u00ean c\u00f3 ba c\u00e2y sa la, hai c\u00e2y tr\u01b0\u1edbc \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, t\u1eeb l\u00e2u \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n; m\u1ed9t c\u00e2y kh\u00e1c \u1edf tr\u01b0\u1edbc \u0111i\u1ec7n Ph\u1eadt tam th\u1ebf c\u0169ng b\u1ecb gi\u00f3 to th\u1ed5i g\u00e3y v\u00e0o tr\u01b0\u1edbc ng\u00e0y gi\u1ea3i ph\u00f3ng. Nay trong ch\u00f9a c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t \u201cc\u00e2y sa la\u201d nh\u1ecf, l\u00e0 m\u1ed9t lo\u1ea1i c\u00e2y b\u1ea3y l\u00e0 g\u1ea7n gi\u1ed1ng v\u1edbi c\u00e2y sa la tr\u1ed3ng b\u1ed5 sung v\u00e0o n\u0103m 1954, kh\u00f4ng ph\u1ea3i c\u00e2y sa l\u00e0 th\u1eadt s\u1ef1 sinh s\u1ea3n \u1edf \u1ea4n \u0110\u1ed9.","L\u1ea7u T\u00e0ng Kinh n\u1eb1m \u1edf \u0111i\u1ec7n Ph\u1eadt tam th\u1ebf, l\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac cu\u1ed1i c\u00f9ng c\u1ee7a t\u00f2a ch\u00f9a. \u0110\u1eb1ng sau l\u1ea7u d\u1ef1a v\u00e0o n\u00fai, n\u00fai c\u00f3 nhi\u1ec1u c\u00e2y r\u1eebng, l\u1ea7n theo b\u1eadc \u0111\u00e1 leo l\u00ean \u0111\u1ec9nh n\u00fai c\u00f3 th\u1ec3 ng\u1eafm nh\u00ecn \u0111\u01b0\u1ee3c to\u00e0n ch\u00f9a. \u0110\u00ecnh \u0111\u00e0i gi\u1ea3 s\u01a1n sau n\u00fai \u0111\u1ec1u l\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng trong nh\u1eefng n\u0103m g\u1ea7n \u0111\u00e2y. Vi\u1ec7n l\u1ea1c \u0111\u00f4ng l\u1ed9 c\u1ee7a ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt c\u00f3 \u0110\u1ea1i Trai \u0111\u01b0\u1eddng, \u0110\u1ea1i Thi\u1ec1n \u0111\u01b0\u1eddng, Nhu Nguy\u1ec7t hi\u00ean v\u00e0 Thanh L\u01b0\u01a1ng qu\u00e1n, \u0111\u1ec1u l\u00e0 n\u01a1i \u1edf c\u1ee7a s\u01b0 t\u0103ng trong ch\u00f9a. \u0110\u1ea7u b\u1eafc vi\u1ec7n l\u00e0 T\u1ed5 S\u01b0 vi\u1ec7n, th\u1edd ph\u1ee5ng t\u1ed5 s\u01b0 khai s\u01a1n c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y. Vi\u1ec7n l\u1ea1c t\u00e2y l\u1ed9 l\u00e0 h\u00e0nh cung vi\u1ec7n x\u00e2y d\u1ef1ng th\u1eddi C\u00e0n Long, t\u1ed5ng c\u1ed9ng c\u00f3 ba d\u00e3y tr\u01b0\u1edbc sau. Trong vi\u1ec7n c\u00f3 gi\u1ea3 s\u01a1n, h\u00e0nh lang, ao c\u00e1, s\u1ea3nh \u0111\u01b0\u1eddng, c\u1ea3nh tr\u00ed thanh nh\u00e3, l\u00e0 n\u01a1i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi chuy\u00ean \u0111\u1ec3 ho\u00e0ng \u0111\u1ebf ngh\u1ec9 ng\u01a1i, tr\u00e1nh n\u00f3ng v\u00e0 ki\u00eam vi\u1ec7c qu\u1ea3n l\u00fd ch\u00ednh s\u1ef1. T\u01b0\u1edfng Nh\u1ea5t Qu\u1ef3 th\u1eddi Minh n\u00f3i trong cu\u1ed1n Tr\u01b0\u1eddng An kh\u00e1ch tho\u1ea1i r\u1eb1ng \u201cCh\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt c\u0169ng c\u00f3 su\u1ed1i, \u0111\u00e1 x\u1ebfp t\u1ea7ng, \u0111\u01b0\u1eddng h\u1eb9p, g\u1ed7 \u0111\u00e1 t\u1ea3n m\u00e1t, c\u00f3 th\u1ec3 d\u1ea1o ch\u01a1i, c\u00f3 th\u1ec3 ng\u1ed3i ngh\u1ec9... Ph\u00eda t\u00e2y c\u1ed5ng c\u00f3 b\u00e0n \u0111\u00e1, m\u1ed7i c\u1ea1nh d\u00e0i m\u1ea5y tr\u01b0\u1ee3ng, cao c\u0169ng nh\u01b0 th\u1ebf. Tr\u00ean l\u00e0 Quan \u00c2m \u0111\u01b0\u1eddng, xung quanh l\u00e0 lan can bao b\u1ecdc, d\u01b0\u1edbi b\u00e0n \u0111\u00e1 c\u00f3 l\u1ed7 nh\u1ecf n\u01b0\u1edbc su\u1ed1i ch\u1ea3y ra t\u00ed t\u00e1ch t\u00ed t\u00e1ch nh\u1ecf v\u00e0o \u0111\u00e1y \u0111\u00e1 nghe th\u1eadt l\u1ea1nh l\u00f9ng\u201d. Ch\u00ednh l\u00e0 n\u00f3i v\u1ec1 n\u01a1i n\u00e0y. Xung quanh ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt c\u00f2n c\u00f3 nh\u1eefng c\u1ea3nh \u0111i\u1ec3m n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u01b0 \u201cv\u01b0\u1eddn M\u1eabu \u0110\u01a1n\u201d, \u201csu\u1ed1i Anh \u0110\u00e0o\u201d c\u0169ng l\u00e0 n\u01a1i du kh\u00e1ch l\u01b0u luy\u1ebfn. Ch\u00f9a Ng\u1ecda Ph\u1eadt l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt \u0111\u1ee3t m\u1ed9t c\u1ee7a B\u1eafc Kinh, hi\u1ec7n do v\u01b0\u1eddn th\u1ef1c v\u1eadt B\u1eafc Kinh tr\u1ef1c thu\u1ed9c c\u1ee5c vi\u00ean l\u00e2m th\u00e0nh ph\u1ed1 qu\u1ea3n l\u00fd, \u0111\u00e3 m\u1edf c\u1eeda ra ngo\u00e0i. CH\u00d9A B\u00cdCH V\u00c2N Ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n n\u1eb1m \u1edf ch\u00e2n n\u00fai ph\u00eda \u0111\u00f4ng n\u00fai H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n, x\u00e3 T\u1ee9 Qu\u00fd Thanh, khu H\u1ea3i \u0110i\u1ec7n, l\u00e0 m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a c\u1ed5 n\u1ed5i ti\u1ebfng v\u00ec m\u00f4i tr\u01b0\u1eddng u m\u1ef9, c\u1ea5u tr\u00fac tinh x\u1ea3o c\u1ee7a khu phong c\u1ea3nh T\u00e2y S\u01a1n. T\u01b0\u1edfng Nh\u1ea5t Qu\u1ef3 th\u1eddi Minh trong cu\u1ed1n Tr\u01b0\u1eddng An kh\u00e1ch tho\u1ea1i \u0111\u00e3 n\u00f3i r\u1eb1ng: \u201cN\u00f3 tr\u00e1ng l\u1ec7 tuy k\u00e9m ch\u00f9a V\u1ea1n Th\u1ecd nh\u01b0ng t\u01b0\u01a1i \u0111\u1eb9p r\u1ef1c r\u1ee1 th\u00ec g\u1ea7n gi\u1ed1ng nh\u01b0 thi\u00ean gi\u1edbi\u201d. Th\u1eddi x\u01b0a c\u0169ng c\u00f3 th\u01a1 ca ng\u1ee3i r\u1eb1ng: \u201cT\u00e2y s\u01a1n nh\u1ea5t kinh tam b\u00e1ch t\u1ef1 Duy h\u1eefu B\u00edch V\u00e2n x\u1ee9ng khi\u00ean n\u00f9ng\\\" T\u1ea1m d\u1ecbch: \u201cT\u00e2y s\u01a1n m\u1ed9t d\u1ea3i ba tr\u0103m ch\u00f9a Ch\u1ec9 c\u00f3 B\u00edch V\u00e2n l\u00e0 s\u1ea7m u\u1ea5t\\\" ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long th\u1eddi Thanh ng\u1ef1 ch\u1ebf bia v\u0103n ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n \u0111\u00e3 n\u00f3i: \u201cCh\u00f9a Ph\u1eadt \u1edf T\u00e2y S\u01a1n c\u00f3 h\u00e0ng tr\u0103m, ch\u1ec9 c\u00f3 B\u00edch V\u00e2n n\u1ed5i ti\u1ebfng v\u00ec h\u00f9ng v\u0129","di\u1ec5m l\u1ec7 m\u00e0 c\u1ea3nh c\u0169ng \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t. N\u00fai non khe su\u1ed1i cao th\u1ea5p, \u0111\u00e0i \u0111i\u1ec7n s\u00e1t h\u1ed3, c\u00e2y c\u1ed1i tre tr\u00fac l\u00f4 nh\u00f4, su\u1ed1i ch\u1ea3y \u0111an xen. Nh\u1eefng h\u1ecdc s\u0129 an nh\u00e0n t\u1ef1 t\u1ea1i h\u1ea7u nh\u01b0 kh\u00f4ng ai kh\u00f4ng \u0111\u1eb7t ch\u00e2n \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y\u201d. Ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m Ch\u00ed Thu\u1eadn th\u1ee9 hai tri\u1ec1u nh\u00e0 Nguy\u00ean (n\u0103m 1331), do Gia Lu\u1eadt A L\u1eb7c Di, h\u1eadu du\u1ec7 c\u1ee7a Gia Lu\u1eadt S\u1edf T\u00e0i, danh th\u1ea7n \u0111\u1ea7u th\u1eddi Nguy\u00ean, hi\u1ebfn nh\u00e0 ri\u00eang \u0111\u1ec3 x\u00e2y d\u1ef1ng, t\u00ean ban \u0111\u1ea7u l\u00e0 am B\u00edch V\u00e2n. Th\u1eddi Ch\u00ednh \u0110\u1ee9c tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh (n\u0103m 1506 \u2013 1521), ng\u1ef1 m\u00e3 gi\u00e1m th\u00e1i gi\u00e1m Vu Kinh v\u1eeba tr\u00f4ng th\u1ea5y m\u1ea3nh \u0111\u1ea5t \u201cphong th\u1ee7y b\u1ea3o \u0111\u1ecba\u201d n\u00e0y li\u1ec1n cho kh\u1edfi c\u00f4ng x\u00e2y d\u1ef1ng v\u1edbi quy m\u00f4 l\u1edbn, m\u1edf r\u1ed9ng am th\u00e0nh ch\u00f9a, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1ed9t ph\u1ea7n sau ch\u00f9a \u0111\u1ec3 l\u00e0m n\u01a1i ch\u00f4n th\u00e2n sau khi ch\u1ebft, cho n\u00ean ch\u00f9a n\u00e0y c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 \u201cCh\u00f9a Vu C\u00f4ng\u201d. Nh\u01b0ng \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea7u th\u1eddi Gia T\u0129nh, Vu Kinh ph\u1ea1m t\u1ed9i b\u1ecb ch\u1ebft trong ng\u1ee5c, nguy\u1ec7n v\u1ecdng l\u00fac sinh ti\u1ec1n c\u1ee7a \u00f4ng h\u00f3a th\u00e0nh m\u00e2y kh\u00f3i. N\u0103m Thi\u00ean Kh\u1ea3i th\u1ee9 ba (n\u0103m 1623), m\u1ea3nh \u0111\u1ea5t n\u00e0y c\u0169ng l\u1ecdt v\u00e0o m\u1eaft xanh c\u1ee7a t\u00ean quy\u1ec1n th\u1ea7n Ng\u1ee5y Trung Hi\u1ec1n, Hi\u1ec1n c\u0169ng mu\u1ed1n t\u00e1ng th\u00e2n \u1edf \u0111\u00e2y n\u00ean l\u1ea1i tr\u00f9ng tu ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n \u0111\u00e3 x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1edf r\u1ed9ng ng\u00f4i m\u1ed9 \u0111\u1ec3 tr\u1ed1ng ch\u1edd \u0111\u1ee3i ch\u00f4n th\u00e2n. Nh\u01b0ng tr\u1eddi xanh c\u00f3 m\u1eaft, thi\u1ec7n \u00e1c c\u00f3 b\u00e1o, t\u00ean gian n\u1ecbnh Ng\u1ee5y Trung Hi\u1ec1n v\u00e0o n\u0103m S\u00f9ng Trinh th\u1ee9 nh\u1ea5t (n\u0103m 1628) c\u0169ng ch\u1ebft v\u00ec tai n\u1ea1n, nguy\u1ec7n v\u1ecdng l\u00fac sinh ti\u1ec1n c\u1ee7a h\u1eafn \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh h\u01b0 kh\u00f4ng. \u0110\u1ed1i v\u1edbi c\u00e1c th\u00e1i gi\u00e1m, ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n qu\u1ea3 th\u1eadt l\u00e0 n\u01a1i kh\u00f4ng t\u1ed1t l\u00e0nh, nh\u01b0ng qua s\u1ef1 t\u1ed5 ch\u1ee9c c\u1ee7a hai v\u1ecb th\u00e1i gi\u00e1m n\u00e0y, ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n l\u1ea1i c\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c quy m\u00f4 t\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ed1i. Sau \u0111\u00f3, th\u1eddi C\u00e0n Long tri\u1ec1u nh\u00e0 Thanh l\u1ea1i tr\u00f9ng tu ch\u00f9a n\u00e0y. V\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ba (n\u0103m 1748) l\u1ea1i x\u00e2y d\u1ef1ng th\u00eam th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng b\u1ea3o t\u1ecda sau ch\u00f9a v\u00e0 h\u00e0nh cung vi\u1ec7n b\u00ean tr\u00e1i ch\u00f9a v\u00e0 l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng b\u00ean ph\u1ea3i ch\u00f9a. Ba ki\u1ebfn tr\u00fac n\u00e0y ch\u00ednh l\u00e0 n\u01a1i th\u00fa v\u1ecb nh\u1ea5t m\u00e0 du kh\u00e1ch ng\u00e0y nay th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn. Trong \u0111\u00f3 ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa c\u01a1 b\u1ea3n v\u1eabn l\u00e0 di c\u1ea5u th\u1eddi Minh. Ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda \u0111\u00f4ng, l\u01b0ng d\u1ef1a v\u00e0o d\u00e3y n\u00fai, m\u1eb7t gi\u00e1p v\u1edbi khe s\u00e2u, c\u00e2y r\u1eebng r\u1eadm r\u1ea1p, c\u1ea3nh s\u1eafc thanh nh\u00e3. M\u1ea5y d\u00e3y \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i c\u1ee7a n\u00f3 tuy do th\u1ebf n\u00fai m\u00e0 cao d\u1ea7n l\u00ean t\u1eebng t\u1ea7ng, tr\u00ean d\u01b0\u1edbi cao th\u1ea5p c\u00e1ch c\u00e1ch nhau \u0111\u1ebfn h\u01a1n tr\u0103m m\u00e9t nh\u01b0ng nh\u1edd \u00e1p d\u1ee5ng th\u1ee7 ph\u00e1p ki\u1ebfn t\u1ea1o t\u1ea7ng t\u1ea7ng phong b\u1ebf, c\u1ed9ng th\u00eam c\u00e2y c\u1ed1i um t\u00f9m trong ch\u00f9a, n\u00ean b\u1ed1 c\u1ee5c t\u1ed5ng th\u1ec3 c\u00e0ng t\u1ecf ra l\u00e0 thi\u1ec1n l\u00e2m th\u00e1nh c\u1ea3nh. Nhi\u1ec1u d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c \u0111\u1ec1u n\u1ed1i li\u1ec1n th\u00f4ng nhau, l\u1ea1i m\u1ed7i d\u00e3y m\u1ed9t n\u00e9t \u0111\u1eb7c s\u1eafc, t\u1ef1 t\u1ea1o th\u00e0nh k\u1ebft c\u1ea5u c\u00f3 c\u00e1ch th\u1ee9c ri\u00eang, \u0111em l\u1ea1i cho ng\u01b0\u1eddi ta c\u1ea3m gi\u00e1c kh\u00fac chi\u1ebft \u0111a d\u1ea1ng vun v\u00fat v\u00f4 c\u00f9ng. Ra kh\u1ecfi c\u1ed5ng b\u1eafc c\u1ee7a c\u00f4ng vi\u00ean H\u01b0\u01a1ng S\u01a1n h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y, men theo con \u0111\u01b0\u1eddng s\u00e2u d\u00e0i leo l\u00ean cao, l\u1ea1i th\u00f4ng qua m\u1ed9t c\u00e2y c\u1ea7u \u0111\u00e1 b\u1eafc qua","su\u1ed1i l\u00e0 \u0111\u1ebfn c\u1ed5ng ch\u00f9a c\u00f3 treo t\u1ea5m bi\u1ec3n \u201cB\u00edch V\u00e2n t\u1ef1\u201d. T\u1eeb xa ta c\u00f3 th\u1ec3 nh\u00ecn th\u1ea5y tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng ch\u00f9a c\u00e2y c\u1ed5 thu cao ng\u00fat tr\u1eddi, t\u00e1n xanh um t\u00f9m, c\u1ea7u \u0111\u00e1 b\u1eafc ngang, khe su\u1ed1i u th\u00e2m, \u0111\u1ea7u c\u1ea7u c\u00f3 s\u01b0 t\u1eed \u0111\u00e1 h\u00f9ng c\u1ee9, su\u1ed1i ch\u1ea3y r\u00f3c r\u00e1ch, t\u1ea1o th\u00e0nh m\u1ed9t b\u1ee9c tranh h\u1ebft s\u1ee9c k\u1ef3 di\u1ec7u, \u0111em l\u1ea1i cho du kh\u00e1ch \u1ea5n t\u01b0\u1ee3ng v\u00f4 c\u00f9ng t\u1ed1t \u0111\u1eb9p. B\u00ean trong c\u1ed5ng ch\u00f9a, t\u1eeb ch\u00e2n n\u00fai l\u00ean \u0111\u1ebfn \u0111\u1ec9nh n\u00fai, ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 th\u1ec3 tr\u00ean tr\u1ee5c gi\u1eefa x\u1ebfp h\u00e0ng th\u1eb3ng t\u1eafp c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y l\u00e0 \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, \u0111i\u1ec7n Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni (ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n), \u0111i\u1ec7n B\u1ed3 T\u00e1t (th\u1ee9 \u0111i\u1ec7n), nh\u00e0 k\u1ef7 ni\u1ec7m T\u00f4n Trung S\u01a1n (nguy\u00ean l\u00e0 h\u1eadu \u0111i\u1ec7n) v\u00e0 th\u00e1p vi\u1ec7n. Cao kho\u1ea3ng 35 m\u00e9t, h\u00f9ng c\u1ee9 tr\u00ean \u0111\u1ec9nh n\u00fai l\u00e0 t\u00f2a th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda, trang nghi\u00eam, nguy nga \u0111\u1ee9ng gi\u1eefa th\u00e1p vi\u1ec7n. Tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa, ngo\u00e0i nh\u1eefng \u0111i\u1ec7n, th\u00e1p ch\u1ee7 y\u1ebfu k\u1ec3 tr\u00ean ra, c\u00f2n c\u00f3 nh\u1eefng ki\u1ebfn tr\u00fac nh\u01b0 l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, kinh tr\u01b0\u1edbng, \u0111\u00ecnh bia, s\u01b0 t\u1eed \u0111\u00e1, c\u1ea7u \u0111\u00e1, mi\u1ebfu \u0111\u00e1, mi\u1ebfu g\u1ea1ch, mi\u1ebfu g\u1ed7, h\u1ed3 n\u01b0\u1edbc, c\u1ed9ng th\u00eam t\u00f9ng b\u00e1ch tr\u00fac m\u00e2y kh\u00f4ng ch\u1ed7 n\u00e0o kh\u00f4ng c\u00f3 th\u1eadt s\u1ef1 khi\u1ebfn ng\u01b0\u1eddi ta nh\u00ecn kh\u00f4ng m\u1ecfi m\u1eaft, l\u01b0u luy\u1ebfn ch\u1eb3ng mu\u1ed1n v\u1ec1. Ch\u1ec9 \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt trong \u0111\u1ea1i b\u1ed9 ph\u1eadn \u0111i\u1ec7n \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ec1u b\u1ecb h\u1ee7y ho\u1ea1i trong m\u01b0\u1eddi n\u0103m \u0111\u1ed9ng lo\u1ea1n , nh\u1eefng t\u01b0\u1ee3ng ng\u00e0y nay \u0111\u1eb7t trong ch\u00f9a \u0111a s\u1ed1 l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng m\u1edbi. Ch\u1ec9 c\u00f3 pho t\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ed3ng Ph\u1eadt Di L\u1eb7c b\u1ee5ng to \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa trong \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng l\u00e0 di t\u1ed3n t\u1eeb th\u1eddi Minh may m\u1eafn c\u00f2n s\u00f3t l\u1ea1i, m\u1ea5y tr\u0103m n\u0103m nay \u00f4ng v\u1eabn nh\u01b0 ng\u00e0y x\u01b0a, t\u01b0\u01a1i c\u01b0\u1eddi ngh\u00eanh \u0111\u00f3n t\u1eebng v\u1ecb h\u01b0\u01a1ng kh\u00e1ch du nh\u00e2n kh\u00f4ng bi\u1ebft m\u1ec7t m\u1ecfi. Trong ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n, \u0111\u00e1ng xem nh\u1ea5t v\u1eabn l\u00e0 ba ki\u1ebfn tr\u00fac x\u00e2y d\u1ef1ng th\u00eam v\u00e0o th\u1eddi C\u00e0n Long, \u0111\u00f3 l\u00e0 th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda, l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng v\u00e0 H\u00e0nh Cung vi\u1ec7n. Th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda n\u1eb1m \u1edf tr\u00ean \u0111\u1ec9nh n\u00fai sau ch\u00f9a, x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ba (n\u0103m 1748) m\u00f4 ph\u1ecfng theo h\u00ecnh th\u1ee9c th\u00e1p Kim C\u01b0\u01a1ng B\u1ea3o T\u1ecda c\u1ee7a ch\u00f9a Ch\u00e2n Gi\u00e1c (t\u1ee9c ch\u00f9a Ng\u0169 Th\u00e1p) b\u00ean ngo\u00e0i T\u00e2y Tr\u1ef1c m\u00f4n x\u00e2y d\u1ef1ng n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 ch\u00edn tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1473) nh\u01b0ng quy m\u00f4 l\u1edbn h\u01a1n th\u00e1p th\u1eddi Minh. Th\u00e1p n\u00e0y cao kho\u1ea3ng 35 m\u00e9t, th\u00e1p m\u01b0\u1ee3n th\u1ebf n\u00fai xuy\u00ean th\u1eb3ng v\u00e0o m\u00e2y xanh, kh\u00ed th\u1ebf phi ph\u00e0m. N\u00ean ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long ca ng\u1ee3i n\u00f3 l\u00e0: \u201cTh\u1ebf nh\u01b0 \u0111\u1ecba d\u0169ng, nh\u00ecn t\u1ef1a thi\u00ean du. Leo l\u00ean th\u00e1p nh\u00ecn ra xa xa, to\u00e0n c\u1ea3nh kinh th\u00e0nh \u0111\u1ec1u thu g\u1ecdn trong t\u1ea7m m\u1eaft, tr\u1eddi xanh \u0111\u1ed3ng th\u1eafm, mu\u00f4n h\u00ecnh v\u1ea1n tr\u1ea1ng, khi\u1ebfn ng\u01b0\u1eddi ta kh\u00f4ng kh\u1ecfi c\u1ea3m th\u1ea5y th\u01b0 th\u00e1i, s\u1ea3ng kho\u00e1i trong l\u00f2ng. \u0110\u00fang nh\u01b0 C\u00e0n Long khi leo l\u00ean th\u00e1p \u0111\u00e3 l\u00e0m th\u01a1 n\u00f3i: \u201cCao thu th\u1eeba h\u1ee9ng nh\u1ea5t th\u1eadp c\u1ea5p M\u1ee5c c\u00f9ng thi\u00ean l\u00fd t\u00e2m v\u1ea1n ph\u01b0\u01a1ng\\\" T\u1ea1m d\u1ecbch:","\u201cThu cao nh\u00e2n h\u1ee9ng l\u00ean m\u01b0\u1eddi c\u1ea5p M\u1eaft tr\u1eebng v\u1ea1n d\u1eb7m l\u00f2ng mu\u00f4n ph\u01b0\u01a1ng\\\" To\u00e0n b\u1ed9 th\u00e1p n\u00e0y \u0111\u1ec1u x\u00e2y b\u1eb1ng \u0111\u00e1 b\u1ea1ch ng\u1ecdc \u0111\u1eddi H\u00e1n, l\u1ea5p l\u00e1nh tinh khi\u1ebft. B\u1ec7 th\u00e1p, th\u00e2n th\u00e1p trang tr\u00ed \u0111\u1ea7y nh\u1eefng b\u1ee9c ph\u00f9 \u0111i\u00eau, c\u00f3 t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt to nh\u1ecf, t\u01b0\u1ee3ng l\u1ef1c s\u0129 kim c\u01b0\u01a1ng, t\u01b0\u1ee3ng r\u1ed3ng, ph\u01b0\u1ee3ng, s\u01b0 t\u1eed v\u00e0 v\u00e2n m\u00e2y... \u0111i\u00eau kh\u1eafc sinh \u0111\u1ed9ng, tinh t\u1ebf, ti\u00eau bi\u1ec3u cho tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 ngh\u00ea thu\u1eadt \u0111i\u00eau kh\u1eafc v\u00e0 ki\u1ebfn tr\u00fac cao si\u00eau th\u1eddi k\u1ef3 C\u00e0n Long. Ng\u01b0\u1eddi \u0111i \u0111\u1ea7u trong cu\u1ed9c c\u00e1ch m\u1ea1ng v\u0129 \u0111\u1ea1i c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eb7t n\u1ec1n m\u00f3ng c\u1ee7a Trung Hoa D\u00e2n qu\u1ed1c, t\u1ed5ng th\u1ed1ng nhi\u1ec7m k\u1ef3 \u0111\u1ea7u ti\u00ean T\u00f4n Trung S\u01a1n ti\u00ean sinh c\u0169ng \u0111\u1eb7t m\u1ed9 m\u0169 \u00e1o trong th\u00e1p n\u00e0y. Trung S\u01a1n ti\u00ean sinh t\u1ea1 th\u1ebf v\u00e0o n\u0103m 1925, sau khi \u00f4ng t\u1ea1 th\u1ebf, di th\u1ec3 c\u1ee7a \u00f4ng v\u1ed1n \u0111\u1ecbnh t\u1ed3n l\u01b0u l\u1ea1i \u0111\u1ec3 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi sau chi\u00eam ng\u01b0\u1ee1ng. Nh\u01b0ng \u0111\u1eddi sau l\u1ea1i cho xu\u1ed1ng \u0111\u1ea5t kh\u00f4ng hi\u1ec3u v\u00ec sao? Nghe n\u00f3i c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t qu\u00e1 tr\u00ecnh ngo\u1eaft ngo\u00e9o, xin ch\u00e9p ra \u0111\u00e2y \u0111\u1ec3 tham kh\u1ea3o. Nguy\u00ean l\u00e0 T\u00f4n ti\u00ean sinh t\u1eeb mi\u1ec1n Nam l\u00ean mi\u1ec1n B\u1eafc kh\u00f4ng l\u00e2u th\u00ec b\u1ec7nh ph\u1ea3i n\u1eb1m vi\u1ec7n, cu\u1ed1i c\u00f9ng do kh\u00f4ng ch\u1eefa \u0111\u01b0\u1ee3c n\u00ean \u0111\u00e3 t\u1ea1 th\u1ebf \u1edf B\u1eafc Kinh. Di th\u1ec3 sau khi \u0111\u01b0\u1ee3c x\u1eed l\u00fd ch\u1ed1ng th\u1ed1i r\u1eefa t\u1ea1m qu\u00e0n \u1edf trong t\u00f2a th\u00e1p ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n \u1edf T\u00e2y S\u01a1n, chu\u1ea9n b\u1ecb \u0111\u1ee3i khi l\u0103ng m\u1ed9 \u1edf Nam Kinh x\u00e2y xong s\u1ebd l\u1eadp t\u1ee9c \u0111\u01b0a xu\u1ed1ng ph\u00eda Nam. \u0110\u01b0\u01a1ng th\u1eddi \u1edf ph\u00eda b\u1eafc s\u00f4ng Tr\u01b0\u1eddng Giang v\u1eabn thu\u1ed9c quy\u1ec1n kh\u1ed1ng ch\u1ebf c\u1ee7a qu\u00e2n phi\u1ec7t B\u1eafc D\u01b0\u01a1ng, sau khi chi\u1ebfn tranh B\u1eafc ph\u1ea1t b\u1eaft \u0111\u1ea7u, qu\u00e2n B\u1eafc ph\u1ea1t tuy\u00ean th\u1ec7 xu\u1ea5t ph\u00e1t t\u1eeb Qu\u1ea3ng Ch\u00e2u, ch\u01b0a \u0111\u1ea7y n\u1eeda n\u0103m \u0111\u00e3 c\u00f4ng h\u1ea1 \u0111\u01b0\u1ee3c Nam Kinh. Trong chi\u1ebfn d\u1ecbch T\u1eeb Ch\u00e2u, Tr\u01b0\u01a1ng T\u00f4ng X\u01b0\u01a1ng b\u1ecb thua ch\u1ea1y \u0111\u1ebfn B\u1eafc Kinh, khi qua ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n th\u1ea5y linh c\u1eefu c\u1ee7a Trung S\u01a1n ti\u00ean sinh li\u1ec1n l\u1eadp t\u1ee9c l\u1edbn ti\u1ebfng ch\u1eedi m\u1eafng, l\u1ec7nh cho b\u1ed9 h\u1ea1 c\u1ee7a \u00f4ng ta c\u01b0\u1ee1ng \u00e9p th\u00f4n d\u00e2n xung quanh chuy\u1ec3n c\u1ee7i g\u00e1nh r\u01a1m \u0111\u1ebfn \u0111\u1ecbnh thi\u00eau h\u1ee7y linh c\u1eefu. Trong l\u00fac c\u1ea5p b\u00e1ch n\u00e0y, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi gi\u1eef linh c\u1eefu th\u1ea5y th\u1ebf b\u1ea5t l\u1ee3i b\u00e8n l\u1eadp t\u1ee9c phi b\u00e1o cho t\u01b0\u1edbng qu\u00e2n Tr\u01b0\u01a1ng H\u1ecdc L\u01b0\u01a1ng, l\u00fac \u0111\u00f3 \u0111ang \u0111\u00f3ng \u1edf B\u1eafc Kinh, Tr\u01b0\u01a1ng nghe tin li\u1ec1n kh\u00f4ng ch\u00fat do d\u1ef1 ph\u00e1i ngay k\u1ef5 binh t\u1edbi hi\u1ec7n tr\u01b0\u1eddng. L\u00fac \u0111\u00f3 r\u01a1m c\u1ee7i ch\u1ea5t \u0111\u1ed1ng r\u1ea5t cao, Tr\u01b0\u01a1ng T\u00f4ng X\u01b0\u01a1ng \u0111ang \u0111\u1ecbnh ch\u00e2m l\u1eeda, v\u00e0o gi\u00e2y ph\u00fat ng\u00e0n c\u00e2n treo s\u1ee3i t\u00f3c n\u00e0y, k\u1ef5 binh v\u00e0 c\u00e1c v\u1ecb ph\u1ee5 l\u00e3o \u1edf v\u00f9ng l\u00e2n c\u1eadn k\u1ecbp k\u00e9o d\u00e2n \u0111\u1ed3ng th\u1eddi chuy\u1ec3n thu\u1eadt l\u1ea1i \u00fd ch\u1ec9 c\u1ee7a Tr\u01b0\u01a1ng H\u1ecdc L\u01b0\u01a1ng m\u1edbi khi\u1ebfn Tr\u01b0\u01a1ng T\u00f4ng X\u01b0\u01a1ng d\u1eebng tay. Nh\u01b0ng n\u1eafp quan c\u1ee7a linh c\u1eefu \u0111\u00e3 b\u1ecb pha ho\u1ea1i, kh\u00f4ng kh\u00ed l\u1ecdt v\u00e0o, di dung \u0111\u00e3 bi\u1ebfn \u0111\u1ed5i, kh\u00f4ng th\u1ec3 t\u1ed3n l\u01b0u \u0111\u01b0\u1ee3c n\u1eefa, b\u1ea5t \u0111\u1eafc d\u0129 \u1ee7y ban l\u1ec5 tang ph\u1ea3i quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh ch\u00f4n xu\u1ed1ng \u0111\u1ea5t. X\u00e2y d\u1ef1ng linh huy\u1ec7t trong l\u0103ng t\u1ea9m \u1edf l\u00e0ng Trung S\u01a1n, thay qu\u1ea7n \u00e1o cho di th\u1ec3 r\u1ed3i li\u1ec7m l\u1ea1i v\u00e0 \u0111\u1eb7t ngay ng\u1eafn v\u00e0o quan t\u00e0i ch\u00f4n xu\u1ed1ng \u0111\u1ea5t. B\u1ed9 qu\u1ea7n \u00e1o","T\u00f4n Trung S\u01a1n m\u1eb7c l\u00fac tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1eb7t trong quan t\u00e0i ch\u00f4n \u1edf trong t\u00f2a th\u00e1p, ch\u00ednh l\u00e0 \u201cm\u1ed9 qu\u1ea7n \u00e1o\u201d ma\u00e0ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi sau v\u1eabn g\u1ecdi. Di th\u1ec3 c\u1ee7a Trung S\u01a1n ti\u00ean sinh \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u01b0a xu\u1ed1ng ph\u00eda Nam, sau khi nh\u1eadp th\u00e1p r\u1ed3i, chi\u1ebfc quan t\u00e0i b\u1eb1ng th\u00e9p th\u1ea1ch anh do Li\u00ean X\u00f4 t\u1eb7ng m\u1edbi chuy\u1ec3n \u0111\u1ebfn, \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00fac \u0111\u00f3 \u0111\u00e3 mu\u1ed9n. T\u01b0\u1edbng qu\u00e2n Tr\u01b0\u01a1ng H\u1ecdc L\u01b0\u01a1ng h\u1ed9 v\u1ec7 linh c\u1eefu di th\u1ec3 c\u1ee7a Trung S\u01a1n ti\u00ean sinh, th\u1ecbnh \u0111\u1ee9c thi\u00ean c\u1ed5, kh\u00f4ng ch\u1ec9 anh linh c\u1ea3m k\u00edch, qu\u1ed1c nh\u00e2n c\u00f3 ph\u00fac c\u0169ng \u0111\u00e1ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u01b0u danh s\u1eed xanh. Tr\u01b0\u1edbc th\u00e1p c\u00f3 m\u1ed9t ph\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1, b\u1ed1n c\u1ed9t ba l\u1ea7u, t\u1ea1o h\u00ecnh \u0111\u1ed9c \u0111\u00e1o, \u0111i\u00eau kh\u1eafc tinh m\u1ef9, c\u0169ng l\u00e0 tinh ph\u1ea9m c\u1ee7a ngh\u1ec7 thu\u1eadt kh\u1eafc \u0111\u00e1 th\u1eddi k\u1ef3 C\u00e0n Long. \u0110i\u1ec1u \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t khi\u1ebfn du kh\u00e1ch h\u1ee9ng th\u00fa v\u00e0 tr\u00ean t\u1ea5m b\u00ecnh phong \u0111\u00e1 hai b\u00ean ph\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1 ph\u00f9 \u0111i\u00eau, n\u1ed5i r\u1ea5t nhi\u1ec1u t\u01b0\u1ee3ng danh nh\u00e2n l\u1ecbch s\u1eed. C\u00e1c t\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ec1u c\u00f3 \u0111\u1ec1 t\u00ean, b\u00ean tr\u00e1i l\u00e0: T\u01b0\u01a1ng Nh\u1eef (Nh\u01b0) vi ti\u1ebft, L\u00fd M\u1eadt (M\u1eadt) vi hi\u1ebfu, Gia C\u00e1t (L\u01b0\u1ee3ng) vi trung, \u0110\u00e0o Nguy\u00ean (Uy\u00ean) Minh vi khi\u00eam; b\u00ean ph\u1ea3i l\u00e0: \u0110\u1ecbch Nh\u00e2n Ki\u1ec7t v\u1ecb hi\u1ebfu, V\u0103n Thi\u00eam (Thi\u00ean) T\u01b0\u1eddng vi trung, Tri\u1ec7u T\u1ea5t (B\u00edch) v\u1ecb khi\u00eam, T\u1ea1 Huy\u1ebft vi ti\u1ebft. M\u1eb7t sau c\u1ee7a t\u01b0\u1eddng b\u00ecnh phong th\u00ec kh\u1eafc s\u01b0 t\u1eed \u0111\u1ef1c c\u00f3 b\u1eddm. Hai b\u00ean tr\u00e1i ph\u1ea3i c\u1ee7a b\u00ecnh phong l\u1ea1i c\u00f3 t\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1, m\u1eb7t ph\u1ea3i kh\u1eafc h\u00ecnh k\u1ef3 l\u00e2n, m\u1eb7t tr\u00e1i kh\u1eafc b\u1ee9c tranh \u201cB\u00e1t ti\u00ean qu\u00e1 h\u1ea3i\u201d, c\u0169ng v\u00f4 c\u00f9ng tinh x\u1ea3o. Ph\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1 n\u00e0y l\u00e0 m\u1ed9t t\u00f2a ph\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1 \u0111\u1eb7c s\u1eafc trong r\u1ea5t nhi\u1ec1u ph\u01b0\u1eddng \u0111\u00e1 hi\u1ec7n c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i \u1edf B\u1eafc Kinh, \u0111\u00e1ng \u0111\u01b0\u1ee3c chi\u00eam ng\u01b0\u1ee1ng t\u1ec9 m\u1ec9. La H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng n\u1eb1m \u1edf s\u00e2n b\u00ean ph\u1ea3i c\u1ee7a nh\u00e0 k\u1ef7 ni\u1ec7m Trung S\u01a1n (t\u1ee9c h\u1eadu \u0111i\u1ec7n), x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ba, ph\u1ecfng theo l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng c\u1ee7a ch\u00f9a T\u1ecbnh T\u1eeb, H\u00e0ng Ch\u00e2u. B\u1ec1 m\u1eb7t l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng c\u00f3 h\u00ecnh ch\u1eef \u201c\u0111i\u1ec1n\u201d, \u1edf gi\u1eefa c\u00f3 b\u1ed1n gi\u1ebfng tr\u1eddi nh\u1ecf \u0111\u1ec3 l\u1ea5y \u00e1nh s\u00e1ng v\u00e0 kh\u00f4ng kh\u00ed. Ch\u00ednh di\u1ec7n c\u1ee7a \u0111\u01b0\u1eddng c\u00f3 th\u01b0 hi\u00ean, trong th\u01b0 hi\u00ean hai b\u00ean ph\u1ea3i tr\u00e1i l\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng T\u1ee9 \u0110\u1ea1i Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng. Ba m\u1eb7t c\u00f2n l\u1ea1i m\u1ed7i m\u1eb7t \u0111\u1ec1u c\u00f3 m\u1ed9t gian bu\u1ed3ng ch\u00e1i. Trong \u0111\u01b0\u1eddng ngo\u00e0i t\u01b0\u1ee3ng \u0111i\u00eau kh\u1eafc n\u0103m tr\u0103m La H\u00e1n mu\u00f4n h\u00ecnh v\u1ea1n tr\u1ea1ng, m\u1ed7i ng\u01b0\u1eddi m\u1ed9t ph\u00e1p t\u01b0\u1edbng s\u1eafp x\u1ebfp theo th\u1ee9 t\u1ef1 ra c\u00f2n th\u1edd Ph\u1eadt Tam Th\u1ebf, t\u01b0\u1ee3ng V\u0129 \u0110\u00e0, \u0110\u1ecba T\u1ea1ng B\u1ed3 T\u00e1t, V\u0129nh Minh thi\u1ec1n s\u01b0, t\u01b0\u1ee3ng Phong T\u0103ng v\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng T\u1ebf \u0110i\u00ean. Trong \u0111\u00f3 V\u0129nh Minh thi\u1ec1n s\u01b0 l\u00e0 cao t\u0103ng th\u1eddi T\u1ed1ng, h\u1ecd V\u01b0\u01a1ng, t\u00ean Di\u00ean Th\u1ecd, v\u00ec \u00f4ng t\u1eebng l\u00e0m tr\u1ee5 tr\u00ec ch\u00f9a V\u0129nh Minh (t\u1ee9c ch\u00f9a T\u1ecbnh T\u1eeb, H\u00e0ng Ch\u00e2u) n\u00ean g\u1ecdi \u00f4ng l\u00e0 V\u0129nh Minh thi\u1ec1n s\u01b0. V\u00ec La H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng nay x\u00e2y d\u1ef1ng m\u00f4 ph\u1ecfng theo l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng c\u1ee7a ch\u00f9a T\u1ecbnh T\u1eeb n\u00ean th\u1edd t\u01b0\u1ee3ng \u00f4ng \u1edf \u0111\u00e2y \u0111\u1ec3 t\u1ecf l\u00f2ng k\u00ednh ng\u01b0\u1ee1ng. H\u00ecnh t\u01b0\u1ee3ng Phong T\u0103ng (s\u01b0 \u0111i\u00ean) nguy\u00ean xu\u1ea5t ph\u00e1t t\u1eeb ti\u1ec3u thuy\u1ebft c\u1ed5 \u0111i\u1ec3n Thuy\u1ebft Nh\u1ea1c to\u00e0n truy\u1ec7n c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c. T\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n \u0111\u1ea7u th\u1eddi Nam T\u1ed1ng, T\u1ea7n C\u1ed1i sau khi s\u00e1t h\u1ea1i Nh\u1ea1c Phi \u0111\u00e3 t\u1eebng \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Linh \u1ea8n \u1edf H\u00e0ng Ch\u00e2u d\u00e2ng h\u01b0\u01a1ng, g\u1eb7p Phong T\u0103ng,","Phong T\u0103ng d\u00f9ng \u1ea5n ng\u1eef v\u1ea1ch tr\u1ea7n \u00e2m m\u01b0u c\u1ee7a h\u1eafn ngay t\u1ea1i ch\u1ed7, khi\u1ebfn h\u1eafn run s\u1ee3 khi\u1ebfp \u0111\u1ea3m, m\u1ecdc nh\u1ecdt \u0111\u1ed9c m\u00e0 ch\u1ebft. H\u1eadu th\u1ebf c\u1ea3m k\u00edch tr\u01b0\u1edbc t\u1ea5m l\u00f2ng v\u00ec d\u00e2n tr\u1eeb h\u1ea1i, v\u00ec n\u01b0\u1edbc tr\u1eeb gian c\u1ee7a \u00f4ng li\u1ec1n \u0111\u00fac t\u01b0\u1ee3ng cho \u00f4ng, th\u1edd l\u00e0m th\u1ea7n linh. \u0110i\u1ec1u kh\u00f4ng gi\u1ed1ng v\u1edbi c\u00e1c th\u1ea7n linh kh\u00e1c l\u00e0, h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng T\u1ebf \u0110i\u00ean kh\u00f4ng c\u00f3 ch\u1ed7 c\u1ee7a m\u00ecnh trong La H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng, \u0111\u00e0nh ph\u1ea3i r\u1ee5t \u0111\u1ea7u r\u1ee5t c\u1ed5 ng\u1ed3i x\u1ed5m tr\u00ean x\u00e0 g\u1ed3 b\u00ean tr\u00e1i trong \u0111\u01b0\u1eddng, tr\u1edf th\u00e0nh \u201cqu\u00e2n t\u1eed tr\u00ean x\u00e0\u201d th\u1eadt s\u1ef1. Du kh\u00e1ch kh\u00f4ng ch\u00fa \u00fd qu\u00e1 th\u1eadt r\u1ea5t kh\u00f3 ph\u00e1t hi\u1ec7n ra \u00f4ng. \u0110\u1ed1i \u0111\u00e3i v\u1edbi Ph\u1eadt s\u1ed1ng T\u1ebf C\u00f4ng c\u1ee7a ch\u00fang ta nh\u01b0 th\u1ebf ch\u1eb3ng ph\u1ea3i l\u00e0 r\u1ea5t kh\u00f4ng c\u00f4ng b\u1eb1ng kh\u00f4ng? N\u00e0o ng\u1edd \u0111\u00f3 l\u00e0 ho\u00e0n to\u00e0n do \u00f4ng t\u1ef1 chu\u1ed1c l\u1ea5y. Nguy\u00ean l\u00e0, truy\u1ec1n thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng Ph\u1eadt T\u1ed5 Nh\u01b0 Lai tri\u1ec7u t\u1eadp \u0111\u1ea1i ph\u00e1p h\u1ed9i Linh S\u01a1n, cao t\u0103ng c\u00e1c l\u1ed9 nh\u1ea5t t\u1ec1 k\u00e9o \u0111\u1ebfn, ch\u1ec9 c\u00f3 \u00f4ng tham \u0103n th\u1ecbt ch\u00f3, th\u00e8m u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u h\u00e2m, say n\u1eb1m b\u1ea5t t\u1ec9nh nh\u00e2n s\u1ef1 \u1edf l\u00e0ng qu\u00ea. Khi \u00f4ng t\u1ec9nh r\u01b0\u1ee3u ch\u1ea1y t\u1edbi Linh S\u01a1n th\u00ec \u0111\u00e3 mu\u1ed9n, ch\u1ed7 ng\u1ed3i th\u1ee9 t\u1ef1 c\u1ee7a m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 x\u1ebfp \u0111\u1eb7t xong, kh\u00f4ng c\u00f3 ch\u1ed7 cho \u00f4ng. T\u1ebf C\u00f4ng d\u00f9 trong l\u00f2ng b\u1ea5t m\u00e3n nh\u01b0ng t\u1ef1 bi\u1ebft \u0111u\u1ed1i l\u00fd, c\u0169ng kh\u00f4ng ti\u1ec7n l\u00ean ti\u1ebfng, \u0111\u00e0nh ph\u1ea3i l\u1eb7ng l\u1ebd v\u1eadn khinh c\u00f4ng, tung m\u00ecnh ng\u1ed3i tr\u00ean x\u00e0 nh\u00e0. T\u01b0\u1ee3ng n\u0103m tr\u0103m l\u00e0 H\u00e1n kh\u1eafc g\u1ed7 s\u01a1n v\u00e0ng c\u1ee7a La H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng nay l\u00e0 t\u00e1c ph\u1ea9m th\u1eddi Thanh, tuy c\u00f4ng ngh\u1ec7 \u0111i\u00eau kh\u1eafc b\u00ecnh th\u01b0\u1eddng, n\u00e9t m\u1eb7t c\u0169ng t\u1ecf ra c\u1ee9ng nh\u1eafc thi\u1ebfu sinh kh\u00ed nh\u01b0ng x\u00e9t cho c\u00f9ng v\u1eabn l\u00e0 m\u1ed9t b\u1ed9 n\u0103m tr\u0103m l\u00e0 H\u00e1n ho\u00e0n ch\u1ec9nh hi\u1ec7n c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i c\u1ef1c k\u1ef3 \u00edt th\u1ea5y \u1edf mi\u1ec1n B\u1eafc Trung Qu\u1ed1c. H\u00e0nh Cung vi\u1ec7n n\u1eb1m \u1edf s\u00e2n tr\u00e1i c\u1ee7a nh\u00e0 k\u1ef7 ni\u1ec7m Trung S\u01a1n, c\u00f9ng v\u1edbi l\u00e0 H\u00e1n \u0111\u01b0\u1eddng t\u1ea1o th\u00e0nh k\u1ebft c\u1ea5u ph\u1ea3i tr\u00e1i \u0111\u1ed1i x\u1ee9ng. N\u01a1i \u0111\u00e2y nguy\u00ean l\u00e0 n\u01a1i c\u00e1c \u0111\u1ebf v\u01b0\u01a1ng th\u1eddi Thanh ch\u01a1i n\u00fai th\u0103m mi\u1ebfu ngh\u1ec9 m\u00e1t d\u1eebng ch\u00e2n, c\u1ea3nh s\u1eafc thanh nh\u00e0 \u0111\u1eb7c s\u1eafc, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 Th\u1ee7y Tuy\u1ec1n vi\u1ec7n (vi\u1ec7n n\u01b0\u1edbc su\u1ed1i) \u1edf \u0111\u1eb1ng sau. Ch\u1ec9 th\u1ea5y d\u01b0\u1edbi v\u00e1ch \u0111\u00e1 sau vi\u1ec7n c\u00f3 m\u1ed9t d\u00f2ng su\u1ed1i trong ch\u1ea3y ra, r\u00f3c r\u00e1ch nh\u01b0 ti\u1ebfng \u0111\u00e0n, su\u1ed1i n\u00e0y c\u00f3 t\u00ean l\u00e0 \u201cTr\u00e1c T\u00edch\u201d, v\u00e0o th\u1eddi Minh \u0111\u00e3 danh vang kh\u1eafp kinh th\u00e0nh, v\u0103n nh\u00e2n m\u1eb7c kh\u00e1ch t\u1edbi \u0111\u00e2y \u0111a s\u1ed1 \u0111\u1ec1u c\u00f3 \u0111\u1ec1 v\u1ecbnh. Trong vi\u1ec7n, v\u00e1ch \u0111\u00e1 l\u1edfm ch\u1edfm, gi\u1ea3 s\u01a1n u\u1ed1n l\u01b0\u1ee3n quanh co, tr\u00fac xanh lay \u0111\u1ed9ng, n\u01b0\u1edbc su\u1ed1i r\u00f3c r\u00e1ch, v\u1eeba c\u00f3 b\u00e1ch c\u1ed5 cao v\u00fat tr\u1eddi, um t\u00f9m r\u1eadm r\u1ea1p, v\u1eeba c\u00f3 hoa sen \u0111\u1ea7y ao, xanh h\u1ed3ng m\u00e1t m\u1eaft. B\u00ean tr\u00ean ngu\u1ed3n su\u1ed1i c\u00f3 mi\u1ebfu Long V\u01b0\u01a1ng nh\u1ecf, b\u00ean tr\u00ean gi\u1ea3 s\u01a1n x\u1ebfp th\u00e0nh b\u00e0n c\u1edd v\u00e2y b\u1eb1ng \u0111\u00e1. D\u01b0\u1edbi v\u00e1ch \u0111\u00e1, b\u00ean c\u1ea1nh h\u1ed3 n\u01b0\u1edbc c\u00f3 \u201c\u0111\u1ed9ng Tam Ti\u00ean\u201d; ng\u00e2n h\u1ea1nh s\u1ed1ng tr\u00ean th\u00e2n c\u00e2y b\u00e1ch g\u1ecdi l\u00e0 \u201ctam \u0111\u1ea1i th\u1ee5\u201d. \u0110\u00ecnh nh\u1ecf tr\u00ean n\u00fai r\u1ea5t th\u00edch h\u1ee3p l\u00e0m n\u01a1i d\u1eebng ch\u00e2n c\u1ee7a du kh\u00e1ch; trong H\u00e0m B\u00edch trai l\u1ea1i th\u1ea5y ng\u1ecdc lan \u0111ua n\u1edf... C\u1ea3nh tr\u00ed c\u1ee7a Th\u1ee7y Tuy\u1ec1n vi\u1ec7n qu\u1ea3 th\u1ef1c qu\u00e1 \u0111\u1eb9p, th\u1ea3o n\u00e0o h\u1ecda s\u0129 c\u00e1c th\u1eddi \u0111\u1ec1u b\u1ecb k\u1ef3 th\u1ee5 qu\u00e1i th\u1ea1ch, c\u1ea7u nh\u1ecf, n\u01b0\u1edbc ch\u1ea3y thu h\u00fat, t\u1ea5p n\u1eadp k\u00e9o \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y v\u1ebd tranh l\u00e0m th\u01a1. Ng\u01b0\u1eddi th\u1eddi Minh c\u00f3 th\u01a1 ca ng\u1ee3i r\u1eb1ng: Kim phong l\u1ea1p l\u1ea1p x\u00fay vi\u1ec5n t\u00f9ng","Thanh h\u00e0 \u0111\u00f3a \u0111\u00f3a th\u01b0\u1ee3ng t\u00e0n phong. T\u00e2y S\u01a1n nh\u1ea5t k\u00ednh tam b\u00e1ch t\u1ef1 Duy h\u1eefu B\u00edch V\u00e2n x\u1ee9ng khi\u00ean n\u00f9ng S\u01a1n t\u0103ng b\u1ea5t ph\u00f3ng s\u01a1n tuy\u1ec1n xu\u1ea5t Li\u1ec5u nhi\u1ec5u giai ti\u1ec1n thanh s\u1eaft s\u1eaft L\u1ee5c ng\u1ecdc chi hoa th\u1ea1ch ng\u1ecdc ki\u1ec1u Th\u1ebf gi\u1edbi vi minh th\u1ee7y thi\u00ean ph\u1ea5t. Ng\u00e3 t\u00f2ng s\u01a1n th\u1ee7y giai x\u1ee9 lai \u0110\u1ed3 \u1ef7 b\u1ea5t gi\u00e1c c\u1eedu b\u1ed3i b\u1ed3i. Th\u1eafng kh\u00ed t\u00e2n ph\u00e2n nh\u00e3n ti\u1ec1n kh\u1edfi Giao nh\u00e2n kh\u00f4ng \u1ee9c Vi\u1ec7t v\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e0i. T\u1ea1m d\u1ecbch: Gi\u00f3 b\u1eafc ph\u1ea5t ph\u1ea5t th\u1ed5i t\u00f9ng xa R\u00e1ng xanh \u0111\u00f3a \u0111\u00f3a n\u00fai xa m\u1edd T\u00e2y S\u01a1n m\u1ed9t d\u1ea3i ba tr\u0103m t\u1ef1 Ch\u1ec9 c\u00f3 B\u00edch V\u00e2n l\u00e0 sum su\u00ea. S\u01b0 ch\u00f9a b\u1ecbn r\u1ecbn kh\u00f4ng r\u1eddi n\u00fai. V\u01b0\u1edbng v\u00edt tr\u01b0\u1edbc th\u1ec1m ng\u1ecdt ti\u1ebfng \u0111\u00e0n T\u1ed1t t\u01b0\u01a1i c\u00e2y bi\u1ebfc c\u1ea7u b\u1ea1ch ng\u1ecdc. M\u1ed9t tr\u1eddi s\u01b0\u01a1ng n\u00fai tho\u1ea3ng mang mang Ta t\u1eeb non n\u01b0\u1edbc ch\u00e2n kh\u00f4ng m\u1ecfi X\u1ee9 \u0111\u1eb9p xui n\u00ean d\u1ea1 b\u1ed3i h\u1ed3i B\u1ed7ng b\u1eebng kh\u00ed th\u1ebf tr\u00f4ng l\u00ean tr\u01b0\u1edbc. Nao nao l\u1ea1i nh\u1edb Vi\u1ec7t v\u01b0\u01a1ng \u0111\u00e0i. Ch\u00f9a B\u00edch V\u00e2n thu h\u00fat kh\u00e1ch trong ngo\u00e0i n\u01b0\u1edbc v\u1edbi c\u1ea3nh s\u1eafc \u01b0u m\u1ef9 v\u00e0 gi\u00e1 tr\u1ecb v\u0103n v\u1eadt quan tr\u1ecdng c\u1ee7a n\u00f3. V\u00e0o n\u0103m 1957 ch\u00f9a n\u00e0y \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00f4ng b\u1ed1 l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt \u0111\u1ee3t m\u1ed9t c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh. CH\u00d9A LINH QUANG V\u00c0 TH\u00c1P PH\u1eacT NHA rong d\u00e3y n\u00fai T\u00e2y S\u01a1n nh\u1ea5p nh\u00f4 l\u1edfm ch\u1edfm \u1edf ngo\u1ea1i \u00f4 ph\u00eda t\u00e2y B\u1eafc Kinh c\u00f3 ba ng\u1ecdn n\u00fai li\u1ec1n nhau v\u00e0 h\u00ecnh d\u00e1ng gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u201cch\u00e2n \u0111\u1ec9nh\u201d, t\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 n\u00fai Th\u00fay Vi, n\u00fai B\u00ecnh Pha v\u00e0 n\u00fai L\u01b0 S\u01b0. Tr\u00ean n\u00fai c\u00f3 su\u1ed1i trong, \u0111\u00e1 l\u1ea1, c\u00e2y m\u1ecdc um t\u00f9m, m\u1ed7i m\u00f9a m\u1ed9t c\u1ea3nh s\u1eafc kh\u00e1c nhau. Gi\u1eefa ba n\u00fai ph\u00e2n b\u1ed5 t\u00e1m ng\u00f4i ch\u00f9a mi\u1ebfu cho n\u00ean ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi sau g\u1ecdi v\u00f9ng n\u00e0y l\u00e0 \u201cB\u00e1t \u0111\u1ea1i x\u1ee9\u201d. T\u00e1m ng\u00f4i ch\u00f9a mi\u1ebfu c\u1ed5 n\u00e0y l\u00e0: ch\u00f9a Tr\u01b0\u1eddng An (nh\u1ea5t x\u1ee9) n\u1eb1m \u1edf ch\u00e2n n\u00fai Th\u00fay Vi v\u00e0 ch\u00f9a Linh Quang (nh\u1ecb x\u1ee9) \u1edf s\u01b0\u1eddn n\u00fai; am Tam S\u01a1n (tam x\u1ee9) n\u1eb1m gi\u1eefa ba n\u00fai; ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Bi (t\u1ee9 x\u1ee9), am Long Tuy\u1ec1n (ng\u0169 x\u1ee9, c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0","Long V\u01b0\u01a1ng \u0111\u01b0\u1eddng), ch\u00f9a H\u01b0\u01a1ng Gi\u1edbi (l\u1ee5c x\u1ee9) v\u00e0 \u0111\u1ed9ng B\u1ea3o Ch\u00e2u (th\u1ea5t x\u1ee9) n\u1eb1m tr\u00ean n\u00fai B\u00ecnh Pha; c\u00f2n c\u00f3 ch\u00f9a Ch\u1ee9ng Qu\u1ea3 (b\u00e1t x\u1ee9, c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 M\u1eadt Ma Nhai) \u1edf n\u00fai L\u01b0 S\u01b0. Trong t\u00e1m ch\u00f9a mi\u1ebfu n\u00e0y quy m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t l\u00e0 ch\u00f9a Linh Quang (nh\u1ecb x\u1ee9). Ch\u00f9a Linh Quang b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi \u0110\u1ea1i L\u1ecbch \u1edf th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 t\u00e1m tri\u1ec1u nh\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng, t\u00ean ban \u0111\u1ea7u l\u00e0 ch\u00f9a Long Tuy\u00ean. N\u0103m Li\u00eau H\u00e0m Ung th\u1ee9 b\u1ea3y tri\u1ec1u nh\u00e0 Li\u00eau (n\u0103m 1071), m\u1eb9 c\u1ee7a th\u1eeba t\u01b0\u1edbng Gia Lu\u1eadt Nh\u00e2n Ti\u00ean quy\u00ean ti\u1ec1n x\u00e2y d\u1ef1ng th\u00eam m\u1ed9t t\u00f2a \u201cth\u00e1p Chi\u00eau Ti\u00ean\u201d \u1edf \u0111\u00e2y. Theo Nh\u1eadt h\u1ea1 c\u1ef1u v\u0103n kh\u1ea3o ghi ch\u00e9p t\u00f2a th\u00e1p n\u00e0y \u201cm\u01b0\u1eddi t\u1ea7ng t\u00e1m c\u1ea1nh, t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 (H\u1ecda t\u01b0\u1ee3ng Thi\u00ean Ph\u1eadt th\u00e1p), xung quanh n\u1ec1n th\u00e1p c\u00f3 m\u01b0\u1eddi s\u00e1u kh\u00e1m \u0111\u00e8n s\u1eaft\u201d, c\u1ef1c k\u1ef3 tr\u00e1ng l\u1ec7. C\u0103n c\u1ee9 theo \u00fd ch\u1ec9 c\u1ee7a Li\u00eau \u0110\u1ea1o T\u00f4ng (t\u1ea1i v\u1ecb n\u0103m 1055 \u2013 1101) \u0111\u00e3 \u0111em mai t\u00e1ng m\u1ed9t x\u00e1 l\u1ee3i r\u0103ng Ph\u1eadt Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni l\u01b0u truy\u1ec1n \u1edf Trung Qu\u1ed1c, v\u00f4 c\u00f9ng qu\u00fd gi\u00e1 trong \u0111\u1ecba cung d\u01b0\u1edbi n\u1ec1n th\u00e1p. Theo Ph\u1eadt \u0111i\u1ec3n ghi ch\u00e9p, sau khi Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni qua \u0111\u1eddi \u0111\u00e3 h\u1ecfa t\u00e1ng, \u0111\u1ec3 l\u1ea1i b\u1ed1n x\u00e1 l\u1ecb r\u0103ng Ph\u1eadt, trong \u0111\u00f3 c\u00f3 m\u1ed9t chi\u1ebfc tr\u01b0\u1edbc chuy\u1ec3n \u0111\u1ebfn Pakixtan, sau l\u1ea1i v\u00f2ng vo \u0111\u1ebfn H\u00f2a \u0110i\u1ec1n, T\u00e2n C\u01b0\u01a1ng. Th\u1eddi Nam B\u1eafc tri\u1ec1u, cao t\u0103ng Ph\u00e1p Hi\u1ebfn c\u1ee7a Nam Tri\u1ec1u tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng v\u00e2n du T\u00e2y V\u1ef1c \u0111\u00e3 \u0111em xa l\u1ecb n\u00e0y t\u1eeb T\u00e2n C\u01b0\u01a1ng v\u1ec1 \u0111\u00f4 th\u00e0nh Ki\u1ebfn Khang (Nam Kinh), v\u00e0o th\u1eddi T\u00f9y sau khi Trung Qu\u1ed1c th\u1ed1ng nh\u1ea5t, r\u0103ng Ph\u1eadt \u0111\u01b0\u1ee3c ngh\u00eanh ph\u1ee5ng \u0111\u1ebfn Tr\u01b0\u1eddng An, v\u00e0o th\u1eddi Li\u00eau l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c ngh\u00eanh th\u1ec9nh \u0111\u1ebfn b\u1ed3i \u0111\u00f4 B\u1eafc Kinh \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi. X\u00e1 l\u1ecb r\u0103ng Ph\u1eadt l\u00e0 th\u00e1nh v\u1eadt v\u00e0 b\u00e1u v\u1eadt ch\u00ed cao v\u00f4 th\u01b0\u1ee3ng trong l\u00f2ng gi\u00e1o \u0111\u1ed3 Ph\u1eadt gi\u00e1o. N\u0103m \u0110\u1ea1i \u0110\u1ecbnh th\u1ee9 hai tri\u1ec1u Kim (n\u0103m 1162), ch\u00f9a \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u00f9ng tu v\u00e0 \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Gi\u00e1c S\u01a1n. Nh\u1eefng n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1eddi Minh Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c, (n\u0103m 1426 \u2013 1487) l\u1ea1i tr\u00f9ng tu l\u1ea7n n\u1eefa, \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Linh Quang. Cu\u1ed1i th\u1ebf k\u1ef7 m\u01b0\u1eddi ch\u00edn, Ngh\u0129a H\u00f2a \u0110o\u00e0n t\u1eebng l\u1eadp \u0111\u00e0n, t\u1ed5 ch\u1ee9c \u0111\u1ed9i ng\u0169 \u1edf \u0111\u00e2y. N\u0103m 1900, sau khi li\u00ean qu\u00e2n t\u00e1m n\u01b0\u1edbc t\u1ea5n c\u00f4ng B\u1eafc Kinh, n\u01a1i \u0111\u00e2y b\u1ecb ph\u00e1 ho\u1ea1i n\u1eb7ng n\u1ec1, t\u1ea5t c\u1ea3 ki\u1ebfn tr\u00fac v\u00e0 t\u01b0\u1ee3ng trong ch\u00f9a \u0111\u1ec1u h\u00f3a th\u00e0nh \u0111\u1ed1ng \u0111\u1ed5 n\u00e1t. C\u00e1c t\u0103ng l\u1eef v\u1edbi t\u1ea5m l\u00f2ng bi ph\u1eabn v\u00e0 ch\u00e2n th\u00e0nh, c\u1ea9n th\u1eadn d\u1ecdn d\u1eb9p g\u1ea1ch ng\u00f3i, t\u01b0\u1eddng \u0111\u1ed5, ng\u1eabu nhi\u00ean ph\u00e1t hi\u1ec7n m\u1ed9t h\u1ed9p \u0111\u00e1 n\u01a1i n\u1ec1n th\u00e1p, trong h\u1ed9p l\u00e0 m\u1ed9t tr\u00e1p g\u1ed7 tr\u1ea7m h\u01b0\u01a1ng, trong tr\u00e1p c\u00f3 m\u1ed9t chi\u1ebfc \u201cr\u0103ng Ph\u1eadt\u201d, trong ngo\u00e0i tr\u00e1p c\u00f3 d\u00f2ng ch\u1eef \u201cTh\u00edch Ca Ph\u1eadt linh nha x\u00e1 l\u1ecb, ng\u00e0y 23 th\u00e1ng 4 n\u0103m Thi\u00ean H\u1ed9i th\u1ee9 b\u1ea3y\u201d do cao t\u0103ng Thi\u1ec7n Tu\u1ec7 \u0111\u1ec1 v\u00e0o n\u0103m B\u1eafc H\u00e1n Thi\u00ean H\u1ed9i th\u1ee9 b\u1ea3y (n\u0103m 963) v\u00e0 kinh ch\u00fa b\u1eb1ng ch\u1eef Ph\u1ea1n. Theo kh\u1ea3o c\u1ee9u cu\u1ed1n H\u1ed9 t\u1ed1ng Ph\u1eadt nha ph\u00f3 \u0111i\u1ec7n k\u00fd do Tri\u1ec7u Ph\u00e1c S\u01a1 vi\u1ebft: \u201cTrong \u0111i\u1ec3n t\u1ecbch Ph\u1eadt gi\u00e1o ghi ch\u00e9p, sau khi Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni t\u1ea1 th\u1ebf h\u1ecfa t\u00e1ng, \u0111\u1ec3 l\u1ea1i b\u1ed1n chi\u1ebfc r\u0103ng Ph\u1eadt, trong \u0111\u00f3 c\u00f3 m\u1ed9t chi\u1ebfc truy\u1ec1n v\u00e0o Trung Qu\u1ed1c\u201d, chi\u1ebfc r\u0103ng Ph\u1eadt n\u00e0y \u201cV\u00e0o th\u1ebf k\u1ef7 th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi m\u1ed9t \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1eb7t \u1edf trong th\u00e1p Chi\u00eau Ti\u00ean, T\u00e2y S\u01a1n, B\u1eafc","Kinh\u201d. M\u00f9a xu\u00e2n n\u0103m 1955, t\u1eebng \u0111\u01b0\u1ee3c Hi\u1ec7p h\u1ed9i Ph\u00e2t gi\u00e1o Trung Qu\u1ed1c \u0111\u1eb7t trong X\u00e1 L\u1ecb c\u00e1c c\u1eeda ch\u00f9a T\u00e2y T\u1ee9 Qu\u1ea3ng T\u1ebf. C\u00f9ng n\u0103m \u0111\u00f3, \u0111o\u00e0n \u0111\u1ea1i bi\u1ec3u Ph\u1eadt gi\u00e1o Mi\u1ebfn \u0110i\u1ec7n \u0111\u1ebfn Trung Qu\u1ed1c ngh\u00eanh ph\u1ee5ng chi\u1ebfc r\u0103ng Ph\u1eadt n\u00e0y \u0111\u1ebfn Mi\u1ebfn \u0110i\u1ec7n th\u1edd ph\u1ee5ng, trong th\u1eddi gian t\u00e1m th\u00e1ng. N\u0103m 1959, \u0111\u1ec3 r\u0103ng Ph\u1eadt \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1eb7t an to\u00e0n l\u00e2u d\u00e0i, hi\u1ec7p h\u1ed9i Ph\u1eadt gi\u00e1o Trung Qu\u1ed1c \u0111\u00e3 x\u00e2y d\u1ef1ng m\u1ed9t t\u00f2a th\u00e1p Ph\u1eadt Nha (r\u0103ng Ph\u1eadt) trong B\u1eafc vi\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a Linh Quang, sau \u0111\u00f3 \u0111\u1eb7t r\u0103ng Ph\u1eadt \u1edf \u0111\u00f3. Hi\u1ec7n nay th\u00e1p Ph\u1eadt Nha m\u1edf c\u1eeda kh\u00f4ng \u0111\u1ecbnh k\u1ef3 \u0111\u1ec3 c\u00e1c t\u00edn \u0111\u1ed3 t\u1edbi chi\u00eam ng\u01b0\u1ee1ng. \u1ede Nam vi\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a Linh Quang c\u00f2n b\u1ea3o l\u01b0u n\u1ec1n c\u0169 c\u1ee7a th\u00e1p th\u1eddi Li\u00eau. Nguy\u00ean ki\u1ebfn tr\u00fac c\u0169 c\u1ee7a ch\u00f9a Linh Quang \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n, hi\u1ec7n t\u1ea5t c\u1ea3 c\u00e1c ki\u1ebfn tr\u00fac trong ch\u00f9a \u0111\u1ec1u l\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i tr\u00ean \u0111\u1ea5t c\u0169 c\u1ee7a ch\u00f9a sau khi n\u01b0\u1edbc Trung Qu\u1ed1c m\u1edbi th\u00e0nh l\u1eadp. CH\u00d9A HO\u1eb0NG \u00c2N Ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n l\u00e0 ng\u00f4i ch\u00f9a l\u1edbn \u1edf ph\u00eda t\u00e2y kinh th\u00e0nh, c\u00e1ch L\u01b0\u01a1ng H\u01b0\u01a1ng Nam 10 km, ph\u00eda t\u00e2y gi\u00e1p v\u1edbi \u0111\u01b0\u1eddng qu\u1ed1c l\u1ed9 Kinh B\u1ea3o, ph\u00eda \u0111\u00f4ng d\u1ef1a v\u00e0o \u0111\u01b0\u1eddng s\u1eaft Kinh Qu\u1ea3ng. Ch\u00f9a \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1eafc ch\u1ec9 x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi V\u1ea1n L\u1ecbch tri\u1ec1u nh\u00e0 Minh (n\u0103m 1573 \u2013 1620), n\u0103m Khang Hy th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi b\u1ea3y tri\u1ec1u Thanh (n\u0103m 1731) l\u1ea1i tr\u00f9ng tu l\u1ea1i. Ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n x\u01b0a nay l\u00e0 th\u00e1nh \u0111\u1ecba c\u1ee7a Ph\u1eadt gi\u00e1o, nghe n\u00f3i c\u00f2n l\u00e0 n\u01a1i xu\u1ea5t gia c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi con trai th\u1ee9 ba (m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi g\u1ecdi l\u00e0 \u201cChu Tam th\u00e1i t\u1eed\u201d) c\u1ee7a ho\u00e0ng \u0111\u1ebf cu\u1ed1i th\u1eddi Minh S\u00f9ng Trinh. N\u0103m \u0111\u00f3 l\u00e3nh t\u1ee5 qu\u00e2n kh\u1edfi ngh\u0129a n\u00f4ng d\u00e2n L\u00fd T\u1ef1 Th\u00e0nh l\u1eadt \u0111\u1ed5 v\u01b0\u01a1ng tri\u1ec1u Minh, Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf S\u00f9ng Trinh t\u1eeb c\u1eeda b\u1eafc c\u1ed1 cung tr\u1ed1n \u0111\u1ebfn C\u1ea3nh S\u01a1n, truy\u1ec1n r\u1eb1ng Chu Tam th\u00e1i t\u1eed \u0111\u01b0\u1ee3c V\u01b0\u01a1ng Th\u1eeba \u00c2n c\u00f5ng tr\u1ed1n ra kh\u1ecfi th\u00e0nh, t\u1eeb \u0111\u00f3 xu\u1ea5t gia t\u1ea1i ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n, c\u1eaft t\u00f3c l\u00e0m s\u01b0. Sau khi L\u00fd T\u1ef1 Th\u00e0nh l\u00e0m ho\u00e0ng \u0111\u1ebf, ph\u00e1t hi\u1ec7n th\u1ea5y di th\u01b0 c\u1ee7a S\u00f9ng Trinh \u1edf b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n Kim Loan, vi\u1ebft: \u201cC\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u1ebft tam cung l\u1ee5c vi\u1ec7n c\u1ee7a ta, kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c gi\u1ebft m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n\u201d, c\u1ea3m th\u1ea5y S\u00f9ng Trinh v\u1eabn c\u00f3 th\u1ec3 coi l\u00e0 m\u1ed9t minh qu\u00e2n, v\u1ec1 sau nghe n\u00f3i Tam th\u00e1i t\u1eed l\u01b0u vong n\u01a1i \u0111\u1ea5t kh\u00e1ch b\u00e8n ph\u00e1i ng\u01b0\u1eddi t\u00ecm ki\u1ebfm, cu\u1ed1i c\u00f9ng t\u00ecm \u0111\u01b0\u1ee3c \u1edf ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n, s\u1ee9 th\u1ea7n khuy\u00ean Tam th\u00e1i t\u1eed h\u1ed3i kinh, th\u00e1i t\u1eed kh\u00f4ng \u0111\u1ed3ng \u00fd, t\u00ecnh nguy\u1ec7n l\u00e0m s\u01b0 t\u0103ng. V\u1ec1 sau L\u00fd T\u1ef1 Th\u00e0nh ban cho ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n ba tr\u0103m s\u00e1u m\u01b0\u01a1i h\u00e9c ta \u0111\u1ea5t l\u00e0m t\u00e0i s\u1ea3n v\u00e0 d\u1ef1ng t\u1ea5m bia \u201ch\u1ea1 m\u00e3 th\u1ea1ch\u201d tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n, tr\u00ean kh\u1eafc \u201cV\u0103n quan \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y xu\u1ed1ng ki\u1ec7u, v\u00f5 quan \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y xu\u1ed1ng ng\u1ef1a\u201d. T\u1eeb \u0111\u00f3 ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n tr\u1edf n\u00ean c\u00e0ng h\u01b0ng th\u1ecbnh. Ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda b\u1eafc h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda nam, tr\u01b0\u1edbc sau c\u00f3 n\u0103m d\u00e3y \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i, quy m\u00f4 to l\u1edbn, h\u00f9ng v\u0129 tr\u00e1ng l\u1ec7, bia m\u1ecdc nh\u01b0 r\u1eebng, t\u00f9ng b\u00e1ch xanh r\u1ee3p, b\u1ed1n chung quanh l\u00e0 nh\u1eefng b\u1ee9c t\u01b0\u1eddng \u0111\u1ecf ng\u00f3i x\u00e1m cao l\u1edbn. T\u1eeb xa","nh\u00ecn l\u1ea1i r\u1ea5t gi\u1ed1ng m\u1ed9t g\u00f3c c\u1ee7a T\u1eed C\u1ea5m th\u00e0nh B\u1eafc Kinh, \u0111em l\u1ea1i cho ng\u01b0\u1eddi ta c\u1ea3m gi\u00e1c trang tr\u1ecdng h\u00f9ng h\u1ed3n. C\u1ed5ng ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n th\u1eddi k\u1ef3 \u0111\u1ea7u kh\u00f4ng quay v\u1ec1 h\u01b0\u1edbng nam m\u00e0 m\u1edf v\u1ec1 ph\u00eda h\u01b0\u1edbng t\u00e2y. V\u1ec1 v\u1ea5n \u0111\u1ec1 \u0111\u1ed5i h\u01b0\u1edbng c\u1ed5ng ch\u00f9a c\u00f2n l\u01b0u truy\u1ec1n m\u1ed9t truy\u1ec1n thuy\u1ebft d\u00e2n gian th\u00fa v\u1ecb. Nghe n\u00f3i, \u0111\u1ea1i th\u1ea7n B\u1eafc D\u01b0\u01a1ng, t\u1ed5ng \u0111\u1ed1c Tr\u1ef1c L\u00ea cu\u1ed1i nh\u00e0 Thanh, L\u00fd H\u1ed3ng Ch\u01b0\u01a1ng t\u1eeb B\u1ea3o \u0110\u1ecbnh \u0111\u1ebfn B\u1eafc Kinh ph\u1ea3i \u0111i ngang qua ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n. Truy\u1ec1n r\u1eb1ng L\u00fd t\u1ed5ng \u0111\u1ed1c m\u1ed7i l\u1ea7n v\u00e0o kinh \u0111i qua tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n ph\u1ea3i xu\u1ed1ng ki\u1ec7u r\u1ea5t kh\u00f4ng ti\u1ec7n. Th\u1ebf l\u00e0 \u00f4ng l\u1ec7nh cho ng\u01b0\u1eddi m\u1edf m\u1ed9t con \u0111\u01b0\u1eddng m\u1edbi \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n, l\u1ea7n sau v\u00e0o kinh kh\u00f4ng \u0111i qua tr\u01b0\u1edbc c\u1ed5ng ch\u00f9a n\u1eefa, \u0111\u1ec3 tr\u00e1nh kh\u1ecfi ph\u1ea3i xu\u1ed1ng ki\u1ec7u. R\u1ea5t nhi\u1ec1u n\u0103m sau, L\u00fd H\u1ed3ng Ch\u01b0\u01a1ng thu\u00ea m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n du thuy\u1ebft: \u201cH\u01b0\u1edbng c\u1ed5ng ch\u00f9a kh\u00f4ng t\u1ed1t, ch\u00f9a Ho\u1eb1ng \u00c2n mu\u1ed1n h\u01b0ng v\u01b0\u1ee3ng ph\u1ea3i \u0111\u1ed5i c\u1ed5ng h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda nam\u201d. H\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng tr\u1ee5 tr\u00ec c\u1ea3m th\u1ea5y c\u00f3 l\u00fd b\u00e8n m\u1edf c\u1ed5ng sang h\u01b0\u1edbng nam. \u0110\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 qu\u00e1 tr\u00ecnh \u0111\u1ed5i h\u01b0\u1edbng c\u1ed5ng ch\u00f9a. CH\u00d9A TUNG CH\u00daC, CH\u00d9A TR\u00cd CH\u00c2U, CH\u00d9A PH\u00c1P UY\u00caN Ba ch\u00f9a Tung Ch\u00fac, Tr\u00ed Ch\u00e2u, Ph\u00e1p Uy\u00ean nguy\u00ean l\u00e0 ba ng\u00f4i ch\u00f9a L\u1ea1t ma l\u1edbn, x\u1ebfp th\u00e0nh h\u00e0ng ngang, ch\u00f9a Tung Ch\u00fac \u1edf gi\u1eefa, ph\u00eda \u0111\u00f4ng l\u00e0 ch\u00f9a Ph\u00e1p Uy\u00ean, ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0 ch\u00f9a Tr\u00ed Ch\u00e2u, t\u1ecda l\u1ea1c \u1edf s\u1ed1 23 Tung Ch\u00fac vi\u1ec7n, \u0111\u01b0\u1eddng C\u1ea3nh S\u01a1n H\u1eadu, thu\u1ed9c khu ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh ph\u1ed1 ng\u00e0y nay, ng\u00e0y 25 th\u00e1ng 5 n\u0103m 1984 \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00f4ng b\u1ed1 l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh. N\u01a1i n\u00e0y nguy\u00ean l\u00e0 di ch\u1ec9 c\u1ee7a x\u01b0\u1edfng H\u00e1n kinh v\u00e0 x\u01b0\u1edfng Phi\u00ean kinh th\u1eddi Minh. Theo V\u0103n hi\u1ebfn ghi ch\u00e9p, nguy\u00ean d\u01b0\u1edbi h\u00e0nh lang ph\u00eda \u0111\u00f4ng c\u1ee7a ch\u00f9a Tung Ch\u00fac c\u00f3 m\u1ed9t chi\u1ebfc chu\u00f4ng \u0111\u1ed3ng, tr\u00ean \u0111\u00fac ba ch\u1eef \u201cPhi\u00ean kinh x\u01b0\u1edfng\u201d, d\u01b0\u1edbi h\u00e0nh lang ph\u00eda t\u00e2y c\u00f3 m\u1ed9t v\u0103n b\u1ea3n b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng, tr\u00ean \u0111\u00fac ba ch\u1eef \u201cH\u00e1n kinh x\u01b0\u1edfng\u201d. Trong ch\u00f9a Ph\u00e1p Uy\u00ean nguy\u00ean c\u00f3 \u201cPhi\u00ean Kinh x\u01b0\u1edfng bia k\u00fd\u201d c\u1ee7a \u0111\u1ea1i h\u1ecda s\u0129 Tr\u01b0\u01a1ng C\u01b0 Ch\u00ednh (1522 \u2013 1582) th\u1eddi Minh vi\u1ebft v\u00e0o n\u0103m V\u1ea1n L\u1ecbch th\u1ee9 nh\u1ea5t (n\u0103m 1573) n\u00f3i r\u1eb1ng: \u201cPhi\u00ean Kinh \u0111\u1ebfn t\u1eeb \u00d4 T\u01b0 T\u1ea1ng, t\u1ee9c L\u1ea1t ma gi\u00e1o ng\u00e0y nay... Th\u00e0nh T\u1ed5 V\u0103n ho\u00e0ng \u0111\u1ebf g\u1eedi th\u01b0 cho T\u00e2y Thi\u00ean \u0110\u1ea1i B\u1ea3o Ph\u00e1p V\u01b0\u01a1ng \u0110\u00ecnh Tr\u00ed Ph\u00e1p T\u00f4n th\u01b0\u1ee3ng s\u01b0 ch\u00e9p l\u1ea1i kinh n\u00e0y \u0111\u1ec3 truy\u1ec1n. Tuy ch\u1eef Ph\u1ea1n kh\u00f4ng gi\u1ed1ng ch\u1eef Hoa nh\u01b0ng n\u00f3 l\u1ea1i gi\u1edbi tham s\u00e1c s\u00e1t, h\u1ed3ng nh\u1eabn qu\u1ea3ng t\u1ebf t\u1ee9c g\u1ecdi l\u00e0 h\u1ea3i tri\u1ec1u nh\u1ea5t \u00e2m, \u0111\u1ec1 h\u1ed3 \u0111\u1ed3ng v\u1ecb v\u1eady\u201d. C\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y x\u01b0\u1edfng Phi\u00ean, H\u00e1n kinh th\u1eddi Minh l\u00e0 n\u01a1i in \u1ea5n kinh \u0111i\u1ec3n ti\u1ebfng T\u1ea1ng cho ho\u00e0ng gia ng\u1ef1 d\u1ee5ng. T\u1eeb th\u1eddi nh\u00e0 Thanh \u0111\u1ebfn th\u1eddi D\u00e2n qu\u1ed1c, n\u01a1i n\u00e0y v\u1eabn gi\u1eef \u0111\u01b0\u1ee3c","nghi\u1ec7p v\u1ee5 in kh\u1eafc \u0111i\u1ec3n d\u1ecbch ti\u1ebfng T\u1ea1ng. S\u1eed s\u00e1ch kinh th\u01b0 ti\u1ebfng T\u1ea1ng b\u1ea3n B\u1eafc Kinh \u0111a s\u1ed1 xu\u1ea5t ph\u00e1t t\u1eeb \u0111\u00e2y. X\u01b0\u1edfng kinh Phi\u00ean H\u00e1n th\u1eddi nh\u00e0 Minh \u0111\u1ec1u l\u1ea5y n\u1ed9i quan (th\u00e1i gi\u00e1m) l\u00e0m nh\u00e2n vi\u00ean, \u201cx\u01b0\u1edfng Phi\u00ean kinh, ni\u1ec7m t\u1eadp kinh T\u00e2y ph\u01b0\u01a1ng. Ph\u00e0m c\u00f3 Ph\u1eadt s\u1ef1, n\u1ed9i quan trong x\u01b0\u1edfng b\u00e8n thay m\u0169 Phi\u00ean t\u0103ng, \u00e1o d\u00e0i \u0111\u1ecf, th\u1eaft l\u01b0ng v\u00e0ng, m\u1ed9t ng\u00e0y ho\u1eb7c ba \u0111\u00eam\u201d. \u201cX\u01b0\u1edfng H\u00e1n kinh ni\u1ec7m t\u1eadp kinh ph\u1ea9m Th\u00edch Ca, t\u0103ng \u0111\u1ed9i m\u0169, m\u1eb7c c\u00e0 sa, \u00e1o \u0111en, gi\u1ed1ng nh\u01b0 t\u0103ng nh\u00e2n, ch\u1ec9 c\u00f3 kh\u00f4ng c\u1ea1o t\u00f3c m\u00e0 th\u00f4i. Vi\u1ec7c Ph\u1eadt xong l\u1ea1i thay ph\u1ee5c s\u1eafc n\u1ed9i th\u1ea7n. V\u00e0 \u201dN\u1ed9i quan x\u01b0\u1edfng Phi\u00ean kinh g\u1eb7p ti\u1ebft V\u1ea1n Th\u1ecd, Nguy\u00ean \u0110\u00e1n... \u0111\u1ebfn l\u00e0m vi\u1ec7c Ph\u1eadt \u1edf \u0111i\u1ec7n Anh Hoa (nay l\u00e0 \u0111i\u1ec7n Anh Hoa c\u1ee7a c\u1ed1 cung). Ng\u00e0y c\u00f3 vi\u1ec7c tang, m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng V\u0129 \u0110\u00e0, c\u1ea7m v\u1ed3, m\u1eb7t h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda b\u1eafc, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi c\u00f2n l\u1ea1i \u0111eo v\u00f2ng \u0111\u00e1 tr\u00ean c\u1ed5, g\u00f5 chi\u00eang g\u00f5 tr\u1ed1ng, x\u01b0\u1edbng \u0111\u1ecdc kinh ch\u00fa. \u0110\u1ebfn \u0111\u00eam, ng\u0169 ph\u01b0\u01a1ng thi\u1ebft Ph\u1eadt h\u1ed9i, d\u1ef1ng l\u1ecdng ng\u0169 s\u1eafc, m\u1ea5y ch\u1ee5c ng\u01b0\u1eddi n\u1ed1i theo nhau \u0111i \u1edf gi\u1eefa. c\u00f3 c\u00e1i g\u1ecdi l\u00e0 c\u1eedu li\u00ean ho\u00e0n, ai c\u00f3 t\u1eadt v\u1ec1 \u0111i \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ebfn c\u1eedu li\u00ean ho\u00e0n b\u00e8n \u0111\u01b0\u1ee3c th\u00e2n th\u1ec3 nhanh nh\u1eb9n nh\u01b0 chim bay, ng\u01b0\u1eddi xem \u0111\u1ec1u kinh ng\u1ea1c thay\\\". \u0110\u01b0\u01a1ng th\u1eddi l\u00e0m vi\u1ec7c Ph\u1eadt \u1edf \u0111i\u1ec7n Anh Hoa, kh\u00f4ng ch\u1ec9 th\u1edd \u201ct\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt T\u00e2y Thi\u00ean\u201d trong \u0111i\u1ec7n m\u00e0 c\u00f2n l\u1eadp \u201cGi\u00e1m trai th\u1ea7n\u201d b\u00ean c\u1ea1nh c\u1eeda \u0111i\u1ec7n. C\u00e1i g\u1ecdi l\u00e0 \u201cGi\u00e1m trai th\u1ea7n ch\u00ednh l\u00e0 h\u00ecnh b\u00f9 nh\u00ecn, kh\u00f4i gi\u00e1p kh\u00ed gi\u1edbi, cao b\u1eb1ng v\u1edbi ng\u01b0\u1eddi, gi\u1ed1ng nh\u01b0 th\u1ea7n gi\u1eef c\u1eeda v\u1eady. M\u1eb7t \u0111en r\u00e2u d\u1ef1ng \u0111\u1ee9ng, uy linh, \u0111\u1eb7t \u1edf c\u1eeda cung c\u1eeda \u0111i\u1ec7n n\u00e0y, vi\u1ec7c xong th\u00ec thu c\u1ea5t v\u00e0o trong kho c\u1ee7a \u0111i\u1ec7n\u201d. Nghe n\u00f3i. \u201cM\u1ed9t \u0111\u00eam c\u00f3 k\u1ebb tr\u1ed9m v\u00e0o kho, th\u1ea7n thi th\u1ed1 ph\u00e9p c\u1ea5m kh\u00f4ng cho h\u00e0nh \u0111\u1ed9ng, th\u00e1c m\u1ed9ng v\u00e0o n\u1ed9i quan coi kho r\u1eb1ng: Trong kho c\u00f3 tr\u1ed9m, ta thay ng\u01b0\u01a1i b\u1eaft gi\u1eef r\u1ed3i. L\u00fac tr\u1eddi s\u00e1ng qu\u1ea3 nhi\u00ean nh\u01b0 th\u1ebf. Vi\u1ec7c n\u00e0y khi\u1ebfn m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec1u khi\u1ebfp s\u1ee3, ph\u00e0m nh\u1eefng k\u1ebb \u0103n th\u1ecbt l\u1eeba \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng d\u00e1m v\u00e0o \u0111i\u1ec7n, h\u1ec5 v\u00e0o l\u00e0 t\u1ea5t c\u00f3 tai n\u1ea1n b\u1ea5t ng\u1edd, ph\u00e0m nh\u1eefng k\u1ebb \u0103n th\u1ecbt b\u00f2, ch\u00f3 c\u0169ng kh\u00f4ng d\u00e1m v\u00e0o, \u0111i\u1ec7n Long \u0110\u1ee9c, \u0111i\u1ec7n Kh\u00e2m An, c\u0169ng n\u1ed5i ti\u1ebfng linh nghi\u1ec7m, ng\u01b0\u1eddi kh\u00f4ng d\u00e1m x\u00fac ph\u1ea1m v\u1eady\u201d. Tr\u00ean d\u00e2y l\u00e0 nh\u1eefng ghi ch\u00e9p c\u1ee7a c\u00e1c s\u00e1ch nh\u01b0 Minh cung s\u1eed... T\u00f3m l\u1ea1i, x\u01b0\u1edfng Phi\u00ean, H\u00e1n kinh th\u1eddi Minh l\u00e0 c\u01a1 c\u1ea5u quan tr\u1ecdng, ph\u1ee5 tr\u00e1ch vi\u00eac in kh\u1eafc kinh \u0111i\u1ec3n ti\u1ebfng T\u1ea1ng v\u00e0 \u0111\u1ea3m nhi\u1ec7m c\u00e1c ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng vi\u1ec7c Ph\u1eadt m\u00e0 ho\u00e0ng th\u1ea5t ng\u1ef1 d\u1ee5ng. \u0110\u1ebfn th\u1eddi nh\u00e0 Thanh, n\u01a1i \u0111\u00e2y tr\u1edf th\u00e0nh ba ng\u00f4i ch\u00f9a l\u1edbn x\u1ebfp song song. Nghe n\u00f3i ch\u00f9a Tr\u00ed Ch\u00e2u, ch\u00f9a Ph\u00e1p Uy\u00ean x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Minh c\u00f2n ch\u00f9a Tung Ch\u00fac th\u00ec x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi Khang Hy nh\u00e0 Thanh, l\u00e0 tr\u1ee5 s\u1edf c\u1ee7a Ph\u1eadt s\u1ed1ng M\u00f4ng C\u1ed5 Ch\u01b0\u01a1ng Gia H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3, v\u1ec1 sau m\u1ed7i \u0111\u1eddi Ph\u1eadt s\u1ed1ng truy\u1ec1n th\u1ebf \u0111\u1ec1u \u201cPh\u1ea1n tu\u201d \u1edf \u0111\u00e2y. N\u0103m Khang Hy th\u1ee9 n\u0103m m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t (n\u0103m 1712), \u201ct\u1ea5u xin \u0111\u1eb7t t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a Tung Ch\u00fac\u201d. M\u1ed9t thuy\u1ebft n\u00f3i l\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m Ung Ch\u00ednh th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi m\u1ed9t (n\u0103m 1733), nguy\u00ean \u1edf v\u1ecb tr\u00ed c\u0169 c\u1ee7a c\u1ee5c d\u1ec7t","nhu\u1ed9m th\u1eddi Minh, n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i b\u1ea3y (n\u0103m 1772) chuy\u1ec3n \u0111\u1ebfn x\u00e2y d\u1ef1ng \u1edf v\u1ecb tr\u00ed ng\u00e0y nay. Trong ba ch\u00f9a th\u00ec ch\u00f9a Tung Ch\u00fac c\u00f3 quy m\u00f4 l\u1edbn nh\u1ea5t, danh ti\u1ebfng n\u1ed5i nh\u1ea5t, l\u00e0 n\u01a1i c\u00e1c t\u0103ng nh\u00e2n d\u00e2n t\u1ed9c T\u1ea1ng \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi tr\u00fa ng\u1ee5 du h\u00e0nh khi vao kinh. Ch\u00f9a n\u00e0y nguy\u00ean chia l\u00e0m ba l\u1ed9, trung l\u1ed9 t\u1eeb nam qua b\u1eafc l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t l\u00e0 c\u1ed5ng ch\u00f9a, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n (\u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n), \u0111i\u1ec7n B\u1ea3o T\u1ecda, h\u1eadu l\u00e2u, \u0111\u00f4ng l\u1ed9 l\u00e0 li\u00eau ph\u00f2ng, ph\u1ed1i ph\u00f2ng. Ph\u1eadt \u0111\u01b0\u1eddng, kinh \u0111\u01b0\u1eddng, t\u00e2y l\u1ed9 ch\u1ee7 y\u1ebfu l\u00e0 ch\u1ed7 \u1edf c\u1ee7a c\u00e1c L\u1ea1t ma. Nguy\u00ean ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n \u1edf trung l\u1ed9 c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 \u201cDi\u1ec7u minh t\u00f4n k\u00ednh\u201d, \u1edf h\u1eadu l\u00e2u c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh \u0111\u1ec1 \u201cTu\u1ec7 \u0111\u0103ng ph\u1ed5 chi\u1ebfu\u201d, c\u00e2u \u0111\u1ed1i l\u00e0 \u201cB\u00edch s\u1eafc dao giai xu\u00e2n s\u1eafc l\u1ec7; K\u1ef3 hoa ch\u1ec9 th\u1ea3o nh\u1eadt hoa ti\u00ean\u201d. Ph\u00eda t\u00e2y c\u00f3 \u0111\u00f4i c\u00e2u \u0111\u1ed1i \u0111\u1ec1 \u201cD\u1ea1 Ph\u1ea1n v\u0103n tam gi\u1edbi, tri\u1ec1u H\u01b0\u01a1ng tri\u1ec7t c\u1eedu thi\u00ean\u201d \u0111\u1ec1u do C\u00e0n Long ng\u1ef1 b\u00fat. V\u00e0o th\u1eddi C\u00e0n Long, ch\u00f9a Tung Ch\u00fac h\u01b0ng th\u1ecbnh nh\u1ea5t, \u0111i\u1ec1u n\u00e0y c\u00f3 li\u00ean quan tr\u1ef1c ti\u1ebfp \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c s\u01b0 \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba Ch\u01b0\u01a1ng Gia Nh\u01b0\u1ee3c T\u1ea5t \u0110a C\u00e1t. Ch\u01b0\u01a1ng Gia H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 (l\u00e0 Ph\u1eadt s\u1ed1ng truy\u1ec1n th\u1ebf l\u1edbn nh\u1ea5t c\u1ee7a Ho\u00e0ng gi\u00e1o, khu v\u1ef1c N\u1ed9i M\u00f4ng, Trung Qu\u1ed1c) v\u00e0 \u0110\u1ea1t L\u1ea1i, Ban Thi\u1ec1n c\u1ee7a T\u00e2y T\u1ea1ng, Tri\u1ebft B\u1ed1 T\u00f4n \u0110an Ba H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 c\u1ee7a C\u00e1p Nh\u0129 C\u00e1p M\u00f4ng C\u1ed5 (Ngo\u1ea1i M\u00f4ng C\u1ed5) c\u00f9ng l\u00e0 b\u1ed1n \u0111\u1ea1i huy\u1ebft th\u1ed1ng Ph\u1eadt s\u1ed1ng c\u1ee7a th\u1eddi nh\u00e0 Thanh. H\u1ecd \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Trung Qu\u1ed1c phong hi\u1ec7u, ghi v\u00e0o s\u1ed5 s\u00e1ch c\u1ee7a vi\u1ec7n L\u00fd Phi\u00ean. Ti\u1ec7n th\u1ebf c\u1ee7a Ch\u01b0\u01a1ng Gia H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 ch\u00ednh l\u00e0 truy\u1ec1n th\u1ebf c\u1ee7a \u0111\u1ec7 t\u1eed nh\u1eadp m\u00f4n c\u1ee7a Th\u00edch Ca M\u00e2u Ni, truy\u1ec1n \u0111\u1ebfn \u0111\u1eddi Thanh, \u0111\u1eddi th\u1ee9 nh\u1ea5t t\u00ean l\u00e0 A V\u01b0\u1ee3ng \u0110\u1ed9 \u0110an, v\u00ec sinh \u1edf th\u00f4n Ch\u01b0\u01a1ng Gia, Thanh H\u1ea3i n\u00ean l\u1ea5y t\u00ean nh\u01b0 th\u1ebf. C\u00f3 thuy\u1ebft n\u00f3i r\u1eb1ng Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 nh\u1ea5t t\u1ee9c h\u1ecd Tr\u01b0\u01a1ng, nguy\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 Tr\u01b0\u01a1ng Gia, sau \u0111\u1ed5i l\u00e0 \u201cCh\u01b0\u01a1ng Gia\u201d H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 theo ti\u1ebfng M\u00f4ng c\u00f3 ngh\u0129a l\u00e0 \u201cTh\u00e1nh gi\u1ea3\u201d. N\u0103m Khang Hy th\u1ee9 b\u1ed1n m\u01b0\u01a1i (n\u0103m 1701), \u0111\u1eddi th\u1ee9 hai, Ch\u01b0\u01a1ng Gia H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u00f4 ph\u1ee5ng ch\u1ec9 th\u01b0\u1eddng tr\u00fa \u1edf ch\u00f9a \u0110a Lu\u00e2n H\u1ed1i T\u00f4ng, N\u1ed9i M\u00f4ng v\u00e0 ch\u00f9a Tung Ch\u00fac, B\u1eafc Kinh, n\u0103m Khang Hy th\u1ee9 b\u1ed1n m\u01b0\u01a1i b\u1ed1n (1705) phong Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 hai l\u00e0 \u201cQu\u00e1n \u0110\u1ec9nh Ph\u1ed5 Thi\u1ec7n Qu\u1ea3ng T\u1eed \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c s\u01b0\u201d, n\u1eafm gi\u1eef s\u1ef1 v\u1ee5 L\u1ea1t ma gi\u00e1o c\u1ee7a khu v\u1ef1c N\u1ed9i M\u00f4ng. Do \u0111\u00f3 Ch\u01b0\u01a1ng Gia H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 tr\u1edf th\u00e0nh v\u1ecb Ph\u1eadt s\u1ed1ng duy nh\u1ea5t \u0111\u01b0\u1ee3c phong l\u00e0 \u201cqu\u1ed1c s\u01b0\u201d \u1edf th\u1eddi nh\u00e0 Thanh, c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ecba v\u1ecb t\u00f4n s\u00f9ng c\u1ee7a \u00f4ng. \u0110\u00fang nh\u01b0 Ung Ch\u00ednh ho\u00e0ng \u0111\u1ebf \u0111\u00e3 n\u00f3i trong d\u1ee5 ch\u1ec9 n\u0103m Ung Ch\u00ednh th\u1ee9 n\u0103m (n\u0103m 1727): \u201cTr\u01b0\u01a1ng Gia (Ch\u01b0\u01a1ng Gia) H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 l\u00e0 \u0111\u1ea1i L\u1ea1t ma n\u1ed5i ti\u1ebfng c\u1ee7a T\u00e2y V\u1ef1c, tr\u00ean c\u1ea3 \u0110\u1ea1i L\u1ea1t L\u1ea1t Ma, Ban Thi\u1ec1n Ng\u1ea1ch Nh\u0129 \u0110\u1ee9c Ni, c\u00e1c n\u01a1i \u1edf M\u00f4ng C\u1ed5 \u0111\u1ec1u t\u00f4n k\u00ednh th\u1edd ph\u1ee5ng...\u201d","Ch\u01b0\u01a1ng Gia H\u00f4 \u0110\u1ed3 Kh\u1eafc \u0110\u1ed3 t\u1ed5ng c\u1ed9ng truy\u1ec1n s\u00e1u \u0111\u1eddi, n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi b\u1ed1n tri\u1ec1u Thanh (n\u0103m 1749), Ph\u1eadt s\u1ed1ng \u0111\u1eddi th\u1ee9 hai l\u00e0 L\u1ea1i T\u1ea5t \u0110a Nh\u0129 C\u00e1t t\u1eebng so\u1ea1n th\u1ea3o tu ch\u1ec9nh t\u00e1m quy\u1ec3n Kh\u00e2m \u0111\u1ecbnh \u0111\u1ed3ng v\u0103n v\u1eadt th\u1ed1ng t\u1ea1i \u0111\u00e2y. V\u1ec1 sau l\u1ea1i gi\u00e1m tu t\u00e1m m\u01b0\u01a1i t\u00e1m quy\u1ec3n c\u1ee7a cu\u1ed1n s\u00e1ch M\u00e3n H\u00e1n M\u00f4ng C\u1ed5 l\u01b0\u1ee1ng phi\u00ean h\u1ee3p b\u00edch \u0110\u1ea1i T\u1ea1ng to\u00e0n ch\u00fa. Trong \u0111\u00f3 Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba Nh\u01b0\u1ee3c T\u1ea5t \u0110a C\u00e1t ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng s\u00f4i n\u1ed5i v\u00e0o hai tri\u1ec1u Ung, C\u00e0n v\u00e0 c\u00f3 danh v\u1ecdng cao nh\u1ea5t, \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng l\u1edbn nh\u1ea5t, r\u1ea5t \u0111\u01b0\u1ee3c hai ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Ung, C\u00e0n t\u00f4n s\u00f9ng. \u0110\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long c\u00f3 quan h\u1ec7 r\u1ea5t m\u1eadt thi\u1ebft v\u1edbi Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba, ph\u00e0m l\u00e0 nh\u1eefng s\u1ef1 v\u1ee5 t\u00f4n gi\u00e1o c\u1ee7a B\u1eafc Kinh v\u00e0 khu v\u1ef1c M\u00f4ng, T\u1ea1ng, \u0111a s\u1ed1 \u0111\u1ec1u d\u1ef1a v\u00e0o \u00f4ng. C\u00e0n Long \u0111\u1ebf th\u01b0\u1eddng xuy\u00ean \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Tung Ch\u00fac th\u0103m Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba, ho\u1eb7c nghe kinh luy\u1ec7n ph\u00e1p, ch\u00fac th\u1ecd, l\u00e0m vi\u1ec7c Ph\u1eadt, ban cho r\u1ea5t nhi\u1ec1u v\u1eadt ph\u1ea9m. Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba t\u1eebng \u0111\u00f3n nh\u1eadn \u00f4 v\u00e0ng kim long v\u00e0 \u0111\u1ec7m ng\u1ed3i m\u00e0u v\u00e0ng v\u00e2n r\u1ed3ng do C\u00e0n Long ban t\u1eb7ng v\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c h\u01b0\u1edfng s\u1ef1 \u0111\u00e3i ng\u1ed9 \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t \u201cd\u00f9ng xe v\u00e0ng th\u01b0\u1edfng nguy\u1ec7t trong T\u1eed C\u1ea5m th\u00e0nh\u201d. Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba v\u1edbi t\u01b0 c\u00e1ch l\u00e0 l\u00e3nh t\u1ee5 L\u1ea1t ma gi\u00e1o, th\u01b0\u1eddng xuy\u00ean c\u00f9ng b\u00e0n b\u1ea1c quy\u1ebft s\u00e1ch nh\u1eefng s\u1ef1 v\u1ee5 ch\u00ednh, gi\u00e1o tr\u1ecdng \u0111\u1ea1i c\u00f3 li\u00ean quan \u0111\u1ebfn khu v\u1ef1c c\u00f3 d\u00e2n t\u1ed9c thi\u1ec3u s\u1ed1 nh\u01b0 M\u00f4ng, T\u1ea1ng... v\u1edbi ho\u00e0ng \u0111\u1ebf C\u00e0n Long cho n\u00ean ch\u00f9a Tung Ch\u00fac \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi kh\u00f4ng ch\u1ec9 l\u00e0 m\u1ed9t t\u1ef1 vi\u1ec7n L\u1ea1t ma gi\u00e1o m\u00e0 tr\u00ean th\u1ef1c t\u1ebf \u0111\u00e3 tr\u1edf th\u00e0nh y\u1ebfu \u0111\u1ecba li\u00ean h\u1ec7 gi\u1eefa Ch\u00ednh ph\u1ee7 trung \u01b0\u01a1ng tri\u1ec1u Thanh v\u00e0 khu v\u1ef1c t\u00edn th\u1edd L\u1ea1t ma gi\u00e1o M\u00f4ng, T\u1ea1ng... R\u1ea5t nhi\u1ec1u quy\u1ebft s\u00e1ch tr\u1ecdng \u0111\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u01b0a ra t\u1ea1i \u0111\u00e2y, r\u1ea5t nhi\u1ec1u c\u00f4ng vi\u1ec7c quan tr\u1ecdng do m\u1ed9t tay Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba gi\u1ea3i quy\u1ebft. Ch\u1eb3ng h\u1ea1n nh\u01b0 vi\u1ec7c h\u1ed9 t\u1ed1ng \u0110\u1ea1t L\u1ea1i \u0111\u1eddi th\u01b0 b\u1ea3y v\u00e0o T\u00e2y T\u1ea1ng, vi\u1ec7c x\u00e1c nh\u1eadn \u0110\u1ea1t L\u1ea1i \u0111\u1eddi th\u1ee9 t\u00e1m Linh \u0110\u1ed3ng truy\u1ec1n th\u1ebf, vi\u1ec7c x\u1eed l\u00fd s\u1ef1 ki\u1ec7n Kim Xuy\u00ean, vi\u1ec7c x\u00e1c nh\u1eadn v\u00e0 c\u1ea1o \u0111\u1ea7u cho Ph\u1eadt s\u1ed1ng Tri\u1ebft B\u1ed1 T\u00f4n \u0110an Ba truy\u1ec1n th\u1ebf, \u0111\u1ec1u do Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba \u0111\u00edch th\u00e2n gi\u1ea3i quy\u1ebft. \u0110\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 s\u1ef1 vi\u1ec7c Ban Thi\u1ec1n \u0111\u1eddi th\u1ee9 s\u00e1u v\u00e0o n\u1ed9i \u0111\u1ecba ch\u00fac th\u1ecd b\u1ea3y m\u01b0\u01a1i cho C\u00e0n Long, t\u1eeb \u0111\u1ea7u ch\u00ed cu\u1ed1i \u0111\u1ec1u do \u00f4ng ch\u1ee7 tr\u00ec v\u00e0 l\u00e0m phi\u00ean d\u1ecbch cho C\u00e0n Long tr\u00f2 chuy\u1ec7n v\u1edbi Ban Thi\u1ec1n \u0111\u1eddi th\u1ee9 s\u00e1u. Ban Thi\u1ec1n \u0111\u1eddi th\u1ee9 s\u00e1u kh\u00f4ng may qua \u0111\u1eddi \u1edf kinh th\u00e0nh, vi\u1ec7c tang c\u0169ng do \u00f4ng ph\u1ee5ng m\u1ec7nh lo li\u1ec7u, c\u00e1c vi\u1ec7c \u00f4ng l\u00e0m \u0111\u1ec1u r\u1ea5t tr\u1ecdn v\u1eb9n, lu\u00f4n \u0111\u01b0\u1ee3c C\u00e0n Long \u0111\u1ebf khen ng\u1ee3i. Ngo\u00e0i ra \u00f4ng c\u00f2n nhi\u1ec1u l\u1ea7n theo C\u00e0n Long \u0111\u1ebf \u0111\u1ebfn c\u00e1c n\u01a1i nh\u01b0 n\u00fai Ng\u0169 \u0110\u00e0i, \u0110a Lu\u00e2n, Nhi\u1ec7t H\u00e0 \u0111\u1ec3 x\u1eed l\u00fd c\u00e1c s\u1ef1 v\u1ee5 t\u00f4n gi\u00e1o v\u00e0 d\u00e2n t\u1ed9c, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi nhi\u1ec1u l\u1ea7n ph\u1ee5ng m\u1ec7nh \u0111\u1ebfn c\u00e1c ch\u00f9a nh\u01b0 H\u1ef1u Minh \u1edf Thanh H\u1ea3i \u0111\u1ec3 truy\u1ec1n gi\u00e1o an d\u00e2n. T\u00f3m l\u1ea1i, Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba, m\u1ed9t \u0111\u1eddi ph\u1ee5 t\u00e1 ho\u00e0ng th\u1ea5t, c\u00f3 c\u1ed1ng hi\u1ebfn quan tr\u1ecdng cho vi\u1ec7c \u0111o\u00e0n k\u1ebft d\u00e2n t\u1ed9c v\u00e0 s\u1ef1 \u1ed5n \u0111\u1ecbnh c\u1ee7a x\u00e3 h\u1ed9i \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi.","Kh\u00f4ng ch\u1ec9 nh\u01b0 th\u1ebf, Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba c\u0169ng c\u00f3 nhi\u1ec1u c\u1ed1ng hi\u1ebfn \u0111\u1ed1i v\u1edbi vi\u1ec7c ch\u1ec9nh l\u00fd v\u0103n v\u1eadt Ph\u1eadt gi\u00e1o v\u00e0 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng Ph\u1eadt s\u1ef1, ki\u1ebfn thi\u1ebft t\u1ef1 vi\u1ec7n \u1edf B\u1eafc Kinh. V\u00ed d\u1ee5 nh\u01b0 \u00f4ng t\u1eebng ph\u1ee5ng m\u1ec7nh C\u00e0n Long ti\u1ebfn h\u00e0nh ch\u1ec9nh l\u00fd, ph\u00e2n lo\u1ea1i, ph\u00e2n bi\u1ec7t to\u00e0n di\u1ec7n \u0111\u1ed1i v\u1edbi nh\u1eefng kinh Ph\u1eadt, t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt, th\u00e1p Ph\u1eadt c\u00f3 \u1edf ho\u00e0ng cung (c\u1ed1 cung ng\u00e0y nay) do khu v\u1ef1c M\u00f4ng, T\u1ea1ng hi\u1ebfn t\u1eb7ng, \u0111\u1ed3ng th\u1eddi d\u00f9ng ti\u1ebfng M\u00f4ng, ti\u1ebfng T\u1ea1ng ghi ti\u00eau \u0111\u1ec1 nh\u1eadn bi\u1ebft, cung c\u1ea5p nh\u1eefng c\u0103n c\u1ee9 hi\u1ebfm c\u00f3 cho vi\u1ec7c ch\u1ec9nh l\u00fd, nghi\u00ean c\u1ee9u c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi sau. Vi\u1ec7c qu\u1ea3n l\u00fd, x\u00e2y d\u1ef1ng s\u1eeda \u0111\u1ed5i v\u00e0 kh\u00e1nh th\u00e0nh th\u00e0nh c\u00f4ng c\u1ee7a cung Ung H\u00f2a c\u0169ng ch\u1ee7 y\u1ebfu \u0111\u01b0\u1ee3c Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba gi\u00fap \u0111\u1ee1 \u0111\u1eafc l\u1ef1c. \u00d4ng c\u00f2n s\u00e1ng l\u1eadp ra vi\u1ec7c truy\u1ec1n tri\u1ec7u \u0111\u1ea1i ph\u00e1p h\u1ed9i \u1edf cung Ung H\u00f2a, tr\u1edf th\u00e0nh nghi l\u1ec5 h\u01b0ng th\u1ecbnh m\u1ed9t th\u1eddi. T\u00f3m l\u1ea1i s\u1ef1 th\u1ecbnh v\u01b0\u1ee3ng v\u00e0o th\u1eddi C\u00e0n Long c\u1ee7a ch\u00f9a Tung Ch\u00fac c\u00f3 m\u1ed1i quan h\u1ec7 c\u1ef1c k\u1ef3 m\u1eadt thi\u1ebft v\u1edbi t\u00e0i h\u1ecdc v\u1ea5n v\u00e0 uy t\u00edn danh v\u1ecdng c\u00e1 nh\u00e2n Ch\u01b0\u01a1ng Gia \u0111\u1eddi th\u1ee9 ba. Ph\u1eadt s\u1ed1ng \u0111\u1eddi th\u1ee9 s\u00e1u Di\u1ec7p T\u00edch \u0110\u1ea1o Nh\u0129 T\u1ebf v\u00e0o th\u1eddi D\u00e2n qu\u1ed1c t\u1eebng \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eadn danh hi\u1ec7u \u201cH\u1ed3ng t\u1ebf quang minh \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c s\u01b0\u201d, n\u0103m 1916 l\u1ea1i gia phong b\u1ed1n ch\u1eef \u201cChi\u00eau nh\u00e2n xi\u1ec3n h\u00f3a\u201d. N\u0103m 1927 l\u00e0m \u1ee7y vi\u00ean \u1ee6y ban M\u00f4ng T\u1ea1ng; n\u0103m 1932 l\u00e0m M\u00f4ng K\u1ef3 tuy\u00ean h\u00f3a v\u00e0 s\u1ef1 thi\u1ebft l\u1eadp ph\u00f2ng tuy\u00ean h\u00f3a \u1edf ch\u00f9a Tung Ch\u00fac. N\u0103m 1939 m\u1ea5t \u1edf T\u1ee9 Xuy\u00ean. Quy m\u00f4 ban \u0111\u1ea7u c\u1ee7a ch\u00f9a Ph\u00e1p Uy\u00ean v\u00e0 ch\u00f9a Tr\u00ed Ch\u00e2u c\u0169ng r\u1ea5t kh\u1ea3 quan, ch\u00f9a Phap Uy\u00ean c\u00f3 n\u0103m t\u1ea7ng \u0111i\u1ec7n v\u0169 l\u00e0 \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, \u0111i\u1ec7n V\u00f4 L\u01b0\u1ee3ng, b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng v\u00e0 h\u1eadu \u0111i\u1ec7n; ch\u00f9a Tr\u00ed Ch\u00e2u th\u00ec c\u00f3 s\u00e1u d\u00e3y \u0111i\u1ec7n c\u00e1c l\u00e0 \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, t\u1ea7ng \u0111i\u1ec7n th\u1ee9 ba, h\u1eadu \u0111i\u1ec7n (\u0111i\u1ec7n T\u1ecbnh Th\u00e2n) v\u00e0 t\u1ea7ng \u0111i\u1ec7n cu\u1ed1i c\u00f9ng. \u0110\u00e1ng ti\u1ebfc l\u00e0 ch\u00f9a Ph\u00e1p Uy\u00ean \u0111\u00e3 b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf to\u00e0n b\u1ed9, ch\u00f9a Tung Ch\u00fac v\u00e0 ch\u00f9a Tr\u00ed Ch\u00e2u c\u0169ng b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf s\u1eeda \u0111\u1ed5i v\u1edbi m\u1ee9c \u0111\u1ed9 kh\u00e1c nhau, nh\u01b0ng \u0111a s\u1ed1 ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 y\u1ebfu v\u1eabn c\u00f2n. Ch\u00faa Tr\u00ed Ch\u00e2u l\u00e0 ng\u00f4i ch\u00f9a duy nh\u1ea5t c\u00f2n b\u1ea3o t\u1ed3n kh\u00e1 ho\u00e0n ch\u1ec9nh trong s\u1ed1 ba ch\u00f9a. K\u1ebft c\u1ea5u c\u00e1ch th\u1ee9c ki\u1ebfn tr\u00fac ho\u00e0n to\u00e0n gi\u1ed1ng v\u1edbi ch\u00f9a Ph\u1ed5 Thi\u1ec7n \u1edf Th\u1eeba \u0110\u1ee9c t\u1ec9nh H\u00e0 B\u1eafc, tr\u1ee5c gi\u1eefa c\u00f3 n\u0103m t\u1ea7ng \u0111i\u1ec7n v\u0169: \u0111i\u1ec7n S\u01a1n M\u00f4n, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng (\u0111\u00e3 h\u1ee7y), \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng, \u0111i\u1ec7n T\u1ee9 Ph\u01b0\u01a1ng, \u0111i\u1ec7n Hi\u1ec7n Thanh T\u1ecbnh Th\u00e2n, h\u1eadu \u0111i\u1ec7n v\u00e0 h\u1eadu l\u00e2u. Tr\u00ean c\u1eeda \u0111i\u1ec7n c\u1ed5ng ch\u00f9a c\u00f3 t\u1ea5m ho\u00e0ng \u0111\u00e1 \u0111\u1ebf \u201cS\u1eafc ki\u1ebfn Tr\u00ed Ch\u00e2u t\u1ef1\u201d. Ch\u00f9a Tung Ch\u00fac, ch\u00f9a Tr\u00ed Ch\u00e2u do nguy\u00ean nh\u00e2n l\u1ecbch s\u1eed n\u00ean b\u1ea3n th\u00e2n ki\u1ebfn tr\u00fac v\u00e0 k\u1ebft c\u1ea5u c\u00e1ch th\u1ee9c \u0111\u1ec1u b\u1ecb con ng\u01b0\u1eddi ph\u00e1 ho\u1ea1i. Nh\u01b0ng gi\u00e1 tr\u1ecb ngh\u1ec7 thu\u1eadt ki\u1ebfn tr\u00fac v\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y \u0111\u00e3 cung c\u1ea5p nh\u1eefng ch\u1ee9ng c\u1ee9 quan tr\u1ecdng cho vi\u1ec7c t\u00ecm hi\u1ec3u n\u1ec1n v\u0103n h\u00f3a t\u00f4n gi\u00e1o v\u00e0 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng t\u00f4n gi\u00e1o c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c c\u1ed5 \u0111\u1ea1i. Ch\u00f9a Tung Ch\u00fac nguy\u00ean b\u1ecb nh\u00e0 m\u00e1y s\u1ea3n xu\u1ea5t ti-vi \u0110\u00f4ng Phong B\u1eafc Kinh v\u00e0 m\u1ed9t c\u00f4ng ty trang tr\u00ed bao b\u00ec chi\u1ebfm d\u1ee5ng. N\u0103m","1995 nh\u00e0 m\u00e1y \u0111i\u1ec7n t\u1eed \u0110\u00f4ng Phong s\u00e1t nh\u1eadp nh\u00e0 m\u00e1y \u0111i\u1ec7n t\u1eed M\u1eabu \u0110\u01a1n B\u1eafc Kinh, sau khi th\u00e0nh l\u1eadp c\u00f4ng ty t\u1eadp \u0111o\u00e0n \u0111i\u1ec7n t\u1eed M\u1eabu \u0110\u01a1n \u0111\u00e3 l\u1eadp t\u1ee9c b\u1eaft tay v\u00e0o k\u1ebf ho\u1ea1ch x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i ch\u00f9a Tung Ch\u00fac. G\u1ea7n \u0111\u00e2y, c\u00e1c nh\u00e2n s\u0129 y\u00eau n\u01b0\u1edbc, ch\u1ee7 t\u1ecbch h\u1ed9i \u0111\u1ed3ng qu\u1ea3n tr\u1ecb c\u00f4ng ty tr\u00e1ch nhi\u1ec7m h\u1eefu h\u1ea1n, t\u1eadp \u0111o\u00e0n \u0111\u1ea7u t\u01b0 qu\u1ed1c t\u1ebf L\u00e2m \u0110\u1ea1t H\u1ed3ng K\u00f4ng L\u00fd Hi\u1ec3u S\u00e2m ti\u00ean sinh quy\u00ean g\u00f3p n\u0103m tri\u1ec7u \u0111\u1ed3ng c\u00f9ng ti\u1ebfn h\u00e0nh s\u1eeda ch\u00f9a Tung Ch\u00fac v\u1edbi c\u00f4ng ty t\u00e2p \u0111o\u00e0n \u0111i\u1ec7n t\u1eed M\u1eabu \u0110\u01a1n. Theo gi\u1edbi thi\u1ec7u, n\u0103m 1997 l\u00e0 c\u00f3 th\u1ec3 m\u1edf c\u1eeda \u0111\u00f3n kh\u00e1ch tham quan. Trong qu\u00e1 tr\u00ecnh tu s\u1eeda v\u00e0o th\u00e1ng 6 n\u0103m 1996, sau khi ph\u00e1t hi\u1ec7n th\u1ea5y tuy\u1ec7t b\u1ea3n tranh m\u00e0u ki\u1ebfn tr\u00fac c\u1ed5 \u0111\u1ea1i t\u1ea1i c\u00f4ng tr\u01b0\u1eddng ch\u00f9a Tung Ch\u00fac, c\u00f4ng tr\u00ecnh tu s\u1eeda nhanh ch\u00f3ng thu h\u00fat \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1ef1 ch\u00fa \u00fd c\u1ee7a c\u00e1c gi\u1edbi. C\u00f4ng ty tu s\u1eeda nh\u00e0 c\u1eeda s\u1ed1 Hai c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh \u0111\u1ea3m nh\u1eadn nhi\u1ec7m v\u1ee5 tu s\u1eeda l\u1ea7n n\u00e0y c\u00f3 tr\u00ecnh \u0111\u1ed9 cao \u0111\u1ed1i v\u1edbi ngh\u1ec7 thu\u1eadt ki\u1ebfn tr\u00fac c\u1ed5, h\u1ecd ph\u00e1t hi\u1ec7n th\u1ea5y ch\u00f9a Tung Ch\u00fac tr\u1ea3i qua h\u01a1n 200 n\u0103m b\u1ecb m\u01b0a gi\u00f3 \u0103n m\u00f2n, tranh m\u00e0u c\u1ed5 k\u00ednh trong ch\u00f9a \u0111\u1ebfn nay \u0111\u1ed3 \u00e1n v\u00e2n ho\u00e0n ch\u1ec9nh, m\u00e0u s\u1eafc di\u1ec5m l\u1ec7, phong th\u00e1i y nh\u01b0 c\u0169 khi\u1ebfn m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec1u kinh ng\u1ea1c. CH\u00d9A B\u00c1O QU\u1ed0C Ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c n\u1eb1m \u1edf l\u1ed9 b\u1eafc \u0111\u1ea1i l\u1ed9 trong Qu\u1ea3ng An m\u00f4n thu\u1ed9c khu Tuy\u00ean V\u0169, l\u00e0 ng\u00f4i ch\u00f9a c\u1ed5 n\u1ed5i ti\u1ebfng kinh s\u01b0 hai th\u1eddi Minh, Thanh, t\u00f9ng c\u1ed5, T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c, Dao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m c\u1ee7a n\u00f3 \u0111\u00e1ng \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1ecdi l\u00e0 tam tuy\u1ec7t. Ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o th\u1eddi nh\u00e0 Li\u00eau, x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i v\u00e0o th\u1eddi nh\u00e0 Nguy\u00ean, v\u00ec trong ch\u00f9a c\u00f3 hai c\u00e2y t\u00f9ng c\u1ed5, n\u00ean c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 \u201cch\u00f9a Song T\u00f9ng\u201d. Ch\u00f9a n\u00e0y \u0111\u00e3 b\u1ecb \u0111\u1ed5 n\u00e1t v\u00e0o \u0111\u1ea7u th\u1eddi nh\u00e0 Minh, n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 hai tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1466), Hi\u1ebfn T\u00f4ng ra l\u1ec7nh x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a \u1edf g\u00f3c \u0111\u00f4ng nam tr\u00ean v\u1ecb tr\u00ed c\u0169 c\u1ee7a ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c th\u1eddi nh\u00e0 Nguy\u00ean, s\u1eafc ch\u1ec9 \u0111\u1ec3 b\u1ee9c ho\u00e0nh l\u00e0 \u201c\u0110\u1ea1i T\u1eeb Nh\u00e2n t\u1ef1\u201d nh\u01b0ng t\u1ee5c v\u1eabn g\u1ecdi l\u00e0 ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c. N\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ch\u00edn tr\u00f9ng tu ch\u00f9a n\u00e0y, \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 \u201cch\u00f9a \u0110\u1ea1i B\u00e1o Qu\u1ed1c T\u1eeb Nh\u00e2n\u201d nh\u01b0ng m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi v\u00e2n quen g\u1ecdi l\u00e0 ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c cho \u0111\u1ebfn ng\u00e0y nay. Nh\u1eafc \u0111\u1ebfn vi\u1ec7c Minh Hi\u1ebfn T\u00f4ng x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c (t\u1ee9c ch\u00f9a \u0110\u1ea1i T\u1eeb Nh\u00e2n) c\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t \u1ea9n t\u00ecnh b\u00ean trong. Theo bia v\u0103n ng\u1ef1 ch\u1ebf n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 hai tri\u1ec1u Minh nguy\u00ean \u0111\u1eb7t \u1edf trong ch\u00f9a ghi ch\u00e9p, Hi\u1ebfn T\u00f4ng x\u00e2y d\u1ef1ng l\u1ea1i ch\u00f9a n\u00e0y \u0111\u1ec3 ch\u00fac th\u1ecd m\u1eb9 m\u00ecnh l\u00e0 Hi\u1ebfu T\u00fac Ch\u00e2u th\u00e1i h\u1eadu \u0111\u1ed3ng th\u1eddi c\u1ea7u ph\u00fac cho nh\u00e2n d\u00e2n tr\u0103m h\u1ecd. K\u1ef3 th\u1ef1c, \u0111\u00e2y ch\u1eb3ng qua ch\u1ec9 l\u00e0 v\u0103n b\u1ea3n ngo\u00e0i m\u1eb7t m\u00e0 th\u00f4i, tr\u00ean th\u1ef1c t\u1ebf ng\u00f4i ch\u00f9a n\u00e0y x\u00e2y cho em trai C\u00e1t T\u01b0\u1eddng th\u00e1i h\u1eadu; c\u0169ng nh\u01b0 Nh\u1eadt h\u1ea1 c\u1ef1u v\u0103n th\u01b0 tr\u00edch B\u00e0i mu\u1ed9n l\u1ee5c vi\u1ebft r\u1eb1ng: Ch\u00f9a T\u1eeb Nh\u00e2n v\u1ed1n x\u00e2y d\u1ef1ng cho em trai C\u00e1t T\u01b0\u1eddng c\u1ee7a th\u00e1i h\u1eadu, c\u00f2n \u1edf ch\u00f9a c\u00f3 bia ng\u1ef1 ch\u1ebf n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 hai, n\u00f3i l\u00e0 \u0111\u1ec3 ch\u00fac m\u1eebng th\u00e1i h\u1eadu, kh\u00f4ng","\u0111\u1ec1 c\u1eadp \u0111\u1ebfn C\u00e1t T\u01b0\u1eddng. L\u00fac \u0111\u00f3 c\u00f2n che gi\u1ea5u kh\u00f4ng n\u00f3i ra vi\u1ec7c n\u00e0y... \u0111\u1ebfn khi Hy Ph\u1ee7 ghi ch\u00e9p m\u1edbi b\u1eaft \u0111\u1ea7u n\u00f3i r\u00f5\\\". Nguy\u00ean l\u00e0, Ch\u00e2u th\u00e1i h\u1eadu c\u00f3 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi em trai t\u00ean l\u00e0 C\u00e1t T\u01b0\u1eddng, th\u1eddi c\u00f2n nh\u1ecf th\u00edch chu du, sau r\u1eddi nh\u00e0 ra \u0111i, kh\u00f4ng r\u00f5 tung t\u00edch. Ng\u01b0\u1eddi nh\u00e0 m\u1ea5y phen t\u00ecm ki\u1ebfm nh\u01b0ng kh\u00f4ng c\u00f3 tin g\u00ec, n\u0103m th\u00e1ng qua \u0111i, c\u0169ng ch\u1eb3ng c\u00f2n hy v\u1ecdng g\u00ec n\u1eefa, l\u00fac \u0111\u00f3 Ch\u00e2u th\u00e1i h\u1eadu c\u00f2n ch\u01b0a v\u00e0o cung. V\u1ec1 sau th\u00e1i h\u1eadu v\u00e0o cung l\u00e0m ho\u00e0ng h\u1eadu tri\u1ec1u Anh T\u00f4ng, em trai b\u00e0 v\u1eabn bi\u1ec7t v\u00f4 \u00e2m t\u00edn, d\u1ea7n d\u1ea7n Ch\u00e2u ho\u00e0ng h\u1eadu c\u0169ng c\u00f3 ch\u00fat l\u1ea1nh nh\u1ea1t, kh\u00f4ng c\u00f2n nh\u1edb \u0111\u1ebfn ng\u01b0\u1eddi em \u0111\u00f3 n\u1eefa. B\u1ed7ng nhi\u00ean v\u00e0o m\u1ed9t \u0111\u00eam, Ch\u00e2u ho\u00e0ng h\u1eadu m\u01a1 th\u1ea5y m\u1ed9t v\u1ecb th\u1ea7n Gi\u00e0 Lam \u0111\u1ebfn n\u00f3i v\u1edbi b\u00e0: \u201cC\u00e1t T\u01b0\u1eddng em trai ng\u01b0\u01a1i hi\u1ec7n \u0111ang \u1edf trong \u0111i\u1ec7n Gi\u00e0 Lam c\u1ee7a ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c\u201d. T\u1ec9nh d\u1eady ho\u00e0ng h\u1eadu v\u1ed9i n\u00f3i v\u1edbi Anh T\u00f4ng, Anh T\u00f4ng n\u00f3i v\u1eeba r\u1ed3i c\u0169ng c\u00f3 gi\u1ea5c m\u01a1 nh\u01b0 th\u1ebf. \u0110\u1ebf, h\u1eadu li\u1ec1n tri\u1ec7u m\u1ea5y v\u1ecb th\u00e1i gi\u00e1m \u0111\u1ebfn, l\u1ec7nh cho h\u1ecd nhanh ch\u00f3ng \u0111\u1ebfn ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c t\u00ecm ng\u01b0\u1eddi. Qu\u1ea3 nhi\u00ean th\u00e1i gi\u00e1m t\u00ecm \u0111\u01b0\u1ee3c C\u00e1t T\u01b0\u1eddng trong \u0111i\u1ec7n Gi\u00e0 Lam, ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c, li\u1ec1n \u0111\u01b0a \u00f4ng ta v\u00e0o trong cung. Ch\u1ecb em th\u1ea5t t\u00e1n nhi\u1ec1u n\u0103m, nay \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1eb7p l\u1ea1i, t\u1ea5t nhi\u00ean bu\u1ed3n vui l\u1eabn l\u1ed9n. Ho\u00e0ng h\u1eadu v\u1eeba r\u1edbt n\u01b0\u1edbc m\u1eaft v\u1eeba h\u1ecfi th\u0103m t\u00ecnh h\u00ecnh trong nh\u1eefng n\u0103m tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 c\u1ee7a em trai. Nguy\u00ean l\u00e0 sau khi ra \u0111i C\u00e1t T\u01b0\u1eddng \u0111\u00e3 xu\u1ea5t gia nh\u1eadp v\u00e0o c\u1eeda Ph\u1eadt \u1edf ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Gi\u00e1c, ngo\u1ea1i \u00f4 ph\u00eda T\u00e2y nh\u01b0ng th\u00f3i quen th\u00edch chu du c\u00f2n ch\u01b0a b\u1ecf, th\u01b0\u1eddng xuy\u00ean \u0111i ch\u01a1i trong th\u00e0nh, ban \u0111\u00eam th\u00ec ngh\u1ec9 l\u1ea1i \u1edf \u0111i\u1ec7n Gi\u00e0 Lam c\u1ee7a ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c. Ho\u00e0ng h\u1eadu khuy\u00ean \u00f4ng ho\u00e0n t\u1ee5c, n\u00f3i: \u201cD\u00f9 sao th\u00ec ng\u00e0y nay c\u0169ng l\u00e0 ho\u00e0ng th\u00e2n r\u1ed3i\u201d. Nh\u01b0ng C\u00e1t T\u01b0\u1eddng kh\u00f4ng ch\u1ecbu. Ho\u00e0ng h\u1eadu kh\u00f4ng ti\u1ec7n c\u01b0\u1ee1ng \u00e9p li\u1ec1n ban th\u01b0\u1edfng h\u1eadu h\u0129nh r\u1ed3i cho v\u1ec1. V\u1ec1 sau Anh T\u00f4ng b\u0103ng h\u00e0, th\u00e1i t\u1eed k\u1ebf v\u1ecb ch\u00ednh l\u00e0 Hi\u1ebfn T\u00f4ng c\u00f2n Ch\u00e2u ho\u00e0ng h\u1eadu tr\u1edf th\u00e0nh th\u00e1i h\u1eadu. Hi\u1ebfn T\u00f4ng bi\u1ebft r\u00f5 th\u00e1i h\u1eadu kh\u00f4ng gi\u1edd ph\u00fat n\u00e0o kh\u00f4ng th\u01b0\u01a1ng nh\u1edb em trai n\u00ean sau khi k\u1ebf v\u1ecb kh\u00f4ng l\u00e2u li\u1ec1n tr\u00edch m\u1ed9t kho\u1ea3n ti\u1ec1n l\u1edbn trong ng\u00e2n kh\u1ed1 tr\u00f9ng tu ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c \u0111\u1ec3 \u201cl\u00e0m to\u1ea1i nguy\u1ec7n Th\u00e1nh m\u1eabu\u201d, \u0111\u1ec3 an \u1ee7i t\u00ecnh c\u1ea3m quy\u1ebfn c\u1ed1 c\u1ee7a b\u00e0. \u0110\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 l\u00fd do x\u00e2y d\u1ef1ng ch\u00f9a \u0110\u1ea1i T\u1eeb Nh\u00e2n. Theo ghi ch\u00e9p v\u1ec1 ch\u00f9a \u0110\u1ea1i T\u1eeb Nh\u00e2n \u0111\u01b0\u1ee3c bi\u1ebft \u201cch\u01b0a \u0111\u1ea7y m\u1ea5y th\u00e1ng \u0111\u00e3 ho\u00e0n th\u00e0nh\u201d, n\u00f3 \u201ch\u00f9ng v\u0129 y\u00ean t\u0129nh, trang nghi\u00eam tr\u00e1ng l\u1ec7, nghi\u1ec5m nhi\u00ean l\u00e0 m\u1ed9t ng\u00f4i ch\u00f9a l\u1edbn c\u1ee7a kinh th\u00e0nh\u201d. \u0110\u00fang nh\u01b0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi \u0111\u00e3 n\u00f3i: \u201cCh\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c x\u01b0a l\u00e0 ch\u00f9a nh\u1ecf, nay l\u00e0 ch\u00f9a l\u1edbn\u201d. Truy\u1ec1n r\u1eb1ng khi x\u00e2y d\u1ef1ng \u0111\u1ea1i \u0111i\u1ec7n ch\u00f9a T\u1eeb Nh\u00e2n, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u1ee3 ph\u00e1t hi\u1ec7n th\u1ea5y m\u1ea5t m\u1ed9t c\u1ed9t tr\u1ee5 \u0111\u00e1 gia c\u00f4ng. L\u00fac \u0111\u00f3 k\u1ef3 h\u1ea1n c\u1ee7a c\u00f4ng tr\u00ecnh r\u1ea5t g\u1ea5p g\u00e1p, l\u1ea1i s\u1ee3 n\u1ebfu tr\u00ecnh b\u00e1o nh\u01b0 s\u1ef1 th\u1ef1c s\u1ebd ph\u1ea1m t\u1ed9i v\u1edbi tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh, trong l\u00fac c\u1ea5p b\u00e1ch nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u1ee3 b\u00e8n d\u00f9ng chi\u1ebfu lau qu\u00e2y th\u00e0nh m\u1ed9t c\u00e1i \u1ed1ng tr\u00f2n, b\u00ean trong nh\u00e9t \u0111\u1ea7y v\u1ecf b\u00e0o \u0111\u1ec3 l\u00e0m c\u1ed9t. N\u00e0o ng\u1edd v\u1ecf b\u00e0o t\u1ef1 n\u00f3 l\u1ea1i \u00e9p g\u1ecdn \u0111\u00f3ng","th\u00e0nh c\u1ed9t tr\u1ee5, \u0111\u1ed9 c\u1ee9ng kh\u00f4ng h\u1ec1 k\u00e9m ch\u00fat n\u00e0o, l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c qu\u00e9t s\u01a1n t\u00f4 v\u1ebd, kh\u00f4ng kh\u00e1c g\u00ec nh\u1eefng c\u1ed9t tr\u1ee5 kh\u00e1c. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u1ee3 li\u1ec1n n\u00f3i \u0111\u00f3 l\u00e0 L\u1ed7 Ban hi\u1ec3n th\u00e1nh \u0111\u1ec3 c\u1ee9u m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi. Cho n\u00ean ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c c\u00f2n c\u00f3 t\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 \u201cch\u00f9a V\u1ecf B\u00e0o\u201d. V\u1ec1 sau ch\u00f9a \u0110\u1ea1i T\u1eeb Nh\u00e2n l\u00e2u n\u0103m kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c tu s\u1eeda, \u0111\u00e3 b\u1ecb t\u1ed5n h\u1ea1i nhi\u1ec1u. \u0110\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 sau tr\u1eadn \u0111\u1ed9ng \u0111\u1ea5t l\u1edbn v\u00e0o th\u1eddi Khang Hy, \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2u th\u1eddi C\u00e0n Long \u0111\u00e3 l\u00e0 \u201cch\u00f9a c\u1ed5 hoang ph\u1ebf, \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i ng\u00e0y m\u1ed9t \u0111\u1ed5 n\u00e1t\u201d, v\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ch\u00edn (n\u0103m 1754) \u0111\u00e3 tr\u00edch ng\u00e2n kh\u1ed1 \u0111\u1ec3 tr\u00f9ng tu v\u00e0 \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 \u201cch\u00f9a \u0110\u1ea1i B\u00e1o Qu\u1ed1c T\u1eeb Nh\u00e2n\u201d. Ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c sau khi tr\u00f9ng tu, \u1edf ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n cung k\u00ednh treo t\u1ea5m bi\u1ec3n do C\u00e0n Long ng\u1ef1 th\u01b0 \u201cHanh c\u00f9 gi\u00e1c l\u1ed9\u201d, ng\u1ef1 th\u01b0 \u0111\u00f4i c\u00e2u \u0111\u1ed1i \u201cQu\u1ea3ng tr\u01b0\u1eddng thi\u1ec7t t\u1ea1i v\u00f4 ng\u00f4n bi\u1ec3u; Thanh t\u1ecbnh th\u00e2n tham phi s\u1eafc gian\u201d. H\u1eadu \u0111i\u1ec7n treo t\u1ea5m bi\u1ec3n ng\u1ef1 th\u01b0 l\u00e0 \u201c\u0110\u1eafc thanh t\u1ecbnh l\u00fd\u201d. B\u00ean ph\u1ea3i s\u00e2n \u0111i\u1ec7n c\u00f3 t\u1ea5m bia th\u01a1 ng\u1ef1 ch\u1ebf tr\u00f9ng tu ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c. Th\u01a1 r\u1eb1ng: \u201cCh\u01b0\u01a1ng ngh\u0129a nhai b\u00e0ng t\u1ef1, Khai \u0111\u01b0\u1eddng c\u1eedu t\u1ef1 Nguy\u00ean. T\u0103ng tu truy\u1ec1n th\u1ecbnh qu\u1ed1c, Ch\u00fac h\u1ed7 vi t\u1eeb t\u00f4n. H\u1ef1u s\u1ed1 b\u00e1ch ni\u00ean duy\u1ec7t, N\u00e1 trang nghi\u00eam t\u01b0\u01a1ng t\u1ed3n? V\u00e3ng lai t\u00edch \u0111\u1ed3i ph\u1ebf, T\u1eadp c\u1ea5u t\u1ec9nh hoa ph\u1ed3n. Tr\u01b0\u1edbng th\u1ea1ch nan t\u1ea7m ch\u1ec9, C\u00f9 t\u00f9ng th\u01b0\u1ee3ng h\u1ed9 m\u00f4n. T\u00ec L\u01b0 ph\u1ea5t ki\u1ebfn c\u00e1c, Ch\u1ec9 th\u1ee5 b\u1ea5t ph\u00f2ng vi\u00ean. \u0110\u1ec9nh l\u1ec5 Quan \u00c2m t\u1ea1i. Truy\u1ec1n v\u0103n Dao Bi\u1ebfn nguy\u00ean. T\u0129nh quan nh\u00e2n h\u1eefu h\u1ed9i, Li\u1ec5u th\u1ee9c v\u1ecb vong ng\u00f4n. Th\u00e0nh h\u0129 ninh v\u00f4 ho\u1ea1i. Kim h\u1ec1 c\u1ed5 man lu\u1eadn. Ng\u0169 ng\u00f4n th\u1ee9c \u0111i\u00ean m\u1ea1t. Li\u00eau \u0111\u01b0\u01a1ng t\u1ebf bi c\u1eed\\\". T\u1ea1m d\u1ecbch: Ch\u00f9a ghi th\u1eadt r\u00f5 r\u00e0ng D\u1ef1ng n\u00ean t\u1eeb th\u1eddi Nguy\u00ean","S\u1eeda sang truy\u1ec1n n\u01b0\u1edbc th\u1ecbnh Ch\u00fac h\u1ed7 v\u00ec t\u1eeb t\u00f4n M\u1ea5y tr\u0103m n\u0103m m\u01b0a gi\u00f3 V\u1ebb trang nghi\u00eam \u0111\u00e2u c\u00f2n Qua \u0111\u00e2y bu\u1ed3n \u0111\u1ed5 n\u00e1t C\u00e2y c\u1ecf m\u1ecdc um t\u00f9m \u0110\u00e1 tr\u01b0\u1edbng \u0111\u00e2u c\u00f2n th\u1ea5y C\u1eeda ch\u00ednh xanh c\u1ed5 t\u00f9ng T\u1ef3 L\u01b0 tr\u00ean t\u1ea7ng cu\u1ed1i C\u00e2y ch\u1ec9 th\u00e2n v\u1eabn tr\u00f2n Quan \u00c2m tr\u00ean \u0111\u1ec9nh l\u1ec5 Dao Bi\u1ebfn l\u1eddi v\u1eabn nguy\u00ean L\u1eb7ng nh\u00ecn nh\u00e2n c\u00f3 d\u1ecbp Hi\u1ec3u th\u1ea5u l\u1eddi ch\u01b0a qu\u00ean Nh\u1eefng g\u00ec c\u00f2n ch\u01b0a m\u1ea5t Nay ch\u1eeb x\u01b0a c\u00f2n b\u00e0n \u0110\u1ea7u \u0111u\u00f4i th\u01a1 n\u0103m ch\u1eef V\u1ee5ng ch\u00e9p l\u00ean th\u00e0nh bia Th\u01a1 bia l\u1eadp v\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t (n\u0103m 1756), t\u1eeb trong th\u01a1 c\u00f3 th\u1ec3 th\u1ea5y, t\u00f9ng c\u1ed5, Dao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi v\u1eabn c\u00f2n, ch\u1ec9 c\u00f3 T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c \u0111\u00e3 \u0111\u1ed5 n\u00e1t. Ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c v\u00e0o th\u1eddi k\u1ef3 Minh, Thanh c\u00f3 quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn, g\u1ed3m m\u1ea5y d\u00e3y vi\u1ec7n l\u1ea1c, h\u01a1n s\u00e1u ch\u1ee5c gian \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i l\u1edbn nh\u1ecf, trong th\u1eddi c\u00e1c Ph\u1eadt tam th\u1ebf Di L\u1eb7c, T\u00ec L\u01b0, \u0110\u1ecba T\u1ea1ng, D\u01b0\u1ee3c S\u01b0 v\u00e0 c\u00e1c v\u1ecb Kim C\u01b0\u01a1ng. Tranh Ph\u1eadt trong ch\u00f9a c\u1ef1c k\u1ef3 nhi\u1ec1u, nghe n\u00f3i c\u00f3 m\u1ed9t tr\u0103m hai ch\u1ee5c cu\u1ed9n tranh thi\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ecba ng\u1ee5c bi\u1ebfn t\u01b0\u1edbng, do trong cung t\u1eb7ng cho ch\u00f9a n\u00e0y treo. C\u00f2n c\u00f3 m\u1ed9t b\u1ee9c tranh Ph\u1eadt c\u1ee1 l\u1edbn kh\u00e1c v\u1ebd b\u1eb1ng c\u00e1ch d\u00f9ng ng\u00f3n tay b\u00f4i m\u1ef1c, do h\u1ecda s\u0129 Ph\u00f3 V\u0103n Th\u1eddi nh\u00e0 Thanh ph\u1ee5ng m\u1ec7nh C\u00e0n Long v\u1ebd ra, b\u1ee9c tranh n\u00e0y hi\u1ec7n th\u1edd tr\u00ean kh\u00e1m sau Ph\u1eadt tam th\u1ebf \u1edf b\u1ea3o \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i H\u00f9ng c\u1ee7a ch\u00f9a Qu\u1ea3ng T\u1ebf. Th\u1ee9 n\u1ed5i ti\u1ebfng nh\u1ea5t c\u1ee7a ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c v\u1eabn l\u00e0 tam tuy\u1ec7t: t\u00f9ng c\u1ed5, T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c v\u00e0 Dao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u th\u01a1 v\u0103n t\u00e1n t\u1ee5ng. T\u00f9ng c\u1ed5 \u1edf tr\u01b0\u1edbc ch\u00ednh \u0111i\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y, \u0111\u00f4ng t\u00e2y m\u1ed7i b\u00ean m\u1ed9t c\u00e2y, t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n l\u00e0 v\u1eadt t\u1eeb th\u1eddi nh\u00e0 Kim. C\u00e2y ph\u00eda \u0111\u00f4ng cao ba, b\u1ed1n tr\u01b0\u1ee3ng, c\u00e2y ph\u00eda t\u00e2y cao hai tr\u01b0\u1ee3ng, c\u00e0nh nh\u00e1nh u\u1ed1n l\u01b0\u1ee3n, b\u00f3ng r\u00e2m c\u00f3 \u0111\u1ebfn m\u1ea5y m\u1eabu, nh\u00ecn gi\u1ed1ng nh\u01b0 ph\u01b0\u1ee3ng xanh giang c\u00e1nh, \u0111\u1ee9ng d\u01b0\u1edbi g\u00f3c nh\u01b0 l\u1ec1u t\u00f9ng gi\u1eefa","khe n\u00fai, v\u1eaby gi\u00f3 rung c\u00e2y, v\u00e0o m\u00f9a h\u00e8 c\u00f3 th\u1ec3 l\u00e0m tan \u0111i c\u00e1i n\u00f3ng, th\u1eadt tho\u1ea3i m\u00e1i \u0111\u1ec5 ch\u1ecbu. Ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi l\u00e0m th\u01a1 v\u1ecbnh hai c\u00e2y t\u00f9ng n\u00e0y r\u1ea5t nhi\u1ec1u, \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc hai c\u00e2y t\u00f9ng c\u1ed5 v\u00e0o cu\u1ed1i th\u1eddi C\u00e0n Long \u0111\u00e3 kh\u00f4ng c\u00f2n t\u1ed3n t\u1ea1i. T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c n\u1eb1m \u1edf t\u1ea7ng cu\u1ed1i c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y, c\u00f3 36 b\u1eadc \u0111\u00e1, r\u1ea5t cao. T\u1ea7ng tr\u00ean c\u1ee7a c\u00e1c b\u00ean ngo\u00e0i b\u1ed1n ph\u00eda \u0111\u1ec1u c\u00f3 h\u00e0nh lang th\u00f4ng nhau, leo l\u00ean \u0111\u00f3 nh\u00ecn ra xa th\u1ea5y T\u00e2y S\u01a1n s\u1eafc bi\u1ebfc nh\u01b0 \u1edf ngay g\u1ea7n k\u1ec1, th\u00f2 tay ra l\u00e0 c\u00f3 th\u1ec3 v\u1edbi \u0111\u01b0\u1ee3c; nh\u00ecn c\u1ea7u L\u01b0 C\u00e2u, ng\u01b0\u1eddi \u0111i b\u1ed9 k\u1ebb c\u01b0\u1ee1i ng\u1ef1a r\u00f5 m\u1ed3n m\u1ed9t, c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c. C\u00e1c v\u0103n nh\u00e2n, s\u0129 \u0111\u1ea1i phu th\u1eddi x\u01b0a th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y leo l\u00ean c\u00e1c v\u00e0 \u0111\u1ec3 l\u1ea1i r\u1ea5t nhi\u1ec1u b\u00e0i v\u1ecbnh ca ng\u1ee3i. T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c t\u1eeb khi x\u00e2y xong \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea7u th\u1eddi C\u00e0n Long, tr\u1ea3i qua th\u1eddi gian b\u1ecb m\u01b0a gi\u00f3 d\u00e3i d\u1ea7u \u1ea5y tuy hi\u00ean s\u1ee5p, ng\u00f3i n\u1ee9t, m\u00e0u s\u1eafc phai nh\u1ea1t nh\u01b0ng t\u00f2a c\u00e1c v\u1eabn s\u1eebng s\u1eefng, kh\u00ed th\u1ebf kh\u00f4ng h\u1ec1 gi\u1ea3m s\u00fat. \u0110\u1eb7c bi\u1ec7t l\u00e0 sau c\u01a1n \u0111\u1ed9ng \u0111\u1ea5t l\u1edbn v\u00e0o th\u1eddi Khang Hy, nh\u1eefng \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0n c\u00f2n l\u1ea1i \u0111\u1ec1u b\u1ecb h\u1ee7y, ch\u1ec9 c\u00f2n \u0111\u1ed9c ng\u00f4i c\u00e1c n\u00e0y, \u0111\u1ee7 th\u1ea5y k\u1ebft c\u1ea5u c\u1ee7a n\u00f3 ki\u00ean c\u1ed1 nh\u01b0 th\u1ebf n\u00e0o. V\u00ec v\u1eady ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u01a1ng th\u1eddi g\u1ecdi n\u00f3 l\u00e0 Linh quang th\u1ea1c qu\u1ea3\\\" c\u1ee7a c\u1eeda Ph\u1eadt. T\u01b0\u1ee3ng Dao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m nguy\u00ean th\u1edd \u1edf t\u1ea7ng d\u01b0\u1edbi c\u1ee7a T\u00ec L\u01b0 c\u00e1c, cao h\u00e0ng th\u01b0\u1edbc, m\u0169 mi\u1ec7n, \u00e1o cho\u00e0ng l\u1ee5c, tay b\u1eaft \u1ea5n Ph\u1ea1n, \u0111i\u1ec7u t\u01b0\u1edbng trang nghi\u00eam t\u01b0\u01a1i \u0111\u1eb9p l\u1ea1 th\u01b0\u1eddng. T\u01b0\u1ee3ng Quan \u00c2m n\u00e0y do l\u00f2 g\u1ed1m s\u1ee9 tr\u1ea5n C\u1ea3nh \u0110\u1ee9c ti\u1ebfn c\u00fang v\u00e0o th\u1eddi Minh Th\u1ea7n T\u00f4ng V\u1ea1n L\u1ecbch. Th\u00e1i h\u1eadu h\u1ea1 l\u1ec7nh t\u1eb7ng cho ch\u00f9a n\u00e0y th\u1edd ph\u1ee5ng. Sau khi tr\u00f9ng tu ch\u00f9a v\u00e0o n\u0103m C\u00e0n Long th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi ch\u00edn tri\u1ec1u Thanh, Dao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1edd trong h\u1eadu \u0111i\u1ec7n, l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u1ee7 n\u1ed9i v\u1ee5 ph\u1ed1i ch\u1ebf cho m\u1ed9t kh\u00e1m g\u1ed7. Xung quanh b\u1ec7 kh\u00e1m \u0111i\u00eau kh\u1eafc \u201cDao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m t\u01b0\u1ee3ng k\u00fd\u201d do C\u00e0n Long ng\u1ef1 ch\u1ebf, trong kh\u00e1m c\u00f3 m\u1ea5y thanh th\u1ebb tre do C\u00e0n Long ng\u1ef1 th\u01b0. \u0110\u00f4i c\u00e2u \u0111\u1ed1i hai b\u00ean ph\u1ea3i tr\u00e1i c\u1ee7a kh\u00e1m do C\u00e0n Long ng\u1ef1 th\u01b0 r\u1eb1ng: \u201cGi\u00e1c h\u1ea3i h\u00f3a th\u00e2n hi\u1ec7n kim l\u1eadt; Ph\u1ed5 m\u00f4n h\u01b0\u01a1ng gi\u1edbi d\u0169ng thanh li\u00ean\u201d. T\u01b0\u1ee3ng Dao Bi\u1ebfn Quan \u00c2m n\u00e0y c\u00f2n l\u00e0 m\u1ed9t trong b\u00e1t b\u1ea3o c\u1ee7a kinh \u0111\u00f4 x\u01b0a, sau \u0111\u1ed3n r\u1eb1ng b\u1ecb m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi h\u1ecd Tr\u01b0\u01a1ng \u1edf Thi\u00ean T\u00e2n mua \u0111i. Ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c c\u00f2n l\u00e0 m\u1ed9t h\u1ed9i ch\u1ee3 l\u1edbn c\u1ee7a kinh \u0111\u00f4 x\u01b0a. T\u1eeb th\u1eddi Minh \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea7u th\u1eddi Khang Hy tri\u1ec1u Thanh, v\u00e0o ng\u00e0y m\u00f9ng m\u1ed9t, m\u01b0\u1eddi l\u0103m, hai m\u01b0\u01a1i l\u0103m \u00e2m l\u1ecbch \u0111\u1ec1u c\u00f3 h\u1ed9i ch\u1ee3 l\u1edbn, l\u00e0 m\u1ed9t n\u01a1i c\u00f3 nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ebfn kinh th\u00e0nh. \u0110\u1ebfn th\u1eddi Khang Hy tri\u1ec1u Thanh, do s\u1ef1 ph\u00e1 ho\u1ea1i c\u1ee7a \u0111\u1ed9ng \u0111\u1ea5t, \u0111i\u1ec7n \u0111\u00e0i s\u1eadp \u0111\u1ed5, h\u1ed9i ch\u1ee3 b\u1ecb \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng r\u1ea5t l\u1edbn, n\u00ean b\u1ecb nh\u1eefng h\u1ed9i ch\u00f9a l\u1edbn n\u1ed5i l\u00ean sau \u0111\u00f3, nh\u01b0 h\u1ed9i ch\u00f9a Long Ph\u00fac, ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c, ch\u00f9a B\u1ea1ch Th\u00e1p, mi\u1ebfu Th\u1ed5 \u0110\u1ecba thay th\u1ebf. \u0110\u1ebfn \u0111\u1ea7u th\u1eddi C\u00e0n Long, ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c \u0111\u00e3 l\u00e0 \u201cch\u00f9a c\u1ed5 hoang vu\u201d, h\u1ed9i ch\u00f9a c\u0169ng \u201cph\u1ebf b\u1ecf kh\u00f4ng kh\u00f4i ph\u1ee5c l\u1ea1i\u201d n\u1eefa. Cu\u1ed1i th\u1eddi Minh \u0111\u1ea7u th\u1eddi Thanh, ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c c\u00f2n c\u00f3 ch\u1ee3 s\u00e1ch n\u1ed5i ti\u1ebfng, l\u00e0 n\u01a1i c\u00e1c h\u1ecdc tr\u00f2 ph\u00eda nam th\u00e0nh ph\u1ed1 k\u00e9o \u0111\u1ebfn u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u ng\u00e2m th\u01a1.","Nh\u01b0 c\u00e1c h\u1ecdc gi\u1ea3 n\u1ed5i ti\u1ebfng V\u01b0\u01a1ng Ng\u01b0 D\u01b0\u01a1ng, T\u1ed1ng L\u1ea1c, Kh\u1ed5ng Th\u01b0\u1ee3ng Nhi\u1ec7m, V\u01b0\u01a1ng K\u00ednh Chi, \u00d4ng Ph\u01b0\u01a1ng C\u01b0\u01a1ng, Ng\u00f4 T\u00edch L\u00e2n, Cao H\u1eb1ng, Kh\u01b0\u01a1ng Th\u1ea7n Anh... th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y ch\u01a1i v\u00e0 \u0111\u1ec3 l\u1ea1i r\u1ea5t nhi\u1ec1u thi t\u1eeb ca ng\u1ee3i ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c. Nghe n\u00f3i \u0111\u1ea1i thi nh\u00e2n V\u01b0\u01a1ng Ng\u01b0 D\u01b0\u01a1ng th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y mua s\u00e1ch, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ebfn nh\u00e0 th\u0103m kh\u00f4ng g\u1eb7p \u0111\u1ebfn b\u00e3i s\u00e1ch ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c s\u1ebd th\u1ea5y \u00f4ng, truy\u1ec1n th\u00e0nh giai tho\u1ea1i m\u1ed9t th\u1eddi. T\u1eeb th\u1eddi Thanh tr\u1edf l\u1ea1i, trong d\u00e2n gian c\u00f3 phong t\u1ee5c \u0111\u1ebfn ch\u00f9a Ph\u1eadt ng\u1eafm hoa. Nghe n\u00f3i t\u0103ng nh\u00e2n ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c tr\u1ed3ng m\u1eabu \u0111\u01a1n r\u1ea5t c\u00f3 k\u1ef9 x\u1ea3o, c\u00f3 th\u1ec3 gh\u00e9p m\u1eabu \u0111\u01a1n \u0111\u00f3 v\u00e0o m\u1eabu \u0111\u01a1n \u0111en, g\u1ecdi l\u00e0 \u201cm\u1ed9t c\u00e0nh hai s\u1eafc\u201d. C\u1ee9 v\u00e0o d\u1ecbp th\u00e1ng t\u01b0 m\u1eabu \u0111\u01a1n \u0111ua n\u1edf, ng\u01b0\u1eddi trong kinh th\u00e0nh h\u1eb9n nhau k\u00e9o \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y ng\u1eafm \u201cM\u1eabu \u0111\u01a1n ti\u00ean\u201d. S\u01b0 t\u0103ng trong ch\u00f9a chuy\u00ean t\u00e2m vun tr\u1ed3ng v\u00e0 c\u1ea5t gi\u1eef s\u1ed1 \u201cM\u1eabu \u0111\u01a1n ti\u00ean\u201d tuy\u1ec7t s\u1eafc n\u00e0y trong thi\u1ec1n \u0111\u01b0\u1eddng, kh\u00e1ch \u0111\u1ebfn ng\u1eafm kh\u00f4ng th\u1ec3 kh\u00f4ng \u201cc\u00f4ng \u0111\u1ee9c\u201d m\u1ed9t ch\u00fat b\u1ea1c; tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t m\u00f3n thu nh\u1eadp c\u1ee7a ch\u00f9a. T\u00e2y vi\u1ec7n c\u1ee7a ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c l\u00e0 \u0111\u1ec1n th\u1edd C\u1ed1 ti\u00ean sinh, do m\u1ed9t s\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi nh\u01b0 H\u00e0 Thi\u1ec7u C\u01a1, Tr\u01b0\u01a1ng M\u1ee5c g\u00f3p ti\u1ec1n x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m \u0110\u1ea1o Quang th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i ba (n\u0103m 1843), \u0111\u1ec1n th\u1edd C\u1ed1 Vi\u00eam V\u0169, \u0111\u1ea1i h\u1ecdc gi\u1ea3, nh\u00e0 t\u01b0 t\u01b0\u1edfng n\u1ed5i ti\u1ebfng th\u1eddi k\u1ef3 Minh, Thanh. C\u1ed1 Vi\u00eam V\u0169 (n\u0103m 1613 \u2013 1682) t\u1ef1 Ninh Nh\u00e2n, hi\u1ec7u \u0110\u00ecnh L\u00e2m, ng\u01b0\u1eddi C\u00f4n S\u01a1n Giang T\u00f4, l\u00e0 \u0111\u1ea1i h\u1ecdc gi\u1ea3 c\u00f9ng th\u1eddi \u0111\u1ea1i v\u1edbi V\u01b0\u01a1ng Phu Chi, Ho\u00e0ng T\u00f4n Hi, l\u00e0 \u0111\u1ea1i nho \u0111\u1ea7u th\u1eddi nh\u00e0 Thanh, vi\u1ebft r\u1ea5t nhi\u1ec1u t\u00e1c ph\u1ea9m nh\u01b0 \u201cNh\u1eadt tri l\u1ee5c\u201d, \u201cThi\u00ean h\u1ea1 qu\u1eadn qu\u1ed1c l\u1ee3i b\u1ec7nh th\u01b0\u201d... ph\u00e0m l\u00e0 nh\u1eefng ki\u1ebfn th\u1ee9c v\u1ec1 \u0111i\u1ec3n t\u1ecbch qu\u1ed1c gia, chuy\u1ec7n c\u0169 qu\u1eadn \u1ea5p, thi\u00ean v\u0103n ngh\u0129a t\u01b0\u1ee3ng, s\u00f4ng ng\u00f2i v\u1eadn chuy\u1ec3n l\u01b0\u01a1ng th\u1ef1c, kh\u00f4ng g\u00ec kh\u00f4ng tinh th\u00f4ng. V\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng ti\u1ec7n nghi\u00ean c\u1ee9u h\u1ecdc v\u1ea5n, \u00f4ng ch\u1ee7 tr\u01b0\u01a1ng \u201cTri h\u00e0nh h\u1ee3p nh\u1ea5t\u201d, \u201cB\u00e1c h\u1ecdc vu v\u0103n\u201d, \u201cH\u00e0nh k\u1ef7 h\u1eefu s\u1ec9\u201d. \u201cMinh \u0111\u1ea1o c\u1ee9u th\u1ebf\u201d, \u0111\u1ec1 x\u01b0\u1edbng phong tr\u00e0o h\u1ecdc t\u1eadp th\u1ef1c s\u1ef1 c\u1ea7u th\u1ecb, nghi\u00ean c\u1ee9u \u0111i s\u00e2u m\u1ed9t c\u00e1ch thi\u1ebft th\u1ef1c, c\u00f3 \u1ea3nh h\u01b0\u1edfng r\u1ea5t l\u1edbn \u0111\u1ebfn h\u1eadu th\u1ebf. \u00d4ng c\u00f2n v\u00f4 c\u00f9ng ch\u00fa tr\u1ecdng kh\u00ed ti\u1ebft d\u00e2n t\u1ed9c, cho n\u00ean khi qu\u00e2n Thanh xu\u1ed1ng ph\u00eda nam, \u00f4ng c\u0169ng t\u1eebng c\u1ea5t binh ch\u1ed1ng qu\u00e2n Thanh, sau qua l\u1ea1i hai mi\u1ec1n Nam, B\u1eafc c\u1ea3 \u0111\u1eddi kh\u00f4ng l\u00e0m quan. Th\u1eddi Khang Hy, C\u1ed1 Vi\u00eam Vu t\u1eebng s\u1ed1ng \u1edf ch\u00f9a n\u00e0y n\u00ean sau khi ch\u1ebft, h\u1eb1ng n\u0103m v\u00e0o hai m\u00f9a xu\u00e2n thu v\u00e0 v\u00e0o ng\u00e0y sinh c\u1ee7a \u00f4ng \u0111\u1ec1u c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u danh nh\u00e2n \u0111\u1ebfn \u0111\u00e2y t\u1ebf l\u1ec5, v\u1ec1 sau \u0111\u00e3 l\u1eadp ra \u0111\u1ec1n th\u1edd C\u1ed1 ti\u00ean sinh. N\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i s\u00e1u (t\u1ee9c n\u0103m Canh T\u00ed 1900), Ngh\u0129a H\u00f2a \u0110o\u00e0n t\u1eebng l\u1eadp \u0111\u00e0n trong ch\u00f9a B\u00e1o Qu\u1ed1c, b\u1ecb qu\u00e2n \u0110\u1ee9c d\u00f9ng ph\u00e1o b\u1eafn ph\u00e1 ch\u00f9a. N\u0103m Quang T\u1ef1 th\u1ee9 ba m\u01b0\u01a1i (n\u0103m 1904), b\u1ecdn Tr\u01b0\u01a1ng Chi \u0110\u1ed9ng x\u00e2y d\u1ef1ng \u0111\u1ec1n th\u1edd Chi\u00eau Trung tr\u00ean n\u1ec1n c\u0169 c\u1ee7a ch\u00f9a. N\u0103m D\u00e2n qu\u1ed1c th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi (n\u0103m 1921), b\u1ecdn V\u01b0\u01a1ng Th\u1ee9c Th\u00f4ng tr\u00f9ng tu \u0111\u1ec1n th\u1edd C\u1ed5 ti\u00ean sinh, do c\u1ef1u t\u1ed5ng th\u1ed1ng T\u1eeb Th\u1ebf X\u01b0\u01a1ng vi\u1ebft t\u1eeb k\u00fd, l\u1eadp l\u1ea1i ba gian Ph\u1eadt \u0111i\u1ec7n v\u00e0 c\u00e1c ph\u00f2ng","kh\u00e1c trong \u0111\u1ec1n. N\u0103m D\u00e2n qu\u1ed1c th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i ba (n\u0103m 1934) \u0111\u1ec1n th\u1edd C\u1ed1 ti\u00ean sinh t\u1eebng b\u1ecb tr\u01b0\u1eddng trung h\u1ecdc Tri H\u00e0nh, B\u00e1o Qu\u1ed1c chi\u1ebfm d\u1ee5ng, sau n\u00e0y \u0111\u00e3 thu h\u1ed3i l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eefng di v\u1eadt c\u1ee7a C\u1ed1 ti\u00ean sinh trong \u0111\u00ecnh bia, Ph\u1eadt \u0111i\u1ec7n... v\u00e0 giao cho \u1ee6y ban b\u1ea3o qu\u1ea3n \u0111\u1ec1n th\u1edd C\u1ed1 ti\u00ean sinh b\u1ea3o t\u1ed3n. Sau khi gi\u1ea3i ph\u00f3ng, ch\u00f9a n\u00e0y t\u1eebng b\u1ecb m\u1ed9t c\u00f4ng x\u01b0\u1edfng chi\u1ebfm d\u1ee5ng, nay l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh. CH\u00d9A H\u1ed8 QU\u1ed0C Ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c n\u1eb1m \u1edf l\u1ed9 b\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng H\u1ed9 Qu\u1ed1c t\u1ef1 thu\u1ed9c khu ph\u00eda t\u00e2y th\u00e0nh, l\u00e0 ch\u00f9a L\u1ea1t ma l\u1edbn n\u1ed5i ti\u1ebfng c\u1ee7a kinh \u0111\u00f4 ba \u0111\u1eddi Nguy\u00ean, Minh, Thanh, l\u1ea1i l\u00e0 m\u1ed9t trong n\u0103m h\u1ed9i ch\u00f9a l\u1edbn (ch\u00f9a Long Ph\u00fac, ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c, ch\u00f9a B\u1ea1ch Th\u00e1p, mi\u1ebfu Th\u1ed5 \u0110\u1ecba, ch\u1ee3 hoa) c\u1ee7a B\u1eafc Kinh th\u1eddi nh\u00e0 Thanh, cho n\u00ean n\u00f3 c\u00f3 ti\u1ebfng t\u0103m r\u1ea5t l\u1edbn trong l\u1ecbch s\u1eed. Ch\u00f9a n\u00e0y nguy\u00ean c\u00f3 quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn, nay ch\u1ec9 c\u00f2n l\u1ea1i m\u1ed9t s\u1ed1 \u00edt di ch\u1ec9 nh\u01b0 \u0111i\u1ec7n Kim C\u01b0\u01a1ng, hi\u1ec7n l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb b\u1ea3o h\u1ed9 v\u0103n v\u1eadt c\u1ee7a th\u00e0nh ph\u1ed1 B\u1eafc Kinh. Ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m Ch\u00ed Nguy\u00ean th\u1ee9 hai m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t tri\u1ec1u Nguy\u00ean (n\u0103m 1284), t\u00ean ban \u0111\u1ea7u l\u00e0 ch\u00f9a S\u00f9ng Qu\u1ed1c (\u0110\u1ea1i \u0110\u00f4 c\u1ee7a nh\u00e0 Nguy\u00ean c\u00f3 hai ch\u00f9a S\u00f9ng Qu\u1ed1c Nam, S\u00f9ng Qu\u1ed1c B\u1eafc, \u0111\u00e2y l\u00e0 ch\u00f9a B\u1eafc). Tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e2y ch\u00f9a l\u00e0 nh\u00e0 \u1edf c\u1ee7a th\u1eeba t\u01b0\u1edbng nh\u00e0 Nguy\u00ean Tho\u00e1t Tho\u00e1t. B\u1ec7 Ph\u1eadt tam th\u1ebf \u1edf ch\u00ednh gi\u1eefa \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean Ph\u1eadt trong ch\u00f9a, b\u00ean tr\u00e1i m\u1ed9t \u00f4ng l\u00e3o \u0111\u1ea7u qu\u1ea5n kh\u0103n m\u1eb7c \u00e1o \u0111\u1ecf, r\u1ea5t gi\u1ed1ng t\u01b0\u1ee3ng v\u1ee3 ch\u1ed3ng Tho\u00e1t Tho\u00e1t th\u1eeba t\u01b0\u1edbng. N\u0103m Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c th\u1ee9 t\u01b0 tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1429), sau khi \u0111\u1ea1i tu \u0111\u1ed5i t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Long Thi\u1ec7n, n\u0103m Th\u00e0nh H\u00f3a th\u1ee9 t\u00e1m tri\u1ec1u Minh (1472), sau khi \u0111\u1ea1i tu ban t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a \u0110\u1ea1i Long Thi\u00ean H\u1ed9 Qu\u1ed1c. N\u0103m Thanh Thu\u1eadn Tr\u1ecb th\u1ee9 ch\u00edn (n\u0103m 1652) l\u1ea1i \u0111\u1ea1i tu, sau khi tu s\u1eeda, ch\u00f9a n\u00e0y \u201cr\u1ef1c r\u1ee1 s\u1eafc m\u00e0u\u201d n\u00ean c\u00f3 m\u1ef9 danh l\u00e0 \u201c\u0110\u00f4ng ph\u01b0\u01a1ng \u0110\u1ea1i Tu Di Ph\u00fac Th\u1ecd t\u1ef1 Bi\u1ebfn Th\u1eafng Ch\u00e2u\u201d. N\u0103m Khang hy th\u1ee9 s\u00e1u m\u01b0\u01a1i m\u1ed1t (n\u0103m 1722), \u0111\u1ec3 ch\u00fac ph\u00fac cho ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Khang Hy, ch\u01b0 v\u01b0\u01a1ng v\u00e0 b\u1ed1i l\u1eb7c M\u00f4ng C\u1ed5 \u0111\u00e3 xu\u1ea5t ti\u1ec1n tu s\u1eeda ch\u00f9a n\u00e0y, l\u1ea5y t\u00ean l\u00e0 ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c. V\u00ec ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c n\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y th\u00e0nh n\u00ean c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 T\u00e2y t\u1ef1 ho\u1eb7c T\u00e2y mi\u1ebfu, t\u01b0\u01a1ng x\u1ee9ng v\u1edbi ch\u00f9a Long Ph\u00fac (c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 \u0110\u00f4ng t\u1ef1, \u0110\u00f4ng mi\u1ebfu) \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh. V\u00e0o hai \u0111\u1eddi Nguy\u00ean, Minh, ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c l\u00e0 ch\u00f9a L\u1ea1t ma l\u1edbn nh\u1ea5t c\u1ee7a B\u1eafc Kinh. \u0110\u1ea7u th\u1eddi nh\u00e0 Thanh, ch\u00f9a n\u00e0y thu\u1ed9c s\u1ef1 qu\u1ea3n l\u00fd c\u1ee7a vi\u1ec7n L\u00fd Phi\u00ean, c\u00f3 88 v\u1ecb L\u1ea1t ma th\u01b0\u1eddng tr\u00fa. Trong l\u1ecbch s\u1eed, ch\u00f9a n\u00e0y t\u1eebng \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1c vua Ho\u00e0ng Kh\u00e1nh, Di\u00ean H\u1ef1u, Ch\u00ed Ch\u00ednh nh\u00e0 Nguy\u00ean; Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c, Ch\u00ednh Th\u1ed1ng, Th\u00e0nh H\u00f3a nh\u00e0 Minh; Thu\u1eadn Tr\u1ecb, Khang Hy nh\u00e0 Thanh nhi\u1ec1u l\u1ea7n tu s\u1eeda, m\u1edf r\u1ed9ng, c\u00f3 quy m\u00f4 x\u00e2y d\u1ef1ng h\u00f9ng v\u0129 v\u1edbi ch\u00edn d\u00e3y m\u01b0\u1eddi b\u1ea3y \u0111i\u1ec7n, kh\u00ed ph\u00e1ch r\u1ea5t l\u1edbn. Trong \u0111\u00f3 t\u1eeb nam qua b\u1eafc tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng tr\u1ee5c gi\u1eefa l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t l\u00e0 \u0111i\u1ec7n","c\u1ed5ng ch\u00f9a (c\u1eeda \u0111\u00e3 c\u00f3 b\u1ee9c ho\u00e0nh vi\u1ebft \u201c\u0110\u1ea1i Long Thi\u00ean H\u1ed9 Qu\u1ed1c t\u1ef1\u201d), \u0111i\u1ec7n Kim C\u01b0\u01a1ng (hai b\u00ean sau \u0111i\u1ec7n l\u00e0 l\u1ea7u chu\u00f4ng, l\u1ea7u t\u1ef1\\\"), \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng (ph\u1ed1i \u0111i\u1ec7n \u0111\u1ed9ng, t\u00e2y m\u1ed7i b\u00ean n\u0103m gian), \u0111i\u1ec7n Di\u00ean Th\u1ecd (\u0111\u00f4ng ph\u1ed1i l\u00e0 \u0111i\u1ec7n V\u0103n Th\u00f9, t\u00e2y ph\u1ed1i l\u00e0 \u0111i\u1ec7n B\u00ed M\u1eadt), \u0111i\u1ec7n S\u00f9ng Th\u1ecd (\u0111\u00f4ng ph\u1ed1i l\u00e0 \u0111i\u1ec7n Gi\u00e0 Lam, t\u00e2y ph\u1ed1i l\u00e0 \u0111i\u1ec7n V\u00f4 L\u01b0\u1ee3ng), \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean Ph\u1eadt (t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 \u0111i\u1ec7n Th\u1ed5 Ph\u00f4i, \u0111\u00f4ng ph\u1ed1i l\u00e0 \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ea1i Bi, t\u00e2y ph\u1ed1i l\u00e0 \u0111i\u1ec7n \u0110\u1ecba T\u1ea1ng), \u0111i\u1ec7n H\u1ed9 Ph\u00e1p, \u0111i\u1ec7n C\u00f4ng Kh\u00f3a, \u0111i\u1ec7n B\u1ed3 T\u00e1t (t\u1ee9c h\u1eadu l\u00e2u). Ngo\u00e0i ra c\u00f2n c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u ki\u1ebfn tr\u00fac nh\u01b0 c\u1ed9t c\u1edd, \u0111\u00ecnh bia, th\u00e1p x\u00e1 l\u1ecb. Th\u00f9y Hoa m\u00f4n, ph\u00f2ng h\u00e0nh lang, t\u0103ng x\u00e1. Trong ch\u00f9a t\u1eebng l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t c\u00f3 c\u00e1c cao t\u0103ng Ph\u1eadt gi\u00e1o c\u1ee7a H\u00e1n, T\u1ea1ng, M\u00f4ng C\u1ed5. \u1ea4n \u0110\u1ed9 c\u01b0 tr\u00fa, kh\u00f4ng \u00edt c\u00e1c v\u1ecb t\u0103ng t\u1eebng d\u00e0nh \u0111\u01b0\u1ee3c danh hi\u1ec7u ph\u00e1p v\u01b0\u01a1ng, T\u00e2y thi\u00ean Ph\u1eadt t\u1eed, \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c s\u01b0, qu\u1ed1c s\u01b0... \u0111\u1ee7 th\u1ea5y ti\u1ebfng t\u0103m c\u1ee7a ch\u00f9a n\u00e0y. Trong ch\u00f9a v\u1ed1n c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u c\u1ed5 bia c\u1ee7a ba \u0111\u1eddi Nguy\u00ean, Minh, Thanh (nay c\u00f3 th\u1ec3 tra \u0111\u1ecdc \u0111\u01b0\u1ee3c m\u01b0\u1eddi s\u00e1u t\u1ea5m), c\u00f2n c\u00f3 r\u1ea5t nhi\u1ec1u c\u00e1c v\u0103n v\u1eadt Ph\u1eadt gi\u00e1o qu\u00fd b\u00e1u nh\u01b0 t\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt, th\u00e1p Ph\u1eadt, b\u00edch h\u1ecda, kinh Ph\u1eadt... \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc c\u00f9ng v\u1edbi s\u1ef1 thay \u0111\u1ed5i lu\u00e2n phi\u00ean c\u1ee7a c\u00e1c tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i, s\u1ef1 \u0111\u1ea9y \u0111\u01b0a c\u1ee7a l\u1ecbch s\u1eed, ch\u00f9a c\u1ed5 ng\u00e0y m\u1ed9t \u0111\u1ed5 n\u00e1t, b\u1ea3o v\u1eadt th\u1ea5t t\u00e1n h\u1ebft, \u0111\u00fang nh\u01b0 trong Y\u00ean \u0111\u1ed5 t\u1ea1p v\u1ecbnh t\u1eebng than th\u1edf: \u201cCh\u00f9a c\u1ed5 ti\u00eau \u0111i\u1ec1u hoang vu qu\u00e1, g\u00e2y h\u1eadn b\u1ec3 d\u00e2u d\u1ee9t c\u00f5i l\u00f2ng. Th\u01b0\u01a1ng thay ph\u1ee7 th\u00e1i s\u01b0 n\u0103m \u1ea5y, g\u1ed7 kh\u00f4 bia n\u00e1t kh\u00f3c chi\u1ec1u t\u00e0\u201d. Trong k\u00fd \u1ee9c c\u1ee7a nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi l\u1edbn tu\u1ed5i B\u1eafc Kinh, ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c n\u1ee9c ti\u1ebfng kinh th\u00e0nh v\u00ec h\u1ed9i ch\u00f9a ph\u1ed3n th\u1ecbnh. Tuy l\u00e0 h\u1ed9i ch\u00f9a nh\u01b0ng v\u00e0o cu\u1ed1i th\u1eddi Thanh v\u00e0 th\u1eddi D\u00e2n qu\u1ed1c, c\u1ed5ng ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c tuy c\u00f2n nh\u01b0ng h\u01b0\u01a1ng l\u1eeda \u0111\u00e3 t\u1eaft, m\u1ed9t b\u1ed9 ph\u1eadn Ph\u1eadt \u0111i\u1ec7n \u0111\u1ed5 n\u00e1t, nh\u1eefng c\u00e1i c\u00f2n s\u00f3t l\u1ea1i c\u0169ng \u0111\u00f3ng c\u1eeda quanh n\u0103m, kh\u00f4ng ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng n\u00ean t\u1ea5t nhi\u00ean c\u0169ng kh\u00f4ng c\u00f3 h\u01b0\u01a1ng kh\u00e1ch, danh ngh\u0129a l\u00e0 mi\u1ebfu h\u1ed9i nh\u01b0ng tr\u00ean th\u1ef1c t\u1ebf \u0111\u00e3 di\u1ec5n bi\u1ebfn th\u00e0nh m\u1ed9t c\u00e1i ch\u1ee3 l\u1edbn thu\u1ea7n t\u00ednh th\u01b0\u01a1ng nghi\u1ec7p, t\u00ednh gi\u1ea3i tr\u00ed. H\u1ed9i ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e2y m\u1edf v\u00e0o ng\u00e0y m\u00f9ng b\u1ea3y m\u00f9ng t\u00e1m, m\u01b0\u1eddi b\u1ea3y m\u01b0\u1eddi t\u00e1m, hai b\u1ea3y hai t\u00e1m \u00e2m l\u1ecbch h\u00e0ng th\u00e1ng, t\u1eeb n\u0103m D\u00e2n qu\u1ed1c th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi m\u1ed9t (n\u0103m 1922) \u0111\u1ed5i sang m\u1edf v\u00e0o ng\u00e0y 7, 8, 17, 18, 27, 28 d\u01b0\u01a1ng l\u1ecbch. Theo cu\u1ed1n Y\u00ean kinh tu\u1ebf th\u1eddi k\u00fd n\u00f3i: \u201cng\u00e0y m\u1edf ch\u00f9a, h\u00e0ng tr\u0103m lo\u1ea1i h\u00e0ng h\u00f3a t\u1eadp trung v\u1ec1 nh\u01b0 chim, c\u00e1 v\u00e0 c\u00e1c \u0111\u1ed3 v\u1eadt th\u01b0\u1eddng d\u00f9ng h\u00e0ng ng\u00e0y, c\u0169ng nh\u01b0 xem b\u00f3i, t\u1ea1p k\u1ef9, c\u00e1i g\u00ec c\u0169ng c\u00f3, tr\u1edf th\u00e0nh m\u1ed9t h\u1ed9i ch\u1ee3 l\u1edbn trong \u0111\u00f4 th\u00e0nh\u201d. Trong \u0111\u00f3 c\u1eeda h\u00e0ng n\u1ed5i ti\u1ebfng c\u00f3 h\u01a1n hai m\u01b0\u01a1i nh\u00e0, nh\u01b0 n\u01b0\u1edbc mai chua c\u1ee7a V\u0129nh H\u00f2a trai, \u0111\u1ed3 ng\u1ecdc c\u1ee7a hi\u1ec7u T\u00e2n Gia Ng\u1ecdc, qu\u1ea1t l\u1ee5a c\u1ee7a Tuy\u1ebft L\u00e2m trai, B\u0103ng Ng\u1ecdc trai, \u0110\u1ee9c Phong trai, nh\u00e3n d\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a Thi\u00ean Nguy\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng H\u1eafc L\u01b0 Tr\u01b0\u01a1ng, b\u00f3i ch\u1eef c\u1ee7a Chi\u1ebfu C\u1eedu Ch\u00e2u, d\u00e1n b\u00e1t \u0111\u0129a c\u1ee7a L\u00fd C\u1eedu Nhi, tam huy\u1ec1n c\u1ee7a Huy\u1ec5n T\u1eed L\u00fd, nguy\u00ean li\u1ec7u thu\u1ed1c l\u00e1 c\u1ee7a L\u1eadp B\u1ea3n","hi\u1ec7u, k\u1ecbch b\u1ea3n c\u1ee7a \u0110\u1ed3ng L\u1ea1c \u0111\u01b0\u1eddng, B\u00e1ch B\u1ea3n Tr\u01b0\u01a1ng, b\u00e3i s\u00e1ch c\u1ee7a Khi\u1ebfp L\u01b0u, \u0111\u1ed3 s\u1ee9 c\u1ee7a Li\u00ean Th\u1ecbnh hi\u1ec7u, C\u1eedu Kh\u00e1nh \u0111\u01b0\u1eddng, hoa c\u1ecf c\u1ee7a x\u01b0\u1edfng hoa V\u0129nh Xu\u00e2n, l\u00f4ng chim, dao \u0111eo th\u1eaft l\u01b0ng c\u1ee7a Linh T\u1eed Tr\u01b0\u01a1ng, b\u00e1nh c\u1ee7a C\u00e1t Thu\u1eadn trai, v\u00f5 thu\u1eadt c\u1ee7a thi\u1ebfu nhi, b\u00e1ch b\u1ed9 t\u0103ng l\u1ef1c ho\u00e0n c\u1ee7a Nh\u00e2n Ngh\u0129a \u0111\u01b0\u1eddng M\u1ea1ch Gia, k\u1ecbch n\u00f3i c\u1ee7a Th\u01b0\u01a1ng Nhi, V\u01b0\u01a1ng Ma T\u1eed, nu\u1ed1t ki\u1ebfm c\u1ee7a \u00c1p \u0110\u1ea3n L\u01b0u, tranh ch\u1eef c\u1ee7a V\u00e2n L\u00e2m trai, l\u1eddi ca th\u00e1i b\u00ecnh c\u1ee7a \u0110\u1ea1i C\u00e1 V\u01b0\u01a1ng, cao d\u01b0\u1ee3c c\u1ee7a Kim H\u1ed3i H\u1ed3i, h\u1ed3 l\u00f4 con d\u1ebf c\u1ee7a B\u00ecnh Ngh\u0129a \u0111\u01b0\u1eddng, l\u1ee5a \u0111o\u1ea1n c\u1ee7a \u0110\u1ee9c X\u01b0\u01a1ng, hi\u1ec7u th\u01b0 t\u1ecbch c\u1ee7a ph\u00f2ng thu th\u1eadp v\u0103n th\u01b0 T\u1eb1ng Thu C\u1ed1c... Nh\u1eefng th\u1ee9 kh\u00e1c nh\u01b0 tranh t\u1ebft, ch\u1eef d\u00e1n, \u0111\u1ed3 ch\u01a1i tr\u1ebb con, \u0111\u1ed3 \u0103n qu\u00e0 v\u1eb7t, v\u1eadt nu\u00f4i m\u00e8o ch\u00f3... c\u0169ng \u0111\u1ec1u c\u00f3 h\u1ebft. C\u00f2n c\u00f3 nh\u00e0 t\u1eeb thi\u1ec7n b\u1ed1 th\u00ed ph\u01b0\u01a1ng thu\u1ed1c tr\u1ecb b\u1ec7nh, c\u00f3 \u0111\u1ec7 t\u1eed thi\u1ec7n t\u00edn ph\u00e2n ph\u00e1t nh\u1eefng b\u00e0i khuy\u1ebfn thi\u1ec7n nh\u01b0 \u201cNg\u1ecdc l\u1ecbch ch\u00ed b\u1ea3o sao\u201d, \u201cT\u00e1o v\u01b0\u01a1ng kinh\u201d, \u201cTh\u00e1i D\u01b0\u01a1ng kinh\u201d. Ngo\u00e0i ra trong ngo\u00e0i ch\u00f9a H\u1ed9 Qu\u1ed1c c\u00f2n c\u00f3 h\u01a1n m\u01b0\u1eddi x\u01b0\u1edfng hoa th\u01a1m c\u1ecf l\u1ea1 \u0111\u1eb9p r\u1ef1c r\u1ee1, chuy\u00ean cung c\u1ea5p hoa t\u01b0\u01a1i, danh vang kh\u1eafp n\u01a1i. \u201cM\u00f9a xu\u00e2n l\u1ea5y c\u00e2y qu\u1ea3 l\u00e0m danh th\u1eafng, m\u00f9a h\u1ea1 l\u1ea5y hoa nh\u00e0i l\u00e0m danh th\u1eafng, m\u00f9a thu l\u1ea5y qu\u1ebf, c\u00fac l\u00e0m danh th\u1eafng, m\u00f9a \u0111\u00f4ng l\u1ea5y th\u1ee7y ti\u00ean l\u00e0m danh th\u1eafng\u201d. Trong ch\u00f9a ngo\u00e0i ch\u00f9a h\u01b0\u01a1ng th\u01a1m ng\u00e1t tr\u1eddi. \u0110\u00fang nh\u01b0 trong \u0110\u00f4 m\u00f4n t\u1ea1p v\u1ecbnh \u0111\u00e3 n\u00f3i: \u201cHai mi\u1ebfu \u0111\u00f4ng, t\u00e2y ph\u1ed3n hoa nh\u1ea5t, kh\u00f4ng \u00edt linh lang ph\u1ec9 th\u00fay gia. Ch\u1ec9 y\u00eau nh\u00e2n c\u00f4ng b\u00e1m xu\u00e2n s\u1eafc, sinh h\u01b0\u01a1ng kh\u00f4ng ng\u1edbt t\u1ee9 th\u1eddi hoa\u201d. CH\u00d9A LONG PH\u00daC Ch\u00f9a Long Ph\u00fac nguy\u00ean n\u1eb1m \u1edf l\u1ed9 b\u1eafc \u0111\u01b0\u1eddng Long Ph\u00fac T\u1ef1 thu\u1ed9c khu ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh ph\u1ed1 t\u1ee9c v\u1ecb tr\u00ed c\u1ee7a t\u00f2a nh\u00e0 Long Ph\u00fac ng\u00e0y nay. Nguy\u00ean ch\u00f9a \u0111\u00e3 b\u1ecb d\u1ee1 b\u1ecf to\u00e0n b\u1ed9, kh\u00f4ng c\u00f2n t\u00ecm \u0111\u01b0\u1ee3c d\u1ea5u t\u00edch g\u00ec, ch\u1ec9 c\u00f2n l\u1ea1i \u0111\u1ecba danh \u201c\u0111\u01b0\u1eddng Long Ph\u00fac T\u1ef1\u201d c\u00f3 t\u00ean nh\u1edd ch\u00f9a x\u01b0a. Ch\u00f9a Long Ph\u00fac b\u1eaft \u0111\u1ea7u x\u00e2y d\u1ef1ng v\u00e0o n\u0103m C\u1ea3nh Th\u00e1i th\u1ee9 ba tri\u1ec1u Minh (n\u0103m 1425), l\u00e0 vi\u1ec7n h\u01b0\u01a1ng h\u1ecfa tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh do ho\u00e0ng \u0111\u1ebf \u0110\u1ea1i T\u00f4ng s\u1eafc ch\u1ec9 x\u00e2y d\u1ef1ng cho n\u00ean \u201cChi ph\u00ed x\u00e2y d\u1ef1ng to\u00e0n b\u1ed9 xu\u1ea5t t\u1eeb tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh\u201d. Theo ghi ch\u00e9p, khi x\u00e2y ch\u00f9a \u201cPhu d\u1ecbch v\u1ea1n ng\u01b0\u1eddi\u201d v\u00e0 \u201cD\u1ee1 g\u1ed3 \u0111\u00e1 \u1edf Nam N\u1ed9i c\u1ee7a Anh T\u00f4ng \u0111\u1ec3 tr\u1ee3 gi\u00fap, \u0111\u00e0i lan can b\u1eb1ng \u0111\u00e1 tr\u1eafng c\u1ee7a n\u00f3 c\u0169ng l\u00e0 lan can \u0111\u00e1 \u1edf \u0111i\u1ec7n T\u01b0\u1eddng Ph\u01b0\u1ee3ng c\u1ee7a Nam N\u1ed9i\u201d. N\u0103m sau ch\u00f9a x\u00e2y \u201cc\u1ef1c k\u1ef3 hoa l\u1ec7\u201d. V\u1ec1 sau hai tri\u1ec1u Minh, Thanh nhi\u1ec1u l\u1ea7n tu s\u1eeda, ng\u00e0y c\u00e0ng t\u1ecf ra trang nghi\u00eam. V\u00e0o th\u1eddi nh\u00e0 Minh, ch\u00f9a Long Ph\u00fac l\u00e0 t\u1ef1 vi\u1ec7n duy nh\u1ea5t \u1edf kinh th\u00e0nh m\u00e0 phi\u00ean (l\u1ea1t ma), thi\u1ec1n (h\u00f2a th\u01b0\u1ee3ng) c\u00f9ng chung s\u1ed1ng. \u0110\u1ebfn th\u1eddi Thanh, ch\u00f9a Long Ph\u00fac m\u1edbi ho\u00e0n to\u00e0n tr\u1edf th\u00e0nh ch\u00f9a L\u1ea1t ma, do vi\u1ec7n L\u00fd Phi\u00ean tr\u1ef1c ti\u1ebfp qu\u1ea3n l\u00fd, th\u01b0\u1eddng xuy\u00ean c\u00f3 46 v\u1ecb l\u1ea1t ma c\u01b0 tr\u00fa. Ch\u00f9a Long Ph\u00fac nguy\u00ean c\u00f3 quy m\u00f4 r\u1ea5t l\u1edbn, nghe n\u00f3i c\u00f3 n\u0103m t\u1ea7ng c\u1ed5ng \u0111i\u1ec7n. Ki\u1ebfn tr\u00fac ch\u1ee7 y\u1ebfu c\u00f3 c\u1ed5ng ch\u00f9a, l\u1ea7u chu\u00f4ng tr\u1ed1ng, \u0111i\u1ec7n Thi\u00ean V\u01b0\u01a1ng,"]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook