หนังสือประเพณี

ประเพณีปราสาทผ้งึ Bee Castle Tradition

เร่ือง ประเพณปี ราสาทผ้งึ จดั ทาํ โดย นางสาวธญั ญารัตน์ ทาธวิ ัน เสนอ คุณครู นางสาวแคทริยา วรรณปะเก รายงานเล่มน้ ีเป็ นส่วนหน่ึงของวิชาIS ภาคเรียนปี ท่ี 1 ปี การศกึ ษา 2564 โรงเรียนบึงศรีราชาพิทยาคม



ประวตั คิ วามเป็นมา เพราะศาสนาพทุ ธ มีความเชื่อในเรื่องของบญุ กรรม เช่ือในเรื่องนรกสวรรค์ และการเวียนวา่ ยตายเกิด พทุ ธศาสนกิ ชนจงึ เชื่อในการทําความดีว่า จะช่วยสง่ ผลให้ตนได้มีชีวิตในภพภมู ทิ ่ีดีในอนาคต ความเชื่อนี ้ สง่ ผลมาถงึ ประเพณีแทบทกุ อยา่ งในพทุ ธศาสนา ไมว่ า่ จะเป็นการทําบญุ ตกั บาตร หรืองานบญุ ต่างๆ ประเพณีแหป่ ราสาทผงึ ้ ของชาวอีสานก็ ส่วนอีกความเชื่อหนงึ่ มีความเป็นมาจาก เช่นกนั ซง่ึ มีคตคิ วามเช่ือมาจากเม่ือคราวท่ี เม่ือครัง้ พทุ ธกาล พระพทุ ธเจ้าเสดจ็ ไปจํา พระพทุ ธเจ้าเสดจ็ ลงจากสวรรค์ชนั ้ ดาวดงึ ส์ พรรษาอย่ใู นป่ ารักขิตวนั มีช้างและลิงเป็นผู้ หลงั จากเสดจ็ ไปโปรดพระมารดาในวนั ขนึ ้ อปุ ัฏฐาก หรือเป็นผ้ดู แู ลรับใช้ ช้างได้นํานํา้ 15 ค่ํา เดือน 11 เมื่อเสด็จลงมาจากสวรรค์ และผลไม้ถวายพระพทุ ธเจ้า ส่วนลิงได้นํา พระพทุ ธเจ้าได้แสดงปาฏหิ าริย์ด้วยการเปิด รวงผงึ ้ มาถวาย เมื่อพระพทุ ธเจ้าทรงรับ โลกทงั้ สาม คือ สวรรค์ มนษุ ย์ และนรก ให้ รวงผงึ ้ ลงิ ก็ดีใจกระโดดโลดเต้นจนพลดั ตก เหน็ ถึงกนั ได้ ทําให้ผ้ทู ี่ได้มองเหน็ วิมานบน ต้นไม้ลงมาตาย และเมื่อถงึ วนั ออกพรรษา สวรรค์เกิดความต้องการที่จะได้อย่ใู น พระพทุ ธเจ้าจะเสดจ็ กลบั จากป่ าเข้าเมือง สถานที่อนั งดงามเชน่ นนั ้ บ้าง และทราบว่า ช้างก็หวั ใจแตกสลายด้วยความอาลยั ใน การจะได้อยใู่ นวิมานอย่างนนั ้ จะต้องสร้าง พระพทุ ธเจ้า พระองค์ทรงระลกึ ถงึ ความดี บญุ สร้างกศุ ล ปฏบิ ตั ิธรรม สร้างปราสาท ของช้างและลงิ จงึ ได้เอารวงผงึ ้ นนั ้ มาทํา กองบญุ ในขณะที่เป็นมนษุ ย์อย่เู สียก่อน จน เป็นดอกไม้ประดบั ในโครงปราสาทเพอ่ื อทุ ิศ เป็นท่ีมาของการสร้างปราสาทผงึ ้ สว่ นกศุ ลให้ทงั ้ คู่

ต่อมาชาวพทุ ธจึงยดึ เป็นแนวทางใน หากพดู ถงึ ประเพณีการแหง่ ปราสาทผงึ ้ การสร้างปราสาทผ้งึ เพ่ือถวายเป็นพุทธ ที่ถือวา่ โดดเด่นมากในภาคอีสาน เหน็ บูชาในวนั ออกพรรษา และเช่ือวา่ การ จะไมม่ ีที่ไหนเกินท่ีจงั หวดั สกลนคร ซง่ึ แห่ปราสาทผ้งึ น้นั เป็นการทาํ บุญที่ได้ ถือเป็นงานบญุ ใหญ่ที่ชาวสกลนคร รวมทงั ้ ผ้คู นในจงั หวดั ใกล้ไกลต่างก็ให้ กศุ ลแรง ความสนใจมาร่วมงาน คนท่ีเคยเห็นคง เป็นการอุทิศส่วนกศุ ลใหแ้ ก่ จะทราบถึงความสวยงามของขบวนแห่ บรรพบุรุษผลู้ ่วงลบั ไปแลว้ และกศุ ล ปราสาทผงึ ้ ดี เพราะแต่ละค้มุ วดั กวา่ 20 น้นั จะทาํ ใหค้ วามปรารถนาท่ีต้งั ใจไว้ แหง่ ตา่ งก็บรรจงออกแบบและสร้าง สามารถเกิดข้ึนในภพภูมิภายหนา้ ได้ ปราสาทผงึ ้ ของตวั เองออกมาอยา่ งสดุ ฝีมือ นอกจากจะมีรางวลั เพือ่ เป็น กําลงั ใจแล้ว ยงั ทําให้ศิลปะในการสร้าง ปราสาทผงึ ้ มีการสืบทอดตอ่ กนั ไปอีก ด้วย สําหรับปราสาทผงึ ้ ที่ใหญ่โตสวยงามอย่างในปัจจบุ นั ได้พฒั นารูปแบบมาจากปราสาทผงึ ้ โบราณ ซงึ่ เป็นการสร้างแบบงา่ ยๆ ใช้กาบกล้วยมาทําเป็นโครงปราสาทร้อยติดกนั ด้วย ตอกไม้ไผ่ ที่เรียกว่าแทงหยวก และประดบั ตวั ปราสาทด้วยดอกไม้ท่ีทําจากเทียนขีผ้ งึ ้ ท่ี เรียกว่าดอกสํามะลี หรือสมิ ลี นอกจากตวั ปราสาทผงึ ้ แล้วก็ยงั มีเครื่องอฐั บริขาร เชน่ สบง จีวร บาตร เป็นต้น สําหรับถวายแดพ่ ระสงฆ์ด้วย โดยหน้าตาของปราสาทผงึ ้ โบราณจะดู คล้ายกบั ศาลพระภมู ิท่ีทําจากวสั ดธุ รรมชาติ และเมื่อถึงวนั ขนึ ้ 14 ค่ํา เดือน 11 ซง่ึ เป็นวนั โฮม หรือวนั รวม แตล่ ะค้มุ วดั ก็จะนํา ผงึ ้ ของตนมาไว้บริเวณวดั พระธาตเุ ชงิ ชมุ วดั สําคญั เก่าแก่ของจงั หวดั สกลนคร เพ่อื เตรียม แห่ไปรอบๆ องค์พระธาตใุ นวนั รุ่งขนึ ้ ทงั ้ นีว้ ดั พระธาตเุ ชงิ ชมุ เป็นสถานที่ท่ีเช่ือว่า พระพทุ ธเจ้าทงั้ 4 พระองค์ได้มาประชมุ รอยพระพทุ ธไว้ เพราะฉะนนั ้ การนําปราสาทผงึ ้ มา ถวายแดร่ อยพระพทุ ธบาทแหง่ นีย้ อ่ มเป็นสริ ิมงคลมหาศาล เพราะถือวา่ ได้ทําบญุ กบั พระพทุ ธเจ้าพร้อมกนั 4 พระองค์ในคราวเดียว

ประเพณแี ห่ปราสาทผ้งึ เป็นประเพณหี น่ึงเดียว และเป็นเอกลกั ษณข์ องจังหวัดสกลนคร จดุ เด่น ความเป็นเอกลกั ษณ์ของท้องถิ่น การใช้อปุ กรณ์ทางธรรมชาติ การแทงหยวกเพ่ือให้ได้ ลวดลายท่ีสวยงาม สว่ นผ้เู ฒา่ ผ้แู ก่ก็มารวมกลมุ่ กนั เพื่อทําพานดอกไม้ พานบายศรี ขนั บกั เบง็ เป็น การสมคั รสมานสามคั คีกนั ของชมุ ชน ของหมบู่ ้านในการทํา เพื่อบชู าพระพทุ ธรูปและสง่ิ ศกั ดิ์ ภายในวดั เมอ่ื ทําเสร็จแล้วในชว่ งเย็นชาวบ้านก็พากนั ไปแหป่ ราสาทผงึ ้ แล้วนําไปถวายวดั แล้วก็ จะได้ดกู ารละเลน่ ต่าง ๆ งานประเพณีแห่ปราสาทผง้ึ จงั หวดั สกลนคร

ชว่ งจดั งาน นบั เป็นอีกหนงึ่ งานประเพณีสดุ ยิ่งใหญ่ประจําจงั หวดั สกลนคร ซง่ึ จะจดั ขนึ ้ ในชว่ งออกพรรษา ระหว่างวนั ขนึ ้ 12-15 คํ่า เดือน 11 ของทกุ ปี โดยกิจกรรมหลกั ๆ ท่ีจะเกิดขนึ ้ มีรายละเอียด ดงั นี ้ - ชว่ งกลางคืนของวนั ขนึ ้ 13 คํ่า ชาวค้มุ ค่าง ๆ จะนําปราสาทผงึ ้ ท่ีตนเองตกแตง่ ประดบั ด้วยโคมไฟ หลากสี มาตงั้ ประกวดแข่งขนั ณ สนามมง่ิ เมือง ซง่ึ ประชาชนและนกั ทอ่ งเที่ยวสามารถร่วมชมได้ อย่างใกล้ชดิ - สําหรับวนั ขนึ ้ 14 ค่ํา เป็นวนั แห่ขบวนปราสาทผงึ ้ โดยจะเคลื่อนขบวนไปตามถนนในเขตเทศบาล เพื่อไปยงั วดั พระธาตเุ ชงิ ชมุ วรวหิ าร ปราสาทผงึ ้ แตล่ ะขบวนจะนํามาตงั ้ ไว้เป็นพทุ ธบชู า ซงึ่ มีความ เช่ือกนั ว่า…ในเทศกาลออกพรรษา พระพทุ ธเจ้าจะเสดจ็ ลงมาจากสวรรค์ชนั ้ ดาวดงึ ส์ เพ่ือโปรด เวไนยสตั ว์ในโลกมนษุ ย์ให้พ้นทกุ ข์

กจิ กรรม/พิธีในประเพณี นอกเหนือไปจากการชมขบวนแหป่ ราสาทผงึ ้ สดุ ย่ิงใหญ่และ อลงั การแล้ว ภายในงานยงั พบกบั กิจกรรมตา่ ง ๆ มากมาย เชน่ - กิจกรรมแขง่ เรือยาวชิงถ้วย พระราชทานสมเดจ็ พระกนิษฐาธิราช เจ้า กรมสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี - การแสดงดนตรีพืน้ เมืองและ ศิลปวฒั นธรรมพืน้ บ้าน - การประกวดพานบายศรี -การทําบญุ ตกั บาตร -เดินแห่ขบวนแห่ปราสาทผงึ ้ -การตาํ ข้าว - ร้านจําหน่ายสนิ ค้าหนง่ึ ตําบล หนงึ่ ผลติ ภณั ฑ์ (OTOP) -เทศกาลของดีของแซบ่ เมืองสกล

ความสาํ คญั ของประเพณี ความสาํ คญั และคณุ คา่ ทางสงั คมและทางจิตใจท่ีมใี นวถิ ีการดําเนินชีวติ ของชมุ ชน นนั ้ ๆ ประเพณีแหป่ ราสาทผงึ ้ สาระสาํ คญั อยทู่ ี่ความรู้สกึ จิตใจท่ีได้ปฏิบตั ติ ามจารีตประเพณี เกิดความน่ั คงทางจิตใจ ในด้านต้องการให้เกิดบญุ กศุ ลให้แก่ผ้วู ายชนม์ การทําปราสาทผงึ ้ ถวายวดั ถือว่าได้บญุ สงู สดุ ตามความเช่ือท่ีกลา่ วกนั มา พธิ ีกรรมในประเพณีปราสาทผงึ ้ ของ ชาวจงั หวดั สกลนคร กลา่ วได้วา่ ขนึ ้ อยกู่ บั ความเชื่อของการทําปราสาทผงึ ้ แตล่ ะชนิด แต่ละยคุ สมยั กลา่ วคือ ในยคุ ที่มกี ารทําหอผงึ ้ ทรงตะลมุ่ ด้วยโครงไม้ไผ่ กาบกล้วย ก้านกล้วยประดบั ดอกผงึ ้ นนั ้ เมื่อนําไปเพ่ือถวายพระสงฆ์ ตลอดจนการทําปราสาทผงึ ้ ทรงหอผี และปราสาทผงึ ้ ทรงจตรุ มขุ เมื่อนําไปถวายพระสงฆ์ จะกลา่ วคําถวายเป็นภาษาบาลีดงั นี ้\"อมิ านิ มะยงั ภนั เต มธบุ ปุ ยะ ปะสาทงั \" หลงั จากนนั ้ จงึ ทิง้ ปราสาทผงึ ้ ไว้ที่วดั ๓ วนั ๗ วนั แล้วจงึ นํากลบั บางแหง่ ก็ มอบถวายทงิ ้ ไว้ที่วดั ในปัจจบุ นั เมอ่ื มกี ารทําปราสาทผงึ ้ จตรุ ุมขนาดใหญ่ลงทนุ มากเม่ือ พระสงฆ์รับถวายปราสาทผงึ ้ แล้วจะตงั ้ ไว้ให้ประชาชนชมระยะสนั ้ ๆ ๑ คืน แล้วจะนํากลบั ค้มุ วดั ของตนอย่างไรก็ดีในสมยั โบราณกลา่ วว่า ประเพณีของชาวค้มุ วดั ก่อนทําปราสาทผงึ ้ ๓ วนั จะนิยมนิมนต์พระสงฆ์มาสวดชยั มงคลคาถาที่หมบู่ ้านบริเวณที่จะทําปราสาทผงึ ้ ๓ คืน เมื่อทํา ปราสาทผงึ ้ เสร็จก่อนนําไปถวายวดั จะฉลองคบงนั อกี ๑ วนั ๑ คืน จงึ นําไปถวายวดั ปัจจบุ นั พิธีกรรมดงั กลา่ วไมเ่ หลือปรากฏให้เห็น แต่หากเร่ิมทําปราสาทผงึ ้ ไปทีละขนั ้ ตอนกวา่ จะเสร็จใช้ เวลานานนบั ๑ เดือนขนึ ้ ไป ซงึ่ ต่างจากสมยั โบราณที่ชาวค้มุ ช่วยกนั ทําภายในเวลา ๓ วนั ๗ วนั ก็เสร็จเรียบร้ อย

ขอจบการนาํ เสนอ 12.August.2021