ศิลปศึกษา ทช11003 ประถม

93 ลกั ษณะเปนการแสดงท่ีทันยุคทันสมัย รวมทั้งการพัฒนาความสามารถในการแสดงออกของศิลปนที่ สามารถโนม นา วจิตใจผูฟงไดอยา งดี การทําหนาที่เปนสื่อมวลชนของเพลงพ้ืนบานน้ันจะมี 2 ลักษณะ ไดแก การกระจายขาวสาร และการวพิ ากษว จิ ารณสงั คม ในสว นของการกระจายขาวสารน้ัน เพลงพื้นบานจะทาํ หนา ท่ีในการกระจายขา วสารตา ง ๆ เชน เพลงรอ ยพรรษา ของกาญจนบรุ ี ทาํ หนา ทบ่ี อกใหร ูวาถงึ เทศกาลออกพรรษา เพลงบอกของภาคใตและ เพลงตรุษของสุรินทร ทําหนาท่ีบอกใหรูวาถึงเทศกาลปใหมแลว นอกจากนี้เพลงพื้นบานยังเปน เครือ่ งมือในการกระจายขาวสารของผูปกครอง หรือผูบริหารประเทศ เชน หมอลํา กลอนลําปลูกผัก สวนครวั ในสมัยจอมพล ป. พบิ ลู สงคราม หมอลาํ กลอนลาํ ตอ ตานคอมมิวนิสต สรรเสรญิ สหรัฐอเมริกา ในสมยั จอมพลสฤษฏิ์ ธนะรัชต ตวั อยางเพลงอแี ซวเผยแพรน โยบายและสรางคานิยมในสมยั จอมพล ป. พิบลู -สงคราม จะพูดถึงเรอื่ งวฒั นธรรมทผ่ี ูนาํ ขอรอ ง แกบรรดาพ่นี อ งที่อยใู นแนวภายใน เราเกดิ เปน ไทยรวมธงมาอยใู นวงศลี ธรรม จะตอ งมีหลกั ประจาํ เปนบทเรยี นใสใ จ ประเทศจะอบั จนกเ็ พราะพลเมือง ประเทศจะรงุ เรอื งกเ็ พราะพวกเราทง้ั หลาย เราตอ งชว ยกันบํารุงใหช าตขิ องเราเจรญิ ฉนั จึงขอชวนเชิญแกบ รรดาหญิงชาย มาชวยกนั สง เสรมิ ใหพ ูนเพ่มิ เผา พันธุ วฒั นธรรมเท่ียงธรรมใ หเ หมาะสมชาตไิ ทย ------------------------------------------ ------------------------------------------ จะพูดถงึ การแตงกายหญิงชายพ่นี อ ง ที่ทา นผูนาํ ขอรองแกพ วกเราทง้ั หลาย ทานใหเ อาไวผ มยาวตามประเพณีนยิ ม สับหยงทรงผมเสยี ใหง ามผึ่งผาย จะเที่ยวเอาไวผ มทัดจะไดตดั ผมตงั้ จงเปล่ยี นแบบกนั เสยี บา งใหถกู นโยบาย -------------------------------------- ------------------------------------ นอกจากตัวอยางดงั กลา วแลว ยังมเี พลงอกี จํานวนมากทีม่ ีเนื้อหาในการเผยแพรข า วสารเกย่ี วกับ นโยบายของรฐั บาลและผูปกครอง เชน เพลงอีแซวและเพลงฉอยตอไปนี้ เน่อื งดว ยผูวาราชการจงั หวัดสุพรรณบรุ ี ทานไดมอบหนา ที่ตามทีม่ ีจดหมาย ทานผวู า สุพรรณใหร ูจักทานท่ัวถิ่น ทานชอื่ วา จรินทร กาญจโนมยั ใหข วัญจิต ศรปี ระจนั ตม ารอ งเพลงช้ีแจง เพ่ือจะใหแ จม แจง ประชาชนเขาใจ ใหฉ ันมาขอบพระคณุ กนั ไปตามหวั ขอ คือ ก.ส.ช. ทผี่ ลงานเหลอื ใช พูดถึงก.ส.ช.กร็ ูชดั กันทกุ ชั้น เปนบทบาทของรัฐบาลท่ีต้ังนโยบาย

94 จ.จานใชดชี าวศรปี ระจนั ต นก่ี ใ็ กลถ งึ วันแลวเวลา นเ่ี ลือกต้ัง ส.ข. อกี แลวหนอพ่นี อ ง ดิฉันจงึ ไดร องบอกมา วนั ทสี่ ามสิบกนั ยายนเชิญชวนปวงชน- ใหไปเลือกกรรมการหนอวาสขุ าฯ ทกุ บา น ---------------------------------------- -------------------------------------- นอกจากเพลงพื้นบา นจะทาํ หนา ท่กี ระจายขาวสารแลว ยังเปนสอ่ื ในการวิพากษว ิจารณสงั คมใน ดานตาง ๆ ไดแ ก เหตกุ ารณแ ละเรื่องราวของชาติ เชน สถาบนั การเมอื ง การปกครอง เศรษฐกิจ ปญหา สังคม เปนตน เพลงพืน้ บานบางชนิด เชน เพลงอแี ซว เพลงฉอ ย เปนตน ในปจจุบันมกี ารวพิ ากษวิจารณสังคม อยางเห็นไดชัด ซึ่งอาจเกิดจากความเจริญกาวหนาของสังคม และระบบการเมืองการปกครองท่ีให เสรีภาพแกประชาชนและสื่อมวลชนในการแสดงความคิดเห็นของตนไดอ ยางเปดเผย ทง้ั ในกลมุ ของตน ในทสี่ าธารณะ หรอื โดยผานส่ือมวลชน ศิลปนพ้ืนบานจึงสามารถแสดงออกทางความคิดไดโดยอิสระ ในฐานะท่ีเปนประชาชนของประเทศ นอกจากนี้เพลงพ้ืนบานยังเปนสมบัติของสวนรวม ที่สังคม รับผิดชอบรวมกัน ผูแตงหรือผูรองจึงทําหนาที่แสดงความคิดเห็นในฐานะที่เปนตัวแทนของกลุมชน ดว ย ขอยกตวั อยา งเพลงพน้ื บา นท่ีมีเนอื้ หาวิพากษว จิ ารณส งั คม ดังนี้ ลาํ ตดั เรื่องประชาธปิ ไตย ของขวัญจติ ศรีประจนั ต การแสดงพนื้ บา นหัวขอ ขานเงื่อนไข กบั ประชาธปิ ไตยของเมอื งไทยวนั นี้ ความรสู ึกนกึ ไววา ไมไดข องจรงิ ยงั รอ แรรงุ ร่ิงยงั ไมนิง้ เตม็ ท่ี ฉนั เกดิ มาชานานอายฉุ ันสี่รอบ เรือ่ งระบบระบอบและผดิ ชอบชั่วดี รสู ึกยังหนอมแนมมอมแมมหมกเมด็ แบบวาหาประชาธปิ ไตยจนไหลเ คล็ดยงั ไม - สําเร็จสกั ที ----------------------------------- ------------------------------------ สามัคคีสังฆสั สะคําพระทา นวา ตดั โลภโมโทสาแลว ทานวาเยน็ ดี ไมแ กงแยง แขง ขันไมด้ือดา นมักได ประชาธปิ ไตยกเ็ กิดไดทันที แตค นเราไมง้นั ความตอ งการมากเกนิ ย่งิ บา นเรือนเจรญิ ใจตน้ื เขนิ ขึน้ ทกุ ที มีสตปิ ญญาเรยี นจนตําราทว มหวั แตค วามเหน็ แกตวั ความเมามัวมากมี เจริญทางวัตถุแตม าผุทใี่ จ ประชาธปิ ไตยคงรอไปอีกรอ ยป ------------------------------ ----------------------------------- นักการเมอื งปจ จบุ นั ก็ผวนผนั แปรพรรค พอเราจะรจู กั ก็ยายพรรคเสียน่ี บางคนทาํ งานดแี ละไมมีปญ หา ไมเ ลยี แขงเลียขาไมกาวหนาสกั ที

95 คนดมี อี ุดมการณม ักทํางานไมได แตพวกกะลอ นหลงั ลายไดยงิ่ ใหญทุกท.ี .. จากทกี่ ลา วมาทัง้ หมดนีจ้ ะเห็นไดวา เพลงพ้นื บานมคี ณุ คาตอสงั คมสว นรวมและประเทศชาติที่ ปรากฏใหเห็นอยา งชัดเจน นอกจากมคี ณุ คาใหความบนั เทงิ ที่มีอยูเปน หลักแลว ยังมีคุณคาใหการศึกษา แกคนในสังคมทัง้ โดยทางตรงและโดยทางออม รวมทง้ั มคี ุณคา ในการเปน ทางระบายความเก็บกดและ การจรรโลงวฒั นธรรมของชาติ ตลอดจนมีคุณคาในฐานะเปน ส่อื มวลชนทท่ี าํ หนาที่กระจายขา วสารและ วิพากษวิจารณสังคม เพลงพื้นบานจึงมิใชจะมีคุณคาเฉพาะการสรางความสนุกสนานเพลิดเพลินใจ เทา นนั้ แตย ังสรา งภูมิปญญาใหแ กค นไทยดว ย ในปจจุบันเพลงพื้นบานมีบทบาทตอสังคมนอยลงทุกทีเพราะมีสิ่งอื่นขึ้นมาทดแทนและทํา หนาท่ีไดดีกวา เชน มีสิ่งบันเทิงแบบใหมมากมายใหความบันเทิงมากกวาเพลงกลอมเด็กหรือเพลง ประกอบการเลน มีการศึกษาในระบบโรงเรียนเขา มาทาํ หนา ทใี่ หการศึกษาและควบคุมสังคมแทน และ มีระบบเทคโนโลยีทางการสื่อสารและคมนาคมทําหนาท่ีเปนส่ือมวลชนไดมีประสิทธิภาพ ย่ิง กวา เพลงพื้นบานจงึ นบั วันจะยุตบิ ทบาทลงทกุ ที เวน เสยี แตเพลงพ้ืนบานบางชนิดท่ีพัฒนารูปแบบและ เนือ้ หาใหเ หมาะสมกับสงั คมปจจบุ นั เชน เพลงอีแซว ในรูปแบบของเพลงลูกทุง ซึ่งนักรองหลาย คนนํามารอ ง เชน เอกชยั ศรีวิชัย และเสรี รุงสวาง เปนตน ทําใหเพลงพื้นบานกลับมาเปนที่นิยมและมี คุณคา ตอ สงั คมไดอีกตอไป 2. การอนรุ กั ษเพลงพน้ื บา น การอนุรักษเพลงพื้นบานใหคงอยูอยางมีชีวิตและมีบทบาทเหมือนเดิมคงเปนสิ่งที่เปนไป ไมได แตส่ิงท่ีอาจทําไดในขณะน้ีก็คือการอนุรักษ เพื่อชวยใหวัฒนธรรมของชาวบานซึ่งถูกละเลยมา นานปรากฏอยูในประวัติศาสตรของสังคมไทยเชนเดียววัฒนธรรมที่เราถือเปนแบบฉบับ การ อนรุ ักษมี 2 วิธีการ ไดแ ก การอนรุ กั ษตามสภาพด้งั เดมิ ทเ่ี คยปรากฏ และการอนุรักษโดยการประยุกต 2.1 การอนุรักษตามสภาพด้ังเดมิ ท่ีเคยปรากฏ หมายถึงการสืบทอดรูปแบบเนื้อหา วิธีการรอง เลน เหมอื นเดิมทุกประการ เพอื่ ประโยชนใ นการศกึ ษา 2.2. การอนรุ กั ษโดยการประยุกต หมายถงึ การเปล่ียนแปลงรูปแบบและเนือ้ หาใหสอดคลองกับ สงั คมปจจบุ ันเพ่อื ใหคงอยแู ละมบี ทบาทในสังคมตอ ไป 2.3. การถา ยทอดและการเผยแพรเปน สงิ่ สาํ คัญที่ควรกระทําอยางจรงิ จงั และตอเน่ืองเพ่ือไมให ขาดชว งการสืบทอด ปกตศิ ิลปนพ้ืนบานสวนใหญม กั จะเต็มใจทจ่ี ะถา ยทอดเพลงพื้นบานใหแกลูกศิษย และผสู นใจทั่วไป แตปญหาท่ีพบคือไมมีผูสืบทอดหรือมีก็นอยมาก ดังน้ันการแกปญหาจึงนาจะอยูที่ การเผยแพรเพ่ือชักจูงใจใหคนรุนใหมเห็นความสําคัญ รูสึกเปนเจาของ เกิดความหวงแหนและอยาก ฝกหัดตอไป

96 การจงู ใจใหคนรนุ ใหมห นั มาฝกหดั เพลงพื้นบานไมใชเร่ืองงาย แตวิธีการท่ีนาจะทําได ไดแก เชญิ ศลิ ปน อาชีพมาสาธติ หรอื แสดง เชญิ ศิลปน ผูเชี่ยวชาญมาฝกอบรมหรอื ฝกหัดกลุมนักเรียนนักศึกษา ใหแสดงในโอกาสตาง ๆ ซงึ่ วิธนี ้จี ะไดทง้ั การถายทอดและการเผยแพรไ ปพรอ ม ๆ กัน อยางไรกต็ ามการถายทอดเพลงพื้นบา นจะอาศยั เฉพาะศิลปน พ้นื บา นคงไมไ ด เพราะมขี อ จาํ กดั เกย่ี วกับปจจยั ตาง ๆ เชน เวลา สถานท่ี และงบประมาณ แนวทางการแกไขกค็ วรสรา งผูถ า ยทอด โดยเฉพาะครอู าจารย ซง่ึ มีบทบาทหนา ที่ในการปลกู ฝงวฒั นธรรมของชาติ และมกี าํ ลงั ความสามารถใน การถายทอดใหแกเยาวชนไดจ าํ นวนมาก แตก ารถายทอดทฤษฎอี ยางเดียวคงไมเพยี งพอ ครอู าจารยค วร สรางศรัทธาโดย “ทําใหดู ใหรดู วยตา เห็นคา ดว ยใจ” เพราะเม่ือเด็กเห็นคุณคาจะสนใจศกึ ษาและใฝห า ฝกหดั ตอ ไป 2.4. การสงเสรมิ และการสนบั สนนุ เพลงพื้นบา น เปนงานหนักที่ตองอาศัยบุคคลที่เสียสละและ ทมุ เท รวมทง้ั การประสานความรวมมือของทุกฝาย ที่ผานมาปรากฏวามีการสงเสริมสนับสนุนเพลง พ้ืนบานคอนขางมากท้ังจากหนวยงานของรัฐและเอกชน ไดแก สํานักงานวัฒนธรรมแหงชาติ ศูนย วัฒนธรรมประจําจังหวัด สถาบันการศึกษาตาง ๆ ศูนยสังคีตศิลป ธนาคารกรุงเทพฯ สํานักงานการ ไฟฟา ฝา ยผลิตแหงประเทศไทย เปน ตน 2.5. การสง เสริมเพลงพ้ืนบานใหเปนสวนหน่ึงของกิจกรรมในชีวิตประจําวัน โดยแทรกเพลง พื้นบา นในกิจกรรมรน่ื เรงิ ตา ง ๆ ไดแ ก กิจกรรมของชีวิตสว นตวั เชน งานฉลองคลายวันเกิด งานมงคล สมรส งานทําบุญขึ้นบานใหม ฯลฯ กิจกรรมในงานเทศกาลตาง ๆ เชน ปใหม ลอยกระทงหรือ สงกรานต กิจกรรมในสถาบันการศึกษา เชน พิธีบายศรีสูขวัญ งานกีฬานองใหม งานฉลองบัณฑิต และกจิ กรรมในสถานที่ทํางาน เชน งานเล้ยี งสงั สรรค งานประชุมสัมมนา เปน ตน 2.6. การสงเสริมใหนําเพลงพ้ืนบานไปเปนสื่อในการโฆษณาประชาสัมพันธ ท้ังในระบบ ราชการและในวงการธุรกิจ เทาท่ีผานมาปรากฏวามีหนวยงานของรัฐและเอกชนหลายแหงนําเพลง พนื้ บานไปเปน สือ่ ในการโฆษณาประชาสัมพันธ เชน จังหวัดสุพรรณบุรีเชิญ ขวัญจิต ศรีประจันต ไป รองเพลงพ้ืนบานประชาสมั พันธผลงานของจงั หวัด บริษัทท่ีรับทําโฆษณานํ้าปลายี่หอทิพรส ใชเพลง แหลสรางบรรยากาศความเปนไทย อุดม แตพานิช รองเพลงแหลในโฆษณาโครงการ หารสอง รณรงคใหประชาชนประหยดั พลังงาน บุญโทน คนหนุม รองเพลงแหลโ ฆษณานาํ้ มันเคร่ือง ท็อปกัน 2 T การใชเพลงกลอ มเด็กภาคอีสานในโฆษณาโครงการสํานกึ รักบานเกดิ ของ TAC เปน ตน การใชเพลง พ้ืนบานเปนสื่อในการโฆษณาประชาสัมพันธดังกลาวนับวานาสนใจและควรสงเสริมใหกวางขวาง ย่งิ ขึ้น เพราะทาํ ใหเ พลงพนื้ บานเปน ท่คี ุนหขู องผูฟง และยังคงมีคณุ คา ตอ สังคมไทยไดตลอดไป

97 กจิ กรรมที่ 1. 1.1ใหผ ูเรยี นอธิบายลกั ษณะของดนตรีพื้นบานเปนขอ ๆ ตามทเ่ี รยี นมา 1.2 ใหผูเรียนศึกษาดนตรีพื้นบานในทองถิ่นของผูเรียน แลวจดบันทึกไว จากนั้นนํามาอภิปราย ในชั้นเรียน 1.3 ใหผเู รียนลองหัดเลน ดนตรพี นื้ บา นจากผรู ใู นทองถิน่ แลว นํามาเลนใหช มในชน้ั เรียน 1.4 ผเู รยี นมีแนวความคดิ ในการอนุรักษเ พลงพ้ืนบานในทอ งถิน่ ของผเู รยี นอยา งไรบา ง ใหผเู รยี น บนั ทกึ เปนรายงานและนาํ แสดงแลกเปล่ยี นความคิดเห็นกันในชัน้ เรยี น

98 บทท่ี 3 นาฏศิลปพืน้ บา น สาระสําคญั 1. นาฏศิลปพ นื้ บานและภมู ปิ ญญาทองถิ่น 2. คุณคา และการอนุรกั ษน าฏศิลปพืน้ บาน วฒั นธรรมประเพณแี ละภมู ิปญ ญาทอ งถ่ิน ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวงั 1. บอกประวัติความเปนมาของนาฏศลิ ปพ้ืนบา นแตล ะภาคได 2. บอกความสมั พันธระหวางนาฏศลิ ปพ ืน้ บานกับวฒั นธรรมประเพณี 3. บอกความสมั พันธร ะหวา งนาฏศลิ ปพนื้ บานกับภมู ปิ ญญาทอ งถน่ิ ได 4. นํานาฏศิลปพ ื้นบาน ภูมปิ ญ ญาทองถนิ่ มาประยุกตใ ชไ ดอยา งเหมาะสม ขอบขายเนื้อหา 1. นาฏศิลปพ ้นื บานและภมู ปิ ญ ญาทองถน่ิ 2. นาฏศลิ ปพ ืน้ บา นภาคเหนอื 3. นาฏศิลปพ น้ื บานภาคกลาง 4. นาฏศลิ ปพ้นื บานภาคอีสาน 5. นาฏศิลปพ นื้ บานภาคใต

99 เรอื่ งที่ 1 นาฏศิลปพ ื้นบา นและภูมปิ ญ ญาทองถนิ่ นาฏศลิ ปพืน้ บาน เปน การแสดงทเี่ กดิ ข้ึนตามทองถิ่นตา ง ๆ มกั เลนเพือ่ ความสนุกสนาน บันเทิง ผอนคลายความเหน็ดเหน่ือย หรือเปนการแสดงท่ีเก่ียวกับการประกอบอาชีพของประชาชนตามภาค นัน้ ๆ นาฏศลิ ปพ ื้นบานเปนการแสดงท่ีสะทอนความเปนเอกลักษณของภูมิภาคตาง ๆ ของประเทศ ไทย ตามลักษณะพื้นที่ วัฒนธรรมทองถ่ิน ประเพณีท่ีมีอยูคูกับสังคมชนบท ซ่ึงสอดแทรกความ สนุกสนาน ความบันเทงิ ควบคไู ปกับการใชชีวติ ประจําวัน นาฏศิลปพ้นื บานภาคเหนอื การฟอนคือการแสดงนาฏศิลปภาคเหนือที่แสดงการรายรํา เอกลักษณที่ดนตรีประกอบมีแต ทาํ นองจะไมม ีคาํ รอ ง การฟอ นราํ ของภาคเหนือ มี 2 แบบ คือ แบบอยางดังเดิม กับแบบอยางที่ปรับปรุง ขึน้ ใหม การฟอ นรําแบบดั้งเดิม ไดแ ก ฟอ งเมือง ฟอ นมา น และฟอนเง้ยี ว 1. ฟอ นเมอื ง หมายถงึ การฟอ นราํ แบบพืน้ เมอื ง เปนการฟอ นราํ ที่มแี บบแผน ถายทอดสบื ตอกนั มาประกอบดวยการฟอนราํ การฟอ นมแี ตดนตรกี บั ฟอน ไมม ีการขับรอง เชน ฟอนเล็บ ฟอ น ดาบ ฟอนเจงิ ฟอนผมี ด ฟอ นแงน เปน ตน การแสดงฟอ นดาบ 2. ฟอนมาน หมายถงึ การฟอนราํ แบบมอญ หรอื แบบพมา เปน การสืบทอดรูปแบบทารํา และ ดนตรี เมือ่ ครง้ั ท่พี มา เขา มามีอํานาจเหนอื ชนพน้ื เมือง เชน ฟอ นพมา ฟอนผีเมง็ ฟอนจา ดหรอื แสดงจา ดหรือลเิ กไทยใหญ การแสดงฟอ นมา นมงคล

100 3. ฟอนเงี้ยว เปนการแสดงของชาวไต หรือไทยใหญ รูปแบบของการแสดงจะเปนการฟอนรํา ประกอบกบั กลองยาว ฉาบ และฆอง เชน ฟอ นไต ฟอนเง้ยี ว ฟอนกงิ กะหลา ฟอ นโต ฟอนกงิ กะหลา การฟอนราํ แบบปรบั ปรุงใหม เปนการปรับปรุงการแสดงที่มีอยูเดิมใหมีระเบียบแบบแผนให ถกู ตอ งตามนาฏยศาสตร ใชทวงทาลลี าท่งี ดงามย่ิงข้นึ อาทิเชน ฟอ นเล็บ ฟอนเทียน ฟองลองนาน ฟอน เงีย้ วแบบปรับปรุงใหม ฟอนมา นมุยเชียงตา ระบาํ ซอ ระบาํ เก็บใบชา ฟอนสาวไหม เปนตน ฟอ นเลบ็ ประวตั คิ วามเปน มา ฟอนเล็บ เปนการฟอนรําที่สวยงามอีกอยางหน่ึงของชาวไทยภาคเหนือ เรียกช่ือตามลักษณะ ของการฟอ น ผูแสดงจะสวมเลบ็ ทที่ ําดว ยโลหะทกุ นวิ้ ยกเวนน้ิวหัวแมมือ แบบฉบับของการฟอน เปน แบบแผนในคุม เจา หลวงในอดีตจงึ เปนศลิ ปะท่ีไมไดชมกันบอยนัก การฟอนรําชนิดน้ีไดแพรหลายใน กรุงเทพมหานคร เม่อื ครั้งสมโภชนพระเศวตคชเดชดลิ ก ชา งเผือก ในสมัยรชั กาลท่ี 7 เม่อื พ.ศ. 2470 ครูนาฏศลิ ปข องกรมศลิ ปากร ไดฝก หัดถา ยทอดเอาไว และไดน าํ มาสืบทอดตอ กันมา

101 ภาพการฟอนเล็บ นาฏศลิ ปของภาคเหนือ เครอ่ื งดนตรี เคร่ืองดนตรีทใ่ี ชประกอบการฟอ นเลบ็ ไดแก ปแน กลองแอว ฉาบ โหมง เครือ่ งแตงกาย เคร่อื งแตง กาย สวมเสื้อคอกลมหรือคอปดแขนยาว ผาหนาติดกระดุม หมสไบทับตัวนุงผาซิ่น พื้นเมอื งลายขวางตอตนี จกหรอื เชงิ ซิ่นเกลามวยสงู ประดับดว ยดอกไมแ ละอบุ ะสวมสรอยคอและตา งหู ทาราํ ทารํา มีช่ือเรียกดังน้ี ทากังหันรอน ทาเรียงหมอน ทาเลียบถํ้า ทาสอดสรอยมาลา ทาพรหมส่ี หนา ทา ยงู ฟอนหาง โอกาสของการแสดง ใชแสดงในโอกาสมงคล งานรื่นเรงิ การตอนรับแขกบานแขกเมอื ง นาฏศิลปพ้นื บานภาคกลาง เปน ศลิ ปะการรา ยรําและการละเลนของชนชาวพ้นื บา นภาคกลาง ซ่ึงสวนใหญมีอาชีพเกี่ยวกับ เกษตรกรรม ศิลปะการแสดงจึงมคี วามสอดคลอ งกับวิถชี ีวติ และเพื่อความบันเทิงสนกุ สนานเปนการผัก ผอ นหยอ นใจจากการทาํ งาน หรอื เม่ือเสร็จจากเทศกาลฤดเู ก็บเกย่ี ว เชน การเลนเพลงเกี่ยวขาว เตนกํารํา เคียว ราํ เถิดเทงิ รําเหยอย เปน ตน มีการแตงกายตามวัฒนธรรมของทองถ่ินและใชเคร่ืองดนตรีพื้นบาน เชน กลองยาว กลองโทน ฉ่งิ ฉาบ กรบั และโหมง

102 รําเหยอย ประวัตคิ วามเปนมา รําเหยอย คอื การราํ พน้ื เมืองที่เกา แกชนิดหนึ่ง มีตน กาํ เนดิ ท่จี ังหวัดกาญจนบุรี แถบอําเภอเมอื ง อําเภอพนมทวน ซึ่งยงั มกี ารอนรุ กั ษรปู แบบการละเลนนเี้ อาไว การแสดงราํ เหยอ ย การราํ การรองเพลงเหยอ ย จะเริม่ ดวยการตีกลองยาวโหมโรงเรียกคนกอน วงกลองยาวก็เปน กลองยาวแบบพนื้ เมอื ง ประกอบดวย กลองยาว ฉง่ิ ฉาบ กรับ โหมง มีปท่เี ปนเครอื่ งดาํ เนินทํานอง ผูเลน รําเหยอยก็จะแบงออกเปนฝายชาย กับฝายหญิง โดยจะมีพอเพลง แมเพลง และลูกคู เม่ือมีผูเลน พอสมควรกลองยาวจะเปลย่ี นเปน จังหวะชาใหพอเพลงกับแมเพลงไดรองเพลง โตตอบกัน คนรอง หรอื คนรําก็จะมผี าคลอ งคอของตนเอง ขณะท่มี ีการรองเพลง กจ็ ะมีการเคล่ือนที่ไปยังฝา ยตรงขาม นําผา ไปคลอ งคอ เพอ่ื ใหอ อกมาราํ ดวยกันสลับกันระหวางฝายชายและฝายหญิง คํารองก็จะเปนบทเกี้ยวพา ราสี จนกระทัง่ ไดเวลาสมควรจึงรองบทลาจาก ทารํา ไมมีแบบแผนท่ีตายตัว ข้ึนอยูกับผูรําแตละคู การเคล่ือนไหวเทาจะใชวิธีสืบเทาไป ขางหนา กรมศิลปากรไดสืบทอดการแสดงรําเหยอยดวยการปรับปรุงคํารอง และทารําใหเหมาะสม สาํ หรบั เปนการแสดงบนเวที หรือกลางแจงในเวลาจาํ กัด จงึ เปนการแสดงพ้ืนเมอื งทส่ี วยงามชุดหน่ึง การแตง กาย ฝายชาย สวมเสอื้ คอกลม นุงโจงกระเบน มีผา คาดเอว ฝายหญิง สวมเส้อื แขนกระบอก นุงโจงกระเบน มีผา คลอ งคอ คํารองของเพลงเหยอ ยจะใชฉ นั ทลกั ษณแบบงาย เหมือนกบั เพลงพื้นบา นทั่วไป ท่ีมักจะลงดวย สระเดยี วกัน หรอื เรยี กวา กลอนหวั เตยี ง คํารอ งเพลงเหยอ ยจะจบลงดวยคําวาเหยอย จึงเรียกกันวาเพลง เหยอยราํ พาดผาก็เรียก เพราะผูรํามีการนําผาไปคลองใหกับอีกฝายหนึ่ง ฉันทลักษณของเพลงเหยอยมี เพียงสองวรรค คือ วรรคหนา กับวรรคหลัง มสี ัมผัสเพียงแหงเดียว เม่ือรองจบ 2 วรรค ลูกคูหญิงชายก็ จะรองซ้าํ ดังตัวอยาง คาํ รอ งเพลงเหยอย ฉบับกรมศลิ ปากร ดงั น้ี

103 ชาย มาเถดิ หนาแมมา มาเลนพาดผา กันเอย พ่ตี ้งั วงไวท า อยาน่ิงรอชาเลยเอย พีต่ ้งั วงไวค อย อยา ใหวงกรอ ยเลยเอย เขามาพาดผาเถิดเอย หญงิ ใหพี่ย่นื แขนขวา พาดท่อี งคน อ งเอย ชาย พาดเอยพาดลง ไปรํากับเขาหนอ ยเอย หญิง มาเถดิ พวกเรา รบี ราํ ออกมาเถดิ เอย ชาย สวยเอยแมค ุณอยาชา สวยดงั หงสท องเอย หญงิ รํารายกรายวง สวยดังกนิ นรนางเอย ชาย รําเอยรํารอน นาเอน็ ดูจริงเอย หญงิ รําเอยราํ คู พี่รกั เจา สาวจรงิ เอย ชาย เจา เคียวใบขา ว อยา มาเปน หวงเลยเอย หญิง เจา เคียวใบพวง รกั แลวไมท ้ิงไปเลย ชาย รักนองจรงิ รกั แลว ก็ท้งิ ไปเอย หญงิ รักนองไมจ รงิ รกั จะตกเสยี แลวเอย ชาย พี่แบกรกั มาเต็มอก เช่ือไมไ ดเลยเอย หญิง ผูช ายหลายใจ ชา งไมเ มตตาเสยี เลยเอย ชาย พ่แี บกรักมาเตม็ รา จะใหน องรกั อยา งไรเอย หญงิ เมยี มอี ยเู ตม็ ตกั เมยี พม่ี ีเมอื่ ไรเอย ชาย สวยเอยคนดี จะท้งิ ทอดทานใหใ ครเอย หญิง เมียมีอยทู บี่ า น จะฉกี ใหดใู จเอย ชาย ถาฉีกไดเ หมอื นปู รีบไปสขู อนอ งเอย หญิง รกั จริงแลวหนอ สินสอดเทา ไรนองเอย ชาย ขอกไ็ ด ใหพร่ี ีบไปขอเอย หญงิ หมากลกู พลูจบี เห็นสุดแรงนองเอย ชาย ขาวยากหมากแพง รบี ไปใหถึงเถดิ เอย หญิง หมากลกู พลูครง่ึ เห็นจะดกี วา เอย ชาย รักกนั หนาพากนั หนี ไมเ ชอ่ื คําชายเลยเอย หญงิ แมสอนเอาไว หนตี ามกนั ไปเถิดเอย ชาย แมสอนเอาไว ใหก ลับพาราแลว เอย หญงิ พอสอนไวว า

104 ชาย พอสอนไววา ใหกลบั พาราพ่เี อย หญิง กําเกวยี นกาํ กง จะตองจบวงแลวเอย ชาย กรรมเอยวิบาก วันนีต้ อ งจากแลว เอย หญงิ เวลาก็จวน นอ งจะรีบดว นไปกอนเอย ชาย เรารวมอวยพร กอ นจะลาจรไปกอนเอย พรอมกนั ใหห มดทกุ ขโ ศกโรคภยั สวัสดมี ีชัยทุกคนเอย นาฏศลิ ปพ นื้ บานภาคอสี าน เปน การแสดงศลิ ปะการรําและการเลนพนื้ บา นภาคอีสานหรือภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของไทย แบง เปน 2 กลุมวฒั นธรรมใหญ ๆ คอื 1. กลุมอีสานเหนือ มีวัฒนธรรมไทยลาวเรียกการละเลนวา “หมอลํา, เซิ้ง และฟอน” เชน ลํา เตย ลาํ ลอ ง ลาํ กลอนเกี้ยว เซิ้งบั้งไฟ เซิ้งตังตวาย ฟอนภูไท เปนตน ดนตรีพ้ืนบานที่ใชประกอบไดแก พิณ แคน โปงลาง กลองยาว ซอ โหวด ฉ่งิ ฉาบ ฆอ ง และกรับ ฟอนภูไท ของชาว จงั หวดั สกลนคร 2. กลุมอีสานใต ไดรับอิทธิพลไทยเขมร มีการละเลนท่ีเรียกวา เรือมหรือเร็อม เชน เรอื มอนั เร หรือ รําสาก หรอื กระโดสาก สวนละเลนเพลงโตต อบกนั เชน กันตรึม เจรียง อาไย เปนตน วง ดนตรี ดนตรีที่ใชป ระกอบไดแก วงมโหรีพ้ืนบา น ประกอบดวย ซอดวง กลองกันตรึม ปออ ปสไล ฉ่ิง และกรบั

105 เรอื มอันเรหรอื รําสาก การแตงกายประกอบการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานอีสานเปนไปตามวัฒนธรรมของพื้นบาน ลักษณะทารําและทวงทาํ นองดนตรีสวนใหญคอ นขา งกระซับ รวดเรว็ และสนุกสนาน เซ้งิ กระตบิ ขา ว ประวัติความเปน มา เซิ้งกระตบิ ขาว เปนการละเลนพื้นเมอื งของชาวภูไท ท่ีตั้งถิ่นฐานอยูแถวจังหวัดสกลนคร และ จงั หวัดใกลเ คียง นิยมเลน ในโอกาสรื่นเรงิ ในวนั นักขัตฤกษ การแสดงจะเรมิ่ ดว ยฝายชายนาํ เคร่อื งดนตรี ไดแ ก แคน กลองยาว ฉิ่ง ฉาบ กรบั โหมง มาบรรเลงเปนวงใชท ํานองและจังหวะที่สนุกสนานแบบเซ้ิง อีสาน สวนฝายหญิงกจ็ ะสะพายกระติบขา ว (ภาชนะสาํ หรับบรรจุขาว เหนียวนึ่ง) ออกมารายรําดวย ทวงทาตา งๆ ซึ่งมีความหมายวา การนาํ อาหารไปใหส ามีและญาติพี่นองท่ีออกไปทํานา การฟอนรําเซิ้ง กระตบิ ไมมคี ํารองประกอบ

106 เคร่ืองแตงกาย ผูหญิงสวมเส้ือแขนกระบอกนุงผาซิ่นตีนจกหมสไบทับเสื้อเกลามวยประดับ ดอกไมตางหสู รอยคอกาํ ไลขอมือขอ เทาสะพายกระติบขาว ผูชายที่เปนนักดนตรีสวมเสื้อแขนสั้นสีดํา หรือกรมทา นงุ ผาโจงกระเบนสแี ดง หรอื โสรง มผี าคาดเอว โอกาสของการแสดง อาทิ งานบุญประเพณี งานตอนรบั แขกบา นแขกเมือง งานวัฒนธรรม หรอื งานเผยแพรวัฒนธรรมไทยในตางประเทศ เปน ตน นาฏศิลปพน้ื บา นภาคใต เปนศิลปะการแสดงและการละเลนของชาวพื้นบานภาคใตอาจแบงตามกลุมวัฒนธรรมได 2 กลุมคือวัฒนธรรมไทยพุทธ ไดแก การแสดงโนรา หนังตะลุง เพลงบอก และวัฒนธรรมไทยมุสลิม ไดแก ชาํ เปง ลเิ กซลู ู ซลิ ะ รองเง็ง การแสดงรองเง็ง การแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานภาคใตแบงออกเปนหลายแบบคือ แบบด้ังเดิมและแบบที่ไดรับ อทิ ธพิ ลจากตา งประเทศ 1. แบบดง้ั เดิมไดรบั แบบแผนมาจากสมัยอยุธยา หรือครั้งท่ีกรุงศรีอยุธยาเสียแกขาศึก บรรดา ศิลปนนักแสดงทั้งหลายก็หนีภัยสงครามลงมาอยูภาคใต ไดนํารูปแบบของการแสดงละครที่เรียกวา ชาตรี เผยแพรส ูภ าคใตและการแสดงด้งั เดมิ ของทองถ่ิน เชน การสวดมาลยั เพลงนา เพลงเรอื เปน ตน 2. แบบท่ีไดรับอิทธิพลจากตางประเทศ ภาคใตเปนพ้ืนท่ีติดตอกับประกาศมาเลเซีย ดังนั้น ประชาชนท่อี าศัยอยูแ ถบชายแดน กจ็ ะรบั เอาวฒั นธรรมการแสดงของมาเลเซียมาเปนการแสดงทองถิ่น เชน ลิเกฮูลู สลาเปะ อาแวลูตง คาระ กรอื โตะ ซัมเปง เปน ตน

107 การแสดงซัมเปง มโนราห ประวัติความเปนมา โนรา หรือ มโนราห เปนการแสดงท่ียิ่งใหญ และเปนวิถีชีวิตของชาวใตเกือบทุกจังหวัด และ นบั วาเปน การแสดงที่คูกับหนังตะลงุ มาชา นาน ความเปน มาของโนราน้ัน มีตาํ นานกลา วไวห ลายกระแส มีตาํ นานหนงึ่ กลาววา ตวั ครโู นราคนหนึ่งซงึ่ ถือวา เปนคนแรกนนั้ มาจากอยธุ ยา ชอื่ ขุนศรัทธา ซงึ่ สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเธอกรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ ทรงสนั นิษฐานวา คงเปนครูละครที่มีช่ือเสียงของกรุง ศรีอยธุ ยา ชวงปลาย ๆ มีคดีจนตองถูกลอยแพไปติดอยเู กาะสีชงั ชาวเรือชวยพามายังนครศรธี รรมราชได ใชความสามารถสง่ั สอนการแสดงละครตามแบบแผนของ กรงุ ศรีอยุธยา การแสดงโนราหรอื มโนราหใ นภาคใต

108 และตามคาํ บอกเลา ของขนุ อุปถัมภน รากร (พุม เทวา) ก็กลาวในนางนวลทองสําลี พระธดิ าของ ทานพระยาสายฟาฟาด ตอ งโทษดว ยการเสวยเกสรดอกบัวแลวเกดิ ตั้งครรภ จงึ ถกู ลอยแพกับนางสนมไป ติดอยูท่เี กาะสีชงั และประสตู ิโอรส ซ่ึงเจาชายนอย ไดรับการส่ังสอนการรายรํา 12 ทา จากพระมารดา ซ่งึ เคยฝนวา มีนางฟามาสอนใหจดจาํ ไว 12 ทา นางก็พยายามจําอยา งขึน้ ใจ แลวยงั ไดส ่ังสอนใหน างสนม กํานัลอีกดวย เจาชายนอยไดเขาไปรําถวายใหพระยาสายฟาฟาดทอดพระเนตร มีการซักถามถึงบิดา มารดาก็รวู าเปนหลานขวัญ จงึ สงคนไปรับกลบั เขาเมอื ง นางศรี คงคา ไมยอมกลับตองมัดเอาตัวข้ึนเรือ เม่อื เรอื เขามาสปู ากนํา้ ก็มีจระเขขวางเรือพวกลูกเรือชวยกันแทงจระเข จึงบังเกิดทารําของโนราขึ้นอีก กระบวนทาหนงึ่ แสดงถึงการราํ แทงจระเข การเก่ียวเน่ืองระหวางโนรากับละครชาตรีของภาคกลางก็ อาจจะซับซอนเปนอนั มาก คําวา ชาตรี ตรงกับคําวา ฉัตริยะของอินเดียใต แปลวา กษัตริย หรือนักรบผูกลาหาญ และ เนือ่ งจากการแสดงตาง ๆ มักมีตัวเอกเปน กษตั ริย จึงเรียกวา ฉัตรยิ ะ ซง่ึ ตอ มากไ็ ดเพ้ยี นมาเปนชาตรี หรือ ละครชาตรี เพราะเห็นวา เปนการแสดงอยางละคร มีผูรูกลาววาท้ังโนราและชาตรีนาจะเขามาพรอม ๆ กนั ท้งั ภาคใต และภาคกลาง เหตทุ ่โี นราและชาตรีมคี วามแตกตางกันออกไปบางก็คงเปนไปตามสภาพ ของวถิ ชี ีวติ วัฒนธรรมประเพณีของแตล ะภาค ความนยิ มท่แี ตกตา งกัน แตอยา งไรก็ตาม สิ่งทย่ี งั คงเปน เอกลกั ษณของการแสดงโนรา และชาตรี คือเครื่องดนตรีท่ีใชโทน (ทน) ฆอง และป เปนเครื่องยืนพ้ืน ในภาคกลางมีการใชร ะนาดเขามาบรรเลงเมือ่ ครั้งสมยั รัชกาลพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวน้ี เอง ในสมยั เดิมนน้ั คําวา โนรา ยังไมไดมีการเรียกจะใชคําวา ชาตรี แมใ นสมยั รตั นโกสินทรก็ยังใชคําวา ชาตรีอยู ดังคําประพันธของกรมหมนื่ ศรีสเุ รนทรว า “ชาตรีตลบุ ตลุบทง้ิ กลองโทน ราํ สะบัดวัดสะเอวโอน ออ นแปล คนกรับรบั ขยับโยน เสยี งเยิน่ รอ งเรอื่ งรถเสนแห หอขยุม ยาโรย” ตอ เมอ่ื ไดนําเอาเรื่องพระสุธนมาแสดงกับชาตรี จึงเรียกติดปากวา มโนราหชาตรี ตามชื่อของนางเอก เรื่องสธุ น ตัวบทละครกเ็ กิดขน้ึ ในภาคใต หาไดนําเอามาจากอยุธยาไม ในที่สุดการแสดงโนราจึงกลาย จากเรือ่ งพระสธุ น ในสมัยตอมาก็มกี ารนําเอาวรรณคดีพน้ื บานเรอ่ื งอืน่ มาแสดง แตก ย็ ังเรียกการแสดงนี้ วา มโนราห เมือ่ นานเขา เกดิ การกรอนของภาษา ซึ่งเปนลกั ษณะทางภาษาของภาคใตท่จี ะพดู ถอยคําหวน ๆ จงึ เรียกการแสดงนี้วา “โนรา”

109 การแสดงโนรานัน้ มีทาราํ สําคัญ 12 ทา แตล ะคณะก็แตกตางกนั ออกไปบาง โดยมีการสอนทา รํา โนรา คอื โดยใชบทประพนั ธที่แสดงวธิ กี ารรายรําดวยลีลาตาง ๆ การเชื่อมทา การขยับหรอื เขยิบเทา การ กลอมตัวต้ังวง และการเคลื่อนไหวที่คอ นขางรวดเร็ว ในบทราํ ทา ครูสอนมีคํากลอนกลาวถึงการแตงตัว และลีลาตาง ๆ ดงั นี้ “ครูเอยครสู อน เสดอื้ งกรตอ งา ครูสอนใหผผู า สอนขา ใหทรงกาํ ไล สอนครอบเทรดิ นอ ย แลว จบั สรอ ยพวงมาลยั สอนทรงกําไล สอนใสซายขวา เสด้ืองเยอ้ื งขา งซาย ตีคา ไดหาพารา เสดอื้ งเย้อื งขางขวา ตีคา ไดหา ตาํ ลึงทอง ตีนถีบพนัก สว นมือชักเอาแสงทอง หาไหนมิไดเ สมอื นนอ ง ทาํ นองพระเทวดา” นอกจากบทรําทาครูสอนแลว ยังมีการประดิษฐทารําเพิ่มเติมขึ้นอีกมากมาย จนถึง การประดิษฐทารําสวนตัว และทารําเฉพาะ ไดแก การรําไหวครู รําโรงครู รําแกบท รําบทครูสอน รํา ปฐมบท รําแทงจระเข รําเพลงโค รําเพลงทบั เพลงโทน รําคลอ งหงส เปน ตน การแตง กายของโนรา แตเดิมสวมเทรดิ (เครือ่ งสวมหัวคลา ยชฏา) นงุ สนับเพลา คาดเจียรบาด มีหอ ยหนา ประดบั หางอยางมโนราห มสี ายคลอ งวาลประดับทบั ทรง กรองคอ และสวมเลบ็ ยาว เครอ่ื งดนตรี คอื กลอง ทบั คู ฆองคู โหมง ฉง่ิ และป โดยการเร่มิ บรรเลงโหมโรง จากนัน้ เชิญครู รองหนา มาน หรอื กลาวหนา มา น เรื่องทแี่ สดงเรยี กเปน ภาษาถนิ่ วา “กําพรัดหนามาน” จากนั้นจึงเร่ิมทํา การแสดง โนราแตละคณะจะประกอบดวยผูแสดงประมาณ 15 – 20 คน แตเดิมผูแสดงสวนใหญจะเปน ผชู ายแตก ็มผี หู ญงิ ผสมอยูดว ย

110 โอกาสของการแสดงโนรา กแ็ สดงในงานทัว่ ไป กิจกรรมการเรยี นรู 1 ความ ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง 1. บอกประวัติความเปน มาของนาฏศิลปพื้นบา นแตละภาคได 2. แสดงนาฏศลิ ปพ ้นื บา นไดอยางถูกตอ งและเหมาะสม 3. รคู ุณคา และอนุรักษนาฏศิลปพ ื้นฐานและภูมปิ ญญาทองถิน่ คาํ ชแี้ จง 1. จงอธบิ ายความรูเกี่ยวกบั นาฏศิลปพ นื้ บา นของไทยมาพอสังเขป 2. ใหผ เู รียนศึกษาการแสดงนาฏศิลปพ้ืนบานของทองถิ่นตนเอง โดยศึกษาประวัติ เปนมา รูปแบบการแสดง วิธีการแสดงและฝก หัดการแสดงอยา งนอ ย 1 ชดุ กิจกรรมการเรยี นรู 2 ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั - บอกความสัมพนั ธร ะหวา งนาฏศลิ ปพ น้ื บา นกับวฒั นธรรมประเพณีและภมู ิปญญาทองถ่นิ ได คําชี้แจง ใหผูเรยี นศกึ ษานาฏศิลปพ ้ืนบานในทอ งถน่ิ หรอื ท่ีตนเองสนใจอยางลกึ ซึง้ - อทิ ธพิ ลใดมีผลตอ การเกดิ นาฏศลิ ปพื้นบาน - แนวทางอนรุ กั ษนาฏศลิ ปพ ้นื บา น

111 บทท่ี 4 การผลิตเครอื่ งดนตรี ปจจัยหลักของการประกอบอาชีพ สิ่งสําคัญของการเริ่มตนประกอบอาชีพอิสระ ตองพิจารณาวาจะประกอบอาชีพอิสระอะไร โอกาสและความสําเร็จมมี ากนอ ยเพยี งไร และตอ งเตรยี มตัวอยางไรจึงจะทําใหประสบผลสําเร็จ ดังน้ัน จงึ ตอ งคํานึงถึงปจจยั หลักของการประกอบอาชพี ไดแ ก 1. ทนุ คือ ส่งิ ที่จําเปนปจ จยั พน้ื ฐานของการประกอบอาชีพ โดยตองวางแผนและแนวทางการ ดําเนินธุรกิจไวลวงหนา เพื่อท่ีจะทราบวาตองใชเงินทุนประมาณเทาไร บางอาชีพใชเงิน ทุนนอย ปญหายอมมีนอย แตถาเปนอาชีพท่ีตองใชเงินทุนมากจะตองพิจารณาวามีทุนเพียงพอหรือไมซ่ึงอาจ เปน ปญ หาใหญ ถาไมพอจะหาแหลงเงินทุนจากที่ใด อาจจะไดจากเงินเก็บออม หรือจากการกูยืมจาก ธนาคาร หรือสถาบันการเงินอ่ืน ๆ อยางไรก็ตามในระยะแรกไมควรลงทุนจนหมดเงินเก็บออมหรือ ลงทนุ มากเกนิ ไป 2. ความรู หากไมม คี วามรูเพียงพอ ตองศึกษาหาความรูเพิ่มเติม อาจจะฝกอบรมจากสถาบันที่ ใหความรูดานอาชพี หรอื ทาํ งานเปน ลูกจา งคนอ่นื ๆ หรือทดลองปฏบิ ัตดิ วยตนเองเพ่ือใหม คี วามรู ความ ชาํ นาญ และมีประสบการณในการประกอบอาชพี น้ัน ๆ 3. การจดั การ เปนเร่ืองของเทคนคิ และวิธกี าร จงึ ตอ งรจู ักการวางแผนการทาํ งานในเร่อื งของ ตัวบคุ คลทีจ่ ะรว มคิด รว มทําและรวมทนุ ตลอดจนเครือ่ งมือ เครอ่ื งใชและกระบวนการทํางาน 4. การตลาด เปน ปจจัยที่สําคัญมากที่สุดปจจัยหน่ึง เพราะหากสินคาและบริการท่ีผลิตข้ึนไม เปนท่นี ยิ มและไมสามารถสรา งความพอใจใหแกผ บู ริโภคได ก็ถือวากระบวนการท้ังระบบไมประสบ ผลสําเร็จ ดังนัน้ การวางแผนการตลาดซ่งึ ปจ จบุ นั มีการแขงขนั สูง จึงควรไดร บั ความสนใจในการพัฒนา รวมท้ังตอ งรแู ละเขา ใจในเทคนิคการผลติ การบรรจแุ ละการหีบหอ ตลอดจนการประชาสัมพนั ธ เพ่ือให สนิ คา และบรกิ ารของเราเปน ทนี่ ิยมของลูกคากลมุ เปา หมายตอไป ขอแนะนาํ ในการเลือกอาชพี กอ นตดั สินใจเลือกประกอบอาชีพใด ๆ กต็ าม ควรพจิ ารณาอยา งรอบคอบ ซ่งึ มขี อแนะนํา ดงั นี้ 1. ควรเลอื กอาชีพทีช่ อบหรอื คดิ วา ถนัด ควรสํารวจตัวเองวาสนใจอาชีพอะไร ชอบหรือถนัด ดานไหน มีความสามารถอะไรบาง ที่สําคัญคือตองการหรืออยากจะประกอบอาชีพอะไร จึงจะ

112 เหมาะสมกับตัวเองและครอบครัว กลาวคือพิจารณาลักษณะงานอาชีพ และพิจารณาตัวเอง พรอมท้ัง บคุ คลในครอบครัวประกอบกนั ไปดว ย 2. พฒั นาความสามารถของตัวเอง คอื ควรศึกษารายละเอียดของอาชีพที่จะเลือกไปประกอบ ถาความรูความเขาใจยังมีนอย มีไมเพียงพอก็ตองทําการศึกษา ฝกอบรม ฝกปฏิบัติเพิ่มเติมจากบุคคล หรือหนว ยงานตา ง ๆ ใหม พี ้ืนฐานความรคู วามเขา ใจในการเริม่ ประกอบอาชพี ทถ่ี กู ตอง เพื่อจะไดเ รียนรู จากประสบการณจริงของผูมีประสบการณมากอน จะไดเพิ่มโอกาสความสําเร็จสมหวังในการไป ประกอบอาชพี นน้ั ๆ 3. พจิ ารณาองคประกอบอน่ื ที่เกี่ยวของ เชน ทําเลที่ต้ังของอาชีพที่จะทําไมวาจะเปน การ ผลิต การจาํ หนาย หรอื การใหบ รกิ ารก็ตาม สภาพ แวดลอมผรู ว มงาน พ้ืนฐานในการเร่มิ ทําธุรกจิ เงินทุน โดยเฉพาะเงินทุนตองพิจารณาวามเี พยี งพอหรอื ไมถ า ไมพ อจะหาแหลง เงนิ ทนุ จาก ทใ่ี ด อาชพี การผลิตขลุย ขลยุ จําแนกเปน ประเภทตาง ๆ ไดดังน้ี ขลยุ หลบิ หรือขลยุ หลีกหรอื ขลุย กรวด เปน ขลุย ขนาดเลก็ เสยี งสงู กวา ขลุย เพยี งออเปนคูส่ี ใชใ น วงมโหรีเครอื่ งคู เครือ่ งใหญ และวงเครื่องสายเครื่องคโู ดยเปน เคร่ืองนําในวงเชน เดียวกบั ระนาดหรือซอ ดว งนอกจากน้ยี งั ใชในวงเครื่องสายปชวาเพราะขลุยหลิบมีเสียงตรงกับเสียงชวาโดยบรรเลงเปนพวก หลงั เชน เดยี วกบั ซออู ขลุยเพียงออ เปนขลุยที่มีระดับเสียงอยูในชวงปานกลาง คนท่ัวไปนิยมเปาเลน ใชใน วง มโหรีหรอื เครื่องสายทว่ั ๆ ไป โดยเปนเครื่องตามหรืออาจใชในวงเครื่องสายปชวาก็ไดแตเปายากกวา ขลุยหลิบเนอ่ื งจากเสยี งไมต รงกบั เสียงชวาเชนเดยี วกับนาํ ขลุยหลิบมาเปา ในทางเพียงออตองทดเสียงขึ้น ไปใหเปน คู 4 นอกจากน้ยี ังใชใ นวงปพ าทยไ มนวมแทนปอ กี ดว ย โดยบรรเลงเปนพวกหนา ขลยุ อู เปนขลุยขนาดใหญ เสียงต่ํากวาขลุยเพียงออสามเสียง ใชในวงปพาทยดึกดําบรรพ ซ่ึง ตองการเครื่องดนตรีทีม่ เี สียงตาํ่ เปนพืน้ นอกจากน้ใี นอดีตยงั ใชในวงมโหรีเครื่องใหญ ปจจุบันไมไดใช เนอ่ื งจากหาคนเปา ท่มี คี วามชาํ นาญไดย าก

113 ลักษณะขลยุ ท่ีดี ขลุยโดยทัว่ ไป ทาํ จากไมไผ ซึ่งเปน ไมไ ผเฉพาะพันธุเทานน้ั ปจ จบุ นั นไ้ี มไ ผท ีท่ ําขลุยสวนใหญ มาจากสระบุรี และนครราชสมี า นอกจากไมไ ผแ ลวขลยุ อาจทําจากงาชาง ไมชิงชัน หรือไมเนื้อแข็งอื่น ๆ และปจ จุบนั มีผูนาํ พลาสตกิ มาทาํ ขลุยกันบางเหมอื นกัน ในเรื่องคุณภาพนั้น ขลุยที่ทําจากไมไผจะดีกวาขลุยท่ีทําจากวัตถุอื่น เนื่องจากไมไผเปน รูกระบอกโดยธรรมชาติมีผิวทั้งดานนอกดานในทําใหลมเดินสะดวก เม่ือถูกน้ําสามารถขยายตัวได สัมพันธก บั ดากทาํ ใหไ มแตกงา ย นอกจากนีผ้ วิ นอกของไมไ ผส ามารถตกแตง ลายใหสวยงามได เชน ทํา เปนลายผาปูม ลายดอก ลายหิน ลายเกร็ดเตา เปนตน อีกประการหน่ึงท่ีสําคัญคือ ไมไผมีขอโดย ธรรมชาติ ซงึ่ โดยทวั่ ๆ ไป จะเหน็ วา สวนปลายของขลุยดานทไี่ มใชเปาน้ันมีขอติดอยูดวยแตเจาะเปนรู สําหรับปรบั เสยี งของน้วิ สดุ ทายใหไ ดร ะดบั สวนของขอทเี่ หลือจะทําหนา ทีอ่ มุ ลมและเสียง ใหเสยี งขลุย มคี วามกังวานไพเราะมากข้นึ ซึ่งถาเปน ขลุยที่ทาํ จากวัสดุอ่ืนโดยการกลึง ผูทําอาจไมคํานึงถึงขอนี้อาจ ทาํ ใหข ลุยดอยคณุ ภาพไปได ดงั ที่กลาวมาแลววาขลยุ ทดี่ ีควรทํามาจากไมไ ผ นอกจากนี้ก็ควรพิจารณาสิ่งอื่น ๆ ประกอบไป ดว ย 1. เสยี ง ขลยุ ทใี่ ชไดดเี สียงตองไมเพ้ยี นต้ังแตเสียงต่ําสุดไปจนถึงเสียงสูงสุด คือทุกเสียงตอง หางกันหน่ึงเสียงตามระบบของเสียงไทย เสียงคูแปดจะตองเทากันหรือเสียงเลียนเสียงจะตองเทากัน หรอื นิว้ ควงจะตองตรงกนั เสยี งแทเสียงตอ งโปรงใสมีแกวเสยี งไมแหบพราหรือแตก ถานําไปเลน กับเครื่องดนตรีท่ีมีเสียงตายตัว เชน ระนาดหรือฆองวงจะตองเลือกขลุยท่ีมีระดับเสียงเขากับเคร่ือง ดนตรเี หลา นน้ั 2. ลม ขลยุ ทด่ี ตี อ งกนิ ลมนอยไมห นักแรง เวลาเปา ซง่ึ สามารถระบายลมไดง าย 3. ลกั ษณะของไมท ่นี ํามาทํา จะตอ งเปนไมท่ีแกจัดหรือแหงสนิท โดยสังเกตจากเสี้ยนของไม ควรเปน เสยี้ นละเอยี ดทมี่ สี นี ํา้ ตาลแกคอ นขา งดาํ ตาไมเลก็ ๆ เน้อื ไมหนาหรือบางจนเกินไป คือตอง เหมาะสมกบั ประเภทของขลยุ วาเปน ขลยุ อะไร ในกรณที เ่ี ปน ไมไผถาไมไมแกจัดหรือไมแหงสนิท เม่ือ นาํ มาทาํ เปน ขลุยแลวตอ ไปอาจแตกราวไดงา ย เสยี งจะเปลยี่ นไป และมอดจะกิน ไดง า ย 4. ดาก ควรทําจากไมสักทอง เพราะไมมีขุยหรือขนแมวขวางทางลม การใสดากตอง ไมชิดหรือหางขอบไมไผจนเกินไปเพราะถาชิดจะทําใหเสียงทึบ ต้ือ ถาใสหางจะทําใหเสียงโวง กนิ ลมมาก 5. รตู า งๆบนเลาขลุย จะตองเจาะอยางประณีตตอ งเหมาะกับขนาดของไมไ ผไ มก วางเกนิ ไป ขลยุ ในสมัยกอ นรูตาง ๆ ท่ีนิ้วปดจะตองกวา นดานในใหเวา คือผิวดานในรูจะกวางกวาผิวดานนอก แต ปจจุบนั ไมไ ดก วา นภายในรูเหมอื นแตก อนแลว ซึ่งอาจจะเน่ืองมาจากคนทําขลุย ตองผลิตขลุยคราวละ มาก ๆ ทาํ ใหละเลยในสว นน้ีไป

114 6. ควรเลือกขลุยทีม่ ขี นาดพอเหมาะกบั นิ้วของผเู ปา กลาวคอื ถาผเู ปามีนิ้วมือเล็กหรอื บอบบาง ก็ควรเลอื กใชข ลยุ เลาเลก็ ถา ผเู ปา มีมืออวบอวน กค็ วรเลอื กใชขลยุ ขนาดใหญพ อเหมาะ 7. ลักษณะประกอบอืน่ ๆ เชน สผี วิ ของไมส วยงาม ไมมีตําหนิ ขดี ขว น เทลายไดสวยละเอียด แต ส่งิ เหลาน้กี ไ็ มไดม ีผลกระทบกบั เสยี งขลุย แตอ ยา งใด เพยี งพิจารณาเพ่ือเลือกใหไ ดขลุยที่ถูกใจเทา นั้น ข้ันตอนการทําขลยุ 1. เลือกไมไ ผร วกทม่ี ีลาํ ตรง ไมคดงอ มาตัดเปนปลอ ง ๆ โดยเหลือนิดหน่ึง คัดเลือกขนาดตาม ชนดิ ของขลยุ 2. นาํ ไมไ ผรวกท่ีตดั แลวไปตากแดด จนไมเปลย่ี นจากสีเขยี วมาเปนสีเหลือง ซึ่งแสดงวาไมไผ รวกแหง สนิท พรอมทจี่ ะนํามาทําขลุย ตากแดดประมาณ 7-10 วนั 3. นาํ กาบมะพรา วชุบน้ําแตะอิฐมอญที่ปนละเอียด ขัดไมรวกใหข้ึนมันเปนเงาวาว อาจจะใช ทรายขดั ผิวไมไผร วก กอนจะขัดดว ยอิฐมอญก็ได 4. ใชน ้ํามันหมู หรือนาํ้ มันพืช ทาผวิ ไมไ ผรวกใหทัว่ เพื่อใหตะก่วั ท่ีรอ นตดั ผิวไมรวก เวลาเท ตอจากนนั้ เอาไมสอดจับขลุยพาดปากกะทะ ซึ่งในกะทะมีตะก่ัวหลอมละลายบนเตาไฟ ใชตะหลิวตัก ตะกว่ั ทห่ี ลอมเหลวราดบนไมไ ผร วก จะเกิดลวดลายงาม เรยี กวา เทลาย 5. เมอ่ื ไดล วดลายตามตองการแลว นําขลยุ ไปวดั สัดสวน 6. เจาะรูตามสัดสว น โดยเอาสวา นเจาะนาํ รู แลว เอาเหล็กแหลมเผาไฟจนแดง ตามรูท่ีใชสวาน เจาะนาํ ไวแลว และเจาะทะลุปลอ งขอ ไมไ ผร วกดว ย 7. เอามีดตอกแกะดากปากขลุย ไมดาก คือ ไมสัก เพราะวาเปนไมที่เนื้อไมแข็ง งายตอ การ แกะ 8. ทาํ ดากปากขลุย อุดปากขลุย โดยใหม รี ูสําหรับลมผานเวลาเปา 9. เลือ่ ยใหด ากเสมอกบั ปลายขลยุ 10. ใชม ดี หรือเหลก็ ปลายแหลม เจาะปากนกแกว ทาํ ไมไผรวกเปนรูปส่ีเหล่ียมใตดากปากขลุย ประมาณ หน่ึงน้วิ เศษ เราเรยี กรนู ้วี า รูปากนกแกว 11. ใชข้ีผึ้งที่ห่ันเปนช้ินเล็ก ๆ กรอกเขาไปทางดานปลอง ท่ีตรงขามกับดากปากขลุย พอประมาณ กะพอวาเมอ่ื ข้ีผ้ึงละลาย จะสามารถอุดรรู ัว่ ของลมเปาทด่ี ากปากขลุยได 12. ใชเ หล็กเจาะเผาไฟ แทงเขาทางปลอ งไปจนถงึ ดากปากขลุย ความรอนของเหล็ก จะทําให ข้ีผึง้ ทก่ี รอกเขา ไปกอนหนาน้ัน หลอมละลายเขาตามรอยรั่วตาง ๆ 13. เม่อื ข้ีผงึ้ เยน็ ลงและแขง็ ตัว ใชเ หลก็ แหยข ีผ้ ึง้ ทอี่ ดุ รูสาํ หรบั ใหลมผาน ตรงดาก

115 ประสบการณท าํ ขลยุ ของชมุ ชนวัดบางไสไ ก ขลยุ บานลาว ( ชุมชนวัดบางไสไก ) ตั้งบานเรือนอยูระหวางริมคลองบางไสไกและ วัด หิรัญรูจี แขวงหริ ญั รูจี กรงุ เทพมหานคร กลาวกันวาชาวลาวทชี่ มุ ชนบางไสไ กน ้นั บรรพบรุ ษุ เดิมเปน คน เวียงจนั ทร เมือ่ ถกู กวาดตอ นมาเปน เชลยศกึ ของไทย พวกเขาไดน ําความรใู นการทําขลุยและแคน ซ่ึงเปน เครอื่ งดนตรีพืน้ บานมาดว ย เนอ่ื งจากบรเิ วณที่ตั้งรกรากน้นั อยแู ถววดั บางไสไ ก จงึ เรียกกันจนติดปากวา \"หมบู า นลาว\" คณุ จรินทร กล่ินบุปผา ประธานชุมชน ผูซึ่งเปนชาวลาวรุนที่ 3 ไดสืบทอดวิชาการทําขลุยตอ จากคุณปูกลาววา \"ไมรวกท่ีใชทําขลุยตองส่ังตัดจากหมูบานทายพิกุล อําเภอพระพุทธบาท จังหวัด สระบุรี เมื่อไดไมมาแลวจะนาํ มาตดั เปน ทอ นตามความยาวของปลองไม และนําไปตากแดด 15 - 20 วัน เพ่ือใหเ น้อื ไมแหงสนิท แลวจึงคัดขนาด เลือกประเภท ขัดเงา แลวจึงเจาะรูขลุยโดยใชแคนเทียบเสียง สว นขนั้ ตอนทําลวดลายน้นั ใชตะกั่วหลอมใหเ หลว แลวใชชอ นตักราดลงบนขลุยเปน ลวดลายตาง ๆ เชน ลายพิกุล ลายตอก เปนตน จากน้ันจึงแกะปากนกแกวเพ่ือตั้งเสียง ทําการดากขลุยโดยการเหลาไมสัก หรือไมเ นอ้ื แขง็ อดุ เขาไปในรู เวนชอ งสําหรบั ใหล มเปาผาน ตองทําใหระหวางปากขลุยกับปากนกแกว โคงเปน ทอ งชาง เพอ่ื ใหไ ดเสียงท่ไี พเราะ กงั วาน แลว จึงทดสอบดวู า ไดเสยี งทม่ี าตรฐานหรือไม\"

116 ปจจุบันมีครอบครัวที่ประกอบอาชีพทําขลุยประมาณ 20 หลังคาเรือน ดวยคุณภาพและ ความมชี อื่ เสยี งมาตงั้ แตใ นอดีตของ \"ขลุยบานลาว\" ลูกคาสวนใหญจึงนิยมมาส่ังทําขลุยถึงในหมูบาน นอกเหนือจากการสง ขายตามรา นจาํ หนายเครือ่ งดนตรไี ทยทม่ี ชี ือ่ เสียง อาชีพการผลติ แคน แคน เปนเคร่ืองดนตรีที่มีความเกาแกมากท่ีสุด เปนเคร่ืองดนตรีท่ีมีความนิยมเปากันมาก โดยเฉพาะชาวจงั หวดั ขอนแกน ถอื เอาแคนเปน เอกลกั ษณชาวขอนแกน รวมทั้งเปนเครื่องดนตรีประจํา ภาคอสี านตลอดไป และในปจ จุบันนช้ี าวบานไดม ีการประดิษฐทาํ แคนเปน อาชีพอยา งมากมาย เชน อําเภอ นาหวา จังหวัดนครพนม จะทาํ แคนเปน อาชพี ทัง้ หมบู า น รวมทง้ั จงั หวัดอื่น ๆ อีกมากมาย และ แคนยังเปน เครือ่ งดนตรีท่ีนํามาเปาประกอบการแสดงตาง ๆ เชน แคนวง วงโปงลาง วงดนตรีพื้นเมือง รวมท้ังมกี ารเปา ประกอบพิธีกรรมของชาวอีสาน เชา ราํ ผีฟา ราํ ภูไท เปนตน รวมท้งั เปา ประกอบหมอลํา กลอน ลําเพลนิ ลําพน้ื รวมทัง้ หมอลําซิง่ ยังขาดแคนไมไ ด

117 ประเภทของแคน แคนเปน เครอื่ งดนตรีประเภทใชป ากเปา ดูดลมเขา -ออก ทาํ มาจากไมกูแคนหรือไมซาง ตระกูล ไมไ ผ มีมากในเทอื กเขาภพู วน แถบจังหวดั รอยเอด็ จงั หวัดนครพนม ฝง ประเทศลาวและภาคเหนือของ ไทย ลกั ษณะนามการเรียกช่ือแคนวา “เตา” แคนแบงตามรูปรางและลักษณะการบรรเลงสามารถแบงออกไดท้งั หมด 4 ชนดิ คอื 1. แคนหก 2. แคนเจ็ด 3. แคนแปด 4. แคนเกา สวนประกอบของแคน 1. ไมก ูแคน 2. ไมเตาแคน 3. หลาบโลหะ (ลิ้นแคน) 4. ขีส้ ทู 5. เครือยานาง ประสบการณของชางฝม อื พน้ื บาน \"การทาํ แคน\" นายลา ไพรสน เกิดเมื่อ ป พ.ศ. 2467 อายุ 82 ป อยูบานเลขท่ี 45 หมูที่ 9 บานทุงเศรษฐี ตาํ บลนครชมุ อําเภอเมืองกาํ แพงเพชร จงั หวัดกําแพงเพชร ไปเทยี่ วท่จี งั หวดั รอยเอ็ด เห็นเขาทําแคน ก็ ซื้อมาขาย ปรากฏวาขายดี จงึ คิดทําเองโดยไปหัดทาํ จากแหลง ผลิตที่จังหวัดรอยเอ็ด แลวมาทําเอง นายลา ไพรสน ไดยึดอาชีพเปนชางทําแคน ซ่ึงเปนหัตกรรมเครื่องไม หรือผลิตภัณฑเคร่ืองดนตรีพื้นบานเปน ผลติ ภณั ฑท่ีมคี ณุ คาเปนภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ ซง่ึ เปน กรรมวธิ ีในการผลิต ยงั ใชวิธกี ารพืน้ บา น ทาํ ดว ยความ ปราณตี สวยงาม เสยี งเพราะ มีใหเลอื กหลายแบบ ผลิตข้นึ เองจนเปนอาชพี หลัก จนถงึ ปจ จบุ ัน บคุ คลท่ีสามารถใชส ตปิ ญญาของคนสัง่ สมความรู ประสบการณ เพอื่ การดาํ รงชพี และถายทอด จากคนรนุ หน่ึง ไปสคู นอีกรุน หน่ึง ดว ยวธิ ีการตา ง ๆ ท้งั ทางตรงและทางออ ม โดยรักษาคุณคาดั่งเดิมไว

118 อยางมีเอกลักษณ และมีศกั ดศิ์ รี ทุกคนจะมหี ลกั การแบบเดียวกนั คอื การสืบทอดเช่ือมโยงอดีตมาใชใน ปจจุบัน แตจะมีวิธีการแตกตางกัน ไมมีรูปแบบหรือสูตรสําเร็จใด ๆ แตละทองถ่ินมีการเช่ือมโยง หลากหลายแตกตางกันไป ตามสภาพของหมูบาน กอใหเกิดภูมิปญญาทองถ่ิน เรียกวา “ปราชญ ชาวบาน” หากมีการสบื ทอด และอนุรักษ สง เสริมอยางเปนระบบ ก็สามารถเพ่ิมคุณคาทางสังคม และ เพ่ิมมูลคา ทางเศรษฐกิจเพอื่ เปน การเพิ่มรายไดใ หแ กป ระชาชนไดอกี ทางหน่ึง แคน เปน ผลติ ภัณฑเ ครอื่ งดนตรพี น้ื บา น วสั ดทุ ใี่ ชในการผลิตเปนวัสดุธรรมชาติ หาไดจากปา ใกลบ า น จากการปลูกในทองถนิ่ และจากการซ้ือหาในทองถ่ินที่ใกลเคียง เชน ไมรวก ไมซาง ซึ่งเปน พืชตระกูลไมไ ผ ขี้สทุ หรือชนั โรง หลาบโลหะ ไมเ น้อื แขง็ (สาํ หรบั ทําปลองแกนกลาง) ขื่อกลาง (ทํา ดวยไมไ ผส ีสกุ ), หนิ ฟลอไรท (สําหรบั ทาํ รอบล้นิ ) การถา ยทอดการเรียนรู 1. สอนบตุ รหลานในครอบครวั 2. เปน วิทยากรภายนอก สอนดา นการทาํ แคน และการเปาแคนใหกบั นกั เรยี นในโรงเรียน และ ผูท่ีสนใจในตําบลนครชุม และตําบลใกลเคียงในเขตอําเภอเมืองกําแพงเพชร จังหวัด กําแพงเพชร ราคาในการจาํ หนาย แคนลูกทงุ (แคนเลก็ ) อันละ 1,200 บาท แคนลาว (แคนใหญ) อันละ 1,500 บาท การผลติ จะทําไดอ าทิตยละ 1 อัน รายไดเฉลี่ยตอป ประมาณ 30,000 – 40,000 บาทตอป สถานทส่ี อบถามขอมลู มีจําหนายที่บานลุงลา ไพรสน เลขที่ 45 หมูที่ 9 บานทุงเศรษฐี ตําบลนครชุม อําเภอเมือง กาํ แพงเพชร จังหวดั กําแพงเพชร ติดตอไดท ท่ี าํ การกลุมทาํ แคน 78 บา นทาเรอื หมู 1 ตาํ บลทาเรือ อําเภอนาหวา (เจา หนาท่ี นายสุกร ชัยบนิ โทร.0-4259-7532, 0-6218-2817 )

119 อาชีพการผลิตกลองแขก กลองแขก เปนเครอ่ื งดนตรปี ระเภทเคร่อื งตี ท่ีมรี ปู รา งยาวเปน รปู ทรงกระบอก ขนึ้ หนงั สองขาง ดว ยหนงั ลูกววั หรือหนงั แพะ หนา ใหญ กวางประมาณ 20 เซนติเมตร เรยี กวา หนา ลุย หรือ \"หนามดั \" สว นหนา เล็กกวางประมาณ 15 เซนติเมตร เรยี กวา หนา ตานหรอื \"หนาตาด\" ตวั กลองหรือหุนกลอง สามารถทาํ ข้นึ ไดจากไมห ลายชนดิ แตโ ดยมากจะนยิ มใชไ มเน้อื แขง็ มาทําเปนหนุ กลอง เชน ไมชิงชนั ไม มะริด ไมพยงุ กระพเี้ ขาควาย ขนนุ สะเดา มะคา มะพรา ว ตาล กามปู เปนตน ขอบกลองทาํ มาจากหวาย ผาซกี โยงเรยี งเปนขอบกลองแลวมว นดว ยหนังจะไดข อบกลองพรอมกับหนากลอง และถูกขึงใหต ึงดว ย หนังเสนเลก็ เรียกวา หนงั เรยี ดเพ่อื ใชใ นการเรงเสียงใหหนา กลองแตล ะหนาไดเ สยี งที่เหมาะสมตาม ความพอใจ กลองแขกสํารบั หนง่ึ มี 2 ลูก ลกู เสียงสงู เรียก ตวั ผู ลูกเสยี งตา่ํ เรยี ก ตวั เมีย ตดี ว ยฝา มอื ทง้ั สองขา งใหส อดสลบั กันท้ังสองลกู ลักษณะเสยี ง กลองแขกตัวผู มีเสียงท่ีสูงกวากลองแขกตัวเมียโดย เสียง \"ติง\" ในหนามัด และเสียง โจะ ใน หนา ตาด กลองแขกตัวเมีย มีเสียงที่ต่ํากวากลองแขกตัวผู โดย เสียง ทั่ม ในหนามัด และเสียง จะ ใน หนา ตาด วิธกี ารบรรเลง การบรรเลงน้นั จะใชม ือตีไปท้งั สองหนา ตามแตจ งั หวะหรือหนาทับที่กําหนดไว ในหนาเล็กหรือ หนา ตาด จะใชนว้ิ ช้หี รอื นวิ้ นางในการตี เพ่อื ใหเกดิ เสียงท่เี ล็กแหลม ในหนามัดหรือหนาใหญ จะใชฝา

120 มอื ตีลงไปเพ่ือใหเกดิ เสยี งท่ีหนกั และแนน ซึ่งมีวธิ กี ารบรรเลงท่ลี ะเอียดออนลงไปอีกตามแตกลวิธีท่ีครู อาจารยแตละทานจะชี้แนะแนวทางการปฏิบตั ิ บุคคลท่ีประสบความสําเรจ็ ในการทํากลองแขก ครูเสนห  ภกั ตรผอง เครอื่ งดนตรไี ทยเปน มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ อันแสดงออกถึงภูมิปญญาต้ังแตอดีตของ บรรพบรุ ุษไทยทสี่ บื ทอดมาจนถงึ ปจ จุบัน ตามหลักฐานทางประวัติศาสตรตั้งแตสมัยสุโขทัย ไดมีการ กลา วถงึ การบรรเลงดนตรี และเคร่อื งดนตรีไวในศลิ าจารกึ ใหเ ราทราบไดถ ึงความเจรญิ รงุ เรอื งในอดีต กาลวาการรองรําทําเพลงหรือความเปนคนเจาบทเจากลอน มีสํานวนโวหารท่ีคนไทยซึมซับอยูใน สายเลือด เปนความละเมียดละไม เสนหแหงวิถีชีวิตแบบไทย ที่เปนเอกลักษณซึ่งชาวไทยสามารถ กลาวอา งไดอ ยางภาคภูมใิ จ ครูเสนห ภักตรผอง เปนชางทํากลองแขกที่มีฝมือ ดวยกรรมวิธีแบบโบราณที่เปน เอกลักษณซึ่งตางจากชางคนอ่ืน ๆ กลาวคือ เปนข้ันตอนการทํามือทุกอยาง โดยไมใชเคร่ืองทุนแรง สมยั ใหม อีกทัง้ รูปลักษณของกลอง กส็ วยงามพิถพี ถิ นั ในรปู ทรงสดั สวนและมีเสียงเหมาะสมพอดีทุก เสียง เพราะวัสดุท่ีนํามาใชลวนเลือกสรรมาจากธรรมชาติ เชนขอบกลองทําจากไมไผขด ตางกับ ปจจุบนั ทีใ่ ชพ ลาสตกิ หรือไมกลงึ ทาํ ใหมีผลตอคณุ ภาพของเสียง สัดสวนและองคประกอบของกลองแขก มีดงั ตอไปนี้ 1. หุนกลอง ทาํ ดว ยไมเ น้ือแขง็ เชน พะยูง ชงิ ชนั ประดู และอ่นื ๆ นาํ มากลงึ และควา น มีรูปรา งยาวเปนทรงกระบอกความยาว 24 นว้ิ ปากกลองหนาใหญก วา ง 8.5 นว้ิ เรียกวา หนารุย หนา เลก็ กวา ง 7.5 น้ิวเรียกวา หนาตาน ความปอ งของกระพุง 10.5 น้วิ โดยนบั จากปากหนา ลุยลงมา 8 นว้ิ อนั เปน เอกลกั ษณข องครู เสนห ภกั ตรผอ ง คอื ไมปอ งมาก เมือ่ ข้นึ หนา กลองแลวจะดสู มสวน 2. ขอบกลอง ทาํ ดวยไมไผขด พันทับดวยหวาย แตปจจุบันเปลี่ยนมาใชเสนพลาสติกแข็ง แทน โดยจักเปนเสน เลก็ ๆ พันหมุ ขอบไมไผที่ขดไว ขอบหนาใหญกวาง 9 น้ิว หนาเล็ก 8 น้ิว พันหุม ขอบดวยหนงั วัวท้ัง 4 หนา เม่อื หมุ หนงั แลวเรียกวาหนากลองโดยเนนใหขอบกระชับกับปากของหุน กลองไมแ บะอา อันเปน กรรมวิธีที่เปนภูมิปญญาของครู เสนห เพราะขอบกลองที่กอดกระชับกับหุน กลอง จะชวยใหเ สยี งกลองดังกังวานขนึ้ 3. หนังเรียด ทําจากหนังควายที่มีความหนาประมาณ 2 – 3 มิลลิเมตร นํามาตัดเปน เสน ความกวาง 4 หุน ความยาว 12 เมตร โดยกรรมวิธีโบราณ คือใชมีดตัดดวยมือ ตางจากการใช เคร่อื งชักเรยี ดทีช่ างสวนใหญใ ชใ นปจ จุบัน และเอกลกั ษณข องครเู สนหค อื หนงั เรยี ดท่ีเสนไมโตมากทํา ใหสาวเรงเสียงไดงายและรักษาหนากลองไมใหขาดเร็ว โดยเฉพาะหนาตานท่ีใชหนังบาง จะมีอายกุ ารใชง านยาวนานขนึ้

121 4. หูชอ ง คือสว นของการผูกปมหนงั ชวงตน และปลายโดยการนาํ หนังเรียดท่ีเหลือมาขดแลว ผูกเขากับหวงเหล็กอันนับเปนเอกลักษณของกลองแขกครูเสนห เพ่ือความสวยงามในการเก็บ หนงั ในขณะท่ีกลองแขกของชา งอืน่ มักใชกรรมวธิ ีผูกหนังเปนปมแทนการใชหวง การขดวงหนังเขา ในหชู องขนึ้ อยกู นั หนงั ทเ่ี หลอื จากการสาวกลองแลว แตไ มควรใหยาวจนเกินไป ประมาณไมเกิน 2 ฟุต เม่ือมวนเกบ็ เปน วงกลมจะดูสวยงาม กรรมวิธใี นการทํากลองแขก มี 5 ขั้นตอนคือ 1. การทาํ ขอบกลองดว ยไมไผ 2. การมว นหนากลอง 3. การตัดหนังเรียด 4. การขึ้นกลอง 5. การสาวกลอง ข้นั ตอนที่สาํ คัญ ไดแก การทําขอบและการมว นหนา กลอง เอกลักษณของกลองแขกมีดงั น้ี 1. รปู ทรงสวยงามไดสัดสวนพอเหมาะ 2. เสยี งดงั กงั วานทุกเสยี งถกู ตอ งตามความนยิ ม 3. ทนทานไมขาดงายมีอายุการใชง านยาวนาน ตอ งการทราบขอ มลู เพิม่ ไดท ่ี อาจารยภูมใิ จ รืน่ เริง โทร.086-3385304 e-mail : [email protected] ตัวอยา งราคากลองแขก กวาง 30 เซนตเิ มตร ยาว 30 เซนตเิ มตร สูง 65 เซนตเิ มตร ราคาขายปลีก 1,600 บาท สถานทจ่ี ําหนาย กลมุ อาชพี ทํากลอง 46 หมู 6 บานปากนํ้า ตําบลเอกราช อาํ เภอปา โมก จังหวัดอา งทอง รหสั ไปรษณีย 14130 ติดตอ : คุณเฉลมิ เผาพยัฆ โทร : 035 661914, 035 661309, 08 1734 1406, 08 1899 5077, 08 1587 4841

122 ชา งทาํ เครือ่ งดนตรีไทย กรงุ เทพมหานคร มีแหลง ซ้ือขายเครื่องดนตรีไทย อยมู ากมาย มีทั้งรา นขายปลีก และรา นขายสง เชน ศกึ ษาภณั ฑพาณิชย ถนนราชดําเนนิ และ ถนนลาดพรา ว รานสยามวาทติ ถนนอรุณอัมรินทร รานดุ รยิ บรรณ ถนนสโุ ขทัย หางพัฒนศิลปการดนตรีและละคร ถนนสามเสนบางกระบือ รานภมรรุงโรจน สาขาเซ็นทรัลปนเกลา รานจิหรรษา ดิโอลดสยามพลาซา รานสมชัยการดนตรี ซอยวัดยางสุทธาราม ถนนพรานนก ใกลสามแยกไฟฉาย นอกจากนน้ั จะมีอยทู ีย่ า นเวิง้ นาครเขษม ยา นหลังกระทรวงกลาโหม ถนนอัษฎางค รมิ คลองหลอด ยา นสวนจตุจกั ร เปน ตน ทีอ่ ยูของชา งทาํ เครอื่ งดนตรใี นเขตกรงุ เทพมหานคร นายสมชัย ขาํ พาลี 795/3 ซอยวัดยางสุทธาราม ใกลสามแยกไฟฉาย ถนนพรานนก แขวงบาน ชางหลอ เขตบางกอกนอ ย กรงุ เทพมหานคร 10700 โทร 4112528 ทาํ การผลติ เครื่องดนตรีไทยทุกชนิด ขายสงและปลกี มีโรงงานอุตสาหกรรมเครอ่ื งดนตรที ่จี งั หวดั กาญจนบุรี และ เปด กจิ การราน \"สมชัยการ ดนตรี\" ดว ย 1. นายจํารัส (ชางนพ) สุริแสง 30 ซอยชัยวัฒนะ ถนนวุฒากาศ แขวงบางคอ เขตบางขุน เทยี น กรุงเทพมหานคร โทร 4771359 ทาํ การผลติ ซอดวง รูปสวย คณุ ภาพดี มสี ลักชอื่ \"ชางนพ\" ฝงไว ดว ย 2. นายวินิจ (ชา งเลก็ ) พุกสวัสด์ิ 478/1 หมู 10 ซอยเพชรเกษม 67 ถนนเพชรเกษม แขวงบาง แค เขตบางแค กรุงเทพมหานคร 10160 โทรศัพท 4215699 01 - 8277718 ทําการผลิต ขิมตอลายไม จะเข ซอดวง ซออู และ ขลยุ ปรบั เสียง จังหวัดนนทบรุ ี 1. นางองุน บัวเอี่ยม 81/1 ซอยม่ิงขวัญ 5 ถนนติวานนท 2 ตลาดขวัญ อําเภอเมือง จังหวัด นนทบรุ ี โทรศัพท 5261352 ทําการผลิต องั กะลงุ 2. นายพฒั น บวั ท่ัง 49/2 หมู 5 รานดุริยศัพท ถนนประชาราษฎร ตําบลตลาดขวัญ อําเภอ เมอื ง จงั หวดั นนทบรุ ี 11000 ทําการผลติ องั กะลงุ ขิม ฆอง จงั หวัดพระนครศรอี ยุธยา 1. นายสมบญุ เกิดจนั ทร 34 หมู 7 ต.พระขาว อาํ เภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ทําการ ผลิต และ ตกแตง เครื่องปพ าทยม อญ ลงรกั ปด ทอง ปดกระจก และ ขบั รอ ง 2. นายประหยัด (ลุงตอ) อรรถกฤษณ 48/12 หมู 2 ตําบลทาวาสุกรี อําเภอเมือง จังหวัด พระนครศรีอยธุ ยา โทรศัพท 035 - 243552 ทําการผลิต หนังเพอื่ ขายสงตอ ขึ้นหนา กลอง จังหวดั สุพรรณบุรี 1. นายชว น บญุ ศรี 87 หมู 1 ต.ตะครา อําเภอบางปลามา จงั หวดั สุพรรณบุรี โทรศัพท 035 - 587843 ทาํ การผลติ องั กะลงุ และ ทาํ ผนื ระนาด

123 จงั หวดั เพชรบุรี 1. นายลภ ปญ ญาสาร 50 หมู 1 ตาํ บลหวยโรง อําเภอเขายอย จังหวดั เพชรบรุ ี ทาํ การผลิต กลอง ยาว กลองทัด กลองแขก กลองตุก โทน รํามะนา เปง มาง ตะโพน จังหวัดนครปฐม 1. นายสวาท ม่ันศรจี ันทร 26/37 ตําบลบางแขม อําเภอเมือง จงั หวัด นครปฐม 73110 โทรศัพท 034 - 272881 ทาํ การผลิต ผนื ระนาดเอก ระนาดทุม 2. นายเชาว ชาวนาเปา 23/1 ม 6 ตําบลทาตลาด อําเภอสามพราน จังหวัด นครปฐม 73110 โทรศัพท 034 - 321231 ทําการผลิต ซอสามสาย ซอดว ง ซออู ผลติ จากไมและงา จงั หวัดฉะเชิงเทรา 1. นายประหยดั จาบกุล 121 หมู 13 ตําบลดงนอย อาํ เภอราชสาสน จ. ฉะเชิงเทรา ทําการผลิต ผนื ระนาดเอก ผนื ระนาดทมุ 2. นายทอง อยูสิทธิ 1 หมู 4 ตําบลหัวลําโพง อําเภอแปลงยาว จังหวัดฉะเชิงเทรา โทรศัพท 038- 853326 ทาํ การผลติ ผืนระนาดเอก ผืนระนาดทุม จงั หวัดนครนายก 1. นายพิบลู ย (เกง) นิลวิไลพนั ธ 42/1 หมู 8 ตาํ บลศรนี าวา อําเภอเมอื ง จงั หวดั นครนายก 26000 โทรศพั ท 037 - 313261 ทาํ การผลิต หลอลูกฆอ ง ไทย มอญ จําหนา ยรา นฆอ ง จงั หวัดพิษณโุ ลก 1. นายพลอย อ่าํ คมุ 215 หมู 6 ตําบลหัวรอ อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั พิษณโุ ลก 65000 โทรศพั ท 055- 213166 ทําการผลติ ซอดวง ซออู จงั หวัด รอยเอ็ด 1. นายเคน สมจินดา 39 หมู 5 ตําบลศรีแกว อําเภอเมือง จังหวัดรอยเอ็ด 45000 โทรศัพท 01- 4180241 ทาํ การผลิต แคน มชี ือ่ เสยี งมาก (พอ เคน ทาํ แคน) เคยไปสาธติ ท่ีอเมริกา จังหวดั กาฬสินธุ 1. นายเปล้อื ง ฉายรศั มี (ศิลปนแหงชาติ) 229/4 ถนนเกษตรสมบูรณ ตําบลกาฬสินธุ อําเภอ เมือง จหวัดกาฬสินธุ 46000 โทรศัพท 043 - 820366 ทําการผลิต พิณ โปงลาง พิณเบส หมากกะโลง โปงลางเหล็ก โปงลางไมไผ และ ทาํ การสอนท่วี ทิ ยาลัยนาฎศิลปกาฬสนิ ธุ จังหวัดสงขลา 1. นายอรุณ บันเทิงศิลป 24/1 หมู 1 ตําบลคลองอูตุเภา อําเภอหาดใหญ จังหวัดสงขลา ทําการผลติ โหมง ฟาก และ รางโหมง 2. นายธรรม ทองชุมนุม 695 หมู 2 ถนนรัตภูมิ ตําบลควนเนียง อําเมืองควนเนียง จังหวัดสงขลา ทําการผลิต กลองยาว และ กลอง

124 จังหวดั เชียงใหม 1. นายบุญรัตน ทิพยรัตน 108 หมู 10 ซอยชมจันทร ถนนเชียงใหม ฮอด ตําบลปาแดด อ.เภอเมือง จังหวัดเชียงใหม 50100 โทรศัพท 053-281917 ทําการผลิต เคร่ืองสายไทยทุกชนิด เคร่ือง ดนตรีพื้นเมืองเหนือทุกขนิด บัณเฑาะว กระจับป (สัดสวนแบบโบราณ) พิณเปยะ พิณนํ้าเตา ทําซอสาม สายกะลาดดั ข้ึนหนา ซอดว ยหนงั แพะ และรับซอ ม 2. นายวเิ ทพ กันทิมา 106 หมู 20 บานน้าํ โทง ตาํ บลสบแมขา อาํ เภอหางดง จังหวัดเชยี งใหม 50200 หรือ วทิ ยาลัยนาฎศิลปเชียงใหม ถนนสุริยวงศ ตําบลหายยา อําเภอเมือง โทรศัพท 053-271596 ทําการผลติ เครอ่ื งสายไทยทกุ ชนดิ และเครอื่ งดนตรีพ้นื เมือง จงั หวดั ลาํ พูน 1. พอหลวงป สิทธิมา 49 หมู 10 หมูบานนํ้าเพอะพะ ตําบลสายหวยกราน-หนองปลาสวาย อาํ เภอบา นโฮง จงั หวัดลําพูน 51130 โทรศพั ท 053-591330 ผลิต กลองหลวง กลองสบสัดชัย กลองปูเจ รับทําหนา กลอง ฉาบ ฉ่งิ ฆอ ง จังหวดั ลาํ ปาง 1. นายมานพ ปอนสืบ 833/1 หมู 5 บานแมทะ ตําบลทุงฝาย อําเภอเมือง จังหวัดลําปาง โทรศัพท 054-358483 ผลติ ขมิ สาย กิจกรรมทายบท ผลการเรียนรูท ่คี าดหวัง อธิบายและบอกแนวทางการประกอบอาชีพการผลติ เครื่องดนตรีพืน้ บานได คาํ ช้ีแจง ใหผเู รียนอธบิ ายคาํ ถามตอ ไปน้ี 1. อธิบายขน้ั ตอนแนวทางการประกอบอาชพี การผลิตขลยุ 2. อธบิ ายขนั้ ตอนแนวทางการประกอบอาชีพการผลติ แคน 3. อธิบายขนั้ ตอนแนวทางการประกอบอาชพี การผลติ กลองแขก

125 บรรณานกุ รม จรี พันธ สมประสงค. ศิลปะกบั ชีวิต. กรุงเทพฯ, เทเวศรสเตชนั้ เนอร, 2515. ชลติ ดาบแกว . การเขยี นทัศนียภาพ. กรงุ เทพฯ, โอเดียนสโตร, 2541. ชิ้น ศิลปะบรรเลง และวเิ ชยี ร กลุ ตัณฑ. ศลิ ปะการดนตรีและละคร. พระนคร, กรมสามัญศกึ ษา, 2515. ทวศี กั ดิ์ จรงิ กิจและคณะ. พัฒนาทักษะชวี ติ 2. กรุงเทพฯ, วฒั นาพานิช สาํ ราญราษฏร, 2544. ธนิต อยูโพธ.ิ์ ศลิ ปะละครรํา. กรุงเทพฯ, ชมุ นุมสหกรณ และการเกษตรแหงประเทศไทย, 2531. ประตมิ ากรรมเพือ่ ประโยชนใ ชสอย. สารานกุ รมไทยสําหรับปวงชน. เลมที่ 14, กรงุ เทพมหานคร. ภูมิปญ ญาทองถนิ่ ไทย กรมทรัพยสนิ ทางปญ ญา. นนทบุรี. ยศนนั ท แยม เมือง และคณะ. ทศั นศลิ ป. พิมพค รัง้ ที่ 1, กรงุ เทพมหานคร. ไทยวฒั นาพานชิ , 2546. วชิ าการ, กรม. ทฤษฏีและปฏบิ ตั กิ ารวิจารณศ ลิ ปะ. กรงุ เทพฯ, องคการคาของครุ ุสภา, 2532. สุชาติ เถาทอง และคณะ. ศิลปะทัศนศลิ ป. กรงุ เทพฯ, อกั ษรเจรญิ ทัศน, 2546 อภศิ ักด์ิ บญุ เลิศ. วาดเขยี น. กรงุ เทพฯ, โอเดยี นสโตร, 2541. อาภรณ อินฟาแสง. ประวตั ิศาสตรศลิ ป. กรงุ เทพฯ, เทเวศรสเตชัน่ เนอรร,่ี 2512 อาภรณ อินฟา แสง. ทฤษฎสี .ี กรงุ เทพฯ, เสรมิ สนิ , 2510.

126 ท่ปี รึกษา คณะผูจัดทาํ 1. นายประเสรฐิ บุญเรือง เลขาธิการ กศน. 2. ดร.ชัยยศ อ่ิมสุวรรณ รองเลขาธกิ าร กศน. 3. นายวัชรินทร จาํ ป รองเลขาธกิ าร กศน. 4. ดร.ทองอยู แกวไทรฮะ ทป่ี รึกษาดานการพัฒนาหลักสตู ร กศน. 5. นางรกั ขณา ตัณฑวุฑโฒ ผอู ํานวยการกลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ผูเขียนและเรยี บเรยี ง 1. นายจํานง วันวิชัย ขาราชการบํานาญ 2. นางสรญั ณอ ร พัฒนไพศาล กศน. เฉลิมพระเกีรยติ จ.บรุ ีรัมย 3. นายชัยยนั ต มณสี ะอาด สถาบัน กศน. ภาคใต 4. นายสฤษดช์ิ ัย ศิรพิ ร สถาบนั กศน. ภาคตะวนั ออก 5. นางชอ ทพิ ย ศริ พิ ร สถาบนั กศน. ภาคตะวนั ออก 6. นายสรุ พงษ ม่นั มะโน กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน 7. นายศภุ โชค ศรีรตั นศลิ ป คณะเลขานกุ าร ผบู รรณาธกิ าร และพฒั นาปรบั ปรุง 1. นายววิ ฒั นไ ชย จนั ทนส ุคนธ กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 2. นายสรุ พงษ มั่นมะโน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 3. นางจฑุ ากมล อนิ ทระสันต กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น คณะทาํ งาน 1. นายสุรพงษ มนั่ มะโน กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 2. นายศภุ โชค ศรีรัตนศิลป กลุม พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 4. นางสาวศริญญา กุลประดษิ ฐ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 5. นางสาวเพชรินทร เหลืองจิตวฒั นา กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น ผพู ิมพตน ฉบบั นางสาวเพชรินทร เหลืองจิตวฒั นา กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน ผอู อกแบบปก กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน นายศภุ โชค ศรรี ตั นศิลป

127 คณะที่ปรึกษา ผูพฒั นาและปรับปรุงคร้งั ท่ี 2 นายประเสริฐ บญุ เรอื ง เลขาธกิ าร กศน. นายชัยยศ อม่ิ สุวรรณ รองเลขาธกิ าร กศน. นายวชั รนิ ทร จําป รองเลขาธิการ กศน. นางวัทนี จนั ทรโอกลุ ผเู ชีย่ วชาญเฉพาะดานพฒั นาสอื่ การเรียนการสอน นางชุลีพร ผาตนิ นิ นาท ผเู ชี่ยวชาญเฉพาะดานการเผยแพรทางการศกึ ษา นางอญั ชลี ธรรมวิธีกุล หัวหนา หนวยศกึ ษานเิ ทศก นางศทุ ธนิ ี งามเขตต ผูอํานวยการศกึ ษานอกโรงเรียน ผูพัฒนาและปรบั ปรงุ คร้ังที่ 2 นายสุรพงษ มั่นมะโน กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน นายศภุ โชค ศรีรัตนศลิ ป กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน นายกิตตพิ งศ จันทวงศ กลุมพัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน นางสาวผณนิ ทร แซอ้ึง กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรียน นางสาวเพชรนิ ทร เหลอื งจิตวฒั นา กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น

128 คณะผปู รบั ปรุงขอ มลู เกย่ี วกบั สถาบนั พระมหากษัตรยิ ป  พ.ศ. 2560 ทป่ี รึกษา จาํ จด เลขาธิการ กศน. หอมดี ผูตรวจราชการกระทรวงศกึ ษาธิการ 1. นายสรุ พงษ สขุ สเุ ดช ปฏิบัติหนาทร่ี องเลขาธกิ าร กศน. 2. นายประเสริฐ ผูอาํ นวยการกลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบ และการศกึ ษาตามอัธยาศยั 3. นางตรนี ุช ผูปรบั ปรงุ ขอ มูล ศรรี ัตนศิลป กลุมพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั นายศภุ โชค คณะทํางาน 1. นายสุรพงษ มนั่ มะโน กลุมพฒั นาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั 2. นายศภุ โชค ศรีรตั นศิลป กลุมพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย 3. นางสาวเบ็ญจวรรณ อําไพศรี กลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั 4. นางเยาวรัตน ปน มณีวงศ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย 5. นางสาวสุลาง เพช็ รสวาง กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั 6. นางสาวทิพวรรณ วงคเ รือน กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั 7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวัฒน กลุม พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย 8. นางสาวชมพูนท สงั ขพ ชิ ัย กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั