ตามรอยวิถีภูษา วิถีผ้าล้านนาเชียงใหม่

ตามรอยวถิ ภี ษู า 95 วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่ ภาพบน: ผา้ ฝา้ ยย้อมสีธรรมชาติและการ ทอผา้ ของบา้ นไรไ่ ผ่งาม ท่ีมาของภาพ:https://www.face- book.com/Baanraipaingarm/ ภาพบนขวา : ผ้าทอบา้ นตาลอำาเภอฮอด ทม่ี าของภาพ:Facebook ผา้ ฝ้ายทอมือ บ้านตาล อ.ฮอด เชยี งใหม่ สบื ค้นเมอ่ื วนั ท่ี 27 กรกฎาคม 2564. ภาพลา่ ง : ผ้ายอ้ มสีหินโมคคลั ลานกลุ่ม ผา้ ฝ้ายเชิงดอย ท่มี าของภาพ : facebook ผา้ ฝา้ ยเชงิ ดอย ในเขตอำาเภอฮอด ก็มีแหล่งผ้าทอพื้นเมืองย้อมสีธรรมชาติหลายแหล่งที่ผลิตผ้าฝ้าย คุณภาพป้อนทอ้ งตลาดท้ังในและต่างประเทศ เช่น แหล่งผลติ และแปรรูปผา้ ฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ ตำ�บลบ้�นต�ล อำ�เภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ โดยวัตถุดิบท่ีใช้ในการผลิต คือ เส้นฝ้าย นั้นได้ มาจากการปลกู เองในชมุ ชน ตลอดจนสที ใี่ ชย้ ้อมได้มาจากธรรมชาติ ได้แก ่ ใบมะม่วง ใบหกู วาง ใบยคู าลปิ ตสั เปลอื กไมม้ ะมว่ ง เปลอื กไมข้ นนุ เปลอื กไมแ้ ละเนอ้ื ไมป้ ระดคู่ รง้ั ดนิ แดงและตน้ คราม เปน็ วตั ถดุ บิ หลกั ในการยอ้ มส ี ผลติ ภณั ธผ์ า้ ทอสว่ นใหญ ่ คอื ผา้ ผนื สาำ หรบั นาำ ไปตดั เยบ็ หรอื แปรรปู เป็นผลติ ภัณฑอ์ น่ื ๆ เชน่ กางเกง และเส้อื เป็นตน้ ปจั จบุ นั มีการรวมกล่มุ ทอผ้า ช่างทออสิ ระ และ ผปู้ ระกอบการดา้ นสง่ิ ทอในเขตอาำ เภอฮอดหลากหลายกลมุ่ อาท ิ กลมุ่ ทอผา้ บา้ นตาลใต้ กลมุ่ ทอผา้ บ้านดงดำา กลุ่มทอผา้ บ้านบ่อสลี กลุ่มอาชพี บา้ นตาลกลาง กล่มุ ทอผา้ นาคอเรอื เป็นต้น

96 ตามรอยวถิ ภี ษู า วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่ บรรณานกุ รม เอกสารภาษาอังกฤษ Bowie, Kathering Ann, “Peasant perspective on the political economy of the northern Thai kingdom of Chiang Mai in the nineteenth century: Implications for the understanding of peasant political expression.” Doctoral dissertation, University of Chicago.1988. Turton, Andrew, Kuba Wajiraphanya : A Teacher and Leader in Muang Nong Khwang, Chiang Rai, in the late Nineteenth and Early Twentieth Centuries. (Amsterdam : 7 th International Conference on Thai Studies, 1999) : 158. เอกสารภาษาไทย กระทรวงวัฒนธรรม, วถิ ถี น่ิ วถิ ีภษู า ผนื ผา้ ลา้ นนาตะวันตก, ม.ป.ท. : ม.ป.พ. , ม.ป.ป. กรมประชาสงเคราะห์ กระทรวงแรงงานและสวัสดกิ ารสงั คม, ผ้าชาวเขา,กรงุ เทพฯ : ร�ำ ไทยเพรส, 2543. กฤตพงศ์ แจม่ จันทร์, “ซิน่ เชยี งแสน ยอแสงแหง่ อารยธรรม,” ร่มพยอม, 20 (1) (ตุลาคม 2560 – มนี าคม 2561) : 29-30. เครอื ข่ายส่ือชนเผา่ พื้นเมอื ง และสภาชนเผา่ พืน้ เมอื งแห่งประเทศไทย, เครอ่ื งแต่งกายกลุ่ม ชาตพิ นั ธ์ใุ นประเทศไทย, เชยี งใหม่ : ร่วมเจรญิ ปรนิ้ , 2562. ชนกมลย์ คงยก, ““ผ้า” สอื่ กลางระหว่างความเชอ่ื กบั พิธกี รรม: กรณีศกึ ษา ผ้านาหม่ืนศรี อ�ำ เภอนาโยง จังหวัดตรงั ,”ด�ำ รงวชิ าการ, 18 (1) (มกราคม-มิถนุ ายน 2562) : 80. ทรงศักด์ิ ปรางค์วัฒนากลุ , “ประเพณีทานตงุ ในล้านนา,” ใน สบื สานล้านนา สบื ต่อลมหายใจ ของแผน่ ดนิ , บรรณาธิการโดย ชชั วาลย์ ทองดีเลศิ , เชียงใหม่ : ม่งิ เมืองเนาวรตั นก์ าร พมิ พ,์ 2542. __________________,มรดกวฒั นธรรมผ้าทอไทลื้อ, ม.ป.ท.: ภาควิชาภาษาไทย คณะมนษุ ยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่, 2551. ธนาคารแห่งประเทศไทย, เงินตราลา้ นนาและผา้ ไท, กรงุ เทพฯ : อมรินทร์พรนิ้ ต้ิงแอนด์พบั ลชิ ชิง่ ,2543.

ตามรอยวถิ ภี ษู า 97 วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่ ธญั ญารตั น์ อุดมเดชถาวร, “การศึกษาผ้าซิน่ ไทยวนของสตรีล้านนาในช่วงพทุ ธศตวรรษท่ี 25 จากภาพจติ รกรรมฝาผนงั วหิ ารลายค�ำ วดั พระสงิ ห์วรมหาวหิ าร จังหวัดเชยี งใหม,่ ” การศกึ ษาเฉพาะบุคคลในประวัตศิ าสตรศ์ ิลปะ, ภาควิชาประวตั ศิ าสตร์ศิลปะ คณะ อโบกั รษารณดคิษดฐี์,ม“หผาา้ วซทิ น่ิ ยลามุ่ ลนยั �ำ้ ศปิลงิ ปแาลกะรว,งั ,2”5ใ5น6ว.ถิ ถี น่ิ เธยี รชาย วถิ ภี ษู า ผนื ผา้ ลา้ นนาตะวนั ตก, ม.ป.ท. : ม.ป.พ.,ม.ป.ป. นฤมล ศรีกิจการ, การทอผ้าไหมท่ีบา้ นกาด อ�ำ เภอสนั ก�ำ แพง จงั หวดั เชียงใหม่ : ประวัตแิ ละ พัฒนาการต้ังแต่ พ.ศ. 2453-2524 (รายงานการวจิ ัย) ,กรงุ เทพฯ : ส�ำ นกั งานคณะ กรรมการวฒั นธรรมแหง่ ชาติ, 2536. นสุ รา เตียงเกตุ และคณะ, ผา้ จกโหลง่ ล้ี มรดกสายเมอื ง จังหวัดลำ�พูน, ม.ป.ท.: หอผา้ บุญยวง ,2559. ___________,ลายจกแมแ่ จ่ม, เชยี งใหม่ : ม.ป.พ., ม.ป.ป. ปรีดา บุญยรตั น์, “แนวทางศึกษางานประติมากรรมปนู ป้นั เทวดาวัดเจ็ดยอด สำ�หรบั นำ�ไป ประกอบสรา้ งจนิ ตนาการเครอ่ื งแตง่ กายเพอ่ื การแสดง”, ศลิ ปกรรมสาร, 10, (1) (มกราคม – มถิ ุนายน 2558) : 90, สืบค้นเม่ือ 14 กรกฏคม 2564, https://so05. tci-thaijo.org/index.php/fineartstujournal/article/ ภาณพุ งศ์ จงชานสิทโธ, ““ผา้ ชนเผ่าในล้านนา”: รูปแบบ ความสวยงาม และคณุ ค่าของ หตั ถกรรมคนชายขอบ,” Walailak Abode of Culture journal, 20 (1) (2563) : 37. มาณพ มานะแซม, ภษู า อาภรณ์ ฟอ้ นผี, กรงุ เทพฯ : โอ.เอส.พร้นิ ต้งิ เฮา้ ส์, 2554. วราภรณ์ เรอื งศร,ี กาดกอ่ เมอื ง: ชาตพิ นั ธแ์ุ ละคาราวานการคา้ ลา้ นนา, กรงุ เทพฯ : มตชิ น, 2564. วศนิ อุ่นจะนำ�, “ผ้าซน่ิ ตนี จกในจังหวดั เชียงใหม,่ ” ร่มพยอม, 16 (1) (มกราคม – มถุนายน 2557) : 36. วชิ ญา มาแกว้ , ยคุ ทองของลา้ นนา ประวตั ศิ าสตรเ์ ศรษฐกจิ และสามญั ชน,กรงุ เทพฯ : มตชิ น, 2564. วถิ ี พานชิ พนั ธ,์ สง่ิ ถกั ทอและผา้ ไท (เอกสารประกอบการสอน), เชยี งใหม่ : คณะวจิ ติ รศลิ ป์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม,่ 2545. ศานติ ภกั ดคี �ำ , “ลา้ นนา” ใน “ทกั ษณิ ”: ความสมั พนั ธท์ างประวตั ศิ าสตร์ จารกึ และวรรณกรรม,” วารสารวชิ าการคณะมนษุ ยศาสตรแ์ ละสงั คมศาสตร,์ 11 (1) (มกราคม – มถิ นุ ายน 2560) : 11-14. สรสั วดี ออ๋ งสกลุ , ประวตั ศิ าสตรล์ า้ นนา, กรงุ เทพฯ : อมรนิ ทร,์ 2544. สรุ พล ด�ำ รหิ ก์ ลุ , ลา้ นนา สง่ิ แวดลอ้ ม สงั คม และลฒั นธรรม, กรงุ เทพฯ : คอมแพคทพ์ รนิ ท,์ 2542. ส�ำ นกั สง่ เสรมิ ศลิ ปวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม,่ ไทลอ้ื แมส่ าบ, เชยี งใหม่ : นนั ทกานต์ กราฟฟคิ การพมิ พ,์ 2557.

ตามรอยวถิ ภี ษู า วถิ ผี า้ ลา้ นนาเชยี งใหม่ จัดท�ำ โดย สำ�นกั งานวัฒนธรรมจงั หวัดเชยี งใหม่ พิมพเ์ ผยแพร่ พ.ศ. ๒๕๖๔ คณะผูจ้ ดั ทำ� 1. นายเสนห่ ์ สายเย็นใจ วัฒนธรรมจงั หวดั เชียงใหม่ ทปี่ รึกษา 2. นายณรงค ์ เหล็กสมบูรณ์ ผอู้ ำ�นวยการกลุ่มกจิ การพิเศษ หวั หนา้ คณะท�ำ งาน 3. นางสาวปานรดา อุ่นจนั ทร์ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ คณะทำ�งาน 4. นายศุภฤกษ ์ นิรัญกิจ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ คณะทำ�งาน 5. นางวราภรณ ์ ปานเกดิ ผล นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำ นาญการ คณะท�ำ งาน 6. นางสาวร่งุ ทิวา บญุ เรือง นกั วชิ าการวฒั นธรรมปฏบิ ตั กิ าร คณะท�ำ งาน 7. นางสาวจิรภา พงษก์ ลาง นกั วชิ าการวฒั นธรรมปฏบิ ตั กิ าร คณะทำ�งานและ เลขานกุ าร เรยี บเรยี งโดย ไพลนิ ทองธรรมชาติ