Лев Толстой-Анна Каренина

гендегі досым, өте там аш а адам б ір. Ә риие, зал ы м адам болмаған соң, полиция да қудалапты өзін. Сейтті де, әдеті бойынш а, үйдегілерді тугел ш олып шықты. Е сік алдындағы эйелдіц кетейін деп қозғала берге- нін б ай қ ап : « Т ү р а т ұ р д ед ім ғо й » ,— дед і а қ ы р ы п . С о д а н , Константин қанык, білетін, әңгім е айтудағы байы рғы ш ор- қақты ғм мен ораш олақты ғы на сала, ж үрт біткенді тары да шола қараған күйі, К рипкий ж айы н баурына ағытып айта бастады: кедей студенттсрге қарайласаты н қоғам мен жек- сембілік м ектептер ашамын деп университеттен қуы лғанын да, одан х алы қ мектебіне оқы туш ы боп кіріп, о ж ердей де қуылып, содан соң әлдсне жөнінде сотталғанын да түгел айты п б ер д і онын,. — С із ө зін із Киев университетінікІ ме едіңіз?— деді К онстантин Л евин Крицкийге, ж ы м -ж ырт тына қалғаида- ры н ж айсьгз көріп. — Я , К и ев университетінікі едім,— дедім К рицкий ашу- лана, туксие сөйлеп. — А л , анау әйел болса,— дед! Н и колай Л евин К р и ц - ки йд іч сөзін бөле, әйелді нүсқай сөнлеп,— өміо серігім ме- нік, М ар ья Н иколаевна дейтін кісі. Ә не бір үйден алғамы н өзін,— дегенде м ойкы да кегж ең ете түсті.— Б ір а қ өзін ж аксы көрем де, сыйлай берем, өзім ді білейін дегсндердін, бәрінен де,— деп даусын көтере, кабағы н түйе кірістіріп қойды ,— осыны жараты п, осыны сыйлауды сүраймын. Ойе- лім орны нда ж үрген соң, бәрібір ғой оны ц, бооібір. Ж айы с о л, к ім м е н а с т а с б о л ға н ы и д ы б іл іп к,ой, сеи. Е г е р , сағы м сынады екен десең, қүдайьщ а қош айт та, ж үре бер, әне. Ж үрт біткенге тағы д а қуы стана қарап, ш олып ш ы қты . — Сағы м неге сынады, түсінбедім. — Кеш кі аска үш кісілік там ақ, арак. ш арап әкелсін деп, солай айт. М аш а... Ж о -ж о қ, к,оя түр... Ж о, керегі ж оқ... Б ара бер. XXV — К өрд ің ғой,— деді Н иколай Л евин, сөзін сабақтап, қабағын әрең ш ыта, кекжең етіп. Ө зіне не айтып, не істей- тінін баны птау да қы йы н сы қы лды .— К өрдің ғой, әне,— деп бөлме бүрыш ы нда жіппен ш андулы жатқан қайдағы бір, қы рлы темірлерді кврсетті.— К өрд ің ғой, ә? К іріскелі о ты рған ж а ң а ісіміздін, б а с ы с о л . О л іс деп о т ы р г а н ы - мыа — өндіріс артелі... »01

К он стан ти н т ы к дай қ о й ған ж о қ онша. К ө к ір ек аурулы Н и ко л а й д ы ң д ертті ж үзін е қ а д а л а қар а ған _сайын, жаны қ а г т ы аш ы й берді де, а ға сы н ы қ а р те л ь ж ай ы н д а айтқан сөзіне де қүлак, қ о я алм ады . К о н стан ти н о л артелі, е з ба- сын қ ү р жеккөрініш іліктен қ ұ т қ ар у д ы ң яко р ы екешн де аңғарып оты р. Н иколай Л евин сөэін доғарар емес: — Ж үмы скерді кап и тал ж ан ы ш тап ж аткан ы н өзің де білесің,— біздегі ж ум ы скср-м ұж ы қтар, еңбектің бар ауырт- пальіғы н атқ ар ы п, қан ш а еқб ек етсе де, мал қатарьіндағы түрм ы стан қүты лмас күйге тү сір іл іп оты р. Ө з күйлерін ондап, көцілдерін к етеріп, б іл ім алады дейтін еңбекақы п айдасы ны ң бәрін, б ар л ы қ жьійған-тергендерін капита- листер сы пы ры п алады. К о ғам д егенн іқ ө зі де, солар көп істегсн сайы н, копестер мен ж е р иелері баи түсетін боп, ж ұм ы скерлер болса, қаш ан д а ж үм ы с малы қатарында қал аты н ыңғаймен қ ү р ы л ы п о т ы р . С о л тэртіпті өзгертуіміз ксрек, әне,— деп, сөзін бітірді де, баурына жалтаңдан қарады. — Ә ри не ғой,— деді К о н стан ти н , ағасы ны ң сүйегі со- раиған бетіне шыға келген қы зы л реңге қадала қарап. — С өй тіп , әне, өзім із де сле са р ьл ы қ ар тел ь қүрғалы оты рм ы з, ондағы бүкіл өидіріс, п айда, б асты -басты өндіріс қүралдары түгел ортақ болады. ^ — О л артель қайда болмақш ы ? — деді Константин — Қ а з а н губерниясы ндағы В озд рем а селосы нда болады- — С елода болмағы несі? С ел о д а ғы ш аруа о н сы з да же- тіп ж атқ ан сы қы лды , меніңш е. С л е са р ьл ы қ ар тел ь немене- ге керек селоға? — Н е г е керек болғанда, м ұ ж ы қ та р осы күні де бұрын- ғы дай қ ұл боп оты рғам ды қтан , с о л қ ұ л ды қ тан оларды қүт* қарам ы з деу Сергей И в ан ы ч екеуіңе ж ақ паған д ы қтан керек ®оп 0ТЬІР>— деді Н и ко л ай Л е в и н , қ а р с ы сө зге шамданып. К он стан ти н Л евин осы тұ ст а тү н ж ы р аған, л ас бвлмені шола отырып, хүрсініп салды . О л күрсінісі Николайды одан бетср шамдандырғандай болды. ^-®Рге“ И ван ы ч екеуіңнің ақсүй ектік аужайларыңды білемін. О н ы ң ақы л күш інің б әр ін қ азір гі к,ара күнді ақ- тауға жұмсап жүргені де қаны қ маған. Қ ой саң ш ы , Сергей И в ан ы ч т ы неменеге айты п отыр- сың өзщ ?— деді Л евин күлімсірей күңк етіп. — Сергей И ваны чты м а? Н е г е айтаты н ж айы м мынау оныі деп, Н иколаи Л евин Сергей И ваны чты атағанд*. 108

қапелімде ақы ра қоя берді,— ж ай ы мынау оны ң... А йтаты н да не б ар т іп т і? А й т а р ы м т ек ... неменеге келдін, өзТн, м а­ ран? О ны ж ақтырм асық бар екен, ж ақсы бопты, құдайыңа сыйын да кете бер! — деді оры нды қтан ақьіра түрегеліп,— кет деген соң, кет ендіі — Ж ақ ты р м а ғ ан т ү гім жок, метіІң,— деді К о н с т ан т и н Левин, жүрексіне сайлеп.— Таласпайм ы н да тіпті. Осы кезде М арья Н иколаевна да оралды. Н иколай Ле­ вин М арьяға шатынай қарады. О л болса, Н иколайға тез келді де, сыбы рлап бірдсңелер айтты. — Д енсаулы ғы м да ж оқ, аю уланш ақ та бои кеттім,— деді Н иколай Левин баяукы оап, алқына тыныстай оты- рып,— оны ң үстіне, Сергей И ван ы ч пен оның м ақаласын әкеп бүлдайсы ң сен маған. О ны сы бір барып түрған шат- пьқ, өзін өэі алдаған өтірік өңкей. Ә ділдікті в зі білмейтін адам, ол жайы ида не ж азбакш ы екен? М ақаласы н окы п па едіңіз, сіз? — деді Крицкийге қарап, стол басына қайта оты рған куйі, тең жарасын ала ш аш ылып ж атқан ш ылым- ды, орын босатқалы сыра бсріп. — О қ ы ған жоқпын,— деді К рицкий, тұнжы раған күйі, әңгімеге араласқы сы келмеген адамш а. — Н еге? — деп Н иколай Л евин енді Крицкийге де ки- — Н еге скені, соған тіпті у ақы т рәсуа еткенді оры нсы з кврдім. — Яғни, ғафу етікіз, уақы ты ңы з рәсуа болатынын қайдан білдіңіз оған? О л мақаланы ң өзі көп адамның қа- рымы жетпейтін мақала. Я ғни олардан жоғары ж аты р ол. М ен болсам, бір сэрі, ол айтқан пікірдің егжей-тегжейін түгел көріп, осал болар мэнісін біліп отырған кісімін. Бәрі де жым басылды. К ри ц ки й баяулай түрегеліп, бас киімін ала бастады. — А с іш пейсіз бс? К,ош б о л ы қ ы э , ендеше. Е р т е ң сле- сарьдм ала келіңіз. К ринкий шығып кетісімен, Н иколай Л евин де ым қа- рып, күлімсіреп қойды. — Б ү да жамаи ж аты р екен,— деді.— Көріп оты рмы н Б ірәқ осы кезде есіктен К ри п ки й іпақырды оны. — Т ағы не керек болды екен? — деді де Н иколай ко- рилордэ түрған соған ш ығып кетті. Л евин М арья Н и ко- лаевнамеи оңаша қалған соц, тіл қата бастады:

— А ғай м ен т ұ р ған ы ң ы зға к ө п б олды м а ? — деді эй- — Я , екі ж ы л боп қ а л д м . Д ен са у л ы гы д а өте нашарлап кетті озінің. Көп ішеді,— деді әиел. — Ішкекі қалай? — А рак, іш еді, о л б о л са, зы я н д ы өзіне. — К еп іше ме со ғү р л ы ? — дсді Л епин күңкілдеп. — Я .— дей сал д ы әйел, Н и к о л а й Л е в и н көрінген есікке қьіпылдай жалтақтап. — Н е ай т ы п о ты р сы ц д а р ? — деді Н и ко л ай қабағыи шыта, екеуіис қоры ққан адамш а кезек қарап. — Еш теңе айтқамы з ж оқ,— деді Левин қысылып. ^ — А й т қ ы л а р ы ң келм есе м ей ілд ерің. Т е к онымек сеи- лесер ештеңе ж оқ саған. О л болса — куң, сен болсаң — баринсын,— деді мойны кекж ең етіп. — К ө р іп оты рмы н ғой, сен ө з ің меиің адас істерімл) түсініп те, бағалап т а, екініп те оты р ған боларсыи,— деді тағы да. даусын потере сөйлеп. — Н иколай Д митрии, Н иколай Д митрии,— деді Марья Н иколаевна, қасына келе, сы бм р етіп. — Ж ә, ж э, ж ақсы , ж а қ см !.. А й т п а қ ш ы , элгі асы ң не б олды , ө з і? Ә , міие, ө з і д е кел д і,— деді поднос көтерген м алайды көрігі.— Бері, м үнда қой ,— деп тары н а сөйлеген куиі, эрақты алы п, бір рю мкасы н құйы п жіберді де, оптыға ж үты п салды.— Ішем десең, іш! — деді көңілдеиіп бауры- на.— Ж ар а й д ы , Сергей И в ан ы ч ж а й ы н айтпай-ак қоялық. Дегенмен де келгеніңе қуанып қалдым өзім. Н е саққа ж үгірткенмен де, ж ат адамдар емеспіз ғой, эйтеуір. Кәне, іш іп ж ібер. Н е істеп, не қо й ы п ж ү р с ің , айта о т ы р ? — деді жалғай сөйлеген куйі, бір үзім нанды қарбы та асап, және бір рю мканы құя отырып.— Ж айьщ қалай? и— Д ер е вн я д а, сол бу р ы н ғы м ш а, ж а л ғ ы з ж уріп жатқан жайым бар, ш аруашылықпен айналысамын,— деді Констан­ тин, бауры ны н, оп ты ға іш іп-ж егеніне шошый қарағанмен, елеңсіэ оты рған адамсып. — Н еге үйленбей журсің? Реті келмей^ жүр,— деді К онстантин қьізарып. ~ Н еге келмейді, мен бол сам , бо л ар ы м болған кісі. Өмірімді де ойрандап болдым. О иы айтқамын да, айта да бермекпін, егср сол керек болған кезінде, тністі сьібағамды берген бол сацд ар , өмірім де т ү гел өзгеш е болған болар еді денмін. Константин Д митрии вңгіме бетін лы п бүрып жіберді. 101

— Ваню ш каң П окровскоеде м енің конторш ы м екенін білуші ме едің, с с н ? — деді ол. Н иколай мойны кекж ең ете, ойланып қалды . — Кәие, сол Покровскоеде не боп, не қойып ж атқаны н айтшы, м аған? Ү й әлі тур ма, қай ы ц дар ше, класы м ы зды ң қапыңы ш е? Ә лгі Ф илипп бақш аш ы да тірі ж үр ме, әлі? Курке мен диван да есімнен кетпейді тіпті! Б ай қ а, үйдегі нәрселердіц ешқайсысын ауыстыры п жүрме, одан гөрі те- зірек үйлен де, болган бүйы м дарды қай та құрап ал. Ә йелің ж ақсы әйел боп жолык,са, саған барсам , сол кезде барам — Ж э, қ азір -ақ келе бер,— деді Л евин.— Ж ақсы да ж айласъіп кетер едік деймін екеуміэ! — Сергей И ваны чке ж олы қпасы м ды білсем, б арған да болар едім, саган. — Сергей Иванычке жолықпансын. Мулде дербес тұ- рып ж атырмы и одан. — Ә лбетте, дегенмсн де, екеум іздіц біріміэді таңдауы ң ксрек қой сенің,— деді Н и колай , бауры ны ң көзіне ж үрек- сінс қарап. О л жүрексіиісі К онстантинді тебірентіп те ж іб е р д і. — Б ұл жөндегі бар өсиетімді білгің келсе, аиты п та қояйы н саган, екеуіңнің ол ж ан ж алдары ң да вэ басым еш- қайсы ны ңа да тартпаймын. Е кеуің де теріссіңдер. Сен болсаң, көбіігесе сырттай теріссің де, ол болса, іш тей теріс. — Ә, ә! Сен өзің тусінген екенсің ғой, оны ? — деді Н иколай, қуана саңқ етіп. — Д егеим ен, біле білсең, ө з басым, сенімен арадағы досты кты кобірек сыйлаймын. Н еге десең... — Н еге, неге, ал? Константин достықтьі сыйлаганда, Н иколай бақы тсы з болған соц, соған достык, керектіктен сыйлаймын дегенді айта алмады. Б ірақ Николай онын, дәл сол сөзді айтқы сы келгенін ацғарды да, қабағы н ш ы тқан күйі, ар ақ қ а тағы да бас қойды. — Ж етті ғой, Николай Д митрии! — деп М арья Н и ­ колаевна, бортыйған қолын графинге соза, ұмтыла берді. — К,оя бер! Ж абыспай! П еріп жіберермін! — деді Н и ­ колай ақырып. М арья Николаевна жуас, мейірбан жммыңына сала күлімсіреген соц, Н иколай да босап кетіп, арак,ты М а р ь я ала қойды. — Солай, сен мүны ештеңе түсінбейді денсін ғой? — ХОБ

деді Н иколай,— Осыны бәрімізден д е түгел арты қ түсінеді бұл ,— деді.— Ш ы ны нда, жак,сы, сүйкімді бірдеңе бары рас та ғой өзінде? — С із өзің із, М осквада б ұ р ы н өмірі болған ж о қ па едіқіз? — деді Константин оған, бірдеңе дей отырғысы — Қой, сіз деме бүған. О н ы ң н ан қорқып кетеді бұл. Ш арменкелер үйінен кетем дедің деп соттаған келісім судья- сынан өзге, сіз дсген сөзд і еш кім а й тқ ан емес бұған. Уа, тэңірім-ай, дүниеге толы п кеткен не деген м ағнасы з нзр- селер десеңші, түгеі — деді Н иколай, қапедімдс жарқын сөйлеп.— Сонау жаңа мекемелер, сонау келісім судьялары, сонау земство, не' деген масқара, түге! Сөйте келіп, жаңа мекемелер ж ай ы н д ағы пікірлерін де айта б астады өзі. К он стан ти н Л евин ты ң дауы н тьіңд аса д а, соған өзі де қосы ла, ж иі айты п, бүкіл қоғам дык, мекемелср мәнін жок,- қа ш ы ғары п жүрген пікірін қ а з ір ағасы н ы ң а у зьш ан келіп естуі қолайсыз тиді. — О н ы ц бәрін о дүниеде түсінеміз ғой,— деді ол қал- жыңдап, — О дүниеде дейсін, бс? Э й , о дүниеңді сүймсймін-ау, мен! Сүймеймін,— деді Н иколай ш атынай шошыган көзін б ау р ы н к ң ж үзін е қадай қалы п,— Әттен,, өзің нің де өзгенің де арам ды қ, бы лы ктары н ан қ ұ ты л ған ы ң ж а қ сы -ақ бо- латы н сы қы лды -ау, бірак, өлім дссе қорқы п кетем өзім, қоры кқанда да зәрем қалмайды тіпті,— деп селк ете түс- ті.— Ж э, бірдең е ішсеңші, ал. Ш ам п зн ға қ ал а й сы н ? Бір жерге барайық па, әлде. Ц ыгандарға барайық! Ө зім бар ғой, ц ы ган дар мен орыс өлеңдерін а са жақ,сы кер іп кеттім Т іл і күрмеліңкірейін деді де, б үй ы м д ард ы ң бірінен бірі- ке секіре бастады барып. К онстантин, Магна екеуі селбесе, ешқайда бармайык, дегенге көндіріп, төсекке сілейе мае күйі апарып жатқызды. .М аш а, Констаитинге: тары ққан кезде хат ж азы п тұ- райы н да, сізге барып, сонда тұ р у ға Н и кол ай Л е в и н д і де көндіреиіи деп уәде берді. XXVI . Константин Левин М осквадан ертеңгісін ш ығмп. кғшкі- сін үиіне келді. Ж ол-ж внекей вагонда келе ж аты п . көргаі- лерімен саясат, жаца темір ж ол жайларын сөз қылып, 10в

пікірлерінен М осквадағы ш а м ұнда да ш атасып, езіне взІ ксйіп, элдем еге ұ я л ы п т а к е л д і; бірак, ө з с та н ц и я с ьш д а сыртқа ш ыққан соң, қаптал ш апанның жағасын көтере ки- ген қыйсык, И гн а т көш ірді; с та н ц и я терезелерінен түскен солғын сәуле ж ары ғы ш алған кілем жапкан ш анасы н; аб- зал-саймандары ш ығырш ық, ш аш ақты , құйрықтары түйілген аттарын көріп, И гнат көш ір нәрселерін ж айласты ра жүріп, деревня ж ақалы қтары н. жүмысш ы жалдауш ы келгенін, Пава бұзаулағаны н айты п болғаиш а,— Левин де ш атасқан ойларынан біраз айығып, өзіне өзі кеи үялған жайы да серпілейін дегенін сезе бастады . О н ы ц өзін И гна т пен аттары н керген ж ерде-ақ сеяінген болаты н; бірак, И гнат экелген тоны н киіп, ш анаға орана отырьіп, деревняда бе­ р етін бұйрык,-жарлык,тарын ойластыра, арыса да елірмесін іқоймаған — бұрын салт мінілетін дон атына қарай түсе, ж уйткіте жөнелген кезде келіп, басьшан өткен ж айларды мүлде басқаш а түсінсйін деді. Ө зіпе өзі келген соң, өзге болуды да қалаған жоқ. Е нді тек бүрынғымнан түзік бол­ еем дегенді ғана ойлады. Бірінш іден, үйленуден табам де­ ген төтенш е бақьітқа сеибейін де, сол арқы лы , әлгідей бар­ ды елемеуді қояііьш дегенге келді. Екіншіден, ұсыныс ж асағалы ж үргенде есіне түссе қ атты қы йі/аған ар сы з нәпсіге енді қайты п ілесуші болмайын деп түйді. Содан соң, Н и ко л ай ағасын есіне алы п , вмірі ұмытпайын өзін, хал/ қм й ы н д ағап кезде болыса кету үшін көзімнен қ ал т қылмай, қадагалай берсйін деп кесесті ішінен. О л жайы үзамайтын ж ай екенін сезіп те ш ы ққан өзі. О дан соң, ағасының коммунизм туралы әцгімесі де, кезінде өэі жеціл- желпі қарағанмен, қазір ойландыра бастады. Экономикалық жағдайды өзгертуді өзі бос сөз деп санағанмеи, халы қтьщ кедейлігіне қарағанда, артык, дэулетін ы лғы й б ір эділетсіз- Дік деп білгендіктен, өзім о ң б о л ан ы и деп б ұ р ы н д а к ө п істеп, қ ү б а тұры п келгенімен, енд і одан да көп істеп , сэн - салтанатты одан да азайтайын деген ойға келді қ азір іші- нен. Сонын, бәріне де өзін көндіре беру соғүрлы онай көрінгендіктен. бүхіл ж ол бойы аса бір тэтті қы ялм еи келді еэі. т а қ с ы , ж ақа өмірге үм іт артқан ж арқын сеэімге шүигии, т үн гі с ағат тоғы зда ж етті үйіне. Левин үйінде экономка міндетін атқарып жүрген, к ар т даяшы А гаф ья Михайловна бөлмесінің терезелерінен үй алдындағы қарлы ашыққа сәуле түсіп түр екен. А гаф ья алі уиқтамаптьі. Сол оятқан К узьм а есік алдына үйкы лы квзімен, ж алаңаяқ жүгіре ш ықты . Л аска дійтін қаншык, 107

тазы да К узьм аны жығып кете ж аздап, қарғы п турегеле, аяғы иы ң арасында қы ңсы лай бұлаңдап, аяғы н көкірегіне салғалы шаншыла турғанымен, бата алған жоқ. — Т е з қайттьіңыз гой, ж ары қты ғы м ,— деді А гаф ья М ихайловна. _ — С ағы ны п кеттім, А г аф ь я М и хайловна. К,онак,тау қы зы қ, өз уйің о эы қ деген ғой,— деді де, кабинетіне қарай беттеді Л евин. Ә келген шырак, сәулесінен кабинет іші де ақьіры н-ақы- рын ж ары қ тартты . Т аны с суреттер: бұғы муйіздері, жыйнаулы кітап текшелері, көптен жамау тілеп турған бу- лықты пеш айнасы, әкесінің диваны , үлкеи стол, столда жатқаи беті аш ы қ кітап, сыиык, кулсалғыш , өзі жазған дсптер — түгел көріие кетті. С оііық бәрін көргенде, жолда ойлап келген ж аца тұрмысты ж асау орайы келе қояр ма екен деп, б ір сәтке күдіктеніп те қалд ы . Өмірінін, күллі сол іэдсрі өзін о р ап а лы п : «К,ой, с ен б ізде н кете алм айсы ц да, өзге адам бола алмайсың: күдігіц күдік, өзіңе өзш, м&ңгі кей іген ің кейіген, тү зел ем ін д еген қ ұ р эурен, — әуре, қулды рауы ң қоса б ар, орайы келм еген, оралар ж айы жок, бақытты мәцгі күткенің күткен боп, сол күйіңде қалғанын, калган»,— десіп тұрған сықы лды. М уны бірақ дүкиелігі айты п тұрса, іш кі бір үні: өткенге кевудің керегі ж оқ, басыңды не саққа жугіртсе де орайы келе береді деп тур. Левин өзі сол үнге құлақ асты да, әрқайсысы б ір-бір пүттық екі ги р жатқ,ан бурыш қа ба- рып, көцлін жады ратпақш ы боп, сол екі гирді ойнақшыта бастады. Е сік сыртынан сықы рлаған апк, дыбысы шалын- ды. Гирлерін апыл-ғүпыл қоя-коя салды Левин. П риказш ы кіріп, құдайға ш укір, бәрі бабында дей тура, жаца соредсгі зығырдын, цы зы п кеткенін қоса хабарлады. О л хабарына Л евин ш амданып та қалды . Ж аңа сөреніц же.рым-жартысыіі Л спиш іің ө зі ойлап, өзі салған болаты н. I Іриказшы соғап ылғый қарсы болғандыктан, зығы р кы- зып ксткенін қ азір ішінеи насаттана д а хабарлап тур. Л е­ вин болса, ол зығыр қы за қалғаи күнде, ж уз мәртебе айтқан ш аралары ныц тек істелмегендігінен ғана қы зғаны н сиқын біліп отыр. Левин ксйіп кетті де, приказш ыны сө- гіп-сөгіп алды . Бірақ, бір м аны зды , ж ақсьі уақы йға да бар екен: көрмсден сатып алған П ава дейтін қымбатты , ж аксы сыйыры бүэаулапты. — К узьм а, тонды вкел. С із болсаңы з, ф онарь әкелсін д ең із, б ар ы п 'Кврейін. 108

Қ ы м б а т сыйы рларды н, қ о р а с ы қ а з ір үЙ с ы р ты н да бо- латын. Л евин сыйыр қораға ауланы аралай, сирен түбінде- гі үрлесін қард ы жанай ж үріп келді. Т оқазы ған есік ашыл- ған везде, ж ы лы көцніц исі б ұ р қ ете түсті де, ж ақа жайған сабан устінде тұрған сы йы рлар, үйренбеген ф онарь сәуле- сінен қ ай м ы ғы п , қ о зға л а б ер істі. Голландиялы к, қ ар а -ал а сыйырдыц жайқьіндай ж азы к, ж отасы көрінс кетті. Б үркіт дейтін сіргелі бүқа жусап ж аты р екен, қасынан ж үрт өт- кен кезде түрегелейін деді де, қайта тынышталып, бірер дүркін п ы сқ ы р ы п қ ан а қ о й д ы к,үр. Гиппопотам сы қ ы л д ы , ж ойдасы з зор, одемі қы зы л П ава кіргендерге сырты н бе- ре, б ү за у ы н қ о р ы й иіскеп т.ұр екен. Л евин бөлікке кіріп, П аваны ш ола қарады да, тәлтірек- теген, сида а яқ қы зы лала бұзауды тік тұрғызып қойды. П а в а қ ьізға н ы п , мскіренейін деген сон,, Л евин бүзауы и а лд ы н а к,оя салы п еді, сы й ы р қ а й т а б аяу қ ы р ап , қ ат т ы күр- сініп алды да, тарақ тілімен бұзауы н жалай бастады. Бүзауы емшек іэдеп, енесініц баурын түрткілеп, қүйрығы н сыйпақтатып жүр. — Ж арьіқты бері сал, Ф едо р , фонарьды мүнда әкел,— деді Л евин, бұзаудьі шола қарап.— Енесінен аумайды екен! Т үсі әкесіне тарты пты . Т у р ы қ ты да, толымды да келіпті. Ж ақсы ғой, ә, Василий Ф едорович? — деді приказшыға, бүзауды ң қуаиышымен, зьіғы р жайында тіпті татуласа — Н еге тарты п жаман тусы н? Айтпақшы, сіз кеткен- нің ертең ін е ж үм ы сш ы ж а л д а у ш ы Селісн келген болаты н. Сонымен келісіп қоғоымыз керек, Константин Д мнтрнч,— деді приказшы.— Машина ж айын бүрын айтқам өзіңізге. Осы бір мэселеніқ өзі-ақ Левинді қыруар, күрделі ша- руашылықтың жай-жапсарыиа түгел қандырып тастады да, сыйыр қорадан шыға, тіке контсры на келіп, приказшы, Семен екеуімен сөйлескен соц, үйіне орала, үстегі қонақ үйге тура тартты. ХХҮН Ү йдің өзі атамзаманғы, үлкен үй болатын да, Левин ж алғыз түрғанымен, түгел ж ақтыры п. бәрін алып түратьні. Ө зі соны ң өрескел екенін д е, тіп ті қ азір гі ж а қ а ж о сп ар ы н а қабыспайтын, жаман қы лы қ екеніи де білетін, б ір ақ сол үйдіқ өзі Левинге бір бүкіл дүние боп көрінетін. Д үние болғанда, эке-шешесі сокда тұры п, сонда елген дүние еді. 10Э

Олардьщ , сол өмірІ Л епинге ж е т іл у атау л ы ны ң ДсЫА ар­ кан ы көрініп, ө з әйелі, ө з сем ьясы а р қы л ы сол емірді қаііта ж аңгы ртуды қы ял ететін. Л е в и н ө з шешесіп еміс-еміс қ а к а білетін. Ш еш е дегеи үғымы ж ады н д а бір қ аси ет н ұ р ы нд ай ш алқы п, _бола- ш ақта а латы н е з эйелі де шеш есіне біткеи сол б ір әйелдік аяулы, асыл нүсқаның жалғасы болуга тиіс деп қыял- дайтын. __ . Ә йелді ө зі некесіз сую м үмкін емес деп^ білгсні былаи турсы п, тіп ті алдымсп сем ья ж а ғы н ойлайты н д а, өэше семья ц урап беретін әйелді содан саб ақ т а п ш ығараты н. Сон- дықтан үйлену ж өнікдсп ұғымы да үйлену жайын жалпы тірш ілік ісін іц б ір і деп қ ар а й т ы н көп тан ы стары н ы ң үғы- мына ұқсам ай ты н; Л евинге ол — өм ірдің басты мәселесі болатын да, өмірдіц барлык, бақы ты соған бамланысты деп білетін. К ,азір сол екеш с о дан д а б ас тартуы керек Л е в и н қ аш ан да шай іш етін кіш кене қо н ақ үйіне кірген соң, кітап ұстай о з ормндығына оты рды да, А гаф ья Ми­ хайловна, Л евинге шай зкеп қойы п: «Ж э, отырайыншы, жа- рык/гығым» дсген д ағды лы с е з ін айт а, терезе алдындағы орьш ды ққа б ар ы н оты рды ; Л е в и н қ ан ш а оғаш көрінгеимен де, е з қ ы ял ы н қоймагакы н, о и сы з өм ір сүрер ж айы жоғын сол ж ерде кеп сезді. О л болсы и, ө зге болсы н, әйтеуір, бірі болаты ны а қы й қ ат екен. Л еп ин к ітап оқы п, оқы ғаны н ой- л ан а , дамылсыз балпылдэгаи А гаф ья Михайловнаныц сөзін ты ңдағалы аялдай түсіп оты р; соған қоса, шаруа- шылык, пен сем ья турм ы сы ны ң неше қ ы йлы сурсттсрі де қьіялына үздік-создық келе берді. Жан-дүниесінің қыйыр түкпірінде әлдепелер қальш тасы п, өлшеніп, құралып жат- қанын да сезейін деді. Л евин өзі А гаф ья М ихайловнаны ң: Прохор қудайдьі умытты, а т а л дсп сыйлагап а қ ш ац ы з ға ылгы й а р ақ ішіп, эйелін т ая қ қ а сілейтіп сал д ы дегсн эңгімесін дс тыңдап шык,ты; ты ц дай оты ра, әрі кітап о қ ы п , әрі сол оқуы сабак,- таған ойлары н да есіне а ла о ты р ды . О н ы сы Тиндальды ң жылылык, жайьш дагы кітабы болаты н. Тиндальды тәжрибе жағын оцай ж асаған ы н місе тұ ты п, философиялык, жағын жеткізбепті деп кіналағаи пікірін де есіне түсірді. Сөйтіп отырып: «Екі жылдан соң, сыйырымньщ келесінде голлан- дияльіқ түқьімнан екі сыйыр болады, оған қоса Паваның езі де тірі болуы кадік, Б үркіттсн туған он екі қүнажыным болады, анау үшеуін арі көркі етіп ж ай ы п ж іберсек — га- ПО

жайып қой б ір і» — деген қуаны ш ты оиы д а к,апелімДе қаЛ- қып шыға келді. Л евин кітабына тағы да кірісті. «Жарайды, элевтр мен жылы лықты н, айырмасы жоқ-ач, бола қойсын; б ірақ сонда теңеуді ш ы ғару үшін бір сан н ы қ орнына бір санды қоюдың қы йсы ны келе қояр ма екен? Жоқ. Ендеше қайттік? Табиғаттағы күш атаулы арасында- ғы байланыс соқы р сезім ар қы л ы былайша да сеэіле бере- ді... Павадан туған бүзауды қ қы зы л ал а сыйыр болаты ны өте бір сүйсінерлік нәрсе бон оты р, бүкіл сыйыр келесіне анау үшеуін қоса жайып жіберсек... жақсы-ак, к,ой ш іркін! Қоралы сы йы р алды нан әйелім екеуміз қонак,тарды ерте шығар едік... Әйелім: осы қүнажы нды К остя екеуміз ба- лаша бағы п өсіодік дер еді. Соған өзіц із қалайша соғүрлы бой үрады екенсіз? — дср еді қонақ. Костя бой үрғаи нәр- сенін, бэріне де бой үрам дер еді ол. Б ірақ, сол өзі кім болды екен дессцші?» — Содан ол, М осквада болған ж ай- ларды есіне тағы да түсірді... « А м ал неш ік?.. А йы п ж о қ кевде. Бірақ енді бәрі де жаңа бағытпен тартады. Ө мір көнбейді, откен көнбейді дегендер бос сөз қүр. Тұрмысты анағүрлым түзеп, анағүрлым оқдау жолына жан салу ке- рек...» Л евин ецсесін котере оты ры п, ойланып кетті. Л е - ьиннің келу қуаныш ын әлі де ж өнді біле қоймай, қорад а үре жүгіріп жүрген кэрі Л аска, құйрығын бүлғай, ауа лебін ала оралған күйі, Левинге келіп, еркелет дегсндей жалтақтай қыңсылап, басын қолының астына тығып жі- берді. — Т ек сөз білмейді,— деді А гаф ья М ихайловна.— Төбет болса... Қожайын келін, құлазы п отырғанын біліп жүр ғой. — Неге қүлазыймьін? — Әй, мен көрмей отыр дейсіз бе, жарықтығым? М ы р- заларды білетін уақытым жетті ғой. М ы рзалар қолы нда жасы миан-ақ өскемін. У ақасы ж о қ, ж ары қты ғы м. Т е к де- ііің сау, ар ы ң таза болсын. Левин, ойын қалай аңғарып қойғанына таңырқап, Агафьига тесіле қарады. — Н емене, тағы шай әкелейін бе? — деп, А гаф ья ке- Ласка Левин қолыиың астына басын сұғып, алі де әуре боп жүрген. Л евин сыйпаған с о қ, басын квсілген артқьі аяғына сала, Левин қасына бүк түсіп жата кетті. Ө зіне енді бәрі де жақсьі, жайлы келген соқ, аузы н сәл ашын,- қырап. ернін сылп еткізіп қойып. моқал тісін жабЫсқақ Ш

ерніие ж ай лы қы м таған күйі, б ал б ы р ай бұйы ғы п, тым-ты- ры с ж ы м б олды . Л евин оиын, осы со ңғы қы л ы ғы н а зейін сала, қадағалай қарады. «М енің күйім де осы ғоіі! — деді о л іш інен,— осы! Ьш уақасы жок,... Б әр і де ж ақ сы » . ХХТІІІ А н н а А р к ад ьев н а бал өткен с о ң -ак , М осквадан сол кү- н і ш ығамы и деп күйеуіне ер те ң е р те телеграмма берді. — Ж о қ , ж үруім керек, ж ү р у ім керск мепіц,— деді жең- гесіне, д ітіи өзгерткенін сонш а б ір қы р у ар ісі есіне түскен адамш а баян етіп,— жүретін болған соц, бүгін жүргенім абзал! С теп ан А р к ад ьи ч түскі т ам а қ т ы үйде іш пегенмен, қа- ры ндасы н ш ығарып салуға кеш кі с ағ ат жетіде келемін деп уәде берді. К нти де келмей, басым аурып ж атыр деп хат жазып жіберіпті. Д олли мен А н н а екеуі балалар мен ағылшын ойелді а ла оты ры п , түскі а ст ы оңаш а іш ті. Балаларды ң айныгыш тыгынап ба, әлде өте қагілездігінен бе, не болма- са, А ннаныц, өэдері сонша ж ақеы көрген күндегі қалпы- наи сол күні м үлде өзгеріп , ө зде р ін е көқіл бөлмей қоиға- н ы н сеэгендіктен бе,— әйтеуір, әпкесімен ойнағандарын қалт доғарып, суынысымен-ақ, соның жүретін-жүрмейтінін т:пті қаперлеріне де алмай қойды. А нна өзі тақертеңнен бері-ақ ж үру қамында болатыіі. М осквадағьі таныстарына хат жаэып, есептерін тіркеп, буынып-түйіие берген. Долли- ға өзі ж алпы сабырсыздау да көріне берді, еабырсьіздық болғанда, Д о л л и б асы н ая кеш іргеидіктеи ж ақсы білетін. кебінесе, ө зіп е ө зі бір себептен и алы ған д ы қтан туаты н са- бьірсы зд ы қ еді оны сы . А н н а кнінгелі бөлмесіне кеткен сои, артынан Д олли да барды. — Ө зің бір түрлі скенсін б ү гін !— деді А ннаға ол. — М ен бе? Солай көріндім бе сағаи? Біртүрлі боп түрғам ж о қ , екестеніп тұ р м ы н . Ө зім н іц бір сөйтетінім бар. яіы лағы м келе береді ылғый. Ө зі бір есуас қы лық болған- мен Де.^өте ш ы ғады , әйтеуір,— деді А н н а лы пы лдай сөй- леп, сөитті де қы зары п кетіп, түнгі баскпімі мен бәтес орамалын с ал ған титтсй до р басы н а еңкейе берді. К ө з і тө- тенше ж аудырап, қайта-қайта ж ас толы п кетіп түр.— Өс- ііп Петербургтен де кеткім келмеп еді, енді бү жердей де кеткім келмей тұр.

— М ұнда келгенде, и гілікті іс іс т еп к ет т ің >й,— деді Долли А и каға зей ін с ал а қ ар а п . Анна оған көзі жасқа ш ы лаи а қ ар а д ы . — Олай демей-ақ қой, Д олли . Ештен,е істегем де, істеи алгам да жок, мен. Ж үрттъщ , ө з ім д і б ұ зр ы л ар ы кел ге и ін е таңырқай берем қ үр. Н е істей қ о й д ы м , не істеи алм ак, ем мен? К еш іру үш ін өз ж ү р егщ н ін , д е мах б б а ты ж е т іп жатты сенің... — Сенсіз не болып, не қо яр ы н қү д ай білетін еді ғоиі Не деген б ақ ы тты м ы н десеқ ш і, А н н а і— деді Д о л л и .— Жанын ж ақсы , т үгел ж ай н ап т ұ р ғ о й сен ің . — А ғы лпіы ндар айтпак,шы, эркім ж аны нда да бір скеіеіопз1 бар ғой. — Қайдағы скеіеіопз дейсін сенде ж үрген? Т ү гел ж ай- иап түрсын. — Б ар ғой ,— д еді А н н а қ ап ел ім д е, ж асы н ты й ған сон, жандары, сылтын, күлкісі де ериін к,алт эж імдеи қоиып. — Сенің сол скеіеіопз дегеніңнін, ө з і де түнермей, күліп түрған нәрсе бір,— деді Д олли күлім сіреп. — Ж оқ, түнек нәрсе. Ертең, жүрм ей, бүгін жүрген мәні- сімді біліп түрсы н, ба ө з іқ ? О л меиін, а л қ ы м ы м а ты ғы л ы п , алдыңда айтқалы түрған айыбым,— деді А нна, оры нды ққа тсгіне орнығып, Д олли көзіне тіке қарап. Соны айтқанда, Анна қара бүрымы толқып жатқан мойны меи қү л ағы н а дейін қ ы за р ы п к еткен ін көріп , Д о л л и «.айрап қ ал д ы . — Ж ә,— деді А нна сөзін сабақтап,— түскі там аққа Кптн неге келмегенін білесің бе? М аған қы зғаны ш ы бэр оныц. Бүлдіріп алғам мен... С ол балды ң соған қуаны ш нолмай, азап болуына себеп болған менмін. Б ірақ, ш ынын Аиткзпда, айы б ы м ж о қ меніц, б о л ға н д а да а зғ ан т а й о л ,— доді, «азған тай » деген сөзді, д аусы с ы ң ғы р ай , с о з а айты п . — О йпыр-ай, осыны өзің Стива сы қы лды айтты қ-ау!— Дсді Д о л л и күліп. А нна көцліне ауыр алып қалды . ӘР ' С ти ва емеспін мен,— деді ш ы ты - нып. М ен ^мүны, ө з басыма тіпті күдіктенер жайым бол- маған соң айты п отырмын саған,— деді А нна. . Бірақ сол сөзді айта сала, сол сөздін, әділ сөз емес еке- кетті; өзіне өзі күдіктенуі былай түрсын, -ак,, дегбірі қ аш а б ер етін ін сезіп , соны м ен ия

ендігәрі кездеспейін дегендіктен ғана, мегзвгеи күнінен ерте кетуге айналған. — Р а с , сонымен м азу р к а билегеніцді С ти ва айтқан ма> — Ө з і б ар ғой, б ір қ ы з ы қ нәрсе боп ш ы қты соның. Т аб ы сты райы н дегенім де сол еді, қаиелімде өзге нэрсе боп кетті. Ө зім тіпті лаж сы з да... А нна қы зары п кетіп, қоя қойды. — Т үу, олар лезде сезе қояды оны!— деді Долли. — К,ой, бұл арада ол тар а п т ан елеулі бірдеқе болса, өзім д е күйінген б олар едім мен,— деді А н н а Доллидын, сөзін бөліп.— С он ы ң бәуі умыт боп, К и ти де өзім е өшік- кснін к.ояр дегенге сеніп оты р м ы н өзім . — Ә й тсе де б ар гой, А н н а , ш ы чы м ды айтсам, Китиге сол нексні онш а қаламаймы н м ен. Қ а й т а, аралары ашылып, Вронский саған б ір күнде ғаш ы қ боп қал са, сол абэал б олар еді дейміи. — Қ ой ш ы , тэй ір , а қ м а қ т ы қ б о л ар еді ғой ол!— деді А н н а, ойы ндагы сы сөзбен а йты л ған ьш естіп, ж аны жаи тап қ анд ы қ тан , қ о ю бояуы бетін е тағы д а ш ыға келіп.— Сөйтіп, ө з басым сонш а ж а қ сы кврген К я т и д і де өзіме жау ете аттан ғалы оты рмы н енді. Ш іркін, неткен сүикімді десецші К и т и д іц өзі! Д о лл и , ө з іц түзейсін ғой мүны? Я? Д о лл и күліп ж ібере ж аздадьг. А н нан ы өэі шақсы кер- генмеіі, осал ж ағы н білгенге сүйсініп 'т е отыр. — Ж ау дейсің бе? Ж айм кслмес оныц. — Ө зд е р ің д і өзім қан дай жак.сы көрсем, өздерің де мені түгел сондай ж ақсы кө р у л ер іңд і қ ал а р едім мен; қа- зір озім бұрынғы мнан д а ж ақ сы көріп кеттім сендерді,— деді А н н а, к ө з ж асы мөлдірей о ты р ы п .— О йпы р-ай, екесті боп ксттім-ау өзім бүгінҒ Бетін орамалымеи сүртті де киіие бастады. Ж үэі ш аттана қы зарьіп, ш ар ап пен ш ылым ащқығаи Степан А р к ад ьи ч кешігіп қ ал ы п , дәл ж үрер алды нда келді. А инаға қосыла Д оллиды қ да көңлі босап кетіп, қайын- сіцлісін ақы рғы рет қүшақтаған кезде келіп: _— ь іл іп қой, А нна: істеген жақсы лы ғы вды өмірі ұмыт- паймын. Ө э басым езің д і ең а яу л ы досымдай ж ақсы көр- генімді де, ы лғы й жақсы көре беретінім ді де есіңнен шы- 1арма!— деді күбірлеп. Ж ақсы көрср нем барын тұсінбеймін,— деді Анна, Доллиды сүйгеи күйі, к ез жасын көрсетпей. — Сөзімді түсіндің де, түсінесіц де. Қош бол, сәулетім! 114

ІХ ІХ «Түу, тынды ғой әйтеуір, қүдай ж ар ы лғап і» — ВагонрА кірер жолды үшінші қоцьірауға дейін қал қал аған ағасымен ақырғы рет крштасқанда, А н н а Аркадьевнанын, басына алғаш келген ой осы болды. А н на диванына оты рды да, вагон ішін ала көлецкеде шола қ арадьі. «Қүдай оцдап, С е­ режа мен А лексей А лексан дрови чи де ертен, көретін бол- дым, үйреніскен ж ақсы өмірім де бүрынғы ш а тарта береді Сол күні, күні боны қам жеген қалпы, жолга да ықлас- пен, үк,ыпты жайласты А нна; кіп-кішкене епті қолы қ ы зы л дорбасын бір ашып, бір жауып, кішкене жастығын ала ті- зссіне койған күйі, аяғын к,үнттай орап, жайгаса оты рды . Бір сырқаг әйел ұйқтағалы төсегін салып жатыр. Ө эге бір-ькі әйел А ннамен тіл қаты сы п оты р да, жуан бір кемпір аяғын қымтай түсіп, вагонға от ж ағу жөнінде реніш айтып отыр. А нна әйелдерге бірнеше сөзбен жауап берді де, ацгіме қы зы ғы болмайтынын көрген соң, А н нуш каға фонарын алдырып, орындық жақтауы на орната, сумкасы- нан қ агаз кесетін пышагы мен агы лш ы н романын алды. Әуелгі кезде жөнді оқый алган ж о қ . А лғагақы да апы р-то- пыр жүріс те бөгей берді; содан соң поезд жүрген кездегі дыбыстарға қүлақ салмасқа және болмады; содан соқ келіп, назарын, біріншіден, сол ж ақ терезені соғып, әйнекке жа- бысқан қар, түлабойын қар сыбап, шымқана киініп, жа- най втіп б ара ж атқан кондуктор сыйқьі, екіншіден, сы ртта қазір сүмдық түтек боп тұр деген әқгІмелер де аудара берді. О дан соңғы лары да түгел сол сары н да болды ; дүн,к- дүңк соққан сол ш айқалы с — ш ай қалы с; терезедегі сол к,ар — қар; лезде ысып, лезде суып, қайта қапалатқан сол буы — бу; адамдарды ң ала көлеқкеде сол қ араңдағаны — қарацдаған; сол дауыс — дауыс бола берген соң, А нна Да кітап оқы п, оқығанын түсіне бастад ы . А ннуш ка д а бір колғабьі ж ы рты қ қары м ды қолы на к,ызыл дорбаны үстап, паесіие қ оя қалғы п оты р. А н н а А р к ад ье в н а оқуын оқы п, түсіне отырғанымен, өзге адам д ар ды ң ж айы н оқып, яғни солардың өмір суреттерін қад ағал ау деген ж айсы з да тиіп тҮр. Сол өмірге А ннаиы ң өзі ы ііты ғы п оты р. К ейіпкер эиелдің ауруды қалай күткенін оқы са, сол ауру бвлмесіиде Дяғын ептей басып, өзі жүргісі келіп кетті; парламент мү- шесиіін свйлеген сөзін оқыса, сол с в зд і ө зі сайлегісі к елді; ледв М эридіц қүсқа салт атпен ш ығы п, жеңгесін тзж к е 115

етіп, ж ү р т біткенді таңы рк,атқан ежеттігін ок,ыса, сол өжеттікті өэі істегісі келе берді. Б ір ақ істей қояр ештеңе болмағандьіқтан, ж ы п -ж ы лты р пышағын кіп-кішкене долы- мен ойнақш ыта оты рып, кітаптьі да құныға оқыды. Роман кейіпкері ағы лш ы н д ы қ бақытым деп білген ба- рондык, пен мекеи-жайға ж ете бастаған ш ақта, сол мекеи- жайға сонымен бірге б арғы сы келіп отырып, соның взі оған да, маған да уят-ау деген сезім сап ете түсті. Бірақ неден ұял м ақ сонда о л ? «М ен неден үялмақпьш?» деді өзіне азі, қорлана тацы рқап. К ітап ты қойды да, қағаз ке- сетін пы ш ағы н қос қолдап қ ы са ұстаған күйі, орыидық ар- қалы ғы на ш алқая оты рды . Ұ я ла ты п ештеңе де жоқ екеи. М осквада көрген-білгенін де түгел саралап шыдты. Бэрі ж ақсы , бәдеиді екеи. Б алды да, Вронскийді де, соның же- ңіле қ араған махаббатты ж ү зін де, сонымен арадағы ілти- патын да түгел ойлап ш ы қты : ү ялаты н сштеңе де жок, екен. Бірак,, сонымен қатар, еске алғандары ны ң дэл осы, Врон- скийді ойлаған жеріне келгенде, іш кі бір үн: «жылы ғои, өте ж ы лы , күйіп тұр»,— дегендей, үялу сезімі де күшейіп ҚОЯ берді. «Н есі бар е к е н ? — деді А н на ішінен, бекіне сей- леп, орьш ды ққа оңдала оты ры п.— Н е деген сөз ол? Соғав тайсалмай қараудан қай м ы қп ақш ы ма екем мен? Несі бар екен? С ол сэби-офинермен екеум іздіц арамызда әрбір та- ііыс адамдар арасындағы ілти п аттан өэге не ілтнпат бар екен, не ілтипат болмақ екеи ?» А н н а мүқата мырс етіп, кітапқа қай та кіріскенмен, о қы ғаны нан енді ештеңе де түсі- не алм ады . К,ағаз кесетін пы ш ағьш әйнекке ары-бері сүй- кеп, содан соң жы п-ж ы лты р, сүп-суық қы рын жағына басты да, қапелімде себепсіз билеген бір қуаныштан дауыс ш ығара күліп жібере ж аздады . Ж үйке-жүйкесі қайдағы бір қүлаққа оралған ішсктей, барған саііын шерте бұралып ке­ ле жатқаны н сезейін деді. К ө з і де барған сайын үлкейе ашылып, қол-аяғыны ң с аусақтары д а қымсына қыймыл- дап, тынысын да ішінен әлдене тар ы л та қысып, сол бір бұлдыраған ала көлеңкеде б ар бейне, бар дыбыс тотенше жарқьірап, еэін таң қалды ры п тұрғандай сезді. Вагон осы ілгері кетіп бара ма, кейін кетіп бара ма, тіпті тұр ма екен элдс, деген күдіктер де өзіне м инут сайын келе бсрді. Қа- сымда отырған осы А ннуш ка ма екен, өэге біреу ме екен, әлде? «А нау түтқадағы тон ба, аң ба, әлде? Ө зім орнымда отырмын ба, осы ? Ө зіммін бе. вэге біреумін бе?» С ол бір туман оиға берілуден өзі де ш ошыйын деді. Б ірақ соган әлдене тарта берді де, А нпа берілсе де, қойса да. сонын

ырқынан ш ы ға алған жок,. Ө эін е ө э і кел ге л і ту р еге л іп , ш ә- лісін серпіп, ж ы л ы ж елеқін де ш еш іп т а с т а д ы . Ү й г е к ір геи узын т ы м п айы ш апанды , б ір ту й м есі жок,, арык, м ұ ж ы қ т ы ң от ж ағуш ы екеніи, өэіне ө эі к ел ген сон, б ар ы п а ң ғ а р д ь і, термометрді кеп қараған м уж ы ққа қ а р мен ж ел есіктен ілесе кірді;. содан сон, т а ғ ы да т у г ел сап ъіры лы п к ет т і... Кынамасы салбыраған элгі мұжык, қабырғада әлденені қыйқалап кеміріп жатыр, кемпір болса, аяғьін вагонный, букіл өн б ойы н а көсіліп, қап -к,ара т у м аи ға то л ты р ы п ж іб е р - ген, содан соң бары п олдекімді пәрш елеп ж атқачдай, қ атты ш ы қ ы рл ап , қ ар ш -қ а р ш етіп к е т т і; с о дан сон, б ір қ ы п -қ ы - зы л от көзді жаск,андырып, содан кейін бір қабьірға келіп түгел қалқалай салды бәрін, А н на құлап кеткендей сезді взіп. Б ірақ сол өзі қорқьш ыш көрінбей, тугел көңілді тиіп тур. К ар сыбап, шымқана оранған біреудіц даусы А н на- ның қулағына әлдене деп айқай салды . А нна турегеле бере, ес ж ы йды ; станцияға келгендерін, әлгі кондуктор екенін сонда келіп аңғарды . А ннуш каға әлгіде шешкен ж ы лы же- лсңі мен шәлісін алдырып, киінді дс, есікке қарай тартты . — Ш ы ғай ы и деп пе едін,із? — деді А ннуш ка. — Я , ты ныстайы н деп едім. М ьш а ж ер өте ысып кетті, С оны айтты да есікті аш ты А и ч а. Ж ел мен түтек ал- дынан қарсы ұмтылып, есікке таласа кеп кетті. А ннаға соның өзі де ш ат көрінді. Е сікті аш а, далаға ш ықты А нна. Жел де сонын, тек шығуын кутіп түрғандай, қуана ы сқы - рып, қапсы ра көтеріп, ала ж өнелейІн деп еді, А н на б ір ақ суық діңгектен ұстай алып, көйлегін қы мтанған куйі, плат- формата тусті де, вагонды айналып кетті. Ж ел есік алды н- да қатты болғанмен, вагон ы ғындағы платформада баяу екен. А н н а қ а р а рал ас с у ы қ а у ан ы к еуд есін т о л т ы р а, сүй- сіне сімірген к уй і, вагон қ ас ы н д а т у р ы п , п л атф о р м а м еп жап-жарық станцияны ш ола қарады . XXX Станция бурышынан ұйтқый соққан долы боран вагон Дөцгелектерінін, а р а-арасы м ен б а ғ а н д а р ға ы сқ ы р а с о қ т ы - ғып тур. В агон, б ағ а н , адам б о л сы н , к ө з ш ал ған д ү н и е н ің бәрін бір қ ы рьін а и с ы б аға и қ а р , б а р ғ а н с ай ы н к ө м іп б а р а - ды. Боран сәл толастай қалғанымен, соцынан тағы да ыш - қына соғып, тіпті қарсы тұрар қ ай рат жок, сы қы лданы п кетеді. С вй тіп т у р ғ ан кезд е, әлд е н е н д е й б ір а д а м д а р ж а р -

қ ы н -ж а р қ ь ш сөйлесе, п л ат ф о р м а т ақ та й л ар ы н сықырлата басы п , үлкен-үлкен есіктерді д ам ы л сы з ашы п-ж ауы п, са- п ы ры л ы сы п ж ү р . А ннаны н, а я г ы асты н ан б іреуд ің ецкейген көлеңкесі ц ар а ң ете қал д ы д а , тем ір ш ьіқы лдатқан балға д ы б ы сы ш алы н ды . Т ү тегеп тү н ек т е екінш і ж а қ та біреудщ: «А сы ғы с телеграм м а б ер!» деген аш улы даусы шықты. «Б ері қ а р а й т а р т ы ң д ар і № 2 8 !» деп саң қы лдасқан жзне б ір ә р қ ы й л ы д ау с тар ш ал ы н ы п , қ а р сыбап, түмсаланғаи б ір а д а м д а р да ж ү гір іп е тт і. А у ы зд ар ы н д а шылымдары ж ы л т ы л д а п , қ асы иан қ ай д ағ ы б ір екі м ы рэа өте бірді. А н н а ты н ы с т ап алгал ы ау ан ы т а ғ ы д а сіміре ж ұтқан соң, вагон ға к ір гел і діцгектен ұ с та й ы н деп, қолы н муфтадан ш ы ғара бергенде, қ ас ы н а әск ер и п ал ь то кнген және бір адам к ел іп , ф ан а р м н ы ц қ ал т ь ір аг а н сәулесін түсіріп тура ц ал д ы . А н н а қ ар а п ж ібер ісім ен -ақ, Вронскийдің жүзін та- ный к етті. Вронский қ о л ы н к о зы р е гін е қ о я , алды нда иіле түры п, бірд ең е керек емес пе е кен , кы зм етіңізге жарамас па екем ? — деп сурады . А н н а еш теңе дей қоймай, едэуір у эқ ы т қ ад а л а қ ар а п ту р д ы д а, В р о н ск ий көлецкеде болған- мен, ж ү з ін ін де, к о зін ің де э л п е т ін көр.месе де, көре кеткеп- дей б олды . Б ұ л әлпеті де, А н н а ғ а кеш е қ атты эсер еткен, із ет ту т а сүйінген сол элпсті екен. А н н а е зі Вронскийді өэ басы үш ін, кез' келген ж с р де кезд ес е кететін, ылғы й бір қалы пты , ж үздегем ж ігіттердің бірі көргендіктен, ешуақыт- та ойл ам ай ы н дсгенді со цғы күы дерде ішінен сан рет ай- тып, ә лгін д е д е ау ы зга алган б о л ат ы н ; бірак, соньімен цазір алғаш кезд ескен сәтте, А н н а н ы б ір қуаны ш ты м ақтан сс- зім і д е .б и л е п окетті. В р о н ск н й д ің б у л ж ерге пеге келгенін сурауд ы ң д а керегі болған ж о қ о ған . О л оны , Вронский өзіне^сіз қ ай д а бол сацы з, сол ж е р д е болгалы келдім мунда деп айтатын сөзш дей-ақ айнытпай біліп тұр. — К е л е ж а т қ ан м ң ы з д ы б іл м еп едім сізд ің . Н еге келе ж а т ы р с ы з ? — деді А н н а, д іц гек к е с о эған қолы н ала беріп. Соны а й т қ а н д а , ж үзін де б ір елбіреген куаны ш пен қүй- қы лжу да гул жайиап қоя берді. — Н еге дейсіз бе? — дсді Вронский қайыра, Аннаның кезін е ш ан ш ы ла қ ар ап .— Ө з іц із б іл ес із гой, с із қай д а бол- с аң ы з, сол ж ер де б олгалы келе ж а т ы р м ы н ,— деді,— өйтпсс дәрменім қ ал ғ а и ж о қ мснііі. О сы кезде, жел дс тосқауы лды жеңгендей. вагон тебе- сшдеп қарды бурқырата уш ырып, қайдағы бір жұлынған қақы лты рды сілкілсп ж атты да, ілгергі ж ақта паровоздың жуан даусы көмескілеу, дары лдап к,оя берді. Алай-тулей 118

түтеген сұрапыл боран Аннаға е н д і бұрынрыдан да әсем квріиіп кетті. Вронский Апнанын, д ә т і бармаи, жасқанъга жүргсн, нағыэ жан іккарын айтты . А н н а ештеңе демесе де, жүзіндегі тарты сын Вронский де аң ға р д ы . — А йтқаным ауыр тисе, кеш ірім етіціз,— деді о л , же- цілс сөйлеп. А йтар сөзін өэі сыйлай түры п, ізет түта аитқанмен, соиша бекіп, орны ға айтқандықтан, А н н а көпке дейін еште- цс дсй алмай қал д ы . — Айтып түрғанықыз жаман с ө з сіздің, жақсы кісі болслцыз, сол айтқанықызды, мен сықылды өзіңіз де ум ытуы ны зды етінем,— деді А н н а , тұрып-түрып. — Сіздін, жалғыз ауыз сөзіқізді, желп еткен қыймы- л ы ды зл ы оміоі умытпаймын мен, ұ м ы т а р жайым жок,... — Б оадыі Б олды! — дсді А н н а безектеп, В ронский тглміре қараган жүзін суытайын десе де, дэрмені келмеи. СоЯгті де, суы қ діңгектен ұстай, басқы ш қа ш ыға, вагон с сн ст іе з ь т беріп кіріп кетті. Б ір а қ болған әңгім ені қ ы я- лында тараэы л ай , сол кішкене с ен ек те кідіре де қ ал д ы . О ы бір мннуттік әқгіме екеуік ө т е ж ақы ндаты п кеткенін, оз свэін дс, оны қ сөзін де есіне алм ай-ақ, сезіммен аңға- рмн түр; сол созден әрі қорқып, ә р і масайрап та кетті өзі. Пірнсшс секунд түрған соқ, в а г о н ғ а кіріп, орн ы на кеп оты рдм . Ө зін әуелде қыйнаган қ ы й ы н ахуал қ ай т а жан,- і мрганымсн түрмай, тіпті күшсйіп к е т т і де, бұрауы ш ерткен олдс нсм к с з кслген сэтте ш арт к е т е р ме екен деп т е қо- рыцты. Т үні бойы ұйқы кормсді ө зі. Бірақ қыялын керне- ічіі сол б ір сары лу мен ойларда ж ай сы з, сы й ы қсы з Да інітсце ж о қ сді; кайта, куандыра, ш арп ы й тасы тқан бір д е- ислер б ар еді. А н на оры нды қта о ты рған күйі тан, а та қплгып сді, оянған кезде түгел а п п а к , жап-жарык, т ар ты п , поезд Пстсрбургке таянып та қап ты . Үйі, күйеуі, баласы, бүі іигі мен кслер күндер қамын о й л ағ а н ойлар со л сәттс-ак, г.пумрт қам аж аулай кетті. Пстербургке келіп, поезд тоқтасы мен, далаға ш ыққан еоц, Л ннаиы п, и азары түскен а л ғ а ш қ ы адамы күйеуі бол- дһі. <Қудай-ау! Қүлағы неге б ү й тіп хеткен м үны қ!» деп 'ііілады А н н а, куйеуінің салғы рт, салтан атты кескіні мен, ірссс, дөцгелек қалпағының етегін тірей, қ азір ө зін қ ай - ран калды ры п түрған құл ағы н ы ң шеміршегіне қар а ған ь-үііі. Күйсуі А н нан ы көрген со ң, е р н і үйреншікті сылтын, күлкісіне ы ңгайлана, шаршаған ү л к е н көзбен А н наға тесіле карап, алдынаи қарсы жүрді. А н н а куйеуінің шарш аған.

оқты көзін көргенде, сонм ө зге түрде көрсем деген кісідсн, жүрсгін бір суйкімсіз сезім шымылдатып шағьш-шағып ал- ды. Ө зін , әсіресе, күйеуіне кездескенде өзіне е зі өкінген со- зімі қайран қалды рды . О л сезімнің ө зі А н нан ы ң күйеуіне деген көлгірлігіне ұқсас, қаш аннан бергі қаны қ сезім бо- латын; Анна бірақ сол сезімді бүрьш аңғармай келіп, жа- ны ауыра жаңа ғана айқын сезіп тұр. — Ж ә, өзіңді көргенше, үйленгеніне екі жыл толмаган кісідей, күйіп-ж ана асы ққан базы наш ы л күйеудің базы на- шыл екенін көрдіц ғой,— деді күйеуі, даусы сол саябы р қалпы, шэңкіддей шыгып, қаш ан да Аннаға сөйлегенде қолданатын сарынына сала, біреу шынында да солай сөй- леп, соны сылты ң етіп тұрғандай. — Сережа сау ма? — деді Анна. — Іқкар боп жүргенде тартқан бар сыйлығын, со бол- рапы ма м а ғ а н ? — деді күйеуі.— С ау , сәлемет... XXXI Сол түпі Вронский де ұйқыны қаперіне алған жоқ. Қар- сы алдына қ ар аған күйі, кірген-ш ы кдандарды ш ола түсіп, орындығыида отырды да қойды, бейтаныс адамдарын өзі бүрьш да таңырқата қобалжытып келсе, қазір одан да паң, одап да кесірлі көріміп кетті. Ж ұ р тқ а бір бүйым сы қы лды қарап отыр өзі. і\\арсысмнда отырған округтік сотта істей- тін бір куйгелек жас жігіт Вронскийдің сол түріне тіпті құ- са боп огы р. О л ж ігіт Вронскийдеи темекі түгатып, тіл ка- тьш, өзіпің бүйым емес, адам екенін сездіргелі, тіпті қағы п кетіп жүрсе де, Вронский өзіне б аяғы сол фонарьға қар а- ғандай қарауын қоймаған соң, ол жігіт те сол адам ғүрлы көрмегеиіне ш ала бүлініп, ты жы рына д а берді. Вронский ешкімді де, ештеңені де көргек ж оқ. Ө зін өзі патша сеэгенде, А ннаға эсер еткеніне сенгендіктен сезген жоқ — оған өзі әлі сенбейтін де,— қ ай т а сол А н на өзіне эсер етіп, бақы тқа байыта, мардамсытқандык,тан сезіп отыр. Осыдан не шығып, не қоярын өзі білген де, ойлаған да жоқ тіпті. О л тек осы күнге дейін салдуарлы ққа салыиумен шашылып жүрген күші түгел бір-ақ жерге түтасып, тас тү- йілгеи куат пен ж ан тұшынған б ір -ақ мақсатқа беттегенін сезіп отыр. О иы қ ар қ қып оты рған да сол. О н ы ң б ар біл- гсш: соған айтқан шыны ғана болып, сол барған ж ерге бір- ге бара жаты рм ы н деумен, өмірінің, б ар бақы ты , бар мағ-

насы енді соны ған а көріп, со н ы ған а е сту боп отыр. Содан, сельтер суы н іш келі Б о л о го во д а Вагоннан шығып, Аннаны көргенде, алғаш қы с езі ойындағысын оған еріксіз жетхізгенін де аңгарды . С о ған со л сваді айтуьш айтқан соқ, ол енді оны біледі, сонын, ж а й ы н ойлайды деп қуаны п та кетті, өзі. Вронский түн ім ен үй қтаған ж о қ. Вагоиы на оралған соң, А н н а н ы көргендегі ж ай -күй ін , айтқан сөздерін дамыл алм ай, түгел а қта р ы п ш ы қ ты д а, келешекте болады - ау дегендердің суреттері, ж ү р е гін т у л ата , к ө з алд ы н ан лек- легімен өте б астады . Петербургке келіп, вагоннан түскен соқ, түнде ұйқтама- ганмен, өзін ө зі салқы н ван н ад ан ш ы қ қ анд ай, Ширак, та, жа- СЯЧ Да сезінді. Аннанын, ш ы қ қ а н м н күтіп , ө з вагоны қа- сында кідіріп те қал д ы . « Т а ғ ы да к ерейін,— деді ішінен, лажсыз, күлімсіреп,— ж үріс-тұрысы н, ж үзін көрейін; бір- деқелер айты п, мойныи бұ р а ж а л т қ ар а п , күлім сірер де, бәлкім». Бірак, А н нан ы көруден б ү р ы н , қ ал ы ц ж ұ р т ара- сында стан ц ия н ачалы іигі құ р м еттей ертіп келе ж атқан күйеуін көрді. «Ә, солай де! К ү й еу і екен ғой!» Вронский Аннаның күйеуі, соны ң ө зін е б ай л ан ы сты адам екенін ал- гашқы рет осы а рад а ған а келіп а ң ға р ды . Ө з і А іш ан ы ң күйеуі бары н білгенімен, соны ң б ар екеніие сенбей ж үретін Де, соған тек басы н , иы ғы н, қ а р а ш ал б ар л ы а яғы н кврген соң ғана келіп сенді; әсіресе, сол күйеуі А нна қолы н мен- иіікті кісідей ж ай барақ ат алға н ш ақ т а кеп кәміл сенді. Дөцгелек қалпақты, жотасы сәл шығыцқы, Петербург- тегілерге тән ж а са ң ж үзд і, қ ай с ар қ а т а қ кескінді А лексей Александровичті көріп, Вронский сенуін сенсе де, қаңрығы түтсй қай н ар б ұл ақ басына келгенде, сол б ү л ақ тан әрі ішіп, эрі лайлап ж атқ ан не и т, не к,ой, не ш ош қаны кәр ген адам- ның сезіміндей б ір ж ексүры н сезімнен тұлабойы турш ікті. Жаясь, жөцкеріле бұрылған, молтақ аяқ Алексей А лексан­ дрович™), ж үріс-түры сы В рон ский ді тіп ті қо р л ан д ы р ы п та жіберді. Ө зі оны сүйетін кісі тек өзім ғана деп білетін. Анна сол б ая ғы қ а з қалпы , б ая ғы түрімен т ұ р екен _де, Вронскийдіц еңсесін көтере тасы ты п , ж аны н б ақ ы т қ а байы - тып та тастад ы . Екінш і к л астан ж үгіріп келген неміс ма- лайға нәрселерімді алып ж үре бер деді дс, өзі А ннаға келді. Вронский ер-әйелді екеуінің алғаш қы кездесуін көр- генде, А н н ан ы ц сәл қы сы л ы цқ ы р ай сөйлесіп тұрғаны н ға- шыққа біткен қагілез сезіммен аңғара да кетті. «Кой, ол оны сүймейді де, сүйе алм айды д а» ,— деді өзіш ве түйіп. Тіпті арт жақтарьінан келгеннің езінде-ақ, А нна А рка- 121

дьевна келе ж аткан сол екснін сезе қоя, ж а л т бүрылып, таны й сала, күйеуіне қай та сойлегеніи де Вронскии қуаиа ш алып келеді. .. — Т ү к ің із жайлы өтті ме? — деді ол, А н на мен күиеуі- не қоса ніліп, бүл сәлемін әрі Алексей Александрович өзіме берілген сәлем деп білуін өтіне, тану-танымау ықтыя- рыңыз ғой дегенді қоса айтты. — Рахмет, өте жақсы өтті! — деді Анна. Ж ү зі сы ны қтау екен де, б ір д е күлкісінен, бірде көзінен ж а л т беріп, ж айнай көрікстін оГшақылығы ж о қ екен; бірақ Вронскийді ш альш кеткеиніц в зінд е-ақ , бірдеңелер көзіндс елп етіп к етті де, лезде сөнген сол о тты ц озі-ақ Вронскииді қ ар қ қы п тастады . А н н а Вронскийді білетін-білмейтіиіи аңдағалы күйеуінің бетіне қарады . Алексей^ Александро­ вич Вронскийдіц кім ексні ссіке түсе қоймай, бойкүйезси- қ арап тұр. Вронскнйдіц саб ы р л ы , қ ай сар мінезі Алексей А лександровичей, қ атігез қ айсарлы ғы иа, тасқа соққан шалғыдай осы арада қақтыгып кен қалды. '— Вронский граф қой,— деді А н на. — Ә! Т а н и с сықы лды едік-ау,— деді А лексей Алек­ сандрович. қольш үсына сел қо с сөнлеп.— О нда анасымен кетіп, мүнда баласымен келген скеи ғой,— деді, эр сөзін ақш а бергендей, ж ұптай, а н ы қ акты п.— С із әлі, демалыс- тан қай тқ ан ш ы ғарсы з? — деді де, гкауап беруін күтпен, қ алж ьщ га сала. әйелінс қ ай та тіл қ атты :— Немене, Мос- квада айры лар ш ақта ағы л-тегіл б зл ы са алдьіңдар ма? Ә йеліне айтқан осы сөзі а р қ ы л ы Вронскийге де оқаша қ алсақ екен дегенді сездіріп, соған бүрыла қалпағын да қозғап қойды; Вронский бірақ А нна Аркадьевнаға: — Қ ош көрсеқіз, сіздікінде боларм ы н деймін,— дегенді айтып қалдм. Алексей Александрович Вронскийге шаршай қарады. — К елген іқіз ж ақсы болады ,— деді ол, сұлық сөйлеп,— дүйсембі күндері қабы лдаймы з.— С одан соң, Вронскийді біржола қ о я берді де, әйеліне:— С сн і қарсы алып, базыиа- шыл екенімді көрсетуге ж арты с ағат уақытьім болғаны қан- Дай ж ақсы болды дессңші,— деді, сол қалж ыцдай свйлегеіі — Сен сол базынашыл екеніңді мен қатты рақ бағала- сын деп баса айтьш келесің-ау,— деді А н н а да, сонық қал- жықына сала, арт ж ақтары иан келе ж атқан Вронскийдіқ аяк, басіуін дыбысына к,ұлағын сріксіз тосьш. «Кршны, не

шаруам б ар м е н і ң ? » — д е п о й л а д ы д а , к ү й е у ін е н ө з і ж о қ т а Сережа ж а й ы н е б о п , н е қ о й ғ а н ы н с ұ р а й б а с т а д ы . — Түу, тамаша! Ө зі өте орны қты да болды дейді М а- пепе, эрі өзі... ренж ісең д е ай та й ы н ... күйеуін,нен арты к, сагынбады ғой дей м ін сені. М а ғ а н б ір к ү н қ ы й ғ а н ы ң а т а ­ ры да ш еГ5і, д о с т ы м . С ү й к ім д і с а м а у ы р ы н ы м ы з д а м ә з болатын б о л д ы . ( Ә й г іл і Л и д и я И в а н о в н а г р а ф и н я н ы , қ а - шан б олсы н ы л ғ ы й ә б іг е р л е н іп , к ү й іп -п іс іп ж ү р е т ін д ік т е н самауырын дей тін ө з і.) С ұ р а п т а қ о я д ы сені ө з і. К,ос к о р ­ еец, соған б ү г ін б ар ғ а н ы ң , д а ж ө н б о л а р е д і д е й м ін . Қ ы й т еткекге ж а н а ш ы п ж ү р е д і. К ,а з і р б ү к іл ө з ш а р у а с ы ү с т ін е , Облонскийлерді ж арасты ру ж а гы н д а қ атты ойлап ж үр. Лидия И вановна граф и н я А іш а н ы ц күйеуіне дос адам болатын д а , П е т е р б у р г т е г і қ а у ы м ү й ір м с л с р ін ің б ір ін б а с - қарьіп о т ы р а т ы н , к ү й е у і ж а ғ ы н а н с о л ү й ір м е г е ө з г е д е н г ө р і Анна ж а қ ы н б о л аты н . — Е, ж азды м ғой ол кісіге. — Ж оқ, ж ай-ж апсары н түгел білуі керск ол. Ш арш ам а- саң, б ары п қ а й т , д о с т ы м . К у й м е д е с е ц , К о н д р а т и й б е р е д і опы, мен к о м и т е т к е к ет е м . Т ү с к і т а м а к .т а ж а л ғ ы з б о л м а й - тьін б о л д ы қ т а ғ ы д а ,— д е д і А л е к с е й А л е к с а н д р о в и ч , к,ал - жыцын қоя сөйлеп.— С ен бей сіц ғой, қ ал ай б ауы р б асы п кеткем дссеңш і... Сомы айтқан соң, әйелініц қ о л ы н үзак, қы сы п , күймеге бір ерекше м әз ж ы м ы ң м ен ә к е п м ін гізд і. Х Х Х ІІ Үйге келген соң, А н н а а лд ы н ан алғаш ш ы қ қ а н адам^— б а л а с ы б о л д ы . Т ә р б и е ш іс ін ің а й қ а й ы п а қ а р а м а й , Анна алдынан баспалдаққа ж үгіре ш ығы п: «М ама, мам а!» деп масайрай а й қ а й л а п та ж іб е р д і о л . А н н а ғ а ж ү гір іп кел іп . мойнына асы л а кетті. — М ам ам д ед ім ғой, сізге ! — д сд і тәр б и еш ісін е, шан,- Қьілдап.— Б іл г е м ін ! Анна көқліне күйеуі сы қы лды , баласы д а бір торы ғу тэрізді сезім сал ы п ж іберді. О н ы б ұл күйінен ар ты қ ш а елестететін ө зі. О н ы ң осы т ү р ғ а н тү р ін ен д е л э з з э т алу үшін А н н а н ы ң ш ы н д ы қ к ,а қ а р а й т о м е н т ү с у і к е р е к е д і. А к ,- сары шашы бұйралана біткен, кө к к ө зд і баласы , етті-ж енді Қаздыйған а яғы н а ш ұлы ғы н ты р с ы л д а т а ки іп тұ р ған , осы күйіндс дс эсем еді. А н н а онын, ж а н ас а тұ р ы п , еркелеген лебін ссзген де бо й ы суйсіне ж а д ы р а ғ а н д а й боп, соны н, ж а у - 128

тан; қаға, алаң сы з сүне қ ар а п т ұ р ғаи көзін^көріп, қаперсіэ сұраулары н есіткенде, көңлі де баяуқы райы н дедІ. Анна Д олл и д ы ц балалары беріп жіберген базарлы қтары н әперіп, Москвада Т а н я дсйтін қ ы з б ар екен, Т ан я өзі оқый білумен бірге, тіпті б алаларды д а үйретеді екек дегепді аіітып берді балзсына. — Нсменс, жаманмьш б а мен одан?— деп сұрады Се­ режа. — Д үниедегінің бэрінсн сен арты қсың маған. — Б ілемін оны,— дсді С ереж а куліп жіберіп. А н н а кофе іш іп болғаніпа, Л и д и я Ивановна графиня да кслді деп хэбарлады. Л и д и я И вановна графиня, еэі бір сы рқат адамдай, ж үзі саргы ш т ар тқ ан , қара көзі нұрлы, онлы келген, бойшаң, толык, кісі болатын. Анна өзін жақ- сы да көретіи, бірак, бүгін соны ц бар кемшілігін алғаш көргсн адамдай болды өзі. — Ж ә, достым, ззйтун бұтағы н ж алғадың ба? — деді Л идия И вановна графиня, белм еге кірісімен-ақ. — Я , түгел тынды, әйтеуір, бірак, өзі біз ойлағандай, сснша б ір м аңы зды нәрсе емес екен түге,— деді Анна.— Веііе зоеи г1 өзі, тым бір к о й ы н кісі тегі. Б ірақ өзіне қабыспайтын нәрселерге түгел құ л ақ түре қалы п, өзік-е қабы саты н нәрселерге әсте қүлақ аспауды здст сткен Л и д и я И вановна граф иня, А н на сөзін бөліп экетті. — А йтты -айтпады , дүниеде қай ғы , қорлык, деген толып жаты р гой тіпті, бүгін сонша қал ж ы р ад ы м өзім. — Н е боп еді? — деді А нна, күлін жібере жаздап. — Қ ұ р әшейіп ш ы нды ққа бо л а сайысам деп жүріп-ак, діқксм құры йты н ж ақ қ а ш ықты м өзім, кейде тіпті шала бүлінемін. Ж ам иғат ісі ж ап -ж ақсы ж үріп кететін турі бар еді (онысы филантрош іялы қ, патриотты қ-дііш мекеме бо­ л аты н), әне бір мы озаларга тук істеуге болмай қойды,— деді Л и д и я И вановна граф иня, тағды ры н қағы та жеңіле сөйлеп.— Ө зд с р і сол пікірге қ осы ла кетіп, тамтығын пой­ май бүзы п алд ы да, сонм енді соғұрлы м тайы з, іліп-тартып кіналауга кірісті. О л істіц м аң ы зы үлкен іс екенін, сіздің күиеуіңіз боп, екі-үш к:сі ғана біледі дс, өзгелері соны құлату жағында жүр тек. Кеше Правдин маған хат жа- Правдиц шетелде журген, белгілі панславист болаты Жсқгем. 124

да, Л и д и я И в а н о в н а г р а ф и н я , с о л ж а з г а п х атты н , м а з м ү - нын айты п б ерд і. Графиня одан кейін ш еркеулерді б ірлестіру ісіне қар сы істелген ж э н е б ір қ о л а й с ы з ж а й м ен қ у л ь іқ - с ұ м д ы қ т а р д ы айтты да, сол к үн і тағы б ір қоғам н м н , м әж л ісі м еи С л а в я н комитетіне б а р м а қ ш ы б о л ғ а н д ы қ т а н , а с ы ғ ы п а т т а н а ж « - «Осынын, бәрі б үры н да б о л д ы ғой, бірак, сонд а неге аңгармаған ө зін ? — деді А н н а іш інен.— Бүгін әлд е отс шамданып ж ү р м е екен ө зі? Ш ы н ы н д а д а: ізгіл ікті м ақ - сүт түтқ ан х р и с т и а н б о л а ж ү р іп , к в р ін ге и г е а ш у л а н ы п , к о - рішенді ж ау сан ап , христиан м ен ізгіл ік ж о л ы н дағы көріп - генді ж а у е т к с н і к ү л к і н әр с е ғо й б ір » . Лидия И ван овна граф иня кеткен соң, білісі боп ж үрген — лчректордын, айелі келіп, қ ал а ж а ң ал ы қ тар ы и қ ал ы б ы н ш а антып берді. Т а м а қ қ а келмекиіі боп, с ағат үш те о д а қ ай - тып кетті. А л ек сей А л ек сан д ро ви ч м ин и стрлікте б о л аты н . Анна ж алғы з қалған соц, там аққ а дейінгі уақы ты н баласы тамақ іш кенде (там ақ ты ж еке іш етін о л ) қасы нда болы п, нәрселерін реттеп, столы нда ж ы й н ал ы п қал ған х ат-х абар - ларды оқы п, соларға жауап беруге жұмсады. Ж олда келе ж атқанда сезгец себепсіз үялу, абы рж уы мүлде басы лы п та кетті. Ө м ір д іц үйренш ікті қ ал п ы н а ара- ласқан соң, өзін тағы да о рн ы қты , м інсіз сеэе бастады . Кешегі қ ал п ы есіне түскенде қай р ан қалд ы өзі. « Н е боп еді, ә? Т ү к т е ж ок, екен. В р о н с к и й д ің а й т қ а н ы о п -о ц а й тыя салатын, іш ке қонбайты н нәрсе бір, жауабы н өзім де бергемін. О н ы күй еуім е а й т у д ы ң к ер е г і де жок,, а й т у ғ а б о л - майды да. О н ы айту деген — мәні ж о қ нәрсеге мән берген- дік болады ». А н н а өзі П етербургте күйеуініц қ ар ам ағы н д а- Ш бір^ ж ас ж ігіт өзіне қ ы р ы н д аң қы рағаны н а й тқ ак да, Алексей Александрович: қауы мда жүрген әйел болғаи соц, ондайға к,ай-қайсысы болса да, кезіге береді, б ірақ ө з ба- сым әдебіце әбден сенемін де, в зім д і де, өзің ді де қ ы зғ а н - ш ақты к, күйігіне өмірі сала алм айм ы н дегенін о й ласты ры п ш ақты қ күйігіне өмірі сала алм айм ы н дегенін ойласты ры п шыцты. «Д емек, айтып керегі ж о қ деген сөз ғой? Я , құдаіі оцдағанда, айтаты н еш теңе де ж о қ екен»,— деді ішінен. ХХХПІ А лексей А лександрович министрліктен сағат төртте «Чралды да, қаш анғы әдетінше, А н наға кіруге қолы ж у ы р д а тие қойғап ж оқ. Т осы п оты рған арм эш ы ларды қаб ы лдап . 125

іс басқаруш ы әкелген кейбір қаға зд а р ға қол қ о й ғал ы каби- метіне кірді. Тускі там аққа (К арениндердікінен қаш ан да екі-уш кісі там ак ішіп т у р ат ы н ): А лексей А лександрович- тіц немере қар т эпкесі, деп артам ен т директоры меи әйелі, А лексей А лександровичке қ ы зм етк е ұсыны лған жэііе бір жас ж ігіт келді. Солармен кеңесе түрайы н деп А н на да ко- нақ үйге ш ықты . С агат дәл бесте, қоладан қуйылған I Петр сағаты бесті соғып болғанш а, А лексей Александрович^ те, қ азір там ақтан соц жүруі керек болғанды қтан, кабииетінен ақ галстук тагып, қос ж үлды зды фрагін киген куиі шықты. А лексей А лексан дрови ч өм ірінщ бос минуты қалмай, тү- гел бөлініп қойылган-ды . С о д ан, куи сайын істейтін жұ- м ыстары н істеп үлгіру ушін, ү қ ы пты лы қты өте берік үс- тайтын өзі. О ны ц ұраны-ақ «А птықпа да, тынықпа»,— деген соз болаты н. З а л ға кірген соң, жүрттын, бэріие иіле амандасты да, әйеліне кулімсіреген күйі, апыл-ғұпыл отыра кетті. — Ж алғы зды ғы м бітті білем, я. Ж алғы э там ақ іш у нет- кен ж ай сы з десеңші (жайсыз деген сөзді баса айтты өэі), сенбейсің ғой сен. А с үстінде, эйелімен М осквадагы ж айларды сөйлесіп, Степан А рк ад ьи ч жайын сы л ты ң ете, кулім сірей сурасты- рьш оты рды ; оңгіме бірақ көбіиесе жалпы эцгіме болып, Петербургтегі қызмет, қоғам істерінің жайына соғып жат- ты. Т ам ақтан соң қонақтармен ж арты сағат бірге боп, со­ дан, эйелінің қолын тағы да кулімсірей қысты да, сьгртқа шыға, кеңеске журіп кетті. Келгенін біліп, кеш кісіи келсін деп ш ақы рған Бетси Т верская княгинянікіне де, оры н алы - нып қойылған театрға да А нна бұ жолы барған жоц. Кө- бінесе, бармаған себебі киемін ғой деп келген көйлегі әзір болмапты. А н н а қоиақтар кеткен соң, киім-кешегімеи аіі- налысқанмен де, тегінде қатты ы за болып еді. М осква- ға жүрс-р алды нда, өзі жалпы қүба киінудің шебері болған- дықтаи, қай та оңдап беруге тігінш іге үш көйлегін беріп кеткеч болатын. Ол көйлектері жөнделгепде, согұрлым бі- ліибейтіп боп жөнделіп, бүдан үш күн бүрын бітіп тұруға да ти:с сді. С ол көйлектіц екеуі м үлде бітпен қ алы п ты да, қайта оцдалған біреуінің өэі де Анна айтқаидай болмай шығыпты. Тігінш і айел келіп, осылай жөнделгені жақсы деп дәлелдегенім ен, А н на ы рьіқ бермей, түтеймін дсп, со- н,ынаи тіпті өя сеяінен өэі ұялды . А ш у ы н әбден б асы п ал- ғалы балалар бөлмесіне барды да, кеш боны баласы мен бірге болып, тесекке өзі ж атқ ы зы ч, е зі ш оқы ндыры п, көр-

песін ө зі жауы п салыіі ш ы қ т ы . Е ш қ а й д а барм ай, сол кеш- ті сонша ж ақсы өткізгепіне өзі де қуанып кетті. Көқлі соиша ссргіп, ты ныш талы п алған соц, темір жолда өзіне аса мәнді ш алынған әхуалдың бәрі де қауьім өміріндегі эшеиін б ол ы м сы з д ағд ы л ы ж а й л ар д ы ң бірі екеиін, өзінен де, өзгеден де ұялар д ән еңесі ж о ғы н соғұрлы м айқы н аң- ғарды. А нна өзі күйеуін куткелі, ағылшын романын ала псш қасы на келіп о ты р ды . Д ә л т о ғ ы з ж ары мда күйеуі бер- ген қоңырау ш ылдыры естілді де, бөлмеге кеп кірді ол. — К елдің бе, эйтеуір! — деді А нна, қолын үсына беріп. А ш іаны ң қолы н сүйіп, қасы на кеп огырды күйеуі. — Ж алпы байқауымша, жүрісіңніц өзі сәтті жүріс бол- ды ғой дейміи,— деді А ннаға. — Рас, өте сәтті жүріс болды,— деді де, А нна басынан бастап: В роп скаям ен ж үрген сап ары н , бары п ж еткенін, те- мір ж с л д а ғ ы уақы й ған ы т ү гел айты п ш ы қты . С о д ан соң, әуелі агасы н , одан кейіи Д о л л к д ы а яғ а н ж ай л ар ы н айтгы . — Б ауы ры ң болғанымеи де, ондай адамды кешіруге болмас еді деп ойлаймын,— деді Алексей Александрович зілденіп, А н на ж ы м ы ц етіп күліп қойды. Күйеуі бұл сөэді айт- қанда, туы с деп қарау мепің ш ын пікірімді айтқы збай қоя алмаиды деп, дәл сол оймен айтқаньш А нна аңғарып отыр. Күнеуінің сол мінезін білетін де, ж ақсы да көретін өзі. — Т ү гел жақсы лы қпен ты нып, өэіңнің келгеніңе де куаны п оты рмы н,— деді күйеуі, сөэін сабақтап.— Ж ә, он- дағылар менің кеңесте қабы лдатқан жаңа ережелерім жа- й ы нда не деседі екен? О л ереже жайында А нна өзі ештеңе естімепті де, күйе- уіне соғұрлы м аң ы зды боп оты р ған нәрсені тіпті о п-оңай үмытып кеткеніне ұялып та қалды. — Еидеше, бұл жерде үлкен шу кетеріп жіберді,— деді күйеуі, тоқмейілси күлімсіреп. А н н а сол іс ж айы нда А л ек сей А л ек сан д р о ви ч ө зін е бір ж ақсы лепес айтқысы келгеніи аңғарғандықтан, сүрау бере отырып, күйеуіи сол эңгімесіие салы п жіберді. С ол ереже қабылданғамда озіне жасалғаи овация жайын күйеуі жаңа- ғы токмейіл жымыңына сала оты ры п айтты. — Ө з б асы м өте қу ап д ы м . О л ө зі осы іс ж ай ы н д а өзі- мізде акы ры орынды да, орны қты да көзқарас бола баста- ғанын көрсетеді. Алексей А лександрович кілегей, нанмен екінші стакан шайын іш кен соц түрегеліп, кабинетіпе қарай тартты . 127

— Сен ө з іқ ешқайда барм апсын, ғой: ж абы р қаған да боларсын деймін, тэрізі? — Ж о-ж оқ! — деді А нна, ілесе түрсгеліп, залды ара- лай кабинетіне қар ай ш ы ғары п келе ж аты п.— Қ а з ір не оқып журсін өзің ? — деді. — Қ а з ір Э и з б е ІЛІІе, Р о ё з іе б е з е піегз1 оқы п жүр- мін,— деді күйеуі.— Ө т е там аш а к ітап бір. А н н а, ж а қ сы көрген кісін ің б ал а мін езіне күлетін күлкі- ге сала күлімсіреп, қолы н күйеуінің қолына төсей, каби- нетінің есігі алдына дейін ш ығарып салды. А нна оның кешкісін к ітап оқы маса оты р а алм айты н эдетін жақсы бі- летін. О л оның бар уақытының бәрі де қызмет бабындағы міндеттеріне сарп боп жүрсе де, ақы л элемінде туған тәуір нәрсені түгел қадағалап отыруды да борышым деп санай- гынын жете білетін. О л оның ш ынында да саяси, фило- еофиялық, діни кітаптарға ден қойып, көркем өнер өз бітіміне м үлде ж ат болған с о қ, сол жайына қзрам ай, яки, дұрысы сол себепті, ол салада шу көтерген нәрсенің ошқайсысын қүр жібермей, түгел оқып отыруды да боры­ шым деп сапайтьшын қанық білетін. Алексей Александро- внчтің саясат, философия, дін жөнінде не шүбә келтіріп, не іздестіре тауып жүретінін де білетін өзі; бірақ көркемө- иер, п о эзи я, әсіресе, ө з басы түгін түсінбейтін м узы ка мәсе- лелері жөніндегі пікірі нагы з б ір белгілі, о рн ы қты пікір болатын. Ш експир, Рафаэль, Бетховен жайында, поэзия мси м узы к ан ы ң ж аң а мектептерінің м аң ы зы ж айы нда сөй- леуді ж ақсы көретін өэі, оларды жүйе-жүйесімен өте бір айқьін келтіріп, түгел орын-орнына қойып отыратын. — А л , тәңріге тапсырдық,— деді Анна, шамына қал- қан әзірленіп, орындық қасына графинмен су қойылған кабинет ссігі алды на келген соқ.— М ен барып, М оскваға хат жазам. Күйеуі қолыи қысып, тағы да сүйді. «Дсгенмен де, жақсы адам өзі, өз тұрғысында шыншыл, мейірбан, өте там аш а кісі бір,— дед! А н н а ішінен, күйеуіне біреу кіна тағы п , сүюге болмайды деген соң, соған ара түскен адамш а сөйлеп.— Б ір ақ қүл ағы н ы ң біртүрлі сонш а қалқыйьіп кеткені несі екені Ш аш ын алдырғандікі ме екен, әлде?» Д эл сағат он екіде, А нна әлі де болса жазу столынын, басында оты рған күйг, Д олли ға деген хаты н ж азы п болуға До Лил

аикалған кеэде, туф л и кііген а я ғ ы н ы ц баппен б асқан д ы б ы - сы естілді де, ж уы н ы п, т ар а н ы п , қ о л ты ғы н а к ітап қ ы сқ ан Алексей А л ек сан д рови ч А н н а н ы ң қ асьш а келді. — Ж етті ғой, жетті,— дегеиді ерекше кулімсірей айтып, жатын бөлмеге қарай өтіп кетті. «Осыған солай қарағандай не хақы бар еді соны ң?» деп ойлады А н н а , В рон ск ий д ің А л ек сей А л ек сан д р о ви чк е қараған қарасын есіне түсіріп. Ш ешінген соң А нна да ж аты н бөлмеге кетті, бірак, Москвада жургснде көзі мен күлкісінен ш аш ырай уш ып турған о й н ақ ы л ы ғы ж үзін д е ж ок, б олуы үстіне, тіп т і со л оты қ азір не сөніп қалы п , не б о л м а са алы с б ір ж ер ге ты - ғып тасталған т әр ізд і екен. XXXIV Вронский Петербургтен жүреріиде М орскаядағы үлкен пэтер үйін арі досы , эрі сү йікті ж о л д ас ы П етри ц ки йге тас- тап кеткен болаты н. Петрицкий оэі аты онша ш ыға қоймаган, әрі дәулетсіз- дігі үстіне сы п ы ра б ор ы ш қ а б аты п , кеш кісін ы л ғы й мае болып ж үретін, ә р алуан лас, к ү л к і ж ай л ар ы үш ін гауп- твахтаға да ж иі-ж иі түсе беретін, бірақ ж олдастары мен басшылары ж ақсы көретін ж ас поручик болатын. Вронский темір ж олдан ш ы ққаи беті с ағ ат он екіде пзтеріне тақ а л а беріп, есік алд ы н да тұрған т ан ы с арбакеш күймесін көрді. Оның үстіне, Сергеи қоңырауы на іш жақта қарқы лдай кулген еркектер күлкісі мен б ы л д ы р ай сөйлсген әйел д а у- сын, «сұмдарды ц бірі б олса, ж ібер м ец дер і» — деген П ет- рицкийдің айқай ы н естіді. В рон ский ш абарм аны на ө з ж а- иыңда ештеңе айтпа деді де, аяғы н ептей басып, алд ы ңғы бөлмеге кірді. П етрицкийдін, к в зт а н ы с ы Ш н льтон баронес­ са көгілдір атл а с көйлегі мен қ ы зь іл ш ы райлы ақш а ж ү зі Құйыльіса ж ай н ап , бөлмені П а р и ж с ө з нақы ш ына сарш а торғайша сыңғы рай толтырып, деңгелек стол алдыида ко­ фе қайнатьіп оты р екен. П етр и ц к и й пальтошен, о т ы р екен Дс, ротмистр К ем еровски й , қы эм еттен келген болуы керек, бүкіл ф ормасы м ен оты р екен. — Бәрекелде! Вронский ғойі — деп Петрицкий шац- Қьілдай сөйлеп, оры н ды қты с ал д ы р л а т а ушып түрегелді.— Қожайынныц езіі Баронесса, ж аца шаугімнен кофе қуйып жібер өзіне. О йы м ы зда жок, едіңі Кабинетіңиің көркіне ри- Лма Каренина. 129

за ш ығарсы н дсймін,— деді баронессаны нүсқап.— Ганыі- сыңдар ғой? — Т ан ы с болмағанда ше! — деді Вронский, жарқылдаи күліысіреген куйі, баронессаныц кіш кентай қолы н қы са бе- ріп.— О не дегенің! Е ск і дос қой. — Ж олдан келген екеңсіз ғой,— деді баронесса,— жө- нелейін, ендеше. А й тпақш ы , бөгетім болса, аттанайын қазір. . — Қ ай жерде жүрсеңіз, сол жер үйіціэ ғой сіздің, ба­ ронесса,— деді Вронский.— С әлем етсіз ғой, Кемеровский,— дегемді д е қосы п қойды , К амеровскийдің қолын солғьіндау қысып жатып. — М інекн, осындай ж ақ сы л еб ізд і өмірі айта білмейсіз, — деді баронесса Петрицкийге қарап. — К,ой, неге айтпайык? Т ам а қт а н соң осал айтпаймын — Е , тамақтан соң талпынғаныңызды қайтейін! Кә- неки, коф е берсйін сізге, б ар ы п жуы ны п, реттеле қойы- ң ы з,— деді баронесса, қай та оты ра қала, жаңа шаугімшң винтін ты йрақсн айналдырып ж аты п .— П ьер, кофе әпері- ңізші,— деді П етрицкийге, а р алары н д агы қатнастары н жа- сыра қоймай, Петрицкийге фамилиясы бойынша, Пьер деген а т таңы п.— Үстеп сала түсейін. — Кұстырып аларсыз. — Ж оқ, құстырмаймыні Ж э, әйеліңіз кәне? — деді ба­ ронесса, Вронскийдің жолдастары м ен сөйлесіп тұрған сө- эін қал т бөліп жіберіп.— С ізд і б із осында жүріп үйлендіріп те қойғамыз. А ла келдіңіз бе әйеліцізді? — Ж оқ, баронесса. М ен ө зім цы ган боп туып, цыган боп өлетік кісімін. — Соныцыэдыц езі абзал, өзі. Қолыңызды әкеліңіз. Баронесса Вронскийдің қолын сол үстаған күйі, қалжы- цын араластыра тұрып, өміріне арнаған соңғы жоспарла- рын да айтып, ақыл да сүрай бастады. “ Сол күйі басымды ашқысы келмей жүр оныц. Не істеуім керек мснің? ( Оның дегені күйеуі болаты н .) Енді тіпті соттаса бастайым ба деп т е тұрм ын. Н е ақы л бересіз соған? Кемеровский, кофеге қарай түрыцызшы,— тасып кетті; қолы м тимей тұрғаны н кө р д ің із ғой менің! Сотта- сайын дсген мәнісім, дәулетім керек боп тұр взіме. С оны ң мені опасы зды қ істеді деғен ақм ақты ғы не деген ак,мак,тық десецізші, деді^ сілтідей ты ны п,— содан келіп мекен- жаиымды да пайдаланбақшы болады өзі. 130

Вронский эдемі эйелдін, осы бір қ ы зы қ бы лды ры н сүй- сіне ты ң дап . қолп аш тай , қ а л ж ы ц ы а р ал ас кең естер бере, жалпы осы іспеттес әйел дер м еп со йлесудегі қ а н ы қ сар ы н ы - на да қ алт түсе кетті. О п ы ц П етербургтік әлеміндегі адам біткендер б ір-бірін е м үлде қ а р с ы ж а т қ а н екі с о р т қ а бөлін е- тін. О н ы ц б ірі: п асы қ, а қ м а қ , к өбінссе, к ү л к і а д а м д а р ар а- ласқан төмснгі сорт болаты н, о л ар ы : бір сркек неке қы й- ган бір әйелмен т ұра бер у і к е р е к ; қ ы з к ү н асы з, әйел а р л ы , ер жігерлі, тар ты м д ы , о р н ы қ т ы б о л у ы к ер ек ; б а л а тэр б и е- леп, нан тауы п , б о ры ш ты ө теу і к ер е к деген, т ағы -т ағы сондай а қ м а қ т ы к д а сене б ер с т ін а д ам д ар б ол аты н . Ол өэі сскіні салт тұтқан, күлкі адам дар сорты болаты н. Сонымен бірге, осы т ұ р ғ а н ө з д с р і тү гел кіретін , с ал у ат т ы нағыэ адамдарды ң да сорты б ар сді, ондағы лар көбінесе сэулетті, сүлу, м архам атты , б а т ы л , ж а р қ ы н к ел іп , нэпсі атаулы дегенге қы мсы ибай кірісіп, өзге ж ұртты түгел күл- кі ететін ад а м д а р б ол у ы к е р е к сді. Вронский мүлде өзге дүннені көріп, М осквадан көп эсермен келгендіктеи, т ек а л г а ш қ ы м инутта ға н а а ң т а р ы - лып қалды да, ежслгі а қж ар қ ы п , ж ағы м д ы дүниесіне, аяғы н ескі туфлиіне сұғы п ж іб е р гсн а д а м ш а, іл е-ш ал а-ақ қос.ы- лып кетті. Кофе сол ш ықпаған күйі ш ы қпай, бәріне ш аш ырай та- сьіп, ж ұртты у-ш у к үл к іге б а т ы р а , м ас аты кілем м ен ба- -ронессаның көйлегіне б ар ы п т ө г іл д і, он ы ң сө й ту і керек — Жо, қош болы ңы з енді, айтпесе тіпті өмірі ж уы нар түріңіз көрінбейді, ж өн б іл гі а д а м болған соң, к ір -қ о ң жаиындағы айыптыц үлкені де менде қалып, ұятқа душ ар болатын д а сы й қы м б ар екен. С ө й тіп , т а м а қ қ а пышак, тақала берсін деп кецес бересіз ғой? •— С өз ж о қ , қ о л ы ң ы з ер н ін е қ а л а й д а ж у ы қ т ұ р аты н болсын дейм іи. К ,ол ы ң ы зд ы сү йгеи с о ц -ақ , ж а қ сы л ы қп е н тынғаны,— деді Вронский. — Соиымсн бүгін ф ранцуз театры нда болғанымыз ғой! — деді д е, барон есса кө й л егі су ды р ай , кө зд е н ғай ы п болды. Камеровский қоса турегелген соң, Вронский кеткенін күтпсй-ақ қол берді де, ж уы наты н үйге қарай тартты . О л жуынып жатқанда, П етркцкий сол кеткелі өз ж айыны ң Қаншалықты өзгергенін қы сқаш а түгел суреттеп ш ықты. Ақшадан түгі қалм апты . Әкесі ақш а да бермеймін, боры- шыцды да өтемеймін депті. Т ігін ш і де, тақы р жерге оты р-

ғы зу амалына шығыпты, екінші біреуі де тақыршаққа о ты р ғы заты н қау іп т у ғ ы зы п т ы . П о л к командирі де бұл ж а и ж ал қ о й м ай ты н б олса, қ ы зм ет т е н ш ығу керек дегенді айты п ты . Б ар о н есса да ащ ы тұ р ы н ш а ж абы сы п , әсіресе, ақш а берем деумен-ак, ы ғы р қы п болыпты; шығыс бітім інде қ у й ы л ы са келген, тіп т і б а р ғой, «Раб ека муңльі- нын, д е п г е » 1 тақлеттес, ғ аж ай ы п әсем және біреуі бар, е зін көрсетем ін ө зің е дегенді де а й т т ы Вронскийге. Кеше Беркош евпен де керісіп қалғам , секундант та жібермек бол­ тан ол, еш теңе ш ы қпайды , әр ин е. Ж ал п ы айтқанд а, бәрі де бабы, бэрі де көцілді өте. П етрицкий будан ары жолдасы- на ө з ж а й ы и ь щ егж ей-тегж ейін білуге де м ұрша бермеи, қ ы зы қ -қ ы з ы қ ж а қ ал ы қ т ар д ы а й т у ж ағы н а б ар ы п кірісті. Вронский П етрнцкийдің соғұрлы қанык, әңгімесін үш жыл тұрған пэтерінін, соғурлы қам б ы л жағдайында тыңдап, П етербургтегі уйреншікті, алаң сы з өміріне қайта оралғанын да суйсіне сеэінді. — К,ой, ә р і! — деді В ронский саң қ етіп, қып-қызыл күдіс м ойны на су қү й ы п т ұ р ғ ан ж уы н ғы ш шүмегін тастай беріп.— М ү м к ін емесі — д еді, Л о р а н ы ң М елеевке тиіп, Ф ерти н гоф ты т астап кеткен х абар ы н естіген соң.— Ө зі сол ақмақ, р и за күйі ме әлі? Б узулуковты ң жайы немене, ал? — Т ү у , Б у зу л у к о в т ы қ қ ы зы ғ ы б ар б ір — керемет! —- деді П етри ц ки й саң қ ы л д ай сөйлеп .— Б ал құ м ар еді ғой езі, С арай ж а н ы н д ағы бал д ы ң б ір д е-б ір ін қақа жібермейтін. Бір үлкен балға жаңа каска киіп барыпты- Ж аца каскалар- ды көріп пе ец өзің ? Ө те ж ақсы , жеңілдеу де. Бузулуков турса... Қ о я тұр, тыңдасаңшы өзің. Т ы ңдап турмын, я,— деді Вронский түкті орамал- мен суртіне түрып. Ү лы княгиня мен бір елш і өтіп барады екен, Бузу- луковтың сорына, екеуі ж аңа каскалар жайын әңгіме қы- лыпты. Содан ұлы княгиня ж аңа касканы көрсетейінші де­ ген де оиға келіпті...^ Б ізд ің к ө гер ш ін , турғаны н д а коре қоиыпты. (П етрицкий соныц каскамен турған тұрысына да ж іберді.) Үлы княгиня касканы сураса — бермепті ол. М ұнысы несі? — деседі. К у р әйтеуір, көздерін қысып, ым қағы п , қ аб а қта р ы н ш ы тқ ан б о л ад ы оған. Б ер деседі. Ьермеиді. Қалш ы йы п қаты п қалы пты . Н е деген қы зы қ десецші!.. Тек,_ анау^. әлгі біреуі... каскасын алмақшы болады ... берм ейдіі.. С одан >л, ж у л ы п кеп алып, ұлы кня- 132

гнняға бере салады. «Ж аңа каска дегеніміз осы» дейді ұлы княгиня. Касканы аудара бергенде, қы зы гы сонда екен, сау ете тусіптіі А лмұрт пен конф ет екен, конфеті екі қадак, шьіғыпты!.. Қ ы м қы ры п ж үрген көгершіннін, өэі екен соныі Вронскийдін, ішек-сілесі қатты . Содан соц д а, езге ж айларды свйлесе оты рып, есіне каска түсіп кетсе-ақ, бе- кем біткен ж иі тісі көріне, кеңкілдеген күлкісіне с ала, кеп ­ ке дейін сілесі құрый күле берді. Вронский жаңалы қтарды түгел біліп алғаи соц, малайы болысып, мундирін киді де, қы зм ет орнына көрінуге тарт- ты. Көрінген соң, бауры ма, Бетсиге соғайын да, бірнеш е адамдармен дидарласып алып, Каренина кездесетін қауым- ға да бары п тұруды бастайын деген ойы болды. Үйінен ат- тангапда, Петербургтегі қаш анғы әдетше, түнде кеш орала- тын боп аттаиды.

Е1Ш1Ш1 БӨ ЛІМ Қ ы с а яғы н а там ан Щ ер б ац к и н л ер үйіиде К и ти д ің ден- саульгк, ж ай ы н біліп, әлсіэ т ар т қ а н қу аты н калпы на кел- тіруге керекті шаралар жөнін шешетін консилиум өткізілді. Кити науқас болатын да, көктем таянған сайын денсаулы- ғы да наш арлай берген. Ү йдегі до к то р ы балык, майын, одан с оқ тем ір заты н , одан соц л ап и с дэрісін берсе де, үшеуі- нің д е себі тимсген соц, ж а з ш ы га шетелге б ар деп езі кеңес бергендіктен, әйгілі доктор шақырылған болатын. Әлі де жасац, өте сұлу, эйгілі доктор науқасты қарайық деген талап қойды. О л өзі қ ы з ұялшақтығы деген тек тағылық сарқы ты, жалацаш ж ас қы зды әлі де жасаң ер- ксктің сыйпауы нан табиғи еш нәрсе ж о қ дегенді өте бір ьіқ- ласпен айтқандай болды. О ны өзі табиғи деп тапқандаГ сол кәсіпті күн сайыіі істей жүріп, оны ң устіие, ө з байқау- ынша, жаман ештеңе сезіп, ештеңе бар деп ойламағандық- тан тауыпты да, сондықтан қыздын, үялшақтығын тағылық сарқыты деп білу үстіне, тіпті ө з басымды қорлағандьіқ деп санайтын болыпты. Д октор бітксн түгел бір саладағы мектепте оқып, бір салалы кітап пен бір ғы лы м ды б іле тұр са да, осы эйгілі докторды кейбіреулер әрі ж ам ан д октор ден ж урсе де, княгиня үйі мен соныц топтары, сол әйгілі доктор жалғыз білетін бір ерекше нэрсе бар, К и т и д і де сақтап қал са, сол сақтап қаладьі деп, біртүрлі сеніп кеткен соң да көнбеске болмады. Ү ялғаннан есі шығын, ебі қашқан ауру қызды зеиін сала, ты қы л д ата үріяп, қ а р а п шык,қа’н эйгілі доктор, қолын қүн ттай жуып, қо ц ақ уйде кн язьбен сөйлесіп түр. Князь өзі докторды жетсле турып, шытына тыддады. Көп-

ті көрген, ауруы жоқ, есті адам болған соң, медицинаға да сенбейтін өзі, К и ти н ауқасы ны ң себебін жете білетін адам жалғыз ө зі болған соң да, сол комедияға іш тей түгел ашуланып тұр әрі. «Б аяғы сол бір тарсы л ғой» — деп ойлайды іш інен, аңш ы лар сөздігіндегі осы бір атауды әй- гілі д о к т о р ға д а қ о л д а н а , қ ы зы и ы н , а у р у ы ж а й ы п д а ғ ы белгілерді айтқан бы лш м лы н ты ң дай тұры п. Б ұ л арада доктор да сол бір тентек піалдаи безінген әлпетіне арен, ие боп, соны ң айны м ас үғы мьіна арен, илігіп тұр. О л ө зі қ ар т- пен сөйл есер ештен,е ж о ғ ы н д а , б ұ л ү й д ің бас.ш ы сы — ш е- шесі екеніи де б іліп тұ р ған б о л аты н . О н ы ң ойы : б а р мон- шағын сокын, алды нда ақтару еді. О сы кезде княгиня да докторык ерте, қонак, үйге келіп кірді. Сол комедия өзіне түгел бір күлкі көрінгенін білдірмсйін деп, к н язь да қы йы с- тай берді. К н яги н я не істерін білмей, есі ш ығы п кетіпті. Кити алды н да жаэык,ты сеэіп түр өэін. — Кәнеки, тағды ры м ы эды ш еш іңіэ, доктор,— деді к н я ­ гиня.— Т ү гел айты цы з м аған. «Ү м іт бар ма е к е н ? » — ле­ генд! а йтқы сы келгенмен, ерні дірілдеп кетті де, ол сүрауды айта алм ады .— К,алай екен, доктор? — К ,азір м ы на б астасы м м ен сөйлесіп алайы н д а, пікі- рімді сізге содан кейін м әлімдейін, княгиня. — О нда б із шыға тұрайы қ па? — К ,алағаны цы з білсін. К н яги ня күрсініп салды да, ш ығы п кетті. Д окторлар оңаша қалған соң, үй дәрігері көкірек ауру- дың басталу салқы ны бар ма деймін, бірақ...— деп тағы - тағы сондайлар жайында, пікірін жүрексіне туры п аита бастады. Ә йгілі доктор соны ты ңдай келіп, свзінің орта ш енінде үлкен алты н сағаты н алы п қарады . — С ол ай ғой,— деді ол.— Б ір ақ... Ү й дәрігері ізет тұта, сөзіи бөліп, тына қалды . — Ө зіқ із білесіз, көкірек аурудын, салқы ны б ар деген- ге а у з ы м ы з б арм ай д ы б іэд ің ; ө к п е тесілген ге д ей ін гі бе^і- гіден еш теңе білінбейді. Бірак, сезіктенуімізге болады . О ған : там ақты пәс ішу, жүйкелеу және басқа сол сы қы л- ды түспалдар д а бар. Көкірек ауру салқыиы бар деп се- эіктенген кунде, тям гқ ішуін оңдау үшін не істеуіміз керек дегенге сайы п оты р мэселе. — Д егенм еи, мұндайда ы лғы й бір көціл күйі мен ру- хани себептер де қоса ж үретінін білесіз гой, өзіңіз,— ле­ генд! үй докторы да ж ы бы ртқы жмммңмсн саумалап қосып ж ібер ді. 133

— Э р и н е , өзінен өзі тү сін ік ті ғой ол,— деді эйгілі доктор, сағатына тағы да қар ап қойып.— Айтпақшы, Я у з көпірі сальш ы п па, эл д е, а йн ал ы п өту керек пе екен ә л і? — деп сұрады.— Ә, салынған екен ғой. Онда жыиыр- ма минут бола алады екем әлі. Сөйтіп біз, мәссле: тамақ ішуін оңдап, ж уйкесін ж ө н д еу кер ек дегенге с ай ы п .тұ р де- дік. Б ірі біріне ұштасып ж аты р, осыны қ о жақ, бұ жа- ғына бірдей ш ар а істеу керек. — Ш етелге бару жайы ш е? — деді үй докторы. — Ш етелге баруға өз басым ж ау кісімін. Әрі ацға- р а р б о л са ң ы з: көкірек а у р у ды ң б ас тал у салқы ны болған күнде, соны өзім із білмей о ты р ы п , шетелге бар у д ы қ себі тимейді. Т а м а қ іш уін тузеп, з ы я и тигізбейтін дәр і беру Ә йгілі д октор осыдан соң, С о д ен суымен емдеймін деген жоспарын айтып шықты, оны усынғандағы басты мақсаты, ол су зы ян тигізбейді дегендік екен. Үй докторы ден қоя, ізетпен тыңдап шықты. — Б ір а қ мен шетелге б ар са дегенде, есіне түсе беретін әдетін өзгертіп , со л ж ағдай дан айы қты рай ы и деп едім. Шешесі де қалай берді әрі,— деді ол. — Ә! Ж ар а й ды , олай б олса, б ар са барсын. Т ек әлгі, неміс ш ерм енделер зы ян т и гізед і ғой деймін... А йтқанды тықдаса, болғаиы... Ж арайды онда, барса барсын. Сағатына тағы да қарады. —- О ! У ақ ы т б о л ға ң ек е н ,— д ед і де есікке қарай тартты. Әйгілі доктор (сы пайы лмқ сезімі турткендіктен) ауру- ды тағы да көруім керек еді дегенді айтты. — О несі! Т ағ ы д а қ ар а у кер ек пе е к е н і— деді ше- шесі ш ошып кетіп. — Ж о-ж о қ, кейбір ж ай л ар л ы білейін деп сдім, кня- Сонсын, шешесі докторды ерте қонак, үйдегі Китиге келіп кірді. Сола жүдеген К ити. үялғанынаи жузіне қызыл рең жүгіріп, көзі ерекше ж аутацдап, бөлменің ортасында түр екен. Д октор кіргсн кезде, тұла бойы ду етіп, көзіне жасы толып кетті. Д ерті мен емі өзіне сонша бір ақмақтық, тіпті кулкі нәрсе көрінетін тугел! Ө зін емдейміэ дегсндері қыйраған құмыраныц сьшығын құрағандай, күлкі болып көрінетін бір. Тілім -тілімі ш ы қ к ан ж у р егі болаты н оныц. Д ом алақ, ұн т ақ дэрімсн емдегенде, осм л ар ды ң ойы Йеме­ не екен десеңш і? Б ір ақ нгешесі в зіи озі айм птм санап жүргендіктен, о н ы рспж ітудіц дс о р н ы ж о қ еді. 136

— О тыра қойыңыэ, княж на,— деді әйгілі доктор. Китиге қарсы күлімсірей оты рып алып, тамы ры н үстап, жальіқтырғыш с ұрауы н т ағы д а б ер е бастад ы . К и т и ж а у ап беріп оты рып, қ а л т аш у л аиы п к етті де, ұш ы п турегелді. — Ғафу етіціз, доктор, осмцы здан шынында түк те шықпайды. Б ір сұ р аған ы ң ы зд ы уш с ұрай сьіз мецен. Әйгілі д ок тор к өң лін е а у ы р алған жок,- — А уруға біткен шамкестік қой,— деді кпягиняға, К и- ти шығып кеткен соң.— Ә н тсе д е, бол ды м мен... Доктор осыдан соң, асқан ақы лдм әйелдің алдында түррандай, к н яги н я ға к н яж н а ж а й м п ғы лм и ж ағы н ан а н ы қ - тай айтып, керегі ж о қ б о л са д а, эл г і су ды қ ал ай іш у жөнін ситеумен бары п түйді. Ш ет е л ге б ар у ғ а бо л а ма деген сұ- раура, қы йы н мәселе ш еш кендей, тср е ң ой лан ы п т а қ ал д ы доктор. А қ ы р ы н д а: б ар са б ар с ьш , бірак, неміс ш ерм енде- лерге сенбесін, қ ал аған н эр сел ер ін тугел м аған а й тс ы н де­ ген байлау ж асады . Доктор аттанған соң, біртүрлі шаттык, кіргендей де боп кетті. К ,ы зы на шешесі де м асай р ай оралы п , К и т и де жадыраган ш ырай көрсете қүб ы лд ы . К,азір өзі эмісе-ақ, жиі-жиі құбы лы п түраты н . Рас айтам, айықтым, т а г п а п . А лда-ж алда, барайык, Деитін болсаңы э, барайык,! — д ед і де, алд ағы ж ү р істерін е Ден қойып оты рган кісі боп кө р ін гісі келіп, ж ү р іс әэір л ік - теріц де айта бастады .I II Д октор кеткен сон; Д о л л и к ел д і. О л ө зі сол к ү я і кон ­ силиум болаты иы н білген соң, ж у ы р д а б осаны п (қ ы с аяғы н - Да қіяз тап қан б о л ат ы н ), ө з қ ай ғ ы сы мен ө з қ ам ы то л ьш аіатса да, емш ектегі бал асы м ен н ау қ а с қ ы зы н т астап , К и - тидің сол күні ш еш ілгелі о т ы р ғ аи ж а й ы н білгелі соғы п ты . — Жә, немене? — деді, қон ақ үйге кіргеи соқ, калпа- ичв шсшпей ж аты п.— Түгел ж ар қы н екенсіндер. Ж аксы ғои деймін ш ам асы ? Доллиға доктор сөздерін айтпақш ы болысқаядарымсн, Доктор 0 эі ар! ж а т ы қ , әрі ұзак, с вй л есе де, ай тқ ан сө зд ер ін мпбір ж етк ізіп а й туға б о л м ай ты н с ө э боп ш ы қты . Б а р қ ы - зьіғы-ақ, ш етелге ж үру ж а й ы н ы ң ш еш ілгені скен тек. Долли амалсыз күрсінһі салды. А яулы досы бон жүр- ген сіңлісі атта н ат ы н б о л ы п ты . Ө з түрм ы сы б олса, ж ады - РаУьі ж оқ т ұрм ы с б олаты н . С т е п ан Л р к а д ь и ч т ату л а сқ а н - 137

нан кейінгі қ ары м -қатн астары д а ж асы ты п ж іберген өзін. Т ы ян а қ т ы дәнеңе де қалм ан , С т е п ан А р к ад ьи ч болса, уи қарасьш тіпті, өмірі көрмеу ж аққа да шыкдан, ақш а жағы да үігемі болмай, опасыэдык, б ар -ау деген сезік Доллиды дам ы лсы з қы йнағанм ен, б асы иан кеш кен қы зғаны ш күнігі- нен қоры ққ ан ды қ тан , ол сезігін бой ы н а ж уы тпай да журе- тін. Б аста н кеш кен алғаш қьі қ ы зға н ы ш долығы ны ң қайта оралар ж айы да ж оқ еді, тіпті опасы здм қты ашқан күннің өзінде де, алғашқыдай эсер ете алмағандай еді взіне. Опа- сы эды қты өйтіп ашу деген, ө зін еиді семья дағдьісынан айы ры п, күйсуін де, әсіресе, со л ж өн дегі өз осалдығын да елетней, өзін өзі алдауға' да сальш дырғандай еді. Оның үстіне: біресе емшектегі баласы емізілмей, біресе даяшы қ ы зы кетіп, біресе б ал ал гр ы н ьщ б ір і қазіргідей аурып к,а- лы п, үлкен сем ьян ы қ қ ам ы қ о са қы йн ап жүрген өзін. — Н е болсьш, е э балаларым, қ ал а й ? — деді шешесі. — Әй, гааш ап, е э қайғы ңыз да толып жатыр ғой. Ли­ ли аурып қалы п еді, жүпар болмағай деп қорқып отыр- мын. Білейінш і деп, эшейін қ азір ғаиа шығьш тұрмын, әитпесе, қүдай көрсегпесін, ж үпар болса, бүлк етпей оты- рып қалам ғой дсймін. Д о кт о р кеткен соң қ ар т к н я з ь д а кабинетінеи шығып, Д олл и ға бетін сүйгізіп, свйлсскен со ң, әнеліне тіл қатты : — Қ а л ай ұйғарды ңдар? Ж үресіңдер ме? М ені қайт- пексіңдер, ал? — С еи қаласьш ғой деймін, А лексан др,— деді әйелі. — Мейілдерің. — М аш ап-ау, папам неге бізбен бірге бармайды? — деді К и ти .— О ған да, бізге де көңілдірек болар еді. К,арт к н я з ь түрегеліп, К н ти дің шаш ын сыйпап-сыйпап қойды. Кити басын көтере, әкесіне амалсыз кулімсірей қа- рады. Әкесі өзімен аз сөйлессе де, семьядағылардың бәрі- нен қашам болсын артық түсінетіи сықылды көрінетін. Әкесінің сүйікті, кенже қы зы болғандықтан, сол әкенің осыған деген махаббаты да опың өзін байыпшыл етіп тұр- ған сықы лды коріне беретін. Қ а з ір К и ти көзі әкесінің са- ры ла қараған мейрімді, көкшіл көзіне тускенде, ө зін көктей вте көріп, басьшдагм жайсыз ахуалын түгел түсініп тұр- ғандай сезді. Кити қызарып кетіп, сүйгізгелі созыла беріп еді, экесі б ір ақ шашьш құр салалап қой ды да, сөйлей жө- — О сы бір ақадақ жасанды ш аш туйіс-ай десеңші! Қ ы - зыңны ц ш ын т а ш м н а қолы ң ж етпейді де, ар ам қ атқ ан к,а-

тындардын, шашын сыйпайсын құр! Ж э, Д олинька, жай нсшж,— дед і үлкен қ ы зы н а қ ар а п ,— к о зы р ы ц н е істеп жур? — Е ш т е ц е істеген ж о қ , п ап а,— деді Д о л л и , әңгім е күйеуі ж а й ы н д а екенін а ң ға р ы п .— Ы лғы й ж ү р істе б олад ы да, взін тіпті көре де бермсймін мен,— двгенді сы лты ң күл- кіге сал а, қ осы п жібермесіне д е болм ай қ ал д м . —^ Немене өзі, орманын сатуға деревняға жүрген жоқ — Ж оқ, әлі сол жыйналумек жүр. — Солай де! — деді к н язь.— О н да менің де жы йна- луым керек болды ғой? — К,ұп болады ,— деді оты ра беріп ьйеліне.— А л , К а т я , сен б о л саң енді,— деді кен ж е қ ы зы н а бурылып,— күндсрдің, күпінде, там аш а бір тацертен, оянып, езіңе өзің : мен бар ғой, мүлде сау, көңілді екем өзім , жүр, папа, ертем ен бары н, аязд а тағы д а серуендейік десен, деп отырмын. К ал ай дейсің? Әкесінің айтқаны өте ж ай сөз сықылды болғанмен, осы сөздер айтылғанда Кити, айыбы ашылған қылмыстьі адам- ша қы сы лы п, сасып та қалды . «Рас, бұл кісі түгел біліп, түгел түсініп отыр да, осы с өз арқы лы өзіме: ұяты үят болса да, ө з ұяты ңа көнуіц керск қой деп отыр». Китидің бірдеңе деп ж ауап беруге де дәрмені келмей қалды . Бірде- н,е дей б ерей ін д еді де, қап елім де ж ы л ап жіберіп, бөлмеден зыта жөнелді. — С енің қалж ы ңы ңны ң сы йқы осы ғой! — деп княги­ ня күйеуіне ш ап ете түсті.— К,ашан болсын сеиің...— деп қамырықты сөзін де ш үбырта бастады. Княгиняның кіпам сөзін томсара отырып, ұзақ тыңда- ғанмен, князьдың жүзі де барған сайын түнере берді. — С орлы иы ц өзі сонша ж ан есіркегендей боп отырған- да, көцілдегі дығы н ж анай айтқан титтей емеуріннің өзі де баты п кететінін ссзбейсің ғой сен. О йпыр-ай! А д а м сөй- тіп те қателеседі екен-ау! — деді княгиня, сөз элпетінің өз- герісіне қарай, Вронскийді айтып отырганын Д олли мен князь да аңғарайы н деді.— С оидай тозақы, рақы мсы з ж андарға қар сы заң жоғы на да түсінбеймін взім. — Әй, тыңдамай-ақ қалсамшы! — деді князь, тұнжы- рай сөйлеп, оры нды ғы нан тұрған күйі, кетейін дей бере, есік а лд ы н а т о қ т а й қ ал ьіп .— З а ц б ар , бәйбіш е, а қ ы р ау- зымды қьіш ы тары ң қы ш ы тқан соц^ айтайын мен саған: соныц бәріне өзіц, өз басы ң ғана айыптысын. О ндай ала- яқтарға қарсы зац қаш ан да болған, бар да ол! Я , еі ер сол 130

қы йсы н ы жок, нәрсе килікпеген б олса, мен ө зім қ ар т кісі бола тұры п -ақ, сол с ы я қ ты сы л қ ы м д ы түйьіққа тосқан да болар едім. Ж ә, енді емдей б ер де, сонау шерменделерді үйіңе тасый бер. К н я эь д ы ң тағы д а тал ай сө зд і сапы рғалы тұрған түрі бар еді, к н яги н я б ір ақ соны ң с о з т әр к ін естісімен-ақ, шие- леніскен мәселелер ж өніндегі қ аш ан ғы эдетіне баса, дереу жуасып, райынан да қайта қойды. — А іехаш іге, А1ехап(!ге,— деп күбірлеген күйі, жа- қындай түсіп, жылап та жіберді. К н я г и н я ж ы лаған со ц -ақ , к н я з ь да толастап, қасына келді. — Ж ә, қой , жетті! С аған д а ау ы р екенін білемін. Не істерсің? Б үлін ген ештеңе ж о қ . Ж ас ага н ж ар болсын... Р аз­ мет...— деді к н язь , не деп т ұ р ған ы н ө зі де білмей, қолына ж асы тие сүйгенін сеэіп, к н яг и н я ғ а солай ж ауап берді де, бөлмеден ш ығып кетті. К и т и элгіде, бөлмеден ж а с ы п арлай ш ығып кетісімен- ақ, Д о лл и бүл а р ад а әйел а р ал асаты н іс барын семьядағы аналык, әдетіне баса аңғара қойы п, соны істеу жағына ың- ғайлана бастаған болатын. К,алпағып шешкен соң, білепн іштей сы банған күйі, соиы істеуге қ ам дан а д а берген. Ше- шесі әкесіне кеп уры нған кеэде, қ ы зғ а біткен ізетін сақтаи оты ра, шешесін басуға д а ты р ы с т ы . К н я з ь түтаған кеэде, үндеген ж о қ ; анасы үшін ұ ял са, мейрімді мінезіие лезде қай тқ ан әкесіие елжіреп те о т ы р ; б ір ақ әкесі кеткен соқ, керекті тап қ ан б асты нәрсесін істеуге кірісіп,— К итиге ба- рып, жубатайын дегенге шықты. — М а т а п , менің сізге көптен айтқалы оқталып жүрген бір нәрсем: Л евин соңғы келгенде, соны ң К итиге ұсыныс жасамак, болғаны н білуші ме е д ің із ? — деу еді. Соны Сти- ваға айтыпты өзі, — Айтса қайтеді екен? Түсінбеймін... — Былайш а, К ити кешбеген ш ығар, бәлкім? Ө зі айт- қан жоқ па сізге? „Жоқ, оны сы ж ай м н д а д а, м ұны сьі жайьш да да еш- теңе антқаіг ж о қ ; ты м тәкаппар қ ы з бір. Менің білерім-ак, осыныц бәрі сонау... Я , Лсвинге квнбесе, қ ы й ы н болған1 екен онысы,— анау болмаса, Л евииге көнгеи де б о л ар еді ғой, білемін... Сонсын ацау ө зі сопша ж ам ап алд а п та кетті ғой әрі. Қ ы зына қатты айыпты болдым-ау дсген ой княгипяға сонгаа сұмды қ кврінгендікген, аш уланы п та кетті. НО

Қоишы әрі, тук те тү сін бей м ін ! К ,азір б әр і де ө з зқылынызбсп к ү н к ө р е м із д с й д і д е , ш с ш е г е е ш т е ң е д е а й т - паиды, содан к е л іп м іи е... — Магпап, соған б арайы нш ы мен. — Бара бер. Қ о й д ер д ей сіц б с саган ? — деді ш еш есі. III Долли К и ти д іц каби н етін е к сп к ірген д е, б ы л ты р екеуі осы бөлмені м ә з -м а й р а м б о л а , т ү ш ір к е н е ж у р іп , б ір г е ж ы й - гавдары есіне т ү с е к е т т і, б ұ л ө з і К н т и д ің б ұ д а н е к і а й б ү - рьінғы ж а п -ж ас , а к ,-ж а р қ ь ш , к ү л г ін к и ін г е н ш а ғ м н д а й , Уіецх з а х е 1 қ у ы р ш а қ т а р қ о й ы л ғ а н , қ ұ п ж а р а с қ а н , к ү п -к ү л - пн бөлме б олаты н . Е с ік к е т а я у б ір а л а с а л а у о р ы н д ы қ қ а отырып алы п , к ө з ін к іл е м б ұ р ы ш ы н а б е д ір е й е қ а д а п қ а л - ган К итиді к ө р г ен д е, Д о л л и д ы ң ж ү р с г і с у с т е т ү с т і. К и т н эпкесше қ а р а у ы н қ а р а ғ а н м е н , б і р а з с у ы қ т а р т қ а н с а л ц ы н ЭАпеті өзгерс қ о й ғ а н ж о қ . — Қ азір үйге барып оты ры п қалған соқ, маған баруы ң боладьі сенің,— деді Д а р ь я А лек сан д р о вн а К и ти д ің Қасына от ы р а б е р іп .— Ө з і ң м е н б ір с ө й л е с е й ін д е п к е л д ім . \"— Н е ж а й ы н д а ? — д е д і К и т и , л ы п е те , б а с ы н ш о ш ы й көтеріп. — Сенін, қ а й ғ ы ң ж а й ы б о л м а й , н е ж а й ы дей сін ,? — Қ айғы м ж о қ менің. . — Қой, Кити. Мен ш ы н-ақ білмейді деп ойлайсын, ба 6өэің! Бәрін білем мен. Ш ы н ы н айтсам , болымсы з нәрсе ол ‘Р— Боріміз де өткеміэ одан. Кнти үндемей, б ет піш іні қ ата й ы п к,оя берді. ■— Қ а с ір е т т а р т у ы ң а т а т ы м а й д ы с е н ің о л ,— д е д і Д а р ь я Александровна, сөэін саб ақ тай , іске төте кірісіп. ;— М е н і б о й ы н а т о ғ ы т п а ғ а н с о ң , т ат ы м а й т ы н ы ^ р а с^ Д^ДІ К в т и , д а у с ы д ір іл д е й ш ы ғ ы п .— А й т п а й - а қ қ о й ! А и т - па, ж а р қ ы н ы м і — Кім олай деді саған? Е ш кім де олай деген ж оқ. сүйгені суйген, сүйген күйі ж ү р •ол, тек... ‘— Әй, осы б ір көқіл айту-ак, күйдірш болды мені! Деп К и т и ш ы р е т іп , а ш у л а н ы п к ,о я б е р д і. О р ы н д ы қ т а б ұ -

ры ла вере, қы аары п кетті де, ұстап оты рған б елдігінің өт- кермесін біресе о қолына, біресе бұ қолы на қы сы п , саусақ- тары жыпылдай бастады. Д олли сіңлісі ашуланғанда, қолы көрінген нәрсеге ж армаса беретін мінезіи ж ақсы білетін; Кити ашуланған кездерінде өзін өзі ұмытып, толы п жат- қан оры нсы з, жаман сөздер де айты п тастайты ны н білетін, сондықтан Д олли жубатайын деген ойға да келді; бірақ керейті кетіп қалған еді оның. — Й ем ен е , м еніц б ір с аз а й ы м д ы берейін деп пе едін,? — деді К и ти ж ыпылдай сөйлеп.— М ені бір өзімді ж ам екен демеген адамға ғашык, боп, сол ғаш ы қты қ күйігінен өле ж а зд а п о т ы р екен дейсін, ғо й ? С о н ы м аған ө з әпкем аиты п , соған... соған... қоса қайғы ры п, көціл айтпақ ойы бар екен ғой!.. О л есіркеу, ол көлгірліктің керегі ж оқ маған! — К ити, әділдік емес қой мұның. — Н еге қыйнайсыц өзіц? — Қ ой, қай та мен... ренж ігеніңді көріп... К и ти бірақ аш у үстінде не дегеніч естіген де ж о қ оііың. — М ен күйзеліп, мен ж үбанар ештеңе де ж оқ. Ө зімді сүймеген адамды , өмірі сүйер ж ай ы м және ж оқ менің, тә- каппарлығым жетеді оған. — М ен де айтып оты рғам ж о қ оны... Сұрайтыны м-ақ шьшыңды айт маган,— деді Д а р ь я А лександровна, К ити- дің қолы н ұстап,— Левин айты п па еді өзіңе, соны айтш ы маған? Кити Левин ауызға алынысымеи-ақ, таре кеткендей болды; оры нды қтан үшып түрегеліп, өткермені ж ерге лақ- тырып жіберген күйі, қолын ж үлқы на сермеп, сөйлеп ала ж ө н ел ді. — Бұ ж ерде Левин не керек тағы ? М ені қыйнау неме- неге керек саған, түсінбей т ұ р м к н ? Т әкаппарм ы н деп айт- тым ғой, тағы да айтайын: өзіқе опасы зды қ етіп, в зге эйелді сүйген адамға қайта оралған сенің кы лы ғы цды мен еш уақы тта, еіиуақытта д а істем ейм ін. Іш ім е қ о н б а й д ы он ы ң, қ он б а й д ы ! С еи істесен, д е, іс т е р ж а й ы м ж о қ м енің! О сы сөздсрді айтқан соң, К и ти әпкесіне қар ад ы да, Доллиды ң үндемей, мұңая тұқы ры п отырғанын көріп, ке- тем дегсн ойынша, б^лмеден шыға ж өнелу орнына есік ж а- нына отырып, бетін орамалымен баса, қоса түқы ры п кетті. Е к і м ин уттей үндескен жок,. Д о л л и д а ө з ж а й ы н о й л ап кетті. Ө зі де ылғый сезіп ж үретін сол бір сағы сынған жаиын сіңлісі кеп есіне салғанда, сай сүйегі сы р қ ы р ад ы . иц лісінен ондай қаталды қ күтпегендіктен, аш уланы п та 142

Қалды оран. Бірак, қапелімде көйлек сыбдыры мен қы сы ла егіліп ж ы лаған дыбыс естіді де, элдекімнің қолы төмеинен ке- ліп, мойнына орала кетті. К и т и алд ы н да тізерлей от ы р екен. — Д олинька, бақытсызбын ғой сонша, бақытсызбыні — деді К ити жалына кубірлеп. А ғыл-тегіл ж ас апалы-сіңлілі екеуінің өзара шүйірке- лесу машинасын қамбьіл ж ургізіп жіберетін қаж етті май- дай тиді де, ж ы лап-сы қтап алға н соң, екеуі ойлары ндағы - дан взге жайды сөйлесе ж өнелді. Екеуі бірақ бөгде жайды айта отырып, бірін бірі түсіне де отырды. К ити қ ы зу үс- тінде, к уйеуінің оп асы зды ғы мен өзінін, де сағы сынган ж ай ы н ай тқ ан сөзі со р лы әпкесінін, еңменінен өтіп кетсе де, кеш іргенін қоса ацғары п оты р . Екінш і ж ағы н ан, біл- сем деген жайын Д олли да түгел біліп алды; тұспалы дұ- рыс ш ы қ қ аны н а козі ж етіп о ты р : Кнтидің ж аэы лм ас күйі- гінің түбі Левиннің тап сол ұсыныс жаеауы мен өзінің көнбегенінде ж аты р екегг, В ронский болса, а лд ап кеткен, содаи келіп, Левинді суйіп, Вронскийден безуге де барып отыр екен өзі. Кити ол жөнде ештеқе деген ж оқ; ж ан куйі- гінің жайын ғаиа айтты. — М енде тұрған тук те куйік жоқ,— деді ол, баяуқы- рап алға н с о қ,— бір ақ б ар ғой, дүние біткенпің б әрі, әсі- ресе, ө з басым, оцбаған, жексурын, оспадарсыз көрініп кетті өзіме. Дуние біткеИ жөніндегі ойымныц не деген оқб аған ой екеніне тіп ті ақы л ы ң жетпейді сенің. — К,оншы, сенде ж үрген қ ай дағы оцбаған ой о л ? — деді Долли. — Н ағьіз оңбаған, оспадарсыз ой; айтып жеткіэе ал- маймын саған. Сағыну да, жабығу да емсс, әлдсқайда жа- ман нәрсе бір. Өзімдегі жақсы лы қ біткен жасырынып қа- лып, өқкей бір оцбаған нэрсе қалған сықылды. Қалай айтсам екен десеңші өзін,е? — деді ойын сабақтап, эпкесі- нің аң-тан, бола қараған к ө зін көргеи соң.— П апам, жаңа өзіме де айта бастады... Меніңш е, куйеуге шығуьт керек дегенді ған а ойлап ж үр о л мені. Ш еш ем де өзім д і балға апа р ған д а: куйеуге тек тезір ек беріп, тезірек қ ұты лу үшін апараты н сы қы лды . Б ұл ойы мны ң ж алған ой екенін де бі- леміи, бірақ арылар амалым ж оқ содан. Күнеу дегеидерді көргім келм ейді тіпті. М ен і өэдсрі өлшеп-шенеп ж үрген сы- қ ы л ды д а к в р ія е береді. Б ү р ы н бал көйлегін киіп, б ір ж ақ- қ а б ар у деген д е өзіме о ц ай л әзээ т көрініп, өзіме ө зім сук- тана да беретінмін; қазір әрі ұят, әрі ықғайсыз тиеді взіме. Қалағаны ц сайі Доктор... Я...

К ити күрмеліңкіреп те қалды ; одан әрі ол өзіне осы өзгеріс біткелі Степан А ркадьичтен аза бойы қ аза тұрып, соны көрсе-ақ, ең оспадарсыз, сорақьі дүлейлікті елестете қоятыны н да айтқы сы келіп еді. — С ол ай , ө з басы м а б әр і де ен, о сп ад ар сы з, ен, оқб а- ған нэрсе боп көрінеді,— деді ж алғап.— Д ертім ол менің. А йы ғаты н да болар, бәлкім... — О йлама онда. — К,алай ойламассың. Т ек б алалар қасында боп, саған барсам ғана басыламын. — К,ап, б іэд ік ін е б ар а а л м а й т ы н ы ң өкініш б олды -ау. — Ж оқ, барамын. Ж ұпар боп ауырғам, ш аш ап-нан сұ- раймын. К ити айтқаны нан қайтпай, әпкесіпікіне шығып алды да, шынында да жүпар боп ауырған балаларды түгел бағысты. А п ал ы -с іц л іл і екеуі алты б ал а н ы түгел аман а л ы п шык,- қанмен, Китидің денсаулығы түзелмеген соң, Щ ербацкий- лер үлы ораза үстінде шетелге жүріп те кетті. IV П етербургты ң жоғарғы тобы ш ынына келгенде біреу- ақ; бірін бір і біліп, біріне бірі тіп ті бары п та жүреді тү- гел. Б ірақ осы үлкен топтың бас-басына бөлімшелсрі де болады. А н на А ркадьевна Каренина соның эралуан үш тобынан дос тауып, тығыз байланысты болатын. Сонын, бірі қоғам жағдайында нағы з қы йлы -қыйлы , қы руар қы - зы қ жолдармен кеп астасып, айры лы п жататын — күйеуі- нің қы зм еттес адамдары мен қол асты ндағылардан қ ұ р ал - ған, қы зм ет бабындағы, ресми тобы болаты н. С о л адам- дарды әуелгі кезде тіпті тағзы м етуге тақала сы йлағаны А ннаның есіне қ азір әрең-әрен, түсетін де боп кетті. Қ а зір оларды өзі, бірін бірі айнытпай білетін уездік қаладағы дай түгел білетін боп алды; тіпті кімнің қандай әдет, әлсіздігі барын да, кімнің аяғын қай етігі қы сатыны н да біліп бол- ды; оларды ц бір-біріне, басты орталы ққа деген ілтипаты н да біліп ш ы қты ; кімді кім, қалан, немен ж ақтап ж үргенін де, кіммен кім неде табысып, неде кетісіп ж атқаны н да біліп а л д ы ; б ір ақ Л и д и я И в ан о в н а гр аф и н я кө к ей ін е қ ұ я түрса да, укіметтіц, еркектердің тұррысындағы од топ А н ­ наны қы зы қты ра қоймады да, өзі де сырттай берді одан. А ннаға ж ақы н екіндіі үйірме — А лексей А лександро- 144

вичтің сол әлгі мансапқа ж ол тартқан үйірмесі болатын. Ол үйірменіц орталы гы Л и д и я И вановна граф иня еді. О л өзі құдайш ыл, көріксіз, ізгі, қар т әйелдер мен білімпаз, ақыдды, баққұм ар еркектср үйірмесі болатын. С ол уйірме- дегі а қ ы л д ы а да м д а рды ң б ір і үйірм ені « П етер бу р г қ о ғам ы - ның ары» деп те атапты. Алексей Александрович те сол үйірмені қ ат ть і қ ад ірл еп , ж ұ р т біткенм ен сонш а ш ы ғы сы п кете білетін А н на да П етербургтегі өмірініқ алғаш қы кез- дерінде дос-ж аранды сол үйірмеден тапқан болаты н. К,а- зір, М осквадаи оралған ш ақта, сол үйірме де е зін безер етіп жіберді. Ө зіне өзі де, өзге ж ұрт та түгел құбылы п жүргендей көрініп, сол қоғам өзін сонша ж алы қты ры п, ынгайсыз тигендіктен, Л и д и я И вановна граф иняға баруды да рстіне ж ар ай азайта берді. А нна байланы сы бар, ақы рғы , үшінші топ, ш ынына келгенде қауы м болатын ол,— қауы м болғанда, бал, қона- қасы, сэулетті киім-салтанат қауымьі, ж арты қауым жайына түсіп кетпейік деп, бір қолы н сарайға арта журген қауым болатын, бүл топтын, мүшелері ж арты қауымды жек көреміз дсп ойлагандарымен, таң дау-талғаулары сол қа- уьщға үқса с б олған ы б ы л а й тұрсы н , тіп ті а йн ы м ай ты н. А нна өзі бүл топқа немере ағасынми, әйелі Бетси Т верская княгиня арқы лы кеп астасаты н, Бетси болса, ж үз ж ыйыр- ма мын, сом к ір іс алы п т ұ р а т ы н д а, А н нан ы қау ы м ға кел- ген күннен бастап-ақ ж ақсы көре, әспеттей күтіп, Л и ди я Ивановна графиня тобын тәлкск ете жүріп, А ннаны өз тобына тарты п әкеткен. — Қ артайы п, алж ыған кезде өзім де сол сы қы лды бо- ламын,— дейтін Бетси,— бірак, сіз сы қы лды әдемі, жас әйелге мешеу топқа бару элі ертерек жатыр. А нна алғашқы кезде Тверская киягиияныц ол қауымы- нан, қолы нан келгенше, сы рттап та жүрді, өйткені ол қа- уым А н на қаражатынан ш ығынды арты қ тіледі, оны ң үс- тіне, А н нан ы ң еэі де бірінш і топты ішінен тәуір көрді; б ір ақ М оскваға барып келген соц, керісінше ш ы қты со- ның. А н на өзі көңілдес достарынан тайқап, үлкен қауымға баруды ш ығарды . О нда Вронскийді кездестіріп, сол кезде- сулерде сабы ры қаша қуанаты н да болды. Вронскийді әсі- ресе, Бетсидікінде жиі кездестіретін жаққа ш ықты, Бетси ө зі т у ы сы н д а В рон ский д ің нем ере эпкесі, В р о н ская бо л а­ тын. Вронский А нна ж олы ғар жердіц бәрінде болып, ыңғайы келсе-ақ соған деген махаббатын айта беретінді Ю—Аша Каренина. 145

т ы ғ а р д ы . А н н а оған ештеңе деп емеурін біл д ір е қонм аса да, соа Вронскийді вагонда алға ш к ө р ген күні құйқы лж ы та ж ады ратқан сезімі, соған әрбір ж олы кд ан сайын-ак,, жан- дүннесінде лау л ап қоя беретін б о л ды . С он ы көрсе-ақ, кө- зінде қуаныш нұры маздап, ерні күлімдей жымыйып жүр- генін ©зі де сезгенмен, сол қ у ан ы ш әлпетін өш іруге дәрмені де жетпей қойды. А н н а ө зі әуелгі к езде с ар ізім е түсуге д әті барды деп соған наразы болғанына ш ынымен сеніп те қалы п жүрді; бірақ М осквадан келген соң кеш ікпей-ақ, соны жолықтьі- рармын деп сауық-кешіне бары п тұры п, сол ж оқ болғанға ж абы рқап кетксндіктен, өзім д і ө зім алд аған екем ғои, сарі- зіме түсуі түрш іктірер иәрсе емес, қайта, өмірімнің бар қызығы екен ғой дегенді айқын ацғарды. Әйгілі әнш і екінші ән салған соң да, үлкен қауым түгел театрда еді. Вронский о р ы н д ы ғы н д а оты рған күйі бірінші қатард агы әпкесін көрген с о ң , ү з іл іс арасы н күтпей-ақ, со- иың ложасына барды. — Т ү ск і там а ққ а келм еген ің із и е ? — деді әпкесі.— Ға- ш ықтарды ц осы бір көріпкелдігіне-ак, қайран қаламын,— деп, В ронский ө зі ғана еститіндей етіп : — болған жоқ ол,— дегенді қосып қойды күлімсіреп.— Операдан соң келіңіз Вронский қы йпақтай қарад ы оған. Әпкесі бас изеп, иша- ра етті. В ронский күлім деп а л ғ ы с ай тқ ан күйі, касына кеп отырды. — К ,ал ж ы ц дар ы цы з есімпеи кетпейді тіпті! — деді, осы бір ы нтықты ц орайлы болуын қадағалап, ерекше ләззэт тауып жүрген Бетси княгиня, сөзін сабақтап,— соның бэрі кайда кеткен десецізш і! Қ о л ғ а іл е к тің із білем, суйіктім. Де сол қолға тү су д і қалайм ы н тек,— деді Вронский сабырлы, мейірбан күлкісіне сала.— Ш ынымды аитсам, қолға сол өте аз тустім деп қана арман етем ғой деимін. Ү м іт те узейін деп ж ү р м ін взім. К андай умітіңіз болмақ е д і? — деді Бетси, досына бола ренж іп қ ал ы п ,— епіеп сіопз п о и з 1...— б ір ақ ө зіц ізд е не үміт бары н ө з ің із қандай б ілсеңіз, м ен де сондай өте ж ақ- сы білем деген оты көзінде ж алт ете түсті. 1 Бір-біріыіэді тусівгиіз. 146

— Т у к те үмітім жок, м ен ің ,— деді Вронский, ж иі тісін көрсете күліп.— Ғафу стіц із,— дегснді қосы п қойды да, Бетсидің қолындағм дүрбісін алы п, жалаңаш иы қтар ке- рінген қарсы дағы л о ж ал ар қ ат а р ы н қ ы ды ра қ ар а й б аста- ды.— К үлкі болмасам, не қы лсы н. Бетси мен бүкіл қауы м адам дары көзінш е күлкі болар қы льіққа бармайтьш ы н өте ж а қсы білетін өзі. К ,ы з бен жалпы басы бос әйелге аш ы на болғаи сорлының ролі де осы адам дар алды нда күлкі болуы кәдік екенін ж ете біле- тін; бірақ ерлі эйелге тац ы лы п , соны бұзы п әкетуге бар өмірін қал ай да бәс тіккен адам ро л і сы қы лды рольде асқан улы, эдемі бірдеце бар да, өм ірі кулкі болар ж айы ж оқ деп білгендіктен, асқақ ш ат күлкісі мыйы ғы нда ойнай, дүрбіні қойып, немере әпкесіне қарады. — Т ү ск і там аққа келм егеніңіз не, а л ? — деді әпкесі, Вронскийді тамаша етіп. — А й т у керек элі, сізге оны. Қ олы м тимеді, неден тимеді десеңізш і әрі? Ж үзін, мыңын айтсам да... таб а ал- м айсы з оны . Ә йелін қо р л аган кісіні күйеуімен ж арасты ры п ж үрдім . Р ас айтам, я! — Немене, ж арасты рды ңы з ба? — Ж уы қтады ғой деймін. — А й туы ң ы э ксрек екен м аған оны,— деді әпкесі туре- геле беріп,— енлігі үзілісте к еліңіз. — Болмас; француз театрына барғалы отырмын. — Н и льсониап кетпексіз бе? — деді Бетси ш ош ы п ке- тіп, б ір ақ Н и льсонд ы х ор айтуш ы ны ң еш қайсы нан тіпті айы ра білмейтін өзі. — Істер лаж не? Б аяғы сол елш ілігім ж айьш да сонда біреулермен ж олы қпақш ы болы п едім. — Ә й, ереңсіз елш і ж азғандар-ай, өле қоймас олар,— деді Б етси , әлдекімнен естіген осы ндай б ірдең елерді есіне түсіріп.— О лай болса, оты ры ңы з да. немене екен, айтып ш ығыцыз? С чйтті де кайта оты рды озі. — Сы пайы герш ілікке б ір аз ш ет болғанымен де, соғұр- лы қьізы қ болған соң, айтқы м келе береді өзін,— деді Вронский, әпкесіне көзі кулім дей қарап.— Ф ам и л и ял ар ы н айтпай-ақ қояйын. — Сонысы жақсы, былай-ак туспалдаймын. 147

— Т ы ңдай беріңіз. Е мен-ж арқы н екі жас ж ігіт келе ж а ты п ты ... — С іздіц полктың офицерлері шығар, әрине? — О ф ицер деп отырғам ж о қ , ертеқгі ас ішіп ш ыққан жай бір екі ж ас ж ігіт екен... — Ішігі алы п т ы д еп а у д а р ы п қ о й ы ң ы з. — М үм кік. Көцілдері емен-жарқын күйі, жолдастрьш і- кінен түск і т а м а қ іш уге к еле ж а т ы п г ы . С одан, к ө зд ер ін салса, арбакеш ке отырған бір эдемі әйел озып барады екен, екеуіие ж алтац дай қарап, иек қ ағы п , күліп бара жатқан сықы лды көріне кстіпті. Әрине, екеуі ілесе заулапты. Б ар пәрмендерінше қауы пты . Екеуін қайран қылғамда, әлгі су­ ду сол өздері келе жатқан үйдің алды на кеп тоқтапты . Сүлу әйел ж оғаргы қабатқа ж үгіре шыгып кетіпті. Екеуі қүр қы сқалау бет пердесі асты нан қы п-қы зы л ернін, кіп- кішкене, әдемі аяғы н ғана көріп қалы пты . — С із бар'-гой, осыны соғұрлы төндіріп айтқандықтан, сол екеудің бірі өзіңіз сықылды көрініп оты рсы з маған. — Ә лгіде маған не деп едіңіз ө зіц із? Сонымен. екі жі- гіт барып жолдастарынікіне кіріпті, онікі де қош тасу қона- қасы екен. Р ас, екеуі ішіп те жіберіседі, қаш аи да қоштасу қонақасы үстіндегі эдет бойынша, артык, ішкен болуы да кәдік. Содан, там ақ үстінде, осы үйдіц үстінде кім тұрады деп сұрасады. Е ш кім білмейді, екеуінін, сұрауына қожайы н- ның тек малайы ғана: жоғарыда мамзельдер тұрады-ау деймін, осында көп қой өздері деп ж ауап береді. Т ам ақтан соқ ж ігіттер қож айы нны қ кабинетіне барып, белгісіз сұлу- ға хат ж азады . Х атты өлдік-вш тік дегі өзеурей ж азады да, түсінікті бола қоймаған ж ерлерін айты п бергелі, жоғарьіға өэдері алы п кетеді. — О идай ш атпақты маған несіне айтып оты рсы з? Я ? — К,оңырау соғады. Б ір қ ы з ш ы ққан екен, екеуі хатта- рын береді де, екеуміз де қатты ғаш ы қ боп қалғандықтан, қазір осы есік алды нда жан қы йғалы түрмыэ деп, өлердегі сездерін айта ж абы сады . К,ыз а ң -тақ боп, тіл қаты са бас- тайды. К,апелімде ш үж ы қ бакенбарды лы , қы п-кы зы л, ш аян сы қы лды б ір м ы р за сап ете түседі, б ұ л үйде менің, әйелім - нен взге ешкім де түрмайды деп, екеуін қуып ш ығады. — С із озіңіз, бакенбардысы сол сіз айтқандай, ш үж ық сықылды екенін қайдан білесіз? — Білетін мэпісімді тыңдай беріңіз. Бүгін соларды жа- растыруға барғамын. — Сонымен не шықты, ал? 148

— Е ң қызығы осы арада оның. Сол бақы тты сұлудың өзі титулярный советниктін, жүбайы екен де, титулярны й советник екен эрі. Титулярны й советник ш ағмм беріп, жа- растырушысы мен болып ж үрмін соның. ж арасты руш ы болғанда, қандай ж арасты руш ы десеңізші!.. Сенсеңіз бар ғой, маған салы сты рғанда Т алей ран д а түк болмай калды . — Н е қыйыиш ылығы бар екен? — А йтаньш , тыңдай беріціз... Б із болсақ, келістіре ке- шірім сұрап: «Ө эіміз дс қап а болып қалды қ, ж арты м сы з жапсак, кеткенімізді кеш іріңіз» деп жалындык,- Іііүж ы к. са- қал титулярны й советник ж іби бастап, өз сезімін де қоса білдіргісі келеді, бірак, соны айта бастаса-ак,, күйіп-пісіп, ащы сөздер айтып кетеді де, тілмарльік, таланты м ды тағы да кеп жұмсаймын мен. «Сөзіңізге құп, екеуінің қы лығы ж ам ан екен і ж аман, бірак, ж аңсак, б асқ ан д ар ы н , ж а сты ғы н еске а лы ң ы з деп отырмым; оны ц үстіне өздері ертеқгі ас- ты ж аңа ғана ішксн адамдар болатьш . Біліп оты рсы з ғой. Ө здері де шынымен өкіғііп, айы птары н кеш іруіңізді жалы- на сүрап отыр». Т итулярны й советник тағы да жүмсара бастайды. «Сезіңізге қүп, кеш іре-ақ қояйын, граф , бірак маған ж а р бон оты рған адал әйелдің қайдағы б ір қаніпе... балаларды ң ацду, ажуасына, содьір-сонқанына ұшырауы деген...» О л бала болса, білесіз ғой, көзбе-көз сол жерде оты р, соларды жарасты руым керск менің. Тілм арлы ғы м ды тары д а жұмсап, істі ты нды руға тақап келсек-ак, болды, титулярны й советнигім тағы да ш арт кетіп, ш ұж ы ғы шо- оаңдап, ж ү зі қы п-қы зы л боп шыға келген соң, тілмарлы қ мэймөңкесіне майыи там ы за тары да басамын. — Ә , бұл әңгімені сізге айту керек екен ғой!— деді Б ет­ си, ложасына келген әйелге күле қарап.— М ені әбден күл- діріп болды өзі. — Ж ә , Ь оп п е с һ а п с е 1, — дегенді қ осы п к о й д ы , ж ел- пуіш үстаудан бос қалған саусағын Вронскийге бере беріп, сөитті де алдағы аяда ж үрт көзіне түгел шалына, гаэ жа- ры ғы на ш ыққаида, келісе, ж ап-ж алақаш көрінейін деген ой- мен, көйлегіпің көтсріліп кеткен аспасын иығын ырғай, то­ мен түсіріп жібсрді Бетси. Вронский француз театрьша тартты. Онда, шынында да, ф ранцуз театрындағы ойынның ешқайсысын қ ақа жі- бермейтін полк командиріне жолығуы керек болаты н, үш күннен бері ойын бөліп, қ ы зы к көріп жүргсн елш ілігі жа-

йын сонымен сөйлесейін деп о й л аған. Б ұл іске ш аты лған - дар Вронский жақсы көретін Петрицкий мен кызметке жуырда кірген және бір аяулы , арты қш а жолдасы Кедров дейтін жас князь болатын. Бұл мәселеде, әсіресе, полк мүд- десіне к әкір келіп түрған. Екеуі де Вронский эскадроньшда болатын. Полк коман­ дирше Венден дейтін титулярный советник келіп, офицер- леріңіз әйелімді қорлады деп шағым беріпті. Вендениің ай- туына қ ара ған д а,— үйленгеніне а л т ы ай б элған ,— ж ас ке- ліншегі шеш есімен бірге ш іркеуде б олы п, қагіелімде, белгілі жағдаймен, сырқаттанып қалғаньш сезген соқ, одан ары тұруға дәрм ені келмей, қолы иа ілінген әулекі арбакешке отыра салып, үйге қайтыпты. С одан офицерлер қуалап, әй- ел шошып кеткендіктен, үйге баспалдақпен жүгіре кірем деп, ауруы одан бетер үдеп кетіпті. Вснденнің ө зі болса, мекемеден келе, қоңырау ш ылды ры мен қайдағы бір даң- дүң дауы с естіген соң, сы р т қ а ш ы ғы п , хат үстаған мае офицерлсрді көріпті де, итеріп шығарыпты. Қатаң, жаза берілуін сүрапты ол. — Ж оқ, яе десеңіз, о деңіз,— депті полк командир!, Вронскийді шақырып алып,— Петрицкий асқынып бара жатыр. У ақыйғасыз қүр өтетін апта жоқ. Анау чиновник те ісін а я қ с ы з қоймайды , ш ы р қ ай береді ары. Вронский істіц насырға ш апқаны н түгел аңғарған соң, бұл жерде дуэль болар орайы ж оқ, сол титулярный со- ветникті иліктіріп, істі қы мтай салу жөнінде қолдан келген- дерді түгел істеу керек деп ойлаған. Полк командирі Врон- скийді ш ақы рған да, тап сол м ар х абатты , ақылдьі, әсіресе, полк абройын қадір тұтатын адам деп білгендіктен шақыр- ған ^болатын. Екеуі кеқесе ксліп, П етрицкий мен Кедров екеуі Вронскиймен бірге сол титулярны й советникке кеші- рім сұрай бару ы керек деп ү й ғар ған . Вронскийдін, аты мен флигель-адъютанттык, даққы титулярны й советникті жүм- сартуға көп көмек беруі керек екенін полк командир! де, Вронский де түсінген болатын. Ш ыны нда ол екі қаруды ң екеуі де іш інара ш ын қару боп ш ы қты ; бірақ ж арасты ру нәтижесі, Вронский айтқандай, екіталай-дудамал қалыпты. Вронский француз театрыиа келгсн соң, полк команди­ рш фойеге алып шығып, сәтін де, сәтсіздігін де тегіс айты п берді. П ол к командирі түгел о й л асты р а келіп, істі а я қ с ы э қалдыруға үйғарды, одан соң ермек көріп, Вронскийден ди- дарласу жүмысының егжей-тегжейлерін де сүрасты ры п шықты: Вронскийдіц: титулярный советник толастай бере.