พระพุทธเจ้า29พระองค์

นติ ย ในเวลาส้นิ สุดแหง การถายมหาทาน พระพุทธองคท รงทําการอนโุ มทนา แลว ไดพ ยากรณวา ในกปั ท่ี ๓๑ นบั แตก ัปนไ้ี ป อรินทมกษัตริยพ ระองคน้ี จกั ไดเ ปน พระพุทธเจา ในโลกพระองคไ ดฟง พทุ ธพยากรณนน้ั แลว ก็ยังจติ ใหเ ลอ่ื มใสอยา งยิง่ เมื่อจะยงั ประโยชนนน้ั ใหส าํ เร็จ จงึไดอ ธษิ ฐานวัตรในการบาํ เพ็ญบารมี ๑๐ ทัศใหย ่ิงขนึ้ ไป พอสิ้นอายุขัยแลว ไดไ ปบังเกดิ ในพรหมโลก24.พระสัมมาสมั พุทธเจา พระนามวา พระเวสสภูพทุ ธเจาทรงเสด็จอบุ ตั ิตระกูลกษตั รยิ  ในพระนครอโนมะพระบรมกษัตรยิ พระนามวา สุปดติ ถ เปน พระพุทธบดิ า พระนางยศวดรี าชเทวีอัครมเหสี เปนพระพุทธมารดาทรงมปี ราสาทอันประเสรฐิ ๓ หลงั ช่ือรุจิ สรุติ และวัฑฒกะทรงมพี ระมเหสีพระนามวา สจุ ติ ราเทวี ทรงมพี ระโอรสพระนามวา สุปปพทุ ธะทรงมีพระสนมนารีกาํ นลั ใน ๓ พันนางทรงครองฆราวาสวสิ ยั อยู ๖ พันปเสดจ็ ออกผนวชดวย วอทองราชยานทรงทาํ ความเพยี รอยู ๖ เดอื น จงึ สําเร็จพระอนตุ ตรสมั มาสมั โพธิญาณ ณ ควงไมมหาสาละ ( ตน รงัใหญ )

พระองคทรงตรัสรูแลว ประทบั อยูทีโ่ คนโพธพิ ฤกษนน้ั ทรงประกาศพระธรรมจกั รอันยอดเยย่ี ม ที่อรณุราชอทุ ยานใกลอนปู มนคร ทรงมีการตรสั รูธรรมครงั้ ใหญ ๆ ๓ ครงั้ คอืคร้งั ที่ ๑ ไดมแี กสตั ว ๘ หมนื่ โกฏิ เมอ่ื คราวทพ่ี ระองคเ สด็จไปแสดงธรรมโปรดโสณกุมาร และอุดรกมุ าร พระ กนฏิ ฐภาดาตางพระมารดาของพระองค พรอมดวยบรวิ าร และชนเหลา อนื่ อีกเปน จํานวนมาก ณ อรุณราชอุทยาน ใกลอนปู มนครครัง้ ท่ี ๒ ไดม แี กส ัตว ๗ หม่นื โกฏิ เมอ่ื คราวทีพ่ ระองคเสดจ็ เท่ียวจาริกไปในชนบท ทรงแสดงธรรมโปรดมหาชนในถน่ิ นนั้ ๆครั้งที่๓ ไดมแี กม นุษยและเทพดา๖ หมนื่ โกฏิ เมือ่ คราวท่พี ระองคทรงทาํ ยมกปาฏหิ าริย เพื่อย่าํ ยีความมวั เมา และมานะของพวกเดยี รถยี  ณ อนูปมนครนน้ั ทรงมกี ารประชมุ พระสงฆสาวกขีณาสพผูปราศจากมลทิน ผูสงบ ผคู งท่ี ๓ ครั้ง คือครง้ั ท่ี ๑ มพี ระสงฆส าวกขีณาสพ ๘ หม่นื รูป เม่อื คราวที่พระองคเสด็จไปในสมาคมของคพู ระอัครสาวก ในวันเพญ็ เดอื นมาฆมาส แลวทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข ทา มกลางแหง พระสงฆสาวกขีณาสพเหลานนั้คร้ังท่ี ๒ มีพระสงฆสาวกขณี าสพ ๗ หม่นื รปู เมือ่ คราวท่พี ระองคเ สดจ็ ไปแสดงธรรมโ ปรดพวกภกิ ษผุ ุทบ่ี วชตามพระองคจนบรรลพุ ระอรหนั ตท ุกรูปแลว ทรงแสดงโอวาท ปาฏิโมกขแกพ ระสงฆสาวกขีณาสพเหลานัน้ ที่ สเรยยนครครั้งท่ี ๓ มีพระสงฆสาวกขีณาสพ ๖ หมนื่ รปู เมื่อคราวที่พระราชโอรสพระนามวา อุปสันตะ เสดจ็ ขนึ้ครองราชยสมบัติในนารวี าหนคร แลวเขา ไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจา ผเู สด็จมายงั พระนครของตน แลวนมิ นตใหป ระทบั อยใู นพระนครนั้นแล ไดถ วายมหาทานแกพ ระภกิ ษุสงฆ ซ่ึงมีพระพุทธเจา เปน ประธานเปนเวลา ๗ วัน ในเวลาเสร็จภตั กิจ พระองคทรงแสดงธรรมโปรดพระเจาอุปสนั ตะ พรอ มดว ยบรวิ ารจนมจี ิตศรัทธาเลื่อมใส ทูลขอบวชในสํานกั ของพระองค ครน้ั แลว ทรงแสดงโอวาทปาฏโิ มกขแกพ ระสงฆสาวกเหลาน้ันพระองคทรงมีพระโสณเถระ และพระอุดรเถระ เปนคพู ระอัครสาวกชน้ั เลศิทรงมพี ระอปุ สันตเถระ เปนพุทธอปุ ฏฐากทรงมีพระรามาเถรี และพระสมุ าลาเถรี เปน คพู ระอัครสาวกิ าชัน้ เลศิทรงมีโสตถกิ อุบาสก และรมั มอุบาสก เปน คอู ัครอุบาสกช้นั เลศิทรงมีโคตมีอบุ าสกิ าและสริ มิ าอุบาสิกา เปน คอู ัครอบุ าสกิ าช้ันเลิศพระองคท รงมีพระวรกายสูง ๖๐ ศอก เปรียบดว ยเสาทองทรงมพี ระรัศมแี ผซา นออกจากพระวรกายของพระองค สวางไสวไปไดโ ดยรอบทัง้ กลางวนั และกลางคนืทรงมพี ระชนมายุ ๖ หม่นื ปเสดจ็ ดับขันธปรินพิ พาน พรอมดวยพระสงฆสาวกขณี าสพท้ังหลายที่ เขมารามวิหารพระธาตทุ ง้ั หลายของพระองค แผกระจดั กระจายเปน สวน ๆ ไปในทศิ ทง้ั ปวงพระศาสนาของพระองคด ํารงอยู ๖ หมน่ื ป แลว ไดอ นั ตรธานไป

พทุ ธพยากรณ ในกาลแหง พระสมั มาสมั พทุ ธเจา พระนามวา เวสสภู พระองคน ี้พระสัมมาสัมพุทธเจา ของเราท้งั หลายไดเสดจ็ อบุ ัตใิ นตระกูลกษัตริย ทรงเปนกษัตรยิ พระนามวาสุทศั น ในสรภวดนี คร ไดท ราบขา ววา พระเวสสภูผูนายกของโลก เสด็จมาถึงพระนครของตนแลว จงึเขาไปเฝา ไดท รงฟง พระธรรมเทศนากม็ จี ติ ศรัทธาเลือ่ มใส นมิ นตพระพทุ ธองคพรอ มดวยพระสงฆสาวก ใหประทบั อยูในพระนครของตน แลว ถวายมหาทาน พรอ มดวยจีวรอยา งดีแกพ ระภกิ ษุสงฆ ซ่งึ มีพระพทุ ธเจาเปน ประธาน ทรงสรา งพระคันธกุฎี และพระวิหารอีก ๑ พันหลงั ลอมรอบพระคนั ธกฎุ ีนน้ัมอบถวายพระพุทธองค แลวไดถงึ พระองคพ รอมดวยพระสงฆส าวกเปน สรณะตลอดชีวิต ในเวลาส้นิ สดุ แหง การถวายมหาทาน พระพทุ ธองคทรงทําการอนุโมทนา แลว ไดพ ยากรณว า ในกปั ที่ ๓๑ นบัแตกปั น้ีไป พระเจาสุทศั นพระองคน ี้ จักไดเ ปน พระพุทธเจาในโลกพระองคไ ดฟ งพทุ ธพยากรณน ั้นแลว กย็ ังจิตใหเ ลือ่ มใสอยางยิง่ เม่อื จะยงั ประโยชนนนั้ ใหส ําเรจ็ จงึไดอธษิ ฐานวัตรในการบําเพ็ญบารมี ๑๐ทัศใหย ่งิ ขน้ึ ไป ทรงบริจาคราชสมบตั ทิ ัง้ หมดไวใ นพระพุทธศาสนาของพระองค แลวทรงผนวชในสาํ นักของพระพุทธเจา ทรงยงั พระศาสนาของพระชนิเจาพระองคน ้ใี หงดงามแลว ทรงเปน ผไู มประมาทเจรญิ พรหมวหิ ารภาวนา จนไดส าํ เรจ็ อภญิ ญา มีฌานไมเสอื่ ม พอสน้ิ อายขุ ยั แลว ไดไปบงั เกดิ ในพรหมโลก25.พระสมั มาสัมพุทธเจาพระนามวา พระกกสุ ันโธพทุ ธเจาทรงเสดจ็ อุบตั ิในตระกลู พราหมณ ในพระนตรเขมวดี พราหมณน ามวาอัคคทิ ัตต เปน พระพทุ ธบดิ านางวิสาขาพราหมณี เปนพระพุทธมารดา พระองคทรงมีปราสาทอันประเสรฐิ ๓ หลัง ชอ่ื กามวัฑฒะกามสุทธิ และรตวิ ฑั ฒนะ ทรงมีพระมเหสพี ระนามวา โรปน พี ราหมณี ทรงมพี ระโอรสพระนามวา อดุ รทรงมนี างสนมนารกี าํ นลั ใน ๓ หมน่ื นางทรงครองฆราวาสวิสัยอยู ๔ พนั ป เสด็จออกผนวชดวย รถราชยาน ทรงทําความเพยี รอยู ๘ เดอื นจงึ สําเร็จพระอนตุ ตรสมั มาสมั โพธยิ าน ณ ควงไมส ริ ีสะ (ตน

ซกึ )ทรงตรัสรูแลว ประทบั อยทู ี่ใตโพธพิ ฤกษ ไดทรงประกาศพระธรรมจกั รอนั ยอดเย่ยี มที่ ปา อสิ ปิ ตนมฤคทายวนั ใกล ลัมกลิ นคร ทรงมีการตรัสรูธ รรมคร้ังใหญ ๆ ๓ คร้ัง คอืครงั้ ท่ี ๑ ไดม แี กสตั ว ๔ หมนื่ โกฏิ เมื่อคราวทพ่ี ระองคเ สดจ็ ไปแสดงธรรมโปรดภิกษุ ๔ หมื่นรูปทบ่ี วชตามพระองคแ ลว ยงั ภกิ ษเุ หลานนั้ ใหบรรลพุ ระอรหันตครั้งที่ ๒ ไดมแี กส ัตว ๓ หมืน่ โกฏิ เม่ือคราวทพี่ ระองคทรงทาํ ยมกปาฏิหาริย เพอื่ ยาํ่ ยคี วามมวั เมา และมานะของพวกเดยี รถยี  ณ โคนตน มหาสาละ ใกลป ระตูกณั ณกชุ ชนครครัง้ ที่ ๓ ไดม แี กส ัตวหาประมาณมไิ ด เมื่อคราวทีพ่ ระองคเ สดจ็ ไปแสดงธรรมโปรด นรเทพยักษ ซ่งึอาศยั อยูท่ีเทวาลยั แหง หนง่ึ ใกลเ ขมวดนี คร แลวประกาศจตรุ ารยิ สจั แกมหาชน ทรงมกี ารประชุมพระสงฆส าวกขณี าสพ ผูปราศจากมลทนิ ผูส งบ ผูคงท่ี ครัง้ เดียวเทานนั้ มีพระสงฆส าวกขณี าสพ ๔หมื่นรปู เม่ือคราวทพี่ ระองคเสดจ็ ไปประกาศพระธรรมจกั ร แกภกิ ษุผทู บ่ี วชตามพระองค ในปาอิสปิ ตนมฤคทายวนั ใกลมกิลนคร จนสําเรจ็ พระอรหนั ตท ุกรปู แลวทรงแสดงโอวาทปาฏโิ มกขแ กพ ระสงฆสาวกขณี าสพ ในวนั เพญ็ เดอื นมาฆมาส พระองคท รงมีพระวธิ ูรเถระ และพระสญั ชีวเถระ เปน คูพ ระอัครสาวกช้นั เลิศ ทรงมพี ระพทุ ธชิ เถระ เปน พทุ ธอปุ ฏ ฐาก ทรงมพี ระสามาเถรี และพระจมั ปาเถรี เปนคูพ ระอคั รสาวกิ าชน้ั เลิศ ทรงมอี ัจจคุ คคอบุ าสกและสมุ นอบุ าสกเปนคอู คั รอุบาสกชนั้ เลิศ ทรงมีนนั ทาอบุ าสกิ า และสนุ ันทาอบุ าสิกา เปนคอู คั รอบุ าสิกาช้ันเลิศ พระองคทรงมีพระวรกายสูง ๔๐ ศอก ทรงมีพระรศั มสี ที อง แผซ า นออกจากพระวรกายของพระองค สวา งไสวไปได ๑๐ โยชนโดยรอบ ทรงมีพระชนมายุ ๔ หม่ืนป เสด็จดับขนั ธปรนิ ิพพาน พรอ มดว ยพระสงฆสาวกขณี าสพทั้งหลายที่ เขมารามวิหารพระสถูปของพระองค สูงจรดฟาประมาณคาวตุ หน่งึ ประดิษฐานอยู ณ เขมารามวิหาร พระศาสนาของพระองคด ํารงอยู ๔ หมนื่ ป แลวไดอนั ตรธานหายไปพุทธพยากรณ ในกาลแหง พระสมั มาสัมพทุ ธเจาพระนามวา กกุสันธะพระองคน้ีพระสมั มาสมั พทุ ธเจา ของเราทงั้ หลาย ไดเ สด็จอุบตั ใิ นตระกลู กษตั รยิ  ทรงเปน กษตั ริยพ ระนามวาเขมะ ในเขมวดนี คร ไดถ วายบาตร และจวี รเปนมหาทาน และถวายเภสชั ทุกอยา ง มียาหยอดตาเปนตน พรอ มดว ยสมณบริขารอยา งอ่นื อกี เปนจํานวนมาก แกพระภิกษสุ งฆ ซง่ึ มีพระพุทธเจา เปนประธานและไดฟงพระธรรมเทศนาของพระองค แลวมีพระหฤทยั เลื่อมใส ไดตัง้ มั่นอยูในสรณคมน และเบญจศลี อยางมน่ั คง ในเวลาสิ้นสดุ แหง การถวายมหาทาน พระพุทธองคท รงทําการอนุโมทนา แลว ไดพยากรณวา ในอนาคตกาล ในภัทรกัปนแ้ี ล พระเจาเขมราชพระองคน ีจ้ กั ไดเปน พระพุทธเจาในโลกพระองคไดฟ ง พุทธพยากรณน ัน้ แลว ก็ยงั จติ ใหเ ล่ือมใสอยางย่งิ เมือ่ จะยงั ประโยชนน นั้ ใหสาํ เรจ็ จงึไดอ ธษิ ฐานวตั รในการบาํ เพ็ญบารมี ๑๐ ทศั ใหย่ิงขนึ้ ไป ทรงบริจาคราชสมบตั ทิ ั้งหมดไวในพระพทุ ธศาสนาของพระพุทธองค แลว ทรงผนวชในสํานกั ของพระพทุ ธเจา ทรงยังพระศาสนาของพระชินเจา พระองคน ใ้ี หงดงามแลว ทรงเปน ผไู มประมาทเจรญิ พรหมวหิ ารภาวนา จนไดสาํ เรจ็อภญิ ญา มีฌานไมเส่ือม พอสน้ิ อายุขัย ไดไปบงั เกดิ ในพรหมโลก

26.พระพุทธเจาพระนามวา พระโกนาคมนะพทุ ธเจาทรงเสดจ็ อุบตั ิในตระกูลพราหมณใ น พระนครโสภวดี พราหมณนามวา ยัญญทตั เปน พระพทุ ธบิดานางอตุ ตราพราหมณี เปนพระพทุ ธมารดาพระองคทรงมปี ราสาทอันประเสรฐิ ๓ หลัง ชอื่ ดสุ ติ สนั ดสุ ติและสนั ตุฏฐะ ทรงมีพระมเหสพี ระนามวา รุจิคตั ตาพราหมณี ทรงมพี ระโอรสพระนามวา สตั ถวาหะทรงมีนางสนมนารกี ํานัลใน ๑ หมน่ื นางทรงครองฆราวาสวสิ ยั อยู ๓ พันป เสดจ็ ออกผนวช ดวยคชราชยาน มีผูบวชตดิ ตาม ๓ หมน่ื คน ทรงทําความเพียรอยู ๖ เดอื น จงึ สาํ เรจ็ พระอนตุ ตรสัมมาสัมโพธิญาณณ ควงไมอ ุทมุ พร ( ตนมะเด่อื )ทรงตรัสรูแลวประทบั อยทู โ่ี คนโพธพิ ฤกษน ัน้ ไดท รงประกาศพระธรรมจักรอันยอดเยี่ยม ทปี่ าอสิ ปิตนฤคทายวนั ใกลส ทุ ศั นน คร ทรงมีการตรสั รูธ รรมใหญ ๆ ๓ ครัง้ คือครง้ั ท่ี ๑ ไดมีแกสตั ว ๓ หมนื่ โกฏิ เมอื่ คราวท่ีพระองคเ สรจ็ ไปแสดงธรรมโปรดภกิ ษุ ๓ หมน่ื รูป ซึง่บวชตามพระองคแลว ยงั ภิกษุเหลานัน้ ใหบรรลุพระอรหันตครั้งท่ี ๒ ไดมีแกสัตว ๒ หมน่ื โกฏิ เมื่อคราวทพ่ี ระองคทรงทาํ ยมกปาฏหิ าริยเพ่อื ยา่ํ ยีความมวั เมา และมานะของพวกเดียรถีย ณ ท่ีโคนตน มหาสาละ ใกลป ระตสู ุนทรนครครั้งที่ ๓ ไดม แี กเ ทพดา ๑ หมนื่ โกฏิ เม่อื คราวที่พระองคเสดจ็ ไปแสดงพระอภธิ รรมโปรดพระพทุ ธมารดา ในดุสติ สวรรคทรงมีการประชุมพระสงฆสาวกขีณาสพ ผูปราศจากมลทิน ผสู งบ ผคู งท่ี คร้ังเดยี วเทานนั้ มีพระสงฆสาวกขีณาสพ ๓ หมื่นรูป เม่ือคราวทพี่ ระองคประทบั อยูท่ี สุรนิ ทวดีราชอุทยาน ใกลส ุรินทวดวี าร ทรงยังชนเหลา นนั้ ใหบวช แลว ทรงแสดงโอวาทปาฏโิ มกขแกพ ระสงฆส าวกขณี าสพเหลา นน้ั ในวันเพ็ญเดอื นมาฆมาสทรงมพี ระภยิ โยสเถระ และพระอดุ รเถระ เปน คพู ระอคั รสาวกชัน้ เลศิ ทรงมีพระโสตถิชเถระ เปนพทุ ธอุปฏฐาก

ทรงมีพระสมุ ทุ ทาเถรี และพระอตุ ตราเถรี เปนคพู ระอัครสาวิกาช้นั เลศิ ทรงมอี คุ คอบุ าสก และโสมเทพอุบาสก เปนคอู คั รอุบาสกชัน้เลิศ ทรงมสี ีวลาอบุ าสิกาและสามาอบุ าสกิ า เปน คคู ัครอุบาสกิ าชน้ั เลศิ พระองคท รงมีพระวรกายสูง ๓๐ ศอก ทรงมพี ระรศั มีแผซา นออกจากพระวรกายของพระองค สวางไสวไปไดโ ดยรอบทกุ เวลาทรงมพี ระชนมายุ ๓ หมืน่ป เสดจ็ ดบั ขนั ธปรนิ ิพพาน พรอมดวยพระสงฆส าวกขณี าสพท้งั หลายที่ ปพพตารามวิหาร พระธาตุของพระองค ไดกระจัดกระจายเปนสว น ๆ ไปในประเทศนนั้ ๆ พระศาสนาของพระองคด าํ รงอยู ๓หม่นื ป แลว ไดอ นั ตรธานไปพทุ ธพยากรณ ในกาลแหง พระสัมมาสัมพุทธเจา พระนามวาโกนาคมนะพระองคนี้พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ของเราท้ังหลาย ทรงเปน กษัตริยพระนามวา บรรพต ในมิถลิ านคร ไดถ วายมหาทานแกพ ระภิกษุสงฆซ ่ึงมพี ระพุทธเจา เปนประธานจนตลอดไตรมาส พอออกพรรษาปวารณาแลวไดถวายผาไหมทที่ ําในเมืองปต ตณุ ณะ ผาทท่ี ําในเมืองจนี ผา กมั พล ผา แพร ผา เปลือกไม ผาฝา ย ผาเนื้อละเอยี ด ฉลองพระบาทประดบั ทอง และสมณบรขิ ารอยา งอ่นื อีกเปน จาํ นวนมาก แกพ ระภิกษุสงฆเหลานน้ั แลวไดถ ึงพระองคพ รอมดวยพระสงฆส าวกเปนสรณะจนตลอดชวี ติ ในเวลาส้ินสดุ แหง การถวายมหาทาน พระพทุ ธองคทรงทาํ การอนุโมทนา แลว ไดพ ยากรณว า ในอนาคตกาลในภทั รกปั น้ีพระเจาบรรพตราชพระองคน้ี จกั ไดเ ปนพระพทุ ธเจาในโลกพระองคไ ดฟงพทุ ธพยากรณน ้ันแลว กย็ งั จิตใจใหเ ลอื่ มใสอยางยิง่ เมอ่ื จะยงั ประโยชนนน้ั ใหส ําเรจ็จึงไดอ ธษิ ฐานวตั รในการบาํ เพ็ญบารมี ๑๐ ทศั ใหยิง่ ข้นึ ไป ทรงบรจิ าคราชสมบัติทง้ั หมด ไวในพระพทุ ธศาสนาของพระองคแลวทรงผนวชในสาํ นักของพระพทุ ธเจา ทรงยงั พระศาสนาของพระชนิเจา พระองคน้ใี หง ดงามแลว ทรงเปน ผไู มประมาทเจรญิ พรหมวหิ ารภาวนา จนไดสําเรจ็ อภญิ ญา มีฌานไมเสอ่ื ม พอส้ินอายขุ ัย กไ็ ดไปบงั เกดิ ในพรหมโลก27.พระพุทธเจา พระนามวา พระกสั สปะพุทธเจา

เสด็จอบุ ัตใิ นตระกูลพราหมณ ในพระนครพาราณสี พราหมณน ามวา พรหมทตั เปนพระพทุ ธบิดา นางธนวดพี ราหมณี เปน พระพทุ ธมารดา พระองคท รงมีปราสาทอันประเสริฐ ๓ หลงั ชือ่ หงั สะ ยสะ และสิริจนั ทะ ทรงมีพระมเหสพี ระนามวา สุนันทาพราหมณี ทรงมพี ระโอสรพระนามวา วิชิตเสนทรงมนี างสนมนารกี ํานัลใน ๔ หมน่ื ๘ พันนาง ทรงครองฆราวาสวิสยั อยู ๒ พันป เสด็จออกผนวชดวย ปราสาทราชยาน มีผบู วชติดตามเปน จาํ นวนมากทรงทําความเพยี รอยู ๗ วนั จึงสําเร็จพระอนุตตรสมั มาสัมโพธญิ าณ ณ ควงไมน โิ ครธ ( ตน ไทร )พระองคค ร้ันทรงตรสั รแู ลว ประทับอยทู โ่ี คนโพธพิ ฤกษน นั้ ไดท รงประกาศพระธรรมจักรอนั ยอดเย่ยี มที่ ปา อสิ ิปตนมฤคทายวนั ใกลพ าราณสนี คร ทรงมีการตรัสรธู รรมคร้งั ทส่ี ําคัญๆคอื ครง้ั ที่ ๑ ไดมีแกส ัตว ๒ หม่ืนโกฏิ เม่อื คราวทพ่ี ระองคเสดจ็ เทย่ี วไปแสดงธรรมโปรดภิกษุทบ่ี วชตามพระองคท่ีปา อิสิปตนมฤคทายวนั ครง้ั ที่ ๒ไดมแี กสตั ว ๑ หม่ืนโกฏิ เมื่อคราวทีพ่ ระองคเ สด็จเทีย่ วจารกิ ไปแสดงโปรดมหาชนในชนบทตา งๆ ครง้ั ที่ ๓ ไดม ีแกส ัตว ๕ พันโกฏิ เมื่อคราวที่พระองคทรงทํายมกปาฏิหารยิ เพอ่ื ยาํ่ ยีความมัวเมาและมานะของพวกเดยี รถยี  ณ โคนตน ประดูใ กลประตูสนุ ทรนคร เมื่อคราวทีพ่ ระองคท รงทาํ ยมกปาฏหิ าริยแลว ประทบั นั่ง ณ เทวสภา ชือ่ สุธรรมา ในดาวดึงสภพ ทรงแสดงพระอภธิ รรมโปรดพระพุทธมารดา และเทพยดา ๓ พันโกฎิ อีกครั้งหนึ่งเมอ่ื คราวที่พระองคเ สด็จไปแสดงธรรมโปรดนรเทพยกั ษ การตรสั รธู รรมไดม แี กสัตวน บั จํานวนมิไดทรงมีการประชุมพระสงฆพระสาวกขีณาสพผปู ราศจากมลทิน ผูสงบ ผูคงท่ี คร้งั เดียวเทา นัน้ มีพระสงฆส าวกขณี าสพ ๒ หมื่นรูป เมอื่ คราวทีต่ สิ สะบุตรของปุโรหติ ในพระนครพาราณสี พรอมดว ยบริวารมาทูลขอบวช ในสาํ นกั ของพระองค แลวบําเพญ็ เพียร จนบรรลพุ ระอรหตั ทุกรปู ลําดบั นนั้พระองคทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข แกพระสงฆสาวกขีณาสพเหลานั้น ในวันเพ็ญเดอื นมาฆมาสพระองคท รงมพี ระติสสเถระ และพระภารทวาชเถระ เปนคูพระอัครสาวกช้นั เลศิ ทรงมีพระสัพพมติ รเถระ เปนพทุ ธอปุ ฏ ฐากทรงมพี ระอนุลาเถรี และพระอรุ ุเวลาเถรี เปน คูพระอคั รสาวิกาชั้นเลิศ ทรงมสี ุมงคลอบุ าสก และฆฏิการอบุ าสก เปน คอู คั รอบุ าสกชนั้ เลิศ ทรงมีวิชิตเสนาอบุ าสิกา และภทั ทาอุบาสิกา เปน คอู คั รอบุ าสิกาช้นั เลิศพระองคทรงมพี ระวรกายสูง ๒๐ ศอก ทรงมีพระรัศมแี ผซา นออกจากพระวรกาย สวา งไสว เหมอื นกบั พระจนั ทรท รงกลดทรงมพี ระชนมายุ ๒ หม่ืนป เสดจ็ ดบั ขนั ธปรนิ ิพาน พรอ มดว ยพระสงฆสาวกขีณาสพท้ังหลายที่ เสตพั ยารามวหิ ารพระสถูปของพระองคสงู ๑ โยชนประดิษฐานอยู ณ เสตัพยารามวหิ าร พระศาสนาของพระองคดาํ รงอยู ๒ หมนื่ ป แลวไดอันตรธานไปพุทธพยากรณ ในกาลแหง พระสมั มาสัมพุทธเจา พระนามวา กสั สปพระองคนี้พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ของเราท้ังหลาย ไดเ สดจ็ อุบตั เิ ปน มาณพช่ือ โชตปิ าล ในพระนครพาราณสี ซึ่งมพี ระเจา กกิ ีเปนบรมกษตั ริย เปน ผมู ชี ือ่ เสยี งในการทํานายลกั ษณะตา ง ๆ มีลักษณะพ้ืนดนิ และอากาศเปนตน เปนสหายกบั ฆฏิการอบุ าสก ไดฟง ธรรมกถาในสาํ นักของพระผูมีพระภาคเจา แลวมีจิตเลอ่ื มใสจงึ ทลู ขอบวชในสาํ นักของพระองค คร้นั บวชแลว กป็ รารภความเพียร เลาเรยี นพระไตรปฏ ก เปนผหู มดจดงดงามดว ยการปฏิบตั ิขอ วัตรใหญนอ ยทัง้ ปวง พระพุทธองคไ ดท รงเหน็ ความอศั จรรยน ัน้ แลวไ ดทรงพยากรณว า ในอนาคตกาล ในภัทรกัปนแ้ี ล โชติปาลภกิ ษุนี้ จักไดเ ปน พระพทุ ธเจาในโลกพระองคไดฟง พทุ ธพยากรณนั้นแลว ก็ยังจติ ใหเ ลือ่ มใสอยา งยิ่ง เมอื่ จะยงั ประโยชนนนั้ ใหสําเรจ็ จงึไดอธิษฐานวัตรในการบาํ เพ็ญบารมี ๑๐ ทัศใหยิ่งขน้ึ ไป ทรงทาํ กิจท่บี คุ คลอืน่ ทาํ ไดย ากทกุ อยางเพราะเหตุแหงพระโพธิญาณอยา งเดยี ว ทรงยงั พระศาสนาของพระชนิ เจาพระองคน ี้ใหง ดงามแลวทรงเปนผูไมป ระมาท เจรญิ พรหมวิหารภาวนา จนไดสาํ เรจ็ อภิญญา มฌี านไมเ ลื่อม พอสน้ิ อายขุ ัย ก็ไดไ ปบงั เกดิ ในพรหมโลก

28.พระพุทธเจา พระนามวา พระโคตมะพทุ ธเจาเสด็จอบุ ตั ิในตระกูลกษัตรยิ  ในกบิลพัสดนุ ครพระบรมกษัตริยพระนามวา สุทโธทนะ เปน พระพุทธบิดา พระนางสิริมหามายาราชเทวี เปนพระพุทธมารดา พระองคพ อประสตู ิได ๕ วนั พระประยรู ญาติเชิญพราหมณ ๑๐๘ คนมาทาํ นายพระลกั ษณะและเฉลมิ พระนามวาสิทธัตถะ พอประสูตไิ ด ๗ วันพระมารดาก็ทิวงคตพระชนมายุได ๑๖ พรรษา ทรงมปี ราสาทอันประเสริฐ ๓ หลงั ช่อื สุจนั ทะ โกกนทุ และโกญจะทรงมีพระมเหสพี ระนามวา ยโสธรา หรือพมิ พา พระโอรสพระนามวา ราหลุทรงมพี ระสนมนารกี าํ นลั ใน ๔ หมน่ื นางทรงครองฆราวาสวสิ ัยอยู ๒๙ ปเสด็จออกผนวชดวย พระยามา กัณฐกราชยาน มนี ายฉันนะ ตามเสดจ็ทรงบําเพ็ญเพียรดว ยการทําทุกกรกิรยิ าอยู ๖ ปสําเรจ็ พระอนตุ ตรสัมมาสัมโพธญิ าณ ณ ควงไมอสั สตั ถพฤกษ ( ตนโพธ์ิ )พระองคค ร้ันทรงตรสั รแู ลว ทรงยบั ยงั่ อยทู โี่ คนโพธพิ ฤกษน นั้ ไดทรงประกาศพระธรรมจกั รอนั ยอดเยี่ยมที่ ปาอสิ ิปตนมฤคทายวัน แขวงเมอื งพาราณสี ทรงมีการตรสั รธู รรมครงั้ ใหญ ๆ ๓ ครั้ง คอื

ครง้ั ท่ี ๑ มีแกพ รหม ๑๘ โกฏิ เมอื่ คราวทีพ่ ระองคเสดจ็ ไปแสดงธรรมโปรดภกิ ษปญ จวัคคยี  ทปี่ า อสิ ิปตนมฤคทายวันแลวทรงยงั ทา นเหลา นน้ั ใหบ รรลพุ ระอรหตั ทุกรปูคร้งั ท่ี ๒ ไดม แี กส ัตวน บั จํานวนมไิ ด เมื่อคราวทพี่ ระองคเสด็จไปแสดงธรรมแกเ ทพดา และมนุษยท้ังหลายคร้ังท่ี ๓ ไดมแี กสัตวน บั จํานวนมไิ ด เมอื่ คราวท่ีพระองคทรงแสดงราหุโลวาทสตู รโปรดพระราหลุ ผูเปน พระโอรสของพระองคทรงมกี ารประชมุ พระสงฆส าวกขีณาสพ ผปู ราศจากมลทนิ ผูสงบ ผูคงที่ ครงั้ เดยี วเทานนั้ มพี ระสงฆสาวกขีณาสพ ๑,๒๕๐ รปู ผูท่ีบวชดวยเอหภิ กิ ขลุ ปุ สมั บทา ซ่ึงไดม าประชุมกันโดยมไิ ดน ัดหมาย แลวทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกขแ กท านเหลาน้นั ในวันเพ็ญเดอื นมาฆมาสทรงมีพระโคลติ เถระ และพระอปุ ติลสเถระ เปนคพู ระอคั รสาวกช้ันเลศิทรงมพี ระอานนทเถระ เปน พทุ ธอปุ ฏฐากทรงมพี ระเขมาเถรี และพระอบุ ลวรรณาเถรี เปน คพู ระอัครสาวิกาชั้นเลิศทรงมีจติ ตอบุ าสก และหตั ถกอบุ าสก ชาวเมอื งอาฬวี เปน คอู คั รอุบาสิกชั้นเลศิทรงมีนันทมารดาอุบาสิกา และอตุ ตราอบุ าสิกา เปนคูอ คั รอุบาสิกาชัน้ เลศิพระองคท รงมพี ระวรกายสงู ๑๖ ศอกทรงมีพระรัศมี แผซานออกจากพระวรกายของพระองค สวางไสวไปไดโ ดยรอบดา น ๆ ละ ๑ วาทรงมพี ระชนมายุ ๘๐ ปเสด็จดับขันธปรินิพพาน พรอมดวยพระสงฆสาวกขีณาสพท้ังหลาย ทีส่ าลวโนทยาน ระหวา งนางรังทงั้คู ณ เมอื งกุสินารา ณ วนั เพญ็ เดือนวิสาขมาสพระธาตทุ ้ังหลายของพระองคกระจดั กระจายเปนสว น ๆ ไปในประเทศนนั้พระศาสนาของพระองคจ กั ดาํ รงอยู ๕,๐๐๐ ป แลวกอ็ ันตรธานไปหลังจากท่ีพระศาสนาของพระองคอันตรธานไปแลว เมือ่ มนุษยุทั้งหลายมอี ายุ ๘๐,๐๐๐ ป แลว ลดลงโดยลาํ ดบั จนเกดิ มามีอายเุ หลือเพียงแค ๑๐ ป แลวเพ่มิ ข้นึ อกี จนมอี ายถุ ึง ๑ อสงไขย แลวลดลงอีกจนมอี ายเุ หลอื เพียง ๘๐,๐๐๐ ป สมัยนั้นพระสัมมาสัมพุทธเจา พระนามวา เมตตไตรย จักเสด็จอุบตั ิขนึ้ในโลกในภทั รกัปน้ีพระสมั มาสัมพทุ ธเจา พระนามวา โคดม ผูทรงมีพระคุณอันประเสรฐิ ผูทรงมพี ระปญ ญามาก ผทู รงอนุเคราะหเ หลา สรรพสัตวไดเ สด็จดบั ขนั ธปปรนิ ิพพานแลวที่สา ลวโนทยาน ระหวา งนางรังทงั้ คู ณเมืองกุสนิ ารา ณ วนั เพญ็ เดอื นวิสาขมาส และวนั นี้ เปน วนั ทเ่ี หตกุ ารณณท ้งั ๓ ตรงกัน คอื ประสตู ิตรสั รู ปรนิ พิ พาน เพราะเหตนุ นั้ ในวนั น้ีพทุ ธศาสนิกชนจึงกาํ หนดใหเ ปน วันวสิ าขบชู า เพ่ือทําการบชู าพระพุทธเจา สว นพระธาตุทัง้ หลายของพระองคก ระจัดกระจายเปน สวนๆไปในประเทศน้ัน ๆการแจกพระบรมสารรี กิ ธาตุพระโคดมพุทธเจาพระมหาโคดมชินเจาผูประเสรฐิ เสด็จดบั ขนั ธปรินิพพาน ณ เมอื งกุสนิ ารา พระบรมสารีริกธาตุของพระองค กระจดั กระจายไปในทนี่ นั้ ๆ พระสถปู ที่บรรจพุ ระบรมสารรี ิกธาตมุ ี ๘ แหงพระบรมสารีริกธาตสุ ว นหนงึ่ พระเจา อชาตศตั รนู ําไปไวใน พระนครราชคฤห

๑. อยใู น พระนครเวสาลี๒. อยูใน พระนครกบิลพสั ดุ๓. อยูใ น พระนครอัลลกัปปะ๔.สวนหนง่ึ อยูใ น รามคาม๕. อยใู น พระนครเวฏฐทปี กะ๖. อยูท่ี เจามลั ละ ในพระนครปาวา๗. อยทู ่ี เจามัลละ ในพระนครกสุ ินารา๘. ฝา ยโทณพราหมณ ผแู จกพระบรมสารีรกิ ธาตุ ไดนําเอาทะนานทองทต่ี วงพระธาตไุ ป แลวสรางพระสถูปบรรจุไว๙. กษตั รยิ โ มริยะผมู ีพระทยั ยินดี ไดน าํ เอาพระองั คารธาตไุ ป แลว สรา งพระสถูปบรรจไุ วตุมพเจดยี พระอังคารสถูปเปนแหงท่ี ๑๐ ประดิษฐานอยูในกาลน้ันพระธาตุ ๗ องค คือ พระอณุ หิศ ( กรอบหนา ) ๑ พระทาฐา ( พระเข้ยี วแกว ) ๔ พระรากขวญั ( ไหปลารา ) ๒ ไมกระจัดกระจาย สวนพระบรมสารริ กิ ธาตทุ ่เี หลือ กระจดั กระจายไป พระบรมสารีริกธาตุขนาดใหญ ทข่ี นาดเทาเมล็ดถ่วั เขยี ว มีสเี หมอื นทองคํา มี ๕ ทะนาน ขนาดกลาง มขี นาดเทาเมลด็ขา วสารหัก มสี เี หมอื นแกวมุกดามี ๕ ทะนาน ขนาดเลก็ เทา เมลด็ พันธผ กั กาด มสี ขี าวเหมอื นดอกมะลิมี ๖ ทะนาน29.พระพุทธเจาพระนามวา พระศรอี รยิ เมตไตรยพุทธเจา ( พระอนาคตวงศ )

พระศรอี าริยเมตไตรย (พระอชติ เถระ)สมเดจ็ พระสรรเพช็ ญพุทธเจา เสด็จอาศัยใกลกรงุ สาวตั ถีมหานคร วสนฺโต เมอ่ื สมเด็จพระชนิ วร ผทู รงญาณสําราญพระอิรยิ าบถ เขาพรรษาอยใู นบพุ พาราม อันพระวิสาขา สรางถวายส้ินทรัพย ๒๗ โกฏิครง้ั นน้ั พระองคท รงปรารภซ่ึงพระอชติ เถระ ผหู นอ บรมพุทธางกูรอริยเมตไตรยเจา ใหเ ปน เหตุ พระโลกเชษฐจ ึงตรัสพระธรรมเทศนา สาํ แดงซึ่งพระโพธสิ ตั วท ง้ั ๑๐ องค อันจะมาตรสั เปน องคส มเดจ็พระพุทธเจา ในอนาคตกาล คร้ังนน้ัพระธรรมเสนาบดสี ารบี ตุ รเถรเจา จึงกราบทลู อาราธนา พระองคก็นาํ มาซึ่งอดตี นทิ านแหงสมเด็จพระพุทธเจาท้งั ๑๐ พระองค ทจี่ ะลงมาตรสั ในอนาคตกาลเบ้อื งหนาตอ ไป เปนใจความวาเมอื่ ศาสนาพระตถาคตครบ ๕๐๐๐ ปแ ลว ฝงู สัตวก็มอี ายถุ อยลง คงอยู ๑๐ ปเ ปน อายุขัย คร้ังนนั้ แลจะบงั เกดิ มหาภยั เปนอนั มาก มสี ัตถันตะระกปั มนุษยท ้ังหลายจะวุน วายเปน โกลาหล เกดิ รบพงุ ฆาฟนซึ่งกัน และกนั จะจับไม และใบหญา กก็ ลบั กลายเปน หอก ดาบ แหลน หลาว อาวธุ นอ ยใหญ ไลท ่มิแทงกนั ถึงซง่ึ ความฉบิ หายเปน อนั มาก ฝงู มนุษยท้ังหลายทมี่ ีปญ ญา ก็หนไี ปซกุ ซอ นตวั อยใู นซอกหวย หบุ เขา เมือ่ พน ๗ วนั ลวงไปแลว มนุษยท้งั หลายทเี่ รน ซอ นอยูน น้ั เห็นสงบ สงดั เสียงคน ก็ออกมาจากทซี่ อนเรน คร้ันเหน็ ซง่ึ กัน และกัน กม็ คี วามสงสารรกั ใครเ ปน อนั มาก เขา สวมสอดกอดรัดรอ งไหก นั ไปมา บงั เกดิ มีความเมตตา กรณุ ากนั มากขนึ้ ไป ครนั้ ตง้ั อยใู นเมตตาพรหมวิหาร แลว ก็อุตสาหะรักษาศีล ๕ จาํ เรญิ กรรมฐานภาวนาวา อนั วา รา งกายของอาตมานี้ หาจริงมิได เปนกองแหงทุกขฝา ยเดยี ว หาสัญญาสําคญั ม่ันหมายมไิ ด ดวยกายอาตมาไมม แี กนสาร เม่อื มนษุ ยทง้ั หลาย ปลงสัญญาเหน็ ในกระแส พระกรรมฐานภาวนาดงั นเี้ นืองๆ อายุของมนุษยท้ังหลายก็วฒั นาจาํ เริญขนึ้ ไป ที่มอี ายุ ๑๐ ปเ ปน อายขุ ยั นนั้ คอ ยทวขี ึ้นไปถึง ๒๐ ปเ ปน อายุขัย คอยทวีข้นึ ไปทุกชนั้ ทุกชน้ั จนอายไุ ดรอย พัน หมน่ื แสน โกฏิ จนถงึ อสงไขยหนึ่ง ครน้ั นานไปเหน็ วา ไมร จู กั ความตายแลว ก็มคี วามประมาท มิไดปลงใจลงในกอง ทกุ ฺขํ อนิจจฺ ํ อนตตฺ า อายุกถ็ อยนอ ยลงมาทกุ ที จนถึง ๘ หมืน่ ป ฝนก็ตกเปน ฤดู คอื ๕ วันตก ๑๐ วนั ตก ในชมพูทวีปทง้ั ปวงมีพ้ืนแผนดนิ ราบคาบสมา่ํ เสมอเปน อันดีครง้ั น้ัน กรุงพาราณสเี ปลี่ยนนาม ช่ือวา เกตมุ มะดี โดยยาวได ๑๖ โยชน โดยกวางได ๑ โยชน มไี มกลั ปพฤกษเกดิ ทง้ั ๔ ประตูเมือง มแี กว ๗ ประการ ประกอบเปน กาํ แพงแกว ๗ ช้นั โดยรอบพระนครครั้งนั้น มหานฬกาลเทวบตุ ร ก็จุติลงมาเกิดเปน สมเดจ็ บรมจักรพรรตราธริ าช ทรงพระนามวา พระยาสงั ขจกั ร เสวยศริ ริ าชสมบัติ ในเกตมุ มะดีมหานคร ในทา มกลางเมอื งนน้ั มปี รางคปราสาททองอนัแลวไปดวยแกว ๗ ประการ ผดุ ขนึ้ มาแตม หาคงคา ลอยมายงั นภาดลอากาศเวหา มาตง้ั อยูใ นทามกลางพระนคร ปรางคป ราสาทนี้ แตกาลกอ นเปน ปรางคป ราสาทแหง สมเด็จพระเจามหาปะนาทคร้นั สิ้นบญุ พระเจา มหาปะนาทแลว ปรางคป ราสาทนน้ั ก็จมลงไปในคงคา เม่ือสมเด็จบรมจักรจอมทวีปผูทรงพระนามวา พระยาสังขจกั ร ไดเ สวยราชสมบตั ใิ นเกตมุ มะดนี น้ั ปรางคปราสาทก็ผดุ ขน้ึ มาแตม หาคงคา ดว ยอานภุ าพแหงบรมจักร ประดับไปดว ยหมพู ระสนมแสนสาวสุรางคท ง้ั หลายประมาณ๘ หมน่ื ๔ พัน พระองคม ีพระราชโอรสประมาณ พนั พระองค พระราชโอรสผใู หญนน้ั ทรงพระนามวาอชิตราชกุมาร เจา อชิตราชกมุ ารนั้น เปน ปรนิ ายกแกว แหง สมเด็จพระราชบดิ า ผูเปนพระยาบรมสังขจักร อันบริบรู ณไปดว ยแกว ๗ ประการ คือ จักรแกว นางแกว แกวมณโี ชติ ชางแกว มา แกว คฤหบดีแกว ปรนิ ายกแกว อนั วา สมบัตบิ รมจักรนน้ั ยอ มมีทุกสง่ิ ทกุ ประการ เปน ที่เกษมสานตย ง่ิ นกั เหลือทจี่ ะพรรณนาในกาลนัน้ฝา ยวา มหาปโุ รหติ ผใู หญข อง สมเดจ็ พระเจา สงั ขจกั รน้ัน เปนมหาพราหมณ ประกอบไปดว ยอิสรยิ ยศเปนอันมาก หาผจู ะเปรียบเสมอมไิ ด มนี ามปรากฏวา สตุ พราหมณ นางพราหมณีผเู ปน ภรรยานัน้ มีนามวา นางพราหมณวดีในกาลนัน้ สมเดจ็ พระบรมโพธสิ ัตว พระศรอี าริยเมตไตรยเจา รบั อาราธนานิมนตแหง ฝงู เทพยดาทั้งหลาย กจ็ ตุ ลิ งมาจากสวรรคเทวโลกลงมาถือเอาปฏสิ นธใิ นครรภ แหง นางพราหมณวดี ภรรยาแหง มหาปโุ รหติ พราหมณผูใหญ ในวันบณั ณสีอุโบสถ เพญ็ เดือน ๘ ขนึ้ ๑๕ ค่ํา เวลาปจจสุ สมยั ใกลรุง พรอมดวยอัศจรรยทง้ั หลาย ๑๒ ประการเทพยดาพากันกระทาํ สกั การบชู า ดังหาฝนตกลงในกลางอากาศ

แลวก็มีปรางคป ราสาททง้ั ๓ ผดุ ขึ้นมา ช่ือวา ศริ ิวฒั นะ สิทธัตถะ และจันทกะพระสนมประมาณ ๗ แสนสมเด็จพระอัครมเหสแี หง ทรงพระนามวา พระจนั ทมุขี พระราชโอรสทรงพระนามวา พราหมณวัฒนกมุ ารพระองคมีพระชนมได ๘ หมน่ื ปแลวจึงเสด็จขึ้นสู รถแกว อนั เปน ทพิ ยว ิมานมีศิริหาเสมอมไิ ด เสด็จไปประพาสอุทยานในขณะนน้ั อันวาปรางคป ราสาทแกวซงึ่ ทรงพระสาํ ราญยับย้งั อยูนน้ั ก็ลอยไปในอากาศเวหา พรอ มท้งัพระราชโอรส และหมูนิกรอนงค นางกลั ยาท้งั หลาย ก็ไปกับปรางคปราสาทนน้ัคร้งั นั้นเปรียบประดจุ ดงั วา พระยาสวุ รรณราชหงสท องอันบนิ ไปในอากาศเวหา ฝา ยฝงู เทพยดาทั้งหลายในหม่ืนจกั รวาล ก็ชวนกันถอื เคร่อื งสกั การบชู า เหาะตามกนั มากระทาํ สกั การบูชาในอากาศเวหา แนนเนอ่ื งกนั มาเปนอเนกอสงไขย ทัง้ ทาวพระยามหากษตั รยิ ทัง้ หลาย ๘ หมื่น ๔ พนั พระนครก็ดี และชาวนคิ มประจันตประเทศ ชนบททั้งหลายกด็ ี กช็ วนกันมากระทําสกั การบชู าดว ยดอกไม และของหอม มปี ระการตา ง ๆ เต็มเดียรดาษกลาดเกลื่อนไปทั้งชมพูทวปี เหลา พวกอสูรทัง้ หลาย กเ็ ขาแวดลอมพิทกั ษร กั ษาปรางคป ราสาทฯ ฝายพระยานาคราชน้ัน กระทาํ สักการบูชาดว ยแกว มณี พระยาสุวรรณราชปก ษี กระทําสักการบชู าดว ยแกว อนั เปนเครือ่ งประดบั ตน พระยาคนธรรพทัง้ หลายนนั้กระทาํ สกั การ บชู า ดวยเคร่ืองทพิ ยด ุริยางค ฟอ นราํ มีประการตา ง ๆเมือ่ องคสมเด็จพระบรมโพธิสัตวศ รอี าริยเมตไตรยเจา เสดจ็ ออกบรรพชานนั้ ฝูงเทพยดา อนิ ทรพรหม ยม ยกั ษ และ มนุษย นาค ครุฑ คนธรรพทง้ั หลาย กระทําสักการบชู า ทง้ั พระยาบรมจักรพรรตราธริ าชเจาผปู ระเสริฐ กพ็ รอมดวยแสนสาวสนมในทงั้ ปวง และโยธาหาญ หมจู ตรุ งคอ งคพยุหะเสนาอเนกนบั มไิ ด เสด็จไปทใ่ี กลแ หง สมเด็จพระบรมโพธิสัตวครงั้ นัน้ มหาชนท้งั หลายทั้งปวง มีความปรารถนาจะทรงบรรพชา แลวกล็ อยไปในอากาศกบั ดวยพระบรมโพธสิ ตั วเ จา ดวยเดชานภุ าพแหง บรมจักร และอานุภาพแหง พระศรอี าริยเมตไตรยบรมโพธิสัตวน้ันครน้ั เสดจ็ ถงึ ควงไมพ ระศรรี ัตนมหาโพธ์ิ คอื ไมกากะทงิ แลว ปรางคป ราสาทแกว กเ็ ลอ่ื นลอยลงจากอากาศใกลในทป่ี รมิ ณฑลไมมหาโพธนิ ั้น ฝา ยทาวมหาพรหมก็เชิญซ่ึงพานผา กาสาวพัสตร กับเคร่อื งบรขิ ารทงั้ ๘ นอ มเขาไปถวายสมเดจ็ พระบรมโพธิสัตว แลว พระองคจึงชักเอาพระแสงดาบแกว ตดัพระเกศเกลา ใหขาด แลว กโ็ ยนขน้ึ ไปในอากาศเวหา ถือเคร่ืองบรขิ ารท้งั ๘ ประการ ทรงเพศบรรพชาเสรจ็ แลว สวนวา บริวารทง้ั หลายท้งั ปวงนนั้ ก็ชวนกนั บรรพชา บวชตามสมเดจ็ พระโพธิสตั วเ จา เปนอนัมาก ฝา ยพระมหาบุรษุ ราช องคพระศรอี ารยิ เมตไตรยเจา นั้น กระทําความเพียรอยูทีใ่ กลพระศรมี หาโพธสิ ้ินประมาณ ๗ วันในเม่ือเวลาเยน็ พระองคกเ็ สด็จเขา ไปสู ควงไมพ ระมหาโพธิ ข้นึ ทรงนงั่ เหนอื รัตนอปราชิตบัลลงั คพระทีน่ ง่ั แกว ทรงพระคํานึงระลึกถึง บพุ พชาติของพระองค ดว ยบุพเพนิวาสานุสตญิ าณ ทรงเห็นโดยลาํ ดับกนั ประจกั ษแ จงในปฐมยามฯครนั้ ลว งเขา มชั ฌิมยามทรงเห็นซ่งึ จุต-ิ ปฏสิ นธิ แหงสตั วทง้ั หลาย ดว ยทิพยจ กั ษญุ าณฯครัน้ ลว งไปในปจ ฉมิ ยามท่ีสดุ นน้ั พระองคพ ิจารณาซึง่ ปจ จัยการ อนั ประกอบไปดวยองค ๒ ประการตามกระแสพระปฏิจจสมุปบาทธรรม ดวยสามารถอนุโลม ตรัสรูตลอดกนั ในลําดบั นนั้ กไ็ ดสาํ เรจ็ แกพระปรมาภิเษกสมั โพธิญาณ ทรงพระนามวา อรหงั สมั มาสมั พทุ ธเจา เปนอาทิ ปรากฏเปนพระพทุ ธคณุ ทั่วโลกธาตุ เห็นพระนพิ พานอนั มิไดร แู ก รตู าย เปน ธรรมาภสิ มยั ใหบงั เกดิ แกฝ งู เทพยดาและมนุษยท งั้ หลาย ไดตรัสรูมรรค และผลพระองคม พี ระวรกายสูงได ๘๘ ศอก

พระองคใ หญก วางได ๒๕ ศอกพระบาทถึงพระชานุมณฑลมีประมาณ ๒๒ ศอกพระชานุมณฑลขน้ึ ไปถงึ พระนาภีประมาณ ๒๒ ศอกพระนาภีขน้ึ ไปถงึ พระรากขวัญท้ัง ๒ ประมาณ ๒๒ ศอกพระรากขวญั ข้ึนไปถึงพระเศยี รเกลา ท่ีสดุ ยอดพระอุณหสิเปลวพระพทุ ธรศั มนี ั้น ประมาณ ๒๒ ศอก เสมอกนั ทงั้ ๔ สวน พระรากขวญั ทง้ั ๒ แตละอนั นนั้ ยาวได๕ ศอกพระหัตถท้ัง ๒ ซา ย-ขวาน้ัน ยาวได ๔๐ ศอก ( เขา ใจวาความยาวจากหวั ไหลถ ึงปลายนิว้ มอื แตล ะขาง ยาวได ๔๐ ศอก )ในระหวางภายในแหง พระพาหาท้ัง ๒ ซาย-ขวา น้นั มีประมาณ ๒๕ ศอกพระอังคุลแี ตละอันยาวได ๕ ศอกฝาพระหตั ถแตละขางกวา งได ๕ ศอกพระศอโดยกลมรอบมีประมาณ ๕ ศอก โดยยาว ๕ ศอกพระโอษฐเบือ้ งบน เบ้ืองลาง กวาง ๑๐ ศอกเสมอกนัพระชิวหาอยภู ายในพระโอษฐยาว ๑๐ ศอกพระนาสกิ สูงยาวลงมาได ๗ ศอกดวงพระเนตรทัง้ ๒ โดยกวา งได ๗ ศอกแววพระเนตรท้ัง ๒ ที่ดํา กลม เปน ปรมิ ณฑลอยนู น้ั มปี ระมาณ ๕ ศอกพระขนงแตละขา ง ยาวได ๕ ศอกระหวางพระขนงทั้ง ๒ กวา งได ๔ ศอกพระกรรณท้งั ๒ แตล ะขาง ยาวได ๗ ศอกดวงพระพกั ตรน น้ั เปน ปริมณฑล กลมดงั ดวงพระจันทร เมือ่ วันเพญ็ มีประมาณกลมได ๒๕ ศอกพระอณุ หิสที่เวียนเปน ทักขณิ าวัฏรอบพระเศียร เปน เปลวพระพทุ ธรัศมขี ึน้ ไปนั้น โดยกลมรอบได ๒๕ศอกไมพระศรีรัตนมหาโพธิ ( ตน ไมก ากะทิง ) ทีเ่ ปน ไมศ รมี หาโพธนิ ้ัน มปี รมิ ณฑลไปได ๑๒๐ ศอกมีกิ่งทงั้ ๕ โดยรอบครอบนนั้ กไ็ ด ๑๒๐ ศอกแตตนขึ้นไปปลายสุดกง่ิ นนั้ ได ๒๔๐ ศอก โดยสงู โดยสะกดั เปนปรมิ ณฑลเหมอื นกนั มใี บสดเขียวอยูเปน นิจจกาลทรงดอก และเกสรหอมฟุงขจรมริ ูขาด เปรียบประดุจดอกปาริชาติ ในดาวดงึ สาสวรรคสมเดจ็ พระสัพพญั อู งคพระศรีอารยิ เมตไตรยเจา ทรงทวตั ตงิ สามหาปรุ ิสลักษณะ ประกอบไปดว ย

พระฉัพพรรณรังสี พระพทุ ธรศั มี ๖ ประการ สวางออกจากพระสรีรกายเปน อันงาม ประดจุ ดังทอ ธารสุวรรณ ธารานํ้าทองอนั ไหลหล่งั ออกมา เตม็ เปย มบริบรู ณไ ปดว ยสขุ ทกุ เมือ่ มีสติระลึกถึง พระพุทธคุณเปน อารมณเนือง ๆ ดว ย เดชานภุ าพพระพุทธคุณนนั้ มนุษยทงั้ หลายไดบ ริโภคซ่ึงโภชนาหาร แตเ นือ้ แหงขาวสาลี อนั บงั เกดิ มมี าเอง ไดป ระดับประดาสรีรกาย และผา นุง ผาหม เคร่ืองอาภรณตา ง ๆ แตตน ไมกัลปพฤกษ ประพฤตเิ ล้ียงชวี ติ เปนบรมสขุ ปางเมือ่ พระองคผ ูทรงสวสั ดิภาคเปน อนั งามทรงพระนามวา พระศรอี าริยเมตไตรยเจา ตรัสแสดง พระสัทธรรมเทศนา พระธัมมจกักัปปวัตตนสตู รน้ัน มนุษย และเทพยดาทงั้ หลายไดซ ่ึงธรรมาภิสมัย มรรค และผลธรรมวเิ ศษ ประมาณ๓ แสนโกฏิพระศรีอารยิ เมตไตรยเจา ทรงสรางพระบารมีมาส้ินกาลชา นานถงึ ๑๖ อสงไขยกบั แสนมหากัป มีศีลบารมี ทานบารมี เตม็ บริบูรณ กองพระบารมที งั้ หลาย ท่ีสาํ เรจ็ เปน องคพระสรรเพ็ชญพทุ ธเจา น้ันคอืพระบารมีของพระองคค รั้ง ๑ ปรากฏชัดเจน เปนปรมตั ถบารมี อนั ย่งิ ยอดกวาพระบารมีท้ังปวงสมเดจ็ พระพทุ ธเจาของเรา จึงนํามาซึง่ อดตี นิทาน แหง กองพระบารมี ของสมเด็จพระศรีอารยิเมตไตรย มาตรสั พระสทั ธรรมเทศนาแกพ ระสารบี ตุ รเถรเจา วา อตีเต กาเล ในกาลลว งลบั มาแลว ชานาน มอี งคส มเด็จพระพุทธเจา พระองคห นึ่งทรงพระนามวา พระสริ ิมติ ร ไดตรสั ในโลกพระศรอี ารยิ เมตไตรย ไดเ สวยศิรริ าชสมบตั ิ ในเมอื งอนิ ทปต ตม หานคร ทรงพระนามวา บรมสงั ขจักรมแี กว ๗ ประการ อยูมาในกาลวันหนึ่ง พระเจาสังขจักรเสด็จทรงน่ังอยภู ายใตเ ศวตฉัตร มีพระทยัปรารถนาวา ผใู ดมาบอกขาววา พระพุทธรตั นะพระธรรมรัตนะ พระสงั ฆรตั นะ บงั เกดิ มแี ลว พระองคจะสละศริ ริ าชสมบัติบรมจกั ร พระราชทานใหแกบุคคลผูน ้นั แลว พระองคก็จะเสดจ็ พระราชดําเนนิ ไปยงัองคส มเด็จพระพทุ ธเจาในกาลน้ัน ยังมีกลุ บุตรเข็ญใจผูหนึ่ง ไปบรรพชาเปน สามเณรอยใู นพระพุทธศาสนา ดวยมารดาของสามเณรเปนทาสทาสี อยใู นตระกูลหนึง่ สามเณรนน้ั คิดแสวงหาทรัพยจ ะไปใหแกม ารดา ใหพ นจากทาสทาสี จงึ เท่ียวไปโดยลําดบั จนถึง กรงุ อินทปตตม หานคร ฝูงมหาชนชาวพระนคร ไมร ูจกั วาสามเณรเปนอยา งไร ครัน้ เห็นเขา กส็ งสัยวา เปน มหายกั ษ ก็พากันจบั ไมไ ลท ุบตีสามเณรฯ สามเณรนั้นกก็ ลวั วิง่ หนมี หาชนเขา ไปจนถึงพระราชวัง ไปยนื อยตู รงพระพกั ตรข องพระองค พระองคจึงตรัสถามวา มาณพนม้ี ีนามช่ือใด เจา สามเณรกราบทลู วา อาตมภาพมีนามวา สามเณร จงึ ตรัสถามวาสามเณรนน้ั ดว ยเหตดุ ังฤา สามเณรจงึ ทูลวา ขาพเจา มีนามวา สามเณรนัน้ ดว ยเหตุวา ขา พเจา มไิ ดกระทําบาปในภายนอก แลว ตง้ั อยภู ายในแหง กศุ ล เหตดุ งั นัน้ จงึ มนี ามวา สามเณร พระองคก ท็ รงตรัสถามวา นามกรของทา นนนั้ บคุ คลผูใ ดใหแ กทา น สามเณรจงึ ทูลวา พระอาจารยของขาพเจาใหแกขา พเจา พระองคจงึ ตรสั ถามวา อาจารยข องทานนัน้ ชื่อดังฤา สามเณรจงึ ทูลวาอาจารยของอาตมามีนามวา ภกิ ษุ จงึ ทรงตรสั ถามตอไปวา พระอาจารยข องทานนนั้ มีนามวา ภิกษุนน้ั ดว ยเหตุดงั ฤาสามเณรจึงทูลวา อาจารยข องขาพเจาน้นั ช่อื รัตนะ เปนแกวอันหาคา มิไดครน้ั ทรงสดับวา พระสังฆรตั นะในพระพทุ ธศาสนา หาไดเปน อันยากยงิ่ นกั พระองคก ็มคี วามช่นื ชมยนิ ดี หาที่จะอุปมามิได คํานงึ อยูในพระราชหฤทยั วา จะเสด็จลงจากอาสนไ ปนมสั การเจา สามเณร ที่ใกลด ว ยความปติ กายของพระองคก ล็ อยไปตกลงตรงหนา เจา สามเณร เดชะทีพ่ ระองคมพี ระราชหฤทัยเล่ือมใสในพระสงั ฆรตั นะ ดอกประทุมชาติ กบ็ งั เกิดผดุ ขนึ้ รองรบั พระองคไวมไิ ดเ ปน อันตรายจงึ ถวายนมสั การเจา สามเณรโดยเบญจางคประดษิ ฐ แลวจึงตรสั ถามเจา สามเณรตอ ไปวา พระสงั ฆรตั นะอาจารยของทา นนนั้ บุคคลผูใดใหน ามกร เจาสามเณรกท็ ูลวา อาจารยของขา พเจานนั้ องคสมเด็จพระสัมมาสัมพทุ ธเจา ผูท รงนามวา พระสิริมิตรสพั พญั ู พระองคโ ปรดประทานใหนามวาพระสงั ฆรัตนะแกอ าจารยของขาพเจา เมอ่ื สมเด็จพระบรมโพธิสตั วผูท รงอุตสาหะในพระศาสนา ไดทรงฟงสามเณรออกวาจาวา องคพระสมั มาสมั พุทธเจาแลว พระองคก็ถงึ วิสญั ญภี าพลงอยูกบั ที่ คร้นัพระองคไดพระสติขน้ึ มา จงึ ตรสั ถามสามเณรอีกวา ดูกอ นเจาสามเณรผูเ จรญิ บดั น้อี งคส มเด็จพระพุทธเจา เสด็จยับย้งั อยใู นทด่ี งั ฤา สามเณรจึงทูลวา สมเด็จพระมหากรณุ าธคิ ุณเจา เสดจ็ ยบั ยง้ั อยูใน บพุ พารามวิหาร อันมอี ยใู นอุตตรทิศแตก รงุ อินทปต ตมหานคร นไี้ ปไกลกนั มปี ระมาณ ๑๖ โยชนไดท รงฟงสามเณรแจง ความวา สมเดจ็ พระพุทธเจา บงั เกดิ แลวในโลก จงึ ตรสั วา ดูกอนสามเณร องคสมเดจ็ พระสัพพญั ูเจา เสด็จอยใู นฐานทศิ ใด เราก็จะไปในประเทศทศิ นน้ั ฯ

สมเด็จพระเจาสงั ขจักรบรมบพติ รผปู ระเสริฐ หาความเออ้ื เฟอ ในศริ ริ าชสมบัติบรมจกั รของพระองคมไิ ด ดวยมพี ระทยั น้นั ผูกพนั อยใู นการทจ่ี ะได พบเหน็ องคส มเด็จพระพทุ ธเจาเปน ท่ียง่ิ อยา งอกุ ฤษฏ ก็กระทําการราชาภเิ ษก เจาสามเณรนั้น ใหสึกออกเสวยศิรริ าชสมบัตแิ ทนพระองค เปน พระยาอนัประเสริฐ ครน้ั กระทาํ การราชาภเิ ษก เจา สามเณรแลว กเ็ สด็จออกแตพระองคเ ดยี ว โดยอุตตราภิมุข มีพระทัยเฉพาะตอ อตุ ตรทิศ ตงั้ พระทยั ไปสู บุพพารามวหิ าร อนั เปนทป่ี ระทบั แหง องคส มเดจ็ พระสริ ิมิตรสัพพัญสู ัมมาสัมพทุ ธเจาสมเดจ็ บรมสงั ขจักรจอมทวีป เปน สขุ มาลชาติ พระสรีรกายนัน้ ละเอียดออนเปนอนั ดี เมอ่ื เสดจ็ พระราชดาํ เนินไปตามมรรคาหนทาง แตพ ระบาทเปลา เวลาวนั เดยี วพระบาททั้ง ๒ ขางกภ็ ินทนาการแตกออกจนพระโลหิตไหลตามฝา พระบาททัง้ ๒ เม่ือพระบาททงั้ ๒ ทําลาย จะเดินไปมิไดแ ลว ในกาลนนั้พระองคก็ลงน่งั คุกเขาคลานไปทลี ะนอ ยคอ ยคมนาการ ไปตามหนทางทเ่ี จา สามเณรชแ้ี จงบอกมานนั้จะไดละความเพียรเสยี หามิได คร้นั ลวงไปถึง ๔ วนั พระหัตถซา ย-ขวา และพระชงฆทั้ง ๒ ขางนน้ั ก็แตกชาํ้ โลหติ ไหลออกมา จะคลกุ คลานไปก็มไิ ด ใหเจบ็ ปวดแสนสาหสั เหน็ ขดั สนพระทยั นกั แลว ถึงกระนั้นพระองคจ ะไดค ิดทอ ถอย ยอนรอยกลบั คนื มาหามิได อาตมาตองไปใหถึงสาํ นักองคส มเดจ็ พระผูท รงพระภาคเจา ใหจงได ครนั้ พระองคคกุ คลานไปมิได แลว ก็ลงพังพาบไถลไปแตท ลี ะนอ ย ดว ยพระอรุ ะของพระองค ประกอบไปดวยทกุ ขเวทนาเหลอื ทจี่ ะอดกลนั้ พระองคยดึ หนวงเอา พระพทุ ธคณุ ของสมเดจ็ พระพทุ ธเจาเปน อารมณ ดวยพระเจตนาจะใครพ บเหน็ พระผเู ปน อธิบดอี ันใหญย ิง่แลว ก็ทรงอดกลัน้ ซ่งึ ทกุ ขเวทนานั้นเสีย หาเออ้ื เฟอ อาลยั ในรางกายของพระองคไมสมเดจ็ พระสิรมิ ิตรสัพพัญผู ูป ระเสรฐิ พระองคทรงพระมหากรุณา เล็งดูสัตวโ ลกทงั้ หลายดวยสพั พญั ตุ าญาณ กร็ ูแ จง เหน็ ดวยกาํ ลงั ความเพยี ร แหงบรมสังขจกั รนน้ั เปน อุกฤษฏย ่งิ แลว กม็ ิใชอนื่มิใชไ กล เปนหนอพทุ ธางกูร พทุ ธพงศอันเดียวกันกบั พระตถาคต สมควรทพ่ี ระตถาคตจกั เสดจ็ ไปสูท่ีใกลแหง บรมสงั ขจกั ร เมื่อพระองคทรงพระดาํ ริแลว ก็เสดจ็ พระพุทธดําเนนิ มาดวย พระศริ ิวิลาสเปนอนั งาม แลว พระองคก ระทาํ อทิ ธฤิ ทธิน์ ริ มติ พระบวรกายของพระองคใ หอ นั ตรธานสูญหายกลับกลายเปน มาณพหนมุ นอ ย ข้ึนขบั รถทวนมรรคามาเฉพาะหนาแหง สมเด็จบรม สังขจักรนน้ั แลวพระพทุ ธสัพพญั เู จา จึงรองถามไปวา ผูใดมานอนอยกู ลางทาง ขวางหนารถเรา จงหลกี ไปเสยี เราจะขบัรถไปฯ ฝา ยพระบรมโพธิสัตวจ ึงตรสั ตอบพระพุทธฎีกาวา ดูกอนนายสารถผี ขู ับรถ ทา นจะมาขบั เราไปใหพ น จากหนทางนน้ั ดว ยเหตใุ ดฤา ตัวเราผรู จู กั คณุ สมเด็จพระพทุ ธเจาเปนอารมณย ่ิงนกั ชอบแตน ายสารถจี ะยง้ั รถของทานใหห ลกี เราเสยี จึงจะสมควร ถาทานไมหลกี กใ็ หท านขบั รถไปเหนือหลงั เราเถดิซ่ึงจะใหเ ราหลกี นน้ั เราหาหลกี ไม แลว จึงมีพระพทุ ธฎีกาวา ถา ทา นจะไปยังสาํ นักพระพุทธเจา แลว จงมาข้ึนรถไปกบั เราเถิด เราจะพาทา นไปใหถงึ สํานักสมเด็จพระพทุ ธเจา ใหสมดังความปรารถนา พระจอมขัตติยาจงึ ตอบวา ถา ทา นเอน็ ดู กรุณาแกเรา เรากม็ ีความยินดี สาธุอนุโมทนาดวยทาน วาแลวหนอ พระพิชิตมารกอ็ ุตสาหะ ดาํ รงทรงพระกาย ขึน้ สรู ถแหงสมเดจ็ พระผมู พี ระภาคเจา สมเดจ็ พระผูมีพระภาคเจา กห็ ันหนา รถไปตามมรรคา พาพระยาสงั ขจักรไปครนั้ ถงึ กึง่ กลางมรรคาหนทางแลว สมเดจ็ พระอมรนิ ทราธริ าชกับองคด วงสุชาดา ผเู ปน อคั รมเหสนี ัน้นาํ เอาโภชนาหารอนั เปน ทิพย กบั ทง้ั นา้ํ ทิพยลงมา จาํ แลงเพศเปน บุรษุ ยืนอยตู รงหนารถ แลว รอ งวาดูกอ นนายสารถผี เู จรญิ เอย ทา นอยากขา ว น้าํ โภชนาหาร หรอื เราจะให เม่อื โกสยี อ มรนิ ทราธริ าชกบันางสุชาดากลาวดังน้ัน สมเด็จพระสัพพัญูเจา ซง่ึ แปลงเพศเปนนายสารถขี บั รถจงึ วา มาณพผูเจรญิบุรษทุพลภาพผูหน่ึงมาในรถดว ยเรา มคี วามลาํ บากเวทนานัก ทา นจะใหข าว นํ้าโภชนาหารแกเรากใ็ หเถดิ เราจะไดใ หแ กบ รุ ษุ ทุพลภาพน้ันบริโภค ทาวโกสียอ มรนิ ทร กบั นางสุชาดาก็ใหขา ว น้ําโภชนาหารอันเปน ทพิ ย แกองคสมเดจ็ พระมหาบุรุษสทั ธรรม สารถผี ปู ระเสริฐ พระองคก ป็ ระธานใหแกพระบรมโพธิสตั วบรมสังขจักรเสวยขา ว น้ําโภชนาหารอันเปน ทิพย ครน้ั พระองคเ สวยอมิ่ หนาํ สําเร็จแลว ดว ยเดชะขา ว น้าํ โภชนาหาร อันเปน ทิพย อปุ ทวโทมนสั ทกุ ขเวทนา ในสรรี กาย กอ็ ันตรธานหาย พระองคก็มสี รีรกายเปนสุขเสมอเหมอื นแตกอ นองคส มเด็จพระพุทธเจา กพ็ าพระยาสังขจกั ร ไปใกลบุพพารามวิหาร แลว พระองค ก็นสิ ที นาการนงั่ บนพระบวรพุทธอาสนในพระวหิ าร สวนสมเด็จพระบรมโพธสิ ัตว กเ็ สดจ็ ลงจากรถ เขา ไปสูบพุ พารามวิหาร ทอดพระเนตรแลไปไดทศั นาการ เห็นองคส มเด็จพระพุทธเจา ผูประกอบไปดว ย ทวัตติงสมหาบรุ ุษลกั ษณะ อสีตยานุพยัญชนะประดับ ทง้ั พระพุทะรัศมี อนั โอภาสสวา ง รงุ เรืองออกจากพระวรกายอนั เสดจ็ ทรงนง่ั อยูในที่นนั้ พระองคก ท็ รงวิสัญญีภาพลงตรงพระพกั ตรแหง สมเดจ็ พระผทู รงพระภาคดว ยความโสมนัสสาการ เกดิ ความปตยิ ินดหี าทส่ี ดุ มไิ ด สว นสมเด็จพระสัพพญั ูเจา จงึ มีพระพทุ ธฎีกาตรัสวา ดูกอนมหาบุรษุ ราชผูเ ปนอภชิ าตชายอันประเสรฐิ พระตถาคตเสดจ็ อยใู นทน่ี แี้ ลว

สมเด็จพระบรมสงั ขจักรก็ไดซ่ึงอัสสาสประสาท เกดิ ความยนิ ดชี ื่นชมกมเศยี รเกลา คลานเขา ไปในสํานักสมเดจ็ พระพุทธองคเ จา เสด็จนง่ั ยังทอ่ี นั สมควร แลวจึงยกพระกรขึ้นประนม บงั คมเหนอื ศโิ รตมกระทาํ อภิวาทนมสั การ กราบทลู วา ภนเฺ ต ภควา ขาแตสมเดจ็ พระพุทธองคเจา บัดน้ีขา พระบาทถึงสํานักพระองคเ จา แลว ขอจงทรงพระกรุณาเปนทีพ่ งึ่ แกขา พระพทุ ธเจา โปรดตรัสแสดงพระธรรมเทศนาอนั อุดม ใหขาพระบาทฟง ในกาลบัดน้ีสมเดจ็ พระชินศรี จึงตรัสพระสัทธรรมเทศนา โปรดแกพ ระยาสังขจักร เมือ่ พระองคไดท รงสดับพระสัทธรรม เทศนาบทหนึง่ สนิ้ เนือ้ ความลงแลว ก็ทูลหา มสมเดจ็ พระพทุ ธเจา วา ขอพระองคจงหยุดพระธรรมเทศนาเสยี เถดิ อยาทรงสาํ แดงตอ ไปเลย***มีปุจฉาวา เหตไุ ฉนพระเจาสงั ขจกั ร จึงทูลหา มสมเด็จพระพุทธเจา เสยี ดงั นี้ เดิมทีมพี ระทัยผูกพนัในพระพุทธ ศาสนา ระลึกถงึ ซึ่งคณุ พระพุทธเจา พระธรรมเจา พระสงั ฆเจาเปน อนั มาก ทรงสสู ละศิริราชสมบตั บิ รมจักร เสดจ็ มาดว ยความลําบากแทบถึงซ่งึ ชีวติ ครน้ั มาประสพพบพระภควนั ตบพติ รพระองคป ระทานธรรมเทศนา แลว หามเสียดว ยเหตปุ ระการใด***วิสชั นาวา สมเด็จบรมสังขจกั รทรงคิดเห็นวา ถาสมเดจ็ พระพทุ ธเจาโปรดประทานพระสัทธรรมเทศนาเปน อันมาก แลว พระองคก ็เสดจ็ มาแตพระองคเ ดยี วเปลี่ยวพระทัยนกั จะหาเครอ่ื งไทยธรรมอนัสมควรท่ีจะสักการบชู า ใหส มควรแกรสพระสทั ธรรมนัน้ หามไี ม บัดนเี้ ราไดสดบั รับรสพระธรรมเทศนาแตบ ทเดยี ว เครือ่ งสักการบชู าของอาตมานี้ มพิ อสมควรกันกับพระสทั ธรรมแลว พระองคทรงคดิ ดงั นี้จึงทรงหามสมเดจ็ พระพทุ ธเจา เสีย พระองคจ ึงกราบทลู วา ขาพระพุทธเจา เกลากระหมอ มฉนั ไดสดับฟง พระสทั ธรรมของพระองค ในกาลบัดนี้ พระองคทรงพระมหากรณุ า ตรัสพระสทั ธรรมเทศนาสําแดงพระนพิ พานอันเดียว เปน ท่สี ดุ พระสทั ธรรมอยแู ลวขาพระพุทธเจาจะตดั เศยี รเกลา อนั เปน ท่สี ดุ แหง สรรี กายแหงขาพเจา ออกกระทาํ สกั การบชู าพระสทั ธรรมเทศนาของสมเด็จพระพทุ ธองคก อ น ตรัสดังนัน้ แลว พระเจาสังขจกั รผูม ีอัธยาศัยอนั ยง่ิ จึงทรงอธิษฐานขอใหเ ลบ็ ของพระองคคมดังพระแสงดาบ เดด็ ซ่ึงพระศอใหข าด แลว วางไวบ นฝา พระหตั ถ ตง้ั ปณธิ านความปรารถนา ออกพระโอษฐต รสั ดว ยวาจาวา ภนฺเต ภควา ขาแตพระองคผทู รงศิริเปน ที่เฉลิมโลก เชญิ พระองคเสด็จเขา สเู มืองแกวอนั เกษมสานต คือพระอมตมหานิพพาน อนั สาํ ราญกอนขาพระบาทเถดิ ขาพระบาทจะขอตามเสดจ็ ไปสูพ ระนพิ พานอนั สาํ ราญตอ ภายหลัง ดว ยขา พระพทุ ธเจาไดถวายเศยี รเกลา บชู าพระสัทธรรมเทศนาของพระองคใ นกาลบดั นี้ ในทส่ี ดุ ขาดพระวาจาปณิธานปรารถนาลง พระบรมโพธิสตั วก ็จุติจิตต ส้นิ ชีวิตไปบงั เกิดในดสุ ติ าสวรรคเทวโลกคร้นั เมื่อ พระบรมโพธสิ ตั วศรีอารยิ เมตไตรยเจา ไดต รสั เปน พระสัพพัญูสัมมาสมั พทุ ธเจาแลว จงึ มีพระองคสงู ได ๘๘ ศอก ดว ยผลทานท่เี ดด็ พระเศยี รกระทาํ สักการบชู าพระสทั ธรรมพระองคท รงพระรัศมีส้นิ ทง้ั กลางวัน กลางคนื มิไดข าดนน้ั ดวยผลอานิสงสท่ีพระองคทรงอุตสาหไปในมรรคาหนทาง ปรารถนาจะพบเหน็ สมเด็จพระพุทธเจา จนพระโลหติ ไหลออกจากพระบาท และพระชงฆ พระหัตถ พระอุระของพระองคเมอ่ื เปน บรมสังขจักรนั้นฯอนึง่ พระพุทธรศั มขี องพระองค แผซานตลอดไปเบอ้ื งบน จนถึงพรหมโลก เบือ้ งต่ําตลอดลงไปจนถงึมหาอเวจีนรก ดว ยผลอานิสงสท ีพ่ ระองคเด็ดพระเศยี ร ออกกระทําสักการบูชาพระสทั ธรรม โลหติ ไหลออกจากพระเศยี รในพระศาสนาพระศรอี ารยิ เมตไตรยเจา บงั เกิดมี ไมก ลั ปพฤกษ นกึ ไดส ําเร็จความปรารถนานั้น ดวยผลอานสิ งสท ่ีพระองค เสด็จไปตามมรรคหนทาง จะใครพ บองคส มเด็จพระพทุ ธเจา ถวนถงึ ๗ วัน เปนกําหนดจงึไดประสพพบปะ ดกู อ นสาํ แดงสารบี ุตร ผูเปน พระยาธรรมของพระตถาคต ฝูงคนทง้ั หลายทม่ี ไิ ดเห็นรปู กาย ของพระตถาคตน้ี แลวไดก ระทําทานรกั ษาศีล จําเริญเมตตา ภาวนา ดว ยเดชะผลานสิ งส ฝงูคนทั้งหลายเหลา นน้ั จกั ไดบงั เกดิ ทนั พระพทุ ธ ศาสนา ขององคสมเด็จพระศรีอาริยะเมตไตรย อนั จะมาบังเกดิ เปน พระสัพพัญสู มั มาสมั พุทธเจาในอนาคต

สรปุ พระพทุ ธเจาพระโพธิสตั วอดตี ชาติของพระพุทธเจาองคปจจบุ ันทรงพบ และไดสรางบารมีสรุปจากหนงั สือ สมั ภาระบารมี ของทา น นาคะประทปี และ ศาสตรว าดว ยการเปนพทุ ธเจาของพระเทพมุนีอสงไขย พระพทุ ธเจา อบุ ัติ ( ช่อื พระโพธสิ ตั ว ในอดีตของพุทธเจาปจจบุ ัน )*** บารมีตอนตน ตั้งความปรารถนาเปนพระพุทธเจา ไวใ นใจ ๗ อสงไขยองคห ญิงสุมติ ตาเทวี ( หรอื พระนางวิสุทธาเทวี ในหนงั สือ พระพุทธเจาเคยเกดิ เปน ผหู ญงิ ของ อ.บารมี ) ชาตกิ อนเริม่ ตน สรา งบารมีอยางแทจริง ๑๐๐,๐๐๐ มหากปัเรมิ่ ตน พระปรุ าณทีปงกรพทุ ธเจา ( องคหญงิ สมุ ติ ตาเทวี ) (หรือพระนางวิสทุ ธาเทวี )เรมิ่ พระพรหมเทวพทุ ธเจา ( พระราชาอรตีเทวราช )นันทะอสงไขย ๑ พระพทุ ธเจา ๕,๐๐๐ พระองคสุนนั ทะอสงไขย ๒ พระพทุ ธเจา ๙,๐๐๐ พระองคปฐ วอี สงไขย ๓ พระพทุ ธเจา ๑๐,๐๐๐ พระองคมณั ทะอสงไขย ๔ พระพุทธเจา ๑๑,๐๐๐ พระองคธรณอี สงไขย ๕ พระพทุ ธเจา ๒๐,๐๐๐ พระองคสาคระอสงไขย ๖ พระพุทธเจา ๓๐,๐๐๐ พระองคปรุ ทรกิ ะอสงไขย ๗ พระพทุ ธเจา ๔๐,๐๐๐ พระองครวมไดพ บกบั พระพุทธเจาใน ๗ อสงไขย ๑๒๕,๐๐๐ พระองค***บารมีตอนกลาง กลา ววาจาปรารถนาเปนพระพุทธเจา ๙ อสงไขยเรม่ิ ตน พระปรุ าณศรศี ากยมุนชี นิ สีหพทุ ธเจา ( พระเจาสาครจักรพรรด์ิ )สัพพถัททะอสงไขย ๘ พระพุทธเจา ๕๐,๐๐๐ พระองคสัพพผลุ ละอสงไขย ๙ พระพุทธเจา ๖๐,๐๐๐ พระองคสพั พรตนะอสงไขย ๑๐ พระพุทธเจา ๗๐,๐๐๐ พระองคอสุภขนั ธะอสงไขย ๑๑ พระพุทธเจา ๘๐,๐๐๐ พระองคมานภี ทั ทะอสงไขย ๑๒ พระพทุ ธเจา ๙๐,๐๐๐ พระองค

ปทุมะอสงไขย ๑๓ พระพุทธเจา ๒๐,๐๐๐ พระองคอสุ ภะอสงไขย ๑๔ พระพทุ ธเจา ๑๐,๐๐๐ พระองคขนั ธคมะอสงไขย ๑๕ พระพุทธเจา ๕,๐๐๐ พระองคสัพพผาละอสงไขย ๑๖ พระพทุ ธเจา ๒,๐๐๐ พระองครวมไดพบพระพุทธเจาใน ๙ อสงไขย ๓๘๗,๐๐๐ พระองค**บารมีตอนปลาย ไดร ับพทุ ธพยากรณจากพระพุทธเจา ๔ อสงไขย ๑๐๐,๐๐๐ มหากปักัปแรก พระตณั หงั กรพุทธเจา ยงั ไมไดร บั พุทธพยากรณสารมัณฑกปั พระเมธงั กรพทุ ธเจา ยังไมไ ดรับพุทธพยากรณพระพทุ ธเจา ๔ องค พระสรนังกรพุทธเจา ยงั ไมไ ดร ับพทุ ธพยากรณ**ไดร บั พยากรณพ ระทปี ง กรพุทธเจา ( สเุ มธดาบส ) พุทธพยากรณเปน ครง้ั แรก อายุขยั สมยั นน้ัประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ ป ศาสนาอยูใ นโลกไดน านปรวมเวลาจาก พระนางสุมติ ตาถงึ สเุ มธดาบส ๑๖ อสงไขย ๑ แสนกปัเสละอสงไขย เปนสญู กัปไมม พี ระพทุ ธเจาบังเกดิ ขึน้ ๑ อสงไขยสารกปั มี ๑ องค พระโกณฑญั ญะพุทธเจา ( วิชิตาวีจกั รพรรดิ ออกบวชมอี ภญิ ญา)อายุขยั ๑๐๐,๐๐๐ พรรษาภาสะอสงไขย ไมม พี ระพทุ ธเจา บงั เกดิ ขน้ึ ๑ อสงไขยครบ ๒ อสงไขย พระสุมังคละพุทธเจา ( เปนสรุ จุ พิ ราหมณโพธสิ ตั วบ วชมอี ภิญญา)อายุขัย ๙๐,๐๐๐ พรรษาสารมณั ฑกปั พระสมุ นะพทุธเจา ( เปน พญานาคอดุลยวาสุกรีโพธสิ ตั ว )อายขุ ยั ๙๐,๐๐๐ พรรษาพุทธเจา ๔ องค พระเรวตะพุทธเจา ( เปน พราหมณ อติเทวมาณพโพธิสัตว ) อายขุ ยั๖๐,๐๐๐ พรรษา ( อาจเปน ปญ ญาพุทธเจา )พระโสภติ ะพุทธเจา ( เปน พราหมณ อชติ มาณพโพธิสัตว ) อายุขยั ๙๐,๐๐๐ พรรษาชยอสงไขย ไมม ีพระพุทธเจาบงั เกดิ ขึน้ ๑ อสงไขยวรกัป พระอโนมทัสสีพุทธเจา ( เปน พญายักขเสนาบดีโพธสิ ัตว )อายขุ ยั ๑๐๐,๐๐๐ พรรษาพทุ ธเจา ๓ องค พระปทุมะพทุ ธเจา ( เปน พญาไกรสรราชสี )อายขุ ยั ๑๐๐,๐๐๐ พรรษา

พระนารทะพทุ ธเจา ( เปนมหาฤาษโี พธิสัตว )อายขุ ยั ๙๐,๐๐๐ พรรษารุจิรอสงไขย ไมม พี ระพุทธเจา บงั เกดิ ข้นึ ๑ อสงไขย*** บารมีชวย เศษแสนมหากัปทเ่ี หลอื ***มัณฑกัป ( แตมพี ระพทุ ธเจา ๑ องค ) พระปทุมมตุ ระพุทธเจา ( เปน นายบา นชอ่ื ชฏิลบวชเปนดาบส) พระอสิตสิ มัยพระพุทธเจา องคปจ จบุ นั ไดร ับพยากรณจาก พระปทมุ มุตระมากที่สดุ อายุขยั๑๐๐,๐๐๐ พรรษา๓๐,๐๐๐ มหากปั เปนสญู กปั ไมม พี ระพุทธเจา บังเกิดขนึ้มัณฑกกปั พระสเุ มธพุทธเจา ( เปน อุตรมานพ ไดอ อกบวชเปนภกิ ษุ ) อายขุ ยั๙๐,๐๐๐ พรรษาพุทธเจา ๒ องค พระสชุ าตุพทุ ธเจา ( เปน บรมจักรพรรดิ ไดอ อกบวช ) อายขุ ัย๙๐,๐๐๐ พรรษา๖๐,๐๐๐ มหากปั เปน สูญกัป ไมม ีพระพุทธเจา บงั เกิดขน้ึวรกปั พระปย ทัสสพี ทุ ธเจา ( เปนกัสสปะมานพ )อายุขัย ๙๐,๐๐๐ พรรษาพทุ ธเจา ๓ องค พระอตั ถทัสสีพทุ ธเจา ( เปนสุสิมะดาบส )อายุขยั ๑๐๐,๐๐๐ พรรษาพระธรรมทสั สีพุทธเจา ( เปนพระอินทร )อายขุ ยั ๑๐๐,๐๐๐ พรรษา๙๙๐๔ มหากัป เปน สูญกปัสารกัปมี ๑ องค พระสิทธถั ะพทุ ธเจา ( เปน มงั คะฤาษี )อายขุ ัย ๑๐๐,๐๐๐ พรรษา๒ มหากปั เปนสูญกัปมณั ฑกัป พระดิสสะพุทธเจา ( เปน พระเจาสชุ าตะมหาราชดาบส ) อายุขยั๑๐๐,๐๐๐ พรรษาพทุ ธเจา ๒ องค พระมหาปุสสะพทุ ธเจา ( เปน พระเจาวชิ ิตกษัตรยิ ไดอ อกบวช )อายขุ ัย ๙๐,๐๐๐ พรรษาสารกปั มี ๑ องค พระวิปสสพี ุทธเจา ( เปนภชุ งคนคราช ) อายุขัย ๘๐,๐๐๐ พรรษา๖๐ มหากัป เปน สูญกัป

มัณฑกัป พระสิขีพทุ ธเจา ( เปน พระเจาอรินทมะราชาธิราช )อายขุ ยั ๗๐ พรรษาพทุ ธเจา ๒ องค พระเวสสภูพทุ ธเจา ( เปน พระเจา สุทสั สนะมมหาราชไดอ อกบวชอายุขยั ๖๐,๐๐๐ พรรษา ( เปน ศรัทธาพทุ ธเจา )๓๑ มหากัป เปน สูญกัปภทั รกัป ( ปจจบุ นั ) พระกกสุ นั ธะพุทธเจา ( เปน พระเจา เขมะนราธริ าชไดอ อกบวช ) อายุขยัมนษุ ยน้นั ๔๐,๐๐๐ ป ( เปน ศรัทธาพทุ ธเจา )พุทธเจา ๕ องค พระโกนาคมมะพทุ ธเจา ( เปน พระเจา บรรพตบรมขัตตยิ าภิกษอุ ายุขัยมนษุ ยสมยั นัน้ ๓๐,๐๐๐ ป ( เปน ศรัทธาพุทธเจา )พระกัสสปะพุทธเจา ( เปนโซติปาลมาณพ ไดออกบรรพชา )อายขุ ัยมนษุ ยสมยั นน้ั ๒๐,๐๐๐ ป ( เปน ศรทั ธาพทุ ธเจา )พระศรศี ากยมนุ โี คดมพุทธเจา ( เปน พระพุทธเจาองคปจจบุ นั )อายขุ ยั มนุษย ๑๐๐ ป ศาสนาตั้งอยใู นโลก ๕,๐๐๐ ปพระศรอี ริยเมตไตรพทุ ธเจา (เปนพระพุทธเจาในอนาคตในกัปนี้)อายุขัยมนุษยสมนั นน้ั ๘๐,๐๐๐ ป ( เปน วิริยะพุทธเจา )ถา กลาวถึงบารมีตอนปลาย ๔ อสงไขยกบั เศษแสนมหากัปนน้ั พระโพธิสตั วพบพระพุทธเจาเพียง๒๗ พระองคเ ทา นัน้ นอ ยกวาบารมีตอนตน และตอนกลางมาก ทีพ่ ระโพธสิ ัตวพ บพุทธเจา ถงึ หาแสนหน่งึ หมืน่ สองพันพระองค ( ๕๑๒,๐๐๐ ) สามารถแยกบารมตี อนปลายได ๒ ชวงทไี่ ดพบพระพทุ ธเจา๑. ในระยะเวลา ๔ อสงไขย ไดท รงพบพระพทุ ธเจา ๑๒ พระองค๒. ในระยะเวลาหนงึ่ แสนมหากปั นั้น ไดท รงพบพระพทุ ธเจา ๑๕ พระองคหมายเหตุ หลังสน้ิ สมัยของพระศรีอรยิ ะเมตตรยั พุทธเจาไปแลว อาจจะวา งจากพระพุทธเจา อีกนานเพราะเมื่อไดมีพระพุทธเจาบงั เกดิ ขน้ึ ตดิ ตอ กัน หลังจากนัน้ ไปอีก กจ็ ะวางจากการบงั เกดิ พระพุทธเจาไปอกี นานแสนนานอางองิ ไดจ ากชว ง ๔ อสงไขยกปั เศษแสนมหากบั ท่ผี า นมา เม่อื มีพระพุทธเจาเกดิ ขน้ึ ในกปั ใดติดตอ กนั ๓ หรือ ๔ พระองค หลงั จากนัน้ จะเปน สูญกปั ไปอีกนานแสนนาน ซึ่งในกัปน้ีมีพระพุทธเจาถึง ๕ พระองค และในชวง ๑๐๐ มหากัปท่ีผานมา ถึงกปั ปจ จบุ ัน มีพระพทุ ธเจา ถึง ๑๑พระองค รวมทง้ั พระศรีอรยิ ะเมตตรยั พุทธเจา ซึง่ กลา วไดวา เปนชว งท่มี พี ระพทุ ธเจา บังเกิดขนึ้ มากทีส่ ดุ ของระยะเวลา ๔ อสงไขยกับเศษแสนมหากปั ท่ีผานมา และจากการวเิ คราะห หลงั จากส้นิ สมยัพระศรีศากยมุนโี คดมพทุ ธเจา ( ปจ จุบนั ) ไปแลว ซ่งึ เปนประเภทปญ ญาพุทธเจา แลว จะบังเกดิปญญา พุทธะอกี สกั พระองคในอนาคตเบอ้ื งหนา ตอ งรอเวลาอยา งนอ ยทีส่ ดุ หน่ึงอสงไขยกปั และตองเปนพระโพธสิ ัตวป ระเภทปญ ญา ทีไ่ ดร บั พทุ ธพยากรณค รงั้ แรก ในสมัยพระโกณฑญั ญพุทธเจาเทานน้ั ดงั นัน้ หลงั จากปจ จบุ ันนจ้ี นถึงหนง่ึ อสงไขยกปั เบอื้ งหนา กจ็ ะมีแตพ ระพุทธเจาประเภทศรทั ธาและวริ ยิ ะพทุ ธเจาบังเกดิ ขนึ้ เทา นน้ั ในอสงไขยน้ี เพง่ิ เร่มิ ตนแสนมหากปั กบ็ ังเกดิ มีพระพุทธเจาเกดิ ขนึ้ ๑๖ พระองคแลว ดงั น้ันในอสงขยั น้ี อาจจะมีพระพทุ ธเจาบงั เกดิ ขึน้ เปนรอยเปน พนั พระองคก็คงเปน ไปได เพราะชวง ๔ อสงไขยทผี่ า นมา มีพระพุทธเจาเกดิ ขึ้นนอ ยเพียง ๑๒ พระองคเ ทาน้ันซึง่ จะเหน็ วาเมื่อเทยี บระยะเวลาแลว หนง่ึ อสงไขย เทากบั จํานวนกปั ทม่ี ากมายจนนบั ไมไ ด แตบังเกดิ มีพระพทุ ธเจาเพียงหนงึ่ หรอื เปน หมน่ื พระองคเทานัน้ ดงั นน้ั การที่จะบังเกดิ มพี ระพุทธเจาสกัพระองคนน้ั เปนสิ่งท่ยี ากเปน หนักหนา แตไมใชว าจะไมม ีพทุ ธเจา อีกเลย เพราะในเมอื่ ธรรมชาตินัน้ มี

วฏั กะสงสารอันเปน ทุกข กย็ อ มมีผูท เ่ี พยี รที่จะหลุดพน จากทกุ ขน น้ั จนไดก ค็ อื พระอริยะเจา ทัง้ หลายมพี ระพทุ ธเจาเปนประธาน พระพุทธเจา ๒๕ พระองคม คี วามแตกตา งกนั ๘ ประการ๑. พระชนมายุ ๒. ตระกูล ๓. ขนาดพระวรกาย ๔. การบาํ เพญ็ เพียร๕. ยานพาหนะ ทป่ี ระทบั เสดจ็ ออกผนวช ๖. บัลลงั กทปี่ ระทบั ตรัสรู ๗. พระรัศมี ๘. ตนไมท่ปี ระทบั ตรัสรู๑. พระชนมายุ พระชนมายุ ๑ แสนปมี ๙ พระองค พระทีปงกรพุทธเจา , พระโกณฑญั ญะพทุ ธเจา , พระอโนมทัสสพี ทุ ธเจา ,พระปทุมะพทุ ธเจา , พระปทมุ ตุ ตรพุทธเจา, พระอตั ถทสั สีพุทธเจา,พระธมั มทสั สีพทุ ธเจา , พระสทิ ธัตถะพุทธเจา , พระติสสะพทุ ธเจา พระชนมายุ ๙ หมนื่ ปมี ๘ พระองค พระมงั คละพทุ ธเจา , พระสุมนะพทุ ธเจา, พระโสภิติตะพทุ ธเจา , พระนารทะพทุ ธเจา, พระสุเมธะพทุ ธเจา , พระสุชาตะพทุ ธเจา, พระปยทัสสพี ทุ ธเจา, พระปุสสะพทุ ธเจาพระชนมายุ ๘ หมน่ื ป พระวิปสสพี ุทธเจาพระชนมายุ ๗ หมนื่ ป พระสขิ พี ุทธเจา พระชนมายุ ๖ หม่ืนปมี ๒ พระองค พระเรวตะพทุ ธเจา, พระเวสสภูพุทธเจาพระชนมายุ ๔ หมนื่ ป พระกกสุ ันธะพุทธเจาพระชนมายุ ๓ หมนื่ ป พระโกนาคมนะพุทธเจาพระชนมายุ ๒ หมื่นป พระกัสสปะพทุ ธเจาพระชนมายุ ๑๐๐ ป พระโคดมพุทธเจา ( องคป จจบุ ัน )๒. ตระกลู ตระกูลพราหมณมี ๓ พระองค พระกกสุ นั ธะพุทธเจา, พระโกนาคมนะพทุ ธเจา, พระพระกสั สปะพุทธเจาตระกลู กษตั ริย ทงั้ ๒๒ พระองค

๓. ขนาดพระวรกาย หมายเหตุ เทียบกับศอกของมนุษยป จจบุ นั ๑ ศอก = 50 เซนตเิ มตรสูง ๙๐ ศอก พระสมุ นะพุทธเจา สงู ๘๘ ศอกมี ๔ พระองค พระโกณฑญั ญะ, พระมงั คละพทุ ธเจา,พระนารทะพทุ ธเจา , พระสุเมธะพุทธเจา สูง ๘๐ ศอกมี ๖ พระองค พระทีปง กรพทุ ธเจา, พระเรวตะพุทธเจา, พระปย ทัสสีพทุ ธเจา,พระอตั ถทสั สีพุทธเจา, พระธัมมทัสสีพทุ ธเจา, พระวิปส สีพุทธเจาสูง ๗๐ ศอก พระสกิ ขีพระพทุ ธเจา สูง ๖๐ ศอกมี ๓ พระองค พระสิทธัตถะพุทธเจา, พระตสิ สะพุทธเจา, พระเวสสภูพุทธเจา สูง ๕๘ ศอกมี ๕ พระองค พระโสภติ ะพุทธเจา, พระอโนมทัสสพี ุทธเจา , พระปทมุ ะพุทธเจา,พระปทุมมุตตะพุทธเจา,พระปสุ สะพุทธเจาสูง ๕๐ ศอก พระสุชาตะพทุ ธเจาสูง ๔๐ ศอก มี ๒ พระองค พระกกสุ ันธะพทุ ธเจา, พระโกนาคมนะพุทธเจาสูง ๒๐ ศอก พระกสั สปะพุทธเจาสงู ๑๘ ศอก พระโคดมพุทธเจา ( องคป จจบุ ัน )๔. การบําเพ็ญเพยี ร ในพระชาติสดุ ทาย ท่ไี ดตรัสรูเปนพระพุทธเจา บาํ เพญ็ ๑๐ เดอื นมี ๗ พระองค พระทีปงกรพทุ ธเจา , พระโกณฆัญญะพทุ ธเจา , พระสมุ นะพุทธเจา , พระอโนมทสั สีพทุ ธเจา,พระสชุ าตะพทุ ธเจา, พระสทิ ธัตถะพทุ ธเจา, พระกกสุ ันธะพทุ ธเจา บาํ เพ็ญ ๘ เดอื นมี ๔ พระองค พระมังคละพทุ ธเจา , พระสุเมธะพุทธเจา , พระตสิ สะพทุ ธเจา, พระสขิ พี ุทธเจา ,บําเพ็ญ ๗ เดอื น พระเรวตะพทุ ธเจา

บําเพญ็ ๖ เดอื นมี ๔ พระองค พระปยทสั สีพทุ ธเจา , พระปสุ สะพทุ ธเจา,พระเวสสภูพทุ ธเจา, พระโกนาคมนะพุทธเจาบาํ เพ็ญ ๔ เดอื น พระโสภิตะพทุ ธเจา บาํ เพ็ญ ครึ่ง เดอื นมี ๓ พระองค พระปทุมะพทุ ธเจา, พระอตั ถทัสสีพทุ ธเจา , พระวิปปส สีพุทธเจา บาํ เพ็ญ ๗ วนัมี ๔ พระองค พระนารทะพุทธเจา , พระปทมุ ตุ ตระพุทธเจา,พระธัมมทัสสีพทุ ธเจา, พระกสั สปะพุทธเจาบาํ เพญ็ ๖ ป พระโคดมพุทธเจา ( องคป จ จบุ นั )๕. ยานพาหนะทป่ี ระทับเสด็จออกผนวช ประทบั ชา งมี ๖ พระองค พระทีปง กรพทุ ธเจา, พระสุมนะพุทธเจา, พระสุเมธะพุทธเจา , พระปุสสะพทุ ธเจา,พระสิขีพุทธเจา, พระโกณาคมนะพุทธเจา ประทบั รถมี ๖ พระองค พระโกณฑัญญะพทุ ธเจา, พระเรวตะพทุ ธเจา , พระปทมุ ะพุทธเจา , พระปยทสั สพี ุทธเจาพระวิปส สีพุทธเจา , พระกกสุ ันธะพุทธเจา ประทบั มามี ๕ พระองค พระมงั คละพทุ ธเจา , พระสชุ าตะพุทธเจา, พระอัตถทสั สีพทุ ธเจา, พระติสสะพทุ ธเจา,พระโคดมพทุ ธเจา ( องคป จ จบุ ัน ) ประทับวอมี ๓ พระองค พระอโนมทัสสีพุทธเจา, พระสทิ ธตั ถะพทุ ธเจา , พระเวสสภูพทุ ธเจา ประทับปราสาทมี ๔ พระองค พระโสภติ ะพุทธเจา , พระปทุมุตตระพทุ ธเจา , พระธัมมทสั สีพทุ ธเจา,พระกสั สปะพุทธเจาดวยพระบาท พระนารทะพุทธเจา

๖. บัลลงั กท่ปี ระทับตรัสรูบลั ลังก ๖๐ ศอก พระสมุ นะพุทธเจา บลั ลงั ก ๕๗ ศอกมี ๔ พระองค พระโกณฑัญญะพุทธเจา , พระมงั คละพุทธเจา , พระนารทะพุทธเจา,พระสเุ มธะพุทธเจา บัลลงั ก ๕๓ ศอกมี ๖ พระองค พระทปี ง กรพทุ ธเจา , พระเรวตะพทุ ธเจา, พระปย ทสั สีพทุ ธเจา, พระอตั ถทัสสีพทุ ธเจาพระธัมมทสั สีพุทธเจา, พระวปิ สสีพทุ ธเจา บลั ลังก ๔๐ ศอกมี ๓ พระองค พระสทิ ธัตถะพุทธเจา, พระติสสะพุทธเจา , พระเวสสภูพุทธเจา บัลลงั ก ๓๘ ศอกมี ๕ พระองค พระโสภติ ะพทุ ธเจา, พระอโนมทัสสีพทุ ธเจา , พระปทมุ มะพุทธเจา ,พระปทุมตุ ตระพุทธเจา , พระปสุ สะพุทธเจา บลั ลงั ก ๓๒ ศอกมี ๒ พระองค พระสขิ พี ุทธเจา, พระสุชาตะพทุ ธเจาบลั ลังก ๒๖ ศอก พระกกุสนั ธะพทุ ธเจาบลั ลงั ก ๒๐ ศอก พระโกนาคมนะพทุ ธเจาบัลลังก ๑๕ ศอก พระกัสสปะพุทธเจาบลั ลงั ก ๑๔ ศอก พระสมนโคดมพทุ ธเจา ( องคป จ จบุ ัน )๗. พระรศั มี ความตางแหงพทุ ธรังสี (เทียบกบั มนุษยป จจบุ นั หนวยวดั ๑ โยชน = 16กโิ ลเมตร)แผไ ปในหมนื่ โลกธาตุ พระมงั คละพุทธเจาแผไป ๑๒ โยชน พระพระปทุมตุ ตระแผไป ๑๐โยชน พระกกุสันธะพทธเจาแผไ ป ๗ โยชน พระวิปสสพี ุทธเจาแผไ ป ๓ โยชน พระสขิ ีพทุ ธเจาแผไป ๑ วา พระโคดมพุทธเจา ( องคป จ จบุ ัน )แผไปไกลไมกาํ หนดแน ๑๙ พระองค

๘. ตน ไมตรัสรขู องพระพุทธเจา ในอดีต๑. พระตัณหังกร ไมส ัตตปณณะ ( ตนี เปดขาว )๒. พระเมธงั กร ไมก ิงสกุ ะ ( ทองกวาว )๓. พระสรณงั กร ไมปาฏลี ( แคฝอย )๔. พระทีปง กร ไมป ป ผลิ ( เลยี บ )๕. พระโกณทัญญะ ไมสาลกัลยาณี ( ขานาง )๖. พระมังคละ ไมนาคะ ( กากะทิง )๗. พระสุมน ไมน าคะ ( กากะทงิ )๘. พระเรวตะ ไมนาคะ ( กากะทิง )๙. พระโสภติ ะ ไมนาคะ ( กากะทงิ )๑๐. พระอโนมทัสสี ไมอชั ชนุ ะ ( รกฟาขาว )๑๑. พระปทุมะ ไมมหาโสณะ ( ตน ออ ยชา งใหญ )๑๒. พระนารทะ ไมม หาโสณะ ( ตนออ ยชา งใหญ )๑๓. พระปทุมตุ ตระ ไมส ลฬะ ( ตน สน )๑๔. พระสุเมธะ ไมนีปะ ( ตนกะทมุ )๑๕. พระสุชาตะ ไมมหาเวฬุ ( ตน ไผ )๑๖. พระปย ทสั สี ไมกกุธะ ( ตน กมุ )๑๗. พระอตั ถทัสสี ไมจมั ปกะ ( ตน จาํ ปา )๑๘. พระธมั มทสั สี ไมกรุ วกะ ( ตนมะพลับ )๑๙. พระสิทธัตถะ ไมก ณิการะ ( กรรณกิ าร )๒๐. พระติสสะ ไมอ สนะ ( ตน ประดู )๒๑. พระปสุ สะ ไมอ ามลกะ ( มะขามปอ ม )๒๒. พระวิปส สี ไมป าฏลี ( แคฝอย )๒๓. พระสขิ ี ไมปณุ ฑรีกะ ( มะมวงปา )๒๔. พระเวสสภู ไมส าละ ( สาละ )๒๕. พระกกสุ ันธะ ไมม หาสรสี ะ ( ตนซึก )

๒๖. พระโกนาคมนะ ไมอุทมุ พร ( มะเด่ือ )๒๗. พระกัสสป ไมนโิ ครธ ( ตนไทร )๒๘. พระโคดม ไมอัสสตั ถะ ( ตนโพธิ์ )ตน ไมต รสั รูของพระพุทธเจาในอนาคต๑. พระศรีอรยิ เมตไตรย ไมนาคะ๒. พระรามเจา ไมจันทร๓. พระธรรมราชา ไมก ากะทิง๔. พระธรรมสามี ไมรงั ใหญ๕. พระนารทะ ไมจันทร๖. พระรงั สมี ุนนี าท ไมดีปลใี หญ๗. พระเทวเทพ ไมจ าํ ปา๘. พระนรสีหะ ไมแคฝอย๙. พระติสสะ ไมไทร๑๐. พระสมุ ังคละ ไมก ากะทงิ ความแตกตา งของพระพุทธเจา ๕ พระองคใ นภทั รกัปนี้๑. พระกกสุ นั ธพุทธเจา หลงั จากไดรบั พุทธพยากรณเ ปนครงั้ แรก จากพระพุทธเจา เมอื่ สมยั เปนประโพธสิ ตั วห ลงั จากนน้ั ๘ อสงไขยแสนกปัไดส รา งบารมกี บั พระพุทธเจาอีก ประมาณ ๓๗,๐๒๔ พระองคเปน ศรัทธาพุทธเจา อายขุ ัย ๔๐,๐๐๐ พรรษาพระสรีระสงู ๔๐ ศอก หรือ ๒๐ เมตรพระบําเพญ็ ทุกกิรยิ า ชาติสดุ ทา ย ๑๐ เดอื นพุทธรงั สสี รานไปไกล ๑๐ โยชน ( ๑๖๐ กโิ ลเมตร )๒. พระโกนาคพทุ ธเจา หลงั จากไดร บั พทุ ธพยากรณเ ปน คร้งั แรกจากพระพุทธเจา เมื่อสมยั เปนโพธิสัตวห ลงั จากนนั้ ๘ อสงไขยแสนกัปไดส รางบารมีกบั พระพทุ ธเจา อกี ประมาณ ๒๗,๐๒๔ พระองค

เปน ศรทั ธาพุทธเจา อายุขยั ๓๐,๐๐๐ พรรษาพระสรีระสูง ๓๐ ศอก หรอื ๑๕ เมตรบําเพ็ญทกุ กริ ยิ า ชาติสดุ ทาย ๑ เดอื นพทุ ธรงั สีสรานไปไกล ตามแตพ ระประสงค๓. พระกสั สปพทุ ธเจา หลังจากไดร บั พุทธพยากรณเ ปน คร้งั แรก จากพระพุทธเจา เม่อื สมัยเปน พระโพธสิ ตั วหลังจากนนั้ ๘ องสไขยแสนกัปไดส รา งบารมกี ับพระพทุ ธเจา อีก ประมาณ ๓๗,๐๒๔ พระองคเปน ศรัทธาพทุ ธเจา อายุขยั ๒๐,๐๐๐ พรรษาพระสรีระสูง ๒๐ ศอก หรอื ๑๐ เมตรบาํ เพ็ญทกุ กริ ยิ า ชาติสดุ ทาย ๗ วันพุทธรังสีสรานไปไกล ตามแตพ ระประสงค๔. พระศากยมนุ ีโคดมพทุ ธเจา หลงั จากไดรบั พทุ ธพยากรณเปนคร้ังแรก จากพระพทุ ธเจา เม่ือสมัยเปนพระโพธิสัตวหลังจากนน้ั ๔ องสไขยแสนกปัไดสรา งบารมกี ับพระพุทธเจาอีก ประมาณ ๒๔ พระองค ซ่งึ นอยมากเปนศรทั ธาพทุ ธเจา อายขุ ัย ๘๐ พรรษาพระสรีระสงู ๔ ศอก หรือ ๒ เมตรบาํ เพ็ญทกุ กิรยิ า ชาติสุดทาย ๖ ปพทุ ธรงั สสี รานไปขา งละ ๑ วา เปน ปกติ5. พระอรยิ เมตไตรยพุทธเจา หลังจากไดรบั พทุ ธพยากรณเ ปนคร้ังแรก จากพระพุทธเจา เมื่อสมยัเปน พระโพธิสัตวหลังจากนนั้ ๑๖ องสไขยแสนกปัไดส รางบารมีกบั พระพุทธเจาอีก ประมาณ ๘๐,๐๐๐ พระองคเปน วริ ยิ ะพุทธเจา อายุขยั ๘๐,๐๐๐ พรรษาพระสรีระสูง ๘๐ ศอก หรอื ๔๐ เมตรบําเพญ็ ทุกกริ ยิ า ชาติสุดทา ย ๗ วันพทุ ธรังสีสรานไปไกล ยงั กาํ หนดไมได

พระพุทธเจาในอนาคตพระพุทธเจา ทรงพยากรณไ วแ กกพ ระสารบี ุตรวา ในกาลขา งหนา น้ี จะมพี ระพทุ ธเจา มาอุบตั ิขนึ้ ๑๐พระองคใ นโลก ตอ จากพระองคไปโดยลาํ ดบั กปั นับตงั้ แตภัทรกปั นเี้ ปนตนไป ซ่งึ พระโพธิสตั วเจา ทั้ง๑๐ พระองคน้ี เมอื่ ทรงสรางพระบารมี ๓๐ ทศั ครบบริบูรณแ ลว จะทรงมีพทุ ธานุภาพ และมอี ภนิ หิ ารตาง ๆ ไมย ่ิงหยอ นกวา กัน พระอนาคตวงศ ๑๐ พระองค มีประวตั ิโดยยอ ดงั นี้๑. พระศรอี าริยเมตไตรย ( พระศรีอารย )ในอดีตพระองคคือ พระเจา สังขจกั รพรรดิราช แหง อนิ ทปต นคร ในสมยั ของ พระสริ มิ ติ รพุทธเจาวันหนึง่ พระองคไ ดพ บสามเณรในสํานักพระสริ ิมิตรพุทธเจา ทรงเกิดความเลอื่ มในสามเณรนนั้พระองคจ ึงเสดจ็ มาเฝา พระพทุ ธเจา ซง่ึ ประทบั อยูทบี่ พุ พาราม หลงั จากทีพ่ ระองคไ ดฟง พระธรรมจากพระพุทธเจาสิรมิ ติ รแลว พระองคจ งึ ไดถวายศีรษะของพระองคเ องแดพ ระพทุ ธเจา เพอ่ื บชู าพระธรรมทพ่ี ระพทุ ธเจาทรงแสดงแกพระองค แลวทรงไปบังเกิดเปน เทพบุตรในสวรรคช้นั ดสุ ิต และดวยอานิสงคแ หง บารมนี ้ีเอง ทําใหพระองคไดตรสั รเู ปน พระพทุ ธเจา ในเวลาตอ มาขณะทพี่ ระองคทรงเสวยทพิ ยส มบัตเิ ปน เทพบตุ รอยบู นสวรรคช้ันดสุ ิต เมือ่ ถึงกาํ หนดเวลาพระโพธสิ ัตวเ จา จะลงมาจตุ ิบนโลกมนุษยในครรภของนางพรหม วดี ภรรยาของสพุ รหมพราหมณ เปนปโุ รหิตของพระเจา สงั ขจกั รพรรดิแหง เกตุมดนี คา เมอื่ ทรงปรปะสูติจะมนี มิ ิตมงคล ๓๒ ประการปรากฎขนึ้ และมมี หาปราสาทสาํ หรบั เปน ทปี่ ระทับปรากฎขน้ึ ๓ หลงั ๆ ละ ๗ ชนั้ ประดับประดาดวยแกวรัตนะ ๗ ปรการ พระองคจ ะทรงมีพระชนมมายุ ๘๐,๐๐๐ ป ทรงพระสรีรกายสูง ๘๘ ศอก ทรงทาํความเพียรเพอ่ื ตรัสรูนาน ๗ วนั พระฉัพพรรณรังสแี ผไกลถงึ หม่ืนจักรวาล สองสวางตัง้ แตอเวจนี รกจนถึงภวัคคพรหม๒. พระรามพทุ ธเจาในอดีตพระองคคือ อดตี นารทมาณพ เกิดในสมยั ของ พระกัสสปพุทธเจา นารทมาณพไดจ ุดไฟท่ีศรีษะบูชาพระพุทธเจา หลงั จากทีไ่ ดรับพทุ ธพยากรณวา จะไดตรสั รูเปน พระพทุ ธเจาพระองคห นงึ่ ในอนาคต ตอจากพระศรีอารยิ เมตไตรย ไดไ ปบงั เกิดเปน เทพบตุ รในสวรรคช ้ันดสุ ิต กอ นจะมาจุติเปนพระรามเจา ตอ มาไดต รัสรูเปน พระพทุ ธเจา พระองคจะทรงมพี ระชนมม ายุ ๙๐,๐๐๐ ป พระสรีรกายสงู๘๐ ศอก พระฉัพพรรณรงั สีสอ งสวางตลอดทงั้ กลางวัน และกลางคืน๓. พระธรรมราชาพทุ ธเจาในอดีตพระองคคือ อดตี พระเจา ปเสนทิโกศล เกิดเปนพราหมณห นุมชอ่ื สทุ ธมาณพ หาเล้ยี งชพีโดยเกบ็ ดอกบวั วันละ ๒ ดอกไปขาย ทรงรบั พุทธพยากรณจ าก พระพทุ ธเจา โกนาคมวา จะไดต รสั รูเปน พระพุทธเจาพระองคห น่ึงในอนาคต เมอื่ ไดเ สวยทพิ ยสมบตั ใิ นสวรรคช นั้ ดสุ ิต และจะลงมาจุตบิ นโลกมนษุ ยเ ปนกษตั ริยม พี ระนามวา พระธรรมราชา พระองคจ ะทรงมีพระชนมม ายุ ๕๐,๐๐๐ ป พระสรีรกายสูง ๑๖ ศอก พระฉัพพรรณรงั สีเกิดข้ึนเปนนจิ ตลอดทง้ั กลางวัน และกลางคนื๔. พระธรรมสามพี ทุ ธเจาในอดตี พระองคค อื พระยามาราธริ าช ( พญาวสวตั ดมี าร ) เปนจอมเทวดาฝายมาร บนสวรรคชั้นสูงสุด ( ช้ันปรนมิ มิตวสวัตดี ) พระองคจะบงั เกดิ เปนมหาเสนาบดนี ามวา โพธิ และไดร ับพุทธพยากรณจากพระพทุ ธเจา กัสสปะวา จะไดต รสั รูเปน พระพุทธเจา พระองคหนง่ึ ในอนาคต เม่อื ไปบงั

เกิดขน้ึ บนสวรรคช้ันดสุ ิตแลว ก็จะจตุ ลิ งมาเกิดเปนกษัติย และไดต รสั รเู ปน พระพทุ ธเจา ทรงมพี ระนามวา พระธรรมสามี พระองคจะทรงมพี ระชนมมายุได ๑๐๐.๐๐๐ ป พระสรีรกายสูง ๘๐ ศอก พระฉัพพรรณรงั สีจะสวา งดังแสงพระอาทติ ย และพระจนั ทร๕. พระนารทพุทธเจาในอดตี พระองคค อื พระยาอสุรินทราหู เปน มหาอปุ ราชครอง ภพอสูรตอนเหนอื อยูใตอ ตุ ตรกรุ ุทวปีลงมาเกดิ บนโลกมนษุ ย เปนกษตั ริยองคหน่งึ พระนามวา สิรคิ ุต ครองนิรมลนคร ในสมยั พระพุทธเจากสั สปะ ไดรับพทุ ธพยากรณจ ากพระพทุ ธเจาพระองคปจ จบุ ันวา จะไดต รสั รูเปนพระพุทธเจาพระองคห น่ึงในอนาคต ทรงมีพระนามวา นารทะ พระองคจ ะทรงมพี ระชนมม ายุ ๑๐,๐๐๐ ป พระสรีรกายสงู ๑๒๐ ศอก พระฉัพพรรณรังสีบังเกดิ ข้ึนท้ังกลางวัน และกลางคนื๖. พระรงั สีมนุ ีพุทธเจาในอดตี พระองคคือ โสณพราหมณ เปน พอ คา มีนามวา มาฆมาณพในสมัยพระพุทธเจา กกุสันธะ มาฆมาณพเปนพอ คา ท่ีฉลาด แตประสบทกุ ขส ูญส้ินทรัพยส นิ เงินทองทห่ี ามาไดจ าํ นวนมากถึง ๓ ครง้ั ๓คราว จงึ เดินทางไปยงั เมืองโกสัมพี เพอ่ื รกั ษาอโุ บสถศลี ในวนั เพ็ญขนึ้ ๑๕ คาํ่ พระกกสุ ันธพทุ ธเจาทรงพยากรณว า มาฆมาณพนีจ้ ะไดต รสั รเู ปน พระพทุ ธเจา พระองคหนง่ึ ในอนาคต ทรงพระนามวา พระรงั สมี ุนี พระองคจะทรงมีพระชนม ๕,๐๐๐ ป พระสรรี กายสงู ๖๐ ศอก แสงสวา งแหงพระพทุ ธรศั มีสวางไสวในเวลากลางวนั เหมอื นดงั แสงทอง และสวางไสวในเวลากลางคนื เหมอื นดงั แสงสีเหลือง๗. พระเทวเทพสัมพทุ ธเจาในอดตี พระองคค อื สุภพราหมณบ รมโพธิสตั วท่มี าบังเกิดเปนพระยาชา งฉทั ทนั ต รมิ ฝง สระฉทั ทนั ตในสมยั พระโกนาคมนพทุ ธเจา พระยาชา งฉทั ทนั ตไดเหน็ สรรี ะของพระสาวกอนั มนี ามวา พระอัญญาโกณทญั ญะซ่งึ ดับขันธน พิ พานทรี่ ิมฉัททนั ตน นั้ จึงไดอธษิ ฐานขอบญุ กศุ ลท่เี คยบาํ เพ็ญมา ทาํ ใหเกิดเลอ่ื ยมาเลอ่ื ยเอางาทง้ั สองของตน โดยเอางาหนง่ึ มาทําเปน ราง อกี ขางหนึ่งทําเปน รูปนกยูง เพ่อืประดษิ ฐานสรีระของพระเถระไวกบั ราง แลวรวบขนบนศรีษะของตนจุดไฟเผาบูชาสรระของพระเถระและต้งั ความปรารถนาขอใหก ารถวายงา จงเปน ปจ จยั ใหไ ดบ รรลพุ ระสัพพญั ุตญาณ สภุ พราหมณไดรับพุทธพยากรณวา จะไดตรัสรูเปน พระพทุ ธเจา พระองคหนึง่ ในอนาคต ทรงมีพระนามวา พระเทวเทพ พระองคจ ะทรงมพี ระชนมไ ด ๘๐,๐๐๐ ป มีพระสรรี กายสูงได ๘๐ ศอก และจะมพี ระฉพั พรรณรังสีประดุจดังชอดอกไม ไมมคี วามหนาว รอน สองสวา งทัว่ ไปในสกลโลก๘. พระนรสีหสมั พทุ ธเจาในอดีตพระองคค อื นันทมาณพ เคยถวายผา กําพล ๑ ผืนและทองแสนตําลึงแดพระปจ เจกพุทธเจาในสมัยหนง่ึ ไดต ั้งความปรารถนาในคราวน้นั วา ขอใหต นไดเ กดิ มาเปน พระพทุ ธเจา ในอนาคต มีอาํ นาจแผไ ปตลอดหนึ่งโยชนทง้ั เบอ้ื งบนและเบ้ืองลา ง ตอ มาเมือ่ นนั ทมาณพตายไปแลว กไ็ ดไ ปเกิดเสวยสมบัตบิ นสวรรคชนั้ ดาวดึงส แลวจงึ จตุ ลิ งมาเกดิ เปน กษตั รยิ  เสวยสมบตั ใิ นเมืองมนษุ ยก อ นจะมาเกดิ เปน โตเทยยพราหมณ ในสมัยพระพทุ ธเจา โคตมะ ซ่งึ เปน พระพุทธเจา องคป จจบุ ัน พระพุทธองคไดพยากรณโตเทยยพราหมณวา จะไดต รัสรูเ ปน พระพทุ ธเจา ในอนาคต มพี ระนามวา พระนรสหี ะพระองคจะมีพระชนมไ ด ๘๐,๐๐๐ ป มีพระสรีรกายสูง ๖๐ ศอก แสงสวา งแหงพระพุทธรศั มี กลางวันมีสปี ระหน่งึ แกว มณี กลางคนื แี สงประหน่งึ สที อง เบอ้ื งบนพระเศยี รของพระผูมพี ระภาคเจา จะมีเศวตฉัตรอนั ประกอบดว ยแกว ๗ ประการขนาด ๓ โยชนลอยอยเู ปนนจิ

๙. พระติสสสัมพุทธเจาในอดตี พระองคค ือ ชา งธนบาลบรมโพธสิ ัตว ( ชา งนาฬาคิรี ) ทเี่ คยบงั เกิดเปน พระโอรสองคใหญของพระธรรมราชา แหง แควนจําปานคร ทรงมพี ระนามวา ธรรมเสน ตอมาพระองคเ สด็จออกผนวชอยูในสํานักฤๅษี พระฤๅษีธรรมเสนไดฟ ง ธรรมของ พระโกนาคมนพุทธเจา จนเกิดความเล่ือมใส จึงไดถ วายศีรษะของพระองคบูชาพระโกนาคมนพพทุ ธเจา และต้ังความปรารถนาเปนพระพทุ ธเจา ทรงไดรับพุทธพยากรณวา จะไดต รสั รูเปน พระพทุ ธเจาพระองคห นงึ่ ในอนาคต จะมีพระนามวา พระติสสะ พระองคจะมพี ระชนมไ ด ๘๐,๐๐๐ ป มพี ระสรีรกายสงู ๘๐ ศอก พระฉพั พรรณรงั สีประดจุ เปลวเพลงิ สวา งทง้ั กลางวันและกลางคนื แสงสวางจากพระอณุ าโลมเปน ประหน่งึ วา แวดลอ มดว ยเศวตฉตั รนบั พัน๑๐. พระสุมงั คลสัมพทุ ธเจาในอดตี พระองคคือ ชา งปาลิไลยกะ เคยเกิดเปน พระเจา จกั รพรรดทิ์ รงพระนามวา มหาปนาทะ ครองพ้ืนปฐพีชมพูทวีป ทรงผนวชในพระราชสํานกั พระกกุสนั ธพุทธเจา ไดร ับพทุ ธพยากรณว า จะไดตรัสรเู ปน พระพทุ ธเจา พระองคห นง่ึ ในอนาคต มีพระนามวา พระสุมงคล พระองคจ ะมพี ระชนมไ ด๑๐๐,๐๐๐ ป มพี ระสรรี กายสูง ๖๐ ศอก พระฉัพพรรณรงั สีในเวลากลางวนั เปน เชน เดยี วกับแสงสีทองและในเวลากลางคนื เปน เชนเดยี วกบั แสงสีเงนิ พทุ ธปกณิ กะนบั แตก ัปนี้ไป ในกปั ทนี่ ับไมได ไดมีพระพุทธเจาผูนําพเิ ศษ ๔ พระองค คือพระพุทธเจา พระนามวาตัณหังกร พระนามวา เมธังกร พระนามวา สรณงั กร และพระนามวา ทปี งกรพระสมั มาสมั พุทธเจาทัง้ ๔ พระองคนี้ไดเ สดจ็ อบุ ัตขิ น้ึ ในกปั เดียวกนัพระสัมมาสมั พุทธเจาพระนามวา โกณฑัญญะ ผนู ายกของโลกพระองคเ ดียวเทาน้ัน ไดเ สด็จอบุ ัตขิ น้ึในกปั หนง่ึ ระหวา งกัปของพระสมั มาสัมพุทธเจา พระนามวา ทีปงกร และพระสมั มาสมั พุทธเจาพระนามวา โกณฑญั ญะเปน อตั รกปั นบั ไมถ ว นพระสัมมาสมั พทุ ธเจาพระนามวา มงคล ผนู ายกของโลกพระองคเดยี วเทา นนั้ ไดเ สด็จอบุ ตั ิขึ้นในกัปนี้ระหวา งกปั ของพระสัมมาสัมพทุ ธเจาพระนามวาโกณฑญั ญะ และพระสัมมาสัมพุทธเจา พระนามวามงั คละก็เปนอตั รกปั นบั ไปถวนเหมอื นกนัพระสัมมาสัมพทุ ธเจาผูท รงทาํ แสงสวา งแกช าวโลก ๔ พระองค คอื พระสมั มาสัมพทุ ธเจา พระนามวาสุมงคล พระนามวา สมุ น พระนามวาเรวัต และพระนามวาโสภิต ไดเสด็จอุบตั ขิ ึน้ ในกปั เดยี วกันแตน นั้ พระสมั มาสมั พทุ ธเจาพระนามวาอโนทสั สีพระองคเ ดยี วเทาน้ันไดเสด็จอุบตั ิ ขน้ึ ในกัปหนงึ่ระหวา งกัปของพระสัมมาสัมพทุ ธเจา พระนามวาโสภิตและพระสมั มาสัมพทุ ธเจา พระ นามวา อโนมสั สกี ็เปน อนั ตรกปั นบั ไมถ ว นแตน นั้ พระสมั มาสมั พุทธเจา ผูนาํ พิเศษ ๓ พระองค คือ พระสัมมาสมั พทุ ธเจา พระนามวาอโนมทัสสีพระนามวาปทุม และพระนามวานารทะ ไดเสดจ็ อุบตั ิขนึ้ ในกัปเดียวกันในแสนกปั นบั แตก ปั นีไ้ ป พระสมั มาสมั พุทธเจาพระนามวาปทมุ ตุ ตระ ผทู รงรูแ จงโลก ผูทรงสมควรรบัของคํานบั บชู า พระองคเ ดียวเทานน้ั ไดเ สด็จอบุ ตั ขิ ้นึ ในกัปนี้

ในสามหมนื่ กปั นบั แตก ัปน้ไี ป พระสัมมาสัมพุทธเจา ๒ พระองค คอื พระสัมมาสมั พุทธเจา พระนามวาสเุ มธ และพระนามวา สุชิ ไดเสดจ็ อบุ ัตขิ นึ้ ในกปั เดยี วกนัในหนง่ึ พันแปดรอยรอยกัป นบั แตกปั นไี้ ป พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ๓ พระองค คือ พระสมั มาสมั พทุ ธเจาพระนามวาปย ทสั สี พระนามวาอัตถทสั สี และพระนามวา ธรรมทสั สี ไดเสด็จอุบตั ขิ ้นึ ในกปั เดียวกนัในกปั ทเี่ กา สบิ สี่ นบั แตก ปั น้ไี ป พระสมั มาสัมพุทธเจาผทู รงรูแจง โลก ผูไ มม บี คุ คลอน่ื เปรยี บเสมอเหมือน พระนามวาสทิ ธัตถะ พระองคเดยี วเทานนั้ ไดเ สด็จอบุ ตั ขิ ึน้ ในกัปนี้ในกปั ทเี่ กาสิบสอง นับแตกปั นไ้ี ป พระสัมมาสมั พุทธเจา ผูไมมีบุคคลผเุ สมอเหมือน ๒ พระองค คือสมั มาสัมพุทธเจา พระนามวา ติสสะ และพระนามวา ปุสสะ ไดเ สด็จอบุ ตั ขิ น้ึ ในกปั เดียวกนัในกัปทเี่ กา สบิ เอด็ นบั แตก ัปนีไ้ ป พระสมั มาสัมพทุ ธเจาผนู ายกของโลกพระนามวา วปิ ส สพี ระองคเอยี วเทานนั้ ได เสด็จอุบตั ขิ ้ึนในกปั นี้ในกปั ทส่ี ามสิบเอด็ นับแตกปั นไ้ี ป พระสัมมาสมั พุทธเจาผูไมม บี คุ คลผเู ปรยี บเสมอเหมือน ๒พระองค คอื พระสัมมาสมั พุทธเจาพระนามวาสิขี และพระนามวาเวสสภู ไดเสด็จอบุ ตั ขิ น้ึ ในกปัเดยี วกันในภทั รกปั นแี้ ล พระสมั มาสัมพทุ ธเจา ๕ พระองค คอื พระสัมมาสมั พุมธเจาพระนามวา กกุสันธะ พระนามวาโกนาคมนะ พระนามวา กัสสป พระนามวา โคดม และพระนามวา เมตไตรย เสด็จอบุ ตั ขิ นึ้ ในกปัเดียวกนั น้ีแล แตพระสมั มาสมั พทุ ธเจา ๔ พระองคข างตนไดเ สด็จอบุ ัติขน้ึ แลว พระสมั มาสัมพทุ ธเจาพระนามวาเมตไตรยจกั เสดจ็ อบุ ตั ขิ นึ้ ภายหลังจากพระศาสนาของพระโคดมสัมมาสัมพทุ ธเจา สูญสนิ้ไปแลว ในอนาคตกาลแลอนง่ึ ขน้ึ ชือ่ วากัปมี ๒ คือ สุญญกปั และอสุญญกปั บรรดากัปทงั้ ๒ น้นั พระพทุ ธเจา พระปจ เจกพุทธเจา และพระเจาจักรพรรดิ ไมเสด็จอุบัตขิ ้นึ ในสญุ ญกปั เพราะฉะน้นั จงึ เรียกวา สญุ ญกปั เพราะเปนกัปท่ีวา งเปลา จากบุคคลสวนอสญุ ญกปั มี ๕ คือ สารกัป มัณฑกัป วรกปั สารมัณฑกปั และภัทรกัปอสญุ ญกปั ทง้ั ๕ นนั้ กัปทปี่ ระกอบดวยสาระคอื คณุ เรียกวา สารกปั เพราะปรากฏพระสมั มาสมั พุทธเจา แตพ ระองคเดียวในกัปใดทปี่ รากฏวามพี ระสัมมาสัมพุทธเจา เสดจ็ อบุ ตั ขิ นึ้ ๒ พระองค กัปนัน้ เรยี กวา มณั ฑกปัสว นในกัปใดทป่ี รากฏวา มพี ระสัมมาสมั พุทธเจา เสดจ็ อบุ ตั ขิ น้ึ ๓ พระองคพระองคท ่ี ๑ ทรงพยากรณองคท ่ี ๒ พระองคท ี่ ๒ ทรงพยากรณอ งคท ่ี ๓ ในกปั นัน้ มนุษยทงั้ หลายมใี จเบกิ บาน ยอมเลอื กโดยปณิธานทตี่ นปรารถนา กปั น้นั เรียกวา วรกปัสวนในกปั ใดทปี่ รากฏวามีพระสัมมาสมั พุทธเจาเสดจ็ อุบัตขิ ้ึน ๔ พระองคกปั นัน้ เรียกวา สารมณั ฑกัปเพราะเปน กัปทปี่ ระเสรฐิ กวา มสี าระกวา กปั กอน ๆและในกปั ใดทป่ี รากฏวามพี ระสมั มาสมั พทุ ธเจาเสด็จอบุ ัตขิ ึ้น ๕ พระองคก ัปน้ันเรียกวา ภัทรกัป ก็ภทั รกัปน้หี าไดย ากยิง่ เพราะกัปน้นั โดยมากสตั วท ง้ั หลายเปน ผูมากดวยกลั ยาณสุขตเิ หตุสตั วก็ทาํความสิน้ กิเลส ทุเหตุกสัตวยอ มถึงสคุ ตอิ เหตกุ สัตวกไ็ ดเหตุ สมจริงดังทพ่ี ระโบราณจารยทั้งหลายกลาวไววา ในสารกัปมีพระสัมมาสัมพทุ ธเจา ๑ พระองค ในมณั ฑกปั ๒ พระองค ในวรกัปมี ๓พระองค ในสารมณั ฑกปั มี ๔ พระองค ในภทั รกปั มี ๕ พระองค พระสัมมาสมั พุทธเจา มากกวา น้ันไมมี

กปั ๒ เกรด็ ความรูเ ก่ยี วกบั พทุ ธศาสนา๑. สุญญกัป๒. อสุญญกัป กัปทว่ี า งเปลา จากบคุ คล กปั ทีไ่ มว า งเปลา จากบคุ คลวิมุติ ๒๑. เจโตวมิ ตุ ิ ความหลุดพน แหง จติ๒. ปญญาวมิ ตุ ิ ความหลดุ พน ดวยปญ ญาพระรตั นตรยั ๓ รตั นะคือพระพทุ ธเจา๑. พุทธรตั นะ รตั นะคอื พระธรรม๒. ธรรมรัตนะ รตั นะคอื พระสงฆ๓. สังฆรตั นะไฟ ๓ กอง ไฟ คอื ราคะ ไดแ ก ความตดิ ใจ๑. ราคัคคิ ไฟ คอื โทสะ ไดแก ความขดั เคือง๒. โทสคั คิ ไฟ คอื โมหะ ไดแก ความหลง๓. โมหคั คิไฟ ๓ กอง อีกนัยหนึ่ง ไฟอนั ควรแกการคาํ นับบูชา ไดแก บดิ ามารดา๑. อาหไุ นยยัคคิ ไฟของเจา บา น ไดแ ก บตุ รภรรยา และคนในปกครอง๒. คหปตัคคิ ไฟอน ควรแกทกั ษณิ า ไดแ ก สมณะพราหมณ๓. ทกั ขิไณยยัคคิภพ ๓ ภพทเ่ี ปน กามาวจร ไดแก อบาย ๔ มนุษยโลก และกามาวจรสวรรค๑. กามภพ ภพท่เี ปนรปู าวจร ไดแก รูปพรหม ๑๖๖ ชน้ั๒. รปู ภพ

๓. อรปู ภพ ภพท่เี ปนอรูปาวจร ไดแก อรูปพรหม ๔โกลาหล ๓๑. กปั ปโกลาหล ลวงไป ๑ แสนป กปั จกั ตง้ั ขน้ึ๒. พุทธโกลาหล ลวงไป ๑ พนั ป พระพุทธเจาจักเสด็จอุบตั ขิ ้ึน๓. จกั รวตั ติโกลาหล ลว งไป ๑ รอยป พระพุทธเจา พรรดจิ ักเสดจ็ อุบัตขิ ึน้เทวทตู ๓ คนแก๑. ชิณณะ คนเจบ็๒. พยาธิตะ๓. มตะ คนตายวชิ ชา ๓๑. ปพุ เพนวิ าสานุสสตญิ าณ ความรูเปนเหตรุ ะลึกชาตหิ นหลงั ได๒. จตุ ูปปาตญาณ ความรเู ร่ืองจุติ และอบุ ัตแิ หงสัตวท ง้ั หลาย๓. อาสวักขยญาณ ความรูเ ร่ืองความสิน้ ไปแหง อาสวะทงั้ หลายไตรเพท ความรู ๓๑. ฤคเวท๒. ยชุรเวท๓. สามเวทไตรลกั ษณ ๓ ความเปน ของไมเ ที่ยง๑. อนิจจตา ความเปนทุกข๒. ทกุ ขตา ความเปน ของไมใ ชตัวตน๓. อนตั ตตา

จกั รรัตนะ จะขยบั เขยอ้ื นไดเ พราะเหตุ ๓ ประการ๑. เพราะพระเจาจกั รพรรดิจะสน้ิ พระชนม๒. เพราะพระเจาจักรพรรดิเสด็จออกผนวช๓. เพราะพระพุทธเจาปรากฏจาตุรงสนั นบิ าต ๔๑. พระสงฆส าวก ๑,๒๕๐ รปู มาประชมุ กนั โดยมไิ ดน ดั หมาย๒. พระสงฆเ หลา นน้ั บวชดวยเอหิภกิ ขุอปุ สัมปทา๓. พระสงฆเ หลา นน้ั เปน พระอรหนั ตท กุ รูป๔. วนั นนั้ เปน วนั ทด่ี วงจันทร เสวยมาฆฤกษ ( ตรงกบั วันเพญ็ เดอื น ๓ )จาตรุ งคเสนา ๔๑. กองพลชาง กองทพั ชาง ๒. กองพลมา กองทพั มา๓. กองพลรถ กองทัพรถ ๔. กองพลเดนิ เทา กองทัพคนวรรณะ ๔ ชนช้ันเจา , ชนชั้นปกครอง๑. กษัตรยิ  ชนชนั้ เจาตาํ รา เจา พธิ ี๒. พราหมณ๓. แพศย ชนชัน้ พอคา และกสิกร๔. ศทู ร ชนชั้นต่าํ , พวกทาสกรรมกรมหาทวปี ๔ ๒. อมรโคยานทวปี๑. ชมพทู วปี ๔. ปุพวเิ ทหทวปี๓. อตุ ตรกุรทุ วีปเทวทตู หรอื นมิ ติ ๔๑. ชิณณะ คนแก ๒. พยาธิตะ คนเจ็บ ๔. ปพ พชิตะ บรรชติ นกั บวช๓. กาลกตะ คนตาย

พุทธบรษิ ัท ๔ ๒. ภกิ ษณุ ีบรษิ ทั๑. ภกิ ษบุ รษิ ทั ๔. อบุ าสิกาบรษิ ัท๓. อบุ าสกบริษัทรปู าวจรฌาน ๔๑. ปฐมฌาน มอี งค ๕ คอื วิตก วิจาร ปต ิ สุข เอกัคคตา๒. ทตุ ิยฌาน มีองค ๓ คอื ปต ิ สขุ เอกคั คตา๓. ตติยฌาน มีองค ๒ คอื สขุ เอกคั คตา๔. จตุตถฌาน มีองค ๒ คือ อเุ บกขา เอกคั คตาอรปู าวจรฌาน ๔ ๒. วิญญาณญั จายตนฌาน๑. อากาสานัญจายตนฌาน ๔. เนวสัญญานาสญั ญายตนฌาน๓. อากิญจญั ญายนฌานอริยสจั ๔๑. ทุกขอรยิ สัจ อรยิ สจั คือ ทุกข๒. ทุกขสมุทยั อริยสจั อริยสัจคือ เหตุเกิดแหงทกุ ข๓. ทุกขนโิ รธอรยิ สัจ อริยสจั คือ ความดบั ทกุ ข๔. ทกุ ขนิโรธคามนิ ปี ฏิปทาอรยิ สัจ อริยสัจคอื ปฏปิ ทานนําไปสูความดบั ทุกขสติปฎฐาน ๔ สติกาํ หนดพิจารณาเหน็ ภายในกาย๑. กายานุปสสนาสติปฎฐาน สติกาํ หนดพิจารณาเหน็ เวทนาในเวทนา๒. เวทนานุปส สนาสตปิ ฏ ฐาน๓. จติ ตานุปสสนาสตปิ ฏฐาน สตกิ ําหนดพิจารณา เห็นจติ ในจติ๔. ธมั มานุปสสนาสติปฏ ฐาน สตกิ ําหนดพิจารณาเหน็ ธรรมในธรรม

ปฏสิ มั ภทิ า ๔ ปญญาแตกฉานในอรรถ คือ ความหมาย๑. อัตถปฏิสัมภทิ า ปญ ญาแตกฉานในธรรม คือ หลักการ๒. ธัมมปฏิสัมภิทา ปญญาแตกฉานในนริ กุ ติ คือ ภาษา๓. นริ ตุ ตปิ ฏสิ มั ภิทา ปญญาแตกฉานในปฏภิ าณ คือ ความคิดทนั เหตุการณ๔. ปฏภิ าณปฏิสมั ภทิ าพรหมวหิ าร ๔ ความรกั ใคร ปรารถนาจะใหเปน สขุ๑. เมตตา ความสงสาร คิดจะชว ยใหพน ทกุ ข๒. กรุณา ความพลอยยินดี ในเม่ือผอู ื่นไดด ี๓. มทุ ติ า ความวางเฉย ไมด ีใจ ไมเ สยี ใจ๔. อุเบกขาเวสารชั ชญาณ ๔๑. สมั มาสมั พุทธาปฏิญญา ทา นปฏิญญาวา เปน พระสัมมาสมั พทุ ธเจา ธรรมเหลานี้ ทา นก็ยงั ไมร ู๒.ขีณาสวปฏิญญา ทานปฏญิ ญาวา เปน พระขีณาสพอาสวะเหลาของทา น ยงัไมสิ้นไป๓. อันตรายกิ ธรรมวาทะ ทานกลา วธรรมเหลา ใดวา เปน อนั ตรายธรรมเหลานนั้ ไมอ าจกอ อันตรายใหไ ดจ รงิ๔. นิยยานกิ ธรรมเทศนา ทานแสดงธรรม เพื่อประโยชนอยา งใดประโยชนอ ยา งน้ัน ไมเปนทางนาํ ผูทําตาม ใหถ งึ ความส้นิ ทกุ ขโดยชอบจรงิทาวมหาราชท้งั ๔๑. ทาวธตรฐ ( จอมภตู ) อยปู ระจํา ทิศตะวันออก๒. ทา ววิรฬุ หก ( จอมเทวดา ) อยูประจาํ ทิศใต๓. ทาววริ ูปก ษ ( จอมนาค ) อยปู ระจํา ทศิ ตะวันตก๔. ทา วเวสสุวรรณ ( จอมยกั ษ ) อยูป ระจาํ ทศิ เหนอื

ของหอม ๔ ชนดิ ( กลน่ิ ทพิ ย )๑. ดอกพกิ ลุ ๒. ชะเอมเทศ๓. มะกลา่ํ เครือ ๔. ขงิ แครงศรีในภูมิ ๔ ศลี คือ ความสํารวมในพระปาฏิโมกข๑. ปาฏโิ มกขสงั วรศีล ศลี คอื ความสํารวมอินทรีย๒. อินทรยี สงั วรศีล ศีลคือ ความบริสุทธิ์แหง อาชีวะ๓. อาชีวปาริสุทธิศลี ศลี ทเี่ กยี่ วกับปจ จัย ๔๔. ปจจยั สนั นิสติ ศลีความเพยี รมอี งค ๔๑. เนอื้ และเลอื ดในกายจะเหอื ดแหงหายไป๒. จะเหลอื แตเพียงหนงั เอน็ กระดูกกต็ ามที๓. ถาเรายงั ไมบรรลุพระสมั มาสัมโพธญาณ๔. จักไมลุกจากบัลลังกนเี้ ด็ดขาดอิทธิบาท ๔ ความพอใจฝกใผใ นสง่ิ ทก่ี ําลงั ทําอยู๑. ฉนั ทะ ความขยนั หมนั่ เพยี รในสิ่งทป่ี ระกอบอยนู น้ั๒. วิรยิ ะ ความคดิ สนใจในสิ่งทท่ี ํานัน้๓. จิตตะ ความไตรตรองพนิ จิ พิจารณาในสิง่ นั้น๔. วิมังสาสามัญญผล ๔ ผลแหง การเขาถงึ กระแส ทน่ี าํ ไปสู พระนพิ พาน๑. โสดาปตตผิ ล ผลอนั พระสกทาคามีพงึ เสวย๒.สกทาคามิผล ผลอันพระอนาคามีพึงเสวย๓. อนาคามิผล ผลคอื ความเปน พระอรหนั ต๔. อรหัตตผล

ภาวนา ๔ การเจริญกาย ฝกอบรมกาย๑. กายภาวนา การเจริญศลี ฝกอบรมศลี๒. ศีลภาวนา การเจริญจิต ฝก อบรมจิตใจ๓. จิตตภาวนา การเจรญิ ปญญา ฝก อบรมปญ ญา๔. ปญ ญาภาวนาปาฏิหารยิ  ๓๒ ประการ จะเกิดขนึ้ เพราะฐานะ ๔๑. เมอื่ พระสัพพัญญโพธสิ ัตวท กุ พระองค เสด็จลงสูพระครรภข องพระมารดา๒. ประสตู ิ๓. ตรัสรู๔. ทรงประกาศพระธรรมจกั รอนั ยอดเยี่ยมเบญจขันธ ๕ กองรปู รางกาย๑. รูปขนั ธ กองเวทนา สวนทเี่ ปน การเสวยอารมณ๒. เวทนาขนั ธ กองสญั ญา สว นทเี่ ปนความกาํ หนดหมาย๓. สัญญาขนั ธ กองสงั ขาร สวนทเี่ ปน ความปรุงแตง๔.สงั ขารขันธ กองวญิ ญาณ สว นท่ีเปนความรแู จงอารมณ๕. วิญญาณขันธอนุปุพพีกถา ๕๑. ทานกถา เรื่องทาน กลาวถึ งการให๒. สีลกถา เรอื่ งศีล กลาวถึง ความประพฤตทิ ถี่ ูกตองดงี าม๓. สัคคกถา เรอื่ งสวรรค กลา วถึง ความสขุ ความเจริญ๔. กามาทีนวกถา เรื่องโทษแหง กาม กลาวถึง สว นเสียแหง กาม๕. เนกขัมมานิสังสกถา เรอ่ื งอานสิ งสแหง การออกจากกาม กลาวถงึ ผลดี ของการไมต ดิ อยูในกาม

มหาวิโลกนะ ๕๑. กาล ทรงตรวจดูวา เปน กาลทเี่ หมาะสมแลวหรอื ยงั๒. ทวีป ทรงตรวจดู ทวีปที่เหมาะสม๓. ประเทศ ทรงตรวจดู ประเทศทเี่ หมาะสม๔. ตระกูล ทรงตรวจดู ตระกลู ทเ่ี หมาะสม๕. กาํ หนดพระชนมายุ ของพระพุทธมารดามีประมาณ ๑๐ เดือนกับ ๗ วนัโปรยดอกไมมขี าวตอกเปน ที่ ๕๑. หญาแพรก ๒. ขา วสาร๓. เมลด็ พนั ธผ กั กาด ๔. ดอกมะลิ๕. ขาวตอกโทษของสถานที่จงกรม ๕ ประการ๑. เปน ทแี่ ข็งขรขุ ระ ๒. อยใู นตน ไม๓. เปน ท่รี กกาํ บงั ๔. แคบเกินไป๕. กวา งเกนิ ไปอสุญญกัป ๕ มีพระพทุ ธเจาเสด็จอบุ ัติ พระองคเ ดยี ว๑. สารกัป มีพระพุทธเจาเสด็จอุบตั ิ ๒ พระองค๒. มฌั ฆกัป มีพระพทุ ธเจาเสด็จอุบตั ิ ๓ พระองค๓. วรกปั มพี ระพุทธเจา เสด็จอุบัติ ๔ พระองค๔. สารมัฌฑกัป มพี ระพุทธเจา เสดจ็ อบุ ตั ิ ๕ พระองค๕. ภัทรกปัเภสชั ๕ ๒. เนยขน๑. เนยใส ๔. น้าํ ผง้ึ๓. น้ํามนั๕. นํา้ ออย

พระยามาร ๕ ส่ิงทฆ่ี า บุคคลใหต ายจากความดี๑. กิเลสมาร มารคือ กเิ ลส๒. ขนั ธมาร มารคอื เบญจขนั ธ๓. อภสิ ังขารมาร มารคอื อภิสงั ขาร๔. เทวปตุ ตมาร มารคือ เทพบตุ ร๕. มจั จมุ าร มารคือ ความตายปญจวคั คีย ๕ ๒. พระวัปปะ๑. พระอญั ญาโกณฑญั ญะ ๔. พระมหานามะ๓. พระภทั ทยิ ะ๕. พระอสั สชิ สีเขยี ว เหมอื นดอกอัญชันฉัพพณั ณรังสี ๖ สเี หลือง เหมอื นหรดาลทอง๑. นลี สีแดง เหมอื นดวงตะวันออน ๆ๒. ปต สีขาว เหมอื นแผนเงนิ๓.โลหิต สีหงสบาท เหมอื นดอกหงอนไก๔. โอทาต สเี หลอ่ื มพราย เหมอื นแกว ผนกึ๕. มญั เชฏฐ๖. ปภสั สรอภิญญา ๖ แสดงฤทธ์ิตาง ๆ ได๑. อิทธวิ ธิ ิ หทู ิพย๒. ทิพพโสต กําหนดรใู จผอู ่ืนได๓. เจโตปริยญาณ ระลึกชาตหิ นหลงั ได๔. ปพุ เพนวิ าสานสุ สติ ตาทิพย๕. ทพิ พจกั ขุ ญาณทที่ ําอาสวะใหสน้ิ ไป๖. อาสวักขยญาณ

แกว ๗ ประการ มกี าํ ตงั้ พันพรอ มดว ยกง และดมุ บรบิ ูรณท ุกอยา ง๑. จกั รแกว เปน ชางเผอื กชอื่ อโุ บสถ เหาะได๒. ชา งแกว เปน มา สีขาวปลอดช่อื วลาหก เหาะได๓. มา แกว เปน แกว เจียระไน ๘ เหล่ยี มสอ งแสงไปไดไ กล๔. มณแี กว มีตวั อนุ ในฤดหู นาว ตวั เย็นในฤดรู อน ปากหอม เหมอื นดอกอบุ ล๕. นางแกว เปน เจา หนาที่ทอ งพระคลงั ทาํ ใหพ ระราชทรพั ยบ ริบูรณ๖. คฤหบดแี กว เปน บัณฑิตถวายคาํ แนะนาํ แกพ ระราชาดวยปญ ญาอันเลศิ๗. ปริณายกแกวสัตตสถาน ( ท่ี ๗ แหง ) ๒. อนิมิสเจดีย๑. ตน มหาโพธิพฤกษ ๔. รัตนฆรเจดยี ๓. รัตนจงกรมเจดีย๕. ตน อชปาลนิโครธ ( ตนไทร ) ๖. ตน มุจลนิ ท ( ตนจกิ )๗. ตนราชายตนะ ( ตน เกด )สมณบริขาร ๘๑. อนั ตรวาสก ผา นุง ( ผา สบง ) ๒. อุตตราสงค ผาหม ( จีวร )๓. สงั ฆาฏิ ผา พาด ( ผา สงั ฆาฏิ ) ๔. บาตร๕. ประคดเอว ๖. มดี โกน๗. กลองเข็มพรอมทัง้ เข็มเยบ็ ผา ๘. ธรรกรก ผา กรองนาํ้บรรณศาลามโี ทษ ๘ ประการ๑. การที่จะสรา งบรรณศาลาใหสําเรจ็ จะตอ งใชเ ครื่องทัพสัมภาระมาก๒. จาํ ตองบํารงุ รักษาอยูเปนนติ ย ดวยหญา ใบไม และดนิ เหนยี วเปน ตน๓. จาํ ตอ งออกไปดว ยเขาใจวา ไมมเี อกคั คตาสาํ หรบั ผูทีอ่ อกไปในเวลาทีไ่ มสมควร ดว ยคิดวา ขึ้นช่อืวา เสนาสนะยอ มทรดุ โทรมไป๔. ตองคอยทะนถุ นอมรางกาย เพราะกระทบความเย็น ความรอ นเปนตน๕. ตองคอยปกปด คําครหาท่วี า ผเู ขา ไปยังบานเรือน อาจทําความชวั่ อยา งใดอยา งหนง่ึ กไ็ ด

๖. ตองคอยหวงแหนอยเู สมอวา สถานท่ี นาํ้ เปน ทีข่ องเรา๗. ตองคอยนกึ อยเู สมอวา นบ้ี า นเรอื นตองอยอู ยางผมู ีเพอื่ น๘. ตองเปน ของทวั่ ไปแก สัตวท ั้งหลายมี เรน็ เลอื ด และจง้ิ จกเปนตนสถานท่ีทปี่ ระกอบดว ยคุณ ๘ ประการ๑. ไมห วงทรัพย และขาวเปลือก๒. แสวงหาแตบ ณั ฑบาตรทไ่ี มม โี ทษ๓. บริโภคแตกอ นขา วทเ่ี ย็นแลว๔. ไมมกี เิ ลสเครื่องเบียดเบียนรัฐ๕. ปราศจากฉนั ทราคะในเครอื่ งอปุ กรณท ้งั หลาย๖. ไมม ีภยั มีโจรปลน เปนตน๗. ไมต อ งคลกุ คลีกบั พระราชา และอํามาตยข องพระราชาเปนตน๘. ไมถกู กระทบกระทั่งในทศิ ทงั้ ปวงพระอภธิ รรม ๗ คัมภรี ๑. พระสังคณี ( กุสลา ธมฺมา ) ๒. พระวิภงั ค ( ปฺจกขฺ นฺธา )๓. พระธาตุกถา ( สงฺคโห อสงฺคโห ) ๔. พระปุคคลบญั ญัติ ( ฉ ปฺ ตฺ ฺตโิ ย )๕. พระกถาวัตถุ ( ปคุ ฺคโล อุปลพฺภติ ) ๖. พระยมก ( เย เกจิ กุสลา ธมฺมา )๗. พระมหาปฏฐาน ( เหตปุ จจฺ โย )สหชาติ ๗ ทีเ่ กิดพรอมกบั เจา ชายสทิ ธัตถะ๑. มารดาพระราหลุ ๒. พระอานนท๓. พระฉนั นะ ๔. พระกาฬทุ ายี๕. พระยามากัณฐกะ ๖. ตนมหาโพธิพฤกษ๗. หมอ ขุมทรพั ยทง้ั ๔

รัตนะ ๗ ประการ ๒. ทอง๑. เงนิ ๔. แกวประพาฬ๓. แกว มณี ๖. แกว ผนึก๕. แกว มกุ ดา๗. แกวไพฑรู ยอภนิ หิ ารจะสําเร็จแกผ ทู ปี่ รารถนาเปนพระพทุ ธเจา ไดด วยความถึงพรอ มแหงธรรม ๘ ประการ๑. ดว ยความเปน มนษุ ย ๒. ดวยความสมบรู ณด ว ยเพศบุรษุ๓. ดว ยเหตทุ สี่ าํ เรจ็ พระอรหัตในชาตินั้น ๔. ดว ยการไดเหน็ พระศาสดา๕. ดวยการบรรพชา ๖. ดว ยความถงึ พรอมแหงคุณ๗. ดวยอธกิ ารคือการทําใหย ิง่ ๘. ดวยความเปนผูมคี วามพอใจโลกธรรม ๘ ๒. เส่อื มลาภ๑. มีลาภ ๔. เสอื่ มยศ๓. มยี ศ ๖. นนิ ทา๕. สรรเสริญ ๘. ทกุ ข๗. สขุมรรคมีองค ๘๑. สัมมาทิฏฐิ ความเห็นชอบ ๒. สัมมาสังกัปปะ ดาํ ริชอบ ๔. สมั มากัมมันตะ การงานชอบ๓. สัมมาวาจา เจรจาชอบ ๖. สัมมาวายามะ ๘. สมั มาสมาธิ พยายามชอบ๕. สมั มาอาชวี ะ เลี้ยงชวี ิตชอบ ตง้ั ใจม่นั ชอบ๗. สมั มาสติ ระลึกชอบอวิชชา ๘ ไมรูใน ทุกข๑. ทกุ เฺ ข อญฺ าณํ ไมรใู น ทกุ ขสมุทยั๒. ทกุ ขฺ สมทุ เย อฺญาณํ

๓. ทุกขฺ นโิ รเธ อฺญาณํ ไมรูใน ทุกขนิโรธ๔. ทุกขฺ นโิ รธคามนิ ยิ า ปฏปิ ทาย อญญาณ ไมรูใน ทกุ ขนโิ รธคามนิ ปี ฏปิ ทา๕. ปุพฺพนเฺ ต อญฺ าณํ ไมร ใู น สว นอดตี๖. อปรนเฺ ต อญฺ าณํ ไมรใู น สวนอนาคต๗. ปุพฺพนตฺ าปรนเฺ ต ไมร ูท้งั สวนอดตี ทงั้ สวนอนาคต๘. อิทปปฺ จจฺ ยตาปฏจิ ฺจสมปุ ปฺ นเฺ นสุ ธมเฺ มสุ อญฺ าณํ ไมร ูในธรรมท้ังหลายที่อาศัยกันจึงเกดิ มี ขน้ึ ตามหลกั อทิ ปั ปจจยตานา้ํ ปานะ ๘ น้าํ ผลมะมว ง ๒. ชมพฺ ปุ านํ น้ํา นาํ้ ผล๑. อมพฺ ปานํ น้าํ ผลกลวยมเี มลด็ ๔. โมจปานํ นา้ํ ผลจนั ทรผลหวา หรือชมพู นํา้ ผลลิ้นจ่ี นํา้ ผลมะทราง ๖. มทุ ฺทกิ ปานํ๓. โจจปานํกลว ยไมม เี มลด็ นา้ํ รากบัว ๘. ผารสุ กปานํ๕. มธุปานํหรือผลองุน๗. สาลกุ ปานํหรอื ผลมะปรางนา้ํ ปานะ ๘ อีกอยา งหนึ่ง๑. โกสมฺพปานํ นาํ้ ผลสะครอ ๒. โกลปานํ นํา้ ผลเลบ็ เหยีย่ ว ๔. ฆฏปานํ น้ําทีท่ ํา๓. พทรปานํ นํ้าผลพทุ ราดว ยเปรยี ง ๖. ปโยปานํ น้าํ นม ๘. รสปานํ นาํ้ ทท่ี ํา๕. เตลปานํ นา้ํ มนั๗. ยาคุปานํ น้ําขา วยาคูดวยปญ ยโครสสมาบตั ิ ๘ ๒. อรปู ฌาน ๔๑. รูปฌาน ๔

อนุปพุ พวิหาร ๙ ๒. อรปู ฌาน ๔ ๓. สัญญาเวทยิตนโิ รธ ๑๑. รูปฌาน ๔ทวาร ๙ ชอง๑. ชองตาทงั้ ๒ ขา ง ๒. ชองหทู ง้ั ๒ ขา ง๓. ชอ งจมูกท้งั ๒ ขา ง ๔. ชองปาก ๑ ชอง๕. ชอ งทวารหนัก ๑ ชอ ง ๖. ชองทวารเบา ๑ ชองฝนอาวุธ ๙ ชนดิ ๒. ฝนภเู ขา ๓. ฝนเปลวไฟ๑. ฝนหิน ๕. ฝนตม ๖. ฝนเถา ถาน๔. ฝนนา้ํ ๘. ฝนถานเพลงิ๗. ฝนอาวธุ ๙. ฝนทรายผา สาฎก มโี ทษ ๙ ประการ๑. ผา เปน ของมีคามาก๒. ชวี ิตนกั บวชอยไู ดเ นือ่ งดา ยผอู นื่๓. ผา หมองไปทล่ี ะนอ ย๔. ผาทหี่ มองแลว จาํ ตองซกั ตอ งยอม๕. ผา เกาไปดวยการใช และผาทเี่ กาแลว จําตองทําการชุม การปะ๖. ผาเกิดไดยากในการแสวงหาใหม๗. ไมเ หมาะแกก ารบวชเปน ดาบส๘. เปน ของสาธารณะทว่ั ไปแกพวกโจร ตอ งระวังรกั ษาอยางดี๙. เปน ฐานะแหง การแตง ตัว

บารมี ๑๐๑. ทานบารมี การให การเสียสละ๒. ศรบี ารมี การกั ษากายวาจาใหเ รยี บรอย ความประพฤตทิ ี่ดงี ามถกู ตอ งตามพระวินัย๓. เนกขมั มบารมี การออกบวช การปลกี ตัวปลกี ใจออกจากกาม๔. ปญ ญาบารมี ความรอบรู ความหยงั่ รูเ หตผุ ล เขา ใจสภาวะของสิ่งท้ังหลายตามความเปน จริง๕. วิรยิ บารมี ความเพยี ร ความพยายามบากบน่ั อุตสาหะ ไมท อดทงิ้ ธรุ ะหนา ที่๖. ขันตบิ ารมี ความอดทน ความทนทานของจิตใจ ไมลอุ าํ นาจกเิ ลส๗. สัจจบารมี ความจรงิ หรือ พูดจริง ทาํ จริง และจรงิ ใจ๘. อธิษฐานบารมี ความต้งั ใจมนั่ การตัดสินใจเด็ดเด่ียว วางจุดหมายแหง การกระทาํ ของตนไดแ นน อนและดําเนนิ ตามแนวนั้นแนว แน๙. เมตตาบารมี ความรักใคร ปรารถนาดี มไี มตรี คิดเกอ้ื กูลใหผ อู นื่ มคี วามสุขความเจรญิ๑๐. อเุ บกขาบารมี ความวางใจเปนกลาง เท่ยี งธรรมไมเ อนเอียงไปดว ย ความยนิ ดียนิ รายหรอื ความชอบความชังทศบารมี เรียงตามทถ่ี อื วา ไดบ าํ เพ็ญในทศชาตชิ าดก ( แบบไทย )๑. พระเตมยี  ( ใบ ) เนกขัมมบารมขี อ ที่ ๓ ( เต )๒. พระมหาชนก วิรยิ บารมีขอท่ี ๕ (ช)๓. พระสวุ รรณสาม เมตตาบารมีขอท่ี ๙ ( สุ )๔. พระเนมริ าช อธษิ ฐานบารมขี อที่ ๘ ( เน )๕. พระมโหสถ ปญญบารมีขอที่ ๔ (ม)๖. พระภูรทิ ัตต ศลี บารมขี อ ที่ ๒ ( ภู )๗. พระจนั ทกมุ าร ขนั ตบิ ารมีขอ ที่ ๖ (จ)๘. พระนารท อเุ บกขาบารมีขอที่ ๑๐ ( นา )๙. พระวิธรุ สจั จบารมขี อ ท่ี ๗ ( วิ )๑๐. พระเวสสนั ดร ทานบารมีขอ ท่ี ๑ ( เว )

กําลงั 10 ( ทศพลญาณ )๑. ฐานาฐานญาณ ปรีชาหยัง่ รู ฐานะ และอฐานะ๒. กรรมวปิ ากญาณ ปรีชาหย่ังรู ผลแหง กรรม๓. สพั พตั ถคามนิ ปี ฏปิ ทาญาณ ปรชี าหย่งั รู ขอ ปฏิบตั ิทจี่ ะนาํ ไปสคู ตทิ ้งั ปวง๔. นานาธาตุญาณ ปรีชาหยงั่ รู สภาวะของโลกอนั ประกอบดว ยธาตุตา ง ๆ เปน อเนก๕. นานาธิมตุ ตกิ ญาณ ปรีชาหยัง่ รู อธิมุติ คอื อัธยาศยั ของสัตวท้งั หลายทเี่ ปน ไปตาง ๆ กัน๖. อนิ ทรยิ ปโรปรยิ ตั ตญาณ ปรีชาหยัง่ รู ความยิ่งและหยอ นแหงอนิ ทรยี ข องสตั วทงั้ หลาย๗. ณานาทสิ งั กเิ ลสาทิญาณ ปรชี าหยงั่ รู ความเศราหมอง ความผอ งแผว การออกแหงณานวิโมกขสมาธิ และสมาบัตทิ ง้ั หลาย๘. ปุพเพนิวาสานสุ สตญิ าณ ปรีชาหย่ังรู ความระลกึ ถึงภพทเ่ี คยอยูอาศัยในหนหลังได๙. จตุ ูปปาตญาณ ปรีชาหยัง่ รู จุติ และอบุ ตั ขิ องสตั วทงั้ หลายอันเปน ไปตามกรรม๑๐. อาสวักขยญาณ ปรชี าหย่ังรู ความสน้ิ ไปแหง อาสวะท้ังหลายทศพธิ ราชธรรม ( ราชธรรม )การปกครองโดยธรรม๑. ทาน การให๒. ศีล ความประพฤติดีงาม๓. ปรจิ จาคะ การบริ จาค๔. อาชชวะ ความซ่อื ตรง๕. มัททวะ ความออนโยน๖. ตปะ ความทรงเดช๗. อักโกธะ ความไมโกรธ๘. อวิหงิ สา ความไมเบยี ดเบียน๙. ขนั ติ ความอดทน๑๐. อวโิ รธนะ ความไมเคยี ดแคน

เสียงออื้ องึ้ ทน่ี า ฟง ๑๐ ประการ๑. เสยี งชา ง ๒. เสยี งมา ๓. เสียงรถ๔. เสยี งกลาง ๕. เสยี งตะโพน ๖. เสียงพณิ๗. เสยี งขบั รอง ๘. เสียงสังข ๙. เสียงกงั สดาล๑๐. เสยี งเช้อื เชิญใหม าเค้ยี ว ใหมาด่ืม ใหม ากนิ และใหม าบริโภคขา วนํา้โคนตน ไมม ีคณุ ๑๐ ประการ๑. มคี วามรเิ ร่มิ ขวนขวายนอ ย๒. ไดความไมม โี ทษโดยงา ยวา เพยี งเขาไปโคนไดเ ทา นั้น ( เขาอยูงาย )๓. ทาํ อนิจจสัญญาใหต ัง้ ขนึ้ ดวยการเหน็ ความแปรปรวนไปของตนไมแ ละใบไม๔. ไมตอ งตระหนเี่ สนาสนะ๕. เม่ือจะทาํ ความชั่วทโ่ี คนตน ไดนน้ั ก็ละอายจึงไมม ที ล่ี ับในการทําความช่วั๖. ไมม ีความหวงแหน๗. อยกู บั เทวดาทง้ั หลาย๘. ปฏิเสธทีก่ าํ บงั๙. ใชส อยสะดวก๑๐. ไมม คี วามหว งใย และหาไดงา ยในทที่ ว่ั ไปผาเปลอื กไมก รองมคี ณุ ๑๒ ประการ๑. มคี านอ ย ๒. ไมเนอื่ งดวยผูอ ื่น๓. อาจทําไดด วยมอื ตนเอง ๔. เมือ่ เกา ก็ไมต อ งเย็บ๕. ไมม โี จรภยั ๖. การแสวงหากท็ ําไดง า ย๗. เหมาะแกการบวชเปน ดาบส ๘. ไมเ ปน ฐานแหงการแตง ตัว๙. มคี วามมกั นอยในปจ จยั ๑๐. ใชส ะดวก๑๑. เปลือกไมท เี่ กดิ กห็ าไดง าย ๑๒. ผา เปลือกไดเ มอื่ สญู หายไปก็ไมเ สยี ดาย

ธุดงค ๑๓ องคแหง ภิกษุ ผูถอื ทรงผาบงั สุกุลเปนวัตร๑.ปงสกุ ูลกิ งั คธุดงค องคแ หง ภกิ ษุ ผูถ อื ทรงเพยี งไตรจีวรเปน วัตร๒. เตจีวรกิ ังคธดุ งค องคแหง ภกิ ษุ ผูถือการเท่ยี วไปบณิ ฑบาตเปน วตั ร๓. บิณฑปาตกิ ังคธดุ งค องคแ หง ภิกษุ ผถู ือเท่ียวไปบณิ ฑบาตตามลําดบั เปน วตั ร๔. สปทานจารกิ ังคธดุ งค องคแ หง ภกิ ษุ ผถู อื นงั่ ฉนั ณ อาสนะเดียวเปน วัตร๕. เอกาสนกิ งั คธดุ งค องคแ หง ภกิ ษุ ผูถือฉนั เฉพาะในบาตรเปนวัตร๖. ปต ตปณ ฑกิ ังคธุดงค องคแหง ภิกษุ ผถู อื หา มภตั ทถี่ วายภายหลงั เปน วตั ร๗. ขลปุ จฉาภตั ติกงั คธุดงค องคแ หงภกิ ษุ ผูถือการอยปู า เปน วตั ร๘. อารญั ญกิ งั คธุดงค องคแหงภิกษุ ผถู อื การอยูท่ีโคนตน ไมเ ปนวัตร๙. รกุ ขมลู ิกงั คธดุ งค องคแ หง ภกิ ษุ ผูถอื การอยใู นทแ่ี จง เปน วตั ร๑๐. อัพโภกาสกิ ังคธดุ งค องคแหง ภกิ ษุ ผถู ือการอยใู นปาชาเปน วัตร๑๑. โสสานิกังคธดุ งค องคแหง ภิกษุ ผถู ือการอยใู นเสนาสนะ ตามทเ่ี ขาจดั ใหเปน๑๒. ยถาสนั ถตกิ ังคธุดงควัตร องคแหง ภิกษุ ผถู ือการนงั่ เปนวตั ร๑๓. เนสชั ชิงกังคธดุ งคมหาปุริสลักษณะ ๓๒ ประการ๑. ทรงมีพื้นพระบาทเรียบเสมอกนั๒. ภายใตฝ าพระบาทท้งั ๒ มีลายกงจกั รเกิดขน้ึ ซงึ่ มกี าํ ขา งละ ๑,๐๐๐ ซ่ี มกี ง มดี ุม และมีสว นประกอบดว ยรปู มงคลครบ ๑๐๘ ประการ๓. ทรงมสี นพระบาท ยน่ื ยาวออกไป ๑ ใน ๓ สวนของฝาเทา๔. ทรงมีพระองคลุ ี นว้ิ พระหตั ถ นวิ้ พระบาท ยาวงามเรยี วเสมอกัน๕. ทรงมพี ระหตั ถ และพระบาท ออนนมุ เสมอกนั๖. พระหตั ถ และฝา พระบาท มเี สนทข่ี อพระองคลุ จี รดกนั ดจุ ตาขายถกั ไว ในชองบญั ชร นิ้วพระหัตถน้ิวพระบาทชดิ สนิทกนั ดี๗. ทรงมพี ระบาทเหมือนสงั ขควํา่ ขอ พระบาทลอยอยบู นหลงั เทา๘. ทรงมพี ระชงฆรเี รยี ว ดจุ แขง เนื้อทราย และมเี นอื้ เต็มเสมอกนั๙. เม่ือทรงประทับยนื ไมตอ งนอ มพระองคลง กท็ รงเอาพระหัตถล ูบคลําพระชานุ ( หวั เขา )ไดด วยพระหตั ถท ั้ง ๒