โขน มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติรายแรกของประเทศไทย

มรดกวัฒนธรรม ขท่จี อบั ตง้อมงไนม่ไุษด้ ยชาติ รายการแรกของประเทศไทย Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity



ของมมรนดษุ กยวชฒั าตนริธารยกรามรแทรี่จกบั ขตอ้องปงไรมะ่ไเทด้ศไทย Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity

ค�ำนำ� องค์การยูเนสโกได้ประกาศข้ึนทะเบียน “โขน” เป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมท่ีจับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ เม่ือวันท่ี ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๖๑ ถอื เปน็ การยนื ยนั บทบาทของประเทศไทยในเวทโี ลกตอ่ การดำ� เนนิ งานตามอนสุ ญั ญาวา่ ดว้ ยการสงวนรกั ษามรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ด้ ค.ศ. ๒๐๐๓ และภายใตแ้ นวปฏบิ ตั ิ การดำ� เนนิ งานตามอนสุ ญั ญาฯประเทศไทยจำ� เปน็ ตอ้ งดำ� เนนิ การเพมิ่ ความตระหนกั เพอื่ ใหเ้ กดิ ความเคารพและเรยี นรคู้ ณุ คา่ ทงั้ ในระดบั ทอ้ งถนิ่ ระดบั ชาตแิ ละระดบั นานาชาติ ตลอดจนสรา้ งการมสี ว่ นรว่ มอยา่ งกวา้ งขวางในการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกวฒั นธรรมโขน ดว้ ยเหตดุ งั กลา่ ว จงึ เปน็ ทมี่ าของการจดั ทำ� หนงั สอื “โขน : มรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย (Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity)” เลม่ นข้ี น้ึ โดยภายในเลม่ จะมกี ารรวบรวมขอ้ มลู เนอ้ื หา ทงั้ ในสว่ นของเสน้ ทาง สมู่ รดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย การประมวลเหตกุ ารณก์ ารประกาศขนึ้ ทะเบยี นโขนขององคก์ ารยเู นสโก รวมไปถงึ องคค์ วามรู้ คณุ คา่ ความสำ� คญั ประวตั คิ วามเปน็ มา ววิ ฒั นาการ วธิ แี สดง ขนบและจารตี ของศลิ ปะการแสดงโขน ตลอดจนทำ� เนยี บนามคณะโขนทม่ี อี ยใู่ นปจั จบุ นั ของประเทศไทย กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม หวงั เปน็ อยา่ งยง่ิ วา่ หนงั สอื นจี้ กั อำ� นวยประโยชนต์ อ่ นกั เรยี น นกั ศกึ ษา ครู อาจารยแ์ ละประชาชนผสู้ นใจโดยทว่ั กนั รวมถงึ ชว่ ยสง่ เสรมิ กระบวนการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชน กลมุ่ และบคุ คลทเี่ กยี่ วขอ้ ง โดยเฉพาะในกลมุ่ ผถู้ อื ครอง ผถู้ า่ ยทอดและผสู้ บื ทอดองคค์ วามรมู้ รดกวฒั นธรรมโขนไดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื และทส่ี ำ� คญั อยา่ งยง่ิ คอื เปน็ การบนั ทกึ ประวตั ศิ าสตรแ์ ละสรา้ งความทรงจำ� รว่ มในฐานะทโี่ ขนไดร้ บั การประกาศใหข้ น้ึ ทะเบยี นเปน็ ตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติ รายการแรกของประเทศไทย นำ� ไปสคู่ วามภาคภมู ใิ จในความเปน็ ไทยจนเกดิ สำ� นกึ ความเปน็ เจา้ ของมรดกวฒั นธรรมโขนรว่ มกนั ของคนไทยในทา้ ยทส่ี ดุ กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม Preface As UNESCO has registered Khon as the Intangible Cultural Heritage of Humanity on November 29, 2019, this action strongly affirms Thailand’s active role on the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003 on the world stage with absolute clarity. In accordance with the practice of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003, it is essential for Thailand to raise more awareness of Khon in order to build respect and appreciation across all levels; local, national and international in Thai society as well as extensively engagement in promotion and safeguarding of Khon. As a consequence, the Department of Cultural Promotion has published a book entitled “Khon: Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity”. Apart from the archive of the road to Thailand’s First Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity, this book also contains knowledge, value, importance, history, evolution, performing methods, convention and tradition of Khon performance. Not only the academic content, but this book also provides an up-to-date directory of Khon troupes in Thailand. The Department of Cultural Promotion sincerely hopes that this book will be beneficial to students, teachers and the general public. Furthermore, it is highly intended to promote and strengthen the participation of communities, groups, stakeholders and particularly the groups or individuals concerned and successors of intangible cultural heritage of Khon with sustainable development. Department of Cultural Promotion

สารบัญ Contents ส่วนท่ี ๑ โขน : มรดกวฒั นธรรมที่จับต้องไม่ไดข้ องมนุษยชาติรายการแรกของประเทศไทย 5 Section 1 Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity ส่วนท่ี ๒ โขน : มรดกวัฒนธรรมของมนุษยชาต ิ 17 Section 2 Khon : Cultural Heritage of Humanity สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง 19 กบั พระราชกรณียกิจด้านศิลปะการแสดงโขน Her Majesty Queen Sirikit The Queen Mother and the Royal Duty in Khon Performing Arts โขน : มหรสพแหง่ ชาต ิ 20 Khon : Thai National Performing Arts ความส�ำ คัญของรามเกยี รตใ์ิ นมหรสพโขน 21 The Importance of the Ramakien Story in Khon ทม่ี าของมหรสพโขน 31 The Origin of Khon บรู ณาการประณตี ศลิ ปใ์ นมหรสพโขน 43 The Integration of Fine Arts in Khon Performance ประเภทของโขน 73 Types of Khon วิวัฒนาการมหรสพโขน 85 Evolution of Khon Performance จารีตและขนบของมหรสพโขน 125 Khon Traditions หวั โขนและพงศ์รามเกยี รติ์ 135 Khon Masks and Lineages การแสดงรามายณะในเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ 179 Ramayana Performances in Southeast Asia บรรณานุกรม 202 Bibliography ภาคผนวก ท�ำ เนยี บนามคณะโขนทม่ี ีอยใู่ นปจั จบุ ันของประเทศไทย 204



สว่ นท่ี ๑ โขน : มรดกวัฒนธรรมท่จี บั ตอ้ งไม่ไดข้ องมนษุ ยชาติรายการแรกของประเทศไทย Section 1 Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity

โขน : มรดกวัฒนธรรมท่จี ับตอ้ งไม่ไดข้ องมนุษยชาติ รายการแรกของประเทศไทย Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity มรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไม่ได้คืออะไร What is the Intangible Cultural Heritage? มรดกวัฒนธรรมทีจ่ บั ต้องไมไ่ ด้ (Intangible Cultural Heritage หรือ ICH) หรอื ท่ี ในประเทศไทยมกั เรียกกนั ว่า มรดกภูมปิ ัญญาทางวัฒนธรรม ซ่ึงมาตรา ๒ แหง่ อนุสญั ญาวา่ ด้วย การสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไมไ่ ด้ ค.ศ. ๒๐๐๓ ขององค์การยูเนสโก ระบุนยิ ามของ คำ� วา่ “มรดกทางวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ด”้ วา่ หมายถงึ การปฏบิ ตั ิ (practices) การเปน็ ตวั แทน (representations) การแสดงออก (expressions) ความรู้ (knowledge) ทักษะ (skills) ตลอดจนเครอ่ื งมอื วตั ถุ สง่ิ ประดษิ ฐ์ และพน้ื ทท่ี างวฒั นธรรมอนั เปน็ ผลจากสงิ่ เหลา่ นน้ั ซง่ึ ชมุ ชน กลมุ่ ชน และในบางกรณีปจั เจกบุคคลยอมรับวา่ เป็นส่วนหน่งึ ของมรดกทางวฒั นธรรมของตน มรดกวัฒนธรรมท่ีจับต้องไม่ได้นี้ซึ่งถ่ายทอดจากคนรุ่นหน่ึงไปยังคนอีกรุ่นหน่ึงเป็นสิ่ง ซ่ึงชุมชนและกลุ่มชนสร้างข้ึนใหม่อย่างสมํ่าเสมอ เพื่อตอบสนองต่อสภาพแวดล้อมของตน เป็นปฏิสัมพันธ์ของพวกเขาท่ีมีต่อธรรมชาติและประวัติศาสตร์ของตน และท�ำให้คนเหล่าน้ัน เกดิ ความรสู้ กึ มอี ตั ลกั ษณแ์ ละความตอ่ เนอื่ ง ดงั นนั้ จงึ กอ่ ใหเ้ กดิ ความเคารพตอ่ ความหลากหลาย ทางวัฒนธรรมและการคิดสร้างสรรค์ของมนุษย์ Intangible Cultural Heritage (ICH) or commonly defined in Thailand as “cultural wisdom heritage”, whereas Article 2 in the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage or 2003 UNESCO Convention, definition of the “intangible cultural heritage” means the practices, representations, expressions, knowledge, skills – as well as the instruments, objects, artifacts and cultural spaces associated therewith – that communities, groups and, in some cases, individuals of their own cultural heritage recognize as part of their cultural heritage. The intanngible cultural heritage which transmitted from generation to generation is constantly recreated by communities and groups in response to their enviromment. This process reveals their interation with nature and their history and provides them with a sense of identity recognition and continuity. Thus, this results in promoting respect in cultural diversity and human creativity. 6

Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity การจดั แบ่งลักษณะของมรดกวัฒนธรรมทีจ่ ับตอ้ งไม่ได้ (มรดกภมู ิปัญญาทางวัฒนธรรม) Domains of Intangible Cultural Heritage’s Attributes (Cultural Wisdom Heritage) อนุสญั ญาว่าด้วยการสงวนรกั ษา พระราชบัญญตั สิ ง่ เสรมิ และรักษา มรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ต้องไม่ได้ ค.ศ. ๒๐๐๓ มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ Convention for the Safeguarding of the Intangible Promotion and Preservation of Intangible Cultural Cultural Heritage 2003 Heritage Act B.E. 2559 (2016) (๑) ประเพณีและการแสดงออกของมขุ ปาฐะ รวมถงึ ภาษาในฐานะพาหะ (๑) วรรณกรรมพน้ื บ้านและภาษา ของมรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ด้ (1) folk literature and languages; (๒) ศิลปะการแสดง (1) oral traditions and expression, including language as a (2) performing arts; vehicle of the intangible cultural heritage; (๓) แนวปฏบิ ตั ิทางสงั คม พิธีกรรม ประเพณี และเทศกาล (3) social practices, rituals, customs and festivals; (๒) ศลิ ปะการแสดง (๔) ความรแู้ ละการปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาตแิ ละจกั รวาล (2) performing arts; (4) knowledge and practices concerning the nature and the (๓) แนวปฏิบัตทิ างสังคม พิธีกรรม และงานเทศกาลต่าง ๆ (3) social practices, rituals, and festive events; universe; (๔) ความรู้และวถิ ปี ฏบิ ัตเิ กีย่ วกบั ธรรมชาติและจักรวาล (๕) งานชา่ งฝมี อื ดง้ั เดิม (4) knowledge and practices concerning nature and the uni- (5) traditional craftsmanship; (๖) การเลน่ พืน้ บ้าน กฬี าพนื้ บา้ น และศลิ ปะการต่อสู้ป้องกันตวั verse; (6) folk plays, folk sports and martial arts. (๕) ฝีมือช่างแนวประเพณีนยิ ม (5) skills to produce traditional crafts. มรดกวฒั นธรรมโขนของประเทศไทย Khon, Cultural Heritage in Thailand Based exclusively on the Indian epic, Ramayana, the most โขนในประเทศไทย นิยมแสดงเรื่อง รามเกียรติ์ ซึ่งมีที่มาจาก popular and famous Ramakien in Thai version was adapted in มหากาพยร์ ามายณะของอนิ เดยี เชน่ เดยี วกบั หลายประเทศในภมู ภิ าคเอเชยี later days for the purpose of performing masked dance drama, like ตะวนั ออกเฉยี งใต้โขนไทยมคี ณุ ลกั ษณะเปน็ ศลิ ปะการแสดงชนั้ สงู ทแ่ี ตกตา่ ง other Southeast Asian countries. As Thailand's classical, high art form of  จากประเทศอ่ืนในรายละเอียดของการแสดง โดยมีมาต้ังแต่สมัย performance, Thailand’s Knon has specific characteristics differently from กรุงศรีอยุธยา ในราชส�ำนักและตามบ้านขุนนางชั้นสูงจะมีการฝึกหัด the neighboring nations’ masked dance. Dated back since the long Ayuthaya การแสดงโขน เพ่ือใช้แสดงในงานมหรสพหลวงและพิธีต่าง ๆ ส�ำหรับ period, Khon was traditionally practiced and transmitted in the royal or princely courts, and in dance masters’ households สร้างความบันเทิงและเป็นส่ือเรียนรู้ทางวัฒนธรรมที่สอดแทรก only for royal entertainment or on special occasions of royal คติธรรมต่าง ๆ สู่ผู้ชมผ่านการแสดงของตัวละครท่ีเป็นสัญลักษณ์ ceremonies. Khon, however, can be considered a cultural ของความดี ความช่ัว ความกตัญญู ความซ่ือสัตย์ ฯลฯ ปัจจุบันศิลปะ learning media with an intervention of morals and ethics through audience’s enjoyment performed by Khon troupe. Characters of Khon การแสดงโขนได้เผยแพร่ไปสู่ประชาชน มีคณะโขนพื้นบ้านเกิดขึ้น represent the symbol of virtue, evils deeds, gratitude, หลายคณะ พร้อมทั้งมีการเรียนการสอนในสถาบันการศึกษาทั่วประเทศ honesty and etc. To date, Khon masked dance drama has broadly จึงท�ำให้โขนในประเทศไทยมีความเข้มแข็งและสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น expanded to the general public and came to the founding of several Khon troupes. At the same time, courses to study Khon, อย่างต่อเน่ือง ซึ่งในการสืบทอดโขนล้วนมีการพัฒนารายละเอียดใน masked dance drama are offered countrywide in educational ศิลปะการแสดง เช่น ท่าร�ำ ท่าเต้น เคร่ืองแต่งกาย บทโขน บทร้อง เพลง institutions of various levels. Khon masked dance drama in Thailand และดนตรีที่ใช้บรรเลง รวมท้ังฉากและอุปกรณ์ ตลอดจนเทคนิคทางด้าน therefore has actively and successively been passed down from generation to generation that resulted an improvement of performing การแสดงก็ล้วนเป็นพัฒนาการที่มีมาอย่างต่อเนื่องจนเป็นเอกลักษณ์ arts i.e. dancing postures, costumes, Khon scripts, narations, song การแสดงโขนในประเทศไทย and music as well as back drops, equipment including performing techniques. The mentioned continuing development eventually turned out to be the unique Khon performance in Thailand. 7

โขน : มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไมไ่ ดข้ องมนุษยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย (จ) มาตรการดา้ นการเผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธ์ การส่งเสรมิ และรกั ษามรดกวฒั นธรรมโขน การประชาสมั พนั ธโ์ ขนใหเ้ ปน็ ทแี่ พรห่ ลายและเขา้ ถงึ ในทกุ กลมุ่ ของประเทศไทยในปจั จุบัน แนวทางการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกวฒั นธรรม“โขน”ภายหลงั ไดร้ บั การ เปา้ หมายอยา่ งถกู ตอ้ งเหมาะสม ซง่ึ แมว้ า่ โขนจะมกี ารเรยี นการสอนในระบบ การศกึ ษาแตก่ ย็ งั ไมส่ ามารถเขา้ ถงึ ประชาชนสว่ นใหญไ่ ดท้ งั้ หมดหลายคนไมเ่ ขา้ ใจ ประกาศขนึ้ ทะเบยี นจากองคก์ ารยเู นสโกใหเ้ ปน็ รายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรม จารตี การปฏบิ ตั แิ ละนำ� ไปใชอ้ ยา่ งไมเ่ หมาะสม เชน่ การนำ� โขนไปผลติ เปน็ สอ่ื ทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติ มมี าตรการในดา้ นตา่ ง ๆ ดงั น้ี เผยแพรใ่ นทำ� นองตลกขบขนั จนกอ่ ใหเ้ กดิ ความขดั แยง้ ระหวา่ งผรู้ บั สบื ทอด (ก) มาตรการดา้ นกฎหมาย ทเี่ ครง่ ครดั ในจารตี และคนรนุ่ ใหมท่ ไี่ มเ่ ขา้ ใจจารตี ในการปฏบิ ตั ิจงึ จำ� เปน็ อยา่ งยง่ิ - จดั ตงั้ หนว่ ยงานทมี่ หี นา้ ทรี่ บั ผดิ ชอบ ในการดำ� เนนิ การตาม ทตี่ อ้ งสรา้ งความตระหนกั รบั รใู้ หท้ กุ คนเขา้ ใจคณุ คา่ ความหมายและความสำ� คญั พระราชบญั ญตั สิ ง่ เสรมิ และรกั ษามรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ ของโขนใหต้ รงกนั ผา่ นสอื่ ตา่ ง ๆ เชน่ สอ่ื โทรทศั น์ วทิ ยุ สอื่ สง่ิ พมิ พ์ โซเชยี ลมเี ดยี เพอื่ ทำ� หนา้ ทใ่ี นการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม สนบั สนนุ (ฉ) มาตรการดา้ นการสง่ เสรมิ การเรยี นรเู้ กยี่ วกบั โขน ใหม้ เี ครอื ขา่ ยความรว่ มมอื ระหวา่ งหนว่ ยงานของรฐั หรอื เอกชน สง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ โดยการสรา้ งหรอื สง่ เสรมิ สนบั สนนุ ใหม้ แี หลง่ เรยี นรเู้ กย่ี วกบั การฝกึ อบรมและศกึ ษาวจิ ยั และเผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธ์ การสบื ทอดมรดก โขน เพอื่ เปน็ พน้ื ทใี่ นการศกึ ษาหาความรเู้ กยี่ วกบั โขนใหก้ บั เดก็ เยาวชน นกั เรยี น ภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรม นสิ ติ นกั ศกึ ษาและประชาชนผสู้ นใจทวั่ ไปไดเ้ รยี นรตู้ ามอธั ยาศยั อยา่ งเหมาะสม - จดั ทำ� แผนแมบ่ ทในการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกภมู ปิ ญั ญา ยกตวั อยา่ งเชน่ มลู นธิ สิ ง่ เสรมิ ศลิ ปาชพี ในสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรม ทางวฒั นธรรมเพอ่ื ใหช้ มุ ชนกลมุ่ คนบคุ คลองคก์ รและหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ราชนิ นี าถมแี ผนการจดั ตงั้ พพิ ธิ ภณั ฑโ์ ขนพระราชทานเพอื่ จดั เกบ็ เครอื่ งแตง่ กาย การแสดงโขนในแขนงตา่ ง ๆ ไดม้ สี ว่ นรว่ มดำ� เนนิ การอยา่ งเปน็ รปู ธรรม อปุ กรณก์ ารแสดงและอปุ กรณป์ ระกอบฉากตา่ งๆตลอดจนเครอ่ื งมอื ทางเทคนคิ (ข) มาตรการดา้ นงบประมาณ ประกอบการแสดงอยา่ งเปน็ ระบบ เพอื่ เปดิ ใหผ้ สู้ นใจเขา้ ชมได้ หรอื การเปดิ พนื้ ท่ี - ภาครฐั ควรผลกั ดันใหม้ กี ารจดั สรรงบประมาณเพื่อการ บา้ นทที่ ำ� หวั โขนใหผ้ สู้ นใจเขา้ เยยี่ มชมและทดลองหดั ทำ� หวั โขน เปน็ ตน้ ส่งเสริมและรักษาศิลปะการแสดงโขนเพ่ิมมากขึ้น เนื่องจากการแสดงโขน แตล่ ะครง้ั มคี า่ ใชจ้ า่ ยงบประมาณสงู มาก ประกอบดว้ ย คา่ ตอบแทนนกั แสดง นกั ดนตรีคา่ เครอ่ื งดนตรีเครอื่ งแตง่ กายนกั รอ้ งนกั พากย์เจรจารวมถงึ อปุ กรณ์ การแสดงตา่ ง ๆ - กระตนุ้ ใหภ้ าคเอกชนเขา้ มามสี ว่ นรว่ มในการสง่ เสรมิ และ รกั ษาศลิ ปะการแสดงโขนโดยสนบั สนนุ งบประมาณซงึ่ ภาคเอกชนเหลา่ นจ้ี ะไดร้ บั การยกยอ่ งและสทิ ธปิ ระโยชนต์ า่ ง ๆ ทภี่ าครฐั จดั ขนึ้ เชน่ ในอนาคตอาจกำ� หนด การลดหยอ่ นดา้ นภาษสี ำ� หรบั การจา้ งคณะโขนไปแสดง เปน็ ตน้ (ค) มาตรการดา้ นบคุ ลากร โดยดำ� เนนิ การยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตผิ มู้ คี วามรคู้ วามเชยี่ วชาญให้ เปน็ ศลิ ปนิ แหง่ ชาตหิ รอื ผมู้ ผี ลงานดเี ดน่ ทางดา้ นวฒั นธรรม เนอื่ งจากบคุ ลากร ที่เกี่ยวข้องกับโขน ล้วนเป็นผู้ที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะและต้องอุทิศตน เพอ่ื ถา่ ยทอดความรใู้ หเ้ กดิ การสบื ทอดจงึ ควรสรา้ งความภาคภมู ใิ จใหก้ บั บคุ ลากร เหลา่ น้ี ในฐานะผมู้ คี ณุ ปู การ (ง) มาตรการดา้ นการศกึ ษาวจิ ยั เพอื่ สนบั สนนุ สง่ เสรมิ ใหม้ กี ารศกึ ษาและวจิ ยั องคค์ วามรแู้ ละ ภมู ปิ ญั ญาเกย่ี วกบั โขนในดา้ นตา่ งๆอาทิความรดู้ า้ นศลิ ปะการแสดงโขนในหลาย แขนงทง้ั ดนตรีงานชา่ งพธิ กี รรมจารตี ในการแสดงและสง่ เสรมิ ใหม้ กี ารศกึ ษาจดั เกบ็ องคค์ วามรใู้ หเ้ ปน็ ระบบ โดยการสนบั สนนุ ใหม้ กี ารจดั การความรแู้ ละศกึ ษา วจิ ยั เพอื่ การพฒั นาใหภ้ มู ปิ ญั ญาความรดู้ า้ นศลิ ปะการแสดงโขนสบื ทอดตอ่ ไป ยงั อนชุ นรนุ่ หลงั รวมทงั้ การจดั ทำ� คลงั ขอ้ มลู โขนดจิ ทิ ลั เพอ่ื ใหง้ า่ ยตอ่ การสบื คน้ และการศกึ ษาคน้ ควา้ เกย่ี วกบั โขนใหก้ บั ผถู้ อื ครองมรดกโขนและประชาชนผสู้ นใจ ทว่ั ไป 8

Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Promotion and Safeguarding of Khon, Cultural to encourage the study of systematic data collecting by means of Heritage in Thailand Today knowledge management plus research study aiming at developing Khon performance wisdom in order to further passing on to the next Guidelines for promotion and safeguarding of cultural generation. Besides the knowledge management, it is also essential heritage“Khon”afterbeinginscribedonUNESCO’sRepresentativeList to create Khon accessible for digital archives in order to be the oftheIntangibleCulturalHeritageofhumanityincludedthefollowing possessors of Khon heritage and the public for the purpose of study measures. and research. (a) Legal Measures - To establish a bureau in charge of operations (e) Dissemination and Public Relations Measures following the Promotion and Preservation of Intangible Cultural Tosuitablylaunchpublicrelationsanddisseminationof HeritageActB.E.2559(2016),withresponsibilityforthepromotionand Khon subject to all target groups, although Khon courses are offered in preservation of the national intangible cultural heritage, promoting educationalsystembutinfact,remainedinaccessible to the majority a cooperative network between the public and private bodies as well of people. Many do not understand the practical tradition and thus as organizing practice, conducting relevant research, public relations use it improperly i.e. using Khon as media and make fun of it which and dissemination of passing down the national precious heritage in finally led to conflicts between successors adhering to Khon tradition perpetuation. andthenewgenerationwhodonotunderstandthepracticalfolkways. - To concretely prepare a master plan for the It is necessary to raise people awareness of understanding the same promotion and safeguarding of the intangible cultural heritage connotation, value, and prominence of Khon via media i.e. television, enabling participation by those involved in various fields of Khon radio, printed media and social media. performancei.e.community,groups,individuals,organizationsaswell (f) Promoting Khon Study Measures as related institutes. To promote and support setting up learning venues as part of promoting Khon study for children, students and the public (b) Budget Measures - Topushformorebudgetallocationbythegovernment who interested in Khon. For example, The SUPPORT Foundation of Her sector for the promotion and safeguarding of Khon due to costly MajestyGueenSirikithasrecentlyplannedtoestablishtheRoyalKhon expenses in each Khon performance which include payment for Museumasaimingforthesystematicstorageofcostumes,performing performers, musicians, chorus and high-priced musical instruments, equipment, backdrops, and technical supplies that will soon open for costumes, ornaments and other related materials. public to visit. Another sample ; Khon mask making center opens and - To encourage participation of private sector in the create a programme which visitors are welcome to experience and promotion and safeguarding of Khon with allocated budget while learn how to make Khon mask. recognition and various benefits be provided in return by the state, for example, tax exemption when hiring a Khon troupe to show. (c) Personnel Measures To honor the experts who overachieeve in Khon by nomination process of the prestigious National Artist Award or outstanding cultural achievement, Since thos who involved in Khon are true experts in this specific field. Devotedly, the artistic skills have been transferred by them to keep passing down the national heritage possible in the days ahead. They should therefore have pride in their significant contribution to the gorgeous performing arts. (d) Research Measures To enhance and promote the study and research on knowledge and wisdom related to Khon, for instance, the knowledge of the art of Khon performing in various aspects such as music, craftsmanship, ritual and traditions of the performing. Furthermore, 9

โขน : มรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ต้องไมไ่ ดข้ องมนุษยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย หลกั เกณฑก์ ารขน้ึ ทะเบยี นรายการตวั แทน Criteria for Inscription on Representative List มรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติ of the Intangible Cultural Heritage of Humanity ในเอกสารทเี่ สนอรฐั ภาคสี มาชกิ จะตอ้ งแสดงใหเ้ หน็ วา่ เรอ่ื งทเี่ สนอ Innominationfiles,thesubmittingState(s)Party(ies)is(are) ขอขึ้นทะเบียนในรายการที่เป็นตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของ requested to demonstrate that an element proposed for inscription on มนษุ ยชาติ เปน็ ไปตามหลกั เกณฑ์ ดงั ตอ่ ไปน้ี theRepresentativeListoftheIntangibleCulturalHeritageofHumanity R.1 เรอ่ื งนนั้ สอดคลอ้ งกบั ลกั ษณะมรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ด้ satisfies all of the following criteria: ตามทนี่ ยิ ามไวใ้ นอนสุ ญั ญา มาตรา ๒ R.2เรอื่ งนน้ั เมอื่ ไดร้ บั การขนึ้ ทะเบยี นแลว้ จะสง่ เสรมิ ความประจกั ษ์ R.1 The element constitutes intangible cultural heritage as และตระหนักรู้ถึงความส�ำคัญของมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ อีกท้ัง defined in Article 2 of the Convention. กระตุ้นให้เกิดการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเพื่อน�ำไปสู่การสะท้อนถึง ความหลากหลายทางวฒั นธรรมในระดบั โลกและแสดงถงึ ความสรา้ งสรรค์ R.2 Inscription of the element will contribute to ensuring ของมนษุ ยชาติ visibility and awareness of the significance of the intangible cultural R.3 มาตรการสงวนรักษาน้ันได้พิจารณากันมาอย่างละเอียด heritageandtoencouragingdialogue,thusreflectingculturaldiversity รอบคอบเพอ่ื การปกปอ้ งและสง่ เสรมิ เรอื่ งนนั้ worldwide and testifying to human creativity. R.4 เรอ่ื งทจ่ี ะเสนอนน้ั เกดิ จากชมุ ชน กลมุ่ หรอื บางกรณอี าจเปน็ R.3 Safeguarding measures are elaborated that may protect and promote the element. R.4 The element has been nominated following the widest possible participation of the community, group or, if applicable, บคุ คลทเ่ี กยี่ วข้อง มสี ่วนรว่ มอย่างกวา้ งขวางทส่ี ดุ เท่าที่เป็นไปได้ พรอ้ มกบั individualsconcernedandwiththeirfree,priorandinformedconsent. ไดร้ บั ความเหน็ ชอบซงึ่ มาจากความรบั รเู้ ขา้ ใจอยา่ งเปน็ อสิ ระเสยี กอ่ น R.5 The element is included in an inventory of the intangible R.5เรอื่ งนนั้ ปรากฏและดำ� รงอยใู่ นดนิ แดนของรฐั ภาคสี มาชกิ ทเี่ สนอ culturalheritagepresentintheterritory(ies)ofthesubmittingState(s) โดยบรรจอุ ยแู่ ลว้ ในบญั ชมี รดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องรฐั ภาคสี มาชกิ Party (ies), as defined in Article 11 and Article 12 of the Convention. ตามทน่ี ยิ ามไวใ้ นอนสุ ญั ญา มาตรา ๑๑ และ ๑๒ Why Khon, the intangible cultural heritage was ทำ� ไมจงึ ตอ้ งผลกั ดนั มรดกวฒั นธรรมโขน pushed for listing? Obviously, Thailand’s Khon attributes meet all UNESCO โขนไทยน้ันมีคุณสมบัติสอดคล้องกับหลักเกณฑ์ยูเนสโก required criteria. It was noticed that on November 29, 2018, ทุกประการ จะสังเกตได้ว่าในวันที่มีการพิจารณาโขนเพ่ือข้ึนทะเบียนของ the day of Thailand’s Khon on scrutiny for listing under the คณะกรรมการร่วมระหว่างรัฐบาลขององค์การยูเนสโก เม่ือวันท่ี ๒๙ IntergovernmentalCommitteeofUNESCO,nocommentsmadeonsuch พฤศจกิ ายน ๒๕๖๑ โขนไทยมไิ ดถ้ กู คณะกรรมการตงั้ ขอ้ สงั เกตถงึ คณุ สมบตั ิ criteria owing to uniqueness of Thailand’s Khon. For some stances; on น้ีแต่ประการใด เนื่องจากโขนไทยมีคุณสมบัติตามหลักเกณฑ์ ซ่ึงค่อน September19,2009Khonmaskeddancewasregisteredthefirstnational ข้างเป็นเอกลักษณ์ของประเทศอยู่แล้ว เช่น โขน ได้รับการประกาศข้ึน cultural wisdom heritage (Performing Arts); establishment of many บัญชีเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ ในล�ำดับท่ี ๑ สาขา folk Khon troupes as well as children and youth Khon troupe, Khon ศิลปะการแสดง เมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน ๒๕๕๒ โขนมีการเผยแพร่และ instructionisofferedinmanyeducationalinstitutionsacrossthecountry. ถ่ายทอดไปสู่ประชาชน โดยมีคณะโขนพื้นบ้านเกิดข้ึนหลายคณะ รวมถึง As a result, strengthening Khon in Thailand is under way by โขนเด็กและเยาวชน มีการจัดการเรียนการสอนในสถาบันการศึกษา continuingdevelopmentsuchasdancingpostures,acrobaticmovement, ทั่วประเทศ จึงท�ำให้โขนในประเทศไทยมีความเข้มแข็งและมีการพัฒนา costumes, ornaments, narration, dialogues, song, music as well as อยา่ งตอ่ เนอ่ื งเชน่ ทา่ รำ� ทา่ เตน้ เครอ่ื งแตง่ กายบทโขนบทรอ้ งเพลงและดนตรี props and stage equipment by new technique. With distinctive ทใี่ ชบ้ รรเลง รวมทงั้ ฉากและอปุ กรณท์ ใี่ ชเ้ ทคนคิ สมยั ใหม่ ดว้ ยองคป์ ระกอบ components that splendidly make Thailand’s Khon performance อนั เปน็ เอกลกั ษณโ์ ดดเดน่ จงึ ทำ� ใหโ้ ขนไทยยง่ิ ใหญอ่ ลงั การ สรา้ งความตนื่ ตา so stunning with impressive scenery in front of Thai and foreigner ประทบั ใจทง้ั ชาวไทยและชาวตา่ งประเทศ เปน็ ตน้ spectators. 10

กระบวนการเสนอมรดกวฒั นธรรมโขนเป็นรายการตวั แทน พ.ศ.๒๕๕๒ มรดกวัฒนธรรมท่จี ับต้องไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติ 2009 Submission Process of Khon, the Cultural Heritage for Inscription on Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ได้ประกาศให้โขนขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมเป็นรายการแรก ของสาขาศลิ ปะการแสดงของประเทศไทย ซง่ึ ไดม้ กี ารจดั ทำ� ขอ้ มลู สาระสำ� คญั รวมทงั้ การแลกเปลยี่ น พ.ศ.๒๕๕๗ ความคดิ เหน็ กบั ชมุ ชนหรอื ผู้ท่ีปฏบิ ตั ิสืบทอด 2014 Department of Cultural Promotion inscribed Khon as the first Thai cultural wisdom heritage (Performing Art). ln this regard, essential information was collected as well as กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ได้จัดเก็บรวบรวมข้อมูลศิลปะการแสดงโขน ซ่ึงได้มอบหมายให้คณะผู้วิจัย โดยมี to conduct knowledge sharing process with the community or bearers and practioners. รองศาสตราจารย์อัมรา กล�่ำเจริญ เป็นผู้ด�ำเนินการ เพ่ือเป็นฐานข้อมูลในการศึกษาค้นคว้าและรองรับการ ดำ� เนนิ งานของกรมส่งเสรมิ วัฒนธรรมตอ่ ไปในอนาคต พ.ศ.๒๕๕๘ Department of Cultural Promotion assigned a research team by Associate Professor 2015 Amara Klamcharoen to gather key information as database about “Khon” one of performing arts for further study in response to the Department’s mission in the future. กรมส่งเสริมวัฒนธรรม ร่วมกับสถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์ ได้จัดการประชุมผู้ที่มีส่วนเก่ียวข้องกับศิลปะการแสดงโขน พ.ศ.๒๕๕๙ ทวั่ ประเทศ เพ่อื ขอความเห็นโดยพร้อมใจกนั ใหป้ ระเทศไทยเตรยี มเสนอโขน เขา้ สู่การพจิ ารณา ขององคก์ ารยูเนสโก เพอ่ื ขอขน้ึ ทะเบยี นต่อไป 2016 DowrefeigtpUhHioanuanrdmtsemparirennecnivtpotoyal.llovraaefbtdoiCoruwnalittttiuhoornaKsluhwboPitnmrho,imtmToKhathaisooiknneKdhotarodgdaaiUnnNRciEzeeeSsCedaOsarecfehomkrieInnleigsstttiiinantugggtreewIneiattdahtTnshigonaildbumiltvemiiodaCnusuaailnlttsucraaoUclnnrnoHivseeescrritsttiiahotygne,e คณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งมีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม พ.ศ.๒๕๖๐ เป็นประธาน ได้มีมติเม่ือวันที่ ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๕๙ ให้กรมส่งเสริมวัฒนธรรมเตรียมเสนอรายการโขน นวดไทย โนรา มวยไทยและอาหารไทย เพอื่ ขนึ้ ทะเบยี นกบั องค์การยเู นสโก 2017 ประเทศไทยได้เข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมท่ีจับต้องไม่ได้ เม่ือวันที่ วันที่ ๒๘ มีนาคม ๒๕๖๐ คณะรฐั มนตรีได้มมี ติเหน็ ชอบใหป้ ระเทศไทยเสนอโขนและนวดไทย เขา้ สกู่ ารพจิ ารณาของ ๑๐ มถิ นุ ายน ๒๕๕๙ โดยมีผลเม่อื วันท่ี ๑๐ กันยายน ๒๕๕๙ องคก์ ารยเู นสโก เพอื่ ข้นึ ทะเบยี นเป็นรายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจ่ี ับต้องไมไ่ ด้ของมนษุ ยชาติ The Promotion and Preservation of Intangible Cultural Heritage Committee chaired by Minister of ในเดอื นสงิ หาคม ๒๕๖๐ กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม ไดจ้ ดั ประชมุ กลมุ่ ยอ่ ย (Focus Group) กบั หนว่ ยงานและผทู้ มี่ สี ว่ น Culture lastly reached a conclusion on May 25, 2016 assigning Department of Cultural Promotion เกีย่ วขอ้ งอีกครงั้ หน่งึ เพ่ือระดมความคิดเหน็ เรอื่ งแนวทางการสง่ เสรมิ และรกั ษาศิลปะการแสดงโขนของประเทศไทย to process a submission of Khon, traditional Thai massage, Nora dance, Muay Thai kickboxing and traditional Thai meal set on UNESCO’s Intangible Cultural Heritage list. On March 28, 2017, the Cabinet agreed with the proposal of Ministry of Culture for the inclusion of Khon masked dance drama and traditional Thai massage on Representative List of the Intangible cultural On June 10, 2016 Thailand ratified the UNESCO 2003 Convention for the Safeguarding Intangible Heritage of Humanity of UNESCO. Cultural Heritage which entered into force on June 10, 2016. Hosted by Department of Cultural Promotion in August 2017, another focus group participants พ.ศ.๒๕๖๑ included government agencies and parties concerned. for brainstorming on guidelines for promotion and safeguarding Khon performance in Thailand. 2018 2พ0.ศ19.๒๕๖๒ คณะกรรมการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมไดป้ ระชมุ ปรกึ ษาเมอ่ื วนั ท่ี๒๐กรกฎาคม๒๕๖๑ แลว้ มมี ตเิ หน็ ชอบใหใ้ ชช้ อื่ วา่ ‘Khon, masked dance drama in Thailand’ ซงึ่ สอดคลอ้ งตามทฝี่ า่ ยแผนก กระทรวงวัฒนธรรม โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรม เสนอแผนการจัดงานเทศกาลโขน ในโอกาสที่ได้รับการประกาศ วฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ ององคก์ ารยเู นสโกแนะนำ� ขน้ึ ทะเบยี นเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมท่ีจบั ตอ้ งไม่ได้ของมนษุ ยชาติ ท่ีประชุมคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมท่ีจับต้องไม่ได้ เห็นชอบให้ On the grand occasion of Khon masked dance drama in Thailand is inscribed on the Representative ขนึ้ ทะเบยี นโขนเปน็ รายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติเมอื่ วนั ท่ี๒๙พฤศจกิ ายน๒๕๖๑ List of Intangible Cultural Heritage of Humanity, the Ministry of Culture by the Department of Cultural ณ เมอื งพอรต์ หลยุ ส์ สาธารณรฐั มอรเิ ชยี ส Promotion has proposed a plan to organize a Khon festival as part of celebrations of the national pride. โขน จงึ ถอื เปน็ มรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ดร้ ายการแรกของประเทศไทยทไ่ี ดร้ บั การประกาศใหข้ นึ้ ทะเบยี นเปน็ รายการ นายนายทมิ เคอรต์ สิ เลขานกุ ารอนสุ ญั ญาวา่ ดว้ ยการสงวนรกั ษามรดกวฒั นธรรมทจ่ี บั ตอ้ งไมไ่ ด้ไดม้ หี นงั สอื ตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติซงึ่ เปน็ การยนื ยนั บทบาทของประเทศไทยในเวทโี ลกอกี ทง้ั เปน็ การสนบั สนนุ บทบาท อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ลงวนั ท่ี ๒๑ ธนั วาคม ๒๕๖๑ ถงึ เอกอคั รราชทตู วสิ ามญั ผมู้ อี ำ� นาจเตม็ แหง่ ราชอาณาจกั รไทย ประธานอาเซยี นของประเทศไทย ในปี พ.ศ. ๒๕๖๒ โดยแสดงใหเ้ หน็ วา่ ประเทศไทยไดม้ กี ารดำ� เนนิ งานเพอื่ รกั ษาอตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม การเผยแพร่คุณค่า สาระความส�ำคัญ ตลอดจนเอกลักษณ์ของชาติเร่ืองโขนให้เป็นที่ประจักษ์แก่คนไทยและนานาชาติ รวมถึง ประจ�ำประเทศฝร่ังเศส และผู้แทนถาวรแห่งราชอาณาจักรไทยประจ�ำยูเนสโก แสดงความยินดีที่โขน เพอ่ื สรา้ งคา่ นยิ มใหค้ นไทยภมู ใิ จในวฒั นธรรมไทย และยอมรบั ความแตกตา่ งของความหลากหลายทางวฒั นธรรม ซง่ึ สอดคลอ้ งกบั ไดข้ น้ึ ทะเบยี นในรายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติพรอ้ มแนบไฟลส์ ำ� เนาเกยี รตบิ ตั ร การสง่ เสรมิ บทบาทและการใชโ้ อกาสในประชาคมอาเซยี นและการอนรุ กั ษศ์ ลิ ปะและวฒั นธรรมโดยมคี วามจำ� เปน็ อยา่ งยง่ิ ทแ่ี ตล่ ะประเทศ แสดงการขน้ึ บญั ชีซง่ึ ลงนามโดยผอู้ ำ� นวยการใหญอ่ งคก์ ารยเู นสโกและเอกสารสรปุ มตผิ ลการพจิ ารณา จะตอ้ งรกั ษาอตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรมของตนเอง อนั มมี รดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ดเ้ ปน็ เครอื่ งมอื สำ� คญั ในการแสดงความเปน็ ตวั ตน ซง่ึ จะสง่ ผลตอ่ ความเจรญิ งอกงามทงั้ ทางสงั คมและเศรษฐกจิ ในภมู ภิ าค ของคณะกรรมการ ฯ Khon’s addition to UNESCO’s list marked the first time and the first cultural item of Thailand’s inscription on Referring to resolution in the meeting on July 20, 2018, the Preservation and the Representative List of Intangible Cultural Heritage of humanity significantly confirmed Thailand’s role on the global Protection of Intangible Cultural Heritage Committee agreed to use the arena and also supported the role of Thailand’s ASEAN Chairmanship in 2019. From this point, Thailand has proved putting term “Khon, masked dance drama in Thailand” as earlier suggested by efforts in safeguarding its cultural uniqueness, dissimation of exceptional value and features of Khon, the national identify UNESCO’s Intangible Cultural Heritage Bureau. to Thai and international society – a way to appreciate and take pride in Thai culture while welcome cultural diversity in onNovember29,2018,Thailand’sKhonmaskeddancedramawas inscribed line with promoting instrumental role and using available opportunity in ASEAN community. In terms of preservation of on UNESCO’s Representative List of the Intangible Cultural Heritage of arts and culture, it is crucial for each country to be aware of safeguarding its own identity through intangible cultural humanity, a decision reached at the 13th Session of the Intergovernmen- heritage; the important tool to exhibit selfness which will have impact on the socio-economic prosperity throughout the tal Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage region. in Port Louis, Republic of Mauritius. Mr.Tim Curtis, Secretary of the Convention for the Safeguarding 11 of Intangible Cultural Heritage sent an email dated December 21, 2018 to Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary to France and Permanent Delegate of the Kingdom of Thailand to UNESCO extending his congratulations on Thailand’s Khon inscription on Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity with attachments; a copy of Certificate of the above inscription, signed by UNESCO Director General including a report summary on the Committee’s scrutiny results.

โขน : มรดกวัฒนธรรมทีจ่ บั ตอ้ งไมไ่ ด้ของมนษุ ยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย ประมวลเหตกุ ารณ์การประกาศข้ึนทะเบียนโขน เปน็ รายการมรดกวัฒนธรรมที่จับตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนุษยชาติ เมือ่ วันท่ี ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๖๑ ณ เมืองพอร์ตหลยุ ส์ สาธารณรฐั มอรเิ ชียส Images taken during UNESCO’s Inscription on Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity on November 29, 2018 at Port Louis, Republic of Mauritius. การประชมุ คณะกรรมการระหวา่ งรัฐบาลวา่ ด้วยการสงวนรกั ษามรดกทางวฒั นธรรมทีจ่ ับต้องไมไ่ ด้ ครัง้ ที่ ๑๓ ระหว่างวนั ท่ี ๒๔ พฤศจิกายน – ๓ ธันวาคม ๒๕๖๑ ณ เมอื งพอรต์ หลยุ ส์ สาธารณรัฐมอริเชียส ซึ่งมีวาระการพิจารณาข้นึ ทะเบียนโขนของประเทศไทยเปน็ รายการตัวแทนมรดกวฒั นธรรมทีจ่ บั ต้องไม่ไดข้ องมนษุ ยชาติ The 13thsession of the Intergovernmental Committee for Safeguarding of Intangible Cultural Heritage November 24 - December 3, 2018 at Port Louis, Republic of Mauritius Agenda item to include; consideration of Thailand’s Khon, masked dance drama for UNESCO’s Inscription on Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity นายชาย นครชัย อธิบดกี รมส่งเสริมวฒั นธรรม นางสาวิตรี สุวรรณสถติ ย์ ผูท้ รงคุณวุฒิของ นายอนชุ า ทรี คานนท์ ผ้อู �ำนวยการสถาบนั ไทยคดีศกึ ษา ในฐานะหวั หนา้ คณะผ้แู ทนประเทศไทย ขณะใหส้ ัมภาษณ์ กรมส่งเสริมวัฒนธรรมและคณะกรรมการส่งเสริมและรกั ษามรดก มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์และอนุกรรมการพจิ ารณารายการ สือ่ มวลชนถึงความพร้อมในการเสนอรายการโขน ภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรม ชี้แจงขนั้ ตอนในการเสนอข้ึนทะเบยี น มรดกภูมปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมเพอ่ื เสนอขึ้นทะเบียนยเู นสโก เข้าสู่การพิจารณาขององค์การยเู นสโก รายการตัวแทนมรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไม่ไดข้ องมนุษยชาติ ช้ีแจงกระบวนการในการจัดทำ� ข้อมลู มรดกวัฒนธรรมโขนของ ตอ่ องค์การยเู นสโก ประเทศไทยเพื่อขึ้นทะเบยี นต่อองคก์ ารยูเนสโก Mr.chai Nakhonchai, Director-General of Department of Cultural Promotion, Chief of Thailand delegation Mrs.Savitri Suwansathit, Expert of Department of Mr.Anucha Thirakanont, Director of Thai Khadi giving an interview with mass media regarding Cultural Promotion and member of the Promotion and Research Institute, Thammasat University and preparations for Khon submission to UNESCO’s Sub-committee of the Promotion and Preservation consideration Preservation of Intangible Cultural Heritage of Intangible Cultural Heritage Committee, Committee, elaborating submission procedures for providing details about collection of relevant UNESCO’s Inscription on Representative List of the 12 Intangible Cultural Heritage of Humanity information on Khon for listing by UNESCO.

Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity นายชาย นครชยั อธิบดกี รมส่งเสรมิ วฒั นธรรม ในฐานะหัวหน้าคณะผู้แทนประเทศไทย น�ำเสนอขอ้ มลู มรดกวฒั นธรรมโขนต่อคณะกรรมการระหวา่ งรฐั บาลวา่ ด้วยการสงวนรักษามรดกวฒั นธรรมที่จับตอ้ งไมไ่ ด้ (แถวนัง่ ด้านหน้า – จากซา้ ยไปขวา) นางสาวติ รี สุวรรณสถิตย์ ผู้ทรงคณุ วฒุ แิ ละคณะกรรมการสง่ เสริมและรักษามรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรม นายชาย นครชยั อธิบดกี รมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม ในฐานะหัวหน้าคณะผูแ้ ทนประเทศไทย นายปราโมทย์ ด้วงอ่มิ รองผูแ้ ทนถาวรไทยประจำ� ยเู นสโก (แถวยนื ดา้ นหลงั – จากซ้ายไปขวา) นางสาวรชั ดาพร ศรภี บิ าล ผู้อ�ำนวยการกล่มุ มรดกภมู ปิ ัญญาทางวัฒนธรรมระหว่างประเทศ กรมสง่ เสริมวฒั นธรรม นางสาวอัจฉราพร พงษฉ์ วี ผูอ้ ำ� นวยการสถาบันวฒั นธรรมศึกษา กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม นางกุสมุ า นวพนั ธ์พมิ ล นักวเิ ทศสัมพนั ธช์ ำ� นาญการพิเศษ ส�ำนกั ความสมั พนั ธ์ตา่ งประเทศ สำ� นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ Chief of Thai delegates, Mr.Chai Nakhonchai, Director - General of Department of Cultural Promotion, presenting information on Khon, masked dance drama to the Intergovernmental Committee for Safeguarding of Intangible Cultural Heritage (Seating front row – from left to rignt) Mrs.Savitri Suwansathit, Expert and member of the Promotion and Preservation of Intangible Cultural Heritage Committee Mr.Chai Nakhonchai, Director - General of Department of Cultural Promotion, as Chief of Thai Delegates Mr.Pramote Duang-Im, Deputy Permanent Delegate of the Kingdom of Thailand to UNESCO (Standing back row – from left to right) Ms.Rachdaporn Sripibarn, Head, International Intangible Cultural Heritage Group, Department of Cultural Promotion Ms.Archaraporn Pongchawee, Director, Institute of Cultural Education, Department of Cultural Promotion Mrs.Kusuma Nawaphanpimol, Foreign Relations officer, Senior Professional Level, Bureau of International Cooperation, Ministry of Education ของท่ีระลกึ สำ� หรับมอบใหผ้ ู้เข้าร่วมการประชุม ซง่ึ ไดร้ ับความสนใจเป็นอยา่ งมาก โดยนอกจาก หวั หนา้ คณะผแู้ ทนประเทศไทยมอบของทร่ี ะลกึ แกค่ ณะกรรมการระหวา่ งรฐั บาล ฯ จะแสดงถงึ คณุ ค่าและสาระส�ำคญั ของมรดกวัฒนธรรมโขนแลว้ ยังถือเปน็ การนำ� มรดกวัฒนธรรม ภายหลงั จากการประกาศใหโ้ ขนขน้ึ ทะเบยี นเปน็ รายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนษุ ยชาติ ดงั กลา่ วมาสร้างสรรค์และตอ่ ยอดในรปู แบบผลติ ภัณฑส์ นิ คา้ ที่เป็นเอกลกั ษณข์ องชาติ Token of appreciation presented to the Intergovernmental Committee by Chief of Thai Token of appreciation for the 13thSession participants apparently gained much delegation after announcement of Khon being inscribed on UNESCO’s Representative interest. Apart from showing value and contents of Khon, Thai cultural heritage transformed into creative style and expand to commercial products form ideally List of Intangible Cultural Heritage of Humanity. fit for promoting the national distinctiveness. 13

โขน : มรดกวฒั นธรรมทจี่ บั ต้องไม่ได้ของมนุษยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย การแสดงโขนภายหลังการประกาศข้ึนทะเบยี นเปน็ รายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรมทจ่ี ับต้องไม่ได้ของมนษุ ยชาติ Thailand’s Khon, masked dance drama performance on stage after announcement of Thailand’s Khon is inscribed on UNESCO’s Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity. บรรยากาศการรว่ มแสดงความยินดกี ับประเทศไทยทโี่ ขนได้รบั การประกาศใหข้ นึ้ ทะเบยี นเปน็ รายการตวั แทนมรดกวฒั นธรรมท่ีจับตอ้ งไมไ่ ดข้ องมนุษยชาติและถอื เป็นรายการแรกของประเทศไทย Atmosphere of congratulations extended to Thailand for Khon being inscribed on UNESCO’s Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity. This is the first item and Thailand’s first inscription as Intangible Cultural Heritage of Humanity. คณะผแู้ ทนประเทศไทยทเ่ี ดินทางไปปฏบิ ัติภารกิจการขอขน้ึ ทะเบียนโขนตอ่ องคก์ ารยเู นสโกในครงั้ นี้ 14 Thai delegation on mission to propose Thailand’s Khon on UNESCO’s Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity

รายนามคณะผู้แทนประเทศไทย ซ่ึงเดินทางไปปฏิบตั ิภารกจิ เสนอขอ้ มลู มรดกวฒั นธรรมโขนเพื่อขน้ึ ทะเบยี นเป็นรายการตัวแทน มรดกวัฒนธรรมทจ่ี ับต้องไมไ่ ด้ของมนษุ ยชาตติ ่อองคก์ ารยเู นสโก ณ เมอื งพอร์ตหลุยส์ สาธารณรฐั มอริเชยี ส List of Thai Delegates Proposing Thai Cultural Heritage “Khon” to be inscribed on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity to the UNESCO at Port Louis, Republic of Mauritius 1. นายชาย นครชัย อธบิ ดกี รมสง่ เสริมวัฒนธรรม ในฐานะหัวหน้าคณะผแู้ ทนประเทศไทย Mr. Chai Nakhonchai Director-General of Department of Cultural Promotion, Chief of Thailand delegation 2. นายปราโมทย์ ดว้ งอิ่ม รองผ้แู ทนถาวรไทยประจำ� ยูเนสโก Mr. Pramote Duang-Im Deputy Permanent Delegate 3. นางสาวติ รี สุวรรณสถิตย์ ผู้ทรงคุณวุฒิของกรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรมและคณะกรรมการสง่ เสรมิ และรกั ษามรดกภมู ิปญั ญาทางวฒั นธรรม Mrs. Savitri Suwansathit Expert of Department of Cultural Promotion and member of the Promotion and Preservation of Intangible Cultural Heritage Committee 4. นายอนุชา ทีรคานนท์ ผอู้ �ำนวยการสถาบันไทยคดศี กึ ษา มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ และอนกุ รรมการพจิ ารณารายการมรดกภูมปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมเพ่ือเสนอขึ้นทะเบยี นยเู นสโก Mr. Anucha Thirakanont Director of Thai Khadi Research Institute, Thammasat University and Sub-committee of the Promotion and Preservation of Intangible Cultural Heritage Committee 5. นางสาวอจั ฉราพร พงษ์ฉวี ผ้อู �ำนวยการสถาบนั วฒั นธรรมศึกษา กรมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม Miss Archaraporn Pongchavee Director of Institute of Cultural Studies, Department of Cultural Promotion 6. นายอิสระ ร้วิ ตระกลู ไพบูลย์ ผู้อ�ำนวยการกองกองทุนสง่ เสรมิ งานวฒั นธรรม กรมส่งเสรมิ วฒั นธรรม Mr. Itsara Rewtragulpibul Director of Cultural Promotion Fund Division, Department of Cultural Promotion 7. นางสกุ ัญญา เยน็ สุข ผอู้ �ำนวยการกลมุ่ สงวนรักษามรดกภูมปิ ัญญาทางวัฒนธรรม กรมสง่ เสริมวัฒนธรรม Mrs. Sukanya Yensuk Director of Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage Division, Department of Cultural Promotion 8. นางสาวรชั ดาพร ศรภี ิบาล ผ้อู ำ� นวยการกลุ่มมรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรมระหวา่ งประเทศ กรมส่งเสริมวัฒนธรรม Miss Rachdaporn Sripibarn Director of International Intangible Cultural Heritage Division, Department of Cultural Promotion 9. นางสาวเยาวนศิ เตง็ ไตรรตั น์ ผอู้ �ำนวยการกลุม่ ประชาสมั พนั ธ์ กรมส่งเสรมิ วฒั นธรรม Miss Yaowanis Tengtrirat Director of Public Relations Division, Department of Cultural Promotion 10. นางอารียา สุภาพ นักวิชาการวัฒนธรรมชำ� นาญการพเิ ศษ กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม Mrs. Areeya Sooparb Cultural Officer (Senior Professional Level), Department of Cultural Promotion 11. นางกุสมุ า นวพันธพ์ มิ ล นักวเิ ทศสัมพนั ธ์ช�ำนาญการพิเศษ สำ� นักความสัมพันธต์ ่างประเทศ ส�ำนักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร Mrs. Kusuma Nawaphanpimol Senior Officer, Culture and Communication Unit, Bureau of International Cooperation, Office of the Permanent Secretary, Ministry of Education 12. นางสาวฐติ พร ลิมปสิ วัสด์ิ นกั วชิ าการวฒั นธรรมช�ำนาญการ กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม Miss Titaporn Limpisvasti Cultural Officer (Professional Level), Department of Cultural Promotion 13. นายชาครติ สทิ ธิฤทธิ์ นกั วชิ าการวัฒนธรรมช�ำนาญการ กรมส่งเสริมวฒั นธรรม Mr. Chakrit Sittirit Cultural Officer (Professional Level), Department of Cultural Promotion 14. นายวิศรุต งามสงวน นักแสดงโขน Mr. Wisarut Ngamsanguan Freelance Khon Dancer

พระรามประชมุ ทพั วานร Rama gathers the monkey army

ส่วนที่ ๒ โขน : มรดกวัฒนธรรมของมนษุ ยชาติ Section 2 Khon : Cultural Heritage of Humanity

พระรามยกรบ Rama and Lakshmana with the Monkey Army

สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปีหลวง กบั พระราชกรณียกิจด้านศิลปะการแสดงโขน Her Majesty Queen Sirikit The Queen Mother and the Royal Duty in Khon Performing Arts โขนเป็นนาฏศิลป์ช้ันสูงที่บรรพชนไทยได้สร้างสรรค์ขึ้น ต้ังแต่อดีต และยังคงได้รับการถ่ายทอดและสืบทอดเป็นศิลปะการ แสดงประจ�ำชาติอย่างต่อเน่ืองมาไม่น้อยกว่า ๖ ศตวรรษ โขนซ่ึงถือ ก�ำเนิดข้ึนมาในรูปของมหรสพหลวง จึงสร้างสรรค์ข้ึนอย่างประณีต องคป์ ระกอบตา่ งๆทงั้ ผแู้ สดงการแตง่ กายเรอ่ื งทแ่ี สดงวธิ แี สดงดนตรี และเพลงที่ประกอบการแสดง สามารถแสดงให้เห็นถึงการบูรณาการ ประณีตศิลป์ไทยหลายสาขาเข้าด้วยกัน ท้ังประติมากรรม จิตรกรรม หัตถศิลป์ ดนตรี นาฏศิลป์ ตลอดจนวรรณคดี “รามเกียรติ์” ซ่ึงเป็น เพียงเรื่องเดียวที่น�ำมาใช้แสดงจนกลายเป็นเอกลักษณ์ส�ำคัญอย่าง หน่งึ ของโขน Khon is the advanced dancing art created by Thai ancestors since the ancient times and has been educated and passed on as the national performance for no less than 6 decades. Khon was originally developed to entertain the royal families, and has thus been created with delicacy. Different components; performers, costumes, the plays, the way it is performed, music and songs all display the integration of several facets of Thai fine arts; sculpture, paintings, handicraft, dancing arts and literature, for instance, “Ramayana”; the only literature commonly performed in Khon until it has formed one of Khon's key identities. 19

การแสดงโขน ชุด \"ศกึ พรหมาศ\" The royal Khon Performance depicting “Phrom-Mas” episode ต้ังแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา กรุงธนบุรี สืบมาจนถึง แห่งประเทศไทย เนื่องในโอกาสมหามงคลที่พระบาทสมเด็จ กรุงรัตนโกสินทร์ พระมหากษัตริย์ไทยหลายพระองค์ทรงให้ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ความส�ำคัญกับเร่ืองรามเกียรต์ิเป็นอย่างย่ิง ส่งผลให้โขนเป็นมหรสพ ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ ในงานพระราชพธิ มี าโดยตลอดในฐานะเปน็ สมบตั ทิ างศลิ ปวฒั นธรรม พระบรมราชนิ นี าถพระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง ทรงเจรญิ พระชนมพรรษา อันงดงามของประเทศ จนกระทั่งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ ๗๕ พรรษา โขนพระราชทานจัดแสดงตอนต่าง ๆ อีกหลายคราว พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร จนกระทง่ั ถงึ ปจั จบุ นั ในพทุ ธศกั ราช๒๕๖๑จดั แสดงชดุ “พเิ ภกสวามภิ กั ด”์ิ การอนุรักษ์ศิลปะการแสดงโขน ถือเป็นหน่ึงในพระราชกรณียกิจ ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี จากแนวพระราชดำ� รใิ นการสง่ เสรมิ และรกั ษาศลิ ปะการแสดงโขน พนั ปีหลวง ทรงตระหนักถงึ ความสำ� คญั ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง เป็นผลให้หน่วยงานท้ังภาครัฐและภาคเอกชนตื่นตัว สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิพระบรมราชนิ นี าถพระบรมราชชนนี ในการฟน้ื ฟศู ลิ ปะโขน เชน่ การจดั แสดง “โขนศาลาเฉลมิ กรุง” เป็นต้น พันปีหลวง ทรงตระหนกั ในคณุ คา่ ของศลิ ปะการแสดงแหง่ ชาตแิ ขนงน้ี มีการจัดการเรียนการสอนโขนให้แก่นักเรียนนักศึกษาในสถาบัน จงึ มพี ระราชดำ� รทิ จี่ ะฟน้ื ฟกู ารแสดงโขนดว้ ยมพี ระราชเสาวนยี ว์ า่ สมควร การศกึ ษาทวั่ ประเทศกอ่ ใหเ้ กดิ ศลิ ปนิ นกั แสดงโขนและชา่ งฝมี อื รนุ่ ใหม่ อนุรักษ์ศิลปะการแสดงโขนและเคร่ืองแต่งกายโขนไว้ไม่ให้สูญหาย ข้ึนเป็นจ�ำนวนมาก ทั้งช่างท�ำหัวโขน ช่างทอผ้า ช่างปักสะดึงกรึงไหม อีกท้ังควรจัดการแสดงโขนเพ่ือให้ประชาชนได้สัมผัสถึงความประณีต ช่างเงินช่างทอง ช่างแกะสลัก ช่างเขียนและช่างแต่งหน้าโขน งดงามและคุณค่าในเชิงช่าง โดยผสมผสานเข้ากับเทคนิคการแสดง ปรากฏการณ์เหล่านี้นอกจากจะแสดงให้เห็นว่า ศิลปะการแสดงโขน ละครเวทสี มยั ใหม่ เพือ่ ใหเ้ กดิ ความต่นื ตาตืน่ ใจย่ิงข้ึน จงึ พระราชทาน และช่างฝีมือโขนทุกประเภทได้รับการฟื้นฟูให้กลับคืนสู่วิถีชีวิต พระราชทรพั ยส์ ว่ นพระองคเ์ ปน็ ทนุ ในการศกึ ษาคน้ ควา้ ขอ้ มลู เกยี่ วกบั ของคนไทยซงึ่ จะไดร้ บั การสบื ทอดไวเ้ ปน็ สมบตั ทิ างวฒั นธรรมอนั ลำ�้ คา่ เครื่องแต่งกายโขน เพื่อจัดสร้างให้ถูกต้องตามแบบแผนของโบราณ ของแผ่นดินแล้ว ยังเป็นการสืบสานแนวพระราชด�ำริให้ศิลปะ นับเป็นปฐมเหตุแห่งการจัดแสดง “โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ การแสดงโขนเปน็ มรดกทคี่ นไทยทกุ คนภาคภมู ใิ จในวฒั นธรรมของชาติ ในสมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ” ซึ่งจัดแสดงครั้งแรก สมดงั พระราชปณธิ านของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิพระบรมราชนิ นี าถ คอื ชดุ “พรหมาศ”เมอื่ พทุ ธศกั ราช๒๕๕๐ณหอประชมุ ใหญ่ศนู ยว์ ฒั นธรรม พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สบื ไป 20

ฉากการสรู้ บระหว่างกองทัพพระรามกบั เหลา่ อสรู A battle scene between Rama's army and demon army Since the time of Ayutthaya, Krung Thonburi all Queen Sirikit of Thailand”, whereby the first performance the way to Rattanakosin, several of Thai kings have been was“Bhramas”,performedin2007attheGrandConvention placing emphasis on Ramayana, resulting in Khon's Hall, Thailand Cultural Center, on occasion of HM King becoming the major form of entertainment in royal Rama IX's 80th birthday and HM Queen Sirikit The Queen ceremonies all along as the nation's exquisite traditional Mother's 75th birthday. After that, there have been several and cultural asset. During the reign of King Rama IX, other episodes of royal Khon performance up until 2018, preserving Khon performance was one of the significant when “Pipek's Allegiance” was performed. royal duties of HM Queen Sirikit. Fromtheroyaldirectioninsupportingandpreserving HM Queen Sirikit The Queen Mother is fully aware Khon performance of HM Queen Sirikit The Queen Mother, of values presented by this national performance; Khon. public and private sector organizations have become Therefore, she has formulated the idea of reviving Khon active in reviving Khon arts, for instance, there was performance, with the direction that Khon arts and an arrangement of “Khon Sala Chalermkrung” per- costumesshallbepreserved.Moreover,Khonperformance formance, provision of Khon classes for students in should be publicly organized so that citizens can educational institutes all over the country, producing experience the meticulousness and the values in a lot of young generation Khon artists and craftsmen; craftsmanship, with the incorporation of modern stage Khonmaskartists,fabricweavers,embroiderers,silversmith, play techniques for more excitement. With this, she goldsmith, carvers, and make-up artists. This phenomena granted her personal sponsorship as the scholarship to notonlyreflectsthatKhonartsandcraftsmanshiphavebeen research and study more on Khon costume to accurately revivedtotheThaiwayoflife,whichwillbeinheritedtobethe follow the ancient traditions. This also serves as the country's valuable cultural asset, it also continues primary motive for organizing “Khon Performance for The HM Queen Sirikit The Queen Mother's royal notion to place Foundation for the Promotion of Supplementary Khon as the heritage that Thai people are proud of. Occupations and Related Techniques of Her Majesty 21

โขน : มหรสพแห่งชาติ Khon : Thai National Performing Arts โขนเป็นนาฏศิลป์ช้ันสูงที่บรรพชนไทยได้สร้างสรรค์ขึ้นตั้งแต่อดีต มีประวัติความเป็นมายาวนานไม่ต�่ำกว่า ๖๐๐ ปี และยังสืบทอดเป็นมหรสพ ประจ�ำชาติมาจนถึงปัจจุบัน โขนเป็นมหรสพหลวงที่แสดงในพระราชพิธี ส�ำคัญๆ มาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ถือเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศ อย่างหน่ึงของพระมหากษัตริย์ องค์ประกอบต่างๆ ของมหรสพโขน นับต้ังแต่ การเรมิ่ ฝกึ หดั วธิ แี สดง ผแู้ สดง เครอื่ งแตง่ กาย และดนตรปี ระกอบ ลว้ นเกย่ี วเนอื่ ง ด้วยขนบ จารีตประเพณี และพิธีกรรมท่ีได้รับการถ่ายทอดจากรุ่นหน่ึง ไปยงั อีกรนุ่ หนงึ่ สบื เนอ่ื งมาไม่น้อยกว่า ๖ ศตวรรษ Khon is a high art form of performance that was created by Thai people in the last 600 years. It is an important and illustrious artthathasbeenperformedatroyalceremoniessincethe Ayutthaya period (1351-1767 CE). Performing Khon requires years of training, a profound understanding of the performing methods and a familiarity with the music, traditions, customs and rituals involved. These traditions have been passed down from generation to generation for the past 6 Centuries. ทศกัณฐ์ Tosakanth

ความส�ำคัญของรามเกียรติ์ในมหรสพโขน The Importance of the Ramakien Story in Khon พระราม เอกลกั ษณ์สำ� คญั อยา่ งหนึ่งของมหรสพโขนคือ เรอื่ งทน่ี ำ� มาแสดงตอ้ ง Rama เป็นเร่ือง “รามเกียรต์ิ” เพียงเรื่องเดียวเท่านั้น รามเกียรต์ิ แปลว่า เกียรติของ พระราม เนอ้ื หาของเรอื่ งเปน็ การทำ� สงครามระหวา่ งฝา่ ยธรรม คอื พระราม กบั ฝ่ายอธรรม คือทศกณั ฐ์ ซ่งึ ผลสรุปของสงครามคอื ฝ่ายธรรมชนะฝา่ ยอธรรม เร่ืองราวของพระรามเป็นนิทานเก่าแก่ที่ชาวอินเดียโบราณรู้จักแพร่หลายมา ตั้งแต่สมัยก่อนพุทธกาล เช่ือว่าพระรามเป็นพระนารายณ์อวตารปางหน่ึงคือ รามาวตาร ต่อมาฤษีวาลมีกิน�ำมาแต่งเป็น “มหากาพย์รามายณะ” มีเน้ือหา เป็นการสรรเสริญวีรกษัตริย์แห่งราชวงศ์รฆุในต�ำนานโบราณ นักปราชญ์ ทางวรรณคดสี นั สกฤตมคี วามเหน็ วา่ มหากาพยร์ ามายณะของฤษวี าลมกี มิ อี ายุ ไม่ต�่ำกว่า ๒,๐๐๐ ปี มหากาพย์เร่ืองดังกล่าวเป็นที่ศรัทธาเลื่อมใสของชนชาติ ทน่ี ับถือศาสนาฮินดูมาจนถึงปัจจุบนั One of the main identities of Khon art is that the story performed can only be taken from “The Ramakien” (Ramayana). Ramakien means the honor of Rama. The story is concerned with the war between the dhamma (good) party of Rama and the adhamma (evil) party of the demon king Tosakanth (Ravana). The story concludes with the victory of Rama over Tosakanth. The Rama story is an ancient Hindu folklore that has been widely known among the people of India since the time before the Buddha Era. In the folklore it is believed that Rama is one of the avatars (reincarnations) called “Ramavatar” of the god Narayana (Vishnu). Later in the 5th Century BC, the Hindu sage Rishi Valmiki wrote an epic poem called “Ramayana”, which praises the heroic kings of the ‎Raghuvanshi dynasty mentioned in ancient lore. Today, Hindu followers still believe that the epic poem is a sacred text. 23

โขน : มรดกวฒั นธรรมทจ่ี ับตอ้ งไม่ไดข้ องมนุษยชาติรายการแรกของประเทศไทย เมอ่ื ชาวอนิ เดยี เดนิ ทางไปคา้ ขายและตง้ั หลกั แหลง่ ในภูมิภาคต่างๆ ก็น�ำลัทธิศาสนาและคติความเช่ือไป เผยแพร่ในภูมิภาคนั้นด้วย เรื่องราวของพระราม แพรก่ ระจายมายงั ดนิ แดนสวุ รรณภมู แิ ละหลายประเทศใน ภมู ภิ าคทช่ี าวอนิ เดยี โบราณเดนิ ทางมาถงึ ไดแ้ ก่เขมรลาว มลายูอนิ โดนเี ซยี พมา่ และไทยชนชาตเิ หลา่ นล้ี ว้ นไดร้ บั คตคิ วามเชอ่ื ทางศาสนาฮนิ ดู รวมถงึ เรอ่ื งราวเทพปกรณมั ต่างๆ ไปเล่าขานเป็นต�ำนานสถานท่ี สร้างสรรค์เป็น ศลิ ปกรรมขนึ้ หลากหลายรปู แบบ โดยเฉพาะเรอ่ื งของ พระรามซงึ่ เปน็ ทรี่ จู้ กั แพรห่ ลายทส่ี ดุ เรอ่ื งหนงึ่ ในภมู ภิ าค เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ The Indians who traded or settled in พระรามรบทศกัณฐ์ other regions took their religion and A battle scene between Rama and Tosakanth traditions with them and introduced these ideas to the locals. Thus, the story of Rama spread to the mythical land of Suvarnabhumi and many countries where the ancient Indians traveled to including Cambodia, Lao, Malaysia, Indonesia, Myanmar and Thailand. The people of these countries adopted Hindu myth beliefs, including the legends of Hindu deities and retold them as local legends, recreating them into many works of art. Among the Hindu myth, the story of Rama is the most famous and widely spread in Southeast Asia. \"หนมุ านเข้าห้องทศกัณฐ\"์ จติ รกรรมสมยั รัตนโกสินทรต์ อนต้น 24 A mural painting depicts a scene from Ramakien

โขน : ท�ำ เนียบนามคณะโขนทมี่ อี ยู่ในปัจจุบนั ของประเทศไทย ภาคผนวก ท�ำเนยี บนามคณะโขนทีม่ อี ยใู่ นปจั จุบนั ของประเทศไทย ล�ำ ดบั จงั หวัด จ�ำ นวน รายชือ่ คณะโขน ผูป้ ระสานงาน ทีอ่ ยู่ โทรศัพท์ E-mail รายชอ่ื สมาชิก หมายเหตุ ท่ี คนศลิ ปใ์ จโขน นายเสรี หอมหวน  -   นายพนิ จิ สทุ ธเิ นตร ๒๘/๒ ถนนวจิ ติ ร ตำ� บลปากน�้ำ อำ� เภอเมืองกระบ่ี  -   ๑ กระบี่ ๑ บา้ นนราศิลป์ จงั หวดั กระบ่ี ๘๑๐๐๐ ๐๘-๓๓๙๒-๐๘๐๖ [email protected] นายสุดจิตต์ พันธ์สังข์ บา้ นนราศลิ ป์ เลขที่ ๑๗๓ ถนนหลานหลวง  -   ๒ กรงุ เทพฯ ๓๓ นางตรรี ัตน์ เรยี มรกั ษ์ แขวงวัดโสมนัส เขตปอ้ มปราบศตั รูพ่าย ๐-๒๒๘๑-๔๘๓๘ pou@narasin  -   กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๐๐ ๐๙-๙๑๔๙-๕๒๔๙ @hotmail.com ดารนิ แซ่คู ๙๙/๙ ซอยงามดพู ลี แขวงทงุ่ มหาเมฆ เขตสาทร  -   สถาบนั คึกฤทธ์ิ นายสรุ จิตร ดาวใต้ กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๒๐ ๐๘-๑๔๕๑-๐๙๕๖ kukritinstitute คณะประยทุ ธ ดาวใต้ ๔/๒ ซอยอ่อนนุช ๖๙ แขวงประเวศ เขตประเวศ ๐๘-๑๒๓๔-๗๐๑๙ @gmail.com - กรงุ เทพมหานคร ๑๐๒๕๐ ๐๘-๑๓๔-๖๕๐๑๓ โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลยั ๐-๒๓๒๘-๗๗๘๒ - ศรีนครินทรวิโรฒ - ๑๗๔ ซอยสุขมุ วทิ ๒๓ แขวงคลองเตยเหนอื ประสานมติ ร คลองเตยเหนือ กรุงเทพมหานคร ๑๐๑๑๐ ๐-๒๒๖๐-๙๙๘๖  - โรงเรยี นจิตรลดา - - สำ�นกั พระราชวัง (สนามเสอื ป่า) ถนนศรีอยธุ ยา ๐-๒๒๘๐-๔๘๓๐-๑  -  -   โรงเรียนอัสสัมชัญ แขวงสวนจิตรลดา เขตดุสติ กรงุ เทพมหานคร - ๑๐๓๐๐ ๐-๒๖๓๗-๑๑๑๒-๕  -  -   โรงเรยี นทีปังกรวิทยาพฒั น์ - ๒๖ ถนนเจรญิ กรงุ ซอยเจริญกรงุ ๔๐ แขวงบางรัก ๐-๒๘๐๖-๗๔๙๒  -  -   (ทวีวฒั นา) - เขตบางรกั กรงุ เทพมหานคร ๑๐๕๐๐ ๑๓๖/๑ ถนนเลยี บคลองปทุม แขวงทววี ฒั นา ในพระราชูปถัมภ์ฯ - เขตทวีวฒั นา กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๗๐ โรงเรียนพระตำ�หนัก - - ถนนมหาราช แขวงพระบรมมหาราชวงั ๐-๒๒๒๒-๖๕๖๑  -  -   สวนกุหลาบ - เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๐๐ ๐-๒๘๔๐-๒๕๐๑  - -    โรงเรียนรงุ่ อรุณ - ๓๙๑ ถนนพระราม ๒ ซอย ๓๓ แขวงท่าขา้ ม ๐-๒๕๑๕-๑๒๕๔  -  -   - เขตบางขนุ เทยี น กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๕๐ โรงเรียนวัดกก - ๕๑๗/๓ พระรามท่ี ๒ ซอย ๔๔ แยก ๕-๑-๔  -  -   - แขวงท่าข้าม เขตบางขุนเทียน กรงุ เทพมหานคร  -  -   ๑๐๑๕๐  -  -    -  -   โรงเรียนวรรณสวา่ งจติ ๑๓๗ หมู่ ๖ ถนนพระรามท่ี ๒ แขวงแสมดำ� ๐-๒๘๙๕-๖๙๔๔-๕  -  -   โรงเรยี นพญาไท เขตบางขุนเทียน กรุงเทพมหานคร ๑๐๑๕๐ ๐-๒๓๕๔-๕๒๕๑  -  -   ๓๐๖ ถนนศรีอยธุ ยา แขวงทงุ่ พญาไท เขตราชเทวี ๐-๒๔๖๘-๖๐๕๒  -  -   โรงเรยี นวดั ศาลาครืน กรงุ เทพมหานคร ๑๐๔๐๐  -  -   ๑๐๒/๑ ซอยวฒุ ากาศ ๔๒ แขวงบางค้อ โรงเรียนรงุ่ เรืองอุปถัมภ์ เขตจอมทอง กรุงเทพมหานคร ๑๐๑๕๐ โรงเรยี นศุภวรรณ ๑๒๒ ซอยสขุ มุ วทิ ๑๐๓/๑-๒ ถนนสุขุมวิท ๐-๒๓๙๓-๐๗๐๙ โขนโรงเรยี นดอนเมอื ง แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๖๐ จาตรุ จนิ ดา ๒๓๑/๕๓ ถนนจรญั สนทิ วงศ์ แขวงบา้ นชา่ งหล่อ ๐-๒๔๑๑-๒๓๗๙ สถาบนั บัณฑติ พัฒนศลิ ป์ เขตบางกอกน้อย กรงุ เทพมหานคร ๑๐๗๐๐ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ ๑๕๓/๓๔ ถนนเชิดวฒุ ากาศ แขวงดอนเมอื ง ๐-๒๕๖๕-๓๗๒๕-๖ เขตดอนเมือง กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๑๐ ๒ ถนนราชนิ ี แขวงพระบรมมหาราชวัง ๐-๒๒๒๔-๔๗๐๔ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๐๐ ๒ ถนนพระจันทร์ แขวงพระบรมมหาราชวัง ๐-๒๖๑๓-๓๓๓๓ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๐๐ 204

โขน : ท�ำ เนยี บนามคณะโขนที่มีอยใู่ นปจั จุบนั ของประเทศไทย ล�ำ ดับ จังหวัด จ�ำ นวน รายชอ่ื คณะโขน ผู้ประสานงาน ท่อี ยู่ โทรศัพท์ E-mail รายช่ือสมาชิก หมายเหตุ ที่ - ๐-๒๓๑๐-๘๐๐๐  -  -   - ๒๐๘๖ ถนนรามคำ�แหง แขวงหวั หมาก ๐-๒๕๔๔-๘๔๕๖ -   -   มหาวิทยาลยั รามคำ�แหง - เขตบางกะปิ กรงุ เทพมหานคร ๑๐๒๔๐ ๐-๒๙๕๔-๗๓๐๐  -  -   - ๙ ถนนแจง้ วฒั นะ แขวงอนุสาวรยี ์ เขตบางเขน ๐-๒๒๒๔-๔๗๐๔  -  -   มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั - กรงุ เทพมหานคร ๑๐๒๒๐ ๐-๒๒๒๔-๔๔๙๙  -  -   พระนคร ๑๑๐/๑-๔ ถนนประชาชืน่ แขวงทุ่งสองหอ้ ง - เขตหลักสี่ กรงุ เทพมหานคร ๑๐๒๑๐ ๐-๒๖๔๙-๙๒๒๒  -  -   มหาวิทยาลยั ธุรกิจบณั ฑติ ย์ - ๔ ถนนราชนิ ี แขวงพระบรมมหาราชวงั ๐-๒๒๔๗-๐๐๒๘  -  -   - เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๐๐ ๐-๒๒๘๓-๙๒๒๓  -  -   วิทยาลยั นาฏศลิ ปกรุงเทพ ๖๖ ศาลาเฉลิมกรุง ถนนเจริญกรุง แขวงวงั บูรพาภริ มย์ เขตพระนคร ๐-๒๘๘๙-๙๙๖๑  -  -   ศาลาเฉลิมกรงุ กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๐๐ ๐-๒๒๒๔-๑๓๘๗  -  -   ๑๙ ถนนเทยี มร่วมมิตร แขวงห้วยขวาง ๐๘-๙๑๒๕-๓๙๔๙  -  -   สยามนิรมติ เขตหว้ ยขวาง กรงุ เทพมหานคร ๑๐๓๑๐ ๑๔ ถนนเทยี มร่วมมิตร แขวงหว้ ยขวาง ๐๘-๐๐๗๓-๐๙๘๙  -  -   ศูนยว์ ฒั นธรรม เขตห้วยขวาง กรงุ เทพมหานคร ๑๐๓๑๐ ๐๙-๗๒๔๕-๙๖๐๓  -  -   แหง่ ประเทศไทย แขวงสวนจติ รลดา เขตดุสิต ๐๘-๖๕๔๘-๔๑๘๐ มูลนิธิส่งเสรมิ ศิลปาชพี กรุงเทพมหานคร ๑๐๓๐๓ ๐๘-๑๖๑๑-๗๒๑๖  -  -   ในสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชินนี าถ - เลขท่ี ๓๒/๑๘ ซอยทวีวัฒนา ๒๕ แขวงทววี ัฒนา ๐๙-๒๒๖๗-๖๗๐๐ -  -   - เขตทวีวฒั นา กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๗๐ ๐๙-๔๕๕๐-๗๗๙๗ บา้ นโขนไทย ศศพิ มิ ล พาจรทิศ ๒ ถนนราชินี เขตพระนคร กรงุ เทพมหานคร -  -   ๑๐๒๐๐ ๐๙-๗๐๘๙-๗๒๕๙ -  -   สำ�นกั การสังคีต นายประเสรฐิ สวุ รรณวัฒน์ ๓๐๙ ซอยเพชรเกษม ๒๘ ถนนเพชรเกษม ๐๘-๖๐๔๓-๒๑๗๕ -  -   กรมศลิ ปากร นายธรี พนั ธ์ งามถิน่ แขวงคหู าสวรรค์ เขตภาษเี จริญ กรุงเทพมหานคร ๐๘-๙๘๐๖-๙๑๖๐ บา้ นศลิ ปนิ ๑๐๑๖๐ ๐๘-๑๐๐๕-๗๕๗๐ -  -   (คลองบางหลวง) ๕๗/๓๔ หมทู่ ่ี ๗ แขวงจอมทอง เขตจอมทอง กรงุ เทพมหานคร ๐๘-๗๐๙๘-๐๘๗๙ โขนบ้านยิม้ ๑๓ ซอยเอกชยั ๔๘ แขวงบางบอน เขตบางบอน กรงุ เทพมหานคร “ชมรมโขนวดั กก สภาวฒั นธรรม ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ ๑๐๖๑ ซอยอสิ รภาพ ๑๕ แขวงหริ ญั รจู ี เขตบางขุนเทยี น” ดร.ณัฐภา นาฏยนาวนิ เขตธนบรุ ี กรุงเทพมหานคร ๑๐๖๐๐ คณะโขน จากสำ�นัก ๓ กาญจนบรุ ี ๖ ศิลปะและวฒั นธรรม นายศภุ ากร เมฆขยาย โรงเรียนหนองรีประชานิมติ ๒๒๒ หมู่ ๒ มหาวิทยาลัยราชภัฏ (ผู้อำ�นวยการโรงเรียน) ตำ�บลหนองรี อำ�เภอบอ่ พลอย จังหวดั กาญจนบรุ ี บา้ นสมเดจ็ เจา้ พระยา นายศิรภัทร กลีบลำ�ดวน โขน น.ร.ป. โรงเรยี นเทศบาล ๓ (บา้ นบอ่ ) ตำ�บลปากแพรก (ครผู ฝู้ กึ สอน) อำ�เภอเมอื ง จงั หวัดกาญจนบรุ ี โขนปฐมบ้านบ่อ นายศริ ิศักดิ์ เหมอื นบัว ร้านภูวนาฎย์ ๒๔/๒๙ ซอยโรงน้ำ� แขง็ ภวู นาฎย์ ต�ำบลบ้านใต้ อ�ำเภอเมอื ง จงั หวดั กาญจนบุรี โขนโรงเรียน (ครูผูฝ้ กึ สอน) โรงเรยี นสมเดจ็ พระปิยะมหาราชรมณยี เขต นายภวู นารถ ศรจี นั ทร์ดี ๒๓๖ หมู่ ๗ ตำ�บลไทรโยค อำ�เภอไทรโยค สมเด็จพระปยิ มหาราช จังหวัดกาญจนบรุ ี รมณียเขต ดร.ณรงค์ ศิริเมอื ง (ผอู้ ำ�นวยการโรงเรยี น) โรงเรียนบา้ นอู่ล่อง หมู่ ๔ ตำ�บลทา่ ขนุน โขนโรงเรยี นบา้ นอู่ล่อง นายวชั ระ พาณชิ ยว์ จิ ิตร อำ�เภอทองผาภมู ิ จังหวดั กาญจนบรุ ี (ครผู ู้ฝกึ สอน) นางวารุณี พรมฝา้ ย (ครผู ้ฝู ึกสอน) 205

โขน : ทำ�เนียบนามคณะโขนท่มี ีอยู่ในปัจจุบันของประเทศไทย ลำ�ดับ จงั หวัด จ�ำ นวน รายชือ่ คณะโขน ผปู้ ระสานงาน ที่อยู่ โทรศพั ท์ E-mail รายชอ่ื สมาชิก หมายเหตุ ที่ โขนโรงเรยี น  -   กาญจนานเุ คราะห์ นายสถิตยส์ ถาพร สงั กรณีย์ โรงเรยี นกาญจนานุเคราะห์ ตำ�บลบา้ นเหนอื ๐๘-๑๑๙๒-๒๓๑๒ -  -   (ครผู ฝู้ ึกสอน) อำ�เภอเมือง จงั หวัดกาญจนบุรี ๐๙-๕๕๓๙-๖๕๓๙  -   ๔ กาฬสนิ ธ์ุ ๒ โรงเรยี น  -  -   กาฬสินธุ์พทิ ยาสรรพ์ นางสาวจติ รมนัส เนยี มเนตร ๖๖ ถนนอรรถเปศล ตำ�บลกาฬสนิ ธุ์ อำ�เภอเมอื ง ๐-๔๓๘๑-๑๒๗๘  -  -   (ครูผู้ฝกึ สอน) จังหวดั กาฬสินธุ์ ๔๖๐๐๐ ๐-๔๓๘๑-๑๓๑๗ [email protected] วิทยาลัยนาฏศลิ ปกาฬสนิ ธุ์ ๑๑ ถนนสนามบิน ตำ�บลกาฬสินธ์ุ ๐๙-๒๔๑๕-๖๙๙๗ [email protected]  -   นางสาวพุทธวรรณ มงคล อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั กาฬสินธุ์ ๔๖๐๐๐ ๐๘-๑๙๖๒-๖๘๖๒ ๕ กำ�แพงเพชร ๓ โขนโรงเรียนบา้ นลำ�มะโกรก (ครผู ู้ฝึกสอน) โรงเรยี นบ้านลำ�มะโกรก หมู่ ๖ ตำ�บลสระแก้ว [email protected] โขนนักเรียนชมุ นุมนาฏศิลป์ อำ�เภอเมือง จงั หวดั กำ�แพงเพชร ๐๙-๘๘๙๕-๖๙๒๙ www.kanu.ac.th ศูนย์จรยิ ศึกษา สธ. นางณปภชั สนธิสวา่ ง พิพิธภณั ฑสถานจงั หวัดกำ�แพงเพชร (ครูผฝู้ ึกสอน) เฉลิมพระเกยี รติ (เรอื นไทย) สำ�นักศลิ ปะวัฒนธรรม ชมรมนาฏยะนันตา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏกำ�แพงเพชร ๑๐๔/๕ โรงเรยี นขาณวุ ิทยา นางศริ ินารถ เหลืองสด ถนนป่ินดำ�ริห์ ตำ�บลในเมอื ง อำ�เภอเมือง (ครผู ฝู้ ึกสอน) จงั หวดั กำ�แพงเพชร - โรงเรียนขาณุวทิ ยา ๓๔๑ หมู่ ๒ ตำ�บลแสนตอ - อำ�เภอขาณุวรลักษบุรี จงั หวดั กำ�แพงเพชร นางสาวเบญจนารถ อมรประสิทธ์ิ นางเยาวลกั ษณ์ ใจวสิ ทุ ธิห์ รรษา นางน้ำ� เพชร บวั ส�ำลี ๖ จนั ทบุรี ๔ จักรวาลมงคลศิลป์ นายจกั รวาล มงคลสุข ๑๘/๒ หมู่ท่ี ๖ บา้ นท่าใต้ ตำ�บลตะกาดเง้า ๐๘-๗๑๐๒-๗๒๓๙ - -  โรงเรยี นอนุบาลบุญสม - อำ�เภอท่าใหม่ จงั หวัดจันทบุรี ๐-๓๙๓๑-๑๓๔๔  - -  โรงเรยี นวดั รำ�พนั - ๙๘๑ ท่าแฉลบ ตำ�บลตลาด อำ�เภอเมือง ๐-๓๙๔๑-๗๙๘๓  - -  วิทยาลัยนาฏศิลปจันทบุรี - จังหวดั จันทบรุ ี ๒๒๐๐๐ ๐-๓๙๓๒-๒๐๓๔  - -  หมู่ ๕ ถนนทางหลวง ตำ�บลรำ�พนั อำ�เภอท่าใหม่ จงั หวัดจนั ทบรุ ี ๒๒๑๗๐ ตำ�บลวดั ใหม่ อำ�เภอเมือง จงั หวัดจนั ทบุรี ๒๒๐๐๐ ๗ ชลบุรี ๑๓ โรงเรียนอนุบาลบางละมุง นางพจนา เรอื งนนท์ ๖๘ หมู่ ๒ ตำ�บลบางละมุง อำ�เภอบางละมุง ๐๘-๔๘๗๓-๒๘๙๓ [email protected] -   จงั หวัดชลบุรี ๒๐๑๕๐ โรงเรียนบางละมงุ - ๔ หมู่ ๒ ถนนสุขมุ วิท เมอื งพัทยา  ๐-๓๘๒๒-๑๖๒๐  -  -   อำ�เภอบางละมงุ จงั หวัดชลบุรี ๒๐๑๕๐ ชมรมส่งเสริมการทอ่ งเท่ยี ว นายอเนก พฒั นงาม ๑๖๓/๙๘ หมู่ ๖ ตำ�บลหนองปรือ อำ�เภอบางละมุง ๐๘-๑๙๘๒-๖๗๗๙ -  -   ชมุ ชนบ้านหนองปรือ นายโสรฬ พันทวี จงั หวัดชลบุรี ๒๐๑๕๐ ๐๖-๑๐๕๙-๐๙๙๓ โรงเรียนวัดหนองเกตุใหญ่ นางสาวอรวรรณ ไชยชาญ ๔๒/๑ หมู่ ๑ ตำ�บลหนองปลาไหล อำ�เภอบางละมุง ๐๘-๕๐๔๓-๕๖๑๙ Pekalet_poonpoon  -   จังหวดั ชลบุรี ๒๐๑๕๐ @hotmail.com เดก็ ไทยหัวใจโขน นางพรรษมน ธรรมรกั ขิต โรงเรยี นเมืองพัทยา ๘ ตำ�บลหนองปรอื ๐๘-๑๕๒๔-๖๓๖๖ mongkol_poonpoon  -   อำ�เภอบางละมงุ จงั หวัดชลบรุ ี ๒๐๑๕๐ @hotmail.com นาฏศลิ ปแ์ ละโขน นายวรี ะชยั สงิ ห์ช่างชยั ๒ บา้ นนาเกลอื ตำ�บลนาเกลือ อำ�เภอบางละมงุ ๐๖-๑๕๕๒-๔๕๖๒ -  -   โรงเรยี นบางละมุง จงั หวดั ชลบุรี ๒๐๑๕๐ โรงเรยี นชลกันยานกุ ลู นายพงศ์ศกั ดิ์ คงมลู ๓๑ ถนนต�ำหนักน้ำ� ต�ำบลบางปลาสร้อย ๐๙-๗๓๔๙-๖๒๐๖ [email protected]  -   CN_THAIDANCE นายธรี ยทุ ธ อัมรากุล อำ� เภอเมอื ง จงั หวัดชลบุรี ๒๐๐๐๐ ๐๘-๕๐๙๑-๙๖๗๐ Dheerayut.ammara โรงเรยี นชลบรุ ี “สขุ บท” นางนฤมล กนั ตังกุล ๐๙-๒๖๙๒-๑๑๑๘ @gmail.com [email protected] นายเจนณรงค์ วงศส์ วัสดิ์ ๒๔๕ หมู่ ๖ ตำ�บลบางทราย อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๓๔๘๕-๖๘๒๗ Janenarong.Wo  -   จงั หวดั ชลบรุ ี ๒๐๐๐๐ @skb.ac.th 206

โขน : ทำ�เนียบนามคณะโขนทีม่ อี ยใู่ นปจั จบุ ันของประเทศไทย ล�ำ ดับ จงั หวัด จำ�นวน รายชอ่ื คณะโขน ผู้ประสานงาน ทอ่ี ยู่ โทรศัพท์ E-mail รายชือ่ สมาชิก หมายเหตุ ท่ี ๐๖-๒๔๒๖-๓๒๙๒ [email protected]  -   ๐-๓๘๑๑-๙๖๔๙ โขนโรงเรียนสวนกหุ ลาบ นายพงษเ์ ทพ น้อมปัญญากลุ ๘ หมู่ ๓ ตำ�บลบ่อวนิ อำ�เภอศรรี าชา จังหวัดชลบุรี ๐๖-๓๗๓๑-๕๓๕๑ Koyplern2515  -   วทิ ยาลัย ชลบุรี นางเพลินพศิ รัศมีงาม ๒๐๒๓๐ @gmail.com  -   นางสาวพชิ ญ์สินี นาเพ็ชร ๐๙-๐๙๗๓-๗๗๒๘ Phitsini.17 โรงเรยี นศรรี าชา นางสาวเฉลิมขวญั ฦาชา เลขที่ ๑ ถนนเจิมจอมพล ตำ�บลศรีราชา ๐๘-๑๗๗๗-๔๒๐๔ @outlook.com อำ�เภอศรีราชา ๒๐๑๑๐ โรงเรยี นอนุบาลเมอื งใหม่ ๓๓๓/๓ หมู่ ๓ ตำ�บลเสมด็ อำ�เภอเมอื ง ชลบรุ ี จังหวดั ชลบรุ ี ๒๐๐๐๐ เดก็ บ้านศรีมหาราชา นางรัจนา รตั นวารี ๕ ถนนเจิมจอมพล ตำ�บลศรีราชา อำ�เภอศรีราชา ๐๘-๑๘๓๓-๑๗๑๘ -  -   คณะดนตรีและการแสดง ผอ.โรงเรียนเทศบาล จังหวดั ชลบรุ ี ๒๐๑๑๐ ๐-๓๘๑๒-๒๒๒๒ nopponmupa  -   บ้านศรีมหาราชา คณะดนตรแี ละการแสดง มหาวิทยาลยั บูรพา @gmail.com มหาวิทยาลยั บรู พา อาจารยน์ พพล จำ�เรญิ ทอง ๑๖๙ ถนนลงหาดบางแสน อำ�เภอเมือง ต่อ ๒๕๖๖ จังหวดั ชลบุรี ๒๐๑๓๑ ๐๘-๑๘๐๕-๐๕๓๑ ๘ ชมุ พร ๑ โรงเรียนราชประชานเุ คราะห์ นายอนุรกั ษ์ จนั ทสวุ รรณ โรงเรยี นราชประชานุเคราะห์ ๒๐ จังหวดั ชุมพร ๐๘-๖๑๒๐-๒๒๒๓ Kru_anurak  -   ๙ เชียงราย ๒๐ จงั หวัดชุมพร นายสุเมธ มาบาง ๑๘๘ หมู่ ๗ ตำ�บลสลยุ อำ�เภอท่าแซะ ๐๘-๖๐๙๒-๔๘๗๑ @hotmail.com เป็นอาจารย์สอนนาฏศิลป์และโขน จังหวดั ชมุ พร ๘๖๑๔๐ Sumet.mabang โรงเรยี นเทศบาล ๕ เด่นห้า ถนนสนั ๑๐ เชียงใหม่ ๒- นายฤทธิชัย แก้วใหม่ ๑๑/๑ ตำ�บลนาพูน อำ�เภอวงั ชน้ิ จงั หวดั แพร่ @gmail.com โค้งนอ้ ย ตำ�บลรอบเวียง อำ�เภอเมือง ๕๔๑๖๐ เชยี งราย จงั หวัดเชยี งราย ๕๗๐๐๐ - - จำ�นวนนกั เรยี นท่ีเรียนโขน ๘ คน - ๑๐ โรงเรยี นโสตศกึ ษา นายกติ ติวฒั น์ ขวญั เรือน ๓๐๐/๓๕ ตำ�บลด่ใู ต้ อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั น่าน ๐๙-๕๕๔๒-๘๙๖๕ Bom25202 เป็นอาจารย์สอนนาฏศลิ ปแ์ ละโขน อนุสารสุนทร นายปกรณ์ มงั กรแก้ว ๕๕๐๐๐ @hotmail.com โรงเรยี นเทศบาล ๑ (วดั พรหมวิหาร) นายธีรยทุ ธ จุลละปยิ ะ สงั กดั กองการศกึ ษาเทศบาล ตำ�บล โรงเรยี นกาวิละอนุกลู นายพนั ธการ สมวงศ์ แม่สาย ๙๔/๑ หมู่ ๑๐ บ้านป่ายางผา   นายธนาวุฒิ ตุ่นแกว้ แตก ตำ�บลเวยี งพางคำ� อำ�เภอแมส่ าย   - จงั หวัดเชยี งราย ๕๗๑๓๐ จำ�นวน   นักเรยี นทเ่ี รยี นโขน ๒๐ คน   -   ถนนโสตศกึ ษา ตำ�บลช้างเผือก ๐-๕๓๒๒-๒๔๗๕   -  -   อำ�เภอเมอื ง จังหวัดเชียงใหม่ ๕๐๓๐๐ โรงเรียนสอนคนตาบอด ภาคเหนอื ๒/๒ สนั นาลุง-เชียงใหม่ สันนาลุง ซอย ๒ ตำ�บลวัดเกต ๐-๕๓๒๔-๔๗๗๐   -  -   อำ�เภอเมือง จงั หวดั เชียงใหม่ ๕๐๐๐๐ -  -   ในพระบรมราชนิ ปู ถัมภ์ Hewso๐[email protected]  -   จังหวดั เชียงใหม่ ปยิ นาฏยา ๕๗/๙ ถนนสิรนิ ธร ตำ�บลช้างเผือก ๐-๖๒๓๑-๔๔๗๙-๙ -  -   อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั เชยี งใหม่ ๕๐๓๐๐ -  -   โรงเรียนเรบีนาเซลวี ิทยาลยั -  -   ๒๘/๒๗ หมู่ ๒ ตำ�บลแมค่ ือ อำ�เภอดอยสะเกด็ ๐-๕๓๑๑-๒๕๙๕  -  -   จงั หวดั เชียงใหม่ ๕๐๒๒๐ ๔๒ ซอย ๓ ถนนศรปี งิ เมือง ตำ�บลช้างคลาน ๐-๕๓๑๑-๒๕๙๕ อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั เชยี งใหม่ ๕๐๑๐๐ ๓๗ หมู่ ๙ ตำ�บลสุเทพ อำ�เภอเมอื ง ๐-๕๓๑๑-๒๕๙๖ จังหวดั เชียงใหม่ ๕๐๒๐๐ ๗๐ หมู่ ๑๔ ตำ�บลหนองตอง อำ�เภอหางดง ๐-๕๓๑๑-๒๕๙๗ จงั หวัดเชยี งใหม่ ๕๐๓๔๐ ๔๑ ถนนอารกั ษ์ ตำ�บลพระสงิ ห์ อำ�เภอเมอื ง  ๐-๕๓๒๗-๘๐๐๙ จังหวดั เชยี งใหม่ ๕๐๒๐๐ ๑๖๖ ถนนเจริญประเทศ ตำ�บลช้างคลาน ๐-๕๓๒๘-๒๓๙๕   -  -   อำ�เภอเมอื ง เชียงใหม่ ๕๐๑๐๐ 207

โขน : ท�ำ เนียบนามคณะโขนทมี่ อี ยใู่ นปจั จุบันของประเทศไทย ล�ำ ดับ จงั หวัด จำ�นวน รายชือ่ คณะโขน ผูป้ ระสานงาน ทอี่ ยู่ โทรศัพท์ E-mail รายช่ือสมาชกิ หมายเหตุ ที่ ดร.สมโภชน์ เกตุแก้ว -   นายผดุงศุกด์ิ ผวิ นวล -   ๑๑ ตรัง ๒ โขนสงขลานครนิ ทร์ นายเจรญิ ประจวบเขต ตำ�บลควนปลิง อำ�เภอเมอื ง จังหวดั ตรัง ๙๒๐๐๐ ๐-๗๕๒๐-๑๗๑๒, [email protected] -   วทิ ยาเขตตรงั นายฉวี ประจวบเขต ๐๘-๔๔๐-๗๔๑๓-๘ [email protected] นายสวสั ดิ์ เหลก็ เพชร ๑๓๕ หมู่ท่ี ๑ ตำ�บลสโุ สะ อำ�เภอปะเหลียน ๐-๗๕๒๙-๑๔๔๔,  -   โขนปะเหลยี นผดงุ ศิษย์ จงั หวดั ตรัง ๙๒๑๒๐ ๐๘-๔๔๔๒-๗๙๔๓ - นายปยิ พนั ธ์ ยวงปรางค์ ๘๐ หมู่ ๑ ตำ�บลอ่าวใหญ่ อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๔๘๖๘-๗๑๓๑ -   ๑๒ ตราด ๑ คณะศษิ ย์ศรีภิญโญชยั (อาจารยผ์ ูค้ วบคุม) จงั หวดั ตราด ๒๓๐๐๐ ๐๘-๔๗๘๔-๓๐๓๒ -   คุณจีระนนั ท์ พานทอง ๕๖ หมู่ ๑ ตำ�บลอา่ วใหญ่ อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๐๐๑๗-๖๘๕๖ -   คุณธนิดา ควรสถาน จงั หวัดตราด ๒๓๐๐๐ -   ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ๔๙ หมู่ ๑ ตำ�บลอา่ วใหญ่ อำ�เภอเมือง จลุ ชาติ อรัณยะนาค จงั หวัดตราด ๒๓๐๐๐ -   อาจารย์สเุ มธ ๑๓ นครนายก ๑ ชุมนมุ ศิลปะการแสดง เอยี่ มประชาศรีหงษ์ โรงเรียนบา้ นนา \"นายกพิทยากร\" ๐๘-๙๒๘๑-๐๓๕๘ nakhonnayokculture  -   นาฏศิลปข์ นั้ สงู (โขน) ๑๑๒ หมู่ ๔ ถนนสุวรรณศร ตำ�บลบ้านนา ๐๙-๕๕๔๘-๔๑๖๗ @gmail.com -   อาจารยจ์ ุไรวรรณ ร้อยไพ อำ�เภอบา้ นนา จังหวดั นครนายก ๒๖๑๑๐ -   -   ๑๔ นครปฐม ๖ โรงเรียนบ้านรำ�ไทย - ๓๗/๑๙ หมู่ ๔ ตำ�บลบางกระทึก อำ�เภอสามพราน ๐๙-๙๐๐๔-๗๖๓๘ - -   นายนนั ทวรภัทร พิมพศ์ กั ด์ิ จงั หวัดนครปฐม ๗๓๑๒๐ - -   หม่บู า้ นโขน เดอะศาลายา ๘๘/๘ หมู่ ๕ ตำ�บลศาลายา ๐๘-๑๗๒๗-๒๕๐๐, - สถาบนั บัณฑิตพฒั นศลิ ป์ นายนวชร นนทศ์ าวงศ์ อำ�เภอพทุ ธมณฑล จังหวัดนครปฐม ๗๓๑๗๐ ๐-๒๔๒๙-๘๔๐๑-๕ - -   นายณัทธมน วรรษวรภา ๑๙๙/๑๙ หมู่ ๓ ตำ�บลศาลายา อำ�เภอพทุ ธมณฑล ๐๒-๔๘๒๒๑๗๖-๘ ศูนย์การศกึ ษานอกโรงเรียน วัฒนศักด์ิ พฒั นภทู อง จังหวัดนครปฐม ๗๓๑๗๐  -   กาญจนาภเิ ษก นายพงศกร ทิพยะสุขศรี ๓๐๑ ถนนศาลายา-บางภาษี ตำ�บลศาลายา ๐๘-๖๙๘๑-๐๒๓๔  -   (วทิ ยาลัยในวัง) อำ�เภอพุทธมณฑล จังหวกั นครปฐม ๗๓๑๗๐ ผศ.เรขา อินทรกำ�แหง -   โรงเรียนสิรนิ ธรราชวทิ ยาลัย โรงเรยี นสิรินธรราชวิทยาลัย ๖/๘ หมู่ ๕ ๐๘-๙๗๘๑-๒๕๑๙ - - ตำ�บลสนามจันทร์ อำ�เภอเมอื ง ๑๕ นครพนม ๔ โรงเรียนสารสาสน์วิเทศ - จงั หวดั นครปฐม ๗๓๐๐๐    - นครปฐม หมู่ ๔ ๑๖๙ ตำ�บลดอนยายหอม อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๗๒๒๒-๖๕๖๕ - นายนเรศ น่มิ พัฒนสกุล จงั หวดั นครปฐม ๗๓๐๐๐ ๐๙-๔๙๕๖-๕๕๕๒ - มหาวทิ ยาลยั นครพนม ๑๐๓ ถนนชยางกูร ตำ�บลขามเฒ่า - อำ�เภอเมือง จังหวดั นครพนม ๔๘๐๐๐ - - โรงเรยี นนครพนมวิทยาคม ตำ�บลในเมอื ง อำ�เภอเมือง จงั หวดั นครพนม ๐๘-๙๙๔๑-๗๐๖๕ - ๔๘๐๐๐ ๐๘-๙๘๔๔-๕๙๙๔ โรงเรียนบา้ นโพนจาน ตำ�บลโพนจาน อำ�เภอโพนสวรรค์ - จังหวัดนครพนม ๔๘๑๙๐ ๐๘-๙๗๒๒-๙๒๙๕ โรงเรียนเชียงยืนวทิ ยา เลขที่ ๙๐ หมู่ ๔ ตำ�บลเวนิ พระบาท  - อำ�เภอทา่ อุเทน จงั หวัดนครพนม ๔๘๑๒๐  ๐๘-๕๗๗๑-๘๘๘๕  - ๑๖ นครราชสมี า ๔ วทิ ยาลยั นาฏศลิ ป  ๐-๔๔๗๕-๖๓๐๖-๗ นครราชสีมา วิทยาลยั นาฏศลิ ปนครราชสีมา ๔๔๔ - ๑๗ นครศรี ๑ ถนนมิตรภาพ ตำ�บลโคกกรวด อำ�เภอเมอื ง ๐-๗๕๔๔-๖๑๕๔, ธรรมราช มหาวิทยาลัยราชภฏั จังหวัดนครราชสมี า ๓๐๒๘๐ ๐-๗๕๔๔-๖๑๕๖, นครราชสมี า มหาวิทยาลยั ราชภัฏนครราชสีมา ๓๔๐ ๐๖-๒๙๔๙-๔๒๓๒ ถนนสุรนารายณ์ ตำ�บลในเมอื ง อำ�เภอเมือง โรงเรียนอมรศลิ ป์ จังหวัดนครราชสีมา ๓๐๐๐๐ โรงเรยี นสารสาสน์วเิ ทศ ๒๕๙ ถนนรถไฟ ๑ ตำ�บลบวั ใหญ่ อำ�เภอบัวใหญ่ จงั หวดั นครราชสมี า ๓๐๑๒๐ นครราชสมี า เลขที่ ๑๑๕๒ หมู่ ๔ ถนนมหาวทิ ยาลยั , วทิ ยาลยั นาฏศลิ ป ตำ�บลหนองจะบก อำ�เภอเมือง นครศรีธรรมราช จังหวดั นครราชสีมา ๓๐๐๐๐ วิทยาลัยนาฏศิลปนครศรีธรรมราช ตำ�บลท่าเรือ อำ�เภอเมอื ง จังหวัดนครศรธี รรมราช ๘๐๐๐๐ 208

โขน : ท�ำ เนยี บนามคณะโขนท่มี ีอยู่ในปจั จบุ ันของประเทศไทย ลำ�ดับ จังหวดั จ�ำ นวน รายช่ือคณะโขน ผู้ประสานงาน ท่ีอยู่ โทรศัพท์ E-mail รายชอื่ สมาชิก หมายเหตุ ที่ -  -  -   -  ๑๘ นครสวรรค์ ๑ โรงเรยี นอนบุ าลนครสวรรค์ นายอาภากร โพธส์ิ ขุ ๒๑๑ หมู่ ๑ ตำ�บลนครสวรรคต์ ก  ๐-๕๖๘๘-๑๔๙๐ bankoong.monkey - โขนสด นายทรงโรจน์ แสงมาลา อำ�เภอเมือง จงั หวดั นครสวรรค์ ๖๐๐๐๐ @gmail.com -  ๑๙ นนทบุรี ๑๙ ชมรมโขนโรงเรียนปากเกรด็ โรงเรียนปากเกรด็ ๑๒๘/๓๗ หมู่ ๓ ตำ�บลปากเกรด็ ๐๒-๙๖๐๖๐๖๐, - -  (ครูต่อ) อำ�เภอปากเกรด็ จังหวดั นนทบรุ ี ๑๑๑๒๐ ๐๘-๑๕๙๖-๙๑๔๕ dennatayabkk -  รตั นศิลป์ ๑๔๖/๒๗ หมู่ ๕ ตำ�บลเสาธงหนิ อำ�เภอบางใหญ่ ๐๘-๗๕๑๕-๔๔๖๒ @gmail.com จังหวัดนนทบรุ ี ๑๑๑๔๐ - -  - -  นาฏยบางกอก นายเดน่ หาเลศิ วัดบางพดู ใน ตำ�บลปากเกรด็ อำ�เภอปากเกร็ด ๐๙-๑๗๓๒-๔๗๗๔ - บ้านครเู อก นายสถาพร บญุ อำ�ไพ จังหวัดนนทบุรี ๑๑๑๒๐ ๐๘-๑๕๕๙-๑๑๐๓ aoii11424 -  ๗๑/๑๐๒ ตำ�บลปากเกร็ด อำ�เภอปากเกร็ด @hotmail.com จังหวดั นนทบุรี ๑๑๑๒๐ - - สอนทำ�หัวโขน โรงเรยี นชลประทานวทิ ยา นางสาวศุกร์สิริ วรี เดช โรงเรยี นชลประทานวทิ ยา ตำ�บลบางตลาด ๐๘-๓๕๖๒-๘๘๒๒ - - ผลติ และจำ�หนา่ ย อำ�เภอปากเกรด็ จงั หวดั นนทบุรี ๑๑๑๒๐ หวั โขนจำ�ลอง - โรงเรยี นวฒั นพฤกษา นางประภาพร พิณทอง โรงเรียนวฒั นพฤกษา ตำ�บลปากเกร็ด ๐๙-๕๑๒๓-๒๓๘๙ - -  อำ�เภอปากเกรด็ จังหวดั นนทบุรี ๑๑๑๒๐ - -  ชมรมโขน นายวชริ พัน กองเงิน โรงเรียนไทยรัฐวทิ ยา ๕๕ ๘๒/๔๑ หมู่ ๑๐ ๐๘-๖๕๐๓-๙๓๐๗ joy19917 - เทศบาลเมอื ง โรงเรียนไทยรัฐวทิ ยา ๕๕ ตำ�บลบางกรา่ ง อำ�เภอเมืองนนทบุรี @hotmail.com อ. ประสาท ทองอร่าม จงั หวดั นนทบรุ ี ๑๑๐๐๐ ๐๘-๑๘๖๘-๙๖๖๕ พมิ ลราชจดั ทำ� เอกทันต์ (ครมู ืด) ๙๙/๒๕๖ หมู่ ๘ ถนนบางกรวย-ไทรน้อย ๐๘-๖๘๒๔-๑๕๙๙ โครงการฯ ขน้ึ ตำ�บลบางเลน อำ�เภอบางใหญ่ จงั หวดั นนทบุรี ๐๘-๕๓๕๓-๓๖๓๙ โดยเชญิ วทิ ยากร ศนู ย์ศกึ ษาพระพุทธศาสนา อ. เกษม ทองอร่าม ๑๑๑๔๐ จากภายนอก วันอาทิตย์ วัดใหม่ผดงุ เขต พระมหาพรนารายณ์ วัดใหม่ผดุงเขต ๓๖ หมู่ ๓ ตำ�บลศาลากลาง มาใหค้ วามรกู้ บั อำ�เภอบางกรวย จังหวัดนนทบรุ ี ๑๑๑๓๐ เยาวชนในพน้ื ท่ี สวุ รรณรังษี -  - มกี ารจัดจ้าง บ้านศลิ ป์สยาม นายฑามก์ สปิ ปสยาม บ้านศลิ ป์สยาม เกาะเกรด็ ๖/๑ หมู่ ๑ ตำ�บลเกาะเกรด็ ๐๖-๑๕๒๙-๕๑๔๗ ครมู าสอนการ ศิษยน์ าฏศิลป์ นายวชั รพงศ์ ปานเสนชตุ ิพันธุ์ อำ�เภอปากเกร็ด จงั หวัดนนทบุรี ๑๑๑๒๐ ๐๘-๗๘๒๙-๘๖๖๖ แสดงโขนแก่ ๑๐๔ ซอยพิบลู สงคราม ๒๒ แยก ๔ นักเรียนใน ชมรมโขน นายวทญั ญู สงั ขส์ วสั ด์ิ ถนนพบิ ลู สงคราม ตำ�บลตลาดขวญั ๐๘-๐๔๕๔-๖๘๘๘ โรงเรียนในช่วง โรงเรยี นจันทร์ทองเอีย่ ม นางณิรชั ญา ชูรกั ษ์ อำ�เภอเมอื ง จังหวัดนนทบรุ ี ๑๑๐๐๐ ๐-๒๕๙๒-๖๐๔๐ ท่ีจดั งานการ โครงการส่งเสรมิ สบื สาน โรงเรยี นจนั ทรท์ องเอีย่ ม หมู่ ๔ ตำ�บลบางรักพฒั นา ตอ่ ๔๐๙-๔๑๑, แสดงตา่ งๆ อนุรกั ษศ์ ิลปวัฒนธรรมไทย อำ�เภอบางบวั ทอง จังหวดั นนทบุรี ๑๑๑๑๐ ๐๙-๒๓๕๙-๕๑๔๙ -  สำ�นักงานเทศบาลเมืองพมิ ลราช ๘๘/๘ หมู่ ๔ ทางดา้ นโขน ละคร ถนนบ้านกลว้ ย-ไทรน้อย ตำ�บลพมิ ลราช และนาฏศลิ ป์ไทย อำ�เภอบางบัวทอง จงั หวัดนนทบรุ ี ๑๑๑๑๐ ชมรมโขน นายยทุ ธกาญจน์ บญุ สวุ รรณ โรงเรยี นอนุบาลนนทบุรี ๑ หมู่ ๓ ตำ�บลสวนใหญ่ ๐๙๕-๗๕๙๐๘๔๙ - โรงเรียนอนุบาลนนทบุรี - อำ�เภอเมือง จังหวดั นนทบุรี ๑๑๐๐๐ ๐๒-๙๘๕๐๔๗๘ - โรงเรียนชาญรัตนว์ ิทยา โรงเรยี นชาญรตั น์วทิ ยา ๑๑๑ ถนนตลิ่งชัน-บางบวั ทอง ตำ�บลบางคเู วียง อำ�เภอบางกรวย จงั หวัดนนทบุรี ๑๑๑๓๐ ชมรมโขน นายธงคม ปรมัทคมกริบ โรงเรียนวัดแคนอก (คณะราษฎรบ์ ำ�รุง ๑) ๐๘-๗๐๘๗-๘๓๔๙ - โรงเรยี นวดั แคนอก ๑๔/๒ หมู่ ๒ ถนนนนทบรุ ี ๑ ตำ�บลบางกระสอ อำ�เภอเมือง จงั หวดั นนทบรุ ี ๑๑๐๐๐ 209

โขน : ทำ�เนียบนามคณะโขนทมี่ ีอยใู่ นปจั จุบนั ของประเทศไทย ลำ�ดบั จงั หวดั จำ�นวน รายชอื่ คณะโขน ผปู้ ระสานงาน ทอ่ี ยู่ โทรศัพท์ E-mail รายชือ่ สมาชกิ หมายเหตุ ที่ สาครหุ่นละครเล็ก นางฐิตะวนั ต์ ยงั เขยี วสด ๙๙/๔๑๖ หม่บู า้ นประดับดาว ๑-๔ หมู่ ๑ ๐๖-๒๙๕๙-๕๕๖๒ - - เปน็ บุตรสาวคนโต ตำ�บลท่าอิฐ อำ�เภอปากเกร็ด จงั หวัดนนทบุรี ของนายสาคร ๑๙ นนทบุรี ๑๙ (โจหลุยส์) อาจารยช์ ลาลยั วงศ์อารีย์ ๑๑๑๒๐  - ยงั เขยี วสด อาจารย์ ดร.เชาว์ การวชิ า  - ซง่ึ คนละคณะกับ ๒๐ บุรรี ัมย์ ๓ ครุศาสตรร์ าชภัฏ มหาวิทยาลยั ราชภัฏบุรีรัมย์ ๐๘-๙๑๔๖-๙๖๖๖ [email protected]  - บริษัทนาฏยศาลา นางสาวอาทิตยา ๔๓๙ ถนนจิระ ตำ�บลในเมือง อำ�เภอเมือง  - โรงละครโจหลุยส์ จันทร์สองศรี จังหวัดบรุ ีรัมย์ ๓๑๐๐๐ ทีเ่ อเชยี ทคี นางสาวอาทติ ยา  - กรุงเทพฯ บ้านนาฏดนตรคี ีตศิลปไ์ ทย จันทรส์ องศรี โรงเรยี นละครบา้ นนาฏศลิ ป์คีตไทย ๔/๑ ๐๘-๙๓๐๒-๕๑๗๙ kruyo-art  -   ผชู้ ่วยศาสตราจารยม์ าโนช ถนนบญุ ทองภักดี ตำ�บลนางรอง อำ�เภอนางรอง ๐๘-๕๓๐๒-๕๑๗๙ @hotmail.com - ๒๑ ปทมุ ธานี โรงเรยี นนางรอง บุญทองเลก็ จงั หวัดบุรรี มั ย์ ๓๑๑๑๐ ๐๙-๓๕๙๕-๙๘๙๘ -   ๓ โขนมหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยี โรงเรียนนางรอง ตำ�บลนางรอง อำ�เภอนางรอง kruyo-art  - นายอนุวัติ พุ่มพกิ ลุ จังหวัดบรุ รี ัมย์ ๓๑๑๑๐ ๐๘-๗๕๕๓-๕๗๙๒ @hotmail.com   ราชมงคลธัญบุรี นายบญุ รตั น์ แจม่ กระจา่ ง ภาควชิ านาฏศลิ ป์ดุริยางคศ์ ลิ ป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ ๐-๒๙๗๙-๘๕๓๔ manodch556   นางสาวจรยิ าวดี สารศรี มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลธญั บรุ ี @gmail.com โขนโรงเรยี นสามโคก ๓๙ หมู่ ๑ ตำ�บลคลองหก อำ�เภอคลองหลวง   นายเสกสรร นิสัย จังหวดั ปทมุ ธานี ๑๒๑๑๐ 1989nottooootton   นายอภชิ ัย สากลุ ๑/๑ หมู่ ๓ ตำ�บลบ้านงิ้ว อำ�เภอสามโคก @gmail.com   นายศักดช์ิ าย แทนทอง จังหวดั ปทมุ ธานี ๑๒๑๖๐ นายอดิเรก มะสนิ   โขนโรงเรียนธรรมศาสตร์ (ผอู้ ำ�นวยการ ๖๙ หมู่ ๑๐ ตำ�บลคลองหนึ่ง อำ�เภอคลองหลวง ๐๘-๑๘๕๙-๗๓๓๐ [email protected]   คลองหลวงวทิ ยาคม โรงเรียนบา้ นหว้ ยมงคล) จังหวัดปทุมธานี ๑๒๑๒๐ ๐๙-๘๙๒๓-๓๘๒๒ ชมรมนาฏศิลป์ นายสุเมธ สุรนิ ทร์ โรงเรยี นวัดปลายคลองขนุ ศรี ๒๕/๔ หมู่ ๓ ๐๘-๑๔๘๖-๗๕๐๖ [email protected] ตำ�บลไทรใหญ่ อำ�เภอไทรน้อย จังหวดั นนทบุรี ๐๘-๙๗๐๓-๘๘๓๙ [email protected] โรงเรยี นวดั ปลายคลองขนุ ศรี ๑๑๑๕๐ โรงเรยี นวัดพกิ ลุ เงนิ ตำ�บลบางม่วง อำ�เภอบางใหญ่ ๐๖-๑๓๒๙-๑๕๔๑ - ชมรมโขน จังหวดั นนทบุรี ๑๑๑๔๐ ๒๒ ประจวบ โรงเรยี นวดั พกิ ลุ เงิน โรงเรยี นบา้ นหว้ ยมงคล หมู่ ๖ บา้ นหว้ ยมงคล ๐๘-๑๐๑๙-๓๒๖๔ banhuaymongkolschool ครี ขี นั ธ์ ๑ โขนเดก็ บ้านห้วยมงคล ตำ�บลทบั ใต้ อำ�เภอหวั หนิ ประจวบครี ขี นั ธ์ ๗๗๑๑๐ @gmail.com ๒๓ ปราจนี บรุ ี ๑ ชมรมโขน ๕๒ หมู่ ๑ ตำ�บลบางพลวง อำ�เภอบ้านสรา้ ง ๐๘-๗๘๓๓-๕๓๒๗  - ๑ ๗ ๑ ๕ ๒๙๓๖๔ ๘ ๑๑ .๑๐.......๒. นบโวโวโบสตนดนดนนนน...ออสางรันันา..ญัุวาาาาานดนอชชวงแวศตตรงงยงยยแทสา.สาวอ่ธา..สณสธสชาาสธปงสเโยุวยาราทรานสขขรสงสา.านว้มมศรฐียทไววรวสราาานวภชจรชมแแรชนัม์สวยิมวววุสนัยณ้อณวีชยัพธาวชุภุรพาทพวญมัยม่รศยัรรวาดนัมรรชพณพริิตาณณธืน่ิรวรร์ ีี   โรงเรยี นเมืองปราจนี บรุ ี จังหวัดปราจีนบรุ ี ๒๕๑๕๐ 210

โขน : ทำ�เนยี บนามคณะโขนที่มอี ยู่ในปัจจุบันของประเทศไทย ลำ�ดับ จงั หวดั จ�ำ นวน รายชอื่ คณะโขน ผู้ประสานงาน ท่ีอยู่ โทรศัพท์ E-mail รายช่ือสมาชกิ หมายเหตุ ท่ี โครงการโขนเยาวชน นางคนงึ นจิ สาโร  -   ๒๔ ปัตตานี ๑ จังหวดั ปตั ตานี นายจำ�ลอง เอยี่ มละเอียด สำ�นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั ปตั ตานี ๐๘-๑๘๗๔-๙๕๖๔  -  -   นางไพศรี เอี่ยมละเอียด อาคารศาลากลางจงั หวัดปัตตานี ชัน้ ๔ ถนนเดชา ๐๘-๔๐๗๐-๘๑๔๗ -  -   ๒๕ พระนคร ๗ จำ�ลองทวีศิลป์ ตำ�บลสะบารัง อำ�เภอเมือง  -   ศรอี ยธุ ยา ศิลป์ศรพรนารายณ์ นายสนั ตเิ วช โสภา จงั หวัดปตั ตานี ๙๔๐๐๐  -   นายคมสัน กล่ินเกษร ๔๙/๒ หมู่ ๔ ตำ�บลลาดชิด อำ�เภอผักไห่  -   จงั หวัดพระนครศรอี ยธุ ยา ๑๓๑๒๐  -   นายวิสนั ล้ิมแก้ว  -   ประสิทธิ์ลูกลม (โขนสด) นางสาวศริ ริ ัตน์ ปลอ้ งไม้ ๓๕/๑ หมู่ ๒ ตำ�บลบ้านใหญ่ อำ�เภอผักไห่ ๐๘-๖๑๒๗-๑๗๘๖ -  -   จงั หวดั พระนครศรอี ยุธยา ๑๓๑๒๐ ๐๘-๙๙๐๐-๒๔๑๔ -  -   ส.ศลิ ป์พรหมประสทิ ธิ์ ดร.บัวผนั ธ์ ผิวทอง ๗๕/๔ หมู่ ๕ ตำ�บลบ้านร่อม อำ�เภอท่าเรือ ๐๘-๖๗๕๐-๘๗๗๓ - (ผอู้ ำ�นวยการโรงเรียน) จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยา ๑๓๑๓๐ ๐๙-๔๖๓๑-๓๒๖๔ -  -   โขนสด ๓๒ หมู่ ๔ ตำ�บลศาลาลอย อำ�เภอทา่ เรือ ๐-๓๕๗๗-๘๕๓๔ -  -   โรงเรยี นอุดมศีลวิทยา - จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา ๑๓๑๓๐  -  -   โขนสดโรงเรียนวดั ตาลเอน นายอทุ ร สิงห์แกว้ โรงเรยี นอุดมศลี วิทยา หมู่ ๔ ตำ�บลตลาดเกรียบ   morarocthai_ut  -   นางปิยนุช ศรีสขุ อำ�เภอบางปะอิน จังหวดั พระนครศรีอยธุ ยา ๑๓๑๖๐ ๐๘-๑๖๗๗-๘๙๘๔ @hotmail.co.th  -   ศนู ยส์ ง่ เสรมิ ศลิ ปาชพี โรงเรียนวัดตาลเอน ตำ�บลตาลเอน อำ�เภอบางปะหัน ๐-๗๖๔๘-๑๕๙๖ -  -   ระหว่างประเทศ นายชยธร ศริ ลิ ขิ ิต จังหวัดพระนครศรอี ยธุ ยา ๑๓๒๒๐  -   นายธีรศักด์ิ ชายเกตุ ๓๓๐๙ ตำ�บลโพธิ์แตง อำ�เภอบางไทร ตอ่ ๑๐๔ -  -   ๒๖ พงั งา ๓ วงมรดกไทย พระนครศรอี ยธุ ยา ๑๓๒๙๐ ๐๘-๗๒๘๐-๕๐๙๙ [email protected]  -   - ๘๐/๕๗ หมู่ ๓ ตำ�บลท้ายเหมอื ง อำ�เภอท้ายเหมือง ๐๘-๑๒๗๗-๕๑๓๐ -  รกั ...จัง...พงั งา นายประโยชน์ ฟกั คง จังหวดั พังงา ๘๒๑๑๐  ๐-๗๔๘๔-๐๔๕๒  - สำ�นักงานวฒั นธรรมจังหวดั พังงา ๒๗ พทั ลุง โรงเรียนเทศบาล - ศาลากลางจงั หวดั พังงา (หลังเกา่ ) อำ�เภอเมอื ง บา้ นยา่ นยาว - จงั หวัดพงั งา ๘๒๐๐๐ ๒ วทิ ยาลยั นาฏศลิ ปพทั ลุง ผ.ศ. กมล บญุ เขต ๘๗ ถนนศรีเมอื ง ตำ�บลตะกวั่ ป่า อำ�เภอตะกั่วปา่ - จังหวัดพังงา ๘๒๑๑๐ โรงเรียนพทั ลุงพิทยาคม - ตำ�บลควนมะพร้าว อำ�เภอเมือง จังหวัดพทั ลงุ นายราชันย์ พนั ธ์เสนา ๙๓๐๐๐ ๑๐๐​หมู่ ๗ ตำ�บลควนมะพรา้ ว อำ�เภอเมือง จงั หวัดพัทลุง ๙๓๐๐๐ ๒๘ พจิ ิตร ๑ โรงเรียนวดั หนองไผ่ โรงเรยี นวดั หนองไผ่ หม่ทู ี่ ๕ ตำ�บลบ้านบงุ่ ๐๘-๐๑๖๓-๕๖๕๑ - อำ�เภอเมอื ง จังหวัดพจิ ิตร ๒๙ พิษณโุ ลก ๑ โขนโรงเรียนมัธยมสาธิต ๑ ถนนสนามบนิ ตำ�บลในเมอื ง อำ�เภอเมอื ง ๐-๕๕๓๗-๘๓๐๖-๑๐  - ๓๐ เพชรบรุ ี ๑ มหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดพษิ ณุโลก ๖๕๐๐๐ ตำ�บลบางเคม็ อำ�เภอเขาย้อย ๐-๓๒๗๐-๖๕๗๐  - โรงเรยี นวดั กุฏิ จงั หวัดเพชรบุรี ๗๖๑๔๐ ๘๓ หมู่ ๑๑ ถนนสระบรุ -ี หลม่ สกั ตำ�บลสะเดียง ๓๑ เพชรบูรณ์ ๑ โขนมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏ อำ�เภอเมอื ง จงั หวัดเพชรบรู ณ์ ๖๗๐๐๐ ๐๘-๓๑๙๐-๗๔๒๙ [email protected] เพชรบูรณ์ ๔๕๔/๒ ถนนภเู ก็ต ตำ�บลตลาดใหญ่ อำ�เภอเมอื ง จังหวดั ภูเกต็ ๘๓๐๐๐ ๓๒ ภูเกต็ ๒ โรงเรยี นอนุบาล ๐-๗๖๒๑-๗๖๕๓  - เทศบาลนครภเู ก็ต ตอ่ ๐  โรงเรยี นเทศบาลปลกู ปญั ญา ๒๑ ถนนสตลู ตำ�บลตลาดเหนือ อำ�เภอเมือง  ๐-๗๖๒๑-๒๐๓๖  - ในพระอุปถมั ภ์ฯ จงั หวดั ภูเก็ต ๘๓๐๐๐ ๓๓ แม่ฮ่องสอน ๑ โขนโพซอ บา้ นโพซอ หมู่ ๕ ตำ�บลเสาหิน อำ�เภอแม่สะเรยี ง ๐๘-๑๘๗๔-๒๑๕๓ - จงั หวดั แมฮ่ ่องสอน ๕๘๑๑๐ 211

โขน : ท�ำ เนียบนามคณะโขนทม่ี ีอยใู่ นปัจจบุ ันของประเทศไทย ลำ�ดบั จังหวดั จ�ำ นวน รายช่อื คณะโขน ผ้ปู ระสานงาน ทอ่ี ยู่ โทรศพั ท์ E-mail รายชือ่ สมาชกิ หมายเหตุ ที่ -  ๓๔ ยะลา ๑๐ - นายกวนิ ทพิ ย์ กาญจนสมจิตต์ ๕๐ ซอย ๘ ถนนเวฬวุ นั ตำ�บลสะเตง ๐๘-๔๓๙๘-๒๑๕๖ - -  อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั ยะลา ๙๕๐๐๐ -  สถานที่ทำ�งานโรงเรยี นบนั นงั สตาอินทรฉัตร -  -  - นายสทิ ธิโชค ศักดิ์ณรงค์ ๑๒๒ ถนนสิโรรส ๔ ตำ�บลสะเตง อำ�เภอเมือง  - - -  จงั หวดั ยะลา ๙๕๐๐๐ -  -  - นางสาวชฎุ าพร พรพุฒิศริ ิ ๕๔/๑๙๐ หมู่ ๙ ตำ�บลสะเตงนอก อำ�เภอเมอื ง ๐๙-๘๙๐๑-๓๕๒๒ - -  จงั หวดั ยะลา ๙๕๐๐๐ -   -   - นายอนพุ ล ส่งสกุล ๔ ถนนสุขยางค์ ตำ�บลสะเตง อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๘๓๙๔-๖๙๗๙ - จังหวัดยะลา ๙๕๐๐๐ -     -   - นายณฐั พร อรัญภาค โรงเรียนยะหาศิรยานกุ ูล ๙๐ หมู่ ๖ ถนนยะหา-ตาชี  - - -  ตำ�บลยะหา อำ�เภอยะหา จงั หวัดยะลา ๙๕๑๒๐ -  -  - นางสาวณปภชั เกลีย้ งทอง โรงเรียนอนุบาลยะลา ๑๓๑ เทศบาล ๓  - -  -   ตำ�บลสะเตงนอก อำ�เภอเมือง จงั หวัดยะลา ๙๕๐๐๐  -    -   - นายป้อมเพชร นาควจิ ติ ร โรงเรยี นอนุบาลยะลา ๑๓๑ เทศบาล ๓  - -  -   ตำ�บลสะเตงนอก อำ�เภอเมือง จังหวดั ยะลา ๙๕๐๐๐ - นางสาวจนั ทมิ า จันทรแ์ จ้ง ๓๗/๓ หมู่ ๓ ตำ�บลลำ�พะยา อำ�เภอเมือง  - - จังหวดั ยะลา ๙๕๑๖๐ - นางศศิรน์ ิภา บัวชุม ๓๘/๖ ถนนสโิ รรส ตำ�บลสะเตง อำ�เภอเมือง  - - จังหวดั ยะลา ๙๕๐๐๐ - นางสาวรุ้งนภา ชมุ ประเสรฐิ ๖๐ หมู่ ๑ ตำ�บลลำ�ใหม่ อำ�เภอเมอื ง  - - จงั หวัดยะลา ๙๕๑๖๐ ๓๕ ระยอง ๒ โรงเรยี นสมคดิ วทิ ยา ดร.ศศธิ ร สขุ ศริ ิ โรงเรยี นสมคดิ วทิ ยา ถนนหลงั วัดป่าประดู่ ๐-๓๘๖๑-๑๒๕๑ www.somkidvittaya. ตำ�บลทา่ ประดู่ อำ�เภอเมอื ง จงั หวัดระยอง ๐๓-๘๐๖๑-๕๒๙๒ ac.th ๒๑๐๐๐ โรงเรยี นสาธิต นางพรทิพย์ เวชกามา ๓๐ ถนนหน้าวัดตรีรตั นาราม ตำ� บลปากน้�ำ ๐-๓๘๘๗-๐๓๒๓ www.satitrayong.ac.th เทศบาลนครระยอง อ�ำเภอเมือง จังหวดั ระยอง ๒๑๐๐๐ ๓๖ ร้อยเอ็ด ๑ วิทยาลยั นาฏศิลปรอ้ ยเอ็ด - ๒๕ ถนนกองพลสบิ ตำ�บลในเมอื ง ๐-๔๓๕๑-๑๒๔๔  -  อำ�เภอเมือง จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด ๔๕๐๐๐ ๓๗ ลพบรุ ี ๔ อำ�นวยพร นายอำ�นาจ โพธิ์อ่อน ๒๖/๑ หมู่ ๔ ตำ�บลโพธ์ิเกา้ ต้น อำ�เภอเมือง ๐๙-๘๙๘๒-๙๖๑๑ - จงั หวดั ลพบรุ ี ๑๕๐๐๐ โรงเรียนวัดโพธเิ์ กา้ ตน้ นายชยั ณวติ ย์ พรมมี หมู่ ๔ โรงเรียนวัดโพธ์เิ ก้าต้น ตำ�บลโพธิเ์ กา้ ตน้ ๐๘-๑๗๘๐-๖๙๔๕ - อำ�เภอเมอื ง จังหวดั ลพบุรี ๑๕๐๐๐ ศษิ ยห์ ลวงพอ่ พริง้ นายอานนท์ สมพงษ์ ๔๔ หมู่ ๓ ตำ�บลโกง่ ธนู อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๑๗๗๐-๒๒๙๓ - จงั หวัดลพบรุ ี ๑๓๒๔๐ วิทยาลัยนาฏศิลปลพบรุ ี  - ๑๒๑/๙ ถนนรามเดโช ตำ�บลทะเลชบุ ศร อำ�เภอเมอื ง  ๐-๓๖๔๑-๒๑๕๐  - จงั หวดั ลพบรุ ี ๑๕๐๐๐ ๓๘ เลย ๒ มหาวทิ ยาลัยราชภัฏเลย ผศ.ดร.สรินทร ค้มุ เขต มหาวิทยาลยั ราชภัฏเลย ๒๓๔ ถนนเลย-เชยี งคาน ๐๘-๔๗๙๗-๙๘๐๐  - ตำ�บลเมือง อำ�เภอเมือง จังหวดั เลย ๔๒๐๐๐ คณะละครมรดกใหม่ อ.ฐานชน จนั ทร์เรือง บา้ นเรยี นละครมรดกใหม่ บ้านแกง่ ปลาปก ๐๙-๖๓๔๒-๙๒๖๑  - ตำ�บลชมเจริญ อำ�เภอปากชม จงั หวัดเลย ๔๒๑๕๐ ๓๙ ศรีสะเกษ ๑ ชุมนมุ โขนขขุ นั ธ์ โรงเรียน นางบณุ ยกร จำ�ปาขดี ๕ หมู่ ๖ ตำ�บลหว้ ยเหนือ อำ�เภอขุขนั ธ์ ๐๙-๐๒๘๕-๘๒๙๙ gee_2555 อนบุ าลศรปี ระชานุกูล (ครชู ำ�นาญการพเิ ศษ) จังหวดั ศรสี ะเกษ ๓๓๑๔๐ @hotmail.com 212

โขน : ท�ำ เนียบนามคณะโขนท่ีมีอยูใ่ นปัจจุบนั ของประเทศไทย ล�ำ ดับ จังหวัด จำ�นวน รายช่อื คณะโขน ผู้ประสานงาน ที่อยู่ โทรศัพท์ E-mail รายชอื่ สมาชกิ หมายเหตุ ที่ นางสาววรสิ รา ศรชี ัย  -    -   ๔๐ สงขลา ๔ คณะสาขาวชิ านาฏศลิ ปแ์ ละ นายจตุรงณ์ หลวงพนัง สาขาวิชานาฏศลิ ป์และการแสดง ๐๘-๖๖๙๕-๙๗๑๙ rawisara9719  -   การแสดง คณะศลิ ปกรรมศาสตร์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฏั สงขลา @hotmail.com  -   มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั สงขลา นายธวชั ชยั ซา้ ยศรี อำ�เภอเมือง จังหวัดสงขลา ๙๐๐๐๐  -    -   คณะโขนสงขลานครินทร์ นายทวิ ัตถ์ ศรวี ิโรจน์ ศนู ยส์ ่งเสริมศลิ ปะและวฒั นธรรม ๐๘-๔๑๙๔-๔๔๔๗ [email protected]  -   มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่ www.artscultual.psu.  -   ดร.ศรเี รอื น ลขิ ิตเดชาโรจน์ อำ�เภอหาดใหญ่ จงั หวัดสงขลา ๙๐๑๑๐ ac.th  -   นางบงั อร กรุดภู่  -   ชมรมโขน กลุม่ สาระศิลปะ ดนตรี นาฏศลิ ป์ ๐๘-๖๒๙๐-๐๖๐๕ tawatchai.s1988  -   โรงเรียนมธั ยมสิรวิ ณั วรี ๒ นายภทั รวรรธน์ อาจเทศ โรงเรยี นมธั ยมสริ วิ ณั วรี ๒ สงขลา ตำ�บลคูหาใต้ @gmail.com  -   นายนฤเบศ ดวงดสู นั อำ�เภอรตั ภูมิ จังหวดั สงขลา  -   สงขลา นายชนาวธุ เภาภู่ www.swr2.ac.th/mainpage  -   ชมรมโขนโรงเรยี นพะตง นางลออ วันจงคำ� วทิ ยามูลนิธิ จงั หวดั สงขลา โรงเรียนพะตงวทิ ยามลู นิธิ ๔๕ ถนนเทศบาล ๓๑ ๐๘-๐๘๗๙-๗๑๔๘, thiwatsriviroj  -   นายวิก ฉมิ พลี ซอย ๑ ตำ�บลพะตง อำ�เภอหาดใหญ่ จังหวดั สงขลา ๐-๗๔๕๓-๖๕๕๗ @gmail.com ๗ โรงเรยี นอำ�นวยวทิ ย์ นายใจบุญ แยม้ ยม้ิ ๙๐๒๓๐ -   ๔๑ สมทุ ร โขนเยาวชน ตำ�บลบางโปรง นางสาวพชั รมาศ ช่นื จิตร ๓๔๐ ถนนศรีเข่อื นขันธ์ ตำ�บลตลาด ๐-๒๘๑๘-๕๐๒๒-๓, - ปราการ อำ�เภอพระประแดง จงั หวดั สมทุ รปราการ ๑๐๑๓๐ ๐๘-๑๘๑๖-๖๘๐๒ ชมรมโขนละคร นายเอกลกั ษณ์ เปลีย่ นแกว้ ๔๒ สมทุ ร โรงเรยี นสมทุ รปราการ ๔๔๔ หมู่ ๑ ตำ�บลบางโปรง อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๙๖๖๑-๗๑๘๔ phattarawat3531 สงคราม คุณสงิ หา ชา้ งขวญั ยืน จังหวัดสมุทรปราการ ๑๐๒๗๐ ๐๙-๕๕๗๖-๒๒๒๖ @gmail.com ชมรมโขน โรงเรียนพรหมพกิ ุลทอง คุณพมิ พส์ ภุ า ไกรรกั ษ์ โรงเรยี นสมทุ รปราการ ๔๙๘ ต�ำบลปากนำ้� ๐๙-๕๕๙๖-๔๒๙๔ naja_0078 โขนสด นักเรียนโรงเรยี น ผอู้ ำ�นวยการกองการศกึ ษา อ�ำเภอเมอื ง จงั หวัดสมุทรปราการ ๑๐๒๗๐ @hotmail.com วัดบางโฉลงใน เทศบาลนาดี โรงเรยี นพรหมพิกุลทอง ตำ�บลราชาเทวะ ๐๘-๑๒๔๕-๘๔๙๘   ครูวิกฉิมพลี คุณบษุ บา อินทร์จอ้ ย อำ�เภอบางพลี จังหวดั สมทุ รปราการ ๑๐๕๔๐ มหาวทิ ยาลยั หวั เฉียว นายณฐั พงศ์ ฉัตรเกษ โรงเรียนวดั บางโฉลงใน ตำ�บลบางโฉลง ๐-๒๓๑๒-๗๑๐๘ watbangchalongnai เฉลมิ พระเกียรติ อำ�เภอบางพลี จังหวดั สมุทรปราการ ๑๐๕๔๐ @gmail.com ๒ ยุวศลิ ปินจงั หวัด ๘/๒ หมู่ ๕ ตำ�บลศรี ษะจรเขใ้ หญ่ อำ�เภอบางเสาธง ๐๘-๙๗๘๓-๔๖๒๘ - สมุทรสงคราม จงั หวดั สมทุ รปราการ ๑๐๕๗๐ เดก็ ไทยหัวใจรักโขน มหาวทิ ยาลัยหวั เฉยี วเฉลมิ พระเกียรติ ๐๘-๙๘๘๐-๓๐๓๐ - ๑๘/๑๘ ถนนบางนา-ตราด ตำ�บลบางโฉลง อำ�เภอบางพลี จังหวดั สมุทรปราการ ๑๐๕๔๐ อทุ ยานพระบรมราชานสุ รณ์ ๐-๓๔๗๕-๑๖๖๖, - พระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หล้านภาลัย ๐๘-๙๗๔๑-๘๐๓๑ ถนนอัมพวา อำ�เภออัมพวา จงั หวัดสมุทรสงคราม ๗๕๑๑๐ โรงเรยี นวัดท้ายหาด (พลอยเจยี เสง็ ) ๐๘-๕๑๙๔-๕๐๙๔ -  หมู่ ๓ ตำ�บลท้ายหาด อำ�เภอเมอื ง จงั หวัดสมุทรสงคราม ๗๕๐๐๐ ๔๓ สมุทรสาคร ๒ โขนเอกชยั โรงเรยี นเอกชยั ๓๒/๕๘ ถนนพระรามที่ ๒ ๐๘-๕๓๕๘-๖๓๓๑ www.ekachai.ac.th ตำ�บลมหาชยั อำ�เภอเมือง จังหวัดสมทุ รสาคร (ครูสิงหา), FB: สงิ หา ชา้ งขวญั ยนื ๗๔๐๐๐ ๐-๓๔๔๑-๑๗๘๙ (ร.ร.เอกชัย) โขนโรงเรียนเทศบาลนาดี โรงเรียนเทศบาลนาดี ๐๙-๒๔๔๕-๗๘๗๘ pimsupa.2519 ๙๙/๒๙ ซอยหมู่บา้ นเศรษฐกจิ ตำ�บลนาดี (คณุ พมิ พส์ ุภา) @gmail.com อำ�เภอเมือง จงั หวัดสมุทรสาคร ๗๔๐๐๐ [email protected] ๐๘-๖๗๖๔-๔๑๔๔ (คณุ บุษบา) ๐-๓๔๘๓-๑๔๘๘ (ร.ร.เทศบาลนาด)ี ๔๔ สระบุรี ๑ โรงเรียนหนองแค โรงเรยี นหนองแค \"สรกจิ พิทยา\" ๐๘-๓๖๑๙-๑๙๑๑ nattapongmaikate “สรกจิ พทิ ยา” ๑๓ ถนนเศรษฐสมบรู ณ์ อำ�เภอหนองแค @gmail.com จงั หวัดสระบุรี ๑๘๑๔๐ 213

โขน : ทำ�เนียบนามคณะโขนท่ีมีอยูใ่ นปจั จุบันของประเทศไทย ลำ�ดบั จังหวัด จำ�นวน รายชื่อคณะโขน ผู้ประสานงาน ที่อยู่ โทรศพั ท์ E-mail รายชือ่ สมาชิก หมายเหตุ ที่ -  -   คณะโรจนศลิ ป์ -  -   ๔๕ สงิ ห์บุรี ๒ ลกู พอ่ สำ�อางค์ นายทศพร โรจนภาค ๑๑๖/๑ หมู่ ๕ ตำ�บลถอนสมอ อำ�เภอท่าชา้ ง ๐๘-๙๗๙๔-๙๒๖๕ - -  คณะกิตตภิ พ วินิจ นางนวลอนงค์ โสตถริ ชั โตทยั กลุ จงั หวดั สงิ หบ์ ุรี nung_364 -  นายกติ ติภพ วนิ จิ ๑๓/๑ หมู่ ๕ ตำ�บลตน้ โพธ์ิ อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั สงิ หบ์ รุ ี ๐๙-๒๗๐๓-๖๒๗๗ @hotmail.com  -    -   ๔๖ สพุ รรณบรุ ี ๔ วทิ ยาลยั นาฏศลิ ป นางวรรณา แกว้ กวา้ ง วิทยาลัยนาฏศิลปสพุ รรณบุรี ๐๙-๒๒๖๔-๗๘๘๖  - - เปน็ การเรียน สุพรรณบุรี ศนู ยร์ าชการกรมศิลปากร จงั หวดั สุพรรณบุรี  - ๑๑๙ หมู่ ๑ ถนนสพุ รรณบรุ ี - ชัยนาท jpkhongiam888 การสอนนกั เรยี น ตำ�บลสนามชยั อำ�เภอเมอื ง จังหวดั สพุ รรณบรุ ี @gmail.com ช้นั ม.๑ - ม.๖ ๗๒๐๐๐ และรวบรวม เดก็ ทส่ี นใจเป็น ๔๗ สโุ ขทยั คณะเพชรน�ำ้ หนง่ึ นายอนันต์ สขุ ศรี ๑๑๙/๑๔ หมู่ ๑ ตำ�บลสนามชัย ๐๘-๙๑๖๑-๗๕๕๗ ชมรมนาฏศิลป โรงเรยี นกรรณสตู ศึกษาลยั - อำ�เภอเมอื ง จังหวดั สพุ รรณบุรี ๗๒๐๐๐  ๐-๓๕๕๒-๕๖๒๙ ไทย และรบั โรงเรียนบ่อสุพรรณวิทยา - ๔๔๐ ถนนมาลยั แมน ซอย ๒ ตำ�บลร้ัวใหญ่  ๐-๓๕๕๓-๐๓๒๓ งานแสดง ๕ โขนตดั ต่อหนังโรงเรยี น อำ�เภอเมอื ง สพุ รรณบรุ ี ๗๒๐๐๐ ๐๙-๖๖๗๖-๙๙๒๑ โดยมีอาจารย์ เทศบาลเมืองสวรรคโลก นายจอมพล คงเนยี ม หมู่ ๕ ตำ�บลบ่อสพุ รรณ อำ�เภอสองพน่ี อ้ ง สอนเพยี งคนเดยี ว จงั หวัดสุพรรณบุรี ๗๒๑๙๐ - ผปู้ ระสานงาน โรงเรียนเทศบาลเมอื งสวรรคโลก เปน็ ครสู อน ตำ�บลเมืองสวรรคโลก อำ�เภอสวรรคโลก ดนตรไี ทยใน จังหวัดสโุ ขทยั ๖๔๑๑๐ โรงเรยี น รบั งาน ปพ่ี าทยแ์ ละรบั คณะเสียงพาทย์ เสยี งพิณ นายสถาพร แสงสดุ จิตร ๓๓๑/๗ หมู่ ๙ ตำ�บลปากแคว อำ�เภอเมอื ง ๐๘-๗๓๑๙-๖๙๓๗ saphaphon9694 งานโขน ในสว่ น จงั หวดั สุโขทัย ๖๔๐๐๐ @gmail.com ของการแสดง โขน ตวั แสดง - นายไพศาล วงษร์ าช โรงเรียนไชยะวิทยา ตำ�บลทา่ ชัย ๐๘-๙๕๒๒-๐๘๗๑ vamos280523 จะเปน็ นกั เรยี น อำ�เภอศรสี ัชนาลัย สุโขทัย ๖๔๑๙๐ @gmail.com จากวทิ ยาลยั นาฏศลิ ปสโุ ขทยั โรงเรยี นสุโขทัยวทิ ยาคม - ๒/๓ หมู่ ๕ ตำ�บลบา้ นกลว้ ย อำ�เภอเมอื ง ๐-๕๕๖๑-๑๗๘๖  - - เป็นการเรยี น จงั หวดั สโุ ขทยั ๖๔๐๐๐ การสอนในโรงเรยี น  - ไชยะวิทยา วทิ ยาลัยนาฏศลิ ปสโุ ขทัย - ตำ�บลบา้ นกลว้ ย อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั สโุ ขทยั ๖๔๐๐๐ ๐-๕๕๖๑-๑๘๒๐  - สอนนักเรียน ช้นั ม.๑ - ม.๓ ๔๘ อุดรธานี ๑ คณะมนษุ ยศาสตร์ ดร.ศลิ ปชยั เจรญิ มหาวทิ ยาลัยราชภัฏอดุ รธานี คณะมนุษยศาสตร์ ๐๙-๗๓๕๒-๕๓๙๒ เพ่งิ เปดิ การสอน และสงั คมศาสตร์ (คณบดีคณะมนุษยศาสตร์ และสังคมศาสตร์ ถนนทหาร ตำ�บลหมากแขง้ ๐๘-๖๕๔๐-๕๐๒๔ ได้ ๓ เดือน มหาวิทยาลัยราชภัฏ โดยมีครผู ูส้ อน เพยี งคนเดยี ว อุดรธานี  -    -    -   และสงั คมศาสตร์) อำ�เภอเมอื ง จงั หวัดอดุ รธานี ๔๑๐๐๐ อาจารยท์ ิวา พุทธสวุ รรณ (รองคณบดคี ณะมนษุ ยศาสตร์ และสังคมศาสตร)์ 214

โขน : ท�ำ เนียบนามคณะโขนทม่ี อี ยใู่ นปจั จุบนั ของประเทศไทย ลำ�ดบั จังหวดั จ�ำ นวน รายชื่อคณะโขน ผปู้ ระสานงาน ทอี่ ยู่ โทรศพั ท์ E-mail รายชื่อสมาชกิ หมายเหตุ ท่ี อาจารย์พสษิ ฐส์ ุธา     ๔๙ อุตรดติ ถ์ ๔ คณะครุศาสตร์ มหายศนนั ท์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อตุ รดติ ถ์ ๒๗ ถนนอนิ ใจมี ๐๘-๙๙๔๙-๙๓๙๗ krujack_papay -   มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อตุ รดติ ถ์ นางเตือนใจ ชารีวลั ย์ ตำ�บลทา่ อฐิ อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั อตุ รดติ ถ์ ๕๓๐๐๐ ๐๘-๗๐๒๗-๙๐๙๙ @hotmail.com -   นางธรษิ ตรี ประสทิ ธไ์ิ ทย โรงเรียนอนุบาลอตุ รดติ ถ์ ตำ�บลทา่ อิฐ อำ�เภอเมือง ๐๙-๙๒๔๑-๔๕๑๗ nuynuynuynuyple - โรงเรยี นอนุบาลอุตรดติ ถ์ นายถนัดกจิ ขวญั แก้ว จังหวัดอุตรดิตถ์ ๕๓๐๐๐ ๐๘-๗๒๐๖-๑๐๙๙ @gmail.com -   โรงเรียนอุตรดิตถ์ดรณุ ี ถนนประชานิมิตร ตำ�บลท่าอิฐ [email protected] โรงเรยี นอตุ รดิตถ์ดรณุ ี นายสุทธิรกั ษ์ โฮนอก อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั อตุ รดิตถ์ ๕๓๐๐๐ ๐๖-๓๙๘๑-๘๙๐๘ [email protected] -   โรงเรียนเตรียมอุดมศกึ ษาน้อมเกลา้ อุตรดติ ถ์ โรงเรยี นเตรียมอุดม นางสภุ ทั รา ทวีสทิ ธโิ ชคชัย หมู่ ๑ ตำ�บลผาจุก อำ�เภอเมอื ง จังหวัดอตุ รดติ ถ์ ๐๙-๙๒๖๙-๒๕๖๘ - -   นอ้ มเกล้าอตุ รดติ ถ์ นางสาวศริ ดา เสลา ๕๓๐๐๐ ๐๘-๙๒๗๑-๗๓๑๕   โรงเรยี นกาญจนาภเิ ษกวทิ ยาลยั อทุ ยั ธานี [email protected]  -   ๕๐ อุทยั ธานี ๒ โรงเรียนกาญจนาภิเษก นายศภุ กฤต จนั ทโชติ หมู่ ๒ ๒๐ ตำ�บลดอนกลอย อำ�เภอหนองขาหยา่ ง ๐๘-๙๘๐๙-๓๐๕๐ [email protected]  - วิทยาลยั อทุ ัยธานี นายศภุ กฤต จนั ทโชติ จงั หวดั อทุ ยั ธานี ๖๑๑๓๐ ๐๘-๙๘๐๙-๓๐๕๐  -   ๓๑๙/๒ หมู่ ๑ ตำ�บลทัพทนั อำ�เภอทพั ทัน ๐๘-๖๗๗๒-๒๔๒๒ -   โขนเดก็ เมอื งพระชนกจกั รี นางพศิ มัย ชเู ชดิ จงั หวดั อทุ ยั ธานี ๖๑๑๒๐ -  -   ๕๓ หมู่ ๙ ตำ�บลสุขฤทยั อำ�เภอห้วยคต ๐๘-๖๗๗๒-๒๔๒๒ -  -   ๕๑ อ่างทอง ๘ โขนสด ช้ันสำ�รวยศิลป์ นางพศิ มัย ชเู ชดิ จังหวดั อทุ ยั ธานี ๖๑๑๗๐ ๐๘-๑๙๔๘-๖๔๑๖  -   นางเสมอแข มูลพนั ธ์ ๐๙-๑๕๙๖-๕๖๙๕ -  -   โขนสด เด็กกำ�พรา้ นายวเิ ชยี ร ปัทมโรจน์ ๑/๒๔ หมู่ ๖ ตำ�บลบางเสด็จ อำ�เภอป่าโมก ๐-๓๕๖๑-๑๓๖๕ -  - วัดสระแกว้ จังหวัดอา่ งทอง ๑๔๑๓๐ ๐-๓๕๖๑-๑๕๔๘ - - ๑/๒๔ หมู่ ๖ ตำ�บลบางเสดจ็ อำ�เภอปา่ โมก  - โขนสด ศษิ ยย์ า่ โล่ห์ - จังหวัดอา่ งทอง ๑๔๑๓๐  -   โรงเรียนเทศบาล ๒ วดั โลห่ ์สทุ ธาวาส โขนสด ตำ�บลตลาดหลวง อำ�เภอเมือง จงั หวัดอา่ งทอง ศษิ ยค์ รูชน้ั สำ�รวยศลิ ป์ ๑๔๐๐๐ ๑๙ หมู่ ๕ ตำ�บลย่านซือ่ อำ�เภอเมอื ง โขนพากย์ จงั หวดั อา่ งทอง ๑๔๐๐๐ วิทยาลยั นาฏศิลปอา่ งทอง วิทยาลยั นาฏศิลปอา่ งทองสถาบนั บณั ฑิตพฒั นศลิ ป์ โขนสด โชควิเชยี รปัทมโรจน์ ตำ�บลบางแก้ว อำ�เภอเมือง จงั หวดั อา่ งทอง ๑๔๐๐๐ ๒๘/๑ หมู่ ๖ ตำ�บลม่วงเตยี้ อำ�เภอวเิ ศษชัยชาญ โรงเรยี นเทศบาล ๒ จังหวดั อ่างทอง ๑๔๐๐๐ วัดโล่หส์ ทุ ธาวาส ๔๑/๑ ตำ�บลตลาดหลวง อำ�เภอเมือง วทิ ยาลัยนาฏศลิ ปอา่ งทอง จงั หวดั อา่ งทอง ๑๔๐๐๐ ๒๐๔   ตำ�บลบางแกว้ อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั อ่างทอง ๑๔๐๐๐ รวม          215

โขน : มรดกวฒั นธรรมทีจ่ ับตอ้ งไม่ไดข้ องมนษุ ยชาตริ ายการแรกของประเทศไทย (Khon : Thailand’s First Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity) กรมส่งเสรมิ วัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม จัดพิมพ์ : กนั ยายน ๒๕๖๒ จ�ำ นวน ๓,๐๐๐ เลม่ ลขิ สทิ ธข์ิ องกรมส่งเสริมวฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture ISBN : 978-616-543-633-5 ทป่ี รึกษา Project Consultants Director-General of Department of Cultural Promotion Deputy Director-General of Department of Cultural Promotion นายชาย นครชัย อธิบดีกรมส่งเสรมิ วัฒนธรรม Mr. Chai Nakhonchai Deputy Director-General of Department of Cultural Promotion นางสาวอัจฉราพร พงษ์ฉวี รองอธิบดกี รมสง่ เสริมวัฒนธรรม Miss Acharaporn Pongchavee Director of Institute of Cultural Studies นายชยั พล สุขเอยี่ ม รองอธิบดีกรมส่งเสรมิ วัฒนธรรม Mr. Chaiyapon Sukiam นางสาววราพรรณ ชัยชนะศิร ิ ผ้อู �ำ นวยการสถาบนั วฒั นธรรมศกึ ษา Miss Waraphan Chaichanasiri ผเู้ รียบเรียง Compiler กรมส่งเสริมวัฒนธรรม Department of Cultural Promotion นายบุญเตือน ศรวี รพจน ์ Mr. Boonteun Srivorapot รศ.ดร.เสาวณติ วงิ วอน Assoc.prof. Sauvanit Vingvorn กองบรรณาธิการ Editorial นางสกุ ัญญา เยน็ สขุ นางสาวชนาภรณ์ แสวงทรพั ย ์ Mrs. Sukanya Yensuk Miss Chanaphorn Sawaengsup นางสาวสุมาลี เจยี มจงั หรีด นายชาครติ สทิ ธฤิ ทธิ ์ Miss Sumalee Jeamjangreed Mr. Chakrit Sittirit นางสาวณุพิณ นันทเกียรต ิ นางสมฤดี ไชยสุกุมาร Miss Nupin Nantakiat Mrs. Somrudee Chaisukumarn นางสาวอรุณี จรี พรบัณฑิต นายณฐั ดนัย ใจมน่ั Miss Arunee Jeerapornbundit Mr. Naddanai Jaimun นางสาวทิพพวรรณ บญุ ส่งเจริญ นางสาวโชติรส เกตแุ ก้ว Miss Tippawan Boonsongcharoen Miss Chotirot Ketkaeo นายพิทกั ษพ์ งศ์ เกา้ เอยี้ น นางสาวระพพี รรณ อนิ นันชยั Mr. Pitakpong Kaoweien Miss Rapeepun Innunchai ผูแ้ ปล Translator กรมสง่ เสริมวัฒนธรรม Department of Cultural Promotion นางวรรณา นาวิกมลู นางสาวศกุ ลรตั น์ ธาราศักดิ ์ Mrs. Wanna Nawigamune Miss Sukolrat Tharasak นายชรตั น์ สงิ หเดชากลุ นางสาวกมลทิพย์ ชัยศุภมงคลลาภ Mr. Charat Singhadechakul Miss Kamoltip Chaisupmonkollap ภาพประกอบ Photography กรมสง่ เสริมวฒั นธรรม Department of Cultural Promotion กรมศิลปากร Fine Arts Department นายสงิ ห์คม บรสิ ทุ ธ ิ์ Mr. Singkhom Bourisuth ผู้รับผดิ ชอบ Project manager กลุ่มสงวนรกั ษามรดกภูมิปญั ญาทางวฒั นธรรม Safeguarding of Intangible Cultural Heritage Division, สถาบนั วฒั นธรรมศึกษา กรมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม Institute of Cultural Studies, Department of Cultural Promotion พิมพ์ท ี่ Printed by ชมุ นมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำ�กดั The Agricultural Co-operative Federation OF Thailand., LTD

Khon : Cultural Heritage of Humanity 25

โขน : มรดกวฒั นธรรมของมนษุ ยชาติ พระรามประชมุ ทัพวานร Rama gathers the monkey army โ ข น เ ป็ ็ น น า ฏ ศิ ิ ล ป์ ์ ชั้ ้ � น สู ู ง ที่ ่ � บ ร Khon is a high art form of performance ร พ ช น ไ ท ย ไ ด้ ้ สร้ ้ า ง ส ร ร ค์ ์ ขึ้ ้ � น ตั้ ้ � ง แ ต่ ่ อ ดีีต that was created by Thai people in the last 600 มีีประวััติิความเป็็นมายาวนานไม่่ต่ำำ��กว่่า ๖๐๐ ปีี และยัังสืืบทอด years. It is an important and illustrious art that เป็็นมหรสพประจำำ�ชาติิมาจนถึึงปััจจุุบััน โขนเป็็นมหรสพหลวง has been performed at royal ceremonies since the ที่่�แสดงในพระราชพิิธีีสำำ�คััญๆ มาตั้้�งแต่่สมััยกรุุงศรีีอยุุธยา ถืือเ Ayutthayaperiod(1351-1767CE).PerformingKhonrequires ป็็นเครื่่�องประกอบพระราชอิิสริิยยศอย่่างหนึ่่�งของพระมหากษัั years of training, a profound understanding of the per- ตริิย์์ องค์์ประกอบต่่างๆ ของมหรสพโขน นัับตั้้�งแต่่การเริ่�มฝึึกหััด forming methods and a familiarity with the music, tradi- วิธิ ีแี สดง ผู้แ�้ สดง เครื่่อ� งแต่ง่ กาย และดนตรีีประกอบ ล้ว้ นเกี่ย�่ วเนื่่อ� ง tions, customs and rituals involved. These traditions have ด้ว้ ยขนบ จารีีตประเพณีี และพิธิ ีกี รรมที่ไ�่ ด้ร้ ัับการถ่า่ ยทอดจากรุ่�นหนึ่่ง� been passed down from generation to generation for the ไปยัังอีีกรุ่�นหนึ่่ง� สืบื เนื่่�องมาไม่่น้อ้ ยกว่่า ๖ ศตวรรษ past 6 Centuries. 26

Khon : Cultural Heritage of Humanity \"สีดาผูกคอตาย\" จติ รกรรมสมัยรัตนโกสินทรต์ อนตน้ A mural painting depicts a scene from Ramakien 27

โขน : มรดกวัฒนธรรมของมนุษยชาติ พระรามประชุมทัพวานร 28Rama gathers the monkey army

Khon : Cultural Heritage of Humanity เอกลัักษณ์์สำำ�คััญอย่่างหนึ่่�งของมหรสพโขนคืือ เรื่ �องที่่�นำำ�มาแสดงต้้องเป็็นเรื่ �อง “รามเกีียรติ์์�” เพีียงเรื่ �องเดีียวเท่่านั้�้น รามเกีียรติ์์� แปลว่่า เกีียรติิของพระราม เนื้้�อหา ของเรื่ �องเป็็นการทำำ�สงครามระหว่่างฝ่่ายธรรม คืือพระราม กัับฝ่่ายอธรรม คืือทศกััณฐ์์ ซึ่ง�่ ผลสรุปุ ของสงครามคือื ฝ่า่ ยธรรมชนะฝ่า่ ยอธรรม เรื่อ� งราวของพระรามเป็น็ นิทิ านเก่า่ แก่ท่ ี่ช�่ าวอินิ เดีี ยโบราณรู้้�จัักแพร่ห่ ลายมาตั้ง�้ แต่ส่ มััยก่อ่ นพุทุ ธกาล เชื่อ� ว่า่ พระรามเป็น็ พระนารายณ์อ์ วตารปางหนึ่่ง� คือื ร า ม า วต า ร ต่ ่ อ ม า ฤ ษีีว า ล มีีกิิ นำ ำ �ม า แ ต่ ่ ง เ ป็ ็ น “ ม ห า ก า พ ย์ ์ ร า ม า ย ณ ะ ” มีี เ นื้้� อ ห า เ ป็ ็ น ก า ร ส ร ร เ สริิ ญ วีี ร ก ษััตริิ ย์ ์ แ ห่ ่ ง ร า ชว ง ศ์ ์ ร ฆุุ ใ น ตำ ำ � น า น โ บ ร า ณ นัั ก ป ร า ชญ์ ์ ท า ง ว ร ร ณคดีีสัั น ส ก ฤ ต มีีคว า ม เ ห็ ็ น ว่ ่ า ม ห า ก า พ ย์ ์ ร า ม า ย ณ ะ ข อ ง ฤ ษีีว า ลมีีกิิมีีอายุุไม่่ต่ำำ��กว่่า ๒,๐๐๐ ปีี มหากาพย์์เรื่ �องดัังกล่่าวเป็็นที่่�ศรััทธาเลื่่�อมใสของชนชาติิ ที่่น� ัับถือื ศาสนาฮิินดููมาจนถึงึ ปััจจุุบััน One of the main identities of Khon art is that the story performed can only be taken from “The Ramakien” (Ramayana). Ramakien means the honor of Rama. The story is concerned with the war between the dhamma (good) party of Rama and the adhamma (evil) party of the demon king Tosakanth (Ravana). The story concludes with the victory of Rama over Tosakanth. The Rama story is an ancient Hindu folklore that has been widely known among the people of India since the time before the Buddha Era. In the folklore it is believed that Rama is one of the avatars (reincarnations) called “Ramavatar” of the god Narayana (Vishnu). Later in the 5th Century BC, the Hindu sage Rishi Valmiki wrote an epic poem called “Ramayana”, which praises the heroic kings of the ‎Raghuvanshi dynasty mentioned in ancient lore. Today, Hindu followers still believe that the epic poem is a sacred text. เ มื่่ � อ ช า วอิิ น เ ดีี ย เ ดิิ น ท า ง ไ ปค้ ้ า ข า ย แ ล ะ ตั้้� ง ห ลัั ก แ ห ล่ ่ ง ใ น ภูู มิิ ภ า คต่ ่ า ง ๆ ก็ ็ นำ ำ �ลััทธิิ ศ า ส น า แ ล ะ คติิ คว า ม เ ชื่่ � อ ไ ป เ ผ ย แ พ ร่ ่ ใ น ภูู มิิ ภ า คนั้�้ น ด้ ้ ว ย เ รื่่ � อ ง ร า ว ข อ ง พ ร ะ ร า ม แ พ ร่ ่ ก ร ะ จ า ย ม า ยัั ง ดิิ น แ ด น สุุ ว ร ร ณ ภูู มิิ แ ล ะ ห ล า ย ป ร ะ เ ทศ ใ น ภููมิิภาคที่่�ชาวอิินเดีียโบราณเดิินทางมาถึึง ได้้แก่่ เขมร ลาว มลายูู อิินโดนีีเซีีย พม่่า และไทย ชนชาติิเหล่่านี้้�ล้้วนได้้รัับคติิความเชื่่�อทางศาสนาฮิินดูู รวมถึึงเรื่ �องราวเทพปกรณััม 29

โขน : มรดกวฒั นธรรมของมนษุ ยชาติ กองทัพทศกัณฐ์ Tosakanth and his army 30

ทม่ี าของมหรสพโขน The Origin of Khon ต่า่ งๆ ไปเล่า่ ขานเป็น็ ตำ�ำ นานสถานที่�่ สร้า้ งสรรค์เ์ ป็น็ ศิลิ ปกรรมขึ้น�้ ห ลากหลายรูปู แบบ โดยเฉพาะเรื่อ� งของพระรามซึ่ง�่ เป็น็ ที่ร�ู่้�จักแพร่ห่ ลายที่ส�่ ุดุ เรื่อ� งหนึ่่ง� ในภูมู ิภิ าคเอเชีียตะวันั ออกเฉีียงใต้้ The Indians who traded or settled in other regions took their religion and traditions with them and introduced these ideas to the locals. Thus, the story of Rama spread to the mythical land of Suvarnabhumi and many countries where the ancient Indians traveled to including Cambodia, Lao, Malaysia, Indonesia, Myanmar and Thailand. The people of these countries adopted Hindu myth beliefs, including the legends of Hindu deities and retold them as local legends, recreating them into many works of art. Among the Hindu myth, the story of Rama is the most famous and widely spread in Southeast Asia. หนมุ านรบทศกัณฐ์ 31 A battle between Hanuman and Tosakanth

พระรามรบทศกัณฐ์ A battle scene between Rama and Tosakanth ใ น ป ร ะ เ ทศอิิ น เ ดีี ย ซึ่ ่ � ง เ ป็ ็ น ต้ ้ น กำ ำ � เ นิิ ด เ รื่่ � อ ง แ ล ะ คติิ คว า ม เ ชื่่ � อ เ กี่่ � ย วกัั บ พ ร ะ ร า ม แ ม้ ้ ว่ ่ า จ ะ มีีม ห า ก า พ ย์ ์ ร า ม า ย ณ ะ ซึ่ ่ � ง แ ต่ ่ ง ด้ ้ ว ย โ ศ ล ก ภ า ษ า สัั น ส ก ฤ ต เ ป็ ็ น ว ร ร ณคดีีสำ ำ �คัั ญ ข อ ง ช า ติิ อ ยู่่� แ ล้ ้ ว แ ต่ ่ ก็ ็ ยัั ง มีีว ร ร ณ ก ร ร ม เ กี่่ � ย วกัั บ เ รื่่ � อ ง ข อ ง พ ร ะ ร า ม ใ น ท้ ้ อ ง ถิ่่ � น ต่ ่ า ง ๆ อีี ก ห ล า ย สำ ำ � น ว น ทั้�้ ง ว ร ร ณ ก ร ร ม ล า ย ลัั ก ษณ์ ์ แ ละวรรณกรรมมุุขปาฐะ แม้้ว่่าเรื่ �องดัังกล่่าวจะมีีที่่�มาเดีียวกััน แต่่เมื่่�อแพร่่กระจายไปยัังท้้องถิ่่�นหรืือดิินแดนอื่่�น ก็ ็ ย่ ่ อ ม มีี ก า ร ปรัั บ เ ปลี่่ � ย น ใ ห้ ้ ส อ ดคล้ ้ อ ง ก ล ม ก ลื ื น กัั บ บุุ คลิิ ก ภ า พ ข อ ง สัั ง คม นั้้� น ๆ จึึ ง ทำ ำ � ใ ห้ ้ ร า ย ล ะ เ อีี ย ดปลีี ก ย่ ่ อ ย ข อ ง เ รื่่ � อ ง ร า ว แ ต ก ต่ ่ า ง กัั น ไ ป แ ล ะ เ มื่่ � อ ก ลุ่่�มช น เ ห ล่ ่ า นั้�้ น ห ล า ย ก ลุ่่�มนำ ำ � วัั ฒ น ธ ร ร ม ข อ ง ต น ไ ป เ ผ ย แ พ ร่ ่ ยัั ง ดิิ น แ ด น อื่่ � น ผู้้� ที่่ � รัั บ วัั ฒ น ธ ร ร มจึึ ง รัั บ เ อ า คว า ม ห ล า ก ห ล า ย ข อ ง วัั ฒ น ธ ร ร มคว า ม เ ชื่่ � อ มาปรัับปรุุงเปลี่่�ยนแปลงให้้เข้้ากัับบุุคลิิกภาพทางวััฒนธรรมของตน ทำำ�ให้้เรื่่�องราวเกี่่�ยวกัับพร ะรามของชนชาติิต่่างๆ ในภููมิิภาคเอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้มีีความแตกต่่างกััน เช่่น เรื่ �องรามเกีียรติ์์�ของไทย เรื่อ� งพระลัักพระรามของลาว และเรื่อ� งเรีียมเกรติ์์ข� องกััมพูชู า เป็น็ ต้น้ ค น ไ ท ย น่ ่ า จ ะ รู้้�จัั ก เ รื่่ � อ ง ข อ ง พ ร ะ ร า มม า ตั้�้ ง แ ต่ ่ สมัั ย กรุุงสุุโขทััยหรืือก่่อนหน้้านั้�้นแล้้ว ในศิิลาจารึึกหลัักที่่� ๑ ของพ่่อขุุนรามคำำ�แหงมหาราช ซึ่่�งจารึึกขึ้�้นเมื่่�อพุุทธศัักราช ๑๘๓๕ กล่่าวถึึง “ถ้ำำ��พระราม” เป็็นหลัักฐานว่่าคนไทยครั้�้งนั้�้นรู้�จั กเรื่ �องของพระรามแล้้ว แม้้พระนามของพ่่ อขุุนรามคำำ�แหงมหาราช ก็็มีีความหมายว่่า “มีีความเข้้มแข็็งดุุจพระราม” พระนามของพระมหากษััตริิย์์ไทย ห ล า ย พ ร ะ อ ง ค์ ์ ตั้้� ง แ ต่ ่ แ ร ก สถ า ป น า ก รุุ ง ศรีี อ ยุุ ธ ย า จ น ถึ ึ ง สมัั ย 32 ก รุุ ง รััต น โ ก สิิ น ทร์ ์ ก็ ็ มีีคำ ำ �ว่ ่ า “ ร า ม ” ป ร ะ ก อ บ เ ป็ ็ น ศัั พ ท์ ์ สำ ำ �คัั ญ ใ น พ ร ะ น า ม

Khon : Cultural Heritage of Humanity พระราเมศวร เป็น็ ต้น้ กุมภกรรณรบหนมุ าน The battle between Hanuman and Kumbhakarna 33

โขน : มรดกวัฒนธรรมของมนุษยชาติ หนังใหญ่ พระรามงา่ ศร 34 Nang Yai puppet

Khon : Cultural Heritage of Humanity In India, where the story and beliefs of Rama name, “Ramkamhaeng” means “possessing the strength originated, the epic poem of Ramayana written in Sanskrit as if that of Rama”. Many Thai kings since the Ayutthaya remains the most important piece of national literature. kingdom (1351-1767 CE) through the Rattanakosin There are many local versions of the stories about Rama, in kingdom (1782 CE – present), have applied the word bothwrittenformandoraltradition.Eventhoughthestories “Ram” or “Rama” as the prefix to their name (e.g. King are all based on the same source, each country and region Ramathibodi, King Ramrachathirat and King Ramesuan). would adapt the story to suit local cultures, tastes and ideas. When the newly altered stories were dispersed among other cultures and societies, the adopted stories would again change, creating even greater variation of tales about Rama (e.g. Ramakien in Thailand, Phra Lak Phra Ram in Lao and Reamker in Cambodia). It is presumed that Thais were introduced to the story of Rama in the Sukhothai period (1238 – 1438 CE) or earlier. King Ramkamhaeng’s Inscription Stone No. 1, created in 1292 CE, and mentions “Tham Phra Ram” or Rama Cave, indicating that Thai people at that time werealreadyfamiliarwitht hestory๏oเfบR้อื aงmบaา่ ย.Eพvรeะnสtรุhเิ eยKนi–n g’s ทรเสนีประนมคัล สามคาบกข็ ึ้นกัล– ลปพฤกษโปรยทาน (วรรณกรรมสมัยอยธุ ยา เล่ม ๓, ๒๕๔๕ : ๓๓๕) และ ๏ ครั้นสรุ ิยเสดจ็ อัษฎงค์ เลย้ี วลับเมรลุ ง ชรอ่มุ ชรอ�่ำอัมพร ๏ บัดหนังตั้งโหก่ �ำธร สองพระทรงศร ฉลกั เฉลิมเจิมจอง (วรรณกรรมสมัยอยธุ ยา เลม่ ๓, ๒๕๔๕ : ๓๓๖) 35