ศิลปศึกษา ทช21003 ม.ต้น

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ รายวชิ า ศิลปศึกษา (ทช21003) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนต้น (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ ห้ามจาหน่าย U หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พิมพด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพื่อการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 16/2555

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการดาเนินชีวติ รายวชิ า ศิลปศึกษา (ทช21003) ระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560 ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาดบั ท่ี 16/2555

คํานํา กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 เมอื่ วันท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียนตาม หลักสูตรการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544 ซ่ึงเปนหลักสูตรที่พัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและความเชื่อ พื้นฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนท่ีมีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรูและส่ังสมความรูและ ประสบการณอยางตอเนือ่ ง ในปงบประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคลื่อนนโยบาย ทางการศึกษาเพือ่ เพม่ิ ศกั ยภาพและขดี ความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพที่สามารถสรา งรายได ทม่ี ่งั คัง่ และมน่ั คง เปน บคุ ลากรท่มี วี นิ ยั เปยมไปดว ยคุณธรรมและจริยธรรม และมจี ิตสํานึกรบั ผิดชอบตอตนเอง และผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และ เนื้อหาสาระ ท้ัง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใหมีความสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ ซ่ึงสงผลใหตองปรับปรุง หนงั สือเรยี น โดยการเพิ่มและสอดแทรกเนื้อหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและการเตรียมพรอม เพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการ พฒั นาหนังสอื ทใี่ หผ เู รยี นศกึ ษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด เพื่อทดสอบความรู ความเขาใจ มกี ารอภิปรายแลกเปลี่ยนเรยี นรูกับกลุม หรือศึกษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญาทองถ่ิน แหลงการเรียนรู และส่ืออ่ืน การปรับปรุงหนังสือเรียนในคร้ังนี้ ไดรับความรวมมืออยางดียิ่งจากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา และผเู กย่ี วของในการจัดการเรียนการสอนทศ่ี กึ ษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อตาง ๆ มาเรียบเรียง เนื้อหาใหค รบถวนสอดคลอ งกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเนื้อหาสาระของรายวิชา สาํ นักงาน กศน.ขอขอบคุณผูมีสวนเกี่ยวของทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และหวังวาหนังสือเรียน ชุดน้ีจะเปน ประโยชนแ กผเู รยี น ครู ผสู อน และผูเ ก่ียวขอ งในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน กศน. ขอ นอมรับดว ยความขอบคณุ ย่งิ

สารบญั หนา คาํ นํา 1 คาํ แนะนาํ การใชหนังสือเรยี น 2 โครงสรา งรายวชิ า 9 บทท่ี 1 ทัศนศิลปไทย 32 35 เรื่องท่ี 1 จดุ เสน สี แสง เงา รปู ราง และรปู ทรงทีใ่ ชใ นทศั นศิลปไ ทย 37 เร่อื งที่ 2 ความหมายและเปนมาของทัศนศลิ ปไทย ดา นจติ รกรรมไทย 44 52 ประตมิ ากรรมไทย สถาปต ยกรรมไทย ภาพพมิ พ 53 เร่ืองที่ 3 ความงามและคณุ คา ของทัศนศิลปไทย 62 เรือ่ งที่ 4 การนําความงามของธรรมชาตมิ าสรางสรรคผ ลงาน 79 เรอ่ื งที่ 5 ความคิดสรางสรรค ในการนําเอาวัสดุและส่ิงของตาง ๆ มาตกแตง 81 84 รางกายและสถานที่ 85 เรอื่ งท่ี 6 คณุ คาของความซาบซ้งึ ของวัฒนธรรมของชาติ 86 บทที่ 2 ดนตรไี ทย 90 เร่ืองท่ี 1 ประวัติดนตรีไทย 98 เรื่องท่ี 2 เทคนิคและวิธกี ารเลนของเครอ่ื งดนตรีไทย 101 เร่อื งที่ 3 คณุ คาความงามความไพเราะของเพลงและเครอ่ื งดนตรไี ทย 105 เร่อื งท่ี 4 ประวตั คิ ณุ คา ภมู ปิ ญ ญาของดนตรีไทย บทที่ 3 นาฏศลิ ปไทย เรือ่ งท่ี 1 ความเปนมาของนาฏศิลปไ ทย เร่อื งท่ี 2 ประวัตนิ าฏศลิ ปไทย เรอ่ื งที่ 3 ประเภทของนาฏศิลปไทย เรอ่ื งที่ 4 นาฏยศพั ท เร่ืองท่ี 5 รําวงมาตรฐาน เรอื่ งที่ 6 การอนุรกั ษนาฏศลิ ปไทย

บทที่ 4 นาฏศิลปไ ทยกบั การประกอบอาชพี 108 เรือ่ งที่ 1 คุณสมบัตขิ องอาชีพนกั แสดงที่ดี 108 เรือ่ งท่ี 2 คุณลกั ษณะของผูประกอบอาชพี การแสดง 108 อาชพี การแสดงหนังตะลงุ 109 อาชพี การแสดงลเิ ก 114 อาชีพการแสดงหมอลํา 117 คณะผูจดั ทํา

คําแนะนําการใชห นังสือเรียน หนังสือเรียนสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชา ศิลปศึกษา ทช21003 เปนหนังสือเรียนท่ีจัดทําข้ึน สาํ หรับผูเ รยี นท่เี ปนนักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการดําเนนิ ชีวิต รายวชิ า ศลิ ปศึกษา ผเู รยี นควรปฏบิ ัตดิ ังนี้ 1. ศกึ ษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และขอบขาย เนอ้ื หาของรายวิชาน้ัน ๆ โดยละเอียด 2. ศึกษารายละเอยี ดเนอื้ หาของแตล ะบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามท่ีกําหนด แลวตรวจสอบ กบั แนวตอบกจิ กรรมตามทีก่ าํ หนด ถาผเู รียนตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจในเนื้อหานั้นใหมให เขา ใจ กอนทีจ่ ะศกึ ษาเรือ่ งตอ ๆ ไป 3. ปฏิบตั กิ ิจกรรมทา ยเรือ่ งของแตละเรื่อง เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาในเรื่องนั้น ๆ อกี ครง้ั และการปฏิบัติกิจกรรมของแตละเนื้อหา แตละเร่ือง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพ่ือน ๆ ที่ รว มเรยี นในรายวชิ าและระดับเดยี วกนั ไดหนงั สอื เรียนเลม นม้ี ี 4 บท คือ บทท่ี 1 ทัศนศลิ ปไทย บทที่ 2 ดนตรีไทย บทที่ 3 นาฏศิลปไ ทย บทท่ี 4 นาฏศลิ ปไ ทยกับการประกอบอาชพี

โครงสรา งรายวิชาศิลปศกึ ษา ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนตน สาระสาํ คญั มีความรคู วามเขา ใจ มคี ุณธรรม จรยิ ธรรม ช่ืนชม เหน็ คณุ คา ความงาม ความไพเราะ ธรรมชาติ สิ่งแวดลอ ม ทางทัศนศิลปไทย ดนตรไี ทย นาฏศลิ ปไ ทย และวเิ คราะหไ ดอ ยางเหมาะสม ผลการเรียนรูที่คาดหวงั 1. อธบิ ายความหมายของธรรมชาติ ความงาม ความไพเราะของทัศนศิลปไทย ดนตรีไทย และนาฏศิลปไทย 2. อธิบายความรูพนื้ ฐานของ ทศั นศลิ ปไทย ดนตรีไทย และนาฏศิลปไทย 3. สรา งสรรคผ ลงานโดยใชความรูพนื้ ฐาน ดา น ทศั นศลิ ปไ ทย ดนตรีไทย และนาฏศลิ ปไทย 4. ชนื่ ชม เหน็ คณุ คาของ ทศั นศิลปไทย ดนตรไี ทย และนาฏศลิ ปไ ทย 5. วิเคราะห วพิ ากย วจิ ารณ งานดานทัศนศลิ ปไ ทย ดนตรไี ทย และนาฏศิลปไทย 6. อนรุ กั ษสืบทอดภมู ิปญ ญาดานทศั นศิลปไ ทย ดนตรไี ทย และนาฏศิลปไ ทย ขอบขา ยเนอ้ื หา บทที่ 1 ทัศนศลิ ปไทย บทที่ 2 ดนตรีไทย บทท่ี 3 นาฏศลิ ปไทย บทท่ี 4 นาฏศลิ ปไ ทยกับการประกอบอาชีพ สื่อการเรียนรู 1. หนงั สอื เรยี น 2. กิจกรรม

1 บทท่ี 1 ทัศนศิลปไ ทย สาระสาํ คัญ ศึกษาเรยี นรู เขา ใจ เห็นคุณคา ความงาม ของทศั นศลิ ปไ ทย และสามารถอธบิ ายความงาม และความ เปนมาของทศั นศิลปไ ทย ไดอยางเหมาะสม ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวัง อธิบายความหมาย ความสําคัญ ความเปนมา ของทศั นศลิ ปไ ทย เขา ใจถงึ ตน กาํ เนดิ ภูมิปญ ญาและการ อนุรักษทศั นศลิ ปไทย ขอบขา ยเนอ้ื หา เรื่องที่ 1 จุด เสน สี แสง เงา รูปราง และรูปทรงท่ใี ชใ นทศั นศิลปไ ทย เร่ืองท่ี 2 ความเปน มาของทัศนศลิ ปไทยดานจติ รกรรมไทย ประตมิ ากรรมไทย สถาปตยกรรมไทย ภาพพิมพ เร่ืองท่ี 3 ความงามของทัศนศิลปไทย เรอ่ื งท่ี 4 สรางสรรคผลงานจากความงามตามธรรมชาติ เร่ืองที่ 5 ความคิดสรางสรรค ในการนําเอาวัสดุและสง่ิ ของตา ง ๆ มาตกแตงรา งกายและสถานท่ี เร่ืองท่ี 6 คุณคาของความซาบซึ้งของวัฒนธรรมของชาติ

2 เร่อื งที่ 1 จุด เสน สี แสง เงา รปู รา ง และรูปทรงทใี่ ชใ นทัศนศลิ ปไทย จุด ................................................................... คือ องคป ระกอบทเี่ ล็กท่สี ุด จดุ เปนสิ่งท่ีบอกตําแหนง และทิศทางได การนําจุดมาเรียงตอกันใหเปนเสน การรวมกันของจดุ จะเกดิ น้าํ หนกั ทใ่ี หป ริมาตรแกร ูปทรง เปนตน เสน หมายถึง จุดหลาย ๆ จุดที่เรียงชิดติดกันเปนแนวยาว การลากเสนจากจุดหน่ึงไปยังจุดหน่ึง ในทศิ ทางทแี่ ตกตางกัน จะเปนทิศมมุ 45 องศา 90 องศา 180 องศา หรือมมุ ใด ๆ การสลับทิศทางของเสนท่ีลาก ทําใหเ กดิ เปน ลักษณะตาง ๆ เสนเปน องคป ระกอบพ้นื ฐานท่ีสาํ คัญในการสรา งสรรค เสน สามารถแสดงใหเกิดความหมายของภาพ และใหความรสู ึกไดต ามลักษณะของเสน เสน ที่เปน พื้นฐาน ไดแก เสน ตรงและเสนโคง จากเสนตรงและเสนโคง สามารถนาํ มาสรางใหเกดิ เปน เสน ใหมท่ีใหความรูสึกที่แตกตางกันออกไปได ดงั นี้ เสนตรงแนวตงั้ ใหความรูสกึ แข็งแรง สงู เดน สงา งาม นาเกรงขาม เสน ตรงแนวนอน ใหความรูสึกสงบราบเรียบ กวา งขวาง การพักผอน หยดุ น่งิ เสน ตรงแนวเฉียง ใหค วามรูสกึ ไมปลอดภัย การลม ไมหยดุ นง่ิ เสน ตดั กนั ใหความรูสึกประสานกนั แข็งแรง

3 เสนโคง ใหค วามรสู ึกออนโยนนมุ นวล เสน คด ใหความรสู ึกเคลื่อนไหวไหลเล่อื น รา เรงิ ตอ เนอื่ ง เสนประ ใหความรสู ึกขาดหาย ลึกลบั ไมสมบรณู  แสดงสวนท่มี องไมเ หน็ เสนขด ใหความรสู กึ หมุนเวียนมนึ งง เสนหยกั ใหค วามรูสกึ ขดั แยง นากลัว ต่นื เตน แปลกตา นักออกแบบนาํ เอาความรสู ึกท่มี ีตอ เสน ทแี่ ตกตางกันมาใชใ นงานศิลปะประยุกต โดยใชเสนมาเปล่ียน รปู รา งของตัวอักษร เพ่ือใหเ กดิ ความรสู ึกเคลื่อนไหวและทําใหสื่อความหมายไดดียง่ิ ขน้ึ

4 สี คอื สที ่นี าํ มาผสมกนั แลวทาํ ใหเกดิ สใี หม ทีม่ ลี กั ษณะแตกตา งไปจากสเี ดมิ แมสีมอี ยู 2 ชนิด คือ 1. แมสขี องแสง เกิดจากการหักเหของแสงผา นแทงแกวปรซิ ึม มี 7 สี คือ มวง คราม น้ําเงิน เขียว เหลือง แสด แดง สวนสแี ดง สเี ขียว และสนี า้ํ เงิน อยูในรูปของแสงรังสี ซ่ึงเปนพลังงานชนิดเดียวท่ีมีสี คุณสมบัติของแสง สามารถนาํ มาใชใ นการถายภาพ ภาพโทรทัศน การจัดแสงสีในการแสดงตาง ๆ เปนตน 2. แมสวี ตั ถธุ าตุ เปนสที ่ไี ดมาจากธรรมชาติ และจากการสงั เคราะหโดยกระบวนการทางเคมี มี 3 สี คือ สีแดง สีเหลือง และสีน้ําเงิน แมสีวัตถุธาตุเปนแมสีท่ีนํามาใชงานกันอยางกวางขวาง ในวงการศิลปะ วงการ อุตสาหกรรม ฯลฯ แมสวี ัตถุธาตุ เมอื่ นํามาผสมกนั ตามหลกั เกณฑ จะทาํ ใหเกิด วงจรสี ซึ่งเปนวงสีธรรมชาติ เกดิ จากการผสมกันของแมสวี ัตถุธาตุ เปน สีหลกั ทใ่ี ชงานทว่ั ไป ในวงจรสี จะแสดงส่ิงตา ง ๆ ดังตอไปน้ี สีแดง สีเหลอื ง สนี ้าํ เงิน วงจรสี ( Color Circle) สีขัน้ ท่ี 1 คอื แมสี ไดแก สแี ดง สเี หลอื ง สีน้าํ เงิน สขี ้ันท่ี 2 คอื สที เ่ี กดิ จากสขี นั้ ที่ 1 หรือแมสผี สมกนั ในอัตราสว นท่ีเทากนั จะทําใหเกิดสใี หม 3 สี ไดแ ก สีแดง ผสมกับสีเหลอื ง ได สสี ม สีแดง ผสมกบั สีนา้ํ เงนิ ได สีมว ง สเี หลือง ผสมกับสีนา้ํ เงิน ได สเี ขยี ว

5 สีขั้นที่ 3 คือ สที ่ีเกิดจากสขี นั้ ท่ี 1 ผสมกบั สขี ั้นที่ 2 ในอตั ราสวนท่เี ทากัน จะไดสอี นื่ ๆ อีก 6 สี คอื สแี ดง ผสมกับสีสม ได สีสม แดง สีแดง ผสมกับสมี ว ง ได สมี วงแดง สเี หลอื ง ผสมกับสเี ขียว ได สเี ขียวเหลอื ง สนี า้ํ เงนิ ผสมกับสีเขียว ได สเี ขียวน้ําเงนิ สีน้ําเงนิ ผสมกบั สมี วง ได สมี ว งน้ําเงนิ สเี หลือง ผสมกับสสี ม ได สสี ม เหลือง วรรณะของสี คอื สที ใ่ี หค วามรูสกึ รอน-เยน็ ในวงจรสีจะมีสรี อน 7 สี และสเี ย็น 7 สี โดยจะมีสีมวงกับสี เหลือง ซ่งึ เปนไดท ง้ั สองวรรณะ สตี รงขา ม หรอื สีตัดกัน หรือสีคปู ฏปิ กษ เปนสีท่ีมีคาความเขมของสี ตัดกันอยางรุนแรง ในทางปฏิบัติ ไมน ยิ มนํามาใชรวมกนั เพราะจะทําใหแตละสไี มสดใสเทา ที่ควร การนาํ สีตรงขา มกันมาใชรวมกัน อาจกระทํา ไดด ังนี้ 1. มพี ้นื ทข่ี องสีหน่ึงมาก อกี สหี นงึ่ นอย 2. ผสมสอี น่ื ๆ ลงไปในสใี ดสหี นึง่ หรือทัง้ สองสี 3. ผสมสีตรงขา มลงไปในสที งั้ สองสี สีกลาง คือ สีท่ีเขาไดกับสีทุกสี สีกลางในวงจรสี มี 2 สี คือ สีนํ้าตาล กับ สีเทา สีนํ้าตาล เกิดจากสี ตรงขามกนั ในวงจรสีผสมกัน ในอตั ราสว นท่เี ทา กัน สนี าํ้ ตาลมคี ุณสมบัติสําคัญ คอื ใชผ สมกับสอี น่ื แลว จะทาํ ให สีนั้น ๆ เขมข้ึนโดยไมเปล่ียนแปลงคาสี ถาผสมมาก ๆ เขาก็จะกลายเปนสีน้ําตาล สีเทา เกิดจากสีทุกสี ๆ วงจรสผี สมกนั ในอัตราสวนเทากนั สีเทา มคี ุณสมบตั ทิ ส่ี าํ คญั คือ ใชผสมกับสีอื่น ๆ แลวจะทาํ ให มดื หมน

6 ทฤษฎีสีดังกลา วมีผลใหเ ราสามารถนํามาใชเปนหลักในการเลือกสรรสีสําหรับงานสรางสรรค ของเราได ซ่ึงงานออกแบบไมไ ดถ กู จํากดั ดวยกรอบความคดิ ของทฤษฎตี ามหลักวิชาการเทาน้ัน แตเราสามารถ คิดนอกกรอบ แหงทฤษฎนี น้ั ๆ คณุ ลักษณะของสมี ี 3 ประการ คือ 1. สแี ท หมายถงึ สีที่อยูในวงจรสีธรรมชาติ ทั้ง 12 สี ที่เราเห็นอยูทุกวันน้ีแบงเปน 2 วรรณะ โดยแบง วงจรสีออกเปน 2 สวน จากสเี หลืองวนไปถึงสมี ว ง คอื 1.1 สีรอ น ใหความรสู ึกรนุ แรง รอ น ต่นื เตน ประกอบดวย สีเหลอื ง สเี หลืองสม สีสม สแี ดงสม สแี ดง สมี วงแดง สีมว ง 1.2 สีเย็นใหความรูสึกเย็น สงบ สบายตา ประกอบดวย สีเหลือง สีเขียวเหลือง สเี ขียว สเี ขียวนาํ้ เงนิ สีน้าํ เงิน สีมว งนํ้าเงนิ สมี วง เราจะเหน็ วา สีเหลือง และสมี ว ง เปนสที ่ีอยไู ดท ัง้ 2 วรรณะ คือ เปน ไดท้ังสีรอ น และสเี ย็น 2. ความจดั ของสี หมายถึง ความสด หรอื ความบริสุทธ์ิของสีใดสีหน่ึง สีท่ีถูกผสมดวย สีดําจนหมนลง ความจดั หรอื ความบริสทุ ธิจ์ ะลดลง ความจดั ของสจี ะเรียงลาํ ดับจากจดั ทีส่ ดุ ไปจนหมนที่สดุ 3. นํ้าหนักของสี หมายถงึ สที ี่สดใส สีกลาง สที ึบของสแี ตละสี สีทุกสจี ะมีนํ้าหนักในตัวเอง ถาเราผสม สขี าวเขา ไปในสใี ดสีหนึง่ สนี ั้นจะสวางขนึ้ หรอื มีนาํ้ หนกั ออ นลงถา เพม่ิ สขี าวเขาไปทลี ะนอ ยๆ ตามลาํ ดับ เราจะ ไดน้ําหนกั ของสที เี่ รียงลําดบั จากแกสดุ ไปจนถงึ ออ นสุด นํา้ หนกั ออนแกข องสที ไี่ ด เกิดจากการผสมดวยสีขาว เทา และดาํ นาํ้ หนกั ของสีจะลดลงดวยการใชสขี าวผสม ซงึ่ จะทําให เกิดความรูสึกนุมนวล ออนหวาน สบายตา เราสามารถเปรียบเทยี บระหวางภาพสกี บั ภาพขาวดาํ ไดอยางชดั เจน เม่อื นาํ ภาพสีท่เี ราเห็นวามีสีแดงอยูหลายคา ท้ังออน กลาง แก ไปถายเอกสารขาว - ดํา เม่ือนํามาดูจะพบวา สีแดงจะมีนํ้าหนักออน แก ต้ังแตขาว เทา ดํา น่ันเปนเพราะวาสแี ดงมนี า้ํ หนกั ของสีแตกตางกันนน่ั เอง สตี า งๆ ท่ีเราสัมผสั ดวยสายตา จะทาํ ใหเกิดความรูส กึ ข้ึนภายในตอ เรา ทันทีที่เรามองเห็นสี ไมวาจะเปน การแตง กาย บา นที่อยอู าศัย เครอ่ื งใชตางๆ แลวเราจะทาํ อยา งไร จงึ จะใชสีไดอยางเหมาะสม และสอดคลองกับ หลักจิตวิทยา เราจะตองเขาใจวา สใี ดใหค วามรูสกึ ตอมนษุ ยอยางไร ซึง่ ความรูส กึ เก่ยี วกับสี สามารถจําแนกออก ไดดงั นี้ สีแดง ใหค วามรูสึกรอน รุนแรง กระตุน ทาทาย เคลื่อนไหว ตื่นเตน เราใจ มีพลัง ความอุดมสมบูรณ ความม่งั คั่ง ความรัก ความสําคญั สีสม ใหความรูสึก รอน ความอบอุน ความสดใส มีชีวิตชีวา วัยรุน ความคึกคะนอง การปลดปลอย ความเปรี้ยว การระวัง สีเหลือง ใหค วามรสู กึ แจมใส ความรา เรงิ ความเบกิ บานสดชนื่ ชวี ติ ใหม ความสด ใหม สเี ขยี วแก จะทําใหเ กิดความรูสึกเศรา ใจ ความแกชรา

7 สีน้าํ เงิน ใหความรูส กึ สงบ สขุ มุ สุภาพ หนกั แนน เครง ขรึม เอาการเอางาน ละเอยี ด รอบคอบ สีฟา ใหความรูส กึ ปลอดโปรง โลง กวาง เบา โปรง ใส สะอาด ปลอดภยั ความสวาง ลมหายใจ ความเปน อิสรเสรภี าพ การชว ยเหลือ แบง ปน สคี ราม จะทําใหเกดิ ความรูส ึกสงบ สีมวง ใหความรูสึก มีเสนห นาติดตาม เรนลับ ซอนเรน มีอํานาจ มีพลังแฝงอยู ความรัก ความเศรา ความผิดหวงั ความสงบ ความสูงศักดิ์ สีน้าํ ตาล ใหค วามรูสึกเกา หนกั สงบเงยี บ สีขาว ใหความรสู กึ บรสิ ุทธ์ิ สะอาด ใหม สดใส สีดํา ใหความรูสกึ หนัก หดหู เศรา ใจ ทบึ ตนั สีชมพู ใหความรูสึก อบอุน ออนโยน นุมนวล ออนหวาน ความรัก เอาใจใส วัยรุน หนุมสาว ความนารักความสดใส สีเขยี ว จะทาํ ใหเ กดิ ความรสู กึ กระชุมกระชวย ความเปนหนมุ สาว สเี ทา ใหความรูสึก เศรา อาลัย ทอแท ความลึกลับ ความหดหู ความชรา ความสงบ ความเงียบ สุภาพ สุขมุ ถอมตน สที อง ใหค วามรูสึกหรูหรา โออ า มีราคา สูงคา สิง่ สําคัญ ความเจริญรุงเรือง ความสุข ความรํ่ารวย การ แผกระจาย จากความรูสึกดงั กลาว เราสามารถนําไปประยุกตใ ชใ นชวี ิตประจําวนั ไดใ นทุกเร่อื ง 1. การใชสกี ลมกลนื กนั การใชส ีใหกลมกลืนกัน เปนการใชสีหรอื นาํ้ หนักของสใี หใ กลเคียงกัน หรอื คลายคลึงกัน เชน การใชสี แบบเอกรงค เปนการใชส ีสีเดียวทมี่ ีนา้ํ หนกั ออ นแกหลายลําดับ 2. การใชสีตัดกัน สีตัดกันคือสีที่อยูตรงขามในวงจรสี การใชสีใหตัดกันมีความจําเปนมาก ในงาน ออกแบบ เพราะชว ยใหเ กิดความนา สนใจ ในทนั ทที ี่พบเห็น สีตัดกนั อยางแทจรงิ มอี ยดู วยกัน 6 คสู ี คอื 1. สเี หลอื ง ตรงขา มกับ สมี วง 2. สสี ม ตรงขา มกบั สนี ํา้ เงนิ 3. สแี ดง ตรงขามกับ สีเขียว 4. สเี หลอื งสม ตรงขา มกบั สีมว งนา้ํ เงนิ 5. สสี ม แดง ตรงขามกบั สนี า้ํ เงินเขียว 6. สีมวงแดง ตรงขามกบั สีเหลืองเขยี ว การใชสีตัดกัน ควรคํานึงถึงความเปนเอกภาพดวย วิธีการใชมีหลายวิธี เชน ใชสีใหมีปริมาณตางกัน เชน ใชสีแดง 20 % สีเขียว 80%

8 ในงานออกแบบ หรือการจดั ภาพ หากเรารจู ักใชสใี หมีสภาพโดยรวมเปนวรรณะรอน หรือวรรณะเย็น เราจะสามารถควบคมุ และสรา งสรรคภ าพใหเกิดความประสานกลมกลืน งดงามไดง า ยขน้ึ เพราะสีมีอิทธิพลตอ มวล ปริมาตร และชองวาง สีมีคุณสมบัติที่ทําใหเกิดความกลมกลืน หรือขัดแยงได สีสามารถขับเนนใหเกิด จุดเดน และการรวมกนั ใหเ กิดเปนหนว ยเดียวกนั ได สรา งความรสู ึก สใี หค วามรสู กึ ตอ ผพู บเหน็ แตกตา งกันไป ทงั้ น้ีขนึ้ อยกู ับประสบการณ และภูมิหลังของ แตละคน สีบางสีสามารถรักษาบําบัดโรคจิตบางชนิดได การใชสีภายใน หรือ ภายนอกอาคาร จะมีผลตอการ สัมผสั และสรางบรรยากาศได แสงและเงา แสงและเงา หมายถึง แสงทสี่ อ งมากระทบพน้ื ผวิ ทม่ี ีสีออนแกแ ละพนื้ ผิวสูงต่ํา โคงนูนเรียบหรือขรุขระ ทาํ ใหปรากฏแสงและเงาแตกตางกัน ตวั กาํ หนดระดบั ของคานาํ้ หนกั ความเขมของเงาจะขน้ึ อยูก บั ความเขม ของแสง ในที่ที่มีแสงสวางมาก เงาจะเขมขึ้น และในท่ีที่มีแสงสวางนอย เงาจะไมชัดเจน ในท่ีท่ีไมมีแสงสวางจะไมมีเงา และเงาจะอยูใน ทางตรงขามกบั แสงเสมอ คานาํ้ หนักของแสงและเงาทเี่ กิดบนวัตถุ สามารถจําแนกเปนลกั ษณะที่ ตาง ๆ ไดดงั น้ี 1. บริเวณแสงสวางจัด เปนบริเวณที่อยูใกลแหลงกําเนิดแสงมากที่สุด จะมีความสวางมากท่ีสุด ในวตั ถทุ ี่มผี วิ มนั วาว จะสะทอนแหลง กําเนิดแสงออกมาใหเห็นไดช ดั 2. บริเวณแสงสวา ง เปน บรเิ วณทีไ่ ดร ับแสงสวาง รองลงมาจากบริเวณแสงสวางจัด เน่ืองจากอยูหาง จากแหลงกําเนิดแสงออกมา และเริม่ มคี าน้ําหนกั ออน ๆ 3. บริเวณเงา เปนบริเวณที่ไมไดรับแสงสวาง หรือเปนบริเวณท่ีถูกบดบังจากแสงสวาง ซึ่งจะมีคา นา้ํ หนกั เขมมากขึ้นกวา บรเิ วณแสงสวาง 4. บริเวณเงาเขม จดั เปน บริเวณที่อยูหางจากแหลงกําเนิดแสงมากท่ีสุด หรือ เปนบริเวณท่ีถูกบดบัง มาก ๆ หลาย ๆ ช้ัน จะมคี า นํา้ หนกั ทเ่ี ขม มากไปจนถงึ เขมทสี่ ดุ 5. บริเวณเงาตกทอด เปน บริเวณของพ้ืนหลังท่ีเงาของวัตถุทาบลงไป เปน บรเิ วณเงาท่ีอยูภายนอกวัตถุ และจะมีความเขม ของคา น้ําหนักข้ึนอยูก บั ความเขมของเงา นํา้ หนกั ของพ้นื หลงั 6. ทศิ ทางและระยะของเงา ความสําคัญของคา นา้ํ หนัก 1. ใหความแตกตา งระหวา งรูปและพืน้ หรือรปู ทรงกับทีว่ า ง 2. ใหความรูสึกเคล่อื นไหว 3. ใหค วามรูสึกเปน 2 มติ ิ แกรปู รา ง และความเปน 3 มติ ิแกร ูปทรง 4. ทําใหเกดิ ระยะความต้ืน - ลกึ และระยะใกล - ไกลของภาพ 5. ทําใหเ กิดความกลมกลืนประสานกนั ของภาพ

9 เร่ืองท่ี 2 ความหมายและความเปน มาของทัศนศลิ ปไทย ศิลปะประเภททัศนศิลปท ีส่ ําคญั ของไทย ไดแ ก จติ รกรรม ประตมิ ากรรม และสถาปต ยกรรม ซึ่ง เปน ศลิ ปกรรมท่พี บเห็นทั่วไป โดยเฉพาะศิลปกรรมท่ีเกย่ี วกับพทุ ธศาสนาหรอื พทุ ธศลิ ปท ีม่ ีประวัตคิ วาม เปน มานบั พันป จนมรี ปู แบบที่เปน เอกลักษณไทย และเปนศลิ ปะไทย ที่สะทอ นใหเห็นวิถชี ีวติ ขนบธรรมเนียมประเพณี ความเชื่อ และรสนิยมเกย่ี วกบั ความงามของคนไทย ศลิ ปะเหลาน้ี แตล ะสาขามี เน้อื หาสาระที่ควรคาแกการศึกษาแตกตางกนั ไป ไทยเปนชาติที่มีศิลปะและวัฒนธรรม ตลอดจนขนบธรรมเนียมประเพณีของตนเองมาชานาน แลว เริ่มต้งั แตกอนประวตั ิศาสตร ศิลปะไทยจะวิวัฒนาการและสืบเนอ่ื งเปนตัวของตัวเอง ในทสี่ ดุ เทาท่ี ทราบราว พ.ศ. 300 จนถึง พ.ศ. 1800 พระพุทธศาสนานําเขามาโดยชาวอินเดีย คร้ังนั้นแสดงใหเห็น อิทธิพลตอ รปู แบบของศลิ ปะไทยในทุก ๆ ดานรวมทง้ั ภาษา วรรณกรรม ศลิ ปกรรม โดยกระจายเปนกลุม ศิลปะสมัยตาง ๆ เร่ิมต้ังแตสมัยทวาราวดี ศรีวิชัย ลพบุรี เมื่อกลุมคนไทยต้ังตัวเปนปกแผนแลว ศิลปะ ดังกลาวจะตกทอดกลายเปนศิลปะไทย ชา งไทยพยายามสรา งสรรคใหม ลี กั ษณะพิเศษกวา งานศิลปะของ ชาติอ่ืน ๆ คือ จะมีลายไทยเปนเครื่องตกแตง ซ่ึงทําใหลักษณะของศิลปะไทยมีรูปแบบเฉพาะมีความ ออนหวาน ละมนุ ละไม และไดส อดแทรกวฒั นธรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณีและความรูสึกของคนไทย ไวในงานอยางลงตัว ดังจะเห็นไดจากภาพฝาผนังตามวัดวาอารามตาง ๆ ปราสาทราชวัง ตลอดจน เคร่อื งประดับและเคร่อื งใชท่ัวไป ลกั ษณะของศลิ ปะไทย ศลิ ปะไทยไดร บั อทิ ธพิ ลจากธรรมชาติ และสงิ่ แวดลอมในสงั คมไทย ซึ่งมีลักษณะเดน คือ ความ 1B งามอยางนิ่มนวลมีความละเอียดประณีต ซึ่งแสดงใหเห็นถึงลักษณะนิสัยและจิตใจของคนไทยท่ีได สอดแทรกไวใ นผลงานทสี่ รา งสรรคข้ึน โดยเฉพาะศิลปกรรมที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ซ่ึงเปนศาสนา ประจําชาตขิ องไทย อาจกลาวไดวาศิลปะไทยสรา งขึน้ เพอ่ื สงเสริมพทุ ธศาสนา เปน การเชื่อมโยงและโนม นา วจิตใจของประชาชนใหเ กดิ ความเล่ือมใสศรัทธาในพุทธศาสนา

ศิลปะไทยมาจากธรรมชาติ 10 หางหงส ติดตั้งอยปู ลายจนั ทนั มลี กั ษณะคลายหางหงส รวงผงึ้ ใชป ระดบั อยใู ตข ่อื ดานหนาของโบสถ วหิ าร มีลักษณะเปน รูปคลา ยรงั ผ้งึ สาหราย สวนที่ติดอยกู ับเสาตอจากรวงผงึ้ ลงมา บวั หวั เสา กลบี บวั ประดับบนหัวเสา มรี ูปแบบมาจากดอกบวั จติ รกรรมไทย จิตรกรรมไทย เปนการสรา งสรรคภาพเขยี นทมี่ ีลักษณะโดยทั่วไปมักจะเปน 2 มิติ ไมมีแสงและ เงา สีพ้นื จะเปนสีเรียบ ๆ ไมฉูดฉาด สีที่ใชสว นใหญจะเปนสีดํา สีนํ้าตาล สีเขียว เสนท่ีใชมักจะเปนเสน โคง ชว ยใหภาพดูออ นชอ ย นุมนวล ไมแ ข็งกระดา ง จติ รกรรมไทยมักพบในวัดตาง ๆ เรียกวา “จิตรกรรม ฝาผนงั ” ภาพจติ รกรรมฝาผนงั วดั สวุ รรณาราม

11 จิตรกรรมไทย จัดเปนภาพเลาเรื่องที่เขียนขึ้นดวยความคิดจินตนาการของคนไทย มลี กั ษณะตามอุดมคติของชา งไทย คือ 1. เขียนสีแบน ไมคํานึงถึงแสงและเงา นิยมตัดเสนใหเห็นชัดเจน และเสนที่ใช จะแสดง ความรสู กึ เคลอื่ นไหวนุม นวล 2. เขียนตัวพระ - นาง เปนแบบละคร มีลีลา ทาทางเหมือนกัน แตกตางกัน ดวยสีรางกายและ เครือ่ งประดับ

12 3. เขียนแบบตานกมอง หรอื เปนภาพต่ํากวา สายตา โดยมุมมองจากท่ีสูง ลงสูลาง จะเห็นเปนรูป เรื่องราวไดตลอดภาพ

13 4. เขยี นติดตอ กันเปนตอน ๆ สามารถดูจากซา ยไปขวาหรือลา งและบนไดทัว่ ภาพ โดยขน้ั ตอนแต ละตอนของภาพดว ยโขดหิน ตน ไม กาํ แพงเมือง เปน ตน 5. เขยี นประดบั ตกแตง ดวยลวดลายไทย มีสีทอง สรางภาพใหเดน เกิดบรรยากาศ สุขสวางและมี คุณคามากข้ึน การเขยี นลายไทยพ้ืนฐาน ขั้นท่ี 1 ตองฝกเขียนลายเสนกอน เชน การเขียนเสนตรงโดยไมตองใชไมบรรทัดชวย การเขียนเสนโคง ใหไ ดเ ปนวงกลมโดยไมต อ งใชวงเวยี น เปน ตน

14 ขั้นที่ 2 หลังจากท่ีฝกเขยี นเสนจนคลองและชํานาญแลว จงึ เร่มิ หัดเขียนลายไทย เชน กนกสามตัว หรือจะเขยี นภาพตวั ละครในวรรณคดี เชน ตัวพระ ตวั นาง ตัวยกั ษ เปน ตน ภาพหัดเขยี นลายไทย เมอ่ื ไดฝ กฝนทกั ษะการเขยี นกนกสามตวั ทีเ่ ปนตนแบบของกนกชนิดอน่ื ๆ คือ กนกเปลว กนก ใบเทศ และกนกหางโต จนคลอ งมือดแี ลวกค็ งจะเขาใจในโครงสรา งของตวั กนก สว นสําคญั ในการ เขยี นอยทู ่ีการแบง ตวั ลายและเขยี นยอดลาย ถาแบง ตัวลายและเขียนยอดลายไดจ ังหวะสัดสวนดี สะบัด ยอดพริว้ ดี ลายกนกน้ันก็ดูงาม ประติมากรรมไทย ประติมากรรมเปนผลงานศิลปกรรมท่ีเปนรูปทรง 3 มิติ ประกอบจากความสูง ความกวางและ ความนูน หรือความลึก รูปทรงน้ีมีปริมาตรท่ีจับตองไดและกินระวางเนื้อท่ีในอากาศ ตางจากรูปทรง

15 ปริมาตรทางจติ รกรรมที่แสดงบนพ้ืนเรียบเปนปริมาตรท่ีลวงตา ประติมากรรมเกิดข้ึนจากกรรมวิธีการ สรางสรรคแบบตาง ๆ เชน การปนและหลอ การแกะสลัก การฉลุหรือดุน ประติมากรรมทั่วไปมี 3 แบบ คอื ประติมากรรมแบบลอยตวั สามารถดไู ดโดยรอบ ประติมากรรมนูน มีพื้นรองรับสามารถดูไดเฉพาะ ดา นหนา และดานเฉียงเทา นน้ั และประตมิ ากรรมแบบเจาะลกึ ลงไปในพื้น ประตมิ ากรรมไทยเปนผลงานการสรา งสรรคข องบรรพบุรษุ โดยประตมิ ากรของไทยท่ี สรางสรรคขึน้ เพือ่ รับใชส งั คม ตอบสนองความเช่อื สรางความภูมใิ จ ความพงึ พอใจ และคานิยมแหงชาติ ภูมิของไทย ประตมิ ากรรมไทยสวนใหญเนนเนอ้ื หาทางศาสนา มักปรากฏอยูตามวัดและวัง มีขนาดตั้งแต เลก็ ท่สี ุด เชน พระเครือ่ ง เครอ่ื งรางของขลัง จนถึงขนาดใหญที่สุด เชน พระอัจนะ หรือพระอัฏฐารส ซึง่ เปนพระพุทธรูปขนาดใหญก ลางแปลง มีทัง้ ประตมิ ากรรมตกแตง ซ่งึ ตกแตงศิลปวัตถุ ศลิ ปสถาน เพ่อื เสริมคุณคาแกศ ลิ ปวัตถหุ รือสถานท่ีนัน้ จนถึงประตมิ ากรรมบริสุทธซ์ิ ึง่ เปน ประตมิ ากรรมท่มี คี ุณคา และ คณุ สมบัตเิ ฉพาะ สมบูรณดว ยตัวของประติมากรรมเอง เม่ือพจิ ารณาภาพรวมของประตมิ ากรรมไทยอาจ แบง ประตมิ ากรรมออกเปน 3 ประเภทคอื ประตมิ ากรรมรปู เคารพ ประตมิ ากรรมตกแตง และ ประตมิ ากรรมเพื่อประโยชนใ ชสอย ซง่ึ จะขอกลาวตามลําดบั ยุคสมยั ของประตมิ ากรรมไทย ทง้ั ประตมิ ากรรมรูปเคารพ ประติมากรรมตกแตง และประติมากรรมเพื่อประโยชนใ ชส อยผูกพัน กับความเปล่ียนแปลงของสังคมไทยตลอดมา นอกจากจะแสดงคุณคาทางทัศนศิลป แลวยังสะทอน วฒั นธรรมอนั ดงี ามของชาตใิ นแตล ะยคุ แตละสมัยออกมาดว ย ยุคสมยั ของไทยนั้น อาจแบงชวงศิลปะใน เชิงประวัตศิ าสตรต ามหลกั ฐานทางโบราณวตั ถุสถานไดเปน 2 ชว งคอื 1. ชว งศลิ ปะกอนไทย หมายถึงชวงกอนที่คนไทยจะรวมตัวกนั เปนปกแผน ยังไมมีราชธานี ของ ตนเองทแี่ นนอน แบง ออกเปน 3 สมัยคือ - สมยั ทวารวดี - สมยั ศรีวชิ ยั - สมัยลพบุรี 2. ชว งศิลปะไทย หมายถึงชวงที่คนไทยรวมตวั กนั เปนปกแผนมรี าชธานีท่ีแนนอนแลวแบงออก เปน 5 สมัยคือ สมัยเชียงแสน สมัยสุโขทัย สมัยอูทอง สมัยอยุธยา และสมัยรัตนโกสินทร งานประติมากรรมสมัยตาง ๆ ของไทยเหลาน้ีผานการหลอหลอมและผสมผสานของวัฒนธรรม โดย ดัง้ เดมิ มรี ากเหงามาจากวฒั นธรรมอินเดีย ตอ มาผสมผสานกับวัฒนธรรมจีนและชาตทิ างตะวันตก แตเ ปน การผสมผสานดวยความชาญฉลาดของชางไทย ประติมากรรมของไทยจึงยังคงรักษารูปแบบท่ีเปน เอกลกั ษณของไทยไวไ ดอยาง เดนชัด สามารถถายทอดลักษณะความงดงาม ความประณีตวิจิตรบรรจง

16 และลักษณะของความเปน ชาตไิ ทยที่รุงเรอื งมาแตโบราณใหโลกประจกั ษไ ด พอจะกลา วถึงประติมากรรม ในชวงศิลปะไทยได ดังนี้ - ประติมากรรมไทยสมยั เชียงแสน - ประตมิ ากรรมไทยสมยั สุโขทยั - ประติมากรรมไทยสมยั อูทองและสมัยอยุธยา - ประตมิ ากรรมไทยสมัยรัตนโกสนิ ทร ผลงานประติมากรรมไทย คุณคา ของงานสวนใหญผูกพันและเกี่ยวของกับศาสนา สรางสรรคขึ้น จากความเช่ือ คตินิยม ความศรัทธา มีความสัมพันธกันอยางแยกไมออก ยอมมีคุณคา มีความงดงาม ตลอดจนเปนประโยชนใ ชส อยเฉพาะของตนเอง ซ่งึ ในปจจุบันไดจัดใหมีการเรียนรูเก่ียวกับการอนุรักษ นยิ มและฟน ฟศู ลิ ปะประเภทน้ี เพ่ือมุงเนนใหค นรนุ หลงั มคี วามเขา ใจ เกิดความช่นื ชมหวงแหนเหน็ คุณคา ในความเปน ศลิ ปวฒั นธรรมไทยรว มกัน พรอ มท้ังสบื ทอด ภาพพระพทุ ธรูปทรงเคร่อื งศลิ ปะอยธุ ยา

17 ประติมากรรมไทยเปนผลงานศิลปะทีถ่ กู สรา งสรรคข น้ึ มาดวยความคดิ ฝมือ ความศรทั ธาจากภูมิ ปญญาท่เี กดิ จากการแกป ญหาของคนในทอ งถิ่น โดยใชเครื่องมือและวสั ดุจากพื้นบานทหี่ า ไดงา ย ๆ เชน ดนิ เหนยี ว แกลบ ปนู กระดาษสา ผลงานประตมิ ากรรมไทย แบงออกไดเปน 4 ประเภท สรุปได ดงั นี้ 1. ประติมากรรมไทยที่เกิดขึ้นจากความเชื่อ ความศรัทธา คตินิยมเก่ียวของกับศาสนา เชน พระพุทธรปู ปางตาง ๆ ลวดลายของฐานเจดยี หรือพระปรางคตา ง 2. ประติมากรรมไทยพวกเครอ่ื งใชในชีวิตประจาํ วนั เชน โอง หมอ ไห ครก กระถาง 3. ประติมากรรมไทยพวกของเลน ไดแก ตุกตาดินปน ตุกตาจากกระดาษ ตุกตาจากผา หุน กระบอก ปลาตะเพียนสานใบลาน หนากาก วัสดจุ ากเปลอื กหอย ชฎาหัวโขน ปลาตะเพียนสานใบลาน

18 หุนกระบอก 4. ประตมิ ากรรมไทยพวกเคร่อื งประดบั ตกแตง เชน กระถางตน ไม โคมไฟดนิ เผา

19 สถาปต ยกรรมไทย สถาปต ยกรรมไทย หมายถงึ ศิลปะการกอสรา งของไทย ไดแก อาคาร บานเรือน โบสถ วหิ าร วัง สถูป และสง่ิ กอสรา งอน่ื ๆ ที่มมี ูลเหตุทม่ี าของการกอ สรางอาคารบา นเรอื นในแตล ะ ทอ งถิน่ จะมีลกั ษณะ แตกตา งกันไปบา งตามสภาพทาง ภมู ิศาสตร และคตนิ ยิ มของแตละทองถิน่ แตส ่ิงกอสรางทางศาสนาพทุ ธ มักจะมลี ักษณะท่ีไมแ ตกตางกนั มากนัก เพราะมคี วามเชื่อ ความศรัทธาและแบบแผนพิธกี รรมทเ่ี หมือน ๆ กัน สถาปตยกรรมทมี่ ักนิยมนํามาเปนขอ ศกึ ษา สวนใหญจ ะเปน สถูป เจดยี  โบสถ วิหาร หรอื พระราชวัง เนื่องจากเปน สิ่งกอสรางท่ีคงทน มกี ารพฒั นารปู แบบมาอยางตอ เนือ่ งยาวนาน และไดร ับการ สรรคส รา งจากชางฝม ือทเ่ี ช่ยี วชาญ พรอ มทั้งมีความเปนมาทส่ี ําคัญควรแกก ารศึกษา อกี ประการหน่ึงกค็ ือ สิ่งกอสรา งเหลา น้ี ลวนมีความทนทาน มีอายุยาวนานปรากฏเปนอนุสรณใหเราไดศึกษาเปนอยา งดี สถาปตยกรรมไทย สามารถจดั หมวดหมู ตามลักษณะการใชง านได 2 ประเภท คือ 1. สถาปต ยกรรมทีใ่ ชเ ปน ทีอ่ ยอู าศัย ไดแก บา นเรือน ตาํ หนัก วังและพระราชวงั เปนตน บา นหรือเรือนเปน ท่อี ยอู าศยั ของสามญั ชน ธรรมดาทั่วไป ซง่ึ มีท้ังเรือนไม และเรอื นปูนเรือนไมม ี อยู 2 ชนิด คอื เรือนเครอ่ื งผูก เปนเรือนไมไผ ปูดวยฟากไมไผ หลงั คามงุ ดวย ใบจาก หญาคา หรือใบไม อกี อยางหน่ึงเรียกวา เรือนเคร่อื งสับ เปนไมจริงท้ังเนื้อออน และเน้ือแข็ง ตามแตละทองถ่ิน หลังคามุง ดวย กระเบ้ืองดนิ เผา พนื้ และฝาเปนไมจริงทั้งหมด ลกั ษณะเรอื นไมข องไทยในแตละทองถิ่นแตกตางกัน และ โดยทัว่ ไปแลวจะมีลักษณะสาํ คัญรว มกนั คือเปน เรอื นไมช ้ันเดยี วใตถ ุนสงู หลังคาทรงจัว่ เอยี งลาดชัน

20 ตําหนัก และวัง เปนเรือนท่ีอยูของชนช้ันสูง พระราชวงศ หรือท่ีประทับช้ันรอง ของ พระมหากษัตริย สําหรับพระราชวัง เปนท่ีประทับของพระมหากษัตริย พระท่ีนั่ง เปนอาคารที่มีทอง พระ โรงซึ่งมที ปี่ ระทับสาํ หรบั ออกวา ราชการ หรอื กิจการอ่ืน ๆ ภาพสถาปต ยกรรมวดั เบญจมบพติ ร 2. สถาปต ยกรรมท่ีเก่ยี วของศาสนา ซ่งึ สวนใหญอ ยใู นบริเวณสงฆ ที่เรียกวา วัด ซึ่งประกอบไป ดวยสถาปตยกรรมหลายอยาง ไดแก โบสถ เปนที่กระทําสังฆกรรมของพระภิกษุ วิหารใชประดิษฐาน พระพุทธรูปสําคัญ และกระทําสังฆกรรมดวยเหมือนกัน กุฏิ เปนท่ีอยูของ พระภิกษุ สามเณร หอไตร เปนที่เก็บรักษาพระไตรปฎกและคัมภีรสําคัญทางศาสนา หอระฆังและ หอกลอง เปนท่ีใชเก็บระฆังหรือกลองเพื่อตีบอกโมงยาม หรือเรียกชุมนุมชาวบาน สถูปเปนท่ี ฝง ศพ เจดยี เ ปน ท่รี ะลึกอนั เกยี่ วเน่ืองกับศาสนา ซง่ึ แบงได 4 ประเภท คือ 1. ธาตุ เจดีย หมายถึง พระบรมธาตุ และเจดยี ทีบ่ รรจุพระบรมสารรี กิ ธาตุของพระพทุ ธเจา 2. ธรรมเจดีย หมายถงึ พระธรรม พระวนิ ัย คาํ สัง่ สอนทุกอยางของพระพุทธเจา

21 3. บริโภคเจดีย หมายถึง ส่ิงของเคร่ืองใชของพระพุทธเจา หรือของพระภิกษุสงฆไดแก เครือ่ งอฐั บรขิ ารทั้งหลาย 4. อุเทสิกเจดีย หมายถึง ส่ิงท่ีสรางข้ึนเพ่ือเปนที่ระลึกถึงองคพระพุทธเจา เชน สถูปเจดีย ณ สถานท่ีทรงประสูติ ตรัสรู แสดงปฐมเทศนา ปรินิพพาน และรวมถึงสัญลักษณอยางอื่น เชน พระพทุ ธรูปธรรมจกั ร ตนโพธิ์ เปนตน สถาปตยกรรมไทยแท ณ ทีน่ ้จี ะเรียนรูเฉพาะเร่ืองราวท่ีเกี่ยวกับวัด โดยเนนไปท่ีเร่ืองของโบสถ และสถูปเจดยี  ทมี่ ลี ักษณะโดดเดนทงั้ โครงสรา งและการตกแตงอนั เปน เอกลกั ษณข องไทยโดยเฉพาะ

22 โบสถ หมายถึงสถานทส่ี าํ หรบั พระสงฆใชป ระชุมทําสงั ฆกรรม เชน สวดพระปาฏิโมกข และ อุปสมบทเปน ตน ความงามทางศิลปะของโบสถม ี 2 ประเภท 1. ความสวยงามภายในโบสถ ทุกสงิ่ ทกุ อยางจะเนน ไปท่ีสงบน่ิง เพ่ือใหผูเขามากราบไหวมี สมาธิ ความงามภายในจึงตองงามอยางเย็นตาและเย็นใจ ภายในโบสถท่ัว ๆ ไปจะไมอนุญาตให พทุ ธศาสนกิ ชนนาํ สิง่ ของเขามาบูชาเคารพภายใน เคร่ืองสักการบูชา เชนดอกไมธูปเทียนจะบูชาเฉพาะ ดา นนอกเทา นน้ั ความงามทแี่ ทจรงิ ภายในโบสถจงึ เนนท่ีองคพระพุทธรูปที่ประดิษฐานเปนพระประธาน โดยเฉพาะ

23 2. ความสวยงามภายนอกเปนความงามทัง้ โครงสรางและลวดลายประดับตกแตง ความงาม ภายนอกเนนสะดุดตา โดดเดน สีสันแวววาวทง้ั สที องและกระจกสี แตยังคงความเปนเอกลักษณของการ เคารพนับถือ ในการสงั เกตวาสถานท่ใี ดเรียกวา โบสถ จะมวี ธิ สี ังเกตคือ โบสถจะมีใบเสมา หรือซุม เสมาลอมรอบโบสถ ( บางทีเรียกใบเสมา ) ใบเสมา

24 วิหาร การสังเกตสถานที่ใดเรียกวา วหิ าร เมอ่ื เขาไปอยูในบรเิ วณวัด สถานท่ีสรา งเปนวิหารจะไม มใี บเสมาลอมรอบ วิหาร หมายถึงที่อยูอาศัย ( มีเศรษฐีถวายท่ีดิน เพ่ือสรางอาคารเปนพุทธบูชาแดพระพุทธเจา สาํ หรับเปนท่ีอยแู ละสอนธรรมะ ในปจ จุบันวิหารจึงใชเปนท่ีประดิษฐานพระพุทธรูป เพ่ือใหประชาชน กราบไหว เปรียบเสมือนเปนที่อยูของพระพุทธเจา ) การวางแปลนของโบสถ วิหาร การกําหนด ความสาํ คญั ของอาคารท้ังสอง โบสถ จะมีความสําคัญกวาวิหาร โบสถจะมโี ครงสรางใหญกวา สวนใหญ จะวางแปลนใหอยตู รงกลาง โดยมวี ิหารสรางประกบอยูดา นขาง

25 โครงสรางของโบสถ – วหิ าร - ชอ ฟา - หนา บนั - ใบระกาและ หางหงส

26 สถูป - เจดีย คอื ส่งิ กอสรางสาํ หรบั บรรจุพระบรมสารรี ิกธาตุของพระพทุ ธเจา เมอื่ สมัยพทุ ธกาล ทผ่ี า นมา คาํ วา สถปู เปนภาษาบาลีหมายถึงมูลดินทีก่ องสูงข้ึนสันนิษฐานวามูลดินนั้นเกิดจากกองเถาถาน ของกระดกู คนตายทถี่ ูกเผาทบั ถมกันสงู ขึ้นมาจากกองดิน เถาถานธรรมดาไดถูกพัฒนาตามยุคสมัยมีการ กอ อิฐปด ทับมูลดิน เพ่ือปองกันไมใหถูกฝนชะลาง ในท่ีสุดการกออิฐปดทับก็สูงข้ึนและกลายเปนเจดีย อยา งทีเ่ ราเหน็ ในปจ จบุ นั สถปู สถูป - เจดีย ในประเทศไทยไดรับอิทธิพลมาจากอินเดียและลังกา ตอมาชางไทยแตละยุคสมัยพัฒนา ปรับปรุงและกลายเปน รูปทรงของไทยตามอดุ มคตใิ นการสรางสรรคจ ินตนาการของชา งไทย เจดีย

27 เจดยี ย อมุม เจดียท รงระฆัง ลูกแกว ปลี หรอื ปลยี อด ปอ งไฉน เสาหาน องคร ะฆงั บวั ปากระฆัง บรรลังก มาลยั เถา

28 เจดียที่มีรูปรางมาจากทรงลังกา สมัยอยุธยา ท้ังหมดนี้คือลักษณะของสถาปตยกรรมเกี่ยวกับสิ่งกอสรางของไทยโดยสังเขป ยังมี สถาปตยกรรมสิ่งกอสรางอีกมากมายท่ีผูเรียนจะตองเรียนรู คนควาดวยตนเอง เพ่ือนํามาเผยแพรใหกับ สงั คมไดร ับรขู องดี ๆ ทเ่ี ปนเอกลักษณของไทยในอดตี

29 ภาพพิมพ การพิมพภาพ หมายถึง การถายทอดรูปแบบจากแมพิมพออกมาเปนผลงานที่มีลักษณะ เหมือนกันกับแมพิมพทุกประการ และไดภาพที่เหมือนกันมีจํานวนตั้งแต 2 ช้ินข้ึนไป การพิมพภาพเปนงานที่พัฒนาตอเน่ืองมาจากการวาดภาพ ซึ่งการวาดภาพไมสามารถ สราง ผลงาน 2 ชิ้น ทมี่ ีลกั ษณะเหมือนกนั ทกุ ประการได จึงมีการพัฒนาการพิมพข้ึนมา ชาตจิ ีนเปน ชาติแรก ทนี่ าํ เอาวธิ ีการพิมพม าใชอยา งแพรหลายมานานนบั พันป จากนั้นจึงไดแพรหลายออกไปในภูมภิ าคตางๆ ของโลก ชนชาติทางตะวันตกไดพฒั นาการพิมพภ าพ ขึน้ มาอยางมากมาย มีการนาํ เอาเครือ่ งจกั รกลตา งๆ เขามาใชในการพมิ พ ทาํ ใหการพมิ พม กี าร พฒั นาไปอยางรวดเรว็ ในปจจุบนั การพิมพภ าพมีองคประกอบที่สาํ คญั ดังน้ี 1. แมพิมพ เปนส่ิงทีส่ ําคญั ท่ีสุดในการพิมพ 2. วสั ดุท่ีใชพิมพลงไป 3. สีท่ใี ชใ นการพมิ พ 4. ผูพมิ พ ผลงานท่ไี ดจากการพิมพ มี 2 ชนดิ คอื 1. ภาพพมิ พ เปน ผลงานพมิ พท ่เี ปน ภาพตา ง ๆ เพอ่ื ความสวยงามหรอื บอกเลา เร่ืองราวตาง ๆ อาจมี ขอความ ตัวอกั ษรหรือตวั เลขประกอบหรอื ไมม กี ็ได 2. ส่ิงพมิ พ เปนผลงานพิมพท ี่ใชบอกเลาเรื่องราวตาง ๆ เปนตวั อกั ษร ขอความ ตวั เลข อาจมภี าพประกอบหรือไมมกี ไ็ ด

30 ประเภทของการพิมพ การพมิ พแ บงออกไดห ลายประเภทตามลกั ษณะตาง ๆ ดังนี้ 1. แบง ตามจุดมงุ หมายในการพมิ พ ได 2 ประเภท คอื 1.1 ศิลปภาพพิมพ เปนงานพิมพภาพเพ่ือใหเกิดความสวยงามเปนงานวิจิตรศิลป 1.2 ออกแบบภาพพมิ พ เปนงานพมิ พภาพประโยชนใ ชสอย นอกเหนือไปจากความสวยงาม ไดแ ก หนังสอื ตา งๆ บัตรภาพตางๆ ภาพโฆษณา ปฏิทิน ฯลฯ จัดเปน งาน ประยุกตศ ิลป 2. แบงตามกรรมวิธีในการพมิ พ ได 2 ประเภท คอื 2.1 ภาพพิมพตนแบบ เปนผลงานพิมพที่สรางจากแมพิมพและวิธีการพิมพท่ีถูก สรางสรรคและ กําหนดขึ้นโดยศิลปนเจาของผลงาน และเจาของผลงาน จะตองลงนามรับรองผลงานช้ิน บอกลาํ ดับทใี่ นการพิมพ เทคนคิ การพมิ พ 2.2 ภาพพมิ พจาํ ลองแบบ ( REPRODUCTIVE PRINT ) เปน ผลงานพมิ พทีส่ รางจากแมพ ิมพ หรือ วิธีการพิมพวิธีอ่ืน ซึ่งไมใชวิธีการเดิมแตไดรูปแบบเหมือนเดิม บางกรณีอาจเปน การละเมดิ ลิขสทิ ธผิ์ อู ่ืน 3. แบง ตามจาํ นวนครั้งท่พี ิมพ ได 2 ประเภท คือ 3.1 ภาพพิมพถาวร เปนภาพพิมพท่ีพิมพออกมาจากแมพิมพใด ๆ ที่ไดผลงานออกมามีลักษณะ เหมอื นกนั ทกุ ประการ ตัง้ แต 2 ชิ้นขึ้นไป 3.2 ภาพพิมพครง้ั เดยี ว เปน ภาพพมิ พทพ่ี มิ พออกมาไดผลงานเพยี งภาพเดียว ถาพิมพอีกจะไดผลงาน ทไ่ี มเ หมอื นเดิม 4. แบงตามประเภทของแมพ มิ พ ได 4 ประเภท คือ 4.1 แมพมิ พน นู เปนการพมิ พโดยใหส ตี ิดอยูบนผิวหนาที่ทําใหนูนขึ้นมาของแมพิมพ ภาพที่ไดเกิด จากสีที่ติดอยูในสวนบนน้ัน แมพิมพนูนเปนแมพิมพท่ีทําข้ึนมาเปนประเภทแรก ภาพพิมพชนิดน้ี ไดแ ก ภาพพมิ พแกะไม 4.2 แมพ ิมพรอ งลกึ เปน การพิมพโ ดยใหสีอยใู นรอ งทที่ าํ ใหลึกลงไปของแมพิมพโ ดยใชแผนโลหะทํา เปน แมพมิ พ (แผน โลหะที่นิยมใชค ือแผน ทองแดง) และทําใหล ึกลงไปโดยใชนํา้ กรดกดั แมพ มิ พรองลกึ น้ีพฒั นาขนึ้ โดย ชาวตะวนั ตก สามารถพิมพงาน ทม่ี คี วาม ละเอยี ด คมชัดสูง สมัยกอนใชใ นการพมิ พ หนงั สือ พระคมั ภรี  แผนท่ี เอกสารตาง ๆ แสตมป ธนบัตร ปจจุบันใชในการ พิมพงานท่ีเปน ศิลปะ และธนบัตร 4.3 แมพมิ พพืน้ ราบ เปน การพมิ พโ ดยใหส ตี ดิ อยบู นผวิ หนา ทรี่ าบเรียบของแมพ มิ พ โดยไมต อ งขุด หรือแกะพน้ื ผิวลงไป แตใ ชสารเคมเี ขาชว ย ภาพพมิ พ ชนดิ นีไ้ ดแก ภาพพิมพหนิ การพมิ พอ อฟ เซท ภาพพมิ พก ระดาษ ภาพพมิ พคร้งั เดยี ว

31 4.4 แมพิมพฉลุ เปนการพิมพโดยใหสีผานทะลุชองของแมพิมพลงไปสูผลงานท่ีอยูดานหลัง เปน การพมิ พชนิดเดียวท่ไี ดร ูปทม่ี ดี านเดียวกนั กับแมพ ิมพ ไมก ลบั ซาย เปน ขวา ภาพพิมพชนิดน้ีไดแก ภาพ พมิ พฉ ลุ ภาพพิมพตะแกรงไหม ในอดตี ผคู นมกั จะหาวิชาความรไู ดจ ากในวดั เพราะวัดจะเปน ศนู ยก ลางของนักปราชญห รือผรู ู ใช เปนสถานท่ใี นการเผยแพรวชิ าความรตู า งๆ จติ รกรรมฝาผนงั ทเ่ี ขยี นตามศาลา โบสถ วหิ ารก็เปนอีกส่ิง หนง่ึ ทีเ่ ราจะหาความรใู นเรอ่ื งตาง ๆ ไดโ ดยเฉพาะทีเ่ กย่ี วกบั พทุ ธประวตั ิ ชาดก วรรณคดีและนิทาน พน้ื บาน ซึง่ นอกจากจะไดค วามรใู นเรื่องศาสนา ประวตั ิศาสตร วรรณคดแี ลว เรายงั ไดอรรถรสแหงความ สนุกสนานเพลดิ เพลินกบั ความสวยงามของภาพพิมพต าง ๆ เหลา นีอ้ ีกดว ย ภาพพมิ พของไทย เมอ่ื หลายรอ ยปท ่ผี านมา ภาพพิมพ

32 เรื่องท่ี 3 ความงามและคณุ คาของทศั นศิลปไทย “ชีวิตสลาย อาณาจักรพินาศ ผลประโยชนของบุคคลมลายหายส้ินไป แตศิลปะเทานั้นท่ียังคง เหลือ เปน พยานแหงความเปนอจั ฉรยิ ะของมนุษยอยูตลอดกาล” ขอความขางตนนี้เปนความเห็นอันเฉียบคมของ ทานศาสตราจารยศิลป พีระศรี ผูกอตั้ง มหาวิทยาลัยศลิ ปากร แสดงใหเห็นวา งานศิลปะเปนสมบัติอันล้ําคาของมนุษยที่แสดงความเปนอัจฉริยะ บงบอกถึงความเจริญทางดา นจิตใจ และสติปญ ญาอนั สงู กวา ซง่ึ มคี ุณคาตอ ชีวติ และสงั คมดงั น้ี คณุ คา ในการยกระดบั จติ ใจ คุณคาของศิลปะอยทู ่ีประโยชน ชวยขจัดความโฉด ความฉอฉลยกระดับวิญญาณความเปน คนเหน็ แกต น บทกวีของเนาวรตั น พงษไพบูลย กวซี ไี รตข องไทย ไดใ หค วามสําคญั ของงานศลิ ปะในการ ยกระดับวญิ ญาณความเปน คนกค็ ือ การยกระดบั จติ ใจของคนเราใหสงู ขนึ้ ดวยการไดช น่ื ชมความงาม และ ความประณตี ละเอยี ดออ นของงานศิลปะ ตวั อยางเชน เมอื่ เราทาํ พรมอนั สวยงาม สะอาดมาปูเตม็ หอง ก็คง ไมมใี ครกลานาํ รองเทา ท่เี ปอนโคลนมาเหยียบยํา่ ทําลายความงามของพรมไปจนหมดสิ้น ส่ิงท่ีมีคุณคามา ชว ยยกระดับจติ ใจของคนเราใหมน่ั คงในความดงี ามกค็ ือ ความงามของศิลปะน่ันเองดงั นั้นเมื่อใดที่มนุษย ไดช่ืนชมความงามของศิลปะเมื่อน้ันมนุษยก็จะมีจิตใจที่แชมช่ืน และละเอียดออนตามไปดวย เวนแต บคุ คลผูน้นั จะมสี ตวิ ปิ ลาศ นอกจากน้ีงานศิลปะบางชิ้นยังใหความงามและความรูสึกถึงความดีงาม และงาม จริยธรรมอยางลึกซึง้ เปนการจรรโลงจติ ใจใหผดู ูเครง เครียดและเศราหมองของศิลปนผูสรางสรรคและผู ชน่ื ชมไดเ ปนอยางดี ดังนั้นจึงมีการสงเสริมใหเด็กสรางงานศิลปะ เพ่ือผอนคลายความเครงเครียด และ พัฒนาสุขภาพจิต ซ่งึ เปน จุดเริ่มตน ของพัฒนาการตา ง ๆ อยางสมบูรณ ความรสู ึกทางความงามของมนุษยมีขอบเขตกวางขวางและแตกตางกันออกไปตามทัศนะ ของแตละบุคคล เราอาจรวมลกั ษณะเดนของความงามได ดังนี้ 1. ความงามเปน สิง่ ท่ปี รากฏขึน้ ในจติ มนษุ ย แมเพียงชว่ั ระยะเวลาหนงึ่ แตจ ะกอใหเกิดความป ตยิ ินดี และฝง ใจจาํ ไปอกี นาน เชน การไดม โี อกาสไปเทย่ี วชมสถานทต่ี าง ๆ ทมี่ ีธรรมชาตแิ ละศลิ ปกรรมท่ี สวยสดงดงาม เราจะจาํ และระลึกถงึ ดว ยความปติสุข บางคร้ังเราอยากจะใหผูอืน่ รับรูดวย 2. ความงามทาํ ใหเราเกิดความเพลิดเพลิน หลงใหลไปกับรูปราง รูปทรง สีสัน จนลืมบาง ส่งิ บางอยางไป เชน ผลไมแกะสลกั ความงามของลวดลาย ความละเอยี ดออน อยากเกบ็ รกั ษาไวจนลมื ไป วา ผลไมน ้นั มไี วสาํ หรับรบั ประทานมิใชมไี วด ู 3. สิ่งส่ิงหน่ึงเปนไดทั้งสิ่งท่ีสวยงาม และไมงาม ไปจนถึงนาเกลียด อัปลักษณ แตถาไดรับ การยกยอ งวาเปน สิ่งมีคา มคี วามงามจะตรงกนั ขามกบั สง่ิ อัปลกั ษณท นั ที

33 4. ความงามไมมีมาตราสว นใดมาช่งั ตวง วดั ใหแ นนอนได ทําใหเราไมส ามารถกาํ หนดได วาส่งิ นนั้ ส่งิ น้ีมคี วามงามเทา ใด 5. ความงามของสิ่งท่มี นษุ ยสรา งขนึ้ เปนผลมาจากความคดิ ทกั ษะฝม ือ หรือภมู ิปญ ญาของ มนษุ ย แตเ มอ่ื สรา งเปนวตั ถุสง่ิ ของ ตา ง ๆ แลว กลบั เปนความงามของส่งิ นนั้ ไป เชน ความงามของผา ความงามของรถยนต เปนตน การรบั รคู าความงาม ความงามเปน เรื่องที่มคี วามสาํ คญั เพิ่มข้นึ ตามลําดับ มนุษยร ับรคู า ความ งามใน 3 กลุม คอื 1. กลุมที่เห็นวามนุษยรับรูคาความงามไดเพราะส่ิงตาง ๆ มีความงามอยูในตัวเอง เปน คณุ สมบัติของวัตถุปรากฏออกมาเปนรูปราง รูปทรงสีสัน การอธิบายถึงความงามของงานทัศนศิลปจะ ไดผลนอยกวา การพาไปใหเหน็ ของจรงิ แสดงใหเ ห็นวาความงามมีอยใู นตวั วัตถุ 2. กลุมทีเ่ หน็ วา มนษุ ยรับรูคา ความงามไดเ พราะจิตของเราคดิ และรูสึกไปเอง โดยกลุม น้เี ห็นวา ถาความงามมีอยูในวตั ถจุ ริงแตละบคุ คลยอมเห็นความงามน้นั เทากนั แตเนื่องจากความงามของวัตถุที่แต ละบุคคลเหน็ แตกตา งกนั ออกไปจงึ แสดงวาความงามข้นึ อยกู ับอารมณแ ละความรูสึกของแตละบคุ คล 3. กลุมที่เห็นวามนุษยร บั รูคาความงามไดเพราะเปน สภาวะที่เหมาะสมระหวางวัตถกุ ับจติ กลมุ นี้เหน็ วา การรบั รคู าความงามน้นั มใิ ชอ ยา งใดอยางหนงึ่ แตเปน สภาวะท่ีสมั พนั ธกันระหวางมนุษยกับวัตถุ การรับรูท ส่ี มบรู ณตอ งประกอบดว ยวัตถทุ มี่ ีความงาม ความเดน ชัดและผรู บั รตู อ งมีอารมณและความรูสึก ทีด่ ี พรอ มที่จะรบั รสคณุ คา แหงความงามน้นั ดว ย จะเห็นไดวาศิลปกรรมหรือทัศนศิลปเปนส่ิงท่ีมนุษยสรางข้ึนจึงมีการขัดเกลาตกแตงให สวยงามเปน วตั ถุสนุ ทรีย เปนสิง่ ทมี่ คี วามงาม ผูดรู ับรคู า ความงามไดในระดับพนื้ ๆ ใกลเคียงกนั เชน เปน ภาพเขียน ภาพปนแกะสลัก หรือเปนสิ่งกอสรางที่สวยงาม แตการรับรูในระดับท่ีลึกลงไปถึงขั้นชอบ ประทบั ใจ หรือชืน่ ชมนั้น เปน เรอื่ งของแตล ะบคุ คล การรับรูคณุ คาทางศลิ ปะ มีหลายกระบวนการ ดงั น้ี 1. ส่งิ สุนทรีย หมายถงึ งานทัศนศิลปท ่เี กิดจากศิลปน ท่ตี ง้ั ใจสรา งงานอยางจรงิ จัง มกี าร พฒั นางานตามลําดับ ประณีตเรยี บรอ ย ทง้ั ในผลงาน กรอบ และการติดตั้งทท่ี ําใหงานเดน ชัด 2. อารมณรว ม หมายถงึ สิ่งสุนทรียน ้ันมีความงามของเนื้อหาเรอื่ งราว รปู ราง - รูปทรง สสี นั ที่ สามารถทาํ ใหผ ดู สู นใจ เพลิดเพลินไปกบั ความงามของผลงานนนั้ มีอารมณรว มหรอื คลอ ยตาม เชน เม่ือเหน็ งานทัศนศลิ ปแ ลวเกิดความรูสึกประทบั ใจและหยุดดอู ยรู ะยะหนง่ึ เปน ตน 3. กาํ หนดจิต เปนขนั้ ตอ เนือ่ งจากการมอี ารมณร ว ม กลา วคอื ในขณะที่เกดิ อารมณรว ม เพลดิ เพลนิ ไปกับงานทศั นศลิ ป ผดู สู วนใหญจะอยูในระดับท่ีเห็นวาสวยก็พอใจแลว แตถามีการกําหนด จิตใหหลุดออกจากอารมณรวมเหลา น้นั วา เรากาํ ลงั ดูงานทศั นศิลปท ่ีสรางสรรคอยางตัง้ ใจ จรงิ ใจ แตละจดุ

34 ของผลงานแสดงถึงทกั ษะฝมอื ของศิลปน จติ ของเราจะกลับมาและเริ่มดูในสวนรายละเอียดตาง ๆ ทําให ไดร สชาติของความงามทแ่ี ปลกออกไป กระบวนการท้ัง 3 ขน้ั ตอนขางตนยกตัวอยางใหเขาใจงายยิ่งข้ึนก็คือ พระอุโบสถวัดเบญจม บพธิ ออกแบบโดยเจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ อัจฉรยิ ะศิลปน ของไทย เปนสถาปตยกรรมท่ีสราง ขน้ึ เพ่ืออทุ ิศใหแ กพระพุทธศาสนา การกอสรางจึงเต็มไปดวยความประณีตบรรจง เปนส่ิงสุนทรีย เปนท่ี เชิดหนา ชูตาของเมอื งไทยแหง หน่ึงท่ีชาวไทยและชาวตา งประเทศมาเที่ยวชมอยูตลอดเวลาดวยความงาม ของสถาปตยกรรมและบรรยากาศท่ีรมร่ืน ทําใหแขกผูมาเยือนเกิดความเพลิดเพลิน ประทับใจ และใช เวลาผอนคลายอิริยาบถอยูนานพอสมควร ผูมาเยือนบางคนฉุกคิดไดวาขณะนี้กําลังอยูตอหนา สถาปต ยกรรมทง่ี ดงามและมีชอ่ื เสียง ควรจะดูอยางพินจิ พเิ คราะห ดใู หล ะเอียดทีละสวน ซ่ึงออกแบบได กลมกลนื ทงั้ รูปรางและวัสดุซ่งึ ทําดว ยหินออ นท่ีสวยงามแปลกไปกวา โบสถแหงอื่น กลุมคนท่ีกําหนดจิต ในสวนใหญจะเปน ผทู ่ีมรี สนยิ มหรือมีพื้นฐานทางศิลปะพอสมควร เร่อื งท่ี 4 การนาํ ความงามของธรรมชาตมิ าสรางสรรคผลงาน 5 ความคิดสรา งสรรค เปน ส่งิ ท่เี กดิ จากความคดิ สรา งสรรค เปน การดาํ เนินการในลักษณะตาง ๆ 7B เพ่ือใหเ กิดสง่ิ แปลกใหมท่ีไมเคยปรากฏมากอน สงิ่ ทมี่ ชี วี ิตเทา น้ันท่จี ะมีความคดิ อยางสรา งสรรคได ความคดิ สรา งสรรคเปน ความคดิ ระดบั สูง เปน ความสามารถทางสติปญ ญาแบบหนึ่ง ทจี่ ะคิดไดห ลาย ทิศทาง หลากหลายรูปแบบโดยไมมขี อบเขต นําไปสกู ระบวนการคิดเพ่ือสรา งสง่ิ แปลกใหม หรือเพื่อการ พัฒนาของเดมิ ใหด ขี น้ึ ทําใหเ กดิ ผลงานทีม่ ลี ักษณะเฉพาะตนเปน ตวั ของ ตัวเอง อาจกลาวไดว า มนษุ ยเ ปน ส่ิงมีชวี ิตเพยี งชนดิ เดียวในโลก ที่มคี วามคดิ สรา งสรรค เนอ่ื งจากตงั้ แตใ นอดีตทผี่ า นมา มแี ตมนษุ ยเทา นน้ั ที่สามารถสรา งสิ่งใหม ๆ ขนึ้ มาเพ่ือใชป ระกอบในการดาํ รงชวี ิต และสามารถพฒั นาสิง่ ตาง ๆใหดีข้ึน

35 กวา เดมิ รวมถึงมคี วามสามารถในการพัฒนาตน พัฒนาสงั คม พัฒนาประเทศ และรวมถงึ พัฒนาโลกทเ่ี รา อยูใหมลี กั ษณะที่เหมาะสมกบั มนษุ ยมากทส่ี ดุ ในขณะทส่ี ตั วชนิดตาง ๆ ทมี่ ีววิ ัฒนาการมาเชนเดียวกบั เรา ยงั คงมีชีวิตความเปน อยูแบบเดิมอยา งไมมกี ารเปลย่ี นแปลง มากกวา ครึ่งหน่งึ ของการพบท่ีย่ิงใหญข อง โลกไดถูกกระทาํ ข้นึ มาโดยผาน \"การคน พบโดยบังเอญิ \" หรอื การคน พบบางส่งิ ขณะทก่ี าํ ลงั คน หาบางส่งิ อยู การพัฒนาความคิดสรา งสรรคข องมนษุ ยจะทําให เกดิ การเปลีย่ นแปลง การสรา งสรรคอาจไม จาํ เปนตอ งย่งิ ใหญถ ึงขนาดการพฒั นาบางส่ิงขนึ้ มาใหก ับโลก แตม อี าจเกย่ี วขอ งกับพฒั นาการบางอยา งให ใหมข้นึ มา อาจเปน สง่ิ เลก็ ๆ นอ ย ๆ เพ่ือตัวของเราเอง เมอื่ เราเปล่ียนแปลงตวั เราเอง เราจะพบวาโลกก็ จะเปลี่ยนแปลงไปพรอมกบั เรา และในวถิ แี หง การเปลย่ี นแปลงทีเ่ ราไดมีประสบการณก บั โลกความคดิ สรางสรรคจึงมีความหมายที่คอนขางกวางและสามารถนําไปใชประโยชนกับการผลิต การสรางสรรค 8B สง่ิ ประดิษฐใหม ๆ กระบวนการวธิ ีการท่ีคดิ คน ขึน้ มาใหม คาดหวังวา ความคิดสรางสรรคจะชวยใหการ ดําเนนิ ชีวิตและสังคมของเราดีขึน้ เราจะมคี วามสุข มากขึ้น โดยผานกระบวนการทีไ่ ดป รบั ปรุงข้นึ มาใหม นท้ี ้ังในดา นปรมิ าณและคณุ ภาพ การนาํ ธรรมชาติมาสรางสรรคผลงาน จดุ มง หมายของการคิดสรางสรรค งานศลิ ปะโดยเฉพาะงานศลิ ปะสมยั ปจจบุ นั ศิลปน จะสรางสรรคง านศลิ ปะในรปู แบบที่หลากหลายมาก ขน้ึ ทาํ ใหม ขี อบขา ยกวางขวางมาก แตไมว าจะเปน ไปในลกั ษณะใดกต็ าม งานศลิ ปะทกุ ประเภท จะให คณุ คาทตี่ อบสนองตอ มนษุ ย ในดา นท่ีเปนผลงานการแสดงออกของอารมณ ความรสู กึ และความคดิ เปน การสอ่ื ถงึ เรือ่ งราวท่ีสําคัญ หรือเหตกุ ารณท ่ปี ระทบั ใจ เปน การตอบสนองตอ ความพึงพอใจ ทัง้ ทางดาน จติ ใจและความสะดวกสบายดา นประโยชนใชส อยของศลิ ปวัตถุ

36 องคประกอบของการสรางสรรคงานศลิ ปะ การสรางสรรคจะประสบความสําเร็จเปนผลงานได นอกจาก ตองอาศัยความคดิ สรา งสรรค เปนตัวกาํ หนดแนวทางและรูปแบบแลว ยังตองอาศัยความสามารถทีย่ อดเย่ยี มของศิลปน ซ่ึงเปนความสามารถ เฉพาะตน เปน ความชาํ นาญท่เี กิดจากการฝกฝน และความพยายามอัน นา ทึ่ง เพราะฝมืออนั เยย่ี มยอด จะสามารถสรา งสรรคผ ลงานที่มีความ งาม อนั เยีย่ มยอดได นอกจากนีย้ ังตองอาศยั วัสดุ อุปกรณต า ง ๆ มาใช ในการสรางสรรคเ ชน กัน วสั ดุอุปกรณใ นการสรา งสรรค แบง ออกเปน วตั ถุดิบทีใ่ ชเ ปนสือ่ ในการแสดงออก และเคร่ืองมอื ท่ีใชสรางสรรคให เกิดผลงานตามความชํานาญของศิลปนแตละคน แนวทางในการ สรา งสรรคง านศลิ ปะของศลิ ปน แตละคน อาจมีทม่ี าจากแนวทางที่ตา งกัน บางคนไดร ับแรงบันดาลใจจาก ความงาม ความคดิ ความรูสึก ความประทับใจ แตบางคนอาจสรางสรรคงานศิลปะเพื่อแสดงออกถึง ฝมืออนั เยี่ยมยอดของตนเอง เพื่อประกาศความเปน เลิศอยางไมมีท่ีเปรียบปานโดยไมเนนที่เนื้อหาของ งาน และบางคนอาจสรางสรรคงานศิลปะจากการใชวัสดุที่สนใจ โดยไมเนนรูปแบบและแนวคิดใด ๆ เลยก็ได เรื่องท่ี 5 ความคดิ สรางสรรค ในการนําเอาวัสดแุ ละสง่ิ ของตาง ๆ มาตกแตงรา งกายและสถานที่ ความคิดสรางสรรค คือ กระบวนการคิดของสมองซึ่งมีความสามารถในการคิดไดหลากหลาย และแปลกใหมจากเดิม โดยสามารถนําไปประยุกตทฤษฎี หรือหลักการไดอยางรอบคอบและมีความ ถูกตอง จนนําไปสูการคิดคนและสรางส่ิงประดิษฐที่แปลกใหมหรือรูปแบบความคิดใหม นอกจาก

37 ลักษณะการคิดสรางสรรคดังกลาวนี้แลว ยังมีความสามารถมองความคิดสรางสรรคไดหลากหลาย ซึ่ง อาจจะมองในแงท ่เี ปน กระบวนการคิดมากกวา เนอ้ื หาการคิด โดยท่ีสามารถใชล กั ษณะการคิดสรางสรรค ในมติ ทิ กี่ วางขึ้น เชนการมีความคิดสรางสรรคในการทาํ งาน การเรียน หรือกิจกรรมที่ตองอาศัยความคิด สรา งสรรคดวย อยา งเชน การทดลองทางวิทยาศาสตร หรือการเลนกีฬาท่ีตองสรางสรรครูปแบบเกมให หลากหลายไมซ ํา้ แบบเดิม เพื่อไมใ หคตู อสรู ูทนั เปน ตน ซ่ึงอาจกลาวไดวาเปนลักษณะการคิดสรางสรรค ในเชิงวิชาการ แตอยางไรก็ตาม ลักษณะการคิดสรางสรรคตาง ๆ ท่ีกลาวนั้นตางก็อยูบนพื้นฐานของ ความคดิ สรา งสรรค โดยทบ่ี คุ คลสามารถเช่ือมโยงนาํ ไปใชในชวี ิตประจําวันไดดี ในการสอนของอาจารยเพื่อพัฒนาความคิดสรางสรรค ควรจัดการเรียนการสอนที่ใชวิธีการที่ เหมาะสม ดังนี้ 1. การสอน หมายถงึ การสอนเกี่ยวกับการคดิ เห็นในลักษณะความคิดเห็นท่ีขัดแยงในตัวมันเอง ความคดิ เหน็ ซงึ่ คา นกับสามญั สาํ นกึ ความจรงิ ท่ีสามารถเชื่อถือหรืออธิบายได ความเห็นหรือความเชื่อที่ ฝง ใจมานาน ซง่ึ การคดิ ในลกั ษณะดงั กลาว นอกจากจะเปนวิธีการฝกประเมินคาระหวางขอมูลท่ีแทจริง แลว ยังชวยใหคิดในสิ่งท่ีแตกตางไปจากรูปแบบเดิมท่ีเคยมี เปนการฝกมองในรูปแบบเดิมใหแตกตาง ออกไป และเปนสงเสริมความคิดเห็นไมใหคลอยตามกัน (Non – Conformity) โดยปราศจากเหตุผล ดงั นน้ั ในการสอนอาจารยจ ึงควรกาํ หนดใหน กั ศึกษารวบรวมขอคิดเห็นหรือคาํ ถาม แลวใหน กั ศกึ ษาแสดง ทกั ษะดวยการอภิปรายโตว าที หรอื แสดงความคิดเห็นในกลุม ยอ ยกไ็ ด 2. การพจิ ารณาลักษณะ หมายถึง การสอนใหนักศึกษา คิดพิจารณาลักษณะตาง ๆ ท่ีปรากฏอยู ท้ังของมนุษย สัตว สิ่งของ ในลักษณะที่แปลกแตกตางไปกวาท่ีเคยคิด รวมทงั้ ในลกั ษณะทค่ี าดไมถึง 3. การเปรยี บเทยี บอปุ มาอุปมยั หมายถึง การเปรยี บเทียบสงิ่ ของหรือสถานการณที่คลายคลึงกัน แตกตางกนั หรือตรงกนั ขามกนั อาจเปนคําเปรยี บเทยี บ คาํ พังเพย สุภาษติ 4. การบอกส่งิ ทีค่ ลาดเคล่ือนไปจากความเปนจริง หมายถึง การแสดงความคิดเห็น บงชี้ถึงส่ิงที่ คลาดเคลื่อนจากความจริง ผดิ ปกตไิ ปจากธรรมดาท่วั ไป หรอื สง่ิ ท่ียังไมส มบรู ณ 5. การใชคาํ ถามยัว่ ยุและกระตนุ ใหตอบ หมายถึงการต้ังคาํ ถามแบบปลายเปดและใชคําถามที่ย่ัวยุ เรา ความรูส ึกใหชวนคิดคน ควา เพือ่ ความหมายทล่ี กึ ซึง้ สมบูรณท ีส่ ดุ เทาทีจ่ ะเปน ได 6. การเปลี่ยนแปลง หมายถึง การฝกใหคิดถึงการเปล่ียนแปลงดัดแปลงการปรับปรุงสิ่งตาง ๆ ทคี่ งสภาพมาเปนเวลานานใหเปนไปในรูปอื่น และเปดโอกาสใหเปลี่ยนแปลงดวยวิธีการตาง ๆ อยาง อสิ ระ 7. การเปล่ียนแปลงความเชื่อ หมายถึง การฝกใหนักศึกษาเปนคนมีความยืดหยุน ยอมรับความ เปล่ียนแปลง คลายความยึดมน่ั ตาง ๆ เพ่อื ปรบั ตนเขา กับสภาพแวดลอ มใหม ๆ ไดดี 8. การสรางส่ิงใหมจากโครงสรางเดิม หมายถึง การฝกใหนักศึกษารูจักสรางส่ิงใหม กฎเกณฑ ใหม คว า ม คิด ใ หม โ ด ยอา ศั ย โค ร ง สร า ง เดิ ม หรือก ฎ เก ณ ฑ เดิม ท่ี เคย มี แต พ ย าย า ม คิ ด พลกิ แพลงใหต า งไปจากเดิม

38 9. ทกั ษะการคนควา หาขอมลู หมายถึง การฝกเพอ่ื ใหนักศึกษารูจักหาขอ มลู 10. การคน หาคาํ ตอบคาํ ถามทีก่ าํ กวมไมชดั เจน เปนการฝก ใหน กั ศึกษามคี วามอดทนและพยายามท่ี จะคนควา หาคาํ ตอบตอ ปญหาท่กี ํากวม สามารถตคี วามไดเปนสองนยั ลกึ ลับ รวมทง้ั ทา ทายความคดิ 11. การแสดงออกจากการหยัง่ รู เปนการฝกใหร ูจักการแสดงความรูสึก และความคิดท่ีเกิดจาก ส่งิ เรา กบั อวัยวะสมั ผัสทง้ั หา 12. การพัฒนาตน หมายถึง การฝกใหรูจักพิจารณาศึกษาดูความ ลมเหลว ซ่ึงอาจเกิดข้ึนโดย ต้ังใจหรอื ไมตงั้ ใจ แลว หาประโยชนจากความผิดพลาดนั้นหรือขอบกพรองของตนเองและผูอื่น ทั้งนี้ใช ความผดิ พลาดเปน บทเรียนนําไปสคู วามสาํ เรจ็ 13. ลกั ษณะบคุ คลและกระบวนการคิดสรางสรรค หมายถงึ การศกึ ษาประวัติบุคคลสําคัญทั้งใน แงลักษณะพฤตกิ รรมและกระบวนการคิดตลอดจนวิธีการ และประสบการณข องบุคคลนัน้ 14. การประเมินสถานการณ หมายถึง การฝกใหหาคําตอบโดยคํานึงถึงผลที่เกิดข้ึนและ ความหมายเกีย่ วเน่ืองกนั ดว ยการตัง้ คาํ ถามวา ถา สิง่ เกิดขึน้ แลวจะเกดิ ผลอยา งไร 15. พัฒนาทักษะการอานอยางสรางสรรค หมายถึง การฝกใหรูจักคิดแสดงความคิดเห็น ควร สง เสริมและใหโอกาสนกั ศึกษาไดแ สดงความคดิ เห็นและความรูสึกตอเร่ืองที่อานมากกวาจะมุงทบทวน ขอตา ง ๆ ที่จําไดหรอื เขาใจ 16. การพฒั นาการฟงอยา งสรา งสรรค หมายถึง การฝก ใหเ กิดความรูส ึกนกึ คดิ ในขณะทฟี่ ง อาจ เปนการฟง บทความ เร่อื งราวหรือดนตรี เพือ่ เปน การศกึ ษาขอมลู ความรู ซ่ึงโยงไปหาสิ่งอืน่ ๆ ตอ ไป 17. พัฒนาการเขียนอยางสรางสรรค หมายถึง การฝกใหแสดงความคิด ความรูสึก การ จินตนาการผา นการเขียนบรรยายหรอื พรรณนาใหเ หน็ ภาพชดั เจน 18. ทักษะการมองภาพในมติ ิตาง ๆ หมายถงึ การฝกใหแสดงความรูสึกนึกคิดจากภาพในแงมุม แปลกใหม ไมซ าํ้ เดิม ศลิ ปะกับการตกแตงทอี่ ยูอาศยั มนษุ ยเปน สตั วสังคมทตี่ อ งการสถานที่ปกปอง คุมครองจากสิ่งแวดลอมรอบกาย ไมวามนุษย จะอยแู หง ใด สถานทอี่ ยา งไร ทอ่ี ยูอ าศยั จะสรางขน้ึ เพอ่ื ปองกนั ภยั อันตรายจากส่ิงแวดลอมภายนอก ที่อยู อาศยั เปน หนึง่ ในปจจัยทมี่ คี วามสําคัญและจําเปนสาํ หรบั การดาํ รงชวี ติ ของมนุษย มนุษยจึงมีการพัฒนาที่ อยอู าศยั เพ่ือสนองความตอ งการและความพอใจของแตละบคุ คล มนษุ ยทุกคนมีการพฒั นาการในชีวติ ของ ตนเอง มนุษยจึงนาํ พฒั นาการเหลานี้มาใชใหเปนประโยชน การพัฒนาท่ีอยูอาศัยจึงเปนหน่ึงในปจจัยท่ี สําคัญสําหรับมนุษยที่อยูอาศัยในปจจุบันถูกพัฒนาใหทันสมัยกวา ในอดีตเนื่องจากตองปรับปรุงให เหมาะสมกับสภาพการณและส่ิงแวดลอมของโลกท่ีเปลี่ยนแปลง แตในการปรับปรุงน้ัน ควรคํานึงถึง สภาพทางภมู ิศาสตร และวัฒนธรรมทองถิ่นควบคกู นั ไป การพัฒนาท่อี ยูอาศยั นั้นจึงจะเหมาะสมและ สนองความตอ งการอยางแทจ ริง

39 ที่อยูอาศัยโดยเฉพาะบานในปจจุบัน จะมีรูปแบบที่เรียบงายใกลชิดธรรมชาติและคํานึงถึง ประโยชนใชสอยเปน หลกั และเนนในเรื่องเทคโนโลยตี า ง ๆ เพิ่มมากขึน้ เพราะเกิดการเปลี่ยนแปลงตาม รสนิยมการบริโภค นอกจากน้ใี นการจัดตกแตงภายในจะมีการผสมผสานการตกแตงแบบตะวันตกและ ตะวันออกเขา ดวยกัน ทาํ ใหเ กิดผลงานการตกแตงในรปู แบบที่ใชง านไดสะดวก ตามรูปแบบตะวันตก ปจ จยั อีกประการหนึ่งในการจดั ตกแตง ภายในบา นคือการนําหลักการทางศิลปะมาผสมผสานเขากับการ ตกแตง เพ่อื ใหการดาํ รงชวี ติ ภายในบานสะดวกทง้ั กายและใจ และแสดงออกถึงความงดงาม และมีรสนิยม ของผเู ปน เจา ของบา น องคประกอบทางศิลปะจงึ ถกู นาํ มาเกย่ี วของ องคประกอบทางศิลปะท่ีนํามาใชใน การจดั แตงแตง ท่ีอยอู าศยั ไดแก 1. ขนาดและสดั สว นนาํ มาใชในการจัดทอ่ี ยูอาศยั ไดแ ก 1.1 ขนาดของหอง ในการกําหนดขนาดของหองตาง ๆจะขึ้นอยกู บั กจิ กรรมท่ีทําหากเปน หอ งที่ ใชกิจกรรมมาก เชน หองอาหาร หองครัว หรือหองรับแขก ควรกําหนดขนาดของหองใหมีพ้ืนที่รองรับ กจิ กรรมน้นั ๆ ใหเ หมาะสม ไมเลก็ จนเกนิ ไป เพราะจะทาํ ใหคบั แคบและไมสะดวกตอการทาํ กิจกรรม 1.2 จํานวนของสมาชกิ ในครอบครัว ในการกาํ หนดขนาดของหองตาง ๆ ควรคาํ นึงถงึ จาํ นวน ของสมาชิกวา มมี ากนอ ยเพียงใด เพื่อจะไดก ําหนดขนาดของหองใหเหมาะสมกับสมาชกิ 1.3 เคร่อื งเรอื น ในการกําหนดขนาดของเครอื่ งเรอื น ควรกําหนดใหม ขี นาดพอดกี บั หองและ สมาชิก หรือขนาดพอเหมาะกบั สมาชกิ ไมส งู หรอื เตี้ยจนใชงานไมสะดวก ในการออกแบบ เครือ่ งเรือน หรือจัดพ้ืนทภี่ ายในบา นจะมีเกณฑมาตรฐานทใ่ี ชกนั โดยทวั่ ไป ดงั น้ี หองรบั แขก -โซฟา ขนาด 0.05 x 0.6 เมตร สงู 0.38 – 0.40 เมตร หอ งอาหาร - โตะ อาหารมหี ลายแบบไดแกขนาด 0.75 x 1.00 เมตร จนถงึ 1.10 x 2.40 เมตร หองครัว - ควรมีขนาด 0.50 x 0.55 เมตร สูง 0.80 x 0.90 เมตร ความยาวขน้ึ อยูกับหอ ง

40 หอ งนํา้ - ควรมีขนาด 2.00 – 3.00 เมตร ซึ่งแลวแตขนาดของหอง สวนสุขภัณฑในหองจะมีขนาด มาตรฐานโดยทว่ั ไป หองนอน - เตยี งนอนเดย่ี ว มีขนาด 0.90-1.0 x 2.00 เมตร สงู 0.50 เมตร เตยี งนอนคู มขี นาด 1.80 x 2.00 เมตร สงู 0.40 - 0.50 เมตร ตเู สอ้ื ผา ขนาด 0.50 – 0.80 x 2.50 เมตร 2. ความกลมกลืน (Harmony) ความกลมกลืนของศิลปะท่ีนํามา ใชในการจัดตกแตงที่อยูไดแก 2.1 ความกลมกลนื ของการตกแตงท่ีอยูอาศยั การนําธรรมชาติมาผสมผสานในการตกแตง จะทําให เกิดความสมั พนั ธทงี่ ดงามการใชต น ไมตกแตง ภายในอาคารจะทาํ ใหเกิดบรรยากาศทร่ี ม รื่น เบิกบานและ เปน ธรรมชาติ 2.2 ความกลมกลืนของเคร่ืองเรอื นในการตกแตงภายในการเลือกเครื่องเรือนเคร่ืองใชที่เหมาะสม และสอดคลอ งกับการใชส อย จะทาํ ใหเ กดิ ความสัมพนั ธใ นการใชงาน การเลือกวัสดุท่ีใชประกอบเคร่ือง เรือนภายในครวั ควรเปนวัสดุทีแ่ ข็งแรง ทนทาน ทนรอนและทนรอยขูดขีดไดดี เชน ฟอรไมกา แกรนิต หรอื กระเบือ้ งเคลือบตาง ๆ 2.3 ความกลมกลืนของสี ในการตกแตง ซง่ึ ตองใชดวยความระมดั ระวังเพราะหากใชไมถ กู ตอ งแลว จะทําใหค วามกลมกลืนกลายเปน ความขดั แยง การใชส กี ลมกลนื ภายในอาคาร ควรคํานึงถึงวัตถุประสงค ของหอ งผูใช เคร่ืองเรือนและการตกแตง การใชสีกลมกลืนควรใชวิจารณญาณ เลือกสีใหเหมาะสมกับ วตั ถปุ ระสงคข องการใช 3. การตัดกนั ในการตัดกันโดยท่ัวไปของการจดั ตกแตง ทีอ่ ยูอ าศยั นยิ มทาํ ในรปู แบบของการขัดกันในการใชเคร่ือง เรือนในการตกแตง เพอื่ สรางจุดเดนหรอื จุดสนใจในการตกแตงไมใหเกดิ ความกลมกลืนมากเกินไป การ ออกแบบเครือ่ งเรือนแบบรวมสมัย จึงไดรับความนิยม เนื่องจากสรางความโดดเดนของการตกแตงได เปนอยา งดี 4. เอกภาพ ในการตกแตงสงิ่ ตาง ๆ หากขาดเอกภาพงานท่สี าํ เรจ็ จะขาดความสมบรู ณใ นการตกแตง ภายใน การ รวมกลุม กิจกรรมเขา ดว ยกัน การรวมพนื้ ท่ีในหองตาง ๆ ใหเ หมาะสมกับกจิ กรรมจงึ เปนการใชเอกภาพใน การจดั พนื้ ทท่ี ีช่ ดั เจน การจดั เอกภาพของเคร่อื งเรอื นเครอื่ งใชก ็เปน ส่งิ สาํ คัญ หากเคร่ืองเรอื นจดั ไมเ ปน ระเบียบยอมทาํ ใหผ ูอ าศยั ขาดการใชส อยทดี่ ีและขาดประสิทธภิ าพในการทํางาน

41 5. การซ้าํ การซํ้าและจงั หวะเปนสง่ิ ท่สี มั พันธก นั การซาํ้ สามารถนาํ มาใชใ นงานตกแตงไดหลายประเภทเพราะ การซา้ํ ทาํ ใหเ กดิ ความสอดคลองของการออกแบบการออกแบบตกแตง ภายในการซ้ําอาจนํามาใชในเรื่อง สายตา เชน การปูกระเบื้องปูพ้ืนท่ีเปน ลวดลายตอเนอ่ื ง หรอื การติดภาพประดับผนงั ถึงแมก ารซ้ําจะทําให งานสอดคลอง หรอื ตอ เนื่อง แตก็ไมค วรใชใ นปรมิ าณทีม่ ากเพราะจะทาํ ใหด ูสบั สน 6. จงั หวะ การจัดจังหวะของที่อยูอาศัยทําไดหลายลักษณะ เชน การวางผังบริเวณหรือการจัดแปลนบานใหมี ลกั ษณะที่เชือ่ มพน้ื ที่ตอ เนือ่ งกันเปนระยะ หรอื จงั หวะ นอกจากน้ีการจดั พนื้ ท่ใี ชสอยภายในอาคารนบั เปน สง่ิ สําคญั เพราะจะทําใหเ กิดระเบียบและสะดวกตอการทาํ งาน และทาํ ใหการทาํ งาน และทําใหการทํางาน มปี ระสิทธภิ าพยิง่ ขนึ้ การจัดพื้นทใี่ ชสอยภายในอาคารที่นิยมไดแก การจัดพื้นที่การทํางานของหองครัว โดยแบงพ้นื ทีก่ ารทํางานใหเ ปนจงั หวะตอเนอื่ งกนั ไดแก พื้นที่ของการเกบ็ การปรงุ อาหาร การลาง การ ทําอาหาร และการเสริ ฟอาหาร เปน ตน 7. การเนน ศิลปะของการเนน ทน่ี าํ มาใชในท่ีอยอู าศยั ไดแก 7.1 การเนน ดว ยสี ไดแ ก การตกแตง ภายในหรือภายนอกอาคารดวยการใชสีตกแตงท่ีกลมกลืน หรอื โดดเดน เพอ่ื ใหสะดดุ ตาหรอื สดชน่ื สบายตา ซ่ึงขนึ้ อยูกบั วัตถปุ ระสงคของการจัดนนั้ 7.2 การเนนดวยแสง ไดแก การใชแสงสวางเนนความงามของการตกแตง และเครื่องเรือน ภายในบา นใหดูโดดเดน การใชโคมไฟหรอื แสงสวางตาง ๆ สามารถสรางความงามและใหบรรยากาศที่ สดชื่น หรือสุนทรียไดอยางดี ในการใชแสงไฟควรคํานึงถึงรูปแบบของโคมไฟ ที่ถูกตองและ เหมาะสมกับขนาดและสถานท่ี ตลอดจนความกลมกลนื ของโคมไฟและขนาดของหอง 7.3 เนนดว ยการตกแตง ไดแก การใชวสั ดุ เครอ่ื งเรอื น เครื่องใชหรือของตกแตงตาง ๆ ตกแตง ใหส อดคลอ งสวยงามเหมาะสมกับรูปแบบและสถานท่ตี กแตง น้นั ๆ 8. ความสมดุล การใชค วามสมดุลในการจดั อาศยั ไดแก จดั ตกแตง เครือ่ งเรอื น หรือวัสดุตาง ๆ ใหม คี วามสมดุลตอ การ ใชงาน หรือเหมาะสมกับสถานท่ี เชน การกาํ หนดพ้นื ทใ่ี ชสอยทส่ี ะดวกตอ การทํางาน หรือการจัดทิศทาง ของเครือ่ งเรือนใหเ หมาะสมกบั สภาพแวดลอ ม และการทํางาน โดยเฉล่ยี กิจกรรมใหเหมาะสมและสมดุล

42 9. สี สีมคี วามสมั พันธกับงานศิลปะ และการตกแตงสถานที่ เพราะสีมีผลตอสภาพจิตใจและอารมณของ มนุษย สีใหผูอยูอาศัยอยูอยางมีความสุข เบิกบานและรื่นรมย ดังน้ันสีจึงเปนปจจัยสําคัญของการจัด ตกแตง ท่อี ยูอ าศัยในการใชส ตี กแตงภายใน ควรคํานงึ ถงึ ส่งิ ตาง ๆ ดังตอไปน้ี ศิลปะทนี่ ํามาใชใ นท่ีอยู วตั ถุประสงคข องหอ งหรอื สถานทอ่ี าศยั ในการใชสตี กแตงภายใน ควรคํานึงถงึ วัตถปุ ระสงคของหองหรือสถานที่ตกแตง เพื่อจะไดใชสี ไดอยางเหมาะสม การใชสีตกแตงสถานท่ีตาง ๆ ภายในบาน แบงออกเปนหองตางๆ ดังน้ี หองรับแขก เปนหองที่ใชในการสนทนา หรือตอนรับผูมาเยือน ดังนั้นหองรับแขก ควรใชสี อบอนุ เชน สคี รีม สีสม ออน หรอื สีเหลืองออน เพื่อกระตนุ ใหเบิกบาน หองอาหาร ควรมีสที ีด่ ูสบายตา เพื่อเพ่ิมรสชาติอาหาร อาจใชสีที่กลมกลืน นุมนวล เพราะสี นมุ นวลจะทําใหเ กิดความสบายใจ หองครัว ควรใชสที ด่ี ูสะอาดตา และรักษาความสะอาดงา ย หอ งควรเปนหองท่ีใชทํากิจกรรมจึง ควรใชสกี ระตุนใหเ กดิ ความสนใจในการทํากิจกรรม หองนอน เปน หองท่ีพักผอ น ควรใชส ีท่สี บายตา อบอนุ หรือนมุ นวล แตการใชในหอ งนอนควร คาํ นึงถึงผูใชดวย หองนํ้า เปนหองที่ใชทํากิจกรรมสวนตัว และตองการความสบาย จึงควรใชสีที่สบายตาเปน ธรรมชาติ และสดชนื่ เชน สฟี า สเี ขยี ว หรือสขี าว และควรเปน หอ งทที่ ําความสะอาดไดงา ยทศิ ทาง การใช สตี กแตง ภายในควรคํานงึ ถึงทิศทางของหอง หองทถ่ี กู แสงแดดสอ งควรใชสอี อน เพ่อื สะทอ นแสง สวน หอ งทีอ่ ยใู นทีม่ ืด หรอื อับ ควรใชส ีออนเพื่อความสวา งเชน กนั