Лев Толстой-Анна Каренина

РЦым. ... Л оШ .'Ф Ф Л К Е .Ч Р Ф Ш . лжжл жАПжтм !5 \\

АННА КАРЕНИНА Ш ріпиіі — т врт іниеі бо.іім

т я т о іш ч ъ о л іж і сем ья б іт к ен б ір -б ір ін е ү к с а с т а , з р т р «>э *ья еаін ш е 6 а к,ы т с ы э . . кинлср үйіиіи, ы р ы н ,-ж ы р ы н ы ШЫК.ТЫ- т и \\е >мнгы т з р б и е ш і-ф р а н ц у з эй е л м е н к ү м е у іім и іілген сон,. әйслі к ү й еу ім е н б ір ү й д е о т а с м іі тү р н дегенді айтты. О сы ж гй үш іш ш күн гс содмл- I, ер л і-а ай ы н т ы скеуінін. д е, с е м ь я м ү и іс л с р і м си ілерннн, де зык.ысы к ал ға н жок,. С е м ь я м ү н іе\\е - імнметксрлері біргс түрар ж ай л ар ы қал м агл н ы и ш. ОіілочскиГіАсрдін, сем ья м үш слері м еч қ м л ч г . •и і» р і, к е з к ел г е н к е р у е н с а р а й д а т о г м с к а н т«' члар аоасы алдскайда ж уы қ екенін түгел сезісті і і>ч\\мі-сіііеіі ш ык,пай к о й д ы д а , к ү й е у і ү ш к ү и : . с карпе 1,111 кмрм еді. Б а л а л а р ы б о л с а . л а г ы п к а л » ,і« ілі үйді кеде жүгірді де ж ү р д і; а ғы л ш ы н ә й е л .ік. аислмеіі үрсы п к а л ы п , ж а ц а о р ы н к а р а с т ы о д і ха-1 ж а зы п т ы ; а с п а з ш ы б о л с а , к о р а д а н . т і і т , к кі -іамАк к еаін д е к е т т к а л г а н б о л а т ы н ; к а р а ж ы кухарка мен к ө т ір екеуі де есеп айры сх-ды с и іж алдан соң., үш ін ш і к ү н і С т е п а н А р к а д ы - ч С с . Г ^ ^ и Т о т КаУЫМДа « а,'Н « > * • * а т а й т ы и . — д И.ү«іізкткайаб и н етін д сгі с а к т и„я н ддиивваанндда^ Т о/ яи^н д ы . і серіинесіипе ~ дсгендеи- б о р дак ы . т о л ы к т ЫКТҺІ ** жвңкерілте аунаты п, екпіш і а = үшып түрегеліп, диванға « .« „ . а оты ра берс, көзін ашый

«А йтты -айтпады , қал ай боп еді ө з і? — деді, түсін есі- не түсіріп,— Қ ал ай еді, ә ? Я ! А л аб и н Д ар м ш тадта қонақа- сы берген еді ғой; ж оқ, Д арм ш тадт емес, америкалы қ бірде- ңе болатын. Солай, бірақ сол Д арм ш тадты ц езі А мерикада бочды ғой. Я . А лабин қонақасы н ш ыны столдарға жаса- ған , я,— стО лдары н ы н , ө з і д е: П ШІО І е з о г о 1 д еп, ж о қ . II ш іо Іезого емес, одан гөрі тәуірірек бірдеңе жы рлап түрған, әрі қайдағы бір кіш кентай граф иидер тұр еді, со- лардм ң өзі әйелдер еді-ау!»,— деді есіне түсіріп. _ Степан А р к ад ьи ч тің көзі ш аттана ж ай нап , күлімсіреи ойланды. «А йтты-айтпады , ж ақсы , өте ж ақсм ш ықты. О нда айтулы нәрселер толып ж аты р әлі, тіпті, өңіңде ойың шалып, сөзіңмен жеткізе алм айсы н». Содан, шұға пердолердін, біреуінің бүйірінен с ы зд ы қ т а п түскен сәулені ақғарып, аяғы н диваннан ж алм а-ж аи түсіріп жіберді де, әйслі тіктіріп берген (туған күніне б ы л ты р тартқан сыи- лы ғы ) сап-сары сақтиян ойдырған туф лиін тауы п алып, тоғы а жы лдан бергі, ескі әдеті бойынш а, орны нда оты р- ған күйі, ж ататы н бөлмесінде ш ап ан ы ілулі түраты н ж е р ге к,ол с о зд ы . С о д а н , әйелінін, б ө л м е с ін д е ж а т п а й . к а - бинетінде ж атқан ж ай ы есіне қ ал т о сы а р ад а кеп түсті; жүзіндегі ж ы м ы ц күлкісі лып б асы лы н, қабағы қатп арла- н ы п к,оя б ерді. «Әй.әй, әй! Ә э!..» — деді, өткен ж а й д ы есіне түсіре ыңыранып. Әйелімен арадағы ж ан ж ал д ы ң егж ей-тегжейі тағы да түгел елестеп, ж алтарар ж айы қалмай, соның бәрі езінен болып оты рғаны батып та кетті, тіпті. «ЯІ О л енді кеш ірмейді де, кеш ір ер ж ай ы д а жок,. Ен, сүмдығы, сонын, бәріне, айы бы м жок, болса д а, мен айыпты боп оты рмы н — мен. Барлы к, драм а сонда боп ^ Р ' — ДеД* ой л ан ы п .— Ә й , ә й , ә й !» — д ед і, с о л ж а н ж а л - дын, ішіиен е зін е б ір қатты тиген ж ай ы н есіне қ ап а л ан а түсірін. Бәріиен ж айсы э тигені, әиелш е алған дөкей алм үртты қолы на үстай, театрдан емен-ж арқы н, к ө қ л і көнш іп к,ант- қанда, қонақ үйде әйелі ж оқ болған алғаш қы минут еді; эиелінщ кабинетте болмағаны на таң ы р қ ай жүріп, ақы р ы , жаи-мәністі түгел аш ы п салғаи сол х аты қ ұрғы рд ы ү стап , ж ататыи б өл м естд е оты рған үстінен ш ык,қан болаты н. оиы нш а ь,лғы й біР Қ ам көңіл, д үн иеқор, т а й ы з яврніетш Д олли қольш а хат ұстап. қы бы р етпей оты рған

куйі, С теп ан А р к ад ьн чк е ж а н ы турш іге, қ ап алан ы п , д о л - дана қараған. — М ы нау не? М ы нау? — деген ол, хатты көрсетіп. Соны ойлаған сайын, С тепан А ркадьич, сасып қалы п, сол уақыйғанын, өзінен гөрі, әйелінің әлгі сөздеріне ж ауап беру ж ағынаи қатты қы сы латы н. О сы сәтте оііық ж ай ы д а, ой д а ж о қ та б ір өте ұ я ттм қы лығы білініп қалған адам дар ж айы ндай болып еді. Ә й- елі алды нда айы бы аш ы лған соц көрсететін бет әлпетіне де келе алм ай қ ал ға н еді. Қ о р л а н ы п , ж ал тар у , басы и ара- ш алап, кеш ірім сұрау, тіп ті бүлк етпеу орны на — істсген қ ы л ы қ т а р ы н а н оны сы ж а қ сы д а болар еді! — қ ар ап тан - қар ап түры п беті (С тепан А р к ад ьи ч «мый рефлекісі ғой» деп ой лады , ф изиологияны ж ақ сы көретін ө зі) үйренш ікті, мейрімді күлкісіне салы п, ж ы м ы ң ете қалғанда, он ы сы бір сөлекет ж ы м ы ң боп ш ыққан. О сы ақы м ақ күлкісіне өзі де опы қ жеген болаты н. Сол күлкіні көргенде, Д олли , ж ан ы н а баты п кеткендей, д ір ете қалып, долы лы ғы ұстап кеткен соц, ащы сөзді ағытып- ағы ты п ж іберіп, бөлмеден ш ыға жөнелген. Содан бері күйе- уін көргісі келм ей қойған. «Борі сол сөлекет ж ы м ы қны ц қырсығы» — деп ойлады Степан А ркадьич. «Б ірак, не істерсің ? Н е л а ж е т е р с ің ? » — д еп іш інен күйзелгенм ен, ж ауап таб а алған ж оқ.I II ' Степан А ркадьич взіне өзі адал адам болатын. А йы бы - на өкінемін деп өзін ө зі алд ай д а алған ж оқ, сендіре де алған жоқ^ К,азір өзі о ты э тө р т ж асқа келгеи, көрікті, ж еңсікқой адам болған соң, бесеуі тірі, екеуі өлі — жеті б ал аны ң анасы боп оты рған , өзінен бір-ак, ж асы кіш і эйелін сүймегеңіне де өкіне қой ған ж оқ. А й ы б ы н тек м ы қ- тап ж асы ра алм ағанына ғана өкінді. Ж айы ауы рлап кет- кенін сезіп, әйелін, балалары мен өзін де аяй берді. О сы хабар әйеліие сонша эсер етерін білсе, әйелінен ө з кінасы н мыцтап ж асы р у ы д а кәдік еді. Б ұ л мәселені өзі еш уақы тта да а ны қтап ойлаған ж о қ-ты , бірак, мұпын, о п асы зд ы қ істеп ж үргенін әйелі көптен аңғарғанм ен де, тек білмегенсіп ж ү р е б ерсді-ау деп еміс-еміс ш ам алауш ы еді.Іл м и е қ а р - тайып, көріксіз тарты п, қ ы зы ғар түгі қалыай, құ р семья қам қоры боп оты рған, сол қарапайы м ана, әділдікке келсе.

і кешірімді болуы керек сы қы лды көрінетш Б ірақ мүлдс басқа боп ш ықты. „ «Ой, сүмдық-ай! Ойпыр-аи, сүмды қ-аи! — деп Степан А ркадьич ішінен айтқаны м ен, ештеңе жок,.— О с ы элекке дейін ж ай ы м ы з қандаи ж ақсы , қандай әсем түры п едік десеңшіі О л болса, көңлі хош , балалары ілеи м әз бо- лып жатушы еді де, мен болсам, б алаларі і айналысып. ш аруашмлықты қалай басқарам десе де, алды нан кесекөл- денең түрм ауш ы едім . Р а с , соның біэд ін , үй д е тэр^иеиіі^ б ол- ғаны да ж ақсы болған ж оқ. Ж ақсы болмады і Ү ніңдегі тәр- бисшіңді айналды руда бір маск,ара, пасы қты к. та ж аты р. Бірақ, қаидай тәрбиеш і десеңші! (С теп ан А ркадъичтін, есі- не гп-ІІе Роіапсііын. мүлайым қара к е з і мен ж ы м ы ң күлкі- сі қалт түсе кетті.) Бірак, өзі үйім ізде жүргенде ештеце дей іутймаушьі едім мен де. Е н, с ұ м д ы қ ж е р і, с о н ы ң ө з С . К,ас қы лғандай, б әрін ің к,абаттасқаны н ай тсаң ш ы ! Әй, әи, эй! Н е істерсің, не л аж етерсін?» Ш иеленіскен күллі сүрау біткенге өм ірдің өэі беретін жалпы жауаптан өзге жауап болған ж оқ. О л жауабы: күнделікті тірш ілікпен айналысып, алдана беру еді. Ү й қы - ны алданыш етуге де болмай қалды , граф ин айелдер салған энге. кемінде кеш батқакш а, оралар ж ай ж о қ; демек, өмір ұйқыс-ын алданы ш ете түру керек. «Арғысын көре ж атарм ы з»,— деп Степан А ркадьич еаін өзі ж үбата түрегелді де, көк жібек астарлы сүр ш а- панми кніц, ш аш ағы н ш алғаи күйі, кебежедей кең кеудесіне а)’аиы тол ты р а т а р т ы п , т о л ы қ ден есін с о нш а ж е қ іл а л и и жүретін қыйсмк, аяғы и шыйрак, баса терезеге кеп пердені жогары сырған соң, безілдете қоңы рау соқты. К,онырау берілігімен-ақ, көйлек-көншек, етігі мен телеграммами ала, ескі досы, камердинер М атвей келіп кірді. М атвей соңы нан, қырынатыи ж абдн қтары н алып, ш аш тараз да кірді. — Мекемеден қағаэ бар ма? — деді С тепан А ркадьи ч, телеграммами ала, айна алдьша оты рып жатып. — Столла түр,— деп М атвей, баринға қуы стана, ж ан ы аш ы й к.арады д а , со л к ід ір іп т ү р ы п , м ек ер к ү л к ісін е са- ла:и— К,ож ай ы н нан а р бак еш тер к ел іп т і,— деген д! к,осып к,ойды. Степан А ркадьич жауап бермей, М этвейге қүр айна бетінен ғана к,»рады; екеуінің айпада кездескен к ө з қ ар ас- тары , бірін бірі түсіне кеткендерін а қ ғар ты п түр. С теп ан А ркады ічтің к« з қарасы ; «Оны несіне айты п түрсы н? Б іл - меуші ме едің?» — деп түрған сы қы лд ы .

М атвей салмағын бір аяғы на аудара қы йсайы п, қолы н жекетінін, қал та сы н а с а л а , с ә л ж ы м ы я т ұ р ы п , б ар и н ы н а мейірба>іс и , ү н с із қ а р а д ы . — А р ғы жексембіде кел іңд ер деп ж ібердім, оған дейік сізді де, өэдерін де әурелем есін дедім,— деді М а тве й , жұптап алған сөзін айты п түрғандай. М атвейдің қ алж ы ң дап , өзін е көңіл аударса екен деп түрғанмн С теп ан А р к ад ьи ч те түсінді. Т елеграм м ан ы ж ы рты п, қаиіан болсы н қағаберіс қалаты н сөздерін ойш а тауыч оқы ды да, Степан А ркадьичтін, жүзі жайнап қ о я берді. — М атвей , ертен, А н н а А р к ад ьев н а қары н д асы м ке- летін б о л ы п ты ,— деді, и іаш тар азды ң , ш ы й ы рш ы қталға» салалы бакенбарды арасындағы қы зғы лт жолдарды та- эарты п ж атқан, бортыйған ж ы п-ж ы лты р қолын сәл кідірте тұрып. — О й , құд ай -ай , ж а қ сы б ол ған екен,— дед і М атвей , сол ж ау аб ы ар қы л ы осы к ел у д ің м ақ ы зы н , яғни Степаі» А р кад ьич тің аяулы қары ндасы А н на А ркадьевна ер-әйелд» екеуін тату л асты р у ға сеп бо л аты н ы н бәрінен кем түсін- бейтінін б іл д ір іп . • — Ө з і ме екен, күйеуімен келе ме екен? — деді М атвей. Ш аш тар а з үстіңп' ернін айн алды ры п жатқандык,тан,. Степан А ркад ьи ч сөйлей алм ай, бір саусағын ғана ш о- М атпей де басын айнадан изеп қойды. — Ж ал ғы з екен ғой. Ү стің гі үйді әзірлейміз бе? — К,айда ә зірл е дейді екен, Д а р ь я А лександровнаға- — Д ар ь я А лександровпаға дейсіз б е ? — деді М атвей- күдіктене, қ ай ы р а сүрап. — Я . Білдіріп қой. Әрі м ыиа телеграмманы ала бары п, не дегсндерін айты п кел. «Б ай қайы н деген екенсіа ғой»,— деді М атвей тусіне қойып, бірақ: — Қ ү п болады ,— дегеннен басқа сөз айтқан ж оқ. М атвей смқы рлауы қ, етігін ептей басып, телеграм маны үстай. бөлмеге қайта оралғанда, С тепан А ркадьи ч жуы ны п, таран ы п б о л ы п , киінуге де айн а л га н екен. Ш а ш т а р а з кетігс қалы пты . — Д ар ья А лександровна б із кетеміз, совы айты п б ар деді. Ө зд е р і, я ғн и , сіз ө з ің із қ ал а ғ ан ы н істей б ерсін д е д і,—

деп көзі ғана күлімсіреп, қолы н қалтасы н а сала, басын қыйсайта тұрып, баринға қадала қарад ьь • Степан А р к ад ьи ч лэм деген жок,. С ө и тіп тү р ы п , әдемі жүзінде әрі мейірлі, эрі аяны ш ты лау күлкісі елп ете түсті. __ Ә? М атвеймісін? — деді басын ш айқап қоиып. — У ақасы ж оқ, сударь, орны на келеді. — О рны на келеді дейсің бе> — Д әл айтасыз. . .. __ С о л а й д еп о й л ай с ы ң б а ? А н а ж а қ т а ғ ы к ім ө з і? — деді Степан А р к ад ьи ч , есік сы р ты н аи әйсл көнлегінін, сыб- ды ры н естіп. ., — М ен ғой бұл,— деді әйслдің, салм ақты , сүикімді даусы, сөнткеише, есіктен даяш ы М атр ен а Ф илимоновна- ны ц ы зғарлы іиұбар ж үзі қы лт ете қалды . — 2Кә, немене, М атр еш а? — дед і С теп ан А р к ад ьи ч , есікке қарай ш ығып. Степан А р к ад ьи ч әнеліне сы п ы р а айы п ты боп, оны епі де ссзіп жүргенмен, үйдегілердің б эр і де, тіпті Д ар ь я Алсксандровнаның мацдай алды досы — даяш ьіға деиш , осы Степан А ркадьич ж ақта болатын. — Н е боп ж аты р? — деді ол, м үқайы п. — Сударь, тағы д а ж алы н ы ң ы з, б ар ы п . К,үдай оқдап, илігер де бэлкім. Таусы лы п бітті тіпті, қ арасаң — ж ан ы ң аш ы йды , үй ішптің де берекесі к етіп б о л д ы түгел. Б ал а л ар - ды аяу керек, сударь. Ж ал ы н ы қы з, су д ар ь. Л а ж не! К,ол- мьн істегенді мойьш мен... — К абы лдам айды ғой ол... — Қ абы лдам аса, ө з п ар ы зы ц ы эд ан қ ұ ты л ы қ ы з. К,ү- .даны м кен,, қ ү д а й ғ а с ы й ы н ы ң ы з , с у д а р ь , қ ү д а й ғ а . — Ж арайды , б ара ғой,— деді С теп ан А р к ад ьи ч , қ ап е- лімде қы зары п кетіп.— Кәне, олай болса, киінелік,— деп М атвейге бүры ла, ш апаны н лы п ш еш іп тастады . М атвей көзге іліибес бірдеқені үрлеп қойм п, көйлекті қамытша, әзір ұстап түр екен, бариннын, бордақьі денесін ■ссган тіп т і с үи сін е с ү ғы п т а ж іб е р д і.I III Степан А ркг дьи ч киініп б олған соң, үстін е әтір бүркіп, ...... ........... ' ...... ° а д а п , ә д е т ін ш е қ а л т а - қ а л т а с ы к а ш ы л м - мып, ақш алы ғы н, сіріцкесін, қос ш ы п ж ы рлы , а\\б ы р -сал - бырлы сағатын салды да, орамальш ж елпіп қ^йы п. кам- к е щ л оол ған м ен ,, «ө .зніңи ө з і әэттііпр а ң қ ы ғ а н , „т„а„п - т а з а , ж а р қ ы н , 40

денесін сергек сезе, аяғы н ы рғай басып, асүйге ш ы қты , •онда кофесімен қоса, қасы нда хаттар, мекемеден келген •қағаздар кутіп ж атқаи болаты н. К елісім ен хаттарды о қ ы п ш ы қ ты . Әйелінін, м скен-ж ай- ■ындағы о р м а н д ы с ат ы п а л а м д е г е н кө п естен к ел ген б ір х а т вте ж айсы з тиді. О л орм анды сату да қаж ет б олаты н; бі- ■рақ қ а з ір , әй е л ім ен т а т у л а с қ а н ш а , о н ы а у ы з ғ а а л а р да акөн ж о қ еді. Е ң ж ай сы з ж ері, әйелімен татуласу ісіне ақш а мүддесінін, кеп араласуы болды . С о л б ір м үдденің ы рқы иа көш іп, сол орм анды сату үш ін ғана татуласқалы ж үр ғой дейді-ау дегеи ойдан қорланды. С т е п а н А р к а д ь и ч , х а т т а р д ы б іт ір г ен сон,, м ек ем еден «елген қ аға зд а р д ы алды на тар тты , екі істі т ез қарагі шы- ғ ы п , ж у а н қ ар ь іи д аш п ен б ір н еш е б ел гіл е р с а л ғ а н сон,, ■істерін с ы р ы п қ о й д ы д а , к о ф е іш у г е к ір іс т і; к о ф е ү стін де элі де д ы м қы л, ертецгі газетті ашып, оқы й бастады. Степан А ркадьич либералш ы л газетті, либералш ыл болғанда, ты м асы п кеткені емес, көпшілік қолдайты н ба- ғы ттағы газетті алы п ок,ыйтьш. Ө зі, ш ы пы па келгенде, ғылымға да, көркем өнерге де, саясатқа да бой ұра қой- мағанмен, сол нәрселерге көпшілік пен газеттің көзқарасы қандай болса, Степан А ркадьич те сол көзқарастьі мықты ұстап ж үрстін де, солардан көпш ілік тайқаған кезде, бұ д а тай қап ш ыға келетін, я ки, дұрысырак, айтқанда, олар- дан бұл тайқамай, қайта, байқаусы зда бүдан оларды ң өз- д ер і тай қап кететін. Степан А р кад ьи ч бағы т, көзқарасты н, бірде-бірін сай- л ап алған адам емес-ті, өэі қ ал п а қ пен сю ртук түрін тац- дап алмай, ж үртты ң киюіне қарай алса, бағы т пен көзқа- рас дегендер де өзіне солай, ө з беттерінш е келе салаты н. Б ір ақ белгілі қоғамда өмір сүріп, әдетте, ж асы толы сқан «езде дамыйтын, біраз ой қаракеті керек боп жүрген ондай кісіде көзқарас болуы деген де қалпағы болуыидай-ак, қа- ж ет нәрсе болаты н. О нын,, ө з тобы ндағы көп адам дар эьақтап ж үрген коисервативш іл бағы ттан либералш ы л ба- ғы тты артык, көруінде бір себеп болған болса, ол оның л и бералш ы л бағы тты о р ы н ды көргендігінен емес, өзінін, чірш ілік түріне сол бағы тты ң ж ақы н ы рақ келгендігінен еді. Л ибералш ы л партия Россиядағы ны ц бәрі оңбай ж аты р десе, шынында, Степан А ркадьичтің де борышы басынан асып, ақш асы ылғый жетней жүретін. Л ибералш ы л пар­ тия неке күні өткен, оны қай та құру керек дейтін болса, іііы іш нда, сем ья өмірі Степан А ркадьичтің де көңлін

жарытпай өэ бітіміне мулде ж араспайты н өтірікш ілдікке. мекерлікке душ ар еткен. Л и б ералш ы л п ар ти я дін деген елдің надан ж ағы н ауы зды қтайты н нәрсе деп, дуры см рақ айтқанда, соған жорыйтын болса, ш ынында, Степан А ркадьич те, тіпті қы п-кы сқа дуганын, өэінде-ақ, ая- »ы аурып, ш ы дай алм ай, өм ір сү р у деген осы дүн иен ің өэінде көңілді болса игі еді деп ж үргенде, о д үние жаи- ындағы куллі осы көпірме, цорқьіны ш ты сездердін, не керегі бар екен деп, түсінбей әуре б олаты н . Соны мен бірге, Степан А ркад ьи ч қ ы эы қ қ ал ж ы ц ға үй ір адам болған соц, ақы р түқы мды м ақтан ететін болсақ, Рю ри кп ен ты н бал ы қ та, түпкі атам ы з — маймылдан безбелік деп, кен-кеиде жай адамдардын, басын қатмруды да ж ақсы көретін. Сөй- тіп, лнбералш ы л б ағы т С тепан А ркад ьи чтін, үйренш ікті салты на айн алы п , там а қта н сон, т а р т а т ы н ш ы лы м ы нд ай б а ­ сын айналды раты н баяу әсеріне б ола, газетш де ж ақсы керіп кеткен. Ж етекші м ақалаларды оқы п ш ықты ол, онда: радикализм консервативш іл элементтерді түгел ж ү- тыи қоятындай көріп, револю цияш ы л саяси қүпыя қ оз- ғалысты басуға үкімет ш ара қолдан уға м індетті-мы с деп сүңк,ылдау біздін, зам ап ы м ы зда м ү л де бос сүңқы л, қ ан та «біздің ойы мы зш а, қатер там ы ры ой ж ота айтқан, револю ­ цияшыл саяси құпыя қозғалыста тұрған жоқ, прогресті бө- геіггін, ты рысқак, салы тта ж аты р » д еп , тағы -тағы сондай-- ларды айты пты . Ф и н ап с ж өиіндегі екінш і м ақаланы д а оқып ш ықты , оида Бейтам мен М и л л е ауы зға алы и ы п , мипистрлікті де ш анш а кетіпті. С тепан А ркадьич өзіне тән шалымды байы пш ы лдығы арқы лы ш анш у атаулы ны н,: кіммен кімге қ ар ан , не жөнінде ж ұ м сал ы п оты рған м эн - жаиык түсіне қояты и да. соны и өзі көңлін, қаш ан да б ір , едәуір көнш ітіп тастайты н. М атр ен а Ф елим он овнан ы ң, кең еп мен үіиндегі әбігер ж ай есіне түсіп , ол л ә з э э т і де бү гін су сепкендеи сап болды. Л ақ ап қ а қ ар аған д а, Б ейст граф, оисоаденге қарай өтіпті, ендігәрі а қ ш аш болм ай ды , ж еңіл күиме сатылады деген хабарлар мен ж ас бике ж асаған үсы- нысты да оқып ш ықты; бірақ осы хабарлар бүры нғы дак жаи отырып, сы лты ң ететін ж ан л әззәт ін берген ж оқ. к а л а ш Г І Т а ' еК' НШ' ШМНаяқ \" « Ф ес ін іш іп . м ай ж а қ қ а н л . « “ Қ' т ,р ' г“ ді ««• * елстк есі„« ,гі М к ү л ім сіо ел і • • тастап’ ке^ көкірегін кере, м асайрай күлімДсііркетдеіи, ккуүллііммгсііпрпеггдеін. д е, ж а__н_ы н а б інр д е нче е т е. жжааиГлІмьвл і сің,гендіктен к ү -

Б ір ақ осы ш ат күлкісі есіне бәрін қал т түсіріп жіберген- діктен, ойланы п та кетті өзі. Есік сы рты нан екі б аланы ң даусы естілді (С тепан А ркадьи ч кіш і ұлы Гриш а мен үлкен қы зы Т ан я н ы ң дау- ыстарын таны й кетті). Е кеуі бірдеңені тарты п келе жатып, құлатьіп алғандай болды. — Ж олауш ы ны төбесіне оты рғы зба деп айтты м ғой мен,— деді қ ы зы , ш ақ қ ы л дап , агы лш ы нш а сөйлеп,— ал, жыйнап көр ендіі «Ы ры ң-ж ы ры ң ы ш ы қты -ау, түге,— деді С тепан А р ­ кадьич о й ланы п,— балаларды н, бетімен жүргені анау». ■Сөйтті д е, есік алд ы н а келіп, екеуіне ды бы с берді. Б ал а л ар поезд етіп ж үрген қобды йлары н қоя сала, әкесіне келді. С ү й ік т і қ ы э ы ж а сқ а н б а й ж ү г ір е кір ген к ү й і, экесін к,ұ- ш ақтай алы п, бакенбарды сынан аңқы ған таны м ал әтір исіне еж елгі әдетінше, қуана күліп, мойнына асы ла кеп кетті. Әкесінің, еңкейгенде қ ы эа р а нұрланған м ейрім ді бе- тінен қ ы зы ақы ры н сүйіп алы п , қолы н босата бере, қайта жөнеленін деп еді, әкесі жібермеді. — М ам аң не істеп ж аты р ? — деді әкесі. қы зы ны н, бы л- пы лдаған, жұп-ж ұм ыр мойнынан сыйпай тұры п.— Сәле- •метсін, б е ,— д ед і, ам а н д а сқ а н б а л а с ы н а к ү л ім сір ей қ ар а п . Ү л баласы н өзі қатты сүймейтінін сеэіп, қаш ан да бай- -салды болуды көздейтін, баласы да соны сезіп, әкесінің •салқын күлкісіне жы лы үш ыраған жоқ. — М ам ам ба, мамам, тұрған,— деді қы зы . Степан А ркадьи ч күрсініп қойды . «Демек, түні бойы тағьі да үйқтам аған екен ғой»,— деп ойлады. — Н емене, көңілді ме, өзі? Қ ы зы әке-шешесінің ж ан ж алдасы п қалғаны н ж ақсы білетін, ш еш есінің көңілді болар ж айы қалмай, әкесі соны білуі ксрек болса да, осы лай сүйкей сұрап, мекерсіп оты р- ғаны н да біліп түр. Қ ы зы соған бола қы зары п та кетті. С оны аңғарып, әкесі қоса қы зарды . — Білмеймін,— деді қы зы .— Ө зі маған оқы май-ақ, Гуль м исске ілесіп, әжеңдікіне б ар ы п сайрандап кел деген. — Ендеш е, бара ғой, Танчурочкам! Айтпақшы, тоқтай қалш ы,— деді, қы зы н өйте-бүйте тоқтаты п, былпылдаған қолын сыйпай түрып. Кеше пеш қуысына қойған б ір қалбы р конфетті алып, ҚЫЗЫ ж а қ с ы к в р ет ін ш о ко л ад , ж у м с а қ к он ф еттер әперді. — Гриш аға м а ? — деді қы зы , шоколад конфетті кор- 13

_ я, я ,— д е д і де, қ ы з ы н ы қ и ы ғь ін а н т а ғы д а сы йпащ ш аш ы н ы ң т ұ қ ы л ы м ен м о й н ы н ан с ү й д і д е, к.оя б ерді. — К ү й м е ң іэ ә з ір ,— д ед і М а т в е й — А и т п а қ ш ь і, Оір арызшы әйел келіп тұр,— деп қосы п қойды. — Көптен тұр ма? — деді С тепан Аркадьич. — Ж арты сағаттай болды. ^ц — Дереу баяндап түр деп талай айтты м ғой саған! — Т ы м құ р са, коф еқізді іш к ізу ім із керек қой ,— деді' М атвей, дөкірлеу-достык, әлпетпен, оны сы на ашулануға д» болмайтын еді. — Ж ә, тезірек ш ақы р,— деді О блонский, қынжыла> шытынып. А ры зш ы , ш табс-кап и тан К а л и н и н дейтін әйел, ораны- жок, бір оспадар нәрсені сүрай к ел іп ті; б ір ақ Степан А р ­ кадьич, қаш анғы әдетінш е, ойелді оты р ғы зы п, сөзін бөл- мей, збден ты қдап а лд м да, кімге, к,алай бару жайын ж ет- кізе айтып, арбы йған, ірі, әсем, ай қ ы н жазуы н көсілте сілтеп, б о л ы с ат ы н а д а м ғ а б е р іц іэ д е п , әйелдін, қ о л ы н а тіпті- жап-жатык, хат та ж азы п берді. С теп ан А ркадьич, ш табс- капнтапды ж өиелткен соң, қалп ағы н ал д ы да, бірдеңе ұмыт- қан жоқ па ексм деп, ойланы п тұ р а қалды. Ү мытсам дсген әйеліиен ө зге еш теңе де үм ы тк,ан жок, екен. «Ә, сол бар екен ғой!» — дсп тұқы раған д а, әдемі жүзі ж а б ы р қ а п т а к,о я б ер д і. « Б а р с а м 6 а екен, б ар м ас ам ба екен?» — деді іш інен. С о д ан, іш тегі ү н і взіне: барм ағаны ң ж еи , мұпда алд а у д а н ө зге е ш тец ен іц де орайы жок,, екеу- іңніц^ қары м -қатн асы ң д ы ж а м а п -ж ас ц а у д ы ң жайы келмей- ді, өиткені оны т ағы д а елбірей сүйетін д ей әдемі етіп, яки сеш, сүиер діңкесі жок, қар т етуге болмайды . А лдау мен жалғаннан өзге ештеңе де өнбейді е ң д і дегенді айтып тұр; алдау мен ж алғаи болса, С тепан А р каД ьичтін бітіміне ж а- роасп аийты н пол. <Дегенмен де, ерте бір кезде төгіле біт- етіп, желкесіне қай- іп ж ү д еп к ет іп т і, с о л

жүдеуліктен алары ң қы тар тқ ан үлкен көзі қы мсьіна қарап,. бөлмедегі аш ы қ ш ифанъер алды нда ш аш ылы п ж атқан бүйымдар арасы нда әлденелерді саралап тұр екен. Күйеуі- нін, к е л е ж а т қ а н д ы б ы с ы н е с т іг е н соң,, е сік к е қ а р а ғ а н к ү й і, ж үзіне бір ты ж ьіры нған, суык, әлп ет бергенсіп, кідіріп ту ­ ра қалды . Күйеуінен де, соны мен қ азір кездесудеи де қ о р - қы н тұрған ы к сезейін деді өзі. Ш еш есінікіне алы п кететіи б а л а л ар ы м ен ө з б ұ й ы м д ар ы н с ай л ап а лай ы н д еп , о сы үш- күннен бері он мэртебе оқталған шаруасына қазір ғана кіріскенм еи,— д әт і оған тағы д а б ар м ад ы ; бірак, қазірдін,. өзінде де, б ұры н талай айтқан әдетіне басып, бұ күйінде қала алм айды ол, бір ш арасы н істеп, сазайы н тартқьізы п,. маск,ара е туім к ер е к он ы , ж а н ы м а сал ған ж арасы ны н, өш ін аздап болса да, алуы м керек одан дей берді іш інеіі. К ете- кін дегснді әлі де айтқанмен, кетер жайы ж оғы н да сезе ж ү р д і; к ете алм аған да, со ны ң ө з ін күйеуім деуін к,оя алм аса, ж ақсы көруін ж эне қоя алған ж оқ. О н ы ң үстіне, осында, ө з үйінде о ты р ы п , бес б ал асы н бағуға әрец төтеп жүрсе,. соның бәрін сонда алы п б арғаида, ж айлары бұдан да ж а- ман б олаты н ы н қоса сезді. Т іп т і, осы үш күннін, өзінде-ақ. ж ансы з сорпа бергендіктен кіш і ұлы ауры п қалса, өзгелері- кеше тіпті ж өнді там ақ та іш е алм ай қалды . К етер жайы жоғы н ө зі де сезді; бірақ, сонда да болса, өзіи өзі алдап, бүйымдары н сайлай жүре, кетемін деп құбылуы н қоймады. К үйеуін көрген соң, бірдеңе іздеген боп, қолы н ш и­ ф аньер тартп асы н а сұққан куйі, күйеуіне тек, қасы на әбден таяп келгснде ғана барып қарады . Б ірақ қайыспас, суык, әлпет берем деген ж үзі, мүңая, құлазы й қарады. — Д оллиҒ— деді күйеуі, ж урексін е ш ы ққан бәсең да- уыспен. М о й н ы н іш іне ты ға қ ү н ы сы п , м ұқаған, аяи ы ш пішін көрсетем дегенмен, өзін ен ж асаң , жарк,ын л еб із есіп түр екен. Ж асаң , ж ар қы н лебіэ есіп тұ р ған кескінін әйелі л ъ т ш олып ш ы қты . «Ә, көцлі хош, бақьіттьі екен ғой бұл! — деді ойланы п.— М ен ш е?.. М аған мұның, осы ж урт біткен үнаты п, мак,тап жүретін м ейрім ділігі де ж иіркеніш ті; сол м сйрім ділігінің езінен түрш ігем »,— деп ойлады әйелі. Е рнз қы м ты ры ла, ш амкес, боп-боз ж үзін ің оң ж ақтағьі көк ет- тері ж ы бы р қағы п кетті. — Н е керек взіңізге? — деді, ы зы лдап , кеудеден ш ы қ - Қан бір бөтен дауыспен. — Д о лли ! — деді куйеуі тағы да, даусы дірілдей ш ы - ғып.— А н н а келеді екен бүгін.

— К е л се қ ай те й ін ? Қ а б ы л д а р ж а й ы м ж о қ оныг! — де- д і эйелі ш аққылдап. — Дегенмен де, Д олли... — А у л ақ ж үріқіз, аулақ,— деді әйелі, күиеуінін, бетіне де қарамай бажы лдай сөйлен, ол баж ы лы бір жері аурып кеткен адамныи, бажылындай боп ш ықты. Степан А ркадъи ч әйелін ойлаған кезде тыныш ойлап, М атвейдің сөзім ен а йтқанда, бәр і де Орнына келеді деген дәмемен ты нш ығып, газетін дс ты ныш оқып, кофесін де тыныш оты ры п іш іп еді; бірақ эйелінін, қыйнала қаж ы ған, қасіретті жүзін көріп, тағдырға көне, налыған әлгі даусын естігеиде, ты ны сы тары лы п, алқы м ына элденелер ты ғылы п, көз жасы мөлдіреп қоя берді. — Т әң рім -ай , не істеп едім! Д олл и -ау ! К,ұдай ақы !.. Әшейін...— дей беріп, арғысьін айта алм ай, өксігі өңменіне тіреліп түры п қалды. Әйелі ш ифаньерді таре ж ауып, бетіне ж алт қарады. — Д олли-ау, не дейін мен? Ж алғьіз-ақ: кеш ір, кеші- рім ет... Е сіқе түсірсеқ, тоғы з ж ы лғы өм іріміз минуттік бір... жууға таты м ас па еді деймін... Әйелі төмен қараған күйі ты ңдай отырып, көңлімді айықтырар бірдеце айтса игі еді деп, жалына күткендей болды. — М инуттік көрсеқызарлықты...— деп, күйеуі арғы- сын айта берейін деп еді, б ір ак осы сөз ауызға алынуы-ак, иүң екен, әйелі, бір жері ауы ры п кеткендей, ернін тағы да қ ы м ты й к,ойып, о ң бетінін, көк еті т ағы д а ж ы б ы р қ а- — А улақ, аулак жүріқіз, бұл жерден! — деп бүрынғы- дэн бетер ш аңқы лдады ,— көрсеқы зарльіғы ңы зды да, арам - аалһіғынызды да антпаңы з маған! Жннелейін дей бере, теқселіп к етіп, оры нды к, а р қ а л ы ғы н демеу етіп үстай алд ы . Күйеуінін, беті де ж алпайы гі, е р ні бүртыя, квзі жасқа толып кетті. — Д олли-ау! — деді, солк.ылдай ж ы лап.— К ұдай үшін, балаларды ойласацш ы, оларды ң не жаэығы бар. А йып менде, мені ж а зғ ы р , айы бы ңды ж у деп маған б ұ й ы р . К,о- 'ы м нан келгенге түгел әзірм ін! А й ы п т ы — мен, айы б ы м д ы айтып ж еткізер с ө з жок,! Бірак,, кеш іргейсін, Д о лл и ! г)йелі отм р а к етті. К,ы инала, а л қ ы н а алға н демін есті- ғенде, күйеуі де қ атты аяп кетті е зін . Д о л л и свйлейін деп ■‘'■ш*\" дүриін о қт ал с а д а, дәрм ені ж етк ен жок,. К ү й е у і к ү тті де түрды.

— Б ал ал ард ы ескергенде сен, соларды құр ермек етке- лі ескеріп тұрсы ң да, мен болсам, солардыц енді қүры ға- нын біліп ескеріп оты рмы н,— деді Д олли, осы үш күн іш інде өзін е ө зі бір м әртебе дё айтпаған сөздерінін, бірін айтқандай боп. Әйелі «сен» деген сөзді ауы зға алғанда, күйеуі де жүйе- сі босай ж алт қарап, қолы н алғалы қозғала бергенмен, әйелінін, а з а бо й ы қ а з а тү р а, қы й ы стап кетті. — Б ал а л ар есімнен кетпейді де, сонды қтан сол бала­ ларды сақтау үш ін дүниеде бар нәрсені түгел істер едім де деймін; нем ен сақтары м ды өзім де білмеймін бірак,: әкесі- нен алы п к етер ім д і де, әлд е сол сал д уар әкеге,— рас айтам , сол с ал д у ар әкеге — тастап кетерім ді де білмеймін... К әне, айты қы зш ы , соны ң... болары болған соц, бірге тұруы м ы з мүмкін бе б ізд ің ? М үм кін б е сол? А йты ңы зш ы , кэне, мүм- . кін бе сол ? — деді, даусы н көтере, қай талай айты п .— Ө з 4 күйеуім, ө з балалары м н ы ң әкесі, сол балалары ны ң тәрбие- 5 шісімен аш ы н а боп, көңіл қо сқ ан соң... і — О йпы р-ау, не істермін? Н е лаж етер м ін ?— деді ^ күйеуі, даусы ж ы лам сы рай ш ы ғы п, не айты п тұрғаны н өзі де білмей, басы барған сайы н түқьіры п. — С із деген маған ж ексұрын, сүмырай адамсыз! — деді әйелі ш аң қы лдап, өрш елене долданы п.— К ө э ж асы ң ы з — ж ас емес, суі М ені еш уақы тта д а сүйген емессіз сіз; ж үрек те, мейрім д е ж о қ сіэде! М аған бір зәндемі, жексұрьш , ж ат 1 адамсы з, рас айтам, ж ат адам сы э мүлде! — деді, өз басы на с ұ м д ы қ к ө р ін е т ін с о л жат д ег е н с ө з д і ж а н ы а у ы р а , н а л ы й айтып. Күйеуі әйеліне қарауы н қарағанмен, жүзіндегі аш у әл- петі ш ош ытып та, таңы рқатьіп та жіберді. Ж аны аш ы ға- нына эйелі неге ш амданганын түсіне алмай да қалды өзі. Б ірақ әйелі онын, сыйқынан махаббат көрмей, опы қ жеген элпет көріп о ты р . «К,ой, мені бұ л ж ек көріп кеткен екен. Кеш ірім етпейді бұл»,— деп ой л ад ы күйеуі. — Сұмдык, қой бүлі С ұм ды қІ — дей берді. О сы кезде екінші бөлмеде баланын, ш ар еткен даусы ш ықты, құлап түскен болу керек; Д арья А лександровна да құ л ақ тігіп, ж ү зі қапелімдс ж ы лы н ы п сала берді. Ө зі қай д а екенін, не істейтінін білмей қалған болуы керек, бірнеш е секундтай ойланы п бары п, лы п түрегелді де, есікке қар ай тұ р а жөнелді. «Баламды ж ақсы көреді екен ғой өзі,— деді күйеуі ой­ ланып, бала ш ары лы ш ы ққанда әйелінің ж ү зі өзгеріп кет- 2—Анна Каренина. >7

кенін ақғары п,— баламды; ендеше, өэім ді қалай л е к көр- мекші бұл?» ....................... __ Д о лл и , т а г ы б ір с ө зім б ар е д і,— деді, энеліне ілесе жүріп. — Ілесксніңізді қоймасақы з, ж үртты да, Оалалардм ^ ! Меи шақырам мен! Ж үзқара адам екеиіцізді Оәрі ацызбен осында өзім бүгін кетсмін де, <із болсаңы з, түра бересіз! Әйелі соны айтты да, есікті тар е ж ауы п, ш ы гнп кстті. Степан А ркадьич күрсінія қойып, бетін сүртті де, бөлме- ден маң-мац басып кете берді. «М атвей ғой: орнына келеді дейді, қалай келмекш і? Т іпті ж уы қтай ты и түрі көрінбейді. О йпыр-ай, нстксн сүмдык, десеңшіі А й қай лап м асқара етті- ау, өзі,— деді ішінен, әйелінің айқайы мен ж үзқара, ашы- н ац деген с вэде рін е<іне түсіріп .— Қ ы з д а р д а естіп қ ал д ы гой деймін, бәлкім! М асқара сұм ды к қой , сұмды қ». Степан А ркадьич бірнеш е секундтай ж а л гы з тұры п, көзін. сүрте, кеудссін күрсіне көтерді де, бөлмедеи ш ығы п кетті. Күп жүма күн еді, сагатш ы неміс асүйде сағат бүрап отыр екен. Степан А ркадьич осы үқы пты қасқабас сагат­ шы жайында, неміс деген «сагатты бұрау үш ін, өм ір бойы өзі де бүраулы түрады » дсйтін қал ж ы ц ы есіне түсіп, жы- мың етіп күліп қойды . Степан А ркад ьи ч тәуір қалж ы ц ды жақсы көретін. «Орнына келсе, келетін де болар-ау, бәл- кім! Орнына келеді деудіқ ө зі ж ақ сы с ө з екен бір,— деді ойланып.— А й та білу керек қой оны ». — М атвей! — деді дабыстап,— М арьян ы қасы ңа ал да, А нна А ркадьевнам диван бөлмесіне, солай әзірлей бер өэіц,— деді, М атвей келген соц. — Қ ұп болады. Степан А р қ ад ьи ч ішігін киіп, есік алд ы к а ш ы қты . — 1амақты үйде ішпейсіз бе? — деді М атвей аттан - дыра шыгып. — Ын,ғайы білер. Шығынын,а мынаны з а и т п а қш ы ,— деді, а к ^ а л ы ғ ы н а н с . . -----іс ,ә.п..е,,р.,і.п—.—„ Ж, с еіет е мм< е? К1, й ~ ^ СІН' ЖеТПеС.Ін.’ місе « У к е Р е к ҚОЙ,— д ед і М а т ве й , ' р , \" ‘гш “ Р І я г а ш . есік а л д ь ш а ш егіне берін. 6ол„ \" \" 5 \" А лександровна да бал,сы н жұбаты п б о л ,;г -ч - «с»

н о в н а е к е у і: с е р у е н г е ш ы ғ а т ы н б а л а л а р ғ а Нё к и г із е м іа ? С ү т береміз бе? Ө зг е аспазш ы а лд ы р ам ы з ба, әлде? деген тә- різді, Д а р ь я А лександровнаны н, б ір ө зі ғана ж ауап бере алаты н, бірнеш е ты ғы з-таян, сү р ау л ар д ы беріп тастаған болатын. — Ә й, мені қойы цдарш ы сол! — деді де, бөлмесіне кел- ген сон,, э л г ід е к ү й е у ім е н с ө й л е с к е н д е о т ы р ғ а н о р п ы н а қ а й - та оты ры п, сау сақтар ы арбы йы п, ж ү зігі сылқы лдаған етсіз қолын түйген күйі, ж аңағы әцгім ені есіне түгел түсіре бас- тады . «Ж үруін ж үріп кетті ғой! Анаумен арасы не боп ты нды екен десеқш і? — деді ойланы п.— Ш ын-ак, көріп ж үр ме ексн ө зі соны ? С ол ж ағы и сүрамағаны м не өзінен? К.ой, қ о й , т а б ы с а р ж ай ы м ж о қ . Б ір үйде тұ р ған кү н н ің өзінде де ж а т адам бы з енді. Ж а т болғаны м ы з — болған солі — деді, өзініц зәресін үш ы раты н сол сүм ды қ сөзді ерекше м ән бере, тағы д а қ ай ы р а айты п.— Ө зін қан дай ж ацсы кө р іп , қан д ай сүю ш і едім десең ш і, тәң р ім !.. К,андай сүюші едім! К ,азірдің өзінде де сүймей оты р ма екем оны ? Бұры нғы м нан да ар ты қ сүйіп оты рғам ж оқ па? Е ң сұмдык, жері, әлгі...» дей бере, есіктен М а тр ен а Ф и ли м он овн а қ ы д т еткендіктен, ойы н бітіре алм ай да қ алды . — Б ау р ы қ ы зға кісі ж іб ер тсеқ із деймін,— деді М атрен а Ф и лим оновна,— там ақты сол әэірлетсін түгел; әйтпесе, ке­ ше, с ағат а л т ы ғ а дейін а с іш пеген кү й і б ал ал ар аш о ты р — Ж арайды , қазір ш ығып, айтайын. А йтпақш ы , жаңа сүтке кісі ж іберіліп пе еді? Сөйтіп, Д а р ь я А лександровна да күнделікті тірш ілікке а р а л а с ы п , қ а с ір е т ін д е с о л т ір ш іл ік к е у а қ ы т ш а т о ғ ы т ы п жі- берді. Степан А ркадьи ч ж ақсы зеректігі арқасы нда мектепте де ж ақсы оқы ған болаты н, бірак, ерінш ек, ш олж ы ң бол- ғандык,тан, соңғы кластары нан ш ы ғы п та кеткен; алай да, жасы ж ас, чині ш ағын, ы лғы й ш алдуар жүргенімен, М ос­ ква мекемелерінің біріндс бастык, болы п, ж алақы сы да ж ақсы, қурм еті д е тәуір оры нда оты рған. Бұл оры нды А н на қары н дасы н ы ң куйеуі, А л ек сей А л ексан д р о ви ч К арен и н арқы лы алған, ол болса, министерлікте бір өте м аңы зды орында болаты н да, әлгі мекеме соған қарай ты н ; бірак, К а ­ ренин ол оры нға қайы нағасы н тағайы ндам аған күнде де, Стива О блонский ж үздеген адам д ар арқы лы , аға-іні, апа- * 19

Царындас, ағайы н-туған, жеңгелері а р қы л ы сол орынДЫ, яки, алты мын, сом ж алақы сы б ар, сопдай өзге бір оры нды алмай қоймаган да болар еді, өйтксні эйелінің дәулеті жет- кілікті болғанмен, ө з ш аруасы ш айқалы п кеткендіктен. езі- не сондай ж ал ақ ы керек еді. Степан А ркадьичке М осква мен П етербургтің қак, ж ар- тысы тамыр-таныс адамдар болаты н. Ө зі де сол осы дүниенің үйелмен м ы қты адам дары ар асы н д а туған. М ем- лекет адамдарыны ң, қарттарды ц үш тен бірі экесінің там ы р- танысы болаты н да, мүны жөргсгінен білетін; екінш і бір бөлегі өзімен «сен» деп сөйлссетін адам д ар болса, үш інш і бір бөлегі ж ақсы таны стары болаты н. Д ем ек, ж ер игілігін қызмет, аренда, консессия тағы , тагы соидай реттермен үлестіретіндер, түгел көңіл ж етер ж ан дары болған соң, өз адамын құр алақан қалдыра алмайтьш олар; сонымен, О блонскийге орайлы оры н ала қояйы н деп өңмеңдеудін, де онша керегі ж о қ еді; өзі тек тарты н баса, тар л ы қ етпесе, жанжалдасып, өкпелеспссе-ақ, реті келіп ж аты р еді, өз б а ­ сы мейрімді адам болған соң, ол м інезді де өм ірі істем ей- тін. Ө з басы срекш е ештеңе тілемегендіктен дс, әлгіндей керекті ж алақы сы бар орынды ала алмайсы н деу өзіне күл- кі боп көрінгендей еді; өзі тек құрбы лары м н ы ң ж ал ақ ы - сындай ж алақы алсам дейтін де, ондай қы зм етті оры ндау жағына келгенде өзге еш қайсы сы пан да кем түспейтін. Степан А ркад ьи чті білетіндер өзін түгел ж ақсы көрген - де, менрімді, ж айдары құлқы , к үм ан сы з адалды ғы на б ола жақсы көрумен қатар, ж олы ққан адам дары на көрікті, ж ар - ^ы н келбетінен, нүрлы ж үзінен, қ ар а қасы мен қ ар а ш а- шынан, қы зы л шырайлы аппак, ж үзінен сырттай эсер ете- тін бір ш адман, достьіқ та есіп тұ р аты н . Ж о л ы қ қ ан ад а м ­ дары қаш ан болсы н: «Стива! О блон ский ! К,арай гө р!» дссіп, күлім деп қ у ан ы са кететін. Ө зім е н сөйлесе келе, к ей - де тш ті куанар ештеқесі жок. болы п ш ы қса да, екінш і б еретін КҮИІ ЖОЛЬ,к'к-а н д а ' т а ғ ы д а с о л к ү й і м э з б о л ы с а ж ы Р й \" 3\" А Рк аДьич М осква м екем елерінің бірін де ү ш ін ш і каоаүы нпГ™ ° \" ° ТЬ,рғанда' б ірге Қ ьізм ет істейтіндерге де, ж ұртқа д а т ү г е ^ ж а р / т ^ ™ \" ^ 3^ Д а’ ӨЗІНе ісі т Үс ке н ө з г е кадьичтің, С -еПаН А Р ’ басты қасиеті, б іо ін ш і» » .ө а і” т Үгел с ы и л ы е тк е н ж ү р т қ а д а ө т е кеш ір ім д і’ к е л г е н д й 'Г ел\" 6 ' А* б !л г е н д ік т е н - либералдығы еді, л и ^ Г Г ^ “ Г ’о ^ Г н

либералдык, емес, ж ұртты ң, дәулет, атағы демей, бәріне бір- I дей, тең қ ар а й ты н , қаны на сіқген либералды ғы еді; үш ін- шіден,— ен, б а с т ы с ы — істеп ж ү р ге н ісіне м үлде ж а й м а- щ уақ қ ар а й т ы н д ьіғы еді де, о с ы д ан келіп іс дегенге өмірі қүны қпайты н да, қателеспейтін де еді. С т е п ан А р к а д ь и ч , қ ы зм е т істей тін ж ер ін е к ел геи сон,, портф ель ү стаған ізетш іл ш вей ц ары ілесе, аядай кабинетіне барып, м ундирін ки ді де, қ ы зм ет бөлмесіне келіп кірді. К өш ірмеш ілер мен қы зм етш ілер ізет тұта, ж айраңдаса бас иіп, т ү гел тү р егел істі. С теп ан А р к а д ь и ч , қаш ан ғы әдетінш е, орн ы на қ а р а й т е з өтіп, м үш елердін, қо л ы н а лған сон, б ар ы п оты рды . Ә эіл , әқгім есін де сы йы м ды қайы ры п, қы зм етін де бастап ж іберді. Қ ы зм етті рахаттаи а оты рып істейтін ер- кіндік, қарапайы м ды льіқ, ресми ж ақтары ны н, шегін Степан А ркадьи чтей д әл білген адам болған емес. Степан А р - кадьичтің мекемесіндегі өзге ж ұ р т сы қы лды секретарш да ем ен-ж арқы н ізетпен бір қ аға зд ы ала келіп, Степан А р к а ­ дьич ендірген либералш ьіл-бейпіл әлпетпен: — П ензаны ң губерниялық, басқарм асынан мәлметті алды қ, әйтеуір. М інеки, қаласаң ы э...— дегенді айтты . — А лды ңы здар ма ақы ры ? — деді Степан А ркадьич қәғазды саусағы мен қайы ры п ж аты п.— Кәне, м ы рзалар... — десімен, м әж іліс те басталы п кетті. «О сы лар ө з председателінің осы дан ж арты сағат бүрын ж а зы қ ты б ал а д а й ж аутаң д ап тұрған ы н білсе,— деді С те­ пан А р к ад ьи ч ойлаиы п,— не болған болар еді десеқш іі» деп, б аян д ам а оқы лғанда, көзі де күлім деп қоя берді. К,ы з- мет сағат екіге дейін уздіксіэ істелетін де, сағат екіде да- мыл алы ны п, там аққа шығатын. М екеме зал ы н ы ң әйнекті үлкен есігі қ ал т аш ы лы п, біреу кеп кіргенде, сағат екі әлі д е болған жок, еді. М үш е- лер, ермек табы лғанға қуаны сы п, портреттіц асты н ала, қы рлы әйнек қалтары сы нан есік ж а қ қ а түгел ж алт қарас- ты ; бірақ есік ж аны нда тұ р ған күзетш і кірген адамды жалма-ж ан қай та ш ығарып, әйнекті есікті жауып қойды . Баяндам а оқы лып болған соң, Степан А ркадьич керіле турегеліп, зам аи ы н ы ң либералш ы л әдетіи сақтай, ш ылы м ын мәжіліс үстінде ш ы ғара, ө з кабинетіне кетті. Н и ки ти н дей- тін қ ар т қы зм еткер мен кам ер-ю нкер Гриневич дейтін екі ж олдасы ілесе ш ы қты . — Т ам ақтан соң бітірерм із деймін,— деді Степан А р - дьич. — Бітірм егенде ше! — деді Н и ки ти н . 21

— С о л Ф о м и н н ің ө зі эб д ен .з а л ы м а д а м б о л у ы к ер е к ,—- деді Гриневич, өздері қарасты рған іске қатнасқан біреуді айиты п. Степан А ркад ьи ч Гриневичтін, сөэіне ш ытынып, күні бурын кесіп айту ерсі ғой дегенді с о л а р қы л ы сездірді де, ештеңе демеді оған. — Әлгі кіргеи кім екен? — деді күэетшіге. — Бүры лғаным д а сол еді, біреу, сұрамаи кіріп келіпті, тақсыр, сізді сұрайды. М үш елер ш ығады , содан соң... де- дім мен езін е. — К,анда ж ү р өзі? — Сенекке ш ы қты ғой деймін, әйтпесе, ылғый осы ар а- дэ жүрген. А н ау болаты н, эне,— деді күзетш і, қ ай ратты , кең иықты келген, бұйра сақалды адамды нұсқап, ол бол- са, елтірі бөркін де шешпей, тас басп алдақты ң ж емтіктел- ген баск,ыштарын елпілдей тез басы п, ж оғары ш ығып келе- ді екен. Т өм ен түсіп бара ж атқан б ір аш аң ж үзд і, п ортф ель- ді чиновник кідіре қалып, ентелей басқан адамнын, аягы на жақтырмай қарады да, содан соң білесіз бе дсгендей Облонскийге көз салды. Степан А ркадьич баспалдақ басы нда түрған. Е нтелей басқан адамды таны ған соқ, мундирінің, оқалы ж ағасы - пан жайнай көрінген мейрімді ж ү зі одан бетер нүрлаиы п — Бэсе! Л евин екен ғойі— деді қасы на таянған Л евин- ді достық, әзіл күлкімен ш ола қ арап .— О сы ойнаққа мені ■здеп, қ ал а й қ о м с ы н ба й к ел д ің ө з ің ? — д е д і С т е п а н А р ­ кадьич, көңілдесінің қолын қы сқаны н місе тұтпай, сүйіп алып.— Қ аш ан келдіц? О сы қ азір келіп едім, сені көруім де өте кер ек бол- ды,— деді Л евин, ұяла сөйлесе де, ж ан -ж ағы на тары н а, қьімсмна қарап. і, О бл о н ск ий ар- қатты таңырқағандай

Да еді. О бл о н с к ий болса, ш ам п ан ш арабы н бірге іш кендер- дің, б әр ім е н д е «с ен » д еп с ө й л е с е т ін д е , о л ш а р а п т ы ж ұ р т - ты ң бәрім ен іш е беретін; со н д ы қ тан , қарауы пдағы адам д ар көзінш е үялигақ «сендері» к езд есе қалган күнде, өзін е біт- кен тар ты м д ы л ы ғы арқы льі қ ар ау ы нд ағы адам д ар ға сол үғьімның ы ң ғай сы з эсерін де азайты п жібере білетін, кө- ңілдесінін, кө б ін қ ал ж ы қ д ап солай атап кеткен ө зі. Л е в и н сол ұялшак, «сен» нен аулак, болғанмен, Облонский қара- уы ндағы адам д ар алды нда ж ақы ндм гы м дм білдірмейін деп, к аб и и етке экетуге сол үш ін асы қты ғой деген ойы н, өз тарты м ды лы ғы арқы лы О блонский де сезе қойды. Л евин ө зі О блонскиймен құрбы адам болатын да, «сен» деген сө зд і ш ампан ш арабы нан өзге жөнінде де айты сы п жүретін. Л еви н оны ң ж ас ш ағы ндағы әрі ж олдасы , әрі до- сы б олаты н . Е кеуі мінез, тал ғау л ар ы түрлі-түрлі бола тұрса да, ж ас ш ағында табы сқан дос адамдар болған соң, бірін б ір і ж а қ с ы көретін. Б ір а қ , с о лай б ола тұ р а, екеуінін, қай-қайсы сы болсы н, тірш ілік кәсібін ің турлі саласы на тү- сіп кеткен а д а м д а р ар асы н д а әм ісе бола беретін әдетпен, бір-бірінің, к әсіб ін салм ақтап , қ о стап оты рғанм ен, іш тері- пен ж ек көріп те ж үретін. Ә рқай сы сы и а ө з өмірі н ағы з өмір көрінетін де, көңілдссінің өмірі — қ ү р елес көрінетін. О б ­ лонский Л евин ді көргенде сы лты ң етіп, аздап күліп те жіберді. С тепан А ркадьич соны ң М оскваға дерсвнядан келгепін тал ай р ет көріп, д еревн яда бірдеңелер істеп ж үр- генін білсе де, соны ң дәл немене екснін еш уақы тта ж өндеп түсінген де, к өң іл де бөлген емсс. Л евин өзі М оскваға кел- се-ақ, ы лғьій бір алақы за, асы ғы п, азд ап қы сы лы п, сол қы сы лудан ш ам кес тарты п, дүииеге бір, квбінесе м үлде ж аңа, тосы н көзк,араспен қ ар ай келетін. Степан А р к ад ьи ч сонысына күліп, сонысын ж ақсм көретін. Сол сы қы лды Л евин де көңілдесінің қ ал ал ы қ тірш ілік түрі мен қы зм етін іш тей ж ек көріп , болы м сы з б ір д ең е сан ап , кулкі етіп ж үре- тін. Б ір а қ екеуінін, ай ы рм аш ы лы ғы : О блон ский ж ұ р т істей- тін ж үм ы сты істегеніие м ардам сы й, зіл сіз күлетін де, Л е ­ вин болса, м ардам сы р түгі болм ай, кейде тіпті аш ум ен күлетін. — Ө зің д і күткенім ізге көп б олы п еді,— дед і С теп ан А ркадьич, Л евин н іц қолын кабинетке кіре қоя беріп, сол арқы лы қауіп-қатер осы арада бітті дегенді көрсеткісі кел- гендей.— К ө р ген ім е өте қ уан ы н кеттім ,— деді созін ж ал ғап . — Ж ә, қалай сы ң ? Х ал ің не? Қ аш аи келдің? Л евин О блонскийдің қасы ндағы екі ж олдасы ны ң бей-

таныс жүздеріне, әсіресе, сәнқой Гри н еви чтің сонш а аппақ, салалы саусақты, ты рнақтарьі имие сарғайы п, сонша сои- дия өскен қолына, жеңінде ж ы лты раған соғұрлы ірі қап- сырмаларына қараған күйі, үндемеді, б ар л м қ назары осы қолға ауып кетіп, ойына ерік те бермеген сықылдьі. О блон­ ский соны аңғара қойып, ж ы ны ң етіп күліп жіберді. — Ә, айтиақш ы, сіздерді таны стыры п қояйыпш ы,— де- д і ол.— М е н ің ж о л д а с т а р ы м : Ф и л и п п И в а н ы ч Н и ки т и н , М ихаил Станиславин Гриневич,— деді де, Левинге қарап:— Земство1 қайраткері, земствоны ң ж аң а адамы, бір қолы- мен бес пүт көтеретін ойы нш ы , әрі м ал өсіруш і, аңш ы, ме- кің досым — Константин Д митрии Л евин , Сергей И ваныч Кознышевтің бауры ,— деп таны сты рды . — Ө те жақсы,— деді қарт. — Дес бергенде, Сергей И ван ы ч ағац ы эды білуші едім, — дсді Гриневич, ты рнағы сойдыйған, н әзік қолын ұсына Левин қабағын шыта, қолын самарқау қыса салды да, Облонскийге бүрылды. О л өзі күллі Россияға белгілі, ем- шектес ж азуш ы ағасын қатты сыйлаганмен, өзін Констан­ тин Левин деп білмей, әйгілі К озны ш евтін, бауры деп қара- ғандарына шыдай алған жоқ. — Ж оқ, зем ство қайраткері емеспін мен енді. Ж ұрт біткснмен ж ам ан дасы п , ж ы й н ал ы ск ,а б а р у д ы д а қ о й ы п к ет- кеміи,— деді О блонскийге қарап. , . Т сз кеткен екенсін! — деді О блонский күлімсіреп.— гіе ге өи ттің ? М эп ісі не?- Ү зақ оңгіме ғой ол. Б ірде болмаса, бірде айты п берермш ,— десе д е, Л е в и н іл е -ш ал а а й т а б а с т а д ы .__Я қысқаша антқанда, земствода қайраткерлік дсген жок, болмайды і көзім жеткен > і менің,— деді, біреу өзін қазір гана жәбірлеген кісідей,— бірінш і ж ағы н ан парламенттегілер ермек тауып, соны ойы нш ы қ қы п ж үосе сол оиыншықпен алдана^ қояты н мен бір не сәби, не к ар т У£“еэдДГ'Кк„ с°оІіееГгііДе К Т» шШш- <аДқеИш абеүрпІПт е• утдұітңы қғьұшр а л*.ыа б о п жо таығ ьрш аонл,. И , Г ° РЛЬ'? ' СОТ дегенд ер казір земство ™ . 8 Парти

— А һ а! С ен ө зің , бай қ ау ы м ш а, консервативш іл, жан,а сатыға қай та ш ы ққан екенсін ғой,— деді Степан А ркадьи ч. — Ж арайды , оны кейін сөйлесейік. — К ейін болса, болсын. Бірак, сені көруім керек боп еді, — д е д і Л е в и н , Г р и н е в и ч т іц қ о л ы н а т ү р ш іг е қ а р а п . Степан А ркадьи ч болар-болм ас ж ы м ы ң ете түсті. — Сен ө зің , европалык, көй лекті ендігәрі еш уақы тта кимеймін деуш і едін, ғой? — деді С теп ан А р к ад ьи ч, Л ев и н - пін, ж а ң а к ө й л е г ін ш о л а қ а р а п , ө з ін ф р а н ц у з т ігін ш і т ік к е н тәрізді екен.— С о л ай де! Ж аң а саты ң ды көріп оты рмы н. Л е в и н қ а п е л ім д е қ ы з а р ы п с а л а б е р д і, б ір а қ б ұ л к,ы- заруы , үлкепдердін, өздері сезс қоймайты н, сәл қы зар ы сы емес, ұялш ақты ғы н ан күлкі көрінгенін сезіп, содан ұялам деп о ты ры п , одан бетер қ ы зар ы п , ж ы ларм анға келетін балаларды н, қы зары сы еді. Е рге біткен осы бір ақы лды дн дарды ц осы ндай бала қалп ы н а түскенін көру — бы лайш а сөкет болғандьіқтан, О блонский қайты п қараған жок, оған. — К,айда кездесер екенбіз ө зі? Сенімен сөйлесу өте-мө- те керек боп оты р маған,— дед і Л евин . О блонский ойланып қалғандай болды: — Бы лай болсын: ертеңгі там аққа Ғуринге барып, соида сөйлесейік. С ағат үш ке дейін боспын. — Ж оқ,— деді Левин, ойланы п,— әлі де бір жерлерге баруы м керск меиіц. — Ж ар а й д ы , онда түскі там ақтьі б ірге ішейік. — Т ү ск і там а қ дейсіц б е? А й тп ақ ш ы , менің де ала-бө- тен айта қо я ты н ештеңем ж оқ өзі, тек екі сөз айты п, ж айын сұрасам , өзгесін кейін-ақ кеңесер едік деймін. — Е н деш е екі сөзіңді айт та, әңгімені там ақ үстіне қалдыр. — Е к і сөзім м ы нау еді,— деді Л ев и н ,— дегенмен, ерек- ш е еш тецесі д е ж о қ өзінің,. Ү ялш ақтығымды қояйынщ ы деп қатуланғандықтан, жү- зі қапеліме зіл ді көрініп те кетті. — Щ ербацкийлер не істеп ж аты р ? Бүры нғы қалп ы м а? Степан А ркадьи ч К ити балды зы на Л евиннің көптен ғаш ь/қ боп ж ургенін білгендіктен, болар-болмас ж ы м ы ң етті де, көзі ж айиап сала берді. — Сен екі сө з айтам дейсің, екі сөзбен мен ж ауап бере алмаймы н ғой деп оты рмы н, неге десең... сәл ғаф у ет... Ізет ете, бейпіл басып кірген секретарь!, б асты қ алды н- да іс ж ай ы н а қаны к,ты ғы н б іл д ір е келетін секретарь б іт- кенге ортак, б ір сынык, мінезбен О блонскийге қағазд ар ы н

ала келді де, сұраған боп түры п, б ір қ ы йы н норселерді тү- сіндіре бастады . Степан А р к ад іп іч ш ала-ш арпы тш ңлады да, жылы ж үэбен, қолын секрстары ны ц жсңіче қойып: — Ж оқ, сол мен айтқандай істең із,— дсді қүлпқ-қағм- сын күлкісіне ж еңдіріп, сөнтті де, іс ж аііы п озі қал ан үга- тынын қы сқаш а түсіндіріп, қағаэдары іі смры п қоидм да: — Солай істеқіз, солай, З а х ар Н и ки ти ч ,— дсді. Секретарь сасып қалы п, шыга ж өнслді. Секретарьысн сөз боп ж атқанда, Л евин көңліи обдсп дсмдеп алы и, ормн- дыққа ш ы нтақтай сүйенген күйі, сы лты ң стс ты идаган назары жүзінен білінді де тұрды . — Т үсінсем бүйырм асы н, тусікссм,— деді. — Н ен і түсінбейсін? — деді О блон ский , сол ж арқы л- дай күлімсіреген күйі, ш ылымыи ш ы ғары п ж аты п. Ө зі Л е- виннен бір оғаш қы лы қтар күтіп оты рған болатып. — Н е істеп оты рғандары қа түсіпбей түрм ы н,— дсді Л евин, иығын қомдап қойып.— О сы н ы ө зіц қ ал ай ціы- ныңмен істеп оты рсы ң? — Н есі бар екен? — Н есі бары сол, істейтін еш теңе жок, екен. — С ен ол ай десен,, б із б е л ш ем ізд с н б а т ы п ж а т ы р м ы з ғои, ғас, оған д ар ы н ы қ бар сеш ң,— деп Левин қосып қойды. 5 ҒН\" ' м еи >ң б ір кем ш іл ігім б а р д еге н ің б е? <-Маи б о л у ы д а к әд ік ,— д е д і Л е в и н ,— Д сгеи м ен се- нің ұлы лы ғы ңа қ ы зы ғы п, досы м ны ц осы ндай ұлы адам Уьшаа , жТуаМп ’ СТ-еМ П ім - С л а й д а , ссн ө з ің ы енің с ү р а- О бллооннссккиийиддіінц КкРө“зіСнДеЩқ аҒт0уИл аднеаи мт,інк’е—қ да регаепн. д і қ с с ы п қ о й д ы , орРкала-сьь,пна;,л:йТ жЙа р “ ъ Жы а К ”ЙДМ' “С а б ы р еТТ’Шөзің де осығ»а“н Қалпы ң б одранм сн, « „ « « л е е й Й “ ! Р К ‘*Д“ б “ ™ “ сүрағаның ж ,8 и „а „ « « • . ® А т п .қ ш ы , алг, болмағанащ рана ,р мав бо„ \" а р “ “ ' Ч ™ “ ПТ“ - Ж а / ° \" ™ 1 - ДеДІ Л “ \" \" Шош“ » - « ш - К,Л\" “ ж \" йік Ч “ *В»ш кетіп д‘ та™ д«

келм ей т ұ р . О д а н д а б ы л а й б о л с а дейм 'ш : о л а р д ы к ө р в м ін десец, бүгін сағат төрттен беске дейін Зоо л о ги я бағы нда болуы керек өздері. К и ти коньки теппекші болаты н. Сен сонда б ар да, мен де соган соғы п, бір ж ерден түскі тамак,- ты бірге ішейік. — Ә бден ж ақсы , қош боп түр, ендеше. — Б ай қа, білем ғой сені, не ұм ыты п, не қапелім де де- ревняга кетіп қаласын, сен! — деді Степан А ркадьич, саң- қылдай күле сөйлеп. — Ж оқ. шыи айтамын. Л евин О блонскийдің ж олдастары на бас июді ұмыты п кеткенін тек есік алды н а б ар ғанд а рана ойлады д а, каби - неттен ш ы ға жөнелді. — Ө т е ж ігерлі м ы рза болуы керек,— деді Гриневич, Л е в и н іц ы ғ ы п к ет к е н соң,. — Н есін айтасы з, бақы тты адам ғой ол! — деді Сте­ пан А рк ад ьи ч, басын ш айқап қойы п.— К ар ази н уезіндегі үш м ың десе ж ері анау, б ар қ ы зы ғы алды нда, балғы н шағьі қанш а әлі! Б із сы яқты дейсіз бе ол. — Н емене, опык, жей бересіз, С тепан А рк ад ьи ч? — Ж ам ан ғой, жаман,— деді Степан А ркад ьи ч, ауыр күрсініп қойып. VI О блонский Левиннен неменеге келіп едің деп сүрағанда, Л евин қ ы за р ы п кетіп, сол қ ы зар ған ы н а өзіне ө зі кейіген де болаты н, өйткені: «балды зы ң а үсыныс ж асай келдім» дегенді, тек сол үш ін ғана келіп оты рса да, айта алм ай қалған. Л евиндер мен Щ ербацкий үйлері М оскваның байы рғы дворян үйлері болған соң, өзара ылғый араласып, ж ақын, Дос б о л ы п ж ү р е т ін . О л а р а л а с т а р ы Л ев и н н ін , с т у д е н т ке- зінде одан да күшейе түскен. Л евин Д олли мен К и ти дің бауры , Щ ербацкий дейтін ж ас кн язьбен бірге дайы ндалып, университетке де бірге түскен. Л евин сол түста Щ ербац- киилер үйінде ж иі болып, сол үйді жақсьі да көріп кеткен. О л өзі қанш а оғаш көрінгенмен де, К онстантин Л евин дәл сол үй ді, сол үйдін, сем ьясы н , сол сем ьян ы ң , әсі- ресе, әйелдер ж ағьін ж ақсы көретін. Л евин өзі ше- шесін білмегендіктен, ж алғьіз әпкесі взінен егде болған соц, әке-шешесі өлумен кенде қалған: білімді, адал, ежслгі дворян семьясының нагм з озін түңғыш рет осы Щ ербацкийлер үйіне кеп көрген. О сы семьяның, б ар л ы қ 27

мүшелері, әсіресе, әйелдер ж ағы Л евин ге б ір ты лсы м , ақы н- дық перде ж амы лы п тұрғандай көрінетін де, содан өзі олардаи еш бір кемш ілік көрмек түгіл, тіпті соларды қы м- тап түрған сол ақындык, перденіқ арж ағы н да ең озык. се- зімдер мен неқы йлы кәмілдік ж аты р -ау дсп ойлайтын. Со- иау үш бойжеткенге күн ара ф ранцузш а, ағы лаіынш а сөйлесу де сол үш ін керек б олған; ол үшсуі белгілі сағат- та фортепианоны кезек-кезек сол үш ін тартаты н да. бау- ры ның үстіқгі үйде студенттер сабак, ок,ыйтын бөлмесіне дабысы естіліп ж ататы н ; ф ран ц уз әдебиетініц, муэы каньщ . суреттіқ, бидін, сонау о қ ы ту ш ы л ар ы д а сол үш ін келетін; үш б о й ж ет к е н н ің үш еуі де ГП-Пе ЬІПОП м ен б ір ге к о л я с к а ғ а мініп, Т в ер ь бульвары на да сол үш ін б араты п , үш еуі атлас ішіктерін — Д о л л и үзы н ішік, Н ат а л ь я о р та іш ік киіп, К и - ти қы зы л ш үлы қ қьш аган әдемі аяғы н ж үрт біткен түгел коретіндей етіп, м үлде ш олақ іш ік киіп ш ы ғаты н; қалпағы - на сар ж ез таққан малай ертіп, Т в ер ь бульвары ида жүру дс оларға сол үш ін керек болаты н,— соларды ң ты лсы м дүниесінде боп ж атқан осы ларды ц бәрін, осы сы қы лды қы руар өзге нәрселерді де Л евин тусіне бермейтін, б ір ақ сол тылсым дүниеде боп ж атқ ан нэрсенін, бәрі түгел бір там аш а нэрсе екенін білетін де, сонын,, д әл осы ты лсы м жағына ынтығатын. Студент кезіиде өзі сол үш еуінің үлкені — Д оллиді сүйе ж аздап, кеш ікпей оны О блонскийге күйеуге беріп ж іберген. Содан соң екіиш ісін сүйе бастаған ол. Д әл қайсысы н сүйе- рін білмесе де, әйтеуір, үш еуінің біреуін сүюі керек сы қы л- ды сеэе беретін өзі. Бірак, Н атал ья қауы м көзіне ш алы ны - сымен-ақ Л ьвов дейтін елш іге күйеуге ш ығып кеткен. Левин университеттен ш ыққан кезде. Китн әлі де жас олатын. /п ае Щ ербацкий флотқа кіріп, Балтык, теңізінде суға кетіп өлген соң, Л евин О блонскиймен досты ғы н уз есе де, Щ ербацкийлерм ен араласы сирең,кіреп кеткен. М о с к ;ағаеБкИРп т _ л ЫЛ д ер е в н. я д а ТУРып. қ ы с б а с ы н д а Г Г І й ’ Щ е р б а ц к и и л е р д і к ө р г е н сон,, ш ы н ы н д а д а үш еуінщ бірін сүимен қоимайтыны н айқы н аңғарган б ола- наиКГ И ада“ нан гөрі- оты з екі ж астағы , ж ақсы тұқы м - Үсыныс1'ікасаVд а н\"о на^\"Ы Щ ерба«кая «няжнаға т ааобыы лід ыГ деп^ Ті лпт ә*кететеі“нТеыҢц6ға*и°ы* сдьа,кт-ыүлг еДлы керд\\іі;п е з ін т„е қ-і Б ' Р*« Л евин сүю ін сүііщ ҚВЛДЫ д а, СОВДЫҚТ.Н к і ” 'А

ді де, өзі болса, ж ер бетінің бір жетілмес жаны көрініп, өэін өзгелер де, К и ти д ің , ө зі де т е ң кө р ед і деудін, тіп т і ж ө н і жок, с ы қ ы л д ан а берді. Левин К итиге кездескелі қауьімға бара жүріп, онда оны кун сайьш көре, М осквада басы м әқгіріп екі ай ж үрген сон,, қ ы йсьіны келм ей ді екен деген о й ғ а к,алт б ек іп , д ер е в - няға кетіп қалған. Левиннін, қы йсы ны келмейді екен деген ойы, әдемі Китиге ата-ан асы мені тен, көрмейді де, К и ти болса, сүй- мейді дегеннен келіп туды. Ж олдастары қазірдіц өзінде- ақ — біреулері полковник, флигель-адъю тант, бірі профес­ сор, біреулері банк, темір ж ол директоры , не болмаса, О блонский сы қы лды мекеме председателі боп отьірғанда, жасы оты з екіге келген мұньің К ити ата-анасы алды нда белгілі, үйренш ікті түк кәсібі де, қауы м арасында дэреж е- сі де ж оқ болаты н; ол қ ұр (ө зге ж ұртқа қалай көріну жайын жак,сы білетін ө зі) сы йы р өсіріп, қоқы й қ а з атып, құрыльіс салаты н помещик, яғни, қоғам ұғымынша, ілікке алғысыз адамдар істейтін іспен айналы сқан, қолы нан түк келмейтін, дары нсы з бір ынжык, адам боп көрінетін. Ө зі тылсым, әдемі К ити, бү сыяқты, өзі айтқан- дай, көріксіз, әсіресе, озы қ дәнеңесі жоқ, қарапайы м адам- ды сүйе алмайты н да еді. Онын, үстіне, ағасымен дос болған соң, Китиге бала деп қарайты н бүрынғьі қарым- қатнасы сүю іне және бір ж аңа бөгет боп көрінді өзіне. Осы сы қы лды , ө зі айтқандай, көріксіз, мейрімді адамды дос-жар адам ретінде сүйгенмен, К итиді сүйген өзінше сүю үшін, о л а д а м өте көр ік ті д е, е ң а л д ы м ен ерекш е д е а д а м болуы керск деп ойлаған. Л евин өзі әйелдер көріксіз, қарапайы м адамдарды да сүйе береді дегенді естігенмен,— сенбейтін, ©йткені ө зі тек төтенше, сүлу, тылсым әйелді ғана сүйетін болған соқ, өз- гені де солай ойлайты н. Б ірақ өзі деревняда екі ай ж алғы з тұрған кезде бұл ғашықтығы жас шағындағы ғаш ықтығынан өзге ғаш ықтық екеніне к ө зі әбден жетті; осы сезім өзіне бір м инут ты - ныштық берген ж оқ; ол енді: сол менің әйелім бола ма, болмай ма деген мәселені ш ешпейінше өмір суре алмас жаққа ш ықты ; құр, ойынша түңілгені болмаса, көнбейді дегенге еш қандай дәлелі қалған ж оқ. Содан өзі қ азір М ос- кваға келгенде, қабыл алатын болса-ақ, үсыныс ж асап, үй- ленемін дегенге м ықтап бекіп келген болаты н... Я ки ... көн- беген күнде күнім не болады дегенді ой лар ж айы болмаған.

VI» Левин М оскваға таңертецгі поезбен ксліп, емшектес ағасы Козныш евтікіне^ түсті де, қан та киіигсн соц, келіеи жайын ағама дерсу айтайын да, ақы л сурапмн дсгси ои- м ен к аб и н етін е к ір д і; б ір а қ а га с ы о ц а ш а <>';•'май іііы қт ы . А ғасыныц қасы нда ф нлософ пяиы ц белгілі профоссоры оты р екен, ол өзі екеуініц арасьш да ф нлоеоф иялы қ өте маңызды мәселе жөнінде туган талас ж айы п ашцалы Х арь- ковтан келіпті. Профессор м атериалнстсрге қорсы қатты айтыс ашып, Сергеи К озны ш ев болса, сол айтысты деи қоя қадағалай келіп, профессордың соцғм мақаласын оқы- ған соң, қарсылығын айтып хат ж ааы пты ; профессорам материалистерге ты м ж ол беріп жібердіа, деп кіналапты. Со- д ан .түсінісейінші деп п р о ф ессо р д а іл е -ш а л а ж етіп ті. Ә ң гі- ме: адам әрекетіндегі психологиялық, физиологиялық қүбылыстар арасыида шек бар ма, бар болса, қайда ол> — дегеи салтқа айналған мэселе ж айы нда екен. Сергей И ванович баурын ж ұрт біткенге қаиігі суықтау- жайсац жымықмен қарсы алып, профессорға таныстырды да, әңгімесіие айналы сы п кетті. Ш екесі құп-қуш ы қ, көзілдірікті, сап-сары кішкене адам, амандасқалы әцгімесін сәл бұзды д а, Л евинге көңіл бөле қоймай, сөзін қайта сабақтады. Л евин профессордыи ке- туін күте, ж анласы п отырғанмен, әңгім е ацғары на кешік- пей-ақ үйіріле кетті. Әцгіме боп оты рған м ақалаларды Л евин ж урналдан к е ­ рш, өзі университетте жаратылыс ғылымын оқығандықтан, бұл мақалаларды өзіне таныс сол ж араты лы с ғылымыньщ дам уы ш ы ғар деп ок,ы п та ш ы қ қ а н , б ір а қ а д а м н ы ң ж а н у - ардан шығуы, рефлекстер, биология мен социо/огия жан- ындағы осы ғылми қорты нды ларды өзі жөнінде соңғы кезде ойына ж иі-ж иі келе беретін өм ір мен өлім м ац ы зы туралы мэселелерге ешуақытта ш ендестірген ж оқ болаты н. Левин ағасы мен профессордын, әқгімесін ты ңдағанда, ғылми моселелерді екеуі ж ан мәселелеріне апарып ж алға- ғандарын аңғарып отырды, осы мэселеге екеуі талай рет төніп келгенмен, ең басты мәселеге ж уы қтаған сайын-ак, екеуі, Левиннің байқауы иш а, аігыл-гупы л қай та алы стап , қыиын бөлімдерге, дәлел, цитат, м егзеулерге тағы да те- рецдеп, беделге сілтеп кете берді де, әцгім е жөцін Л ев и н әрең-әрең шалып отырды. - Ө з басым ғ алмаймын,— деді Сергей И ваі әдетшше сөэін аны қ, айқын, баж айы на іелтіре анты п,—

Кейстің тусінігімнің бәрі алған әсерден туады деген пікі- ріне е ш уақы тта да қосы лар ж а й ы м ж о қ . Болм ыс деген е қ негіэгі үғы м д ы мен түйсік а р қ ы л ы а л г а м ж о қ , өй ткен і ол угымды ж еткіэіп беретін арнаулы мүшс ж оқ. — Солай ғой, бірақ Вруст та, К науст та. П рипасов та сіздің болмыс деген санацы з түйсіх атаулы ны ң қосы нды - сынан туады да, болмыстын, ол санасынын, ө зі түйсіктердің кәтижесі деп ж ауап береді сізге. — М ен керісінш е деймін,— деді Сергей И ванович. Бірак, Л ев и н басты мәселеге екеуі таяп келіп, тағы да шегініп б ар а ж а т қ а н д а й к өрд і д е, п роф ессорға сүрау бе- рейін деп ойлады . — О л а й б ол ға н д а , менін, сезім ім б ітіп , тәнім өлген сон,, тіршілік атаулы дан түк болмайды деген сөз ғой оныңыз? Профессор философтан гөрі бурлакца көбірек үқсап отырған оғаш сұрауш ыға әрі қы нж ы лы п, сөзді бөлгеніне әрі ақы л дуниесі аурықсынып кеткен адамша қарады да: бұған не дерсің? — дегендей, көзін Сергей И вановичке аударды. Б ірақ профессорша онша күш сала, бірбеткей сөйлемегендіктен, Сергей И ваи ович тің ойьінда әрі профес- сорға ж ауап беріп, әрі сұрау беріліп оты рған осы б ір қа- рапайым, табиғи көзқарастьі қоса түсінетін шама болған сон„ ж ы м ы я к ү л д і д е: — Б ұл мәселені шешуге әзір қақы м ы з ж оқ...— дегенді айтты. — Д ерегім із ж оқ,— деп профессор қостай кетті де, өз дәлелдеріне ойы сты .— Ж оқ,— деді ол, — егер түйсік негі- зі, Приспасов айтқандай, алған эсер болаты н болса, бүл екі ұғы мды б із ә бд ен аш алап а л у ы м ы з кер ек онда. Левин бұдан әрі тыңдамай, профессордық кетуін күтіп, отыра берді. VIII Сергей И ванович баурыңа профессор кеткен соң бары п бұрылды. — Келгенің өте жақсы болды. К өп боласың ба? Ш а- руа жайың қ ал ай ? Левин ш аруаш ьілыққа ағасы ны ң қы рьі жогын да, оны сүраған д а, қ ү р әшейін ж е ң ер а қ ы ғ а сү р аған ы н д а б і- ліп оты р, с о н д ы қ т а н с ат қ ан б и д а й л а р ы м ен ақш а ж а ғ ы н Рана айты п қ о я сал д ы . Левин ағасына үйленсем деген дітін айта, ақыл сүрай, соған тіпті б ек іп те келген б о л а т ы н ; б ір а қ ағасы н к ө р іп , профессормен сөйлескен эңгімесін тьщ д ап , содан кейін өэі- 31

ней ш аруаш ы лы к, ж а й ы н (ек еу ін ш , ш е т е д е и қ ал га и '» » « “ «* жайы бөліиген ж о қ болаты н да, екі б ө л ім т и скс Я . Левин басқараты н) сұрастырғанда еріксіз қам^орсы н шь қ қан әлгі лебізін есіткен со қ, Л ев и н үнлспем деген байлауын ағасы на бір түрлі айта алм аиды скем деген ои- (а келді. Б ауры м бұған мен қ алаған д аи қарам аиды ғои де­ ген сезім туды . — Ж ә, зем стволары қны ц ж айы қалай ? — деді, земст- воға өте зе р салы п, үлкен ма н бсріп ж үретін С ергей И в а ­ нович. — Ш ы ны нда, соны білмедім өзі... — Н е дейді? Басқарм аны ң м үш есі едіц ғои? — Ж оқ, мүш елікті қойғам ы н; ш ығы п кетксм,— деді Константин Левин,-— ж ы йналы сқа б аруд ы да доғарғам ы н. — Ж арам аған екен! — деді С ергей И ванович ш ытына күңк етіп. Левин өз уезіндегі ж ы йналы старда болған ж айларды айтып, басын араш алай бастады. — К,ымс етсе-ақ сол, әнски! — д ед і С ергей И ванович, сөзін бөліп.— О р ы с болған ж ерім іэ қ ы м с етсе-ак, сөйтеміз. Б үл өзі біздін, өз кемш ілігімізді көре білетін ж ақсы да сыйпаты мыз ш ыгар, бәлкім, асы ры ңқы рап ж іберем із бі- рац, тілім ізде ы лғы й дайын тұ р аты н м ы сқы лды місе тута- мыз. Саған айтар болсам, біздің сол земство мекемелері сықылды х ұқы қты европалы қ халы қ ты ц біріне беріп көр тек,— неміс, агылш ын- содан а за т т ы қ ж асап ш ы ғарған да болар еді, б із б о л сақ, күлкі етем із қ ү р . „— Істер л аж ы м ы з не? — деді Л е в и н ж аэы қты адам- д ай ,—- О л ө з і м ен ің со ңғы т ә ж р и б е м б о л а т ы н . Ж а н ы м д ы сала істеп те көрдім. Ш амам келмеді. Іііа р қ ы м ж о қ екен. Ш арқ ы ц ж о қ емес,— деді С ергей И ван ович,— іске қы рың келмей ж ү р сенің. — М үмкін,— деді Л евин м үңая сөйлеп. „ Білуш і ме едіц, Н иколай агаң тағы да осы нда келді Николай ағаң Константин Л евиниің бір туысқан аға- сы да, Сергей И вановичтіц емшектес бауры болатын, дәу- летінің көбін ш аш ып жіберіп, қ ай д ағы бір сөлекет, соды р қоғамға араласып, бауырларымен ж анж алдасы п, қүры п — Н е аитып отырсын өзің? — деп Л евиі шошып кетті.— Қ ай дан білесіц сен? — Кеш еде П рокофий көріпті.

— Осы М осквада ма? Қ а й д а екен ө зі? Білуш і ме е д іқ ? —деп Левин, дереу ж ү р е й ін д ег е н а д а м д а й , о р ы н д ы ғ ы - ная түрегеле берді. — Соны саған бекер айтты м -ау, д ейм ін,— деді С ергей Иванович, інісінің қ о б а л ж ы ғ а н ь ш а б а с ы н ш ай қ ап қ о й ы п .— Өзінің қайда тұраты н ы н б іл іп к е л у г е к іс і ж іб е р іп , Т р у - бннге берген векслін қ о с а б е р іп ж іб е р г ем , а қ ш а с ы и м ен төлегем оның. С оган м ы н а д а й ж а у а п б ер іп ті. Сергей И в ан ов и ч соны а й т т ы д а , с ы я с о р ғы ш т ы н , а с- тында жатқан хаты н ін ісін е а л ы п б е р д і. Левин ө зі б ілетін, оғаш ж а з у м е н ж а з ы л ғ а н х а т ы н о қ ы п шықты. «Жайыма қойсаңдар екен деп ж а л ы н а сұрайм ы н. С ы й - ласьшды б ау ы рл ары м н ан қ а л а й т ы н ж а л ғ ы з т іл е гім о с ы . Николай Л евин ». Левин соны оқы п ш ы қты д а, х а тт ы ұстай тұ қ ы р а қ а р а - гап күйі, С ергей И в ан о в ич тін , а л д ы н д а т ұ р ы п қ а л д ы . Левин көцлінде байғұс бауры м ды енді ұм ы тай ы н ш ы Деген ниет пен он ы м ж а м а н б о л а д ы -а у деген о й ы а р п а - лысып тұр. —• С ірә, ө з і м ені ж ә б ір л ей ін д е д ей т ін ш ы г а р ,— д ед і Сергеи И ван ович с ө зін ж а л ғ а п ,— б ір а қ ж ә б ір л еу қ о л ы н а н келмейді мені, ө з ін е ә р і б о л ы с а й ы н д е п ш ы н ы қ л а с е т к е - німмен де, с о н ы іс т е у д іқ о р а й ы ж о ғ ы н ж э н е б іл іп о т ы р - — Р а с к,ой, р ас,— деді Л е в и н еселеп ,— оған д еген ы қ - ласыңды білемін де, бағалай м ы н д а, бірак, соган барсам деп тұрм ы н ө зім . _— Б арам десен, б ар , бірак, б ар м аға н ы н , ж ө н б о л а р е д і Деимін,— д ед і С е р гей И в а н о в и ч ,— я ғ н и , ө з ім ж ө н ін д е қ о р - ҚЫп оты рғам ж ок, о д ан , м ен ім ен ж а м а н д а с т ы р а а л м а й д ы сещ ол; б арм ағаны н , ж өн б о л а р е д і дегенд е, с е н ің ө з іц ҮШщ айты п о т ы р м ы н . Б о л ы с у д ы ң ж а й ы кел м ей д і. Ә й т с е Де, в з ы р қ ы ц б ілсін. ■— Б о л ы с у д ы ц ж а й ы к ел м есе к ел м е й т ін д е ш ы ғ а р , бірак, Дәл осы сәт те — ай т п а қ ш ы о л б а с қ а ә ң гім е еді-ау ,— ж а й - барақат қала алм айм ы н ғой деп тұрм ы н. — Е , о ж ағы н білмедім мен,— деді Сергей И ванович.— Менің б ілерім -ақ, соны ж у а сы ту д ы ң сабағы ғой деп о ты р - МЫН осы ц д ы ,— д егенд і қ о сы п қ о й д ы .— Ө з б ас ы м , Н и к о ­ лаи ағаң, осы к үй ге түскен с о ц -а қ , зұ л ы м д ьік , дегенге елен,- басқаша қарайты н боп кеткем... С он ы ң не істегенін оілсең сен... ареннно. 83

— Т үу, сүмдық қой онысы, сұмдық, К өцлін Левин Сергей И ванооичтіц малайы іы іі сін алған соц, соған ж ү р іп к стеіш і Д<-\" Г,Ч лана келе, кеш ке дейін коп түраиы н легеі- демдеп алу үшін, әуелі М оскваға «глгеи керек еді. А гасы н ан ш ыкдан ссц , и о л о г с не соқты да, содан Ш ербаикийлерді білі кездессрсін, деген жерге қарай тар тты . Левин сағат тертте, Зоология Бағы ны ц жанында, ж у­ ренной, л үп іл ін б ай қ ай , г р б ак еш т ен тү ск еи с о ң , ж о л га ш ықты да төбелер меи сырғанаққа қарай беттелі. опткеін, П ' , ; к и-\"лерг;Ч күймесчі бақ ауомида коогеидіктен, К и - тиді содан табаты ны н білген жайы б ар еді. К <іі аіныц, алл О олатын. Б а қ а у з ы н а күй м е, ш а н а л а р , жэйдақ арба, жандармдар тізіле түры п қалыпты. К алп ақ- тары шаңқай күнге шағылысқан т аза киімді ж үрт кіреберіс пен күреулі ж олдарда, княэь суреттерін ойған оры с уйле- рінің ара-арасы нда лы қ-лы қ етеді; бақтағы кәрі бүйра қайыцдар, қ ар басқан бұтақтары төгіле иіліп, ж а қ а бір салтаиат жслсңін жамы лы п алған сы қы лды . Левин жолда, сырғанакда қарай келе жатып: «Ө репкі- мей, б ая у қ ы р ау кер ек к,ой, не б о п , н е с езіп кел есін? К,ой , ақымақ»,— деп қояды өз ж үрегіне өзі. Сөйтіп, өзін өзі басиақ болған сайын, тынысы тары лы п та кетті. Т анм с біреуі кездесіп, дабы с беріп еді, Л евин тіпті кім екенін д е білген ж о қ о н ы ң . Ж о ға р ы а п а р ы п , т е - мен жіберіп ж агқан ш аналарды ң ш ы н ж ы р ы ш ы лды рап , сырғанаған ш аналар дарылдай ж өнеліп, ж арқы н-ж арқы н д ауы стар шык,к.ан төбелерге қ а р а й ж а қ ы н д а п т а қ а л д ы өзі. Тағы бірнеше қадам жүрген соц, қ ар сы алды нан сы р- ғанак, көрінді де, сол жерде ж осы ған дүйім ж ү р т а расы - чан соны таны й летті. Соның осында жүргенін көргенде, жүрегі қуаныш пен қорқыныштан жары лы п кете ж аздады . О л өзі сы рғанақ- ты ц арғы қарсы сы нда бір әйелмен сөплесіп тур екен. Н е кнімі, не тұры сы нда еш бір ерекш елік ж о қ та сы қ ы л д ы қк ыыззғгаал дІ ла қаг^айи т°аСв“и Т„0,ПуЫрЛГс>.Щіш гІШе І«НДео п^-аолҚаа^» йб о ла рдамс.ыБнадраіғныа

Сеуле т өгіп т ұ р екен ол. Т ө ң ір с г ін түгел ж ай наты п тур- м и кулкі де сол екен. «Сонау м ұзға шьш-ақ түсіп, қасына шын-ак, барар ма екем?» — деп ойлады Левин. О л тұрған жер, ж ан баспас қасиетті жер көрініп, қатты қысылған- дык,тан, кетіп қала ж аэд аған сәттері де болды . К,асында әрқы йлы ада.мдар-ак, ж үр ғой өзінің, сол жерге коньки тебуге мен де барм аим ы н ба дегенге өзін өзі күштеп әрең көндір- ді. Л евин төмен түскенде, күнге қараудан ж асқанғандай, ұзақ қараудан жасқана түскенімен, күн сықылды оны да қарамай-ак, көріп келе ж атты. Ж еті сайы н сол күні, сол мезгілде мұз басына бір үйірмедегі, ылғый таныс адамдар жыйналатын. М ұнда өнер көрсететін сырғанак, ш еберлері де, орындық сыртында орашолак, қы ймы лдап, ж үрексіне үйреніп жүргендер дс, денсаулык, үш ін сьірғанайтьш балалар мен қарт адамдар да бар еді. Соны ң бэрі К и ти ге ж ақы н жүргендіктен, Л е- винге б ір бақы тты адамдар болы п көрінді. С ы рған ақ теп- кендердің қай-к,айсыеы болсы н, Китиге тіпті ж айбарақат жетіп, ж айбарақат озып, тіпті сөйлесіп те қалы п, ж атық мұз, ж ақсы ауаиы онсьіз-ақ пайдалана, жарқылдасып жүр- ген сы қы лды . К итидің немере ағасы Н иколай Щ ербацкий, шолақ жекет, т ар ш албар киіп, аяғы н а коньки таққан күйі орын- ды қта оты р екен, Лсвинді көрді де: — Ә, оры сты ң конькишіл жүйрігі! Қаш ан кеп қал- д ы ц ? М ұ з ты м ж ақсы , коньки тағы п жібер, кэне,— деді сампылдап. — К о н ь к и ж о қ қой менде,— деді Левин, қ ы з алды н- дағы осы баты лды қ, бейпілдікке таңы рқаған куйі, қы зға карамаса д а, көэінен титтей қ ал т қьілмай. К үн өзіне таяп келе ж атқаньін сезе кетті. И інге жеткен К ити биік ботин- калы сүйрік аяғьін, жүрексінген адамш а, жай ы рғап Ле- винге қарай сырғып келеді екен. О ры с көйлекті бір бала, қолы н қүлш ы на сілтеп, ж ерге ж абы са заулаған күйі, қы з- дан өте ш ык,ты. К,ыз онша түйілм ей келеді; қолы н бауға ілген кіш кене муфтадан ш ығара ы ңғайлап, Л евинді тани карады да, оған да, өзінің қоры ққаны на да күлімсіреп қойды. Б ұ ры лар жер біткен соң, ты ғырш ы қ аяғын тебініп қалы п, ту р а Щ ербацкийге келді; сонын, қолы нан үстай бере, басы н Левинге кулімсірей изеді. Л евин ойлағаннан әлдеқайда әдемі екен өзі. Л евин ойлағанда, әсіресе, оны ң осы бір әсем көркін, мейрім төгілген, б алалы қ қ ал тқ ы сы з әлпетін, сымбаттЬі• • 33

қы з иығына сонша қүп жараса қонған ш амбыл шашты ша- ғыи бас бітімін түгел елсстетстін. Ж үэіндегі балальік, әл- петі сьхмбатты тал бойыка құйы лм са, срскш с оесм кврсетіп, Левиннің ж ады нда ж ақсы сақталған болаты н; оірак, опыи, тосын нэрседей, қаш ан да қайран қалды раты н ж агы : са- бырлы, сы ны қ, шыншыл кө з қарасы , эсірссе, күлімдеп тұркан күлкісі болатьгн, ол күлкісі Л свш ід і бір тылсым дүниеге әкететін де, ол онда өзін өзі бала ксзінде сезген некек-саяк, күидсріндегідей ж үйесі бос, ж үм сары ццы сеэетін. — Келгеніңізге квп болдьі м а? — деді Кити, қолын үсьша беріп.— Рақм ет,— деп м уф тасы пан түскен орамалын Левин опере бергенде, жэне қосып қойды. — М еи бе? К в п болған жок,, кеш е... жоқ-а, бүгін... келдім,— деді Л евин көңілі то л қы ған ды қтан , қ ы з сүрауы н бірден түсіне қоймай.— С ізге келмек едім,— деді де, ізде- ген мәпісі есін е тү сіп , қ а л т қ ы с ы л ы п , қ ы за р ы п к ет т і.— Сіэдін, коньки тебетініңізді білмеуш і сдім, там аш а тебеді екенсіз. Кити Л евинніц қы сы лган себебіи білейінші дегендей, қадала қарадьі. — М ақтауыңыэды багалауымыз ксрек. С ізді осында коньки тебушінін, е қ жақсы сы деген а ң ы з б ар екен,— деді Кити, муфтасына түскен қырау қы лпы ғы н қара қолғапты кішкентай қолымеп қагы п қоймп. — Рас, бір кезде құмарта теуіп, жетілсем бе дегенім б ар еді. — Т үГе л қ ұ м а р т а істей сіз ғой д ей м ін , с із,— дед і К и т и күлімсіреп.— сьірғанак, тепкеніңізді квруге сонш а ынтык, едім. К он ьки т а ғ а қ о й ы ң ы з, коне, б ір г е тебейік. «Бірге тебейік дейді! Ш ы н -ақ орайы келе ме со н ы ң ?» деп ойлады Л евин Китиге қарап тұры п. — Қ азы р тағайын,— деді ол. Сөйтті де коньки тағуға кетті. — С уд арь, б із д е көптен б о л м а д ы ң ы з ғо й ,__ д ед і с ы р - ғанақш ы , а я ғ ы н демегг, өкш есін б ү р а п ж а т ьіп ,— М ы р з а - 3ж а к г ы Г ! ' . \" С' ЗДеН ®ЭГе еШб-‘Р ШебСр б0ЛҒаН ЖОК>- ОСЫСЫ Қ ы £ олаР ме екен? ~ деді Қэиысты тарты п жатып. * » , ш , Г ? Л ИЛ“ ’ ж а қ с ы ' т е з ‘Ре к т а р т ы қ ы з ,— деді Л е в и н , жүзшде еріксіз елп еткен шаттық, күлкісін әрең теж еп ммшһиеГ! вБіфр ггеТттееобеешйікк,Ш^кэнеӨ, Тбірпге/ етГее^бе' иіка қдыедті-адуег, еөнз і осАый тғгошй - Й „ ™ ” б Г :“ Р ' БІР‘“' Қ“ ір воле, „ б,\" соаа д ” “ в ° П Т ,Р \" “ “ Ч’ 4 * 4 » тұрғаным « ,'

ғон меніқ... А й тқан күнде ш е?.. А й т у керек қой б ір ақ ! Айту керек! Осалдығы қүрысыні» Левин турегеліп, пальтосын шешкен соң, үи қасы ндағы кеудірлек м үзд а адымыи ж а зы п алы п , ж а л т ы р м ұ зға ж ү- гіре ш ықты да, жүрісін күш с алм ай -ақ, к,ұр ы рқы м ен үде- тіп, ы рқымен теж еп, түзеп б ар а ж атқан дай , қ ал ы к т ай ж ө - нелді. К и ти ге ж ақы н д ағаи да жүрексінсе де, со н ы ң кулімсіреген күл к ісі тағы да ж ады р аты п жіберді. Кити қолыи берген соң, екеуі қатарласып алып, жүріс- терін үдете, шапшаңдаран сайын Л евин қолын К ити де қаттьі қы са түсті. — С ізбен бірге тепсем, тезірек үйренген де болар едім, сізге взім біртүрлі сене беремін,— деді К и ти оған. — С із өзіме сүйенгенде, мен де сене берем өзіме,— деді ол, бірақ айтқан сөзінен қалт қорқьш қалып, қы за- рып кетті. Ш ынында да, осы сөзді ол айтысымен-ақ, К и ­ ти жүзі, бұлт басқан күндей, ж ылы шырайынаи түгел ада болып, Левин де оның қатты ойланрандағы қаны қ ө қ құ- былысын такый кетті: жазьіқ маңдайы томпайып қатпар- лана қалыпты. — Ж айсы з бірдеңеңіз ж оқ п а еді> А йтпақш ы , сұрар хақым жок, еді-ау,— деді Л е в и н ж алм а-ж ан . — С ұрасац ы э қайтуш і ед і? .. Ж ай с ы з ештецем д е жок,, — деп сұлык, ж ауап берді де:— М-Не ЬІПОП-ді көрм ед ің із бе? — деді іле-шала қоса сүрап. — К өре қойғам жок, әлі. — Сол кісіге жолығыңыз, сізді еэі өте жақсы көреді. «М үнысы несі? Ренжітіп алдым-ау еэін. Ж ар бола гөр, тэцрім і» деп ойланған күйі, Л е в и н о ры н ды қта оты р ған а қ бүйра шашты француз кемпірге жүгіріп кетті. О л болса, жалган тісін көрсете күліп, Л евинді қашанғы досынша карсы алды. — Я, осы лай.өсіп,— деді ол, Левинге Китиді көз кыныгымен мегзеп,— осылай қартаям ы з. Тіпу Ь еаг1 да бонжетіп қалды! — деп ф ранцуз кемпір күле сөйлеп, Л е- пинніц үш қ ы зд ы ағылш ын ертегісіндегі аго деп а та й ты н к,алжыцыи ескерте кетті.— К ей-кейде солай деуш і е д іқ із гоіг, есіңізде м е? О л қ а л ж ы ц Л евин есіке түсп ен к.ойганмен, кем п ір с о ­ сан он ж ы лдан бері күліп, өэін б ір ж а қ сы қ а л ж ы ң к ө р іп ксікпі болатын.

— Ж арайды , сырғанаққа бара қойыңыз. Айтпақшы, біздің К и т и д е с ы р ған ақ ты ж а қ с ы теб етін болған ғон. рас Л евин қай та ж үгіріп келгенде, К и ти ^ж үэін еи суык, эл- п ет к етіп, к ө з і ш ьш ы м ен ж ы л ы ү ш ы р п іі қ а р а п т ү р екен, б ір а қ Л е в и н г е о с ы ж ы л ы ұ ш ы р а у м и д а ерекш е, ж о р т а іс- теген саб ы рлы лы қ б ар сык,ылды көріи іп кстті. К өцлі де ж абы рқап сал а берді өзінін,. К и т н қ а р т тэрбиеш ісш іц қы- з ы қ м інездерін айта келіп, Л е в и н п ің тұрм ы с ж айы н сұ- рады. — К,ыста деревняда тұ ру д ан ш ы н -ақ зерікпеи ме екенсіз? — деді ол. — Ж оқ, зерікпеймін, ш аруам көп,— деді Л евин, Кити өзін сабырлы элпетіне төңкеріп б ар а ж атканы н сезіп, қыс басы ндағы дай, с одан ш ы ғар ж а й ы м б олм ай қал ар ма екен деген оймен. — К өп уақы тқа келдіңіз бе? — деді Кити. — Білмеймін,— деді Л евин өэініц не деп түрганын ойламай. Сонын, досты ғы ны ң осы саб ы рлы әуеніие төң- керіле берсем, тағы да еш теңе ш еш е алм ай кетем-ау деген оймен, ш амдану ж аққа да ш ы қты . — Калан білмейсіэ? — Білмейміи. О л өзіңізге бакланы сты ,— деді де, айт- қан созінен ш ош ы п кетті өзі. Кити Л евин сөзін естіді ме, естігіс! келмеді ме, аяғын әйтеуір, сүрініп кеткендей, екі рет соғы п алды да, Л евкннің қасынан карасы н у зе жөнелді. М -ІІе Ь іп о п -ға бары п, бір- деңелер айтты да, әйелдер конькилеріи ш еш іп ж атқан үйге қарай тартты. „ «Ж асаған-ау, мүным не менің! Т әң р ім -ау ! Ж ар болып, үирете кор өзіқ»,— деді Л евин ж ал б а р ы н ы п , к.атты қозғал- ғысы кеп түрғаны н сезіне, орағы та ж үгірген күйі, іш кі-сырт- қы сызықты қоса сызып. сы кезде коньки тебуші ж ас жігіттердін, конькишең пЯо ір ж аң а сеидіні коф е іш етін ж е р д е н ш ы л ы м ы н тістей ШЫКТҺТ к о н ьк и ш е ң _к_ү*ш•? ж а з ы л а ж ү г і.р -іп келіп, том ен қараи баспалдақты сартылдатып, ш орш ақтай ұшты. Томен маяий,\" 3мҮүСз Кйб”ет?ін°дҢе’ еэрыКмШы ржаүйР гкеенп Кж°өлн еьліңдғі.а й ы н д а тіп ті о ң а- дс сод Г > Р '1 Й’ МЫНЭУ бІр. ж а,<а ®нер екен ! — деп Л е в и н - М е п Л ! п РД' ,СТегел'. ж о ғ а РЫ Қ оран , тұ р а ж ү гір д і. ллааин 1цДуееорбоРаа1ц,кки„йи д^ау ы ст а п . ДЭҒДЫ * СР « * о й І ~ « Д І Н и к о .

Левин үстіртке ш ыққан сои,, ж о ғар ы д а ж айы келгенш е жазыла жүгіріп келіп, жаттык,паған жүрісте екі қолымен өзін өзі демей, төмен қарай ағы п кеп кетті. А қ ы р ғ ы б ас- палдаққа келгенде ілініп қалы п , қ о л ы м үзға ти е берісімен- ақ, қатты серпе түзеліп алып, ілгері қарай, күлген күиі бүлдырай жөнелді. «А яулы д а, сүйкім ді де ғой өзі»,— деді К и ти ой лан ы п , сол кезде т - І 1 е Ь іп оп екеуі кіш кене үйден ш ығып к еле ж а т - қан күйі Л евинге сүйікті баурындай елжіреп, күлімсірей қарап. «Ш ы н -ақ ж азы қты болды м ба екен мен, ш ы н -ақ б ір жамам қ ы л ы қ істедім бе екен? Сокекүлдік деседі ж ү р т мү- иы. Сүйер кісім бүл емес екенін де білем өэім; бірақ осы барда кенлім хош әйтеуір, өзі де бір сонша аяулы тіпті. Т ек өзі, элгіні неге айтты екен десецш і?..»— деп ойлады. К,атты жүрістен қызарып кеткен Левин, Кити мен ше- шесі б асп алдақта тдбысып, кетіп б ар а ж атқан д ар ы н көрген соц, кідіріңкіреп, ойланып қ ал д ы . Конькиін ш еш кен сон,, шешесі екеуін б а қ аузы нда қу ы п жетті. — К еліп қуанды рарсы з деймін,— деді к н яги н я .— К,а- шанғы әдетіміз ғой, бейсенбі күні қабылдаймыз. сүлық — О нда, бүгін болды ғой? — Келсеңіз, қаттьі қуанамыз,— деді княгиня сейлеп. С оа сұ лы қты ғы К итиді кей ітіп ж ібергендіктен, ш еш е- сінің суықтығын жуып-шаймасқа жайы болмай қалды . Мойнын бұра күлімсіреп: — К өріскен ш е қош б о л ы ң ы з,— деді. О сы кезде қалпағын шекесіне сала, жүзі мен көзі қоса жайиап, десі тасый мәз-майрам боп Степан А ркадьич те бакда келіп кірді. Бірақ, енесінің қасына келген соц, Д о л- лидіц денсаулық жайын сүраған сөзіне жаэы кты.ж абы рқау піш іпмен ж ауап берді. Енесім ен ж а й , м үцая тұ р ы п сөйлесті Де, Л ев ип д і кеудесін кере кеп қ о л ты қтад ы . — Й емене, жүреміз бе? — деді ол.— Ы лғый сені ой- лаушы едім, келгенің өте ж ақсы болды,— деді Л евиннін көзіис б ір м ағналы піш інмен қ ар а п . — Ж үрейік, жүрейік,— деді Л евин: «Көріскенше қош болыңыз» деген дауысты әлі де естіп, сол сөз айтылған- дағы күлкіні әлі де көріи, б ақы тқа байып тұрған күйі. — «Англияға» барайық па, «Эрмитажға» барайық па? — М аған барібір. — Ж арандм , «Англияға» барайык,,— деді Степан А р- аадьич, «Эрмитаждан» гөрі «А нглияға» көбірек борыш кер

болсан соя. сосан б а р у » . — « ч и п . ^ ” ” „ ^ 7 , \" даш аш , ол я сн а я үВге оарм .ган ьш н “ г,?пссс ды.— А рбакеш ің бар ма еді? Ж ақ сы б олган е \" ^ Г « і л ° 1 Г Й » үндескен ж од. Л с .н п болса. Кн- тидің бет әлпетіиіқ еагерге» мания нс болдьс екен деген» ойлап, біресе үм іт б ар гой дсп дам слеисе. бф есе сол уи.т тія өэі б ос у м іт е ке н ін да а н қ м и а қ г а р м п . дап та отырды. с.йтсс да. яы здю я нүлш сі »сп к и ш и т * қош болықыз деген сөзінен бұры нғы күнінен мүлде өэ Степан А ркадьи ч тамак, тізім ін ж ол бойында-ак, жасап қойды. .. • — С ен ө з ің тю р б о н ы ж а қ с ы к ө р у ш і едін, той/ деді ол Левинге, қонақ үйге таяна бере. — Н ені дейсін ? — деді Л евин қ ай ы р а сүрап .— I ю рбо- ны дейсің бе? Р а с , сұмдық ж ақсы көрем өзін. X Левин О блонскиймен бірге қонак, үйге қірген соң, Степан А ркадьичтің бет әлпеті мен күллі кескінінде, шы- рай бере қоймаған. б ір аз ерекшелік б ар ы н д а аңғарм асқа амалы болмады. О блонский пальтосы н ш еш іп, асханаға қалпағьш ш екесіне сала кіргенде, о р ам ал ұстап, өзіне бэй- пектей жабысқан ф ракты татарларға бұйры ғы н бере кірді. Ө зін өзге жердегідей осында да қуан а қар сы алы п отм р - ған танм стары на оңды -солды бас иіп, буф еткс барған сон. балык, пен арак, ж ұты п алы п, қ а л т қ ы іш інде оты рғли леи- талы , іиілтерлі, бүйра іпашты, б оянған ф р ан ц у з әйелге бірдсце деп еді, ол тіпті күліп м эз б олы п қ ал д ы . С ол ф ранцуз әйел Ң ытығына тиген соц д а Л е в и н ар ақ ты іш - кен ж о к , ә й е л д ің ө з і ы л ғы й б ір б ө г д е ш а ш , р о и сіге СІС г іг бен УІпаійге {оП еИ е'-ден қ ү р а л ғ а н э й е л с ы к ы л д ы скен. Левин әйел қасы нан лас ж ерден жы лы стагаидай-ак, и-.ылыстай б ерд і. К и т и ж а й ы н д а ғ ы о й ы ж а н -д ү н и е с ін т ү - гел алып, көзінде де қуаныш , б ақы т күлкісі жайнап түр- гд п ӨЗІІЧЦ. ~ Г,срі ю ү р іц Ь . а л д » „ р . б .р і, м ы н а » с р ть ш ы ш б о д .р , ғ>тмр, д сд і е те -м о т е б әй п ек те п , ф р а г ы и ы ц е те гі ж а л - 1 1 Үлпа опа мсн сүртінетін сірке (су). 40

г.айган жаясына делдиіп кеткен, б у р ы л б ас т а т а р ш ал. Отырықыз, алд ы яр,— деді С те п ан А ркад ьи чтін, қ ү р м е ті үшін қонағын қ о са сыйлап. Татар ш ал к,ола ш ам дал а ст ы н д а д астар х ан ж а ю лы түрған дөцгелек столға т а з а д астар х ан ж а й ы п ж ібер іп , барқыт орьш ды қтарды ж а қ ы н д ат ы п қ о й д ы д а, орамал^ мен карточкасын үстай, С теп ан А р к ад ьи чтін, алд ы н а б ұ и р ы қ күтіп тұра қал д ы . — Жене кабинет бер десеқіз, қ азір босайды, алды яр: бір эйелмен Г а л и ц ы н к н я з ь о т ы р . Ж а с устр и ц а1 алғам ы э. — Ә! У стрица де. Степан А ркадьич ойланып қалды . — Ж оспарды өзгертпес пе екеміз, Л евин? — деді. сау- сгғын кар т а бетіне кід ірте б ер іп . Д а л болы п қал ғаны жүзінен де көрін іп тұр.— У ст р и ц ал а р ы ң ж ақ сы м а еді> Байк,ағайсын,. — Фленсбургтікі, алдыяр, О стеидікі келген жоқ. — Фленсбургтікі болса бола берсін, жас па екен дей- мін тек> — Кеше алғамыз. — О лай болғанда, устрицадан бастап-ак,, жоспары мы з- ды соңынан түгел өзгертсек п е екен? Ә ? — М аған бәрібір. Щ и мен каш а ж ақсы қайта маған; бірақ ж о қ к,ой мұнда олар. — Каш а болғанда, а ла рюсс дейсіз бе? — деді татар, Левинге бала күткен даяшы әйелдей төне кетіп. — Ж оқ, калжыңы жоқ, қалағаныңды ала сал, жарай береді сол. Коньки тебем деп қарны м ашып қалыпты. Сен қалағанды мен жаратпайды екен деп ойламай-ақ кой.— дегенді қосы п қойды, О бл о н с к и й д іқ ж ү зін д егі ре- нішін байқап.— Т ам ақты түш іркене ж ақ сы іш келі о т ы р - — Т үп прм н б еғен д е ше! К ,алай десен, де өм ір р ақаты - нын, бірі осы ғой өзі,— деді С те п ан А р к ад ьи ч .— Ж ә, бау- рым, ендеше бізге жыйырма, әлде, а з болар ол,— оты з устрица, тамыр салған сорпа әкел... — П рентаньер ғой,— деп тата р лы п ете қалды . Бірақ Степан Аркадьич татар қартқа тамақты фран- цузша ататып, көңлін көншіте қойғысы келмеген тәріз- деиді. Т ам ы р салған сорпа деймін, біл у ш і м е едін,? С о д ан Тачвқщ жұмсалатын су жаидігі. 41

соң, қоіо тұ зды қ құйған тю рбо, содан соң... ростбиф экел; тек, б ай қ а, ж а қ с ы болсы н . Б о р д а қ ы қ о р а з еті б о л а м а, со- ған қоса консервтер акслесін, ғой дейіиіи. Т атар қ а р т Степан А р к ад ьи ч тің там ақты ф ранцуз кар- тасымен ататпайты н одстін есінде^ тұ та, қосы ла атамаған- мен, әкел дсген там акты к ар та бой ы п ш а: «прептапьер сор- пасы, Бом арш а соусын қүйган тю рбо, плуарт а лестрагон, маседуан де ф рю и...» дсп, ж аны ж ай таба, тугел қанталап шықты да, түптелген картаны м айм ы я қоя салып, шарап- тар ж азы лған екінші картаны ала: —- Н е іш ес із д е р ? — д еп С т е п а н А р к а д ь и ч к е үсына берді. — Н е іш есің дегенде, м аған азы рак, ш ампан иіарабы болса, болганы,— деді Л евин. — К,алай? А лды м ен дей сің б е? Д егснмен, дүры с та б ол ар с ол. А қ қ ағ а зд ы сы н ж а қ с ы к о р у ш і м е е д іц сеи — Каш е блан,— дсп татар қ а р т лы п ете қалды . — Я , устрицаға сол ш арапты әкел, кейінгісін көре жа- тармыз. — Куп болады. А с ш арабынан пе қалайсыздар? — Н ю и ш арабын әксл. Ж о-ж оқ. одан көрі ж ақсы шаб­ ли жөн болар. — К ұп болады . Өз ірім ш іктеріцізден ше? • П армезан әкел, айтпақш ы. Ссц әлде, өзгесін жақсы көресіц бе? к бәрібір маған,— деді Л евин күлкісі қысып Т ата р қ а р т етегі делеқдей ж угіріп кетті де, бес ми- нуттян с о ч м ерует қ а й ы р п іа к т ы у с тр и ц а л ар д ы т а б я ККЭ ж е т ^ СаЛЬ,П’ б өтелкен і с а у с а ғ ы н а қ ы гя к.айта уш ы п Степан А ркадьнч крахмаддаған орамалды ң қм ры н жа- г к\"с,“ра’ қ“ “ ^ бірінен соң бірін бі- Л еа^н . \" . \" І Т т ™ \" ” 1 « У ір ір ек корте,,„ е „ . тстри п аиы «» м к,р д „и „ “ ™ \" “ X

тар д а, а к, г а л с т у г ін о ң д а п , С т е п а н А р к а д ы іч к е с ү й с ін е жымыц етіп, қарап қойы п тұр. — Сен өзің , устрицаны онш а сүйм ейсіқ ғой, дейм ін? — деді С теп ан А р к а д ь и ч , б о к ал ы н с ім ір іп с ал ы п .— А л ан , б оп отырсьің б а, әлд е? Ә ? О н ы ц ой ы Л ев и н к ө қ іл л і о т ы р са деу еді. Б ірак, Л е в и н көцілді о т ы р у т ү гіл , к,ы сы лы ңк,ы рай д а берді. Ж ан -дү н и есі- ніқ жаііы а н а у б о п ж а т қ а н д а , қ о н а қ ү й г е к е л іп , ж ү р т әйелдермек там ак, іш іп о ты р ған каби н еттер қасм ида, осы бір апыр-топыр, ж үгіріс іш інде о ты р у қолайсьіз тиіп, эы қы сы қалмады; осы б ір қола, айна, газ, татар дегендер-ақ түгед қытығына тиіп болды . Ж аны толы ж ақсы ойын былғап алам ба деп те қоры қты . — М ен б е? Р ас, алац боп оты рм ы н; оиыд үстіне, осы- ның бәрі өзім ді қы сы ц қы рап т а барады ,— деді ол.— М ен сықы лды д ер е в н я а д ам ы н а о с ы н ы ц б әр і әлгі, сенін, к.асы ң- да көрген м ы рзап ы ц ты рнағы нд ай, өрескел көрінетінін де біле берм ейсің сен... — Рас, Г риневич байғұсты ң ты рн ағы көңіліңді қатты бөлгенін б ай қ ағам ы н мен де. — Ш ы д а р ж а й ы м қ ал м ад ы ,— д ед і Л е в и н .— С е н өзін, менің кебіме түсіп, деревн я а д а м ы н ы ң к ө зқ а р ас ы н д а тұ- рып байқаш ы. Б із болсақ, дерсвняда қолымыэдын, жұмыс- қа ж үғы м ды болу ж агы на ты р ы сам ы э; ол үш ін ты рн агы - мызды алы п, ж сцімізді сы бан а ж үрем із кейде. А л , мүн- дағы ж ұрт ты рнағмн түсіп қалғанш а әдейі қоя береді де, қолымен түк істемеу үш ін таба«,тай-табак,тай қап сьірм а қа- дап алады. Степан А ркадьич м эз болы п күліп жіберді. — Рас, оны сы кара ж ұм ы с қ аж ет болм ағанны ң белгісі ғой. А қ ы л ы істейді онын,... — М ү м к ін . Б ір а қ дегенм ен д е ©зі, қ а зір гі осы о ты р - ғаны м ы здай өрескел көріне береді өзіме, біз, деревня адамдары болсақ, ж үмы сы мызға ж арай ы қ дсп тезірек тою - ды көзд ей м із де, екеум із болсак,, қай тсек тезірек тоймас ж ағы н кө зд еп, сол үшін де у стр и ц а ж еп о ты рм ы з... — Ә лбетте ғой,— деп С теп ан А ркадьи ч те іліп әкет- ті.— Б ір а қ білім м ақсаты н ьің ө зі де: дүииенің бәрінен ләззәт ала білу ғой сол. — М ақ сат ол болаты н болса, жәбайы болғаньім ды -ақ ж ақтаған б о л ар едім мен. — Б ы лайш а да ж абайы сы н ғой сен. Л евин ятаулы ны ң бэрі де жабайы . •13

Л евин күрсініп салды. Н и ко л ай ағасьі есіне түсіп кет- ті де, сай сүйегі сырқы рай ұялы п, ш ыты ны н қоя оерді; бірақ’ О блонский көцлін аулайты н бір нэрсені айтм н. қалт бүрып әкетті. __ Я , б үгін к еш ке б із д ің Щ ср б а ц к п и л е р г е б ар асы н ғой, демек? — деді, саудыраған бос сүйектсрді сы ра, ірім- шікті ж у ы қтатқан бойы, к ө зі б ір м ағнамен ж алт етіп. — Я , с ө зсіз барамын,— деді Л ев и н .— К н яги ня солғьін- дау ш ак,ырғандай да болып сді өзі. — К,ой ә р і! Ж ок,ты айтп а! М ін е э і о л ө эін іц ... К эп еки , баурым, сорпа экел!.. Огапсіе с ігіте' болған соц, міпезі ғой өзінің,— деді Степан А ркадьи ч.— М ен өзім дс барамы н, бірақ Банина графиияньщ әзірлігінде болуым ксрек боп отыр. Ж абайы болмай несіц о эіц ? М осквадан қал т жоқ боп кеткеніцді не деуге болады сенің? Щ ербацкнйлер, меи бір білуге ти іс адамдай-ак,, сені с ұрап дам ы л берген жок, тіпті. М е н қ ұ р : қ аш ан болсы н , еш к ім істем ейтін н әр с е іс- тсйтініцнен ө з г е тү гін д і б іл м ей м іи сенін,. — Рас,— деді Левин, баяу, тебірене сөйлеп.— Ж абай- ысын ж абайы боп кетіппін, д ү р ы с айтасы н. Бірак, жабаи- ыамгым кеткенімде емес, қ азір келгеиімде болып оты р. Қ азір мен келгенде... — О йны р-ай, өзің не деген бақы тты сы н? — деді қо- сарлана Степан А ркадьич, Л евиннің көзіне қарап. — Ңайдағы бақыт? — Ү ш қы р атты қайдағы бір тақбасынан таныймын, ғашык, болған ж ігітті көз қарасы н ан таны ймы н,— деп С те­ пан А ркадьич тақпақтап ала ж өнелді.— Қ ы зығы н, алды нда сепщ. - С енііЦ қ ы зы ғы н , а р ты ң д а қ а л і ■ді? — А р ты м д а қалмағаимен, сенікі болаш ак., меиікі л » ш ақ боп, солай үласып кетіп тұр. — Н е боп еді? —- Ә щ енін, ж а н с ы зд ы қ б ір . О л ж а н ы м д ы а й т п а іім ы н да, антып жеткізе алмаймыи да әрі,— деді Степан А р кад ь- ч. А л , ө з ің М о с к ва га неменегө к ел іп е д ін ? .. Е й , з а к а з алсацшы! — деді татарға дауыстап. Ө зің тұспалдайсың ғой д ей м ін ?— деді Л евин , те- рецдс жы лты раған көэін Степан А ркадьичтен алм ай — 1 ұспалдағанмен де соны айта алмпіі оты рмы н Л у- рыс түспалдаи алған-алмағанымды содан-ақ ақгаруы ңа1 1 Мядгоа бэйбііив.

болады,— деді С тепан А р к ад ьи ч, Л евин ге қуақы күлкімен жымыя қарап. — Ж э, не ақы л айтасыц, ал? — дсді Л евин даусы дірілдеп, бетінің көк еттері түгел ж ы бы рлап б ар а ж атқа- нын сезіп.— О сы ған қалай қ арай сы к өзіц? Степан А ркадьич стакапдағы ш аблиін Л евиннсн көз алмаған күйі, ақы ры н сіміріп салды . — М ен бе? — деді Степан А ркадьич,— мен сол, со- дан вэге сш теце қалам ай-ақ қойсам деп отырмын. Болары болған соң, сонын, өзі абзал. — Қ а телесіп оты рғаи жоқсын, ба, өзің? Н е жайын ай- тып о ты рған ы м ы зды білесін, б е? — деді Л евин, ж олдасын көзімен іш іп-ж еи.— О райы бар деп білесіқ бе, өзің? — Б ар ғой дсйміи. Н еге болмасы н орайы? — Ж о -ғ а , о р а й ы б ар д еп ш ы н ойлайсын, б а, ө з ің ? К,ой, ойыңды түгел айт, сен! А л да -ж ал д а, квнбесе ше, ал? Т іп- — О н ы қайдан біліп о ты рсы ң ? — деді Степан А р к а­ дьич, Л е в и н н ің қ о б ал ж ы ған ы н а ж ы м ы я күліп. — К ей де солай көріне береді өзіме. М аған да, оған да сүмдык, б о л ад ы ғой ол. — К,айткен күнде де қ ы зға түк сұмдығы жок, оны қ. К,ай қ ы з б о л с а да үс ы н ы с ж а с а л ғ а н ы н м ақ т ан к ө р сд і ол. — К °й , өзге қы э м ақтан көрсе де, мына қы з мақтан көрмейді оны. Степан А ркадьи ч ж ы м ы ң етіп күліп жіберді. Левиинін, ол сезімін былайш а да білетін вэі, білгенде, Л евин ойынш а дүниедегі қ ы з біткен екі сортқа бөлініп: бір сорты — мына қы здан бөлек, дүниедегі күллі ө зге қ ы зд ар болаты н да, ол қы здарды ң өзі адам баласьшдағы осалдыққа түгел ортақ, тым жай қы здар болатын; екінші сорты — еш бір осалдығы жоқ, адам баласынан арты қ ж аралған, ж алғы з осы қы з- дын, өзі ғана болатын. — Т ү р а түр, түздык, к,ұйып а л ,— деді С тепан А р к а д ь ­ ич, тү зд ы қ ты кейін сыры п жатк,ан Левиннін, қолы н қ ақ- палай беріп. Л е в и н т ұ зд ы қ қүйып алуға көне кеткенімен, С тепан А ркадьичтің тамағын жегізбей де қойды. — Ж оқ , саб ы р ет, сен, саб ы р ет,— деді о л .— Б ү л өзі мен үш ін ©мір мен өлім мәсслссі боп тұр, соны түсін, сен. Бұл ж өнде өмірі ешкіммен сөйлескен де емеспін. Ө зіңм ен сейлескендей ешкіммен сөйлесер ж айы м да ж о қ әрі. Б ар - лык, ж а ғы н а н -а к, б ір -б ір ім ізг е ж а т к іс ім із е к е у м із: т ал -

гауы м ы з д а, т а н у ы м ы з да т ү гел а л ш а қ ж а ты р ; бірак, мені өэіқ ж ақсы көріп, жайы м дьі ұғы п ж үрстін іц ді мен де біліп оты рам, сонд ы қтан өэі.ч де қ а т т ы ж а қ с ы керсм сепі. си­ рая,, қ ү д а й р и за л ы ғ ь ш а , ә б д сн а ш ы қ кслссі* д еп о т ы р м ы н . — О к ы м д а ғ ы н ы аГітыгі о т ы р м ь ш кой е з ің с ,— д е д і С т е ­ пан А р к ад ьи ч күлімоірсп.— О н ы а зы р ц ан сац . одан да эо- ры н айтам меи сағап : м еи іц ой елім Оір гаж аи ы п әйел өаі...— С теп ан А р кад н ич әйелім си а р ад агы жиГілармн ес- кере күрсініп қойып, сол үндсмей оты рды да, ж алгай же- иелді: — К е р іп келдік д ары н ы б а р өэііііц . А дд м д ы тапыи кетеді; ол, о л м а, әсірссс, тіп ті нске ;::о:ііндс нс болм п , не қ о я р ы н д а б іл е қ о я д ы . М ы с а л ы , Ш лхоі'.ска_пш .ің Б р ен - телы іге тн етінін күпі б үры н а ііт қ аіі б о л аты н . Е іп к ім сснуін сснбегенмен де, солай боп ш ы ққан. С оны ц ауы э ыцгайы да сен ж ақта оты р. — Қалай яғни? — К,алайы сол, сені в зі ж а қ сы көру үстіне,— К и тн соның, әйелі б о л м ан қо н м ай ды д ей д і д с іг.үрсді. О сы сөзді естігенде Л епиіш іц ж үзі, жүнесі босап, жы- ларманға келген бір әлпетпен күлім сірен қоя бсрді. — О сы ны өзі айтты ғ о й !— деп Л епш ш ің даусы да шығып кетті.— С ол, сенің ойелщ нін, өзі б ір абзал кісі деу- ші едім-ау ы лғы й. ?аә, айтп ай-ақ қ о я л ы қ оны енді,— деді, орнынан түрегеле беріп. — Ж ақсы , оты рсацш ы , бірақ. Левин отыра алмай қойды дегенмек. А ядай бөлмеде аяғын нмқ баса, ары-бері екі дүркін орағы та жүріп, көз жасым көрінбесін деп, кіргіігін қ ағы п -ц ағы п қойы п, стол қасына содан соң ғана ксліп оты рды . — Т усіне біл, ссн,— деді ол ,— м ахббат смсс б үл. Ға- ш ьіқ болып та көрісм ін, б ір ақ одан ө зге кэрсе бүл. Ө з се- зімім де емес, қ аи д ағы б ір с ы р т қ ы күш билеп экетті мені. п іГ Шк « - ЛСаМ’ МҰИЫҢ- Ө?ІН жср б е т ін д е ж ө к і жок, б а қ ы т к е ­ рш, қыисыны келменді дггеидіктен кетксм мсн. Ө зімм ен Ш ™ “ Г \" о Пл ” , 6 * Г . \" ' 6ІР!\" ' \" “ Р™ * ° Қ “ “ — Неменеге кетіп едіц өзіц? Ә, сабы р еті К өп пікір б ар екен ғой! К аш ап гы лы ну керек десенш і! Т ы қд ой б ер .. А й тқа сезін е

Ісі с ьіқ ы л ды б ір . Д еген м ен б ір с у м д ы қ ж е р і... Ү й л ен іп х е р - дің ғой өзің , ол сезімді білесін, де... С ұм ды қ ж ері — біэ өзіміз, м ахаббат былай тұрсьін... К ү н аға батқан кексе адам бола тұра, кенет келіп, ж азы ғы ж оқ, кірш іксіз ж анға ж а- қындаспақ болам ы з; түрш ігер ж ері сол оның, сонды қтан да өзіцді ө зің таты м сы з сезбесіце болмайды. — К,ой, сенің к ү н аң — а з күи а ғой. — Э й, дегенмен де,— деді Л евин , — дегенмен де «Ө мі- рім ді т ү р ш іг е о қ ы п , қ а л т ы р а у м е н қ ар ғ а й м ы н д а , ж а н ы м — Істер л а ж не, солай қ ұрьілған ғой дүние,— деді С те­ пан А ркадьи ч. — М ен өзім ылғый жақсы көретін осы дұға айтқандай, еңбсгіммен кеш ірме, кеңдігіңм ен кеш ір дегеи ж ал ғы з ғана жүбаныш б ар. К еш ірсе осылай кеш іреді о да. Л евин бокалы н сіміріп салған соң, екеуі үндемей оты - рып қалды. — С аған мен тағы да б ір ж ай ды айтуы м керек еді. Вронскийді білуш і ме едің? — деді Л евинге Степан А р к а- — Ж о қ , білмеймін. О н ы иесін сұрады ң? — Е кінш ісін әкел,— деді С тепан А ркадьич, бокалдары - на құйып боп, қастары нда дэл керексіз кезде куйбеңдеп жүрген татарға. — Вронскийді білу не керек екен маған? — Н е керек екені, бэс тал асы ң н ы ц бірі болған ды қтан білуін, керек Вронскийді сен. — Вронскийің немеие өзі? — деді де Л евинніқ балаш а масайрап, О блонский қазір ғана тамашалап отырған бет әлпеті қапелімде ашу қы стап, б ұзы лы п сала берді. — В ронский дегенде, К ири лл И ванович Вронский граф бал ал ар ы н ы ц бірі де, П етербургтегі оқалы ж астарды ң ең тацдаулы үлгілерінің бірі бұл. Ө зін Т верьде қы зм ет істеп ж ургенде білгем , сонда әскерге адам ала келген. Керемет бай, көрікті, байланысы мол, флигел-адъю тант, оған қоса — өте сүнкімді, мейрімді ж ігіт. М ейрімді болғанда д а, те- тенше ж ігіт б ір . Ө зін осы нда келгеи соң білсем, білім ді де, ақылды да ж ігіт екен өте. Ә бден бір болайын деп тұрған адам өэі. 47

Левин шытынған күйі үндемей қойды. „ __ Я , м ұн д а ө з і сен к ет ісім ен -ақ к ел г е н б о л а т ы и , б аи - қауымша, К итиге де қатты ғашык, боп қалған түрі б ар езі- нің, оны ң устіне шешесі де... — Ғаф у еткейсін, түк те тусінгем ж оқ,— деді Л евин қабағын қарьіс ж ауы п. Н и колай ағасы ссіне түсе кетіп, соны ұмытқаным неткен оцбаған ды қ деген де ойға келді. — С абы р ет, сен, сабы р ет,— деді Степан А ркад ьи ч, Левиннің қолы на күлімсірей түртіп қойып.— М сн саган білгенімді айты п оты рмы н, тағы д а айты п қояііы н, осы бір жолы тар, нәзік істе, тұспалдап қараған да, менің ойымш а, жоралғы сен ж ақта түрған сы қы лды . Л евин оры нды кда ш алқая оты рды , өці де бозары п ке- — М ен саған мәселені қолдан келгенш е тезІрек шешссц дер едім,— деді О блонский ойы н саб ақ тай , Л е в н н н іц бо- калын толтырып жатып. — Ж оқ, рақм ет, іше алм айм ы н енді,— деді Л е в и н бо- калын сырып қойып.— М ае боп қал ам ... Ж э, өз к үп ің қа- лай, ал? — деді, әцгіменіц бетін өэгертен ін дегендей.-' — Т ағы бір сөз: мәселені, әйтеуір, тезірек ш еш кснің жөн болар еді деймін. Бүгін сөйлеспей-ак, қойсаң деп оты р­ мын,— деді С тепан А рк ад ьи ч.— Ү сы н ы сы ң үсы ны с жосак,- т ы б ол сы н десен,, е р те ц к ү н д іэ б а р , қ ұ д а й ж о л ы ң д ы о ң д а- сыи эрі... — Сен өзің маған саятқа келмекш і едің I ы лғы иг Келсең осы көктемде кел енді,— деді Л евин. Әлгі әңгімесін Степан А ркадьи чи ен оты ры п а у ы зға ал- ғанына ш ын өкінді енді. О йы ндағы өзгеш е сезімін қайдағы бір П етербург офицерініц бәс тал асы ж ай ы н дағы әцгіме- мен Степан А ркадьичтіц үсыныс, кеңестері кірлеп те тас- тады. Степан А ркадьич ж ы м ы қ етіп күліп жіберді. Л евин ішінде не боп ж атқ ан ы н біліп те о ты р өзі. — Б ірде болмаса, бірде б арарм ы н,— деді ол.— Я , бау- р ьш , әиел деген, а й н а л ас ы н т ү г ел ү й ір іп т ұ р ғ а н в и н т к,ой Оір. Л іам ан дегенд е, вте ж а м а н м ы н а менін, ж а й ы м б о п оты р. Ь әр і де әиел ден со и ы ң . С с н ө з ің м аған а ш ы қ а й т __ деді, шылымын ш ығара, бір қолы мен бокалы н үстай о ты ­ рып,— кеңес бер маған. — Н-.Vе жп шөн.шініешн д ейисішн ?- - М ына жөннен. Мыса^ , сен үйленген адам екенсің 48

де, әйелінді жак,сы көре ж ү р іп , ө з г е б ір эйелге қ ы зь іқ қ а н екенсін делік. — Ғафу ет, мынауың бір... қ аэір өзім тойып отырып, қалаш дүкені қасы нан өте бере, қалаш үрлауыммен теқ, мүлде түсініксіз, іш ке қонбайты н нәрсе екен езі. Степан А ркадьи чтің к ө зі ерекше жайнап кетті тіпті. — Н еге түсініксіз б олады ? К,алаш исі деген де нәпсіңе ие қы л м ай, қ а т т ы а қ қ ы й д ы -а у к ейде. Н ітш іізсһ із4’5, ■даепп ісһ Ьег\\ушіееп Меіпе ігдізсһе Векіег; ЛЬег посһ луспп’я пісһі кеіипкеп, На11’ісһ аисһ гесЫ һііЬзсһ РІаізігЧ Степан А ркадьи ч соны айты п, жымыя күліп қойды. Левиннің де езу тартпасьш а болмай қалды. — Рас, қалж ы цы ж оқ,— деді Облонский сөзін жал- іап.— Ә йел деген, түсіне білсең, сүйкімді де момын, сүйе білетін, б әр ін қы йған, қ ү л азы ған сорлы жан өзі бір. К,азір, аңгіме б олары болған сон, келіп,— түсіне білсец, қалай тас- тап кетерсің оны ? Семья ш ьірқы н бұзбау үшін айры ла-ақ қоялык, делік; сонда ж аны ң қалай ашымайды, мауқын қа- лай баспайсы н, көцлін қал ай жібітпсйсін дсймін? — К,ой, ғаф у ет, ж а р қ ы н ы м . М еніцш е, әйел б ітк ен екі сортқа бөлінетінін өзің де білесің... жоға, яғни... дұрьісы- ра қ айтқанда: әйелдің де... әйелі б ар... Мем озім ардан без- ген эсем ж а н б ар дегенді б іл м е й м ін д е, б ілген де емеспін, ал анау қалтқы ішінде оты рған бүйра шаш, боянған ф ран­ цуз эйелге келсек, барып тұрған сұмырай ол маған, ардан безгендердін, бэрі де солай. — Інж іл айтқан әйел ше? — Ө й , қойш ы әріі О л сө зд і сідет қы латы н ы н білсе, Х ристос оны өмірі айтпаған да болар еді. Ж ұрттын, күллі Інж ілден білетіні сол сөз қүр. Ә йтсе де мсн ойы мды айты п оты рғам ж оқ, сезгенімді айтып оты рмы н. А р сы з эйелдер- ден аэа бойым қ аза тұрады . С ен өрмекшіден қоры қсаң, мен сол сүмырайлардан қорқамы н. Өрмскшіні эерттемеген с о ң , қ ұ л қ ы н д а білмейсін, сен: менін, ж айы м да с о ла й . — О л ай деу оңай ғой саған; қы йы н мәселенің бәрін сол қолымен алы п, оң иығынан асырып тастайтын, әлгі Д и к­ кенс ж аэаты н мырэаны ң қы лы ғы сықылды мүпың. Ж ал- 49

тару деген ф акты болғанмен,— ж ау ап емес ол. Н е істейін, айтш ы өзің, не істеуге б олады ? Әйелін, болса қортаны п, өзін, б о л са ц , қ ұ л ш ы н ы п тұ р сы н . ^Әне-міне д егспш е, эііел іц д і қанш а қадірАегенмен, әсіресе, сүймейтініңді де сезе кетссін. Осы арада келіп махаббатыц қ ал т біліие қ алса-ақ сормм қайнады дей бер! — деді Степан А ркадьич күйзеле мүца- Л евин м ы рс етіп күліп жіберді. — Рас, қайнауы қайнады ,— деді Степан А ркадьич — Н е істейін енді? — К,алаш ұрлама! Степан А ркадьич қарқы лдай күлді. — Әй, өсиетшілім-айі М ы наны түсін бірақ: екі әйел бар да, біреуі цүр ө з қақы н айты п қарьісады , ол цақы се­ ти , м ахаббатыц да, оны оған бере алм айсы ң да әрі, екіншісі болса, түгіцді қаламай-ақ, түгел ж олы ца тігеді. Н е істеуіц керек? Қ алай еткен жөн? Сүм дық драма осында бон тур. — Сен менің бүл жвндегі өсиетімді қалап о ты рсац, ай- тайын саған, бұл жерде драма бар дегенге ө з басым сен- беймін тіпті. О н ы ц мәнісі м ынау. М еніцш е, м ахаббат де­ тей... Той дейтін кітабы нда П л ато н автқ ан екі м ахаббат есіцде ғой, адам таразы сы сол екі махаббат деп білеміп. Біреулер құ р бірін түсінеді де, біреулер екінш ісін түсінеді соныц. П латон махаббатын түсінбейтіндердін, драм а дсген сөаі к,ұр б о с с ө з әш ейін. О н д а й м ах а б б а т та еш бір д р а м а б о - луы мүмкін емес. «С ары қ б асқаны цы зға збден р ақм ст, сау боп тұры цыз» — бар драмасы сол әне. Платон махаббатыпа келеек, драм а деген болмайды онда, өйткені ондай м ахаб­ батта бәрі аян , бәрі пак келеді, неге десеціз... О сы сәтте Л евиннің өз күиалары мен басынан кеш іргея іш кі к ү рсстері д е есіне сап ете т у с т і. С ө й т іп о т ы р ы п , о іід а — А йтты-айтпады , сеиікі дұры с т а болуы кәдік. О р ай ы этс кел іп т ұ р ... К,ой, тү к те б іл м е й д і екем м ен,— д еген д і қосып қойды. — К ө р д ің ғой, міне,— д е д і С т е п а н А р к а д ь и ч ,— сен взіц тым түтас ж атқан адамсын бір. Сенің қасиетіц де, ксмшілігіц де ол өзі. Ө зіц түтас бітім болған соц, өм ір біт- кв:| де т?тас құбыльістан құралса екен дейсің, болм айтьш нарсе ол. Сен мына қотамдық цы зм ет ж айынан да ж иір- кснс беэіп жүрсін, өйткені істейтін іс м ақсатца үнемі сан всліп түрса екен дейсіц, о да болм ай ты н нэрсе. С ен в зіц тіігп эрбір адамны ц қызметінде м ақсат болса екен, м ахаб-