ภาษาไทย พท31001 ม.ปลาย

หนงั สือเรียนสาระความรูพ ืน้ ฐาน รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2551 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560) หามจาํ หนาย หนงั สอื เรยี นเลมนี้ จัดพิมพด วยเงินงบประมาณแผน ดนิ เพื่อการศกึ ษาตลอดชวี ติ สําหรับประชาชน ลขิ สิทธเิ์ ปน ของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร สํานกั งานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สาํ นักงานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธกิ าร

หนงั สอื เรียนสาระความรพู ้ืนฐาน รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560 ลิขสิทธเ์ิ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 3 /2555

3 คาํ นาํ กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 เมื่อวนั ที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลกั เกณฑแ ละวิธกี ารจดั การศกึ ษานอกโรงเรียน ตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรท่ีพัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและ ความเช่ือพน้ื ฐานในการจัดการศกึ ษานอกโรงเรยี นท่มี กี ลมุ เปา หมายเปนผใู หญมีการเรยี นรแู ละส่ังสมความรู และประสบการณอยา งตอเน่อื ง ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศกึ ษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคล่ือนนโยบาย ทางการศกึ ษา เพ่ือเพิ่มศกั ยภาพและขีดความสามารถในการแขง ขนั ใหประชาชนไดมีอาชีพท่ีสามารถสราง รายไดท่ีม่ังค่ังและมั่นคง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสํานึก รับผิดชอบตอตนเองและผูอื่น สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และเนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดบั การศึกษาขั้นพ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ใหมคี วามสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศกึ ษาธิการ ซึ่งสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระเก่ียวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและการเตรียมพรอม เพ่ือเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มีความเกี่ยวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติ กิจกรรม ทําแบบฝก หดั เพอื่ ทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภปิ รายแลกเปล่ียนเรยี นรกู ับกลุม หรอื ศึกษา เพิม่ เติมจากภมู ปิ ญญาทอ งถ่ิน แหลง การเรยี นรแู ละสอื่ อืน่ การปรับปรุงหนงั สอื เรยี นในคร้ังน้ี ไดรับความรว มมอื อยางดียงิ่ จากผทู รงคุณวฒุ ิในแตละสาขาวิชา และผูเกี่ยวของในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อตาง ๆ มาเรียบเรยี งเนอ้ื หาใหครบถว นสอดคลองกับมาตรฐาน ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง ตัวช้ีวัดและกรอบเนื้อหา สาระของรายวิชา สํานักงาน กศน. ขอขอบคุณผูมีสวนเก่ียวของทุกทานไว ณ โอกาสน้ี และหวังวา หนังสือเรียนชุดนี้จะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเก่ียวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะ ประการใด สํานักงาน กศน. ขอนอมรบั ดวยความขอบคณุ ยง่ิ

4 สารบญั หนา คํานาํ 1 คาํ แนะนําในการใชหนังสอื เรียน 2 โครงสรา งรายวิชา 5 บทที่ 1 การฟง การดู.............................................................................................. 11 14 เรื่องที่ 1 การเลอื กส่ือในการฟง และดู................................................................. 15 เร่ืองท่ี 2 การวเิ คราะห วจิ ารณเ รอ่ื งทฟี่ งและดู.................................................. 16 เรือ่ งท่ี 3 มารยาทในการฟงและดู ....................................................................... 17 บทท่ี 2 การพูด ................................................................................................... 39 เรอ่ื งที่ 1 มารยาทในการพดู ................................................................................ 40 เรือ่ งที่ 2 ลกั ษณะการพูดทด่ี ี............................................................................... 40 เร่ืองท่ี 3 การพูดในโอกาสตา ง ๆ......................................................................... บทที่ 3 การอา น ................................................................................................... 42 เรือ่ งที่ 1 ความสําคัญของการอา น ...................................................................... 48 เร่อื งท่ี 2 วจิ ารณญาณในการอาน ....................................................................... 53 เรอ่ื งที่ 3 การอา นแปลความ ตีความ การขยายความ 57 60 จบั ใจความหรอื สรุปความ .................................................................... 60 เร่อื งท่ี 4 วรรณคดี.............................................................................................. 65 เร่ืองท่ี 5 หลกั การวจิ ารณว รรณกรรม ................................................................. 66 เร่อื งที่ 6 ภาษาถ่ิน .............................................................................................. 83 เร่อื งที่ 7 สาํ นวน สภุ าษิต .................................................................................. 91 เรอ่ื งท่ี 8 วรรณกรรมทอ งถ่นิ ............................................................................... 93 บทที่ 4 การเขียน ................................................................................................... 94 เร่ืองที่ 1 หลกั การเขยี น ...................................................................................... 107 เรื่องท่ี 2 หลักการแตงคาํ ประพันธ...................................................................... 111 เรื่องที่ 3 มารยาทและนิสัยรักการเขยี น.............................................................. บทที่ 5 หลักการใชภ าษา.................................................................................................. เรอื่ งที่ 1 ธรรมชาติของภาษา.............................................................................. เร่อื งที่ 2 ถอยคําสาํ นวน สภุ าษติ คําพังเพย ..................................................... เรือ่ งที่ 3 การใชพจนานกุ รมและสารานุกรม .......................................................

5 เร่ืองท่ี 4 คําราชาศพั ท........................................................................................ 116 บทที่ 6 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชพี ....................................................... 121 122 เรอื่ งท่ี 1 คุณคาของภาษาไทย............................................................................. 122 เร่ืองท่ี 2 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชีพ .............................................. 132 เรอ่ื งท่ี 3 การเพิ่มพนู ความรูแ ละประสบการณทางดา นภาษาไทย 134 เพ่ือการประกอบอาชีพ ......................................................................... 136 บรรณานกุ รม ............................................................................................................ คณะผจู ัดทํา ............................................................................................................

6 คาํ แนะนาํ ในการใชห นังสือเรียน หนังสือเรียนสาระความรูพ้ืนฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เปนหนงั สอื เรยี นที่จดั ทาํ ข้ึน สาํ หรับผเู รียนท่ีเปนนักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระความรูพ ื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษา ตอนปลายผูเ รยี น ควรปฏบิ ัติ ดงั น้ี 1. ศึกษาโครงสรา งรายวิขาใหเขา ใจในหัวขอ และสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท ี่คาดหวัง และ ขอบขา ยเน้อื หาของรายวชิ านัน้ ๆ โดยละเอยี ด 2. ศกึ ษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรม แลวตรวจสอบกับแนวตอบ กิจกรรม ถา ผูเรียนตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขา ใจในเน้ือหาน้ันใหมใหเขา ใจ กอ นที่จะศึกษา เร่อื งตอ ๆ ไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเร่ืองของแตละเรื่อง เพ่ือเปน การสรุปความรู ความเขา ใจของเนื้อหา ในเรื่องนัน้ ๆ อีกครั้ง และการปฏิบัติกจิ กรรมของแตละเน้อื หา แตล ะเร่อื ง ผูเ รียนสามารถนําไปตรวจสอบ กบั ครูและเพื่อน ๆ ทร่ี วมเรยี นในรายวิชาและระดบั เดยี วกันได 4. หนงั สือเรยี นเลม นม้ี ี 6 บท บทที่ 1 การฟง การดู บทท่ี 2 การพูด บทที่ 3 การอา น บทที่ 4 การเขียน บทที่ 5 หลักการใชภาษา บทท่ี 6 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชพี

7 โครงสรา งรายวชิ าภาษาไทย (พท31001) ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย สาระสําคญั 1. การอา นเปนทักษะทางภาษาท่ีสําคัญ เพราะชวยใหสามารถรับรขู าวสารและเหตุการณต าง ๆ ของสงั คม ทําใหป รบั ตวั ไดก บั ความเจริญกาวหนาทางวิทยาการตา ง ๆ สามารถวิเคราะห วิจารณ และนํา ความรูไปใชในชีวิตประจําวัน 2. การเขยี นเปนการส่ือสารทีจ่ ัดระบบความคดิ การเลอื กประเดน็ การเลือกสรรถอยคาํ เพ่ือถา ยทอด เปนตวั อักษรในการส่ือความรู ความคดิ ประสบการณ อารมณ ความรสู กึ จากผูเขียนไปยงั ผอู า น 3. การฟง การดู และการพูด เปน ทักษะท่ีสําคัญของการสื่อสารในการดําเนินชีวิตประจําวัน จงึ จาํ เปนตองเขาใจหลักการเบ้ืองตน และตองคํานึงถึงมารยาทในการฟง การดแู ละการพดู ดว ย 4. การใชภาษาไทยใหถ กู ตองตามหลักภาษา ทาํ ใหเ กดิ ความภาคภูมิใจในภูมิปญญาของคนไทย จงึ ตระหนักถึงความสําคัญของภาษาและตอ งอนุรกั ษภ าษาไทยไวเ ปน สมบตั ขิ องชาตสิ ืบตอไป 5. การใชทกั ษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขาใจระดับของภาษาสามารถใชค ําพูด และเขยี นไดด ี ทําใหเ กดิ ประโยชนต อตนเองและสวนรวม 6. วรรณคดีไทยเปน มรดกของภาษาและวัฒนธรรมท่ีมีคุณคา เปนมรดกทางปญญาของคนไทย แสดงถึงความรงุ เรอื งของวฒั นธรรมทางภาษา เปน การเชิดชคู วามเปน อารยะของชาติ ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวัง เม่ือศึกษาชดุ วชิ าแลว ผูเรยี นสามารถ 1. จับใจความสําคัญ และเลา เร่ืองได ตีความได อานในใจและอานออกเสียง วิเคราะห วิจารณ ประเมินคาได เลือกหนงั สอื และสารสนเทศไดแ ละมีมารยาทในการอา นและมีนสิ ัยรักการอา น 2. อธิบายการเขียนเบ้ืองตนได เขียนเรียงความ ยอความ เขียนจดหมาย เขียนโตแยง เขียน รายงาน เขียนคําขวัญ เขียนประกาศ เขยี นเชญิ ชวน กรอกแบบรายการ แตงคําประพนั ธ บอกคุณคาของ ถอ ยคําภาษาและสามารถเลอื กใชถอยคาํ ในการประพนั ธ เขียนอา งองิ เขยี นเลขไทยไดถ กู ตองสวยงาม 3. บอกหลักเบอ้ื งตน และจดุ มงุ หมายของการฟง การดูและการพดู ได และสามารถพูดในโอกาส ตาง ๆ ได 4. บอกลักษณะสําคัญของภาษาและการใชภ าษาในการสื่อการ ใชพจนานุกรมและสารานุกรม ในชีวติ ประจาํ วันได 5. บอกชนดิ และหนา ทีข่ องคาํ ประโยค และนําไปใชไดถกู ตอง 6. ใชเครือ่ งหมายวรรคตอน อักษรยอ คําราชาศพั ท หลักการประชมุ การอภปิ ราย การโตว าที

8 7. บอกความหมายของวรรณคดีและวรรณกรรม องคประกอบและรูปแบบลักษณะเดนของ วรรณคดไี ด 8. บอกความหมายของวรรณกรรมมุขปาฐะ และวรรณกรรมลายลักษณไ ด 9. บอกความหมายและลกั ษณะเดนของวรรณกรรมทอ งถ่นิ ประเภทรูปแบบของวรรณกรรมไทย ปจ จุบนั ได 10.อา นวรรณคดีและวรรณกรรม บอกแนวความคิด คา นยิ ม คณุ คาหรอื แสดงความคดิ เห็นได 11.บอกลักษณะสาํ คัญและคณุ คา ของเพลงพืน้ บาน และบทกลอ มเด็กพรอ มทั้งรองเพลงพ้ืนบา น และบทกลอ มเด็กได ขอบขา ยเน้ือหา บทที่ 1 การฟง การดู บทที่ 2 การพดู บทที่ 3 การอา น บทท่ี 4 การเขียน บทท่ี 5 หลักการใชภ าษา บทที่ 6 วรรณคดแี ละวรรณกรรม บทที่ 7 ภาษาไทยกบั ชองทางการประกอบอาชีพ

1 บทท่ี 1 การฟง การดู สาระสําคญั การฟง และดูสารประเภทตาง ๆ อยา งถูกวธิ ีมีวิจารณญาณ และพดู แสดงความรู ความคดิ ความรสู กึ ในโอกาสตา ง ๆ อยา งเหมาะสมจะทาํ ใหไ ดรบั ความรู ความเขา ใจ นําไปใชป ระโยชนในชวี ิตประจําวันได ผลการเรียนรูท ี่คาดหวงั เม่ือศึกษาจบบท แลวคาดหวงั วา ผูเรยี นจะสามารถ 1. นําความรไู ปเปน ขอมลู ในการตดั สินใจเลอื กสอ่ื ในการฟงและดู 2. แสดงความคิดเห็น วเิ คราะห วิจารณ เรื่องทีฟ่ ง และดไู ด 3. มมี ารยาทในการฟง การดู และการพดู และสรุปสาระสาํ คัญของเรือ่ งท่ีฟง และดไู ด ขอบขา ยเนอ้ื หา เร่อื งที่ 1 การเลือกสื่อในการฟงและดู เร่ืองท่ี 2 การวิเคราะห วิจารณ เรอื่ งทฟ่ี ง และดู เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทในการฟง และดู

2 เรอ่ื งท่ี 1 การเลอื กส่อื ในการฟง และดู สงั คมปจจบุ นั ชอ งทางการนําเสนอขอมลู ใหด แู ละฟงจะมีมากมาย ดังน้นั ผเู รียนควรรจู ักเลือกท่ีจะ ดแู ละฟง เม่ือไดร ับรูขอมูลแลว การรูจ ักวิเคราะห วิจารณ เพ่ือนําไปใชใ นทางสรางสรรค เปน ส่ิงจําเปน เพราะผลท่ีตามมาจากการดูและฟง จะเปนผลบวกหรือลบแกสังคม ก็ขึ้นอยูกับการนําไปใช น่ันคือผลดี จะเกิดแกสงั คมกเ็ มือ่ ผูด แู ละฟงนําผลท่ไี ดน้นั ไปใชอ ยา งสรางสรรค หรือในปจ จบุ นั จะมสี ํานวนทใ่ี ชกัน อยางแพรห ลายวาคิดบวก เม่ือรูจักหลักในการฟงและดูแลว ควรจะรูจักประเภท เพื่อแยกแยะในการนําไปใชป ระโยชน ซงึ่ อาจสรุปประเภทการแยกแยะประเภทของส่ือในการนาํ ไปใชป ระโยชน มดี งั นี้ 1. สอื่ โฆษณา ส่อื ประเภทน้ผี ูฟงตองรจู ดุ มุง หมาย เพราะสวนใหญจะเปนการสื่อใหค ลอยตาม อาจไมสมเหตุสมผล ผูฟงตอ งพจิ ารณาไตรตรองกอ นซ้อื หรือกอ นตัดสินใจ 2. สอ่ื เพ่อื ความบนั เทิง เชน เพลง, เร่อื งเลา ซง่ึ อาจมกี ารแสดงประกอบดวย เชน นิทาน นิยาย หรอื สอ่ื ประเภทละคร สอื่ เหลาน้ีผรู บั สารตอ งระมัดระวัง ใชวิจารณญาณประกอบการตัดสินใจกอนที่จะ ซ้ือหรือทําตาม ปจ จุบันรายการโทรทัศนจ ะมีการแนะนําวาแตละรายการเหมาะกับกลุม เปาหมายใด เพราะเช่ือกันวา ถาผูใ ดขาดความคิดในเชิงสรา งสรรคแ ลว ส่ือบันเทิงอาจสง ผลรา ยตอสังคมได เชน ผูด ู เอาตวั อยา งการจ,ี้ ปลน, การขม ขืนกระทําชําเรา และแมแ ตการฆาตวั ตาย โดยเอาอยางจากละครที่ดูก็เคย มีมาแลว 3. ขา วสาร ส่ือประเภทน้ีผูรับสารตองมีความพรอมพอสมควร เพราะควรตองรูจักแหลงขา ว ผูน ําเสนอขา ว การจับประเด็น ความมีเหตุมีผล รูจ ักเปรียบเทียบเนื้อหาจากท่ีมาของขา วหลาย ๆ แหง เปนตน 4. ปาฐกถา เน้อื หาประเภทนีผ้ รู ับสารตอ งฟง อยา งมีสมาธิเพ่ือจับประเด็นสําคัญใหไ ด และกอ น ตัดสินใจเชอ่ื หรือนาํ ขอมูลสวนใดไปใชป ระโยชนตองมคี วามรพู นื้ ฐานในเรอ่ื งน้ัน ๆ อยบู า ง 5. สนุ ทรพจน ส่อื ประเภทน้ีสว นใหญจะไมย าว และมใี จความท่เี ขา ใจงาย ชัดเจน แตผูฟ งจะตอ ง รูจกั กลน่ั กรองสง่ิ ทดี่ ีไปเปนแนวทางในการปฏิบัติ หลกั การฟงและดอู ยางสรา งสรรค 1. ตองเขาใจความหมายหลักเบื้องตนของการจับใจความของสารที่ฟงและดูน้ัน ตองเขาใจ ความหมายของคาํ สาํ นวนประโยคและขอ ความทีบ่ รรยายหรืออธิบาย 2. ตองเขา ใจลักษณะของขอ ความ ขอความแตล ะขอ ความตอ งมีใจความสําคัญของเรื่องและ ใจความสาํ คญั ของเรื่องจะอยูท ่ีประโยคสําคญั ซึ่งเรียกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยูใ น ตอนใดตอนหนึง่ ของขอความ โดยปกตจิ ะปรากฏอยใู นตอนตน ตอนกลาง และตอนทาย หรอื อยตู อนตน

3 และตอนทา ยของขอความผูร ับสารตองรูจกั สงั เกต และเขาใจการปรากฏของประโยคใจความในตอนตา ง ๆ ของขอความ จงึ จะชวยใหจ บั ใจความไดด ยี ิ่งขน้ึ 3. ตอ งเขา ใจในลักษณะประโยคใจความ ประโยคใจความ คือขอ ความที่เปน ความคิดหลัก ซึ่งมักจะมีเนื้อหาตรงกับหัวขอเรื่อง เชน เรื่อง “สุนัข” ความคิดหลักคือ สุนัขเปนสัตวเ ลี้ยงที่รักเจาของ แตก ารฟงเรื่องราวจากการพดู บางทีไมม ีหัวขอ แตจ ะพูดตามลําดบั ของเน้อื หา ดังนั้น การจบั ใจความสําคัญ ตอ งฟงใหต ลอดเรอื่ งแลวจับใจความวา พูดถึงเรื่องอะไร คือจับประเด็นหัวเรื่อง และเรื่องเปนอยางไรคือ สาระสําคัญหรอื ใจความสาํ คัญของเร่อื งนั่นเอง 4. ตอ งรูจ ักประเภทของสาร สารที่ฟง และดูมีหลายประเภท ตองรูจักและแยกประเภทสรุปของ สารไดวา เปน สารประเภทขอเท็จจริง ขอ คิดเห็นหรือเปนคําทักทายปราศรัย ขา ว ละคร สารคดี จะได ประเดน็ หรือใจความสําคญั ไดง าย 5. ตองตีความในสารไดต รงตามเจตนาของผูส ง สาร ผูสงสารมีเจตนาที่จะสงสารตา ง ๆ กับบางคนตอ งการใหความรู บางคนตองการโนม นาวใจ และบางคนอาจจะตองการสงสาร เพ่ือส่ือความ หมายอื่น ๆ ผูฟง และดตู อ งจับเจตนาใหไ ด เพ่อื จะไดจบั สารและใจความสําคญั ได 6. ต้ังใจฟง และดใู หต ลอดเรื่อง พยายามทําความเขาใจใหตลอดเร่ือง ย่ิงเรื่องยาวสลับซับซอน ยง่ิ ตองตั้งใจเปนพิเศษและพยายามจับประเด็นหัวเรอ่ื ง กริยาอาการ ภาพและเคร่ืองหมายอืน่ ๆ ดว ยความตัง้ ใจ 7. สรุปใจความสําคัญ ขั้นสุดทายของการฟง และดูเพ่ือจับใจความสําคัญก็คือ สรุปใหไ ดว า เรอื่ งอะไร ใคร ทําอะไร ทไ่ี หน เมื่อไร อยางไรและทําไม หรือบางเรื่องอาจจะสรุปไดไมครบท้ังหมด ทั้งน้ี ยอ มข้นึ กบั สารท่ฟี ง จะมใี จความสาํ คญั ครบถวนมากนอ ยเพียงใด วิจารณญาณในการฟง และดู พจนานกุ รมฉบับราชบัณฑิตยสถานไดใ หความหมายของ วิจารณญาณไวว า ปญญาที่สามารถรู หรือใหเ หตุผลท่ีถูกตอ ง คํานี้มาจากคําวา วิจารณ ซ่ึงแปลวา การคิดใครค รวญโดยใชเ หตุผลและคําวา ญาณ ซึ่งแปลวา ปญญาหรอื ความรใู นชน้ั สงู วิจารณญาณในการฟง และดู คือ การรับสารใหเ ขา ใจเนื้อหาสาระโดยอาศัยความรู ความคิด เหตุผล และประสบการณประกอบการใชป ญ ญาคิดใครค รวญแลวสามารถนาํ ไปใชไ ดอ ยางเหมาะสม การฟง และดูใหเ กิดวิจารณญาณนั้นมีขั้นตอนในการพัฒนาเปน ลําดับบางทีก็อาจเปนไปอยา ง รวดเร็ว บางทีก็ตอ งอาศัยเวล ท้ังน้ี ยอมขึ้นอยูกับพื้นฐานความรู ประสบการณของบุคคลและ ความยุงยากซบั ซอนของเรื่องหรือสารท่ีฟง ข้นั ตอนการฟง และดอู ยางมีวิจารณญาณ มีดงั นี้ 1. ฟงและดูใหเ ขาใจเรอ่ื ง เมอื่ ฟงเร่ืองใดกต็ ามผฟู ง จะตองต้งั ใจฟงเร่ืองนั้นใหเ ขาใจตลอดเรื่อง ใหร ูวา เนือ้ เร่อื งเปน อยางไร มสี าระสาํ คญั อะไรบาง พยายามทาํ ความเขา ใจรายละเอียดทง้ั หม

4 2. วเิ คราะหเ ร่ือง จะตอ งพจิ ารณาวาเปนเรือ่ งประเภทใด เปนขาว บทความ เรอ่ื งส้นั นิทานนยิ าย บทสนทนา สารคดี ละคร และเปน รอ ยแกว หรอื รอ ยกรอง เปนเรอ่ื งจรงิ หรือแตงข้ึน ตองวิเคราะหล ักษณะ ของตัวละคร และกลวิธใี นการเสนอสารของผูสงสารใหเขาใจ 3. วินิจฉัยเร่ือง คือ การพิจารณาเร่ืองท่ีฟงวา เปน ขอ เท็จจริง ความรูสึกความคิดเห็นและผูสง สารหรือผพู ูดผแู สดงมีเจตนาอยา งไรในการพูดการแสดง อาจจะมเี จตนาทจ่ี ะโนมนาวใจหรอื แสดงความคิดเห็น เปนเร่ืองทม่ี ีเหตมุ ผี ล มีหลักฐานนาเชือ่ ถือหรอื ไมแ ละมคี ณุ คา มีประโยชนเพียงใด สารที่ใหค วามรู สารท่ีใหค วามรูบางครั้งก็เขาใจงาย แตบางครั้งที่เปน เร่ืองสลับซับซอนก็จะเขาใจยาก ตองใช การพินิจพิเคราะหอยางลึกซ้ึง ท้ังน้ียอ มข้ึนกับเรื่องท่ีเขา ใจงายหรือเขา ใจยาก ผูรับมีพ้ืนฐานในเร่ืองที่ ฟง เพียงใด ถา เปน ขา วหรอื บทความเกยี่ วกบั เกษตรกรผมู ีอาชีพเกษตรยอมเขา ใจงาย ถา เปนเร่ืองเกี่ยวกับ ธรุ กิจนกั ธรุ กจิ กจ็ ะไดเขาใจงายกวา ผูมีอาชพี เกษตร และผพู ดู หรือผูส งสารกม็ ีสวนสาํ คญั ถามีความรูในเรอื่ ง นั้นเปน อยางดีรูว ธิ พี ดู นาํ เสนอผฟู ง ก็จะเขา ใจไดงา ย ขอ แนะนาํ ในการฟงและดูท่ใี หความรโู ดยใชว จิ ารณญาณ มีดังนี้ 1. เมอ่ื ไดร บั สารทีใ่ หความรูเรอื่ งใดตองพจิ ารณาวาเรื่องน้ันมคี ณุ คา หรอื มีประโยชน ควรแกการใช วิจารณญาณมากนอ ยเพียงใด 2. ถาเรอื่ งที่ตองใชว จิ ารณญาณไมว าจะเปน ขาว บทความ สารคดีขาว หรือความรูเรื่องใดก็ตาม ตอ งฟง ดว ยความตง้ั ใจจับประเด็นสาํ คญั ใหไ ด ตองตีความหรือพินิจพิจารณาวา ผูส ง สารตอ งการสงสารถึง ผรู บั คืออะไร และตรวจสอบหรอื เปรียบเทยี บกบั เพื่อนๆ ทีฟ่ งรว มกนั มาวา พจิ ารณาไดตรงกันหรอื ไมอ ยางไร หากเห็นวา การฟง และดูของเราตางจากเพ่ือน ดอ ยกวา เพ่ือน จะไดป รับปรุงแกไขใหการฟง พัฒนาข้ึน มปี ระสิทธภิ าพตอ ไป 3. ฝก การแยกแยะขอเท็จจริง ขอคิดเห็น เจตคติของผูพ ูดหรือแสดงท่ีมีตอเร่ืองที่พูดหรือแสดง และฝกพจิ ารณาตัดสนิ ใจวา สารทฟ่ี ง และดนู นั้ เช่อื ถือไดห รือไม และเช่ือถอื ไดม ากนอ ยเพียงใด 4. ขณะทฟี่ ง ควรบนั ทกึ สาระสําคญั ของเร่ือง ตลอดทั้งประเดน็ การอภปิ รายไวเพ่ือนําไปใช 5. ประเมินสารที่ใหค วามรูวา มีความสําคัญมีคุณคา และประโยชนมากนอ ยเพียงใด มีแงค ิด อะไรบา ง และผูสงสารมีกลวธิ ใี นการถายทอดที่ดนี าสนใจอยางไร 6. นําขอคิด ความรูและกลวิธีตาง ๆ ที่ไดจากการฟงไปใช ในการดําเนินชีวิตประจําวัน การประกอบอาชพี และพฒั นาคุณภาพชวี ติ พัฒนาชุมชนและสังคมไดอยางเหมาะสม สารทโี่ นม นา วใจ สารท่ีโนม นาวใจเปน สารท่ีเราพบเห็นประจําจากส่ือมวลชน จากการบอกเลา จากปากหนึ่งไปสู ปากหนงึ่ ซึง่ ผูสง สารอาจจะมีจดุ มุงหมายหลายอยางท้ังท่ีดี และไมดี มีประโยชนห รือใหโทษ จุดมุง หมาย

5 ทใ่ี หป ระโยชน ก็คอื โนมนาวใจใหรักชาติบา นเมอื ง ใหใชจา ยอยางประหยดั ใหรักษาสิ่งแวดลอม ใหรักษา สาธารณสมบัติและประพฤติแตสง่ิ ทดี่ งี าม ในทางตรงขามผูสง สารอาจจะมจี ุดมงุ หมายใหเ กดิ ความเสยี หาย มงุ หมายทจ่ี ะโฆษณาชวนเช่ือหรอื ปลกุ ปน ยุยงใหเ กิดการแตกแยก ดังนั้น จึงตอ งมีวิจารณญาณ คิดพิจารณา ใหดวี า สารนั้นเปน ไปในทางใด การใชว ิจารณญาณสารโนม นาวใจ ควรปฏบิ ัติ ดังนี้ 1. สารนั้นเรียกรองความสนใจมากนอ ยเพียงใด หรือสรา งความเชื่อถอื ของผพู ูดมากนอยเพยี งใด 2. สารทีน่ าํ มาเสนอน้นั สนองความตองการพน้ื ฐานของผูฟ งและดอู ยางไรทาํ ใหเ กดิ ความปรารถนาหรือความวา วุนขึ้นในใจมากนอยเพียงใด 3. สารไดเ สนอแนวทางทส่ี นองความตอ งการของผฟู ง และดหู รือมีสง่ิ ใดแสดงความเห็นวา หากผูฟงและดูยอมรับขอ เสนอนนั้ แลว จะไดร บั ประโยชนอะไร 4. สารทน่ี ํามาเสนอนน้ั เรา ใจใหเ ชื่อถอื เกย่ี วกบั ส่ิงใด และตองการใหค ิดหรือปฏบิ ตั ิอยางไรตอไป 5. ภาษาทใี่ ชใ นการโนมนาวใจนน้ั มีลกั ษณะทําใหผฟู ง เกิดอารมณอ ยางไรบาง สารทจี่ รรโลงใจ ความจรรโลงใจ อาจไดจากเพลง ละคร ภาพยนตร คําประพันธ สุนทรพจน บทความบางชนิด คําปราศรัย พระธรรมเทศนา โอวาท ฯลฯ เม่ือไดร ับสารดังกลาวแลวจะเกิดความรูสึกสบายใจ สุขใจ คลายเครียด เกิดจนิ ตนาการ มองเหน็ ภาพและเกดิ ความซาบซง้ึ สารจรรโลงใจจะชวยยกระดับจิตใจมนุษย ใหสูงขน้ึ ประณตี ขนึ้ ในการฝกใหม ีวิจารณญาณในสารประเภทน้ี ควรปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี 1. ฟงและดดู ว ยความตั้งใจ แตไมเครง เครียด ทาํ ใจใหสบาย 2. ทําความเขา ใจในเนอ้ื หาทส่ี ําคัญ ใชจ นิ ตนาการไปตามจุดประสงคข องสารนั้น 3. ตองพจิ ารณาวา สิ่งท่ฟี งและดใู หความจรรโลงในดา นใด อยางไรและมากนอ ยเพยี งใด หากเรื่อง นั้นตอ งอาศยั เหตผุ ล ตอ งพิจารณาวา สมเหตสุ มผลหรอื ไม 4. พิจารณาภาษาและการแสดง เหมาะสมกบั รูปแบบเนื้อหาและผูรบั สารหรอื ไมเ พียงใด เร่ืองท่ี 2 การวิเคราะห วิจารณเร่ืองท่ีฟง และดู ความหมายของการวเิ คราะห การวนิ ิจและการวิจารณ การวิเคราะห หมายถึง การที่ผูฟงและผูดูรับสารแลว พิจารณาองคประกอบออกเปน สว น ๆ นาํ มาแยกประเภท ลกั ษณะ สาระสาํ คัญของสาร กลวิธีการเสนอและเจตนาของผูสงสาร การวินิจ หมายถึง การพิจารณาสารดวยความเอาใจใส ฟง และดูอยา งไตรตรองพิจารณา หาเหตุผลแยกแยะขอดขี อ เสยี คณุ คาของสาร ตคี วามหมายและพิจารณาสํานวน ภาษา ตลอดจนน้ําเสียง และการแสดงของผสู ง สาร พยายามทาํ ความเขาใจความหมายท่ีแทจริง เพื่อใหไดป ระโยชนตามวัตถุประสงค ของผูว ินิจ

6 การวิจารณ หมายถงึ การพิจารณาเทคนคิ หรือกลวิธที ่ีแสดงออกมานัน้ ใหเ ห็นวา นาคิด นา สนใจ นา ติดตาม มชี นั้ เชงิ ยอกยอนหรอื ตรงไปตรงมา องคประกอบใดมคี ุณคา นาชมเชย องคประกอบใดนาทว งติง หรือบกพรอ งอยางไร การวจิ ารณส ง่ิ ใดกต็ ามจงึ ตอ งใชความรูม เี หตมุ ผี ล มหี ลักเกณฑและมคี วามรอบคอบดว ย ตามปกติแลว เมอ่ื จะวิจารณสงิ่ ใด จะตอ งผานขั้นตอนและกระบวนการของการวเิ คราะหส าร วินิจสาร และประเมินคาสาร ใหชัดเจนเสียกอนแลว จึงวิจารณแ สดงความเห็น ออกมาอยางมีเหตุมีผล ใหนาคิด นา ฟง และเปนคาํ วจิ ารณท ี่เชอ่ื ถือได การวจิ ารณ ทีร่ ับฟงมาก็เชน เดียวกัน ตอ งผานการวิเคราะห วินิจ และประเมินคาสารน้ันมากอน และการวิจารณแ สดงความคิดเห็นที่จะทําไดอ ยางมีเหตุมีผลนาเช่ือถือน้ัน ผูรับสารจะตอ งรูหลักเกณฑ การวิจารณแสดงความคดิ เห็นตามชนดิ ของสาร เพราะสารแตล ะชนิด ยอ มมีองคประกอบเฉพาะตัว เชน ถาเปน ขา วตองพิจารณาความถูกตองตามความเปน จริง แตถ า เปน ละครจะดูความสมจริง และพิจารณา โครงเรอ่ื ง เนอื้ เร่อื ง ฉาก ตวั ละคร ภาษาทใ่ี ช บทบาทการแสดง ฯลฯ นอกจากรูห ลักเกณฑแ ลว จะตอ งอาศยั การฝก ฝนบอ ย ๆ และอานตัวอยา งงานวิจารณข องผูอ่ืนท่ีเชี่ยวชาญใหมาก ก็จะชว ยใหก ารวิจารณด ี มเี หตผุ ลและนาเช่ือถอื หลกั การวจิ ารณแ ละแสดงความคดิ เห็นสารประเภทตาง ๆ สารทไ่ี ดร บั จากการฟง มมี ากมาย แตที่ไดร ับเปน ประจาํ ในชีวิตประจําวนั ไดแ ก 1. ขา วและสารประชาสมั พันธ 2. ละคร 3. การสนทนา คาํ สัมภาษณบุคคล 4. คาํ ปราศรยั คาํ บรรยาย คาํ กลา วอภิปราย คาํ ใหโอวาท 5. งานประพนั ธร อ ยกรองประเภทตาง ๆ หลักเกณฑการวิจารณส ารทไี่ ดร ับตามชนิดของสาร 1. ขาวและสารประชาสัมพันธ สารประเภทน้ีผูร ับสารจะไดรับจากวิทยุ โทรทัศน ซ่ึงจะ เสนอขา วจากหนวยงานประชาสัมพันธของภาครัฐและเอกชน รูปแบบของการเสนอขาว โดยท่ัวไป จะประกอบดวย หัวขอขา ว เนื้อและสรุปขา ว โดยจะเริ่มตน ดวย หัวขอ ขา วที่สําคัญแลว ถึงจะเสนอ รายละเอียดของขาวและตอนทายกอ นจบ จะสรุปขาว หรือบางคร้ังจะเสนอลักษณะการสรุปขา วประจํา สปั ดาหเ ปนรายการหน่ึงโดยเฉพาะ สว นสารประชาสัมพันธอ าจมรี ปู แบบทแี่ ปลกออกไปหลายรูปแบบ เชน เสนอสาระในรปู แบบของขา ว ประกาศแจงความหรอื โฆษณาแบบตาง ๆ ในการวิจารณ ควรพิจารณาตาม หลกั เกณฑ ดงั น้ี 1.1 แหลงขา วที่มาของขาวและสารประชาสัมพันธ ผูวิจารณจ ะตองดูวา แหลง ของขาวหรือ สารประชาสัมพันธนั้นมาจากไหนจากหนวยงานใด เปนหนว ยงานของรัฐหรือเอกชนหนวยงานหรือ สถาบนั น้นั นาเช่ือถอื มากนอ ยเพยี งใด

7 1.2 เนื้อหาของขา วและสารประชาสัมพันธ ผูร ับสารตองพิจารณาวา สารน้ันมีเน้ือหา สมบรู ณหรือไม คอื เม่ือถามดว ยคําถามวา ใคร ทําอะไร ท่ีไหน เมือ่ ไร อยางไรแลวผฟู งสามารถหาคาํ ตอบได ครบถวน และสามารถสรุปสาระสาํ คัญไดด วย 1.3 พิจารณาทบทวนวา เนื้อหาของขา วและสารประชาสัมพันธท่ีนําเสนอเปน ความจริง ท้งั หมด หรือมกี ารแสดงความรสู ึก ความคดิ เหน็ ของผสู ง สารแทรกมาดวย 1.4 พิจารณาภาษาที่ใชท ัง้ ความถูกตอ งของการใชภาษา ศิลปภาษาและดา นวรรณศิลป 2. ละคร ภาพยนตร สารประเภทละครจะฟง ไดจากละครวิทยุ และโทรทัศนเ สียเปน สว นใหญ สว นละครเวทนี ั้นมีโอกาสไดด ูไดฟ ง นอยมาก ซ่งึ หลกั การวจิ ารณละครมีแนวทาง ดงั น้ี 2.1 ดคู วามสมจรงิ ของผูแสดงตามบทบาทที่ไดรับวาใชน า้ํ เสียงสมจรงิ ตามอารมณ ความรสู กึ ของตัวละครนัน้ ๆ มากนอ ยเพยี งใด 2.2 พิจารณาโครงเรื่อง แกนของเร่ืองวา มีโครงเร่ืองเปนอยา งไร สรุปสาระสําคัญหรือ แกน ของเรอ่ื งใหไ ด 2.3 ฉากและตัวละคร มีฉากเหมาะสมสอดคลองกับเนื้อเร่ือง เหมาะสมกับบรรยากาศ และตัวละครแตล ะตัวมลี กั ษณะเดนหรอื ใหอะไรกับผฟู ง 2.4 ภาษาท่ีใชถูกตอ งเหมาะสมตามหลกั การใชภ าษา ศลิ ปะภาษาและดา นวรรณศลิ ป 3. การสนทนาและคําสัมภาษณบ ุคคล การสนทนาและคาํ สัมภาษณบุคคลในวิทยุและโทรทัศน เปนสารท่ีไดฟง กันเปน ประจํา ผูร ว มสนทนาและใหส ัมภาษณก็เปน คนหลากหลายระดับและอาชีพ การสนทนาและ การวเิ คราะหม หี ลกั ในการพจิ ารณา ดังน้ี 3.1 การสนทนาในชีวิตประจาํ วนั ก. การสนทนา เปนเรอื่ งอะไรและมสี าระสาํ คญั วา อยางไร ข. สาระสาํ คญั ของการสนทนาทีส่ รปุ ไดเปนความจริงและนา เชื่อถอื เพยี งใด ค. ผรู ว มสนทนามีความรูและมคี วามสนใจในเร่ืองทส่ี นทนามากนอ ยเพียงใด ง. ภาษาท่ีใชในการสนทนามีความถูกตอ ง ตามหลักการใชภ าษามีความเหมาะสมและ สละสลวยทําใหเ ขาใจเรือ่ งไดชดั เจนเพยี งใด ท้งั น้าํ เสยี งและลีลาการพูดแฝงเจตนาของผพู ูดและนาฟงหรือไม 3.2 คําสมั ภาษณบ ุคคล มหี ลกั เกณฑก ารพจิ ารณาและวิจารณ ดงั นี้ ก. ผูส ัมภาษณเปนผูม ีความรูและประสบการณใ นเรื่องท่ีสัมภาษณม ากนอ ยเพียงใด เพราะผูส มั ภาษณท ี่มคี วามรูและประสบการณในเร่ืองทีจ่ ะสัมภาษณเ ปนอยา งดีจะถามไดส าระเนื้อเร่ืองดี จึงตอ งดูความเหมาะสมของผูสัมภาษณก บั เรื่องทสี่ ัมภาษณด วย ข. ผูใหก ารสัมภาษณเหมาะสมหรือไม โดยพิจารณาจากวุฒิ ฐานะ หนาท่ี อาชีพและ พิจารณาจากคาํ ตอบท่ใี หสัมภาษณวามีเนือ้ หาสาระและตอบโตต รงประเดน็ คําถามหรือไมอ ยางไร ค. สาระของคําถามและคําตอบในแตละขอ ตรงประเด็นหรือไม มีสาระเปนประโยชน ตอ สังคมมากนอ ยเพียงใด

8 ง. ลักษณะของการสัมภาษณ เปน การสัมภาษณทางวิชาการ หรือการสัมภาษณ เพือ่ ความบันเทงิ เพราะถาเปน การสัมภาษณทางวชิ าการยอมจะตองใชห ลกั เกณฑใ นการพจิ ารณาครบถว น แตห ากเปนการสมั ภาษณ เพ่ือความบันเทิงน้ันงา ยตอการวิจารณวา ดีหรือไมด ี เพราะใชสามัญสํานึกและ ประสบการณพิจารณาก็เพียงพอแลว จ. ภาษาท่ใี ชเ ขา ใจงายชัดเจน เหมาะสมเพียงใด ผูส ัมภาษณและผูใ หส ัมภาษณมีความ จรงิ ใจในการถามและการตอบมากนอยเพยี งใด 4. คําปราศรยั คําบรรยาย คํากลา วอภิปราย คําใหโ อวาท 4.1 คาํ ปราศรัย มีหลกั เกณฑก ารพิจารณาและวิจารณ ดังนี้ ก. สาระสาํ คญั เหมาะสมกบั โอกาสทปี่ ราศรัยหรอื ไม โดยพิจารณาเนอ้ื หาสาระ เวลา และ โอกาสวา สอดคลองเหมาะสมกันหรอื ไม ข. สาระสําคัญและความคดิ เปนประโยชนตอผูฟงหรือไม ค. ผูกลา วปราศรยั ใชภ าษาไดดถี กู ตอ ง เหมาะสมสละสลวย คมคายหรอื ไมอยา งไร 4.2 คาํ บรรยาย มีหลักเกณฑการพิจารณาและวิจารณ ดังน้ี ก. หวั ขอและเน้อื เร่ืองเหมาะสมกบั สถานการณแ ละผฟู งมากนอ ยเพยี งใด ข. สาระสาํ คัญของเรื่องท่ีบรรยายมีประโยชนตอผูฟ ง และสังคมมีสิ่งใดที่นาจะนําไปใช ใหเกดิ ประโยชน ค. ผูบรรยายมีความรูและประสบการณ ในเรื่องที่บรรยายมากนอยเพียงใด มีความ นาเช่ือถือหรือไม ง. ภาษาทีใ่ ชในการบรรยาย ถกู ตอ งตามหลกั การใชภ าษา เขา ใจงายชดั เจนหรือไม 4.3 คาํ กลาวอภิปราย การอภิปรายเปน วิธกี ารระดมความคดิ เหน็ และแนวทางในการแกป ญ หา ซ่ึงเราจะไดฟ ง กันเปน ประจาํ โดยเฉพาะจากรายการโทรทัศน การวเิ คราะหว จิ ารณค วรพจิ ารณาโดยใชห ลักการ ก. ประเด็นปญหาทจ่ี ะอภิปราย ขอบขา ยของปญ หาเปน อยา งไร มขี อบกพรองอยา งไร ข. ประเด็นปญหาที่นํามาอภิปราย นา สนใจมากนอ ยเพียงใดและมีความสอดคลอง เหมาะสมกับสถานการณ หรอื ไม ค. ผูอภิปรายมคี ุณวุฒิ ประสบการณมสี วนเก่ยี วของกับประเด็นอภิปรายอยางไร และมี ความนาเช่อื ถือมากนอยเพยี งใด ง. ผูอภิปรายไดศ ึกษาคนควา และรวบรวมขอ มูลความรูม าชี้แจงประกอบไดม ากนอ ย เพยี งพอเหมาะสมและนา เชอ่ื ถอื หรอื ไม จ. ผูอภิปรายรับฟง ความคิดเห็นของผูรวมอภิปรายหรือไม มีการผูกขาดความคิดและ การพูดเพียงคนเดียวหรือไม

9 ฉ. ผูอภิปรายใหขอ คิดและแนวทางอยางมีเหตุผลมีขอมูลหลักฐานหรือไม ใชอ ารมณ ในการพดู อภิปรายหรอื ไม ช. ภาษาท่ใี ชในการอธิปรายถูกตอ งตามหลกั การใชภาษา กระชับรัดกมุ ชัดเจนเขา ใจงา ย ซ. ผูฟง อภิปรายไดศ ึกษารายละเอียดตามหัวขอ อภิปรายมาลวงหนาบา งหรือไม หากมี การศึกษามาลว งหนา จะทาํ ใหวเิ คราะหวิจารณได 4.4 คําใหโ อวาท มีหลักเกณฑก ารพิจารณาและวิจารณ คือ ก. ผใู หโอวาทเปนใคร มคี ณุ วุฒมิ หี นา ทที่ จ่ี ะใหโอวาทหรอื ไม ข. สาระสาํ คัญของเรอื่ งที่ใหโอวาทมอี ะไรใหขอ คดิ เรอื่ งอะไร สอนอะไรมแี นวทางปฏิบัติ อยางไร ค. เร่ืองที่ใหโอวาทมีความถูกตอง มีเหตุมีผลสอดคลองตามหลักวิชาการหรือไม นา เชอื่ ถอื เพียงใด ง. มเี ทคนิคและกลวธิ ใี นการพูดโนม นาวจิตใจของผูฟ ง และมีการอา งอิง คําคม สํานวน สภุ าษติ หรือยกเร่อื ง ยกเหตกุ ารณมาประกอบอยางไรบาง จ. ใชภาษาไดดี ถกู ตองสละสลวย คมคาย ไพเราะ ประทบั ใจตอนไหนบาง สรปุ 1. วิจารณญาณในการฟง และดู หมายถึง การรับสารใหเ ขา ใจตลอดเร่ืองแลว ใชป ญญา คดิ ไตรตรอง โดยอาศัยความรู ความคิด เหตผุ ล และประสบการณเดิม แลว สามารถนําสาระตา ง ๆ ไปใช ในการดําเนินชีวิตไดอยางเหมาะสม โดยมีข้ันตอนดงั น้ี 1.1 ฟง และดูใหเขา ใจตลอดเรือ่ งกอน 1.2 วิเคราะหเรื่อง วาเปน เรื่องประเภทใด ลักษณะของเรื่องและตัวละครเปน อยางไร มีกลวธิ ีในการเสนอเร่อื งอยา งไร 1.3 วนิ ิจฉัย พิจารณาเรื่องทีฟ่ งเปนขอ เท็จจริง ความคดิ เห็น เจตนาของผเู สนอเปน อยา งไร มเี หตผุ ลนาเชื่อถือหรอื ไม 1.4 การประเมินคา ของเรือ่ งเมอ่ื ผา นขน้ั ตอน 1 - 3 แลว กป็ ระมาณวาเรอื่ งหรือสารน้นั ดีหรือ ไมด ี มอี ะไรท่ีจะนําไปใชใ หเ ปนประโยชนไ ด 1.5 การนาํ ไปใชประโยชนเ มื่อผา นข้นั ตอนท่ี 1 - 4 แลว ข้นั สุดทา ยคือ นําคุณคาของเรื่องที่ ฟงและดูไปใชไดเ หมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล 2. การวเิ คราะห หมายถงึ การแยกแยะประเภท ลกั ษณะ สาระสําคญั และการนําเสนอ พรอ มทั้ง เจตนาของผพู ูดหรอื ผเู สนอ การวนิ ิจ หมายถึง การพิจารณาเร่ืองอยา งไตรตรอง หาเหตผุ ลขอดขี อเสีย และคุณคาของสาร การวิจารณ หมายถึง การพิจารณาอยางมีหลักเกณฑใ นเรื่องที่ฟงและดู วา มีอะไรนา คิด นาสนใจ นา ติดตาม นาชมเชย นา ช่ืนชมและมอี ะไรบกพรอ งบา ง

10 การวจิ ารณสารหรอื เรื่องที่ไดฟงและดู เม่ือไดวินิจวิเคราะหแ ละใชว ิจารณญาณในการฟง และดู เร่ืองหรือสารทไ่ี ดร บั แลว กน็ าํ ผลมารายงานบอกกลา วแสดงความคิดเหน็ ตอ สงิ่ น้ัน อยางมเี หตผุ ล มหี ลกั ฐาน ประกอบ และเปนสิ่งสรา งสรรค 3. หลักการฟงและดทู ่ดี ี ผูเ รียนรูไดเรียนรูว ิธีการฟงและดูมาแลว หลายประการ ควรจะไดร ับรูถึงวิธีการปฏิบัติตน ใน การเปน ผฟู งและดทู ่ดี ดี ว ย ตามหลกั การ ดังน้ี 3.1 ฟง และดใู หตรงตามความมุง หมาย การฟงแตล ะครัง้ จะตองมีจดุ มุง หมายในการฟงและดู ซ่ึงอาจจะมีจุดมุง หมายอยางใดอยางหนึ่งโดยเฉพาะหรือมีจุดมุงหมายหลายอยางพรอมกันก็ได จะตอง เลือกฟงและดูใหตรงกับจุดมุงหมายที่ไดตั้งไวแ ละพยายามท่ีจะใหการฟงและดูแตละคร้ังไดรับผล ตามจดุ มุง หมายท่ีกําหนด 3.2 มีความพรอมในการฟง และดู การฟงและดูจะไดผลจะตองมีความพรอม ทั้งรางกาย จิตใจและสติปญ ญา คือ ตอ งมีสุขภาพดีท้ังรา งกาย และจิตใจไมเ หน็ดเหนื่อยไมเจ็บปว ยและไมมีจิตใจ เศรา หมอง กระวนกระวายการฟง และดูจึงจะไดผลดี และตอ งมีพื้นฐานความรูในเร่ืองน้ันดีพอสมควร หากไมมีพืน้ ฐานทางความรู สติปญ ญากย็ อมจะฟงและดไู มรเู รอ่ื งและไมเ ขาใจ 3.3 มีสมาธิในการฟงและดู ถาหากไมมีสมาธิ ขาดความต้ังใจยอ มจะฟง และดูไมร ูเ ร่ือง การรบั รูและเขา ใจจะไมเกิด ดงั น้ัน จะตอ งมีความสนใจ มคี วามตงั้ ใจและมสี มาธใิ นการฟงและดู 3.4 มีความกระตอื รอื รน ผูท่ีมองเห็นคุณคา และประโยชนข องเรือ่ งนั้นมีความพรอ มท่ีจะรับรู และทําความเขา ใจจากการฟง และดนู ้นั ยอมมีประสิทธิภาพในการฟง และดสู งู 3.5 ฟงและดูโดยไมมีอคติ ในการฟง จะตองทําใจเปน กลางไมม ีอคติตอ ผูพ ูดตอเร่ืองที่พูด หากไมชอบเรอ่ื ง ไมศ รัทธาผพู ูดกจ็ ะทําใหไมพรอมท่ีจะรบั รแู ละเขาใจในเร่อื งน้นั จะทําใหการฟงและการดู ไมป ระสบผลสาํ เร็จ 3.6 การจดบนั ทกึ และสรปุ สาระสาํ คัญ ในการฟง และดูเพ่อื ความรมู คี วามจําเปนท่ตี อ งบันทึก สรุปสาระสําคัญที่จะนําไปใชนาํ ไปปฏบิ ตั ิ คณุ สมบัติของผูฟ งและดูทีด่ ี ควรปฏิบัติ ดงั น้ี 1. สามารถปฏิบัตติ ามหลกั การฟง และดทู ่ีดไี ด โดยมีจุดมุง หมาย มีความพรอมในการฟงและดูมี ความตง้ั ใจและกระตือรือรน ไมมีอคตแิ ละรูจ ักสรปุ สาระสาํ คัญของเรื่องทฟ่ี ง และดูนัน้ ได 2. มีมารยาทในการฟงและดู มารยาทในการฟง และดูเปนส่ิงที่จะชว ยสรางบรรยากาศท่ีดีใน การฟง และดู เปนมารยาทของการอยรู ว มกันในสงั คมอยางหนึ่ง หากผูฟง และดูไมมมี ารยาท การอยูร ว มกัน ในขณะท่ีฟง และดู ยอมไมปกติสุข มีบรรยากาศท่ีไมเ หมาะสมและไมเอ้ือตอ ความสําเร็จ ตัวอยางเชน ขณะที่ฟงและดูการบรรยายถามีใครพูดคุยกันเสียงดังหรือกระทําการท่ีสรางความไมสงบรบกวนผูอ่ืน บรรยากาศในการฟงและดูน้ันยอมไมดี เกิดความรําคาญตอ เพื่อนที่นั่งอยูใกลจะไดร ับการตําหนิวา ไมม ี มารยาท ขาดสมบัติผูดี แตถ าเปนผูม ีมารยาท ยอมไดร ับการยกยอ งจากบุคคลอื่นทําใหก ารรับสารดว ย การฟงและดปู ระสบความสําเรจ็ โดยงา ย

11 3. รูจักเลอื กฟงและดใู นสงิ่ ที่เปน ประโยชน การเลือกฟงและดูในเรอื่ งทีจ่ ะเปน ประโยชนตอ อาชพี ชวี ิตความเปน อยูและความรบั ผิดชอบในสังคม แลว เลือกนาํ ไปใชใ หเกดิ ประโยชนใ นการพฒั นาอาชพี พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ และพฒั นาสงั คม เรือ่ งท่ี 3 มารยาทในการฟงและดู การฟงและดูจะสัมฤทธ์ิผลน้ัน ผูฟง ตอ งคํานึงถึงมารยาทในสังคมดวย ยิ่งเปนการฟง และดู ในท่ีสาธารณะยิ่งตองรักษามารยาทอยา งเครงครัด เพราะมารยาทเปนเคร่ืองกํากับพฤติกรรมของคนใน สังคม ควบคุมใหคนในสงั คมประพฤติตนใหเรียบรอยงดงาม อันแสดงถึงความเปนผดู แี ละเปนคนทีพ่ ฒั นาแลว การฟงและดูในโอกาสตา ง ๆ เปน พฤติกรรมทางสังคม ยกเวน การฟง และดูจากสื่อตามลําพัง แตในบางคร้ังการฟง และดูบทเรยี นจากส่อื ทางไกลกม็ กี ารฟงและดูกนั เปน กลมุ รวมกับบุคคลอน่ื ดว ย จําเปน ตองรักษามารยาท เพื่อมิใหเ ปนการรบกวนสมาธิของผูอ ่ืนการรักษามารยาทในขณะที่ฟง และดูเปน การแสดงถงึ การมีสัมมาคารวะตอผพู ดู หรือผแู สดง หรือตอเพ่ือนผูฟง ดวยกนั ตอสถานที่ผมู ีมารยาทยงั จะได รับยกยอ งวา เปนผมู วี ัฒนธรรมดีงามอีกดวย มารยาทในการฟง และดใู นโอกาสตา ง ๆ มีดังนี้ 1. การฟง และดเู ฉพาะหนา ผูใ หญ เม่ือฟง และดเู ฉพาะหนา ผูใหญไมวา จะอยูแตลําพังหรอื มผี ูอืน่ รวมอยูด วยกต็ าม จะตอ งสํารวมกิริยา อาการใหค วามสนใจดว ยการสบตากับผูพูด ผูที่สื่อสารใหก ันทราบ ถาเปนการสนทนาไมควรชิงพูดกอ นที่ คสู นทนาจะพดู จบ หรือถา มีปญ หาขอ สงสยั จะถาม ควรใหผ ูพดู จบกระแสความกอนแลวจึงถาม หากมเี พอื่ น รวมฟงและดอู ยดู ว ยตอ งไมก ระทําการใดอนั จะเปนการรบกวนผูอ่ืน 2. การฟงและดูในทปี่ ระชมุ การประชมุ จะมีประธานในท่ปี ระชมุ เปน ผูนําและควบคุมใหก ารประชุมดําเนินไปดวยดี ผูเ ขารว ม ประชุมตอ งใหค วามเคารพตอ ประธาน ในขณะที่ผูอ่ืนพูด เราตอ งตั้งใจฟงและดู หากมีสาระสําคัญก็อาจ จดบันทกึ ไวเ พอื่ จะไดน าํ ไปปฏิบตั ิ หรือเปนขอมูลในการอภิปรายแสดงความคิดเห็น ไมค วรพูดกระซิบกับ คนขางเคียง ไมควรพูดแซงขึ้น หรือแสดงความไมพอใจใหเ ห็น ควรฟงและดูจนจบแลวจึงใหสัญญาณ ขออนุญาตพูดดว ยการยกมือ หรือขออนุญาต ไมควรทํากิจธุระสวนตัว และไมทําส่ิงอื่นใดท่ีจะเปน การรบกวนที่ประชมุ 3. การฟงและดใู นท่สี าธารณะ การฟงและดูในที่สาธารณะเปน การฟง และดูที่มีคนจํานวนมากในสถานที่ท่ีเปนหอ งโถงกวา ง และในสถานท่ีที่เปน ลานกวาง อาจจะมหี ลงั คาหรือไมมกี ็ได ขณะทีฟ่ ง และดูไมควรกระทาํ การใด ๆ ท่ีจะกอ ความราํ คาญ สรางความวนุ วายใหแ กบุคคลท่ชี มหรอื ฟง รวมอยูด วย ขอควรระวงั มดี ังน้ี 3.1 การฟงและดูในโรงภาพยนตรหรือโรงละคร 3.1.1 รักษาความสงบ ไมใ ชเสียงพูดคุยและกระทําการใด ๆ ท่ีจะทําใหเรื่องรบกวน ผูอ ่นื และไมควรนาํ เด็กเล็ก ๆ ท่ไี รเดียงสาเขา ไปดูหรือฟง ดว ยเพราะอาจจะรองหรอื ทาํ เสยี งรบกวนผอู ืน่ ได

12 3.1.2 ไมค วรนาํ อาหารของขบเคีย้ ว ของท่มี ีกลิน่ แรงเขา ไปในสถานท่ีน้ัน เพราะเวลาแก หออาหาร รับประทานของขบเค้ียวกจ็ ะเกดิ เสยี งดังรบกวนผูอนื่ และของที่มกี ล่ินแรงก็จะสงกลิน่ รบกวน ผูอ่นื ดวย 3.1.3 ไมเดินเขาออกบอ ย เพราะในสถานท่ีนั้นจะมืด เวลาเดินอาจจะเหยียบหรือ เบยี ดผูรว มฟง ดว ย หากจําเปนควรเลือกท่นี ่งั ที่สะดวกตอการเดินเขา ออก เชน นง่ั ใกลทางเดิน เปน ตน 3.1.4 ไมค วรแสดงกริ ยิ าอาการท่ีไมเ หมาะไมควรระหวางเพ่ือนตา งเพศในโรงมหรสพ เพราะเปนเร่ืองสว นบุคคลขดั ตอวัฒนธรรมประเพณีไทย ไมค วรแสดงกริ ยิ าอาการดงั กลาวในทสี่ าธารณะ 3.1.5 ไมค วรสง เสยี งดังเกนิ ไปเมอื่ ชอบใจเปนพเิ ศษในเร่ืองที่ดูหรือฟง เชน ถึงตอนที่ ชอบใจเปน พเิ ศษก็จะหวั เราะเสียงดงั ปรบมือหรอื เปาปาก ซ่ึงจะเปนการสรางความรําคาญและรบกวนผูอน่ื 3.2 การฟงในลานกวาง สว นใหญจะเปนการชมดนตรแี ละการแสดงท่ีเปน ลักษณะมหกรรม บันเทิง ควรปฏบิ ัติดังนี้ 3.2.1 อยาสง เสียงดังจนเกินไป จะทําใหเ ปน ที่รบกวนผูร วมชม หากถูกใจเปนพิเศษ กค็ วรดจู ังหวะอันควรไมทาํ เกินพอดี 3.2.2 ไมแสดงอาการกริ ิยาท่ไี มส มควร เชน การโยกตัว การเตน และแสดงทาทาง ตาง ๆ เกินพอดี 3.2.3 ไมด่ืมของมึนเมาเขา ไปชมการแสดงหรอื ไมน ําไปดมื่ ขณะชม 3.2.4 ไมค วรแสดงกริ ิยาทไี่ มเ หมาะสมกบั เพื่อนตางเพศหรือเพศตรงขาม เพราะขัดตอ วฒั นธรรมไทย และอาจผดิ กฎหมายดว ย 3.2.5 ควรยืนหรือนั่งใหเ รียบรอยไมควรเดินไปเดินมาโดยไมจําเปน เพราะจะทํา ความวนุ วายใหบ คุ คลอื่น สรปุ มารยาทในการฟง และดูได ดงั น้ี 1. ฟงและดูดว ยความตงั้ ใจ ตามองดผู ูพดู ไมแสดงออกดว ยอาการใด ๆ ท่ีบอกถึงความไมสนใจ 2. ไมทําความราํ คาญแกผ ูอ ื่นที่ฟงและดูดวย 3. ไมแสดงกรยิ าไมเหมาะสมใด ๆ เชน โห ฮา ฯลฯ 4. ถา จะแสดงความคิดเห็นหรือถามปญ หาขอขอ งใจ ควรจะขออนุญาตกอนหรือเม่ือที่ประชุม เปดโอกาสใหถ ามและแสดงความคดิ เหน็ 5. ไมค วรเดินเขา หรือเดินออกขณะท่ีผูพูดกําลังพูดหรือกําลังแสดงหากจําเปน จริง ๆ ควรจะทํา ความเคารพประธานกอ น กิจกรรมท่ี 1 ใหผ เู รียนฝก ปฏบิ ตั ติ ามลักษณะการฟง ที่ดใี นโอกาสท่ีเหมาะสม เชน การฟง รายงานกลุม , การฟง พระเทศนแลว นาํ มาอภิปรายกนั ในกลมุ ท้งั ผูเ ปน วิทยากรผรู ว มฟงและเนือ้ หาตามหวั ขอทีผ่ เู รยี นนาํ เสนอและ ตกลงกนั ในกลมุ

13 กิจกรรมที่ 2 1. จงสรปุ มารยาทในการฟงและดวู ามีอะไรบา ง 2. ใหผูเรียนฝก ปฏิบัติตามมารยาทในการฟง และดโู ดยแบงกลุมจดั กิจกรรมในหอ งเรยี น การนาํ ความรจู ากการฟง และดูไปใช การฟง และการดเู ปนการรับสารทางหนึ่งท่ีเราสามารถจะรับรูเ ร่ืองราวตาง ๆ ไดเปนอยา งดีและ ละเอียด เพราะไดฟง เร่ืองราวจากเสียงพูดและยังไดม องเห็นภาพเร่ืองราวเหตุการณและวัตถุส่ิงของ ตลอดท้ังกรยิ าอาการตาง ๆ อกี ดว ย สงิ่ ท่ไี ดร ับจากการฟง และดูจึงเปนขอมูลความรูท ี่คอนขา งจะละเอียด ลกึ ซ้ึง จึงสามารถทจ่ี ะนําไปใชในชีวติ ประจําวันไดอยางดี เชน 1. ใชถายทอดความรเู ร่ืองราวดวยการพดู การอา นและการเขียน เชน การรายงาน การบรรยาย การบอกกลาวเลา เร่ือง การอานขาว อานประกาศ บทความ และการเขียนบทความ เขียนเร่ืองยอ เรียงความ จดหมาย ฯลฯ เพ่ือถา ยทอดเรื่องราวท่ีไดฟ ง และดู ตลอดท้ังการเห็นตัวอยา งในการถา ยทอด ดวยวธิ ีตา ง ๆ มาใชในการถายทอดไดอีกดวย 2. ใชในการวิเคราะห วจิ ารณ แสดงความคดิ เห็น การฟง และดูจะชว ยใหเ ราไดความรู ไดข อ มูล ขอเทจ็ จริง หลักฐาน เหตุผล ตัวอยางแนวคดิ ทจ่ี ะใชประกอบการวเิ คราะห วจิ ารณ แสดงความคิดเห็นตอ ท่ปี ระชมุ ตอสาธารณชนดวย การพดู การเขียนไดเปน อยางดี 3. ใชในการแกป ญหา การแกป ญหาทุกประเภท ทุกปญ หาจะสําเร็จลุลว งไปดวยดี จะตองอาศัย ความรู ประสบการณแนวทางแกปญ หาอื่นท่เี คยแกไขมาแลวและขอมูลทางวิชาการประกอบในการตัดสนิ ใจ เลอื กวิธแี กปญหาท่ีเกิดขนึ้ จงึ จะสามารถแกป ญ หาไดสําเรจ็ ดว ยดี 4. ใชในการประกอบอาชีพ การไดฟ งไดเ ห็นตัวอยา งเร่ืองราวตาง ๆ จะทําใหไดร ับความรูแ ละ ขอมลู เกย่ี วกบั อาชีพตาง ๆ จะทาํ ใหเรามองเห็นชอ งทางการประกอบอาชีพชว ยใหต ัดสินใจประกอบอาชีพ และยงั เปน ขอ มูลทจ่ี ะสงเสรมิ ใหบคุ คลทมี่ ีอาชพี อยแู ลว ไดพัฒนาอาชีพของตนเองใหเจริญกา วหนาอกี ดว ย 5. ใชใ นการศึกษาเลาเรียน นักเรียน ผูเรียน ที่กําลังศึกษาอยูยอ มสามารถนําความรูประสบการณ จากการฟงและดูมาชว ยใหม ีความรูความเขาใจในวิชาท่ีเรียนทําใหการเรียนประสบความสําเร็จตาม ความตองการของตนเอง 6. ใชเ ปน แนวทางในการดําเนินชวี ติ ในสงั คม ความรูท่ีไดจากการฟง และดจู ะสามารถนําไปใชเ ปน แนวปฏิบัติของแตล ะคนท้ังในดานสุขภาพอนามัย การปฏิบัติตนในสังคมเก่ียวกับวัฒนธรรมประเพณี การกินอยูหลับนอน การอยูร ว มกันในสังคมอยางเปนสขุ ท้งั หมดเปนเรือ่ งทจี่ ะตอ งศึกษาเปนเร่ืองท่ีจะตอง ศึกษาหาความรดู ตู วั อยา ง ดแู นวปฏบิ ตั ิระเบียบ กฎเกณฑข องสงั ดวยการฟง และดทู ้ังสิ้น ที่กลา วมาเปนสวนหนึ่งยังมีอีกมากมายหลายอยา งท่ีเราตอ งนําความรูจากการฟงและดูไปใช ในการดําเนนิ ชวี ิต ฀฀฀

14 บทท่ี 2 การพดู สาระสําคญั การพูดเปน การสื่อสารท่ีควบคูก ับการฟง และดู การเขาใจหลักการการเตรียมการพูด การพูด ในหลาย ๆ โอกาส และมารยาทในการพูดจะทําใหก ารพดู ประสบผลสาํ เร็จ ผลการเรียนรูท่คี าดหวงั เมอื่ ศกึ ษาบทที่ 2 จบ และคาดหวงั วาผูเ รียนจะสามารถ 1. นําความรูเก่ยี วกบั ลักษณะการพูดไปใชไดเหมาะสม 2. มีทักษะประสบการณการพดู ในโอกาสตา ง ๆ 3. มมี ารยาทในการพูด ขอบขายเนื้อหา เร่อื งท่ี 1 มารยาทในการพดู เรอื่ งท่ี 2 ลักษณะการพูดท่ีดี เร่ืองท่ี 3 การพูดในโอกาสตา ง ๆ

15 เร่อื งที่ 1 มารยาทในการพดู 1. ใชคาํ พูดสภุ าพเหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คลใหเ กียรตกิ บั ผทู ี่เราพูดดวย รูจ กั ใชคําทแ่ี สดงถงึ ความมีมารยาท เชน คาํ ขอบคุณ ขอบใจ เมื่อผูอ ่ืนทําคุณตอเรา และกลา วขอโทษขออภัยเสียใจในโอกาส ทก่ี ระทาํ การลวงเกนิ ผอู นื่ 2. ไมพูดจาเยาะเยย ถากถาง ดูหม่ินเหยียดหยาม เสียดสีผูอื่น ไมพูดจายกตนขม ทา น พูดช้ี จุดบกพรอง หรือปมดอ ยของผอู ืน่ ใหเ กิดความอับอาย 3. ไมผูกขาดการพดู และความคดิ แตเ พียงผูเดยี ว ใหโอกาสผูอ่ืนไดพูดบา งไมพูดตัดบทในระหวาง ผอู ืน่ กาํ ลงั พดู ควรคอยใหผอู น่ื พดู จนหมดกระบวนความแลวจึงพดู ตอ 4. เมื่อจะพูดคัดคา นหรือโตแยง ควรจะเหมาะสมกับโอกาสและมีเหตุผลเพียงพอไมใชอ ารมณ ควรใชคาํ พดู ทนี่ ุมนวล ไมใ หเสียบรรยากาศของการพูดคุยกนั 5. การพดู เพอ่ื สรา งบรรยากาศ ใหเกิดอารมณข นั ควรจะเปน เรอื่ งตลกขบขนั ทส่ี ภุ าพ ไมหยาบโลน หรอื พูดลกั ษณะสองแงส องงาม 6. ไมพูดตเิ ตียน กลา วหาหรือนนิ ทาผูอ ื่นตอ หนา ชุมชน หรอื ในขณะท่ีผทู เ่ี ราพูดถงึ ไมไดอ ยดู วย 7. ควรพูดดว ยนํ้าเสียงนุม นวลชวนฟง ไมใชน้ําเสียงหว น ๆ หรือดุดันวางอํานาจเหนือผูฟง รูจกั ใชคาํ คะ ครบั นะคะ นะครับ หนอ ย เถดิ จะ นะ เสริมการพดู ใหส ุภาพไพเราะนา ฟง คณุ ธรรมในการพูด การปฏิบตั ติ ามมารยาทในการพูดดังกลา วมาแลว ยังไมถือวาเปนการพูดดี เพราะยงั ขาดคณุ ธรรมในการพดู นั้นกค็ อื ขาดความรบั ผิดชอบ ขาดความจริงใจ เพราะบุคคลที่มีคุณธรรม ในการพดู จะตองมีความรบั ผิดชอบในคําพดู และสิ่งท่ีพูดออกไป มีความจริงใจ มีความบริสุทธิ์ใจตอ ผูท ี่เรา พดู ดว ย ก. ความรับผดิ ชอบในการพูด ผูพูดจะตอ งรับผิดชอบตอการพูดของตนทั้งในดานกฎหมายและ ศีลธรรม รับผดิ ชอบทางกฎหมายน้ันก็คือ เม่ือผูพูดพูดอยา งขาดความรับผิดชอบมีความผิดตามกฎหมาย ผูน ั้นจะตอ งรับโทษ เชน พูดหมิ่นประมาท แจงความเท็จ พูดใหผ ูอ ่ืนเสียหายจนเกิดการฟองรอง ตองรับโทษตามกฎหมาย สวนความรบั ผดิ ชอบในดา นศีลธรรมหรอื คุณธรรมนัน้ หมายถึง ความรับผิดชอบของการพดู ที่ทําให ผูอื่นเสียใจ ไมสบายใจเกิดความเสียหายไมถึงกับผิดกฎหมายบานเมือง แตเ ปน ส่ิงไมเหมาะไมควร เชน การพูดสอ เสียด พูดคําหยาบ พูดเพอเจอ พูดใหผ ูอื่นถูกตําหนิเหลาน้ีผูพ ูดตอ งรับผิดชอบ ตองไมปฏิเสธ ในคําพูดของตน นอกจากน้ีผูพูดจะตอ งไมพูดตอเติมเสริมแตงจนบิดเบือนความจริง ตอ งตระหนักและ รบั ผดิ ชอบในการพูดทกุ ครงั้ ข. ความจริงใจและบริสุทธิ์ใจ ผูพูดตอ งมีความจริงใจในการพูดดวยการแสดงออกทางสีหนา แววตา อากัปกริ ิยา น้าํ เสียงและคําพดู ใหต รงกับความรูสึกที่มีอยูในจิตใจอยา งแทจ ริง ไมเ สแสรง แกลงทํา

16 พูดดว ยความบริสุทธิ์ใจ คือ การพูดดวยความปรารถนาดีท่ีจะใหเ กิดผลดีตอผูฟง ไมพ ูดเพื่อใหเ ขาเกิด ความเดือดรอนเสียหาย ในการพูดควรพิจารณาถึงผลดี ผลเสีย กาลเทศะ อะไรควรพูด อะไรไมค วรพูด เปน สงิ่ สําคัญ เรอื่ งท่ี 2 ลักษณะการพูดทดี่ ี การพูด การพูดเปน การสื่อสารอีกประเภทหนึ่งท่ีใชก ันอยูในชีวิตประจําวัน ในการพูดควรตระหนักถึง วฒั นธรรมในการใชภ าษา คอื ตอ งเปนผมู ีมารยาทในการพูด มีคุณธรรมในการพูดและปฏิบัติตามลักษณะ การพูดทด่ี ี จึงจะส่อื กับผฟู งไดตามท่ีตอ งการ การพูดของแตละบุคคลในแตละครั้งจะดีหรือไมด ีอยา งไรนั้น เรามีเกณฑที่จะพิจารณาได ถาเปนการพดู ทด่ี จี ะมลี กั ษณะ ดังตอไปน้ี 1. ตอ งมเี น้อื หาดี เนอื้ หาท่ดี ตี อ งตรงตามจุดมงุ หมายของผพู ดู ผูพดู มีจดุ มุงหมายการพูดเพ่อื อะไร เพ่ือความรู ความคิด เพื่อความบันเทิง เพื่อจูงใจ โนม นาวใจ เน้ือหาจะตอ งตรงตามเจตนารมณข องผูพ ูด และเน้ือหานั้นตอ งมีความยากงายเหมาะกับผูฟง มีการลําดับเหตุการณ ความคิดท่ีดีมีระเบียบไมว กวน จึงจะเรียกวา มเี นื้อหาดี 2. ตอ งมีวิธีการถายทอดดี ผูพ ูดจะตอ งมีวิธีการถา ยทอดความรูความคิดหรือสิ่งที่ตอ งการ ถายทอดใหผูฟง เขา ใจงายเกิดความเช่ือถือ และประทับใจ ผูพ ูดตองมีศิลปะในการใชถอ ยคําภาษาและ การใชน ํ้าเสียง มีการแสดงกิริยาทาทางประกอบในการแสดงออกทางสีหนา แววตาไดอยา งสอดคลอ ง เหมาะสม การพูดจงึ จะเกดิ ประสทิ ธผิ ล 3. มีบุคลิกภาพดี ผูพ ูดจะตองแสดงออกทางกายและทางใจไดเหมาะสมกับโอกาสของการพูด อนั ประกอบดว ย รูปรา งหนาตา ซ่ึงเราไมสามารถท่ีจะปรับเปลี่ยนอะไรไดมากนัก แตก็ตอ งทําใหด ูดีท่ีสุด การแตง กายและกริยาทา ทาง ในสว นน้ีเราสามารถที่จะสรางภาพใหด ีไดไ มยาก จึงเปน สวนท่ีจะชว ยใน การสรา งบุคลกิ ภาพท่ีดไี ดมาก สว นทางจิตใจน้ันเราตองสรา งความเชอ่ื ม่ันในตัวเองใหส ูง มคี วามจรงิ ใจและ มีความคิดริเร่ิม ผูพูดที่มีบุคลิกภาพท่ีดี จึงดึงดูดใจใหผูฟ งเช่ือม่ัน ศรัทธาและประทับใจไดงา ย การสรา ง บุคลกิ ภาพที่ดีเปนคณุ ลักษณะสาํ คัญอยางหน่ึงของการพูด การพูดที่ใชส ื่อสารในชีวิตประจําวันน้ันมีลักษณะแตกตางกัน ทั้งน้ีขึ้นอยูกับโอกาสสถานที่ กาลเทศะและบุคคลท่ีเราพูด ถาพูดเปน ทางการ เชน การพูดในท่ีประชุม สัมมนา การพูดรายงาน ความกา วหนา ของการปฏบิ ตั งิ านใหผูบังคับบัญชาทราบ ผูพูดยอมตองใชภ าษาลกั ษณะหนง่ึ แตใ นโอกาส ท่ีไมเปน ทางการ เชน การพูดในวงสนทนาของเพื่อนท่ีสนิทสนมกัน การพูดใหค ําปรึกษาของครู กศน.กับ ผูเ รียน ผนู ําหมบู า นชี้แจงรายละเอยี ดของการประชุมใหคนในชุมชนทราบ ก็ยอ มจะใชภาษาอีกอยา งหน่ึง หรอื ถาเราพูดกบั บุคคลท่รี จู กั คนุ เคยกันมาเปน อยา งดีก็ใชภาษาพูดลักษณะหน่ึง แตถา พูดกับบุคคลท่ีเรา เพ่งิ รูจกั ยังไมค ุน เคยกจ็ ะใชภ าษาอกี ลกั ษณะหนงึ่

17 การพูดท่ีดี อาจแบงไดเ ปน 3 ลกั ษณะคือ 1. การพูดแบบเปน ทางการ เปน การพูดท่ีผูพ ูดจะตอ งระมัดระวังในเรื่องของรูปแบบ วิธีการ ความถูกตอ งเหมาะสมของการใชถอ ยคํา การพูดลักษณะนี้จะใชใ นโอกาสที่เปน พิธีการ มีรูปแบบวิธีการ และข้ันตอนในการพูดเปนการพูดในท่ีประชุมท่ีมีระเบียบวาระ การกล่าวตอ นรับ การกลาวตอบ การกลา วอวยพร การกลา วใหโอวาท การแสดงปาฐกถา เปนตน 2. การพูดแบบกึ่งทางการ เปนการพูดที่ผูพูดตองพิถีพิถันในการใชถอยคํานอยลง กวา ลักษณะการพูดแบบเปนทางการ จะใชใ นการสนทนาพูดคุยกันระหวางผูที่ยังไมค ุน เคยสนิทสนมกัน มากนกั หรอื ในกลมุ ของบุคคลตางเพศ ตางวัยกัน การพูดในที่ชุมชนก็จะมีการใชก ารพูดในลักษณะน้ีดว ย เชน การแนะนําบุคคลในทีป่ ระชมุ การพดู อภิปราย การแนะนําวทิ ยากรบคุ คลสําคัญเหลานี้ เปนตน 3. การพูดแบบไมเ ปน ทางการ เปน การพดู ทใ่ี ชส ่ือสารกบั ผทู ่ีเราสนิทสนมคุนเคยกันมาก ๆ เชน การพดู คุยกนั ของสมาชิกในครอบครัว การพูดกันในกลุม ของเพ่ือนสนิท หรือพูดกับกลุมคนที่เปน กันเอง การพูดในลักษณะนี้จะใชกนั มากในชีวติ ประจําวัน เรื่องท่ี 3 การพดู ในโอกาสตาง ๆ การพูดระหวา งบุคคล การพดู ระหวา งบุคคลเปน การพดู ท่ีไมเปน ทางการ ท้ังผพู ดู และผฟู งมกั ไมไดมีการเตรยี มตวั ลว งหนา ไมม ีการกําหนดเวลาและสถานท่ีไมม ีขอบเขตเน้ือหาแนน อน ซึ่งเปน การพูดท่ีใชมากที่สุด ผูเ รียนจะตอ ง ฝก ฝนและใชไ ดท นั ทเี มื่อจําเปน ตอ งใช การพูดระหวา งบุคคลพอจะแยกได ดังนี้ การพูดทักทายปราศรัย ตามปกติคนไทยเราเปนคนมีนํ้าใจชอบชว ยเหลือเกื้อกูลผ้อู ืนอยูเสมอ หนา ตายิ้มแยมแจม ใส รูจ ักโอภาปราศรัย เมื่อพบใครจะเปนคนท่ีรูจ ักกันมากอ นหรือคนแปลกหนาก็จะ ทักทายดว ยการย้ิมหรือใชอ วัจนภาษา คือ กิริยาอาการทักทายกอ น ซ่ึงเปน เอกลักษณข องคนไทยท่ีควร รักษาไว เ พราะเปน ทปี่ ระทบั ใจของผูพบเหน็ ท้ังคนไทยดว ยกนั และชาวตางประเทศ การทกั ทายปราศรัยควรปฏบิ ัติ ดังน้ี 1. ยิม้ แยมแจม ใสความรูส กึ ยนิ ดีท่ีไดพบกับผทู ี่เราทักทาย 2. กลา วคาํ ทกั ทายตามวัฒนธรรมไทย หรือตามธรรมเนยี มนยิ ม อนั เปน ท่ยี อมรบั กนั ในสงั คม เชน กลา ว “สวสั ดคี รบั ”... “สวสั ดคี ะ” 3. แสดงกิริยาอาการประกอบคําทักทายหรือปฏิสันถาร เชน การยิ้มและคอมศีรษะเล็กนอย การจบั มือ จับแขนหรอื ตบไหลเบา ๆ ซ่งึ เปน วฒั นธรรมตะวันตกพอทีจ่ ะทําไดถา เปน คนรจู กั สนิทสนมกันดี 4. กลา วขอความประกอบการทักทายที่เหมาะสมและทาํ ใหเกิดความสบายใจดวยกันทง้ั สองฝา ย เชน สวัสดีคะ คุณรตั น สบายดีหรอื คะ สวสั ดคี รับ คณุ กิ่งกมล วนั นีแ้ ตง ตัวสวยจังเลย สวสั ดีคะ คณุ พรี พล ไมไดพบกนั เสียนาน ลกู ๆ สบายดีหรอื คะ

18 5. การทักทายปราศรัย ควรหลีกเล่ียงการถามเร่ืองสว นตัว เร่ืองการเงินและเรื่องที่ทําใหผ ูอ ่ืน ไมสบายใจ ตัวอยา ง สวสั ดีคะ คณุ คมกริช เปนอะไรไปคะ ผอมจงั เลย สวสั ดคี รบั คุณอรอนงค ไปทาํ อะไรมาครบั หนามแี ผลเต็มไปหมดเลย และคาํ ถามทเี่ ปน เรอื่ งสวนตัว เชน จะไปไหน จะไปเที่ยวไหน เส้อื ตัวนีซ้ อ้ื มาราคาเทา ไร ไปทาํ อะไร มาหนา ดูไมสบาย ไปบานลุงอํ่าทําไม ลักษณะเชน น้ีควรจะหลีกเล่ียง เพราะไมกอ ใหเกิดสัมพันธภาพที่ดี ตอกัน ควรจะทกั ทายปราศรัยดวยไมตรีจิตและแสดงใหเหน็ ทั้งคําพูดและกิรยิ าอาการ การแนะนาํ ตนเอง การแนะนําตนเองมีความจําเปน และมีความสําคัญตอ การดําเนินชีวิตประจําวันของคนเราเปน อยางย่ิง เพราะในแตละวันเราจะมีโอกาสพบปะสังสรรค ติดตอ ประสานงานกับบุคคลอ่ืน ๆ อยูเ สมอ การแนะนาํ สรา งความรจู กั คุนเคยกันจึงตองเกิดขึ้นเสมอ แตการแนะนําดวยการบอกชื่อ สถานภาพอยา ง ตรงไปตรงมาเปนธรรมเนยี มของชาวตะวนั ตก สว นคนไทยนยิ มใชก ารแนะนําดวยการใหค วามชว ยเหลือใหบริการเปนเบื้องตน เชน หยิบของให รินนา้ํ ตกั อาหาร เมอ่ื มโี อกาสอันควรกจ็ ะทกั ทายปราศรยั และเรม่ิ การสนทนาในเรื่องท่เี ห็นวา จะพดู คยุ กนั ได แตก็มีบางคร้ังบางโอกาสที่ฝายใดฝายหน่ึงไมยอมรับรูแสดงอาการเฉยเมยไมตอบสนอง จนทําใหอ ีก ฝายหน่ึงอึดอัดเกอ เขนิ หมดความพยายามผลสดุ ทายก็เลกิ ราไป ซง่ึ เหตกุ ารณล กั ษณะนี้เปน สภาพการณที่ไม พงึ ปรารถนาและคงไมม ใี ครตอ งการใหเกิดข้ึนกับตัวเอง ดังน้ันผูเ รียนจึงตอ งเขาใจและฝกฝนการแนะนํา ตนเอง เพราะเปนสงิ่ ทมี่ ปี ระโยชนตอการดาํ เนินชีวิตและจาํ เปน ตอ งใชในชวี ิตประจาํ วัน บุคคลอาจตองแนะนําตนเองในหลายโอกาส แตจะกลาวเฉพาะที่สําคัญพอเปนตัวอยาง คือ การแนะนาํ ตนเองในทส่ี าธารณะ ในงานเลย้ี ง ในการทําธรุ กจิ การงานและในงานประชุมกลุม ก. การแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะ มแี นวทาง การแนะนาํ ตนเอง ดงั นี้ 1. สรา งเหตขุ องความคุน เคย กอนทจ่ี ะแนะนําตัวมักจะมกี ารหาจุดเรม่ิ ตนของการแนะนาํ ตวั ดว ยการสนทนาสัน้ ๆ หรอื ทักทายดวยถอ ยคาํ ทจ่ี ะนําไปสคู วามคุนเคย เชน วันแรกของการพบกลุม ของ ผูเรียน เม่ือผูเรียนมาแตเชามีเพื่อนใหมมาคอยอยูคนเดียวหรือสองคน อาจจะมีผูเรียนคนใดคนหน่ึง กลาวปรารภข้ึนมา “ดิฉันก็นึกวาจะไมมีเพ่ือน เดินเขามาคร้ังแรกมองไมเห็นมีใครเลย” ตอจากน้ัน ก็จะมีการสนทนากันตออีกเล็กนอย เม่ือเกิดความรูสึกคุนเคยมีมิตรไมตรีตอกันก็จะมีการแนะนําตัว ใหรูจักซึ่งกนั และกนั ตอไป ในบางคร้ังอาจจะมกี ารทกั ทายดว ยคาํ ถามท่ีเหมาะสมกับเหตุการณ เชน ในเหตุการณท่ีกลา วมา คือ ผูเรียนมาพบกัน ณ สถานที่พบกลุมเปนวันแรกนั้นคนท่ีมาถึงกอนอาจจะถามขึ้นกอ นวา “เพ่ิงมาถึง หรือคะ” “หรือมาคนเดียวหรอื คะ” หรอื ไมคนทีม่ าทีหลงั อาจจะถามข้ึนกอนวา “มาถึงนานหรือยังครับ”

19 หรือ “ยังไมมีใครมาเลยหรือครับ” แลว อีกฝา ยหนึ่งก็จะตอบคําถามแลวก็มีการสนทนาซักถามกันตอ จนเกิดความรสู ึกคนุ เคยแลว จึงมีการแนะนาํ ตัวใหร ูจักซงึ่ กันและกันตอไป 2. บอกช่อื สกลุ และขอมูลที่สําคัญ เมื่อทักทายหรือกลาวในเชิงปรารภ จนรูสึกวา เพ่ือนใหม หรือคูส นทนามีอัธยาศัยไมตรีท่ีดีบางแลว ก็อาจจะมีผูห นึ่งผูใ ดเปน ฝา ยแนะนําตนเองดวยการบอกชื่อ ชื่อสกุลและขอ มูลท่ีสําคัญตอเน่ือง เชน กลาวข้ึนวา “ผมณัฐสุชน คนเย่ียม มาพบกลุม ระดับมัธยมศึกษา ตอนปลายกลุมอาจารยส ุภรณค รับ” เพอ่ื นทสี่ นทนาดวยกจ็ ะแนะนาํ ตนเองตามมาวา “ดฉิ ัน สวุ ิมล นนทวัฒนา คะ มาพบกลมุ ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลายเหมือนกันคะ แตอ ยูก ลุม อาจารยน พรัตนค ะ เรียนแผนการเรียน ก. คะ” จากน้ันกจ็ ะมีการสนทนากนั ตอ ในเร่อื งการเรียนหรอื เร่ืองอน่ื ๆ ท่ีมคี วามสนใจตรงกนั ตอ ไปอกี จะเห็นไดว า การแนะนําตนเองในการพบปะสนทนากันในท่ีสาธารณะตามปกติท่ัวไปมักจะมี การสรางเหตขุ องความคุนเคยดว ยการสนทนาซักถามกนั เล็ก ๆ นอย ๆ กอ น แลว จึงจะมีการแนะนําตนเอง มใิ ชเ ริ่มแรกก็จะแนะนาํ ตนเองขึ้นมา บางคร้งั อาจจะไมม ีการตอบสนองจากอีกฝา ยหน่ึงได จึงควรคํานึงถึง เร่ืองน้ดี ว ย ข. การแนะนําตนเองในงานเลยี้ ง การไปรวมงานเลยี้ งควรคาํ นงึ ถงึ มารยาทในสังคม รูจักสังเกตสนใจเพื่อนรวมโตะ หรือเพื่อนท่ีมา รว มงานดว ย หากยังไมรูจ ักคุน เคยก็หาทางแนะนําตนเองตามวัฒนธรรมประเพณีของไทยดว ยการแสดง สีหนายม้ิ แยม แจม ใส แสดงไมตรี มีโอกาสบริการก็ใหบ รกิ ารซงึ่ กันและกัน แลวจึงแนะนําตนเอง โดยการ บอกชอ่ื และบางคร้งั สนทนากนั ตอ ในเร่อื งตา ง ๆ ตามสถานการณ บรรยากาศและความสนใจ การแนะนําตนเองในงานเลี้ยงมีลักษณะคลายกับการแนะนําตนเองในท่ีสาธารณะคือ จะมี การสรา งเหตุของความคุนเคยกอ นแลว จึงแนะนําตนเอง และมกี ารสนทนารายละเอยี ดอน่ื ๆ ตอไป ค. การแนะนําตนเองในการทาํ กิจธุระ เม่ือพบบุคคลทีน่ ดั หมายหรอื ท่ีตองการพบ โดยไมรูจักกันมากอนใหบ อกช่ือและนามสกุลของตน เองใหท ราบดว ยน้ําเสียงสุภาพ ตอ จากน้ันจึงบอกกิจธุระท่ีตองการมาติดตอ ตัวอยางเชน “ผมชื่อวิทยา ศักด์ิสวุ รรณ เรียนอยู กศน. เมืองปาน ทราบวา ท่ีบา นน้ีเล้ียงปลา และขายลูกปลาหลายชนิดใชไหมครับ ผมขออนญุ าตชมบอ ปลา ขอคาํ แนะนาํ และผมจะขอซ้อื ลกู ปลาดุกไปเลีย้ งสัก 500 ตัว ดว ยครับ” เมือ่ แนะนําตนเองและชแี้ จงกจิ ธรุ ะของเราอยา งชดั เจนแลวก็จะทําใหการสื่อสารดําเนินไปดวยดี และกจิ ธรุ ะของเราก็ประสบผลสาํ เร็จ ง. การแนะนําตนเองในกลมุ ยอย ในโอกาสทมี่ ีการพบกลมุ ท่คี นสวนใหญไ มรูจักกันมากอน ควรมีการแนะนาํ ตนเองใหรจู กั เพือ่ จะได พดู คุยแสดงความคิดเหน็ ไดส ะดวกใจและมคี วามเปน กนั เอง ซ่ึงการแนะนําตนเองในกลมุ ยอยน้ี ใหบอกชอ่ื และนามสกุล บอกอาชพี (ถา ม)ี และบอกวา มาจากหมูบา น ตําบลอะไรถาตางอาํ เภอกบ็ อกอาํ เภอดวย เชน “ดฉิ นั วรวรรณ สุขวฒั นา เปน ผูเรยี นใหมข องกลมุ พระธาตุเสดจ็ อยูบ านวังลกึ ตาํ บลพระธาตเุ สด็จ ทาํ งานอยูโรงพยาบาลศูนยลาํ ปางคะ ”

20 เม่ือแนะนําตนเองแลว ในกลุมก็จะมีปฏิกิริยาตอ นรับดวยการย้ิมหรือปรบมือ แลวเราก็น่ังลง กจ็ ะทําใหบ รรยากาศของการประชุมเปน กันเองขึ้น กิจกรรมท่ี 1 1. ใหผเู รยี นจบั คกู บั เพื่อนในกลุม แลวสมมติสถานการณวา ท้ังคูพบกันบนรถประจําทาง หรือที่ สถานีอนามัยประจําตําบลหรือสถานท่ีอื่น ๆ ที่เห็นวา เหมาะสม ฝก ทักทายปราศรัยกันและกันใหเ พ่ือน ผูเรยี นในกลมุ ฟง และใหเพ่อื นชว ยวิจารณก ารใชภ าษาและการสรา งบรรยากาศวา ถกู ตอ งเหมาะสมเพยี งใด 2. ใหผ ูเ รยี นแนะนําตนเองในวันพบกลุมคร้ังแรกหรือเม่ือมีโอกาสไปรวมประชุมกลุม ยอ ยในวิชา ตาง ๆ และยังไมรจู ักกบั เพ่ือนในกลุม โดยใหปฏบิ ตั ิตามหลกั การและวิธกี ารแนะนาํ ตนเองทีเ่ รียนมาแลว 3. เม่ือมโี อกาสท่จี ะทักทายปราศรยั หรือแนะนาํ ตนเองใหผเู รยี นไดฝ กปฏบิ ัตจิ รงิ ตามหลักการและ วิธกี ารทไี่ ดศ กึ ษามาแลวและสังเกตผลหากมีขอ บกพรองผดิ พลาดใหปรบั ปรงุ แกไขใหถ ูกตอง 4. ใหผ ูเรียนเรียงกนั ออกมาเลาเหตกุ ารณใ ด ๆ ก็ไดหนาหองและใหผูฟ งวิจารณในหัวขอ เนื้อหา วิธีการถา ยทอด และบคุ ลกิ ภาพของผพู ูดวา เขาหลักเกณฑใ นการเปน นกั พดู ที่ดีหรือไม การสนทนา การสนทนา หมายถึง การพูดระหวา งบุคคลตั้งแต 2 คน ข้ึนไป ผลัดกันพูดและผลัดกันฟง การสนทนามหี ลายลกั ษณะ อาจจะเปน ลกั ษณะท่ีไมเปนแบบแผนคุยตามสบายไมจาํ กัดเรือ่ งท่ีสนทนา เชน การสนทนาในครอบครัว การสนทนากันในเพื่อนผูเรียนท่ีรูจักสนิทสนมกัน เปน ตน แตในการสนทนา บางครั้งเปน การสนทนาที่มีแบบแผน ซึ่งตอ งมีการตระเตรียมลว งหนา สว นใหญจะเปนการสนทนา เชิงวิชาการ แตใ นท่ีน้ีจะพูดถึงการสนทนาที่ไมเ ปน แบบแผน คือ การสนทนากับบุคคลท่ีรูจ ักคุน เคย และบุคคลแรกรจู กั การสือ่ สารลกั ษณะน้ีมคี วามสําคญั และเราไดใ ชเปน ประจําย่ิงในครอบครัวในท่ีทํางาน ในสถานศึกษาหรือในกลุม ของผูเ รียน ถามีการสนทนากันดวยดี ก็จะนําความสัมพันธฉันพ่ีนอง ฉันมิตร มาให กระทําสิ่งใดก็ราบร่ืน เกิดความสามัคคีและนําความสุขมาใหแตใ นทางตรงขามถา การสนทนา ไมเปนไปดว ยดี ก็ยอมกอใหเกิดการแตกราว ขาดสามัคคี มีแตค วามสับสนวุน วาย การสนทนาระหวาง บคุ คลท่ีรูจักคุนเคยมีสิ่งสาํ คัญท่ตี องนกึ ถึงอยู 2 เรือ่ ง คอื เร่ืองที่สนทนาและคณุ สมบัตขิ องผรู วมสนทนา ก. เรือ่ งทสี่ นทนา เรอ่ื งท่ีนาํ มาสนทนา จะทําใหก ารสนทนาดาํ เนินไปดวยดมี ีผลดตี อทัง้ สองฝา ยน้นั ควรมีลักษณะ ดังนี้ 1. ควรเปนเรื่องทีท่ งั้ สองฝา ยมคี วามรแู ละความสนใจรว มกันหรอื ตรงกนั 2. ควรเปน ขาวหรือเหตุการณที่เกิดขึ้นในชว งเวลาน้ัน ๆ เชน เปน ขาวในหนังสือรายวัน ภาวะเศรษฐกจิ ปญ หาการครองชพี เหตุการณทางการเมอื งในขณะนน้ั เปนตน 3. ควรเปน เรอื่ งทเี่ หมาะกบั โอกาส กาลเทศะ และเหตกุ ารณ เชน ถา เปน การสนทนางานมงคล ก็ควรพูดแตส ่ิงที่เปน มงคลเปนส่ิงดีงาม ไมพ ูดในส่ิงท่ีไมเ ปน มงคล หรือเรื่องรายในขณะเดียวกัน ถา เปน งานทเี่ ศรา โศกกลับไปพูดเรื่องสนุกสนานกไ็ มส มควร

21 4. ควรเปน เรอื่ งทไี่ มสรางความวติ กกงั วล ความเครยี ดใหก ับคูสนทนา ควรเปน เรอ่ื งท่ีทําใหเ กดิ ความพอใจความสบายใจหรอื ความสนกุ สนาน เร่ืองทค่ี วรงดเวนท่ีจะนาํ มาสนทนา ไดแ ก 1. เรอ่ื งสวนตัวของตนเองและเรอื่ งท่ีคสู นทนาไมมสี วนเก่ียวขอ งดวย 2. เรอื่ งทเ่ี ปน การนินทาผูอ่ืน เร่อื งท่ีไมเ ปนสาระแกนสาร 3. คุยโวโออวดความสามารถของตนเอง 4. เร่ืองความทุกขร อนของตน ความโชครายเพ่ือขอความเห็นใจ ยกเวนการสนทนากับ ผใู กลช ิดสนิทสนมกนั จริง ๆ ข. คณุ สมบัตขิ องผรู วมสนทนา 1. มคี วามรอบรใู นเรอื่ งตาง ๆ พอสมควร มกี ารติดตามเหตุการณเ ปลี่ยนแปลงของบา นเมือง และโลกอยูเ สมอ 2. ใชถ อ ยคาํ สุภาพ ระมัดระวงั ในการใชภ าษาใหเหมาะสมเปนกันเอง แสดงการเอาใจใสแ ละ กริ ิยาทาทางยิ้มแยมแจม ใส มีการขอโทษ ขออภยั เมื่อพดู ผิดพลาด มกี ารขานรับดวยคํา ครับ คะ ใชครับ ใชคะ จรงิ ครับ ถกู แลวคะ 3. เปนผูพ ูดและผูฟ ง ท่ีดี ใหโอกาสคูส นทนาไดพ ูดขณะที่เขาพูดไมจบก็ตอ งรอไวก อ น แมจะ เบือ่ หนายกต็ อ งอดทนเก็บความรสู ึกไว ไมแสดงกริ ยิ าอาการเบ่ือหนายใหเหน็ ใหโอกาสคูส นทนาไดพูดและ แสดงความคดิ เห็นใหมากทส่ี ุด 4. รูจ กั สังเกตความรูส ึกของคูสนทนา ซึ่งจะแสดงออกทางสีหนาทาทางและน้ําเสียง คําพูด ถาหากสังเกตเห็นวา คูส นทนาไมส นใจฟง ไมก ระตือรือรน ดูสีหนา แสดงความเบ่ือหนา ยก็ใหเ ปล่ียน บรรยากาศดวยการเปล่ยี นเรือ่ งสนทนา หรอื พยายามสงั เกตใหทราบถึงสาเหตุทท่ี าํ ใหคูสนทนาไมสนใจ เกิดการเบ่ือหนา ยแลวจึงแกไขตามสาเหตุนั้น เชน เห็นวา คูส นทนามีกิจธุระที่จะทํา เราก็ปรับเวลาของ การสนทนาใหสั้นเขา หรือใหพ อเหมาะพอควร 5. พดู ใหกระชับตรงประเด็น ใหรูว า ส่ิงใดควรพูด สิ่งใดไมค วรพูด ส่ิงใดคูสนทนาพอใจ ส่ิงใด คูสนทนาไมพอใจ ไมพูดขมขู ไมผูกขาดการพูด หากคูส นทนาผิดพลาดไมค วรตําหนิโดยตรง ควรมีวิธีการ และใชคาํ พดู ท่แี ยบยลเพ่ือใหเ ขารสู กึ ไดเอง การสนทนากับบุคคลแรกรูจ ัก บุคคลที่เพ่ิงรจู กั กันทงั้ สองผายยงั ไมรถู ึงภูมิหลังนิสัยรสนิยม พ้ืนฐานความรู ความคิดการสนทนา กับบคุ คลแรกรจู กั ควรปฏบิ ัติ ดงั นี้ 1. สรางความคุน เคยดวยการบริการหรือแสดงความเอื้อเฟอ ดวยวิธีตาง ๆ 2. สังเกตพฤติกรรมของคูสนทนา เพื่อจะไดทราบลักษณะบางอยางของคสู นทนา 3. เริ่มทักทายดวยถอ ยคําสภุ าพแสดงถึงความเปนมิตร

22 4. พดู เรือ่ งทว่ั ๆ ไป อาจจะเปน ขา วดัง เหตกุ ารณลมฟาอากาศ เม่อื สังเกตไดว า ผูส นทนาชอบเรื่อง ประเภทใด ก็จะไดส นทนาเร่ืองน้นั ตอ ไป หากเห็นวา คสู นทนาไมชอบเร่อื งใดกจ็ ะไดเ ปลีย่ นเรอ่ื ง 5. เม่อื เหน็ วา มีความคนุ เคยมากแลว กส็ ามารถใชหลักของการสนทนากบั บคุ คลที่รจู ักคุนเคยมาใช กับบุคคลดังกลา ว กจิ กรรมที่ 2 1. ใหผ เู รยี นแบง กลมุ เพ่ือฝกการสนทนาในวันพบกลมุ โดยใหแบงกลมุ ๆ ละ 5 – 6 คน แยกเปน ผสู นทนา 3 - 4 คน และเปน ผสู ังเกตการณ 2 คน ในขณะกลมุ สนทนา ใหผ สู ังเกตการณบนั ทกึ รายละเอียด ของการสนทนาของกลุมในหัวขอ ตอ ไปนี้ 1.1 หัวขอเรื่องที่สนทนา มีเรื่องอะไรบา ง เรื่องเดียวหรือหลายเรื่อง และใหว ิเคราะหถึง ประโยชนข องเร่อื งน้ัน ๆ 1.2 ขณะที่คนหนึ่งพูด คนอ่ืน ๆ ฟงหรือไมห รือมีพฤติกรรมอยา งไร ใหแตล ะกลุม แสดง ความคิดเหน็ เชิงวจิ ารณผพู ูดและผฟู ง เชน บคุ คลใดในกลุม ท่พี ดู มากทีส่ ดุ และบุคคลใดพูดนอ ยท่ีสดุ พดู ตรง ประเด็นหรอื ไม การใชภ าษา อารมณข องคสู นทนาหรอื ผูฟ ง พฤติกรรมหรือคาํ พดู ใดทไี่ มเ หมาะสม 2. เมอ่ื เสร็จสนิ้ การสนทนาแลวใหผ ูสังเกตการณเ สนอขอมูลรายละเอียดตอกลุม แลว ใหชวยกัน เขยี นบทสนทนาตามรายละเอยี ดทีก่ ลมุ ไดส นทนาไปแลว พรอ มขอสังเกตผูอื่นใหครูประจํากลุม ตรวจและ ใหคาํ แนะนํา การสัมภาษณ การสัมภาษณม ีอยูหลายลักษณะหลายระดับแตใ นระดับนี้จะขอกลาวเฉพาะสวนท่ีจําเปน ซ่งึ ผเู รยี นจะตองนาํ ไปใชเทานน้ั ก. ผสู ัมภาษณ ควรมกี ารเตรยี มตวั และปฏิบตั ิ ดงั นี้ 1. ตอ งมีการติดตอประสานงาน นัดหมายกับผูใ หส ัมภาษณไ วลว งหนา พรอมทั้งกําหนด วนั เวลาทจี่ ะสมั ภาษณแ ละบอกจุดประสงคของการสมั ภาษณ เพื่อผทู ่ีใหสมั ภาษณจ ะไดเ ตรยี มตัวไดถ กู ตอง 2. เม่ือประสานงานแลว ผูส ัมภาษณ ควรเตรียมตัวตั้งแนวคําถามที่จะไปสัมภาษณไวเ ปน ประเดน็ ๆ ตามวัตถปุ ระสงคท ่วี างไว 3. ศึกษาเรือ่ งที่จะสมั ภาษณใหเ ขา ใจ 4. เมือ่ ไปพบผใู หส มั ภาษณตอ งตงั้ คําถามใหชดั เจน เขาใจงา ย ใชภาษาสุภาพ 5. ควรเตรียมการบนั ทึกภาพ เสียง และขอความ เตรียมอุปกรณเ คร่ืองมือใหเรียบรอ ยกอ น เพือ่ ใหก ารบันทึกสมบูรณไมผ ดิ พลาด 6. รักษาเวลานัดหมาย เวลาขณะสัมภาษณใหเปน ไปตามที่กําหนดนัดหมายไว อยาไดถ าม นอกประเดน็ และอยายดื เยอ้ื โดยไมจ ําเปน

23 ข. ผูใหสัมภาษณ ผูใ หสัมภาษณม ักจะเปน บุคคลสําคัญ ผูประสบความสําเร็จในชีวิต ในอาชีพ ผูมีความรู ฯลฯ สวนผเู รียนเองกม็ ีโอกาสเปนผใู หสัมภาษณไดเ หมือนกัน เชน เม่ือไปสมัครงาน สมคั รเขา เรยี นตอหรือแสดง ความคดิ เห็นตอสอ่ื มวลชนในเร่ืองตาง ๆ เหลาน้ี เปนตน วิธีปฏิบัติตน เม่ือเปนผูใหสัมภาษณ ค วรกระทํา ดังนี้ 1. สรา งบุคลิกภาพใหดี ดว ยการแตงกายใหสะอาดเรียบรอ ยประณีต สวนตาง ๆ ของรา งกาย ตองสะอาดเรียบรอยเหมาะสม 2. รกั ษาเวลานดั หมาย แมจะเปน ฝา ยคอยกต็ อ งใหพรอ มตามเวลาทนี่ ดั หมาย 3. สรา งความม่ันใจดวยการเตรียมใหพ รอมไมใ หป ระหมา ต่ืนเตน เคอะเขิน ขม ใจไมใหก ังวล สิ่งใด ๆ 4. พูดใหชัดเจน เสยี งหนกั เบาและนํา้ เสยี งใหพ อดเี หมาะสม ใชภาษาใหเหมาะสมกบั กาลเทศะ หลกี เลีย่ งการใชภาษาปากหรอื คาํ แสลง ไมพ ูดยกตนขม ทานไมพ ูดโออ วด 5. ต้งั ใจตอบคําถามและตอบใหตรงประเด็น การขยายความพูดใหกระชับ ไมเ ยิ่นเยอ มีปฏิภาณ ไหวพริบ แสดงความคิดเห็นอยา งมีเหตุผล หากส่ิงใดที่ตอบไมไ ดก็ใหอ อกตัว อยางนุมนวล เชน บอกวา ไมค อยสันทดั หรือไมสูจ ะมคี วามรใู นเร่ืองน้ี เปนตน 6. ตอบคาํ ถามอยา งสภุ าพแสดงไมตรจี ิตและความเต็มใจท่ีจะใหส มั ภาษณ กิจกรรมที่ 3 ใหผเู รียนฝกการสัมภาษณด วยการแบง กลมุ ออกเปนกลมุ ยอยกลมุ ละไมเ กนิ 5 คน แลว สมมุติ เปนผสู มั ภาษณและเปน ผูใ หสมั ภาษณ ฝา ยละกคี่ นแลว แตค วามเหมาะสม โดยมขี อกําหนดและแนวทางฝก ดังนี้ 1. รวมกาํ หนดเร่ืองท่จี ะสัมภาษณและตั้งจุดประสงคของการสัมภาษณ 2. แตละฝา ยเตรยี มการสมั ภาษณ ศึกษาเร่ือง ตง้ั คาํ ถาม หาแนวตอบ ฯลฯ 3. ปฏบิ ัตกิ ารสัมภาษณ 4. บันทกึ บทสมั ภาษณ 5. ใหครู กศน. และเพื่อนผเู รียนประเมินและใหคําแนะนํา การใชและการพูดโทรศพั ท การส่ือสารดวยการพูดทางโทรศัพทในปจจุบันมีแพรห ลายโดยท่ัวไป มีทั้งโทรศัพทส าธารณะ ในระดับตําบล หมูบ าน โทรศัพทส วนตัวก็ขยายไปท่ัวเกือบทุกชุมชน การเรียนรูว ิธีการใชและการพูด โทรศพั ทจ ึงเปน ส่ิงจําเปนสําหรบั ผูเรยี น เพราะจะไดใชใหเ กดิ ประโยชนสงู สุดและประหยัดคา ใชจ า ย

24 วธิ ีการใชโ ทรศัพทแ ละพูดโทรศพั ท มขี อควรปฏบิ ตั ิ ดังน้ี 1. ตองศึกษาใหร ูแ ละเขา ใจการคน หารายชื่อและหมายเลขโทรศัพทจ ากสมุดโทรศัพทแ ละมี สมดุ โทรศัพทหรือเคร่ืองบันทึกหมายเลขโทรศัพทสวนตัว การบันทึกหมายเลขโทรศัพทม ือถือของผูท่ีจะ ตอ งตดิ ตอ เปนประจํา 2. เม่อื โทรไปแลว มผี รู ับ ใหผ ูรับ บอกชือ่ และสถานที่รบั โทรศัพททนั ที เชน “สวสั ดีคะ บา นอยเู ปน สุขคะ” “สวัสดีครบั ศนู ยก ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอําเภอเมอื งสงขลาครบั ” “สวัสดคี ะ 2816286 คะ” 3. ถาผูโทรศพั ทเขามาตอ งการพูดกบั คนอนื่ และบคุ คลนน้ั อยกู ็อาจตอบกลับไปวา “กรุณารอสกั ครูนะคะ (นะครบั )” แลวรีบไปตามบุคคลน้นั ทันที ถา ผทู ีเ่ ขาตองการพูดดวยไมอยูหรือไมวา งจะดว ยกรณีใด ๆ ก็ตาม ควรชี้แจง ใหทราบอยา งสภุ าพ เชน “คณุ สมโภช ไมอยคู รับกรณุ าโทรมาใหมนะครับ” หรอื “คุณเอื้อจติ กําลังติดประชมุ คะ จะมีอะไรสัง่ หรอื ฝากไวห รอื เปลา คะ ฯลฯ” 4. ถาเกิดขอ ผิดพลาดหรอื มีปญ หาในขณะใชโทรศัพทค วรกลา วคาํ ขอโทษและรบี ช้แี จงขอขดั ของ ใหท ราบ “ขอโทษครบั คณุ ตอ ผิดครับ” หรือ “ไมเ ปน ไรครบั ” 5. การพูดโทรศัพทท ุกคร้ัง ตอ งพูดอยา งสุภาพใชน ้ําเสียงใหพ อดีสั้นกระชับไดใ จความและ ตรงประเด็น อยาพูดเร็วหรอื ใชเสียงดังเกินไป ไมพูดเรื่องไรสาระยืดยาวเพราะจะเสียคา บริการมาก และ เสยี มารยาททําใหผอู ื่นท่ีจะใชโทรศัพทเ คร่ืองนน้ั ตองคอย 6. การรับโทรศัพทแทนคนอ่ืน และผูโทรศัพทติดตอฝากขอ ความไวตอ งจดบันทึกขอความให ครบถวน และอาจขอรายละเอียดเพ่ิมเติมใหช ัดเจน เม่ือจดบันทึกแลวควรอา นทานใหผูท่ีติดตอมาฟง เพือ่ ตรวจสอบความถูกตอ งวาครบถว นตามความประสงคห รือไม หากไมค รบถว นจะไดเพิ่มเติมและตอง ลงชือ่ ผบู นั ทึกพรอ ม วนั เวลาทีร่ บั โทรศพั ท การพูดตอชมุ ชน 1. เปน วิธีที่สะดวกรวดเร็วทจ่ี ะเผยแพรความคิดเห็นของบคุ คลตอสาธารณชนไดอยางกวา งขวาง ความคดิ เห็นนอ้ี าจเปนไดท ง้ั ในทางสนับสนุน และคัดคา น 2. เปนวิธีการหนึง่ ในการถา ยทอดวัฒนธรรมการปลูกฝงคุณธรรม การเผยแพรความรู และวิทยาการ ใหม ๆ สปู ระชาชน เชน เรื่องเกย่ี วกบั วัฒนธรรมพนื้ บาน ปาฐกถาธรรม การเผยแพรความรูทางการเกษตร การอตุ สาหกรรม เปนตน

25 3. เปน วิถที างทีท่ ําใหม นุษยส ามารถชีแ้ นะการแกป ญ หาสงิ่ แวดลอม ปญ หาการจราจร ปญ หาทาง ดานเศรษฐกจิ เปนตน นอกจากการพูดตอ ชุมชนโดยการประชุมรวมกัน หรือการพูดในที่สาธารณะ เชน การหาเสียง การพูดโฆษณาสินคาตาง ๆ แลว ยังมีการพูดอีกวิธีหน่ึง ซ่ึงเปน การพูดผานสื่อมวลชน โดยผา นทาง โทรทศั นหรอื วทิ ยุ ผูเรียนเคยเหน็ เคยฟงวิธีการพูดเชนนี้มาบา งแลว อาทิ การพูดสัมภาษณ การเปน พิธีกร การสนทนา การโฆษณา การเลา เรื่อง เปน ตน การพูดโดยผานสอื่ มวลชน จะมผี ูฟงหรอื ผชู มทวั่ ประเทศ ผูดาํ เนินรายการจะตอ งคํานึงถึงวิธีการพูด ดังน้ี 1. วธิ กี ารพดู ทนี่ าสนใจ เราใจ สนกุ สนาน 2. ภาษาทใี่ ชต องสุภาพ เหมาะสมกับกาลเทศะและบคุ คล กระชบั เขา ใจงา ย 3. ใหเกยี รตแิ กผทู ก่ี าํ ลงั พูดดวยหรอื ผูท่กี ลาวถึง 4. ไมพูดกา วรา ว หรือเสยี ดสีผอู ื่น ผูเรียนเคยไดรบั เชิญใหพูดตอ ชมุ ชนไหม? ถาเคย ทบทวนซิวาเคยพดู โดยวิธีใด ขอใหอ านตอ ไป แลว จะรูวา ที่พูดนั้นอยูในวิธีใดของประเภท การพูด ประเภทของการพดู ตอ ชุมชนอาจแบง ไดหลายวิธี ดังน้ี 1. แบงตามวิธกี ารนาํ เสนอ มี 4 ประเภท คอื ก. การพูดโดยฉับพลัน คือ การพูดท่ีผูพ ูดไมร ูต ัวลวงหนา มากอ น เชน การไดร ับเชิญใหพูด อวยพรในงานวนั เกิด งานมงคลสมรส เปน ตน ข. การพดู โดยอาศยั ตน รา ง คอื การพดู ที่ผูพ ูดรตู วั ลวงหนามีเวลาเตรยี มรา งขอ ความที่จะพูด และวสั ดุอุปกรณไวกอ น การพูดดวยวธิ นี ้ีผูพูดจะมีความม่ันใจในการพดู มากกวา การพดู โดยฉบั พลัน ค. การพดู โดยวธิ กี ารทอ งจาํ คอื การพูดที่ผพู ดู ตอ งเตรยี มเขียนตนฉบบั ทจ่ี ะพูดอยางละเอยี ด แลวทอ งจําเน้ือหาท้ังหมดจนขึ้นใจ การพูดวิธีน้ีไมใครเปน ธรรมชาติ เพราะถาผูพูดลืมตอนใดตอนหน่ึง ก็จะทําใหเสียเวลาคดิ ง. การพูดโดยวิธีอานจากราง คือ การพูดโดยอานจากตนฉบับท่ีเตรียมไวอ ยา งดี สว นมาก มักจะใชใ นโอกาสสาํ คัญ เชน การกลา วปราศรัย การกลา วเปดประชุมการกลาวใหโ อวาท 2. แบงตามความมุง หมาย มี 4 ประเภท คือ ก. การพูดเพอ่ื ใหค วามรูหรือขอเท็จจรงิ เปนการพูดเพื่อใหขอมูลหรอื เพ่อื แจง เรอ่ื งราวตา ง ๆ ท่เี ปนประโยชน หรอื มคี วามสําคญั สําหรับผูฟ ง การพูดประเภทนี้ผูพ ูดอาจจะใชว ิธีพูดหลายรูปแบบ เชน อาจจะใชวธิ ีเลา พรรณนาวิจารณ อธบิ าย ข. การพูดเพ่ือโนม นาวใจ เปน การพูดเพ่ือใหผูฟงเกิดความเช่ือถือ ศรัทธา มีความคิดเห็น คลอยตาม เชน การโฆษณาสนิ คา การพดู หาเสยี ง

26 ค. การพูดเพ่อื จรรโลง เปน การพดู เพือ่ ยกระดบั จติ ใจใหส ูงข้ึน และเพื่อใหเกดิ ความสนุกสนาน เพลิดเพลนิ คลายเครยี ด เชน การกลาวคาํ สดดุ ี การเลานิทาน การเลาประสบการณ ง. การพดู เพ่ือคนหาคําตอบ เปนการพูดทมี่ ุง หมายใหผูฟงชว ยคิดแกปญหา เชน การสัมมนา รายการคณุ บอกมา 3. แบง ตามเน้ือหาทจ่ี ะพูด เชน เนือ้ หาเกีย่ วกบั เศรษฐกจิ การเมือง วิทยาศาสตร 4. แบง ตามโอกาสที่จะพูด อาจแบงกวา ง ๆ ได 3 โอกาส คือ ก. โอกาสท่ีเปนทางการ เชน การกลา วปราศรยั การใหโ อวาท ข. โอกาสก่งึ ทางการ เชน การบรรยายสรุปเมือ่ มผี เู ยี่ยมชมสถานที่ ค. โอกาสที่ไมเปนทางการ เชน การสังสรรคกับเพื่อนเกา การเลา เรื่องตลกใหที่ประชุม การพบปะสงั สรรคกบั เพอ่ื นรวมงานเนือ่ งในวนั ข้นึ ปใ หม เปน ตน 5. แบงตามรปู แบบ มดี ังนี้ ก. การสนทนาตอหนา ชุมชน คือ รูปแบบที่มีผูพูดสองคนหรือมากกวา นั้นสนทนา ซ่งึ กันและกัน เชน รายการสนทนาปญ หาบา นเมอื ง ข. การปาฐกถา ผูป าฐกถาเปนผเู ช่ียวชาญเฉพาะดาน ไดศ กึ ษาคนความาอยา งละเอยี ด ค. การอภิปรายเปนคณะ คือ การพูดของคณะบุคคลประมาณ 3 - 5 คน พูดแสดงความรู และแลกเปล่ยี นความคดิ เห็นตอหนา ผฟู งเปน จํานวนมาก ง. การซกั ถามหนาทปี่ ระชุม คอื การพูดหนาประชุมโดยแบง ผูพูดออกเปน 2 กลุม กลุม หนึ่ง เปนตัวแทนของผูฟ ง จํานวน 2 - 4 คน มหี นาท่ซี กั ถาม อกี กลุมหนึ่งเปนวิทยากร ประมาณ 2 - 4 คน เปนผูตอบคําถาม จ. การโตว าที เปน การพูดโตแยงระหวา งบุคคล 2 ฝาย ฝายหน่ึงเปนฝา ยเสนอญัตติ อีกฝา ยหนึง่ เปน ฝา ยคา น มีกรรมการตัดสินชข้ี าดใหฝ ายหนง่ึ ฝา ยใดเปน ฝา ยชนะหรือเสมอ การเตรยี มการพูดตอหนา ชุมชน การพูดตอ หนาชุมชนนั้น ผูฟง สว นมากก็ต้ังความหวังไวว า จะไดร ับความรูหรือประโยชนจาก การฟง ผูพ ูดจึงตอ งเตรียมตัวเปนอยา งดี เพราะการเตรียมตัวจะชว ยใหผูพูดมีความม่ันใจกลาที่จะแสดง ความคดิ ความเห็น การพูดดวยความมั่นใจยอ มจะทําใหผูฟง เกิดความเชอ่ื ถือ ประทบั ใจในการพูด ผูพดู แตล ะคนอาจใชว ธิ กี ารเตรยี มตัวไดต า ง ๆ กัน ดังน้ี 1. การกําหนดจุดมุง หมายของการพูด ผูพ ูดควรกําหนดใหช ัดเจนทั้งจุดมุงหมายท่ัวไป และจดุ มงุ หมายเฉพาะเรอ่ื ง เชน การใหเ ลาประสบการณเ กย่ี วกบั การทํางาน จดุ มุง หมายทว่ั ไป คือ ใหความรู จดุ มงุ หมายเฉพาะ คือ วิธกี ารทํางานและอุปสรรคตาง ๆ ท่ไี ดพ บ 2. การวิเคราะหผ ูฟ ง กอนที่จะพูดทุกครั้ง ผูพูดควรจะไดพิจารณาผูฟงอยางละเอียดวา ผูฟง สวนใหญสนใจหรือชอบเกี่ยวกับเรื่องใด โดยผูพูดควรเตรียมขอมูลและการใชภาษาใหเหมาะกับเพศวัย สถานภาพทางสงั คม (โสดหรอื มีคูส มรสแลว) อาชีพพืน้ ความรู ความสนใจตลอดจนทศั นคตขิ องกลมุ ผูฟง

27 3. การกําหนดขอบเขตของเร่ืองที่จะพูด ผูพ ูดตอ งมีเวลาเตรียมตัวในการพูด ผูพ ูดจึงควร พิจารณาเรื่องที่จะพูดวา ตนเองมีความรูในเรื่องนั้น ๆ เพียงใด หากไมมีความรูเ พียงพอก็ควรหาความรู เพิม่ เตมิ และกําหนดขอบเขตของเรอ่ื งใหเ หมาะกบั ผฟู ง เชน เปน เดก็ เลก็ เปนวัยรนุ หรือเปน ผใู หญ เปน ตน 4. การรวบรวมเนอื้ หาท่ีจะพูด การพูดใหผูอ ่ืนฟง ผูพูดตอ งเตรียมรวบรวมเน้ือหาใหด ื เพื่อผูฟ ง จะไดรบั ประโยชนม ากทส่ี ดุ การรวบรวมเน้อื หาอาจทาํ ไดโดยการศึกษา คน ควา การไตถามผรู กู ารสัมภาษณ และอาจใชอปุ กรณชว ย เพ่ือใหผ ฟู ง เขาใจไดง ายขึน้ 5. การทําเคา โครงลําดับเรื่องที่จะพูด เพื่อใหก ารพูดเปนไปตามลําดับขั้นตอนไมสับสน ผูพูด ควรทําโครงเร่อื ง ลําดบั หัวขอ ใหด ี เพื่อกนั การหลงลมื และชว ยใหเ กิดความมนั่ ใจในการพดู 6. การฝกซอมการพูด ผพู ดู ควรหาเวลาฝก ซอ มการพูดของตนเสียกอน เมื่อถึงเวลาพูดจะไดพูด ดว ยความม่ันใจ ในการฝกซอมน้ันควรคํานึงถึงบุคลิกลักษณะ ทายืนหรือนั่งกิริยาอาการ การใชเสียง การใชสายตา ถา มีผฟู ง อาจจะชวยตชิ มการพูดในขณะฝก ซอมได กจิ กรรมที่ 4 1. ใหผ เู รยี นฟง การสนทนาทางโทรทัศน รายการที่สนใจและเปน รายการเดียวกัน เชน รายการ สนทนาปญหาบานเมือง รายการตรงประเด็น ฯลฯ เม่ือฟง แลวใหผ เู รยี นบันทึกการพูดของผดู ําเนนิ รายการ และผรู วมสนทนา วา มวี ิธีการพูดอยา งไร ภาษาที่ใชเ หมาะสมหรือไม มกี ารพูดกา วรา วหรือเสียดสีผูอื่นบา ง หรือไม ฯลฯ แลวนํามาสนทนาแลกเปล่ียนความคิดเห็นกันในวันพบกลุม หรือตัดตอ ขอ ความจาก ส่ือส่ิงพมิ พม าอา นและใหว จิ ารณข อ ความน้ัน ๆ ก็ได 2. ใหผ เู รียนสงั เกตการพูดใหขา วของบุคคลสําคัญและนักการเมืองแตล ะคนทางสถานีวิทยุและ โทรทัศน แลว พิจารณาวาการใหขา ว หรือการแสดงความคดิ เหน็ น้นั ควรเชื่อหรือไม เพียงใด เพราะเหตุใด แลวนาํ มาสนทนาแลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ กัน เม่ือมีโอกาสพบปะกันหรือในวันพบกลุม ผูเ รียน อาจจะฟง การพูดแสดงทรรศนะของนกั การเมอื งจากเทปบันทกึ เสียงแลว นาํ มาสนทนากันก็ได 3. สมมตเิ หตุการณใ หผ เู รียนออกมาสนทนากันทางโทรศพั ท ใหเพือ่ น ๆ วิจารณ การพูดแสดงความคดิ เหน็ การพูดแสดงความคิดเห็นเปนลักษณะการพูดที่จะใชในการปรึกษาหารือกันในกลุม ยอย เพือ่ หาแนวทางในการแกป ญ หา เชน ปญหาการเรียน ปญ หาในการดาํ เนินชีวิต ปญ หาของชมุ ชนพน้ื ฐาน การแสดงความคิดเห็นเปน การใชท ักษะการฟง การอาน การพูดและการคิดใหส ัมพันธกัน ตองอาศัยการฝก ฝนใหเกิดความชํานาญ เพราะการพูดแสดงความคิดเห็นตองใชท้ังความรู ความคิด เหตุผลหรือหลักการ ทฤษฎีตาง ๆ หลายอยา งประกอบกัน ความคิดนั้นจะถูกตอ งเหมาะสม มีคุณคา นาเชอ่ื ถือ การพูดแสดงความคดิ เหน็ จึงตองใชความรอบคอบใหเหตุผล มีใจเปน กลาง บริสุทธิ์ใจ ไมม ีอคติ มกี ารฝกฝนจนเกิดความชาํ นาญรบั ผิดชอบในสิง่ ท่พี ูด น่ีเปนหลักของการพดู แสดงความคิดเห็น

28 การพูดในท่ปี ระชมุ ผูเรียนทราบมาแลววาการประชุมมีหลายประเภทหลายลักษณะทั้งการประชุมกลุม ยอ ย การประชมุ กลุมใหญ การประชุมเชงิ วชิ าการ การประชุมเชิงปฏิบัติการ ฯลฯ แตบุคคลท่ีมีบทบาททจ่ี ะตอ ง พูดในท่ปี ระชมุ ท่สี ําคัญนั้นมเี พยี ง 2 ฝา ย คือ ประธานในทป่ี ระชุมและผูเขา รว มประชุม บุคคลท้ัง 2 ฝา ยน้ี จะตองรจู กั หนา ทแี่ ละมารยาทของการพดู ในท่ีประชุม มฉิ ะนนั้ การประชมุ ก็จะไมเ รียบรอยและไมบ รรลุผล ตามวตั ถุประสงค ประธานในท่ีประชมุ จะตอ งปฏบิ ตั ิตามหนา ที่และมารยาทในการพูด ดงั นี้ 1. แจงใหทราบถึงวัตถุประสงค ปญ หาหรือประเด็นที่นาคิดของการประชุมใหส มาชิกไดท ราบ และพิจารณากอนดาํ เนนิ การประชมุ 2. พูดตามหัวขอหรือวาระการประชุมอยางสั้น ๆ ไดเ น้ือหาสาระและอยา ถือโอกาสของการเปน ประธานผกู ขาดการพูดแตเ พียงผเู ดยี ว 3. ใหโอกาสแกผูเขา รว มประชุมแสดงความคิดเห็นไดอยางเสรี กวา งขวางเปน อิสระและทั่วถึง ประธานคอยสรุปความคดิ เหน็ ขอ เสนอตาง ๆ ใหกระชับ ตรงประเดน็ และเปนคนสดุ ทาย 4. ใชค าํ พดู สรางบรรยากาศท่ีดี มคี วามเปน กันเอง เพ่ือใหผูเขา รว มประชุมกลาแสดงความคิดเห็น และเพือ่ ใหก ารประชุมเปน ไปดว ยความราบรน่ื 5. ควบคุมการประชุมใหเปนไปตามระเบียบวาระและรักษาเวลาในการประชุมใหเ ปน ไปตาม กาํ หนด หากผเู ขา รว มประชุมพูดแสดงความคิดเห็นมากจนเกินเวลาหรือพูดไมตรงประเด็น ประธานตอง เตอื นใหพูดรวบรัดและพดู ใหต รงประเด็น ผูเ ขารว มประชมุ จะตองปฏิบัติตามหนา ทีแ่ ละมารยาทในการพูด ดังนี้ 1. พูดแสดงความคิดเห็นหรืออภิปรายอยา งมีเหตุผล ยอมรับฟงความคิดเห็นของบุคคลอื่น พดู ดว ยใจเปน กลางไมใ ชอารมณห รือนาํ ความขัดแยง สวนตวั กบั ผูเขารว มประชมุ มาเก่ยี วขอ งกบั การพูดและ แสดงความคดิ เห็นในทป่ี ระชมุ 2. เขา ประชุมใหตรงเวลาและรกั ษาเวลาในการพดู ตามท่ีประธานกําหนดให 3. พดู ใหไ ดใจความ กระชับ และกํากบั ความคดิ ใหเปนไปตามข้ันตอนมีการโยงความคิด เห็นดวย หรือขัดแยง ใหส มั พนั ธต อ เน่อื งและสอดคลอง ไมควรพดู วกวนจนจับประเด็นไมได 4. ไมควรผูกขาดการพูดแตผ ูเ ดียว หรือแสดงความคิดเห็นของตนเองเพ่ือแสดงความรอบรู เม่ือเห็นวา ประเดน็ ใดท่ีมแี นวทางทด่ี ีและถกู ตอ งแลว ก็ควรงดเวน การแสดงความคิดเห็น มิฉะน้ันจะทําให ผเู ขา รวมประชุมเกิดความเบือ่ หนาย 5. ควรรักษามารยาทในการพูดในที่ประชุม อยา งเชน ใชภาษาสุภาพ ไมพูดกา วรา ว มีการขอ อนุญาตตอประธานเม่ือตอ งการพูด ไมแสดงกิริยาทไี่ มส ุภาพในทีป่ ระชมุ เปนตน

29 กจิ กรรมท่ี 5 ใหผูเรยี นแสดงบทบาทสมมตพิ ดู แสดงความคดิ เห็นในท่ีประชุมตามหวั ขอ ทคี่ รูกําหนด และบางคน แสดงบทบาทของผเู ขา รว มประชมุ สรุปทายมกี ารอภิปรายรวมกันถงึ ขอดี ขอ ดอยตามที่แสดงออก การพดู รายงาน การพูดรายงาน หมายถึง การพูดเพื่อนําเสนอเรื่องราว ขอ มูลขอ เท็จจริง ผลการปฏิบัติงาน สถานการณ ความกา วหนาของการดําเนินงานหรือผลของการศึกษาคนควา ตอ กลุม หรือที่ประชุม เชน การรายงานผลการดาํ เนนิ งานตามโครงการของหนว ยงานหรืองคกรท่ีรับผิดชอบ รายงานสถานการณแ ละ ความกาวหนาของหนว ยงาน รายงานผลการทดลองหรือศึกษาคนควาของผูเรียน เปน ตน การพูดรายงาน ท่ผี เู รยี นจําเปนตอ งใชใ นชวี ติ ประจาํ วัน คือ การพดู รายงานผลการทดลองและการศึกษาคน ควา เพื่อเสนอ ตอ ครแู ละเพื่อนในกลมุ ซึง่ มักจะเรยี กวาการรายงานหนา ช้นั ดงั นั้น ผูเรยี นจะตองทราบถึงหลักและวิธีการ พูดรายงานพรอมทง้ั หมน่ั ฝก ฝนใหเกดิ ทกั ษะ ซ่ึงมแี นวปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี 1. เรียบเรียงเน้ือหาทีจ่ ะรายงานตามลาํ ดบั ความสาํ คัญไดส าระกระชับและชัดเจน 2. พจิ ารณาเนอ้ื หาใหเ หมาะสมกบั สภาพและพ้นื ฐานความรขู องกลุม ผูฟง 3. พิจารณาเนอ้ื หาท่ีรายงานใหเหมาะสมกับเวลาท่กี าํ หนด 4. ควรใชภ าษาในการเสนอเนอื้ หาใหเหมาะสมกับระดับของผฟู ง ใชภาษาทส่ี ื่อสารเขาใจงา ย ไมใช ศัพทเทคนคิ หรอื ศัพทท างวชิ าการทย่ี ากจะทาํ ใหผ ฟู ง ไมเขาใจ 5. มีการยกตัวอยา งสถิติ เอกสารและอุปกรณป ระกอบการรายงานในเน้อื หาบางตอน เพื่อใหผ ูฟ ง เขา ใจงา ยและชดั เจน 6. ควรเปด โอกาสใหผฟู ง ไดซ กั ถามขอสงสยั เพอ่ื ผูร ายงานจะไดอ ธิบาย 7. หากการรายงานมีเน้ือหาสาระมากเกินเวลาท่ีมีอยู ควรมีการพิมพเอกสารแจกลว งหนา เพอื่ ผรู ายงานจะไดชแี้ จงเฉพาะสว นท่ีสาํ คญั เทานัน้ สวนรายละเอียดจะดูไดจ ากเอกสาร การพูดบรรยายความรสู ึก การพูดบรรยายความรูสึก เปน ลักษณะการถายทอดความรู อารมณค วามรูส ึกหรือความคิดเห็น ในเร่ืองใดเรือ่ งหน่ึง โดยผูพูดมีจุดประสงคเพื่อโนม นาวใจใหผูฟ ง คลอ ยตามหรือเชื่อในเรื่องนั้น ๆ การพูด บรรยายความรสู ึกนึกคดิ ออกมาใหผ ูฟงเชื่อและเห็นคลอ ยตามน้ัน จาํ เปนตองใชศ ิลปะในการพูด ศลิ ปะ ในการใชน าํ้ เสียงและการแสดงกิรยิ าทา ทางประกอบไดอยางเหมาะสม ตลอดจนการเลือกใชถอยคําในการ พูดและการใชกลวิธีในการบรรยายความรูส ึก เชน การพูดแสดงความยินดี การพูดแสดงความขอบคุณ การกลาวแสดงความเสยี ใจ การเลาเหตกุ ารณท ่ีต่ืนเตน เราใจและการพูดปลอบใจ เปน ตน การพดู ช้ีแจงรายละเอยี ด การพูดชี้แจงรายละเอียดเปน การพูดอธิบายวิธีหน่ึงที่มีจุดประสงคสําคัญ เพ่ืออธิบายหรือช้ีแจง เรือ่ งราวตาง ๆ ทมี่ ีผูติดใจสงสยั ใหเขา ใจในรายละเอยี ดอยา งแจม แจงชดั เจนทง้ั ผูช้ีแจงอาจเปนคน ๆ เดียว

30 หรอื เปน คณะก็ได และผฟู งอาจจะเปน คน ๆ เดียวหรอื กลมุ คนกไ็ ด การพูดชแ้ี จงรายละเอียดมขี ้นั ตอนและ วิธกี าร ดังนี้ 1. ตองศึกษาทําความเขาใจปญ หา ขอ สงสยั เหตกุ ารณค วามตองการและสถานการณของบุคคล กลุมบุคคลที่จะชี้แจงเปน อยา งดี 2. พดู เทาความถงึ ปญ หา ขอ สงสยั ความตองการของผฟู ง คาํ ชแ้ี จง เพ่ือเปนหลักฐานท่จี ะนาํ เขา สู การช้แี จงรายละเอยี ด 3. เร่ิมช้ีแจงรายละเอียดหรือเนื้อเรื่องที่เปน เหตุผลสําคัญเปนขอเท็จจริงหรือเปนวิธีปฏิบัติ ทถี่ กู ตอ งเหมาะสม โดยใชภาษาใหเหมาะสมกับกาลเทศะ บุคคลและสถานการณในขณะน้ันอธิบายใหผ ูฟง เขาใจในรายละเอยี ดใหแ จม แจง ชดั เจน 4. มีการสรุปในสาระสําคญั แนวปฏิบัตหิ รือขอตกลงใหชดั เจนย่งิ ขน้ึ กิจกรรมท่ี 6 ใหผูเ รียนฝก การพูดบรรยายความรูสกึ ตอ เพอ่ื นหรือบคุ คลทเ่ี กีย่ วขอ งในโอกาสอนั ควร ซึง่ อาจจะ เปนการพูดแสดงความยนิ ดี แสดงความเสียใจหรือการพูดเพ่ือปลอบใจโดยปฏิบัติตามหลักและวิธีการพูด บรรยายความรูสึกใหครบถว นแลว ใหประเมนิ การพดู ของตนเองดว ย การอภิปราย ความหมายและความสาํ คัญของการอภิปราย การอภิปราย หมายถึง การที่บุคคลคณะหนึ่งจํานวนตั้งแต 2 คนขึ้นไปรว มกันพูดแสดงความรู ความคิดเห็น และประสบการณ เพ่ือใหเ กิดความรู ความคิดใหม และกวา งขวางเพิ่มขึ้นหรือชว ยกันหา แนวทางและวิธกี ารในการแกปญหารวมกนั การอภิปราย มีความสําคัญตอสังคมไทยเปนอยา งย่ิง เพราะเปน สังคมประชาธิปไตย ซึ่งใหส ิทธิ เสรีภาพแกคนในสังคมไดใชความรู ความสามารถรว มกันในการวางแนวทางในการดําเนินชีวิต แนวทาง ในการแกปญหาในชุมชน สงั คมและประเทศ ปจจุบันไดนําเอาวิธีการอภิปรายมาใชอ ยา งกวางขวาง ท้ังในดานการศึกษาเลา เรียนการพัฒนา ชุมชน การอนรุ ักษและเผยแพรวัฒนธรรม การบรหิ ารธุรกิจ การประกอบอาชีพ การปกครองทองถิ่นและ ประเทศ ฯลฯ องคประกอบของการอภปิ ราย มดี ังน้ี 1. หวั ขอเรอ่ื งหรือปญ หาที่จะอภปิ ราย 2. ผฟู ง 3. คณะหรือหนวยงานทจี่ ัดการอภปิ ราย 4. คณะผูอ ภปิ ราย

31 1. หัวขอ เร่อื งหรือปญหาท่จี ะอภิปราย ในการอภปิ รายแตล ะครง้ั จะตอ งมหี วั ขอ เร่อื งทีจ่ ะอภิปราย เพื่อใหค ณะอภปิ รายไดแ สดงความรู ความคิด และประสบการณในเร่ืองน้ัน ใหผูฟง เขาใจใหความรูใหมแ ละไดความรูค วามคิดที่กวางขวางข้ึน หรอื ไม กต็ อ งมปี ระเด็นปญหาทน่ี า สนใจท่คี ณะผอู ภปิ รายจะไดแ สดงความรคู วามคดิ และประสบการณท่ีจะ ใชเปน แนวทางในการแกปญหานั้น ๆ รว มกัน หัวขอเรื่องหรือประเด็นปญ หาท่ีจะนํามาอภิปรายจะตองมี คุณคาและมีประโยชนต อกลุมผูฟ ง ซ่ึงการเลือกหัวขอ เรื่องและประเด็นปญ หาในการอภิปรายมีหลัก ในการเลอื ก ดังนี้ 1. เปนเรอ่ื งและปญ หาทส่ี าํ คัญ มีสาระทเ่ี ปนประโยชนตอทุกฝา ย 2. เปน เรื่องและปญ หาทอ่ี ยใู นความสนใจของผฟู งและผอู ภปิ ราย 3. เปนเรอ่ื งและปญ หาท่ีผูอ ภิปรายสามารถท่ีจะคนควา หาความรูและขอมูลตาง ๆ มาเสนอ เพอื่ หาแนวทางในการแกป ญ หาได 2. ผูฟง ในการอภปิ รายบางประเภท ผฟู งกับผพู ูดอาจจะเปน คนกลุมเดยี วกนั เชน การอภิปรายกลุมยอย การอภปิ รายในการประชมุ สมั มนาเปน ตนและในการอภิปรายบางประเภทผฟู ง กบั ผพู ดู หรอื คณะผูอภิปราย แยกกลมุ กนั ผูฟ ง ลกั ษณะนีจ้ ะตอ งปฏิบัตติ นเปน ผฟู งท่ีดี ซงึ่ จะมลี กั ษณะ ดงั น้ี 1. มีมารยาทในการฟง เชน ใหเกียรติผูอภิปรายดวยการปรบมือ ตั้งใจฟง ไมกระทําการใด ๆ ท่จี ะเปนการรบกวนบคุ คลอน่ื ฯลฯ 2. ฟง อยางมวี ิจารณญาณ 3. แสดงอาการตอบสนองเปน กาํ ลังใจแกคณะผูอ ภิปรายดวยการแสดงออกทางกิริยาอาการ ยมิ้ รับ ซักถามเมื่อมีโอกาสและไมแสดงอาการเย็นชาเบอ่ื หนา ย ฯลฯ 4. นําความรูค วามคดิ ประสบการณแ ละแนวทางแกไ ขปญหาไปใชใหเกิดประโยชนต อ ตนเอง และสังคม 3. คณะหรือหนว ยงานทจี่ ัดการอภปิ ราย การที่จะมีการอภิปรายเกิดข้ึนจะตองมีคณะบุคคลหรือหนว ยงานท่ีรับผิดชอบจัดใหมี การอภปิ ราย ซ่ึงจะตอ งทําหนา ทใี่ นการจัดสถานทจี่ ัดเตรยี มวสั ดุอุปกรณ เคร่อื งมอื ส่ือสารตาง ๆ กําหนดวัน เวลา ประสานงาน ประชาสัมพนั ธ เพือ่ ใหการอภิปรายเปน ไปอยางราบรื่น หากผูเรียนจะจัด การอภิปราย ข้ึนคงจะตอ งต้งั คณะทาํ งานท่จี ะชว ยกนั และตอ งมผี ใู หญไวเปน ที่ปรกึ ษา 4. คณะผูอภิปราย คณะผูอ ภิปรายนับเปน องคป ระกอบที่สําคัญมาก ซึ่งประกอบดวยบุคคลตั้งแต 3 – 5 คน โดยมคี นหน่งึ ทําหนาท่ผี ูดําเนินการอภิปราย สว นที่เหลือจะเปน ผูอ ภิปราย ท้ังผูดําเนินการอภิปราย และ ผูอ ภปิ รายจะตอ งรูบทบาทหนาทข่ี องตน รูวิธีการพูดและรูกระบวนการข้ันตอนตลอดจนวิธีการอภิปราย การอภปิ รายจงึ จะดําเนินไปดว ยดี

32 ก. การคัดเลือกคณะผูอภิปราย การคัดเลือกบุคคลท่ีจะมาทําหนา ที่คณะผูอภิปรายน้ัน ควรจะเลอื กบุคคลท่ีมีลกั ษณะ ดงั นี้ ผูดําเนินการอภิปราย ควรเปนผูที่รูก ระบวนการ วิธีการและขั้นตอนในการอภิปรายและ วิธีดําเนินการอภิปรายเปนอยางดีมีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบดี เปนผูร ูเร่ืองราวที่จะ อภปิ รายพอสมควรและรูประวัติของผอู ภิปราย พอท่ีจะแนะนําได หากเปนผูม ีประสบการณ ในการอภิปราย มาบา งก็จะย่งิ เปนการดี ผูอภปิ ราย ผอู ภิปรายควรเปน ผมู ีความรคู วามสามารถและประสบการณเชยี่ วชาญในเร่ืองท่ีจะ อภิปรายเปน อยางดี มีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบ มีอารมณดี มีความจริงใจ มีใจ เปนกลาง และมมี ารยาทในการพดู อภิปราย ข. บทบาทหนาทข่ี องผูดําเนนิ การอภปิ ราย 1. ประสานและพบกบั ผอู ภิปราย เพอ่ื พดู คยุ ทาํ ความเขา ใจในเรอ่ื งของการอภิปราย 2. กลา วทักทายผูฟง บอกหัวเรอื่ งทจ่ี ะอภปิ รายและแนะนําผูรว มอภิปรายแกผูฟง 3. ช้ีแจงวิธกี ารอภิปราย ขอบขา ยของเรื่องและเง่ือนไขตาง ๆ ทผ่ี ฟู งควรทราบ 4. เสนอประเดน็ อภิปรายใหผ อู ภปิ รายแสดงความคดิ เห็นพรอมทัง้ เชิญผูอภปิ ราย 5. สรุปคําอภิปรายเปนระยะ ๆ ตามความเหมาะสม ซ่ึงไมจ ําเปน ตอ งสรุปทุกคร้ัง ที่ผูอ ภิปรายแตล ะคนพูดจบใหพ ิจารณาตามที่เห็นสมควร และจะตองสรุปคําอภิปราย เมื่อการอภิปราย จบส้ินแลว 6. ควบคุมใหผูอภปิ รายรักษาเวลาการพดู เปน ไปตามขอ ตกลง และพยายามใหผูอภิปราย พดู ตรงประเดน็ 7. พยายามท่จี ะสรางบรรยากาศในการอภิปรายใหเ ปนกันเองและเม่ือถงึ เวลาสําหรับผูฟ ง ควรจะกระตุนใหผฟู งไดม สี วนรวมแสดงความคิดเห็นหรอื ตง้ั คําถามใหมากทีส่ ดุ 8. เมื่อมีคําถามจากผฟู งควรพิจารณามอบใหผ ูอภปิ รายตอบตามความเหมาะสม 9. รักษามารยาทในการพูด ไมแ สดงตนเขาขา งฝา ยใดและไมพ ดู มากจนเกนิ ไป 10. กลาวสรุปคําอภิปรายและกลา วขอบคุณคณะผูอภิปราย ผูฟ ง ผูจัดและผูเกี่ยวขอ ง พรอมท้ังอาํ ลาผูฟง ค. บทบาทและการพดู ของผอู ภปิ ราย 1. พบปะกับคณะกอนการอภิปราย เพื่อเตรยี มความพรอ มในการอภิปราย 2. เตรียมความรูความคิดประสบการณต ามหัวขอเรื่องไวใหพ รอ ม ละเอียดชัดเจน พรอมทง้ั สื่อและอปุ กรณท ่จี ะใชป ระกอบการพูดอภิปราย 3. ใหค วามเคารพและใหค วามรว มมือผดู าํ เนนิ การอภิปรายในขณะทําหนาท่ี เปนผูอ ภิปราย ตลอดเวลาการอภิปราย 4. พูดใหต รงหวั ขอเรือ่ งหรือประเด็นปญ หาทผ่ี ดู ําเนนิ การอภิปรายไดก ําหนดไว 5. รกั ษาเวลาในการพูดตามทกี่ ําหนด

33 6. รกั ษามารยาทในการพดู และปฏิบัตติ ามหลกั การพูดที่ดี มีวาจาสุภาพ สรางบุคลิกภาพ ท่ีดี แสดงกริ ิยาทาทางใหเหมาะสม ฯลฯ ง. ขั้นตอนการอภิปราย ผูด ําเนินการอภิปรายจะตองแมน ยําในข้ันตอนการอภิปราย เพราะจะเปนผูค วบคุมและ ดาํ เนินการอภปิ รายใหเปนไปตามลาํ ดับขั้นตอนน้ัน ๆ ซึ่งลาํ ดับข้ันตอนของการอภิปราย มดี ังนี้ 1. ผูดําเนินการอภิปรายกลา วเปด การอภิปราย 2. ผูดําเนินการอภิปรายแนะนําหัวขอ เร่ืองหรือปญหาท่ีจะอภิปราย ขอบเขตของปญหา ความสาํ คัญของปญหา จดุ มงุ หมายของการอภปิ ราย สุดทายคือ ผลทค่ี าดวาจะไดรับ 3. ผูด ําเนินการอภปิ รายแนะนําผรู วมอภปิ ราย 4. ผูด าํ เนนิ การอภิปราย เชิญผอู ภปิ รายพดู ตามประเดน็ ท่ใี หหรอื ตามท่ตี กลงกันไวท ีละคน 5. ผดู าํ เนินการอภปิ ราย สรุป เพ่อื จะโยงไปสูประเด็นท่ีจะใหผอู ภปิ รายคนตอไปพูด 6. เม่ือผูอ ภิปรายพูดครบทุกคนแลว ผูด ําเนินการอภิปรายจะใหโ อกาสผูฟงไดถามและ แสดงความคิดเห็นเพ่ิมเตมิ 7. ผูดาํ เนินการอภปิ ราย มกี ารสรุปคําอภปิ ราย ขอบคุณผเู ก่ยี วของและกลา วปด การอภิปราย กจิ กรรมท่ี 7 ใหผูเรียนเขา ฟง การอภิปรายตามโอกาสตา ง ๆ แลวนําประสบการณมาถายทอด เพื่อจะได แลกเปลี่ยนความรแู ละแนวการดําเนนิ การ การโตว าที ความหมายและความสําคัญของการโตวาที การโตว าที คือ การอภิปรายแบบหนึ่ง ซ่ึงประกอบดวยผูม ีความเห็นตรงขา มกันในเร่ืองใด เรื่องหน่งึ มีจาํ นวนเทากัน ตัง้ แต 2 - 4 คน ผลดั กนั พดู แสดงความคิดเห็น เพื่อจูงใจใหผ ูฟ งเห็นคลอยตาม กบั เหตุผลและความคดิ ของฝา ยตน ซึง่ เรียกวา ฝา ยเสนอ ฝา ยหนึ่งและฝา ยคา นอีกฝายหนึ่ง มีการกําหนด เวลาใหแ ตละฝายพดู ผูพดู แตล ะคนจะหาเหตุผลมาหกั ลางฝา ยตรงขามและหาเหตผุ ลมาสนับสนุนฝา ยของ ตนเอง โดยมคี ณะกรรมการเปน ผพู จิ ารณาตัดสนิ วาฝายใดมเี หตผุ ลดีกวา ฝายใดชนะหรอื เสมอกนั การโตวาที ไมม ีการใหเวลาผูฟง ไดรวมแสดงความคดิ เห็นเหมือนการอภปิ รายประเภทอนื่ การโตว าที เปน กิจกรรมการพดู ทม่ี คี วามสําคญั ในเชิงของการใชศ ิลปะการพดู เพ่อื แสดงทรรศนะ เพอื่ การชักจูงใจและการโตแ ยง เปนการฝก ฝนการแสดงวาทศลิ ปชนั้ สูง ฝก การยอมรับฟง เหตุผล มีน้ําใจ เปน นักกีฬา และรูจ ักเคารพกติกาเก่ียวกับการพูด ซึ่งปกติเราไมค อยจะมีกัน การโตว าทีมีจุดประสงค ที่แทจรงิ ดังที่กลาวมามากกวาการจดั เพ่อื ความบันเทิง

34 ปจ จบุ ันมีการจดั กิจกรรมการพูดโตวาทีอยูเสมอโดยเฉพาะทางส่ือมวลชน เชน รายการยอวาที แซววาที ฯลฯ แตดูเปนการใชคารมคมคายมากกวาการใชวิธีการแหง ปญ ญา ไมไ ดส งเสริมการเพิ่มพูน ภมู ปิ ญ ญา เพยี งแตมงุ ความบันเทงิ มากกวาสาระความรู องคป ระกอบของการโตวาที การโตว าทเี ปน การพูดอภิปรายสาธารณะ จึงมกี ารแยกกลมุ ผพู ูดออกจากผูฟ งและไมเ ปด โอกาส ใหผูฟ ง ไดมีสว นรวมในการพูดอาจจะมีเพียงถามความเหน็ ในการตัดสินดวยการขอเสียงปรบมือเทาน้ัน องคประกอบของการโตวาทีมีดงั น้ี 1. ญัตติ คือ หัวขอการโตวาทีหรือประเด็นปญ หาที่กําหนดขึ้น ซึ่งเปนขอ ท่ีผูพ ูดทั้งสองฝา ย มคี วามเห็นไมต รงกัน หรืออาจจะกาํ หนดใหเ ห็นไมต รงกัน หยบิ ยกมาใหอ ภปิ รายโตแยง กนั ญตั ติทีค่ วรนํามาโตว าทีควรมลี กั ษณะ ดงั นี้ 1. เปนเรื่องทีค่ นสวนใหญใหค วามสนใจและมีสว นเก่ียวของหรือมีผลกระทบและเกิดประโยชนตอ คนในสงั คมเหลานน้ั 2. เปน เรื่องใหค วามรู มีคุณคา ในการสง เสริมความรู ความคิดและสงเสริมเศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง 3. เปน เร่อื งสงเสริมศิลปวัฒนธรรม และไมข ัดตอ ศลี ธรรมอันดีงามไมเ ปน ภัยตอ สงั คม 4. เปน เร่ืองที่จะนําไปสูขอตกลงท่ีจะดําเนินการไดหรือสามารถนําผลของการโตว าทีไปใชใ น การแกป ญหาหรอื ใชป ระโยชนด านอ่นื ๆ ได (ควรหลีกเล่ียงญัตติที่ขาดลักษณะดังกลา วมา เชน ญัตติที่วา ขี้เมา ดีกวา เจา ชู พอคาดกี วาขา ราชการ ฯลฯ ซ่งึ เปนญัตตทิ ี่ไมไ ดป ระโยชนไรส าระ) 2. ประธานการโตวาทแี ละคณะผตู ัดสินใจ ประธานการโตว าที เปนผูทาํ หนา ทค่ี วบคมุ การโตว าทใี หเ ปนไปตามแบบแผนและกฎเกณฑตลอด ท้ังขอตกลงตาง ๆ ประธานการโตว าทีจะมีผูช ว ยทําหนา ท่ีผูก ํากับเวลาของผูโ ตต ามที่กําหนดกันไว ประธานการโตว าทมี หี นา ที่ดงั น้ี 1. กลา วนําบอกญัตตแิ ละชีแ้ จงระเบียบวธิ ีการ หลักเกณฑข องการโตว าที 2. แนะนาํ คณะผูโตทั้งฝายเสนอและฝา ยคา น แนะนําผูกํากับเวลาและคณะผตู ดั สิน 3. ช้ีแจงรายละเอยี ดของกตกิ าตาง ๆ ใหทุกฝายท่ีเกีย่ วของในการโตว าทีทราบ 4. เชญิ ผูโตข ึน้ พูดทลี ะคนตามลําดับ 5. รวมคะแนน แจง ผลการตัดสิน และกลาวปด การโตว าที คณะผูตดั สนิ คณะผูต ัดสนิ จะเลือกผทู ี่มปี ระสบการณใ นการโตวาทแี ละมีความเชยี่ วชาญในเรื่องท่ีนาํ มาเปนญตั ติ ในการโตวาที อาจจะมี 2 หรือ 5 คน คณะผูตัดสินมีหนา ที่ใหค ะแนนตัดสินช้ีขาด การโตว าทีฝายใด ท่ีเสนอเหตุผล ความคดิ ทรรศนะทีด่ ีกวา โดยไมตองถามความเหน็ ตอ ผูฟง

35 3. คณะผโู ตวาที คณะผโู ต คอื กลุม 2 กลุม ทม่ี คี วามเหน็ ขดั แยง กนั ตกลงจะพูดแสดงความคดิ ทรรศนะของตนตอ สาธารณะหรือผูฟ ง ท่ีสนใจ คณะผูโ ตจ ะแบงออกเปน 2 ฝาย คือ ฝา ยที่เห็นดว ยกับญัตติจะพูดสนับสนุน เรยี กวา ฝา ยเสนอ ฝายที่ไมเ หน็ ดวยหรือเปน ผูม คี วามคดิ เห็นโตแยง เรียกวา ฝายคา น ผโู ตแตล ะฝา ยจะมหี วั หนา คนหนง่ึ และมีผสู นับสนุนฝายละ 2 – 3 คน แตละฝา ยจะมี ดงั นี้ ฝายเสนอ ฝา ยคาน 1. หวั หนา ฝายเสนอ 1. หวั หนาฝา ยคาน 2. ผสู นบั สนุนฝา ยเสนอคนท่ี 1 2. ผูสนบั สนนุ ฝายคานคนท่ี 1 3. ผสู นบั สนนุ ฝา ยเสนอคนที่ 2 3. ผูสนับสนุนฝายคานคนท่ี 2 4. ผูสนับสนุนฝา ยเสนอคนท่ี 3 4. ผสู นบั สนุนฝา ยคา นคนที่ 3 คณะผูโตว าทีทกุ คนท้งั ฝายเสนอและฝายคา นจะตองปฏิบตั ิ ดังน้ี 1. ปฏบิ ตั ิตามคาํ สง่ั และคําชแ้ี จงของประธานอยา งเครงครดั 2. ปฏบิ ตั ิตามกติกาของการโตว าทีอยางเครงครัด 3. รกั ษามารยาทในการพดู อยา งเครง ครดั เชน พูดใหสุภาพไมพ ูดกา วราว ยว่ั เยา ดูถูกฝายตรงขา ม และงดเวน การพดู เร่อื งสวนตวั เปนตน การจดั ลาํ ดบั และการพดู ของผูโตว าที การจัดลําดับและการพูดของผูโตว าทีทั้งสองฝา ยจะมีการจัดลําดับกําหนดเวลาและมีแนวการ นาํ เสนอ ดังน้ี ลําดับที่ 1 หัวหนา ฝายเสนอ หัวหนา ฝายเสนอจะไดร บั เชิญข้นึ พดู เปนอนั ดับแรกโดยจะใหเ ปนผเู สนอประเด็นขอบเขตของญัตติ การใหนิยามคําและทรรศนะทมี่ ตี อเร่ืองทโี่ ตว าทใี นครั้งนั้นวา เปน อยางไร โดยจะบอกถึงขอ เท็จจรงิ เหตผุ ล พรอมหลกั ฐานตาง ๆ มาสนับสนนุ ปกตหิ ัวหนา ท้ัง 2 ฝายจะใชเ วลาพดู มากกวาผูสนับสนุนเล็กนอ ย ลําดับท่ี 2 หัวหนาฝา ยคาน หัวหนาฝา ยคา นจะไดรับเชิญขึ้นพูดเปนอันดับท่ี 2 ตอ จากหัวหนา ฝา ยเสนอหัวหนาฝา ยคานจะ รวบรวมขอ เสนอของหัวหนา ฝา ยเสนอทกุ ขอ ทุกประเด็นมาคดั คา นดวยเหตุผลและหลักฐาน เพ่ือหักลา งให ไดทุกประเดน็ แลวจึงเสนอความคิด เหตุผลและหลกั ฐานสนับสนุนความคิดของฝายคานไวใหม ากท่สี ุด ลําดับท่ี 3 - 6 หรอื 8 ผสู นับสนุนทงั้ สองฝา ย ตอจากหวั หนาฝายคาน ก็จะเปน หนา ท่ีของผูส นับสนุนฝายเสนอและฝา ยคา นสลับกันไป โดยทุกคน จะทําหนาทสี่ นบั สนุนความคิดและเหตผุ ลของฝา ยตนเอง คัดคา นหักลางความคิดและเหตุผลของฝา ยตรง กันขา มใหครบทุกประเดน็ แลวกจ็ ะเสนอความคดิ เหตุผลและหลักฐานตาง ๆ สนับสนุนฝายตนเอง ลําดบั สดุ ทาย เมอ่ื ผูสนบั สนุนทง้ั 2 ฝา ยพดู ครบทกุ คนแลวจะใหหวั หนา ทงั้ สองฝายมาพูดสรปุ อกี ครัง้ หนึง่ โดยจะ ใหหัวหนาฝา ยคานเปน ผสู รปุ กอ นแลวจงึ ใหห ัวหนาฝายเสนอสรุปเปน คนสดุ ทา ย

36 4. ผฟู ง ผูฟงการโตวาทีเปน ผรู ับความรู ความคดิ ทรรศนะของผโู ตวาทที ั้งสองฝา ย แลวจะตองใช วิจารณญาณทีจ่ ะนาํ ไปใชใหเกิดประโยชน ผฟู งการโตว าทีไมม ีโอกาสไดรวมแสดงความคิดเห็นเหมือนกิจ กรรมการฟงอภปิ รายประเภทอนื่ มแี ตเ พยี งตองปฏบิ ตั ิตนใหเปน ผฟู งที่ดีเทานน้ั กิจกรรมที่ 8 ใหผูเ รยี นเขารว มกิจกรรมการโตวาทขี องกลุม ในโอกาสสําคัญ โดยเขารว มเปน คณะผูจ ัด คณะผูโ ต หรอื อ่นื ๆ ตามความเหมาะสมเพือ่ ฝกฝนการพดู การเปน พิธีกร พิธีกร ในพจนานุกรมบอกความหมายวา ผูด ําเนินการในพิธี ผูด ําเนินรายการ ดังนั้น พิธีกร จึงหมายถึง ผูทําหนาที่ดําเนินรายการของงานที่จัดข้ึนอยางมีพิธีการ เชน การประชุม การสัมมนา การอภปิ ราย การไหวครู ฯลฯ พิธีกรจะเปนผทู ําหนาที่บอกกลา ว ใหผูเขา รวมพธิ ีไดทราบถงึ ข้นั ตอนพธิ ีการ วามอี ะไรบาง ใครจะเปน ผูพ ูด ใครจะเปน ผูแ สดง ใครจะทําอะไร พิธีกรจะเปนผูแ จง ใหท ราบ นอกจากนี้ พิธีกรจะทาํ หนาทปี่ ระสานงานกับทุกฝา ย เพื่อจะไดขอมูลท่ีแตละฝายจะดําเนินการและพิธีกรจะตองจัด และดําเนนิ การตามขนั้ ตอนกําหนดเวลาใหบรรลุ หากพธิ กี รทาํ หนา ท่ีบกพรอ งกจ็ ะทาํ ใหเ กิดความเสยี หายได คุณสมบตั ขิ องผทู ่เี ปนพิธกี ร มีดังนี้ 1. เปนผูท ี่มีบุคลิกภาพดี รูปรางดีสงา มีใบหนายิ้มแยม แจม ใส รูจักแตงกายใหเหมาะสมกับ กาลเทศะ พิธีหรือรายการน้ัน ๆ 2. มีน้าํ เสยี งนมุ นวล นา ฟง มีลีลาจังหวะการพดู พอเหมาะ ชวนฟง มีชีวติ ชวี า 3. พูดออกเสียงถกู ตอ งตามอักขรวธิ ี ชดั เจน ออกเสียงคําควบกล้ําไดถูกตอง 4. ใชภาษาดี เลือกสรรถอ ยคํานํามาพูดใหผ ูฟ ง เขาใจงาย ส่ือความหมายไดด ี สั้นและกระชับ มีศลิ ปะในการใชภ าษา 5. มีมารยาทในการพดู ใหเ กยี รติผูฟง ควบคุมอารมณไ ดดี 6. มมี นษุ ยสมั พนั ธท ่ดี ี มวี ิธสี รางบรรยากาศดว ยสีหนา ทา ทาง ลลี าและนาํ้ เสยี ง ฯลฯ 7. เปน ผใู ฝใ จศึกษารปู แบบวิธีการใหม ๆ มาใช มคี วามคิดสรางสรรค ยอมรับฟง ความคดิ เห็นของ บุคคลอ่ืนและพยายามพัฒนาปรบั ปรงุ ตนเองอยูเสมอ 8. มีความรใู นรายละเอียด ขน้ั ตอน พธิ ีการของกจิ กรรมทด่ี าํ เนนิ รายการเปนอยา งดี ดวยการศกึ ษาประสานงาน ซกั ซอ มสอบถามจากทกุ ฝา ยใหช ดั เจนและแมนยาํ 9. เปนคนมีปฎภิ าณไหวพรบิ ดี มคี วามสามารถในการแกป ญ หาเฉพาะหนาไดอยา งฉบั ไว ขน้ั ตอนการพดู ของพิธีกร การเปน พิธกี รนน้ั มขี ั้นตอนการพดู แตกตา งกนั ไปตามลกั ษณะของงาน ถา เปน งานทางวิชาการ เชน การประชุม การสัมมนา การอภิปรายก็จะมีข้ันตอนในการพูดลักษณะหน่ึง ถา เปนงานของโรงเรียนหรือ หนว ยงานอื่นที่มีการแสดงก็อาจจะมีข้ันตอนแตกตางจากงานทางวิชาการบาง หรือถา เปน งานประเภท

37 งานมหกรรมงานแสดงดนตรกี จ็ ะมีข้ันตอนการพูดทีม่ ีขอแตกตา งในเชิงเนื้อหาบา ง แตโดยท่ัวไปพิธีกรจะมี ข้นั ตอนในการพดู ดังน้ี 1. กลาวทักทายและปฏิสนั ถารกบั ผฟู ง 2. แจงวัตถุประสงคหรอื กลา วถึงโอกาสของการจัดงาน 3. แจง ถึงกจิ กรรมหรือการแสดงทีจ่ ะจัดข้ึนวา มีอะไร มขี น้ั ตอนอยางไร 4. กลา วเชญิ ประธานเปด งาน เชิญผกู ลา วรายงาน (ถามี) และกลา วขอบคณุ เมือ่ ประธานกลาวจบ 5. แจงรายการท่ีจะดาํ เนินในลาํ ดบั ตอไป ถา มกี ารอภิปรายก็เชิญคณะผอู ภปิ ราย เพ่ือดําเนินการ อภปิ ราย ถาหากงานนัน้ มีการแสดงกแ็ จง รายการแสดง 6. พดู เชอ่ื มรายการหากมีการแสดงหลายชดุ ก็จะตองมกี ารพดู เชอื่ มรายการ 7. เม่ือทุกรายการจบส้ินลง พิธีกรก็จะกลา วขอบคุณแขกผูม ีเกียรติ ผูฟ งและผูชม ผูท ่ีให การชว ยเหลือสนบั สนุนงา หากมีพิธปี ด พธิ ีกรกจ็ ะตอ งดําเนนิ การจนพธิ ีปดเสร็จเรียบรอ ย กจิ กรรมท่ี 9 1. ใหผูเ รียนดูและฟงการพูดของพธิ กี รในรายการตาง ๆ ทางโทรทัศนแ ละวิทยุเพื่อสังเกตข้ันตอน วิธีการและเทคนคิ ตาง ๆ ของพธิ กี รเพอ่ื เปน ตัวอยาง จะไดนาํ สวนดีมาฝกและใชเ มอ่ื ไดท าํ หนา ท่พี ิธีกร 2. ในโอกาสตา ง ๆ ทก่ี ลมุ หรอื สถานศึกษาจัดงานใหผเู รียนใชโอกาสฝก ทําหนา ท่ีพิธีกร เพื่อจะได ฝก ทักษะ การพูดเปน พิธีกร หากจะใหเ พื่อนไดชว ยวิจารณแ ละใหค รูประจํากลุมใหค ําแนะนําก็จะทําให พัฒนาการพูดเปน พธิ กี รไดด ี ผมู ีมารยาทดใี นการพูด การมีมารยาทในการพูดก็จะคลา ยคลึงกับลักษณะการพูดท่ีดีดังที่ไดกลาวในตอนตนแลว ซึ่งอาจ ประมวลได ดังนี้ 1. ผพู ูด เปน ผทู ี่ถา ยทอดความรสู กึ ความคดิ เห็น ขอเท็จจริง ตลอดจนทศั นคตขิ องตนไปสูผ ฟู ง โดยส่ือทางภาษา เสียง อากัปกิริยา และบุคลิกภาพ ใหม ีประสิทธิภาพที่สุด ผูพูดจะตองมีมารยาทและ คุณธรรมในการพดู และผพู ดู เองตองมีการเตรียมตัว มีความรู และประสบการณใ นเร่ืองท่ีจะพูดอยา งดี และตองรวบรวมเรยี บเรยี งความรเู หลานัน้ ใหเ ปน ระบบและถา ยทอดใหผ ูฟง เขา ใจงาย และชัดเจน ผูพูด เองตอ งมที กั ษะในการพูดมคี วามสนใจที่จะพฒั นาบุคลกิ ภาพอยูเสมอ เปนการสรางความมนั่ ใจใหผ พู ดู เอง 2. เรอื่ งและสาระทีพ่ ดู ตอ งมีประโยชนต อผฟู ง ควรเปนเรือ่ งทนั สมยั เน้อื หาชดั เจน ผพู ูดตอ งขยาย ความคิดและยกตัวอยา งใหชดั เจน 3. ผพู ูดตอ งรจู ักกลมุ ผฟู ง กอ นลวงหนา ทัง้ อาชพี วัย เพศ ความสนใจของผฟู ง ฯลฯ รวมทัง้ จุดมุง หมายในการพูด เพือ่ จะไดเตรยี มตัวและเน้อื หาไดถ ูกตอ งนา สนใจ 4. ผูพูดตองคนควาหาความรู และประมวลความคิดทั้งหมด แยกแยะใหไดว า ความคิดหลักคือ อะไร ความคดิ รองคืออะไร และควรหาสงิ่ สนับสนุนมาประกอบความคิดน้นั ๆ เชน เหตุการณท่ีรับรูก ันได

38 ทว่ั ไป หรือบุคคลที่มีช่ือเสียง ฯลฯ พรอ มกันนั้นถามีการอา งอิงเรื่องท่ีมาประกอบการพูดท่ีผูพูดตองบอก แหลง ท่มี าดว ย 5. การจัดระเบยี บ และวางโครงเร่ือง ตอ งเตรียมใหด ีเพ่ือจะไดไมพ ดู วกวน เพราะมิฉะนนั้ จะทาํ ให การพูดไมนาสนใจ และอยาลมื วาในการพูดแตละครั้งตอ งใหครอบคลมุ จดุ มุงหมายใหค รบถวน 6. ผูพ ดู ตองเราความสนใจของผูฟง ดว ยการใชภาษา เสียง กิริยาทาทาง และบุคลิกภาพสว นตน เขาชว ยใหผูฟ ง ฟงอยางต้งั ใจ และผูพ ูดตองพรอมในการแกปญหาเฉพาะหนา ทอ่ี าจเกดิ ข้นึ ดวย กิจกรรมท่ี 10 ผเู รยี นทดลองประเมนิ ตนเองวา ทา นสามารถเปน นกั พดู ระดบั ใด ถากําหนดระดบั A B C และ D โดยทานเปน ผตู งั้ มาตรฐานเอง และถาไดร ะดับ C ลงมา ทา นคดิ จะปรบั ปรุงตนเองอยางไรหรอื ไม

39 บทที่ 3 การอาน สาระสาํ คญั การอานเปน การแปลความหมายของตัวอักษรออกมาเปน ความคิดและนําไปใชตัดสินใจ แกปญหา และสรางวสิ ัยทศั นใ นการดาํ เนนิ ชวี ิตและมีนสิ ัยรกั การอาน ผลการเรยี นรทู คี่ าดหวงั ผเู รียนสามารถ 1. จับใจความ สรุปความ ตคี วาม แปลความและขยายความเรือ่ งทอี่ าน 2. วิเคราะห วิจารณความสมเหตุสมผล ความเปน ไปไดและลาํ ดบั ความคดิ ของเร่อื งทอ่ี านได 3. เขาใจความหมายของภาษาถิน่ สํานวน สภุ าษติ ในวรรณกรรมทองถ่ิน 4. เลือกอา นหนงั สอื จากแหลงความรู เปน ผมู มี ารยาทในการอานและรกั การอา น ขอบขายเนอ้ื หา เรอื่ ง 1 ความสําคญั ของการอา น เรอ่ื ง 2 วจิ ารณญาณในการอาน เรอ่ื ง 3 การอา นแปลความ ตคี วาม ขยายความ จับใจความหรือสรปุ ความ เรื่อง 4 วรรณคดี เรอ่ื ง 5 หลกั การวิจารณว รรณกรรม เรือ่ ง 6 ภาษาถิน่ เรอ่ื ง 7 สํานวน, สภุ าษติ เรอ่ื ง 8 วรรณกรรมทองถิน่

40 เรือ่ งท่ี 1 ความสาํ คญั ของการอาน 1 การอา นชว ยพัฒนาคุณภาพชีวิต ทําใหผูอา นไดรับสาระความรูเพิ่มข้ึน เปน คนทันสมัย ทันเหตกุ ารณและความเคล่ือนไหวของเหตุการณบ านเมือง ตลอดจนสังคมและวิทยาการใหม ๆ เปน ตน ผูอ านเม่อื ไดรับความรูจากการอา นแลว จะสามารถนําสาระตาง ๆ มาสรา งสรรคใ หเกิดประโยชนตอชีวิต สงั คมและประเทศชาติในโอกาสตอไปได 2. การอา นชวยใหเ กิดความเพลิดเพลิน หนงั สอื หลายประเภทนอกจากจะใหความรู ความคิดแลว ยังใหความเพลิดเพลนิ อกี ดว ย ผอู านหนังสือจะไดรับความเพลดิ เพลนิ ไดรบั ความสุข อกี ทงั้ ยงั สรา งความฝน จนิ ตนาการแกผูอ าน ตลอดจนเปนการพักผอนและคลายเครียดไดเปนอยา งดี 3. การอานมผี ลตอ การดาํ เนินชีวติ ทส่ี ขุ สมบรู ณข องมนุษย ผลทไ่ี ดรับจากการอา น นอกจากจะเปน พน้ื ฐานของการศกึ ษา ศิลปวทิ ยาการ และชว ยในการพัฒนาอาชีพแลว ยังมีผลชวยใหผ ูอานไดแ นวคดิ และ ประสบการณจ ําลองจากการอานอกี ดวย ซ่งึ ความคิดและประสบการณจ ะทําใหผ ูอานมีโลกทัศนกวา งข้ึน เขา ใจตนเอง เขา ใจผูอ่ืน และเขาใจสังคมเปน อยา งดี อนั จะมีผลตอ การดําเนินชีวิตและการดํารงตนอยูใน สงั คมไดอยางมคี วามสขุ เรอื่ งท่ี 2 วิจารณญาณในการอาน วิจารณญาณในการอาน คือ การรับสารจากการอา นใหเขาใจเน้ือหาสาระแลวใชสติปญญา ใครค รวญหรอื ไตรตรอง โดยอาศัยความรู ความคิด ประสบการณม าเปน เหตุผลประกอบและสามารถนํา ไปใชในชวี ติ ไดอยางถกู ตอ งเหมาะสม การใชว ิจารณญาณในการอาน จะเริ่มตนที่การอานดวยความต้ังใจและพยายามทําความเขาใจ เนื้อหาสาระของเร่ืองทอ่ี า นแลว ใชค วามรู ความคดิ เหตผุ ลและประสบการณประกอบการคิด ใครค รวญ ใหส ามารถรบั สารไดถูกตอ ง ถองแท การอา นโดยใชว ิจารณญาณประกอบดวยการเขาใจของเรอ่ื ง การรูจ ักเขียน การเขาใจความสมั พนั ธของสารและการนําไปใช การอานอยา งมีวิจารณญาณจะตอ งใชความคิด วิเคราะห ใครครวญและตัดสินใจวา ขอความที่ได อานน้ัน สิ่งใดเปน ความสําคัญ ส่ิงใดเปนใจความประกอบหรือพลความ สามารถแยกขอเท็จจริงจากขอ คิดเหน็ ได ตลอดจนวนิ จิ ฉยั ไดวาขอความท่ีอานน้นั ควรเช่ือถือไดห รือไมเพียงใด และการอาน ประเมินคา วาขอความท่ีไดอา นมีเนื้อหาสาระหรือมีแงค ิดท่ีดีหรือไม อาจนําไปใชประโยชนไดเ พียงไร รวมทั้ง การประเมินคา งานเขียนในดา นตา ง ๆ เชน ความรู ความสามารถ ความจรงิ ใจและกลวิธีในการเขยี น

41 ข้นั ตอนของวิจารณญาณในการอา น มีดังนี้ 1. อานใหเ ขา ใจตลอดเร่อื ง เปน การอานสารดว ยความตง้ั ใจใหเขา ใจรายละเอียดตลอดเรือ่ ง 2. วิเคราะหเ ร่อื ง เมื่ออา นและเขา ใจเร่ืองแลวจะตองนํามาวิเคราะหส าระสําคัญใหร ูเ รื่องท่ีอาน เปนเร่ืองประเภทใด อะไรเปนขอเท็จจริง อะไรเปนขอ คิดเห็น และอะไรเปนประโยชน ลักษณะของตัว ละครเปนอยา งไร เปน เรอื่ งประเภทรอ ยแกว รอยกรอง บทความ ขา ว หรือละคร ฯลฯ ผูเขียนมีเจตนา อยางไร ในการเขียนเร่อื งน้ี ใชก ลวธิ ีในการนําเสนออยางไร ซง่ึ ผูอา นตองพจิ ารณาแยกแยะใหได 3. ประเมินคา ของเรื่อง เม่ืออา นและวิเคราะหแ ยกแยะเร่ืองแลวนํามาประเมินคาวา สิ่งใดเท็จ ส่ิงใดจรงิ สง่ิ ใดมีคาไมมคี า มีประโยชนใ นดานใด นําไปใชกบั ใครเมอ่ื ไรและอยา งไร 4. นําเรือ่ งทอ่ี า นไปใช หลงั จากผา นข้ันตอนของการอา น ทาํ ความเขา ใจ วิเคราะหแ ละประเมนิ คา แลว ตอ งนําไปใชไ ดท ัง้ ในการถายทอดใหผ ูอื่น และนาํ ไปใชในการดําเนนิ ชีวติ ไดอยางเหมาะสมกับกาลเทศะ และบคุ คล หลกั การอา นอยา งใชว ิจารณญาณ 1. พิจารณาความถูกตองของภาษาท่ีอาน เชน ดานความหมาย การวางตําแหนง คํา การเวน วรรคตอน ความผิดพลาดดังกลาวจะทําใหการส่อื ความหมายผิดไป 2. พิจารณาความตอ เนอื่ งของประโยความีเหตุผลรับกันดีหรือไม โดยอาศัยความรูด านตรรกวิทยา เขาชวย ขอ ความจากประโยคจะตอ งไมขัดแยง กัน หรือเรียงลําดับไมสับสนวุน วายจนอานไมร ูเรื่องหรือ อา นเสียเวลาเปลา 3. พจิ ารณาดคู วามตอ เนือ่ งของเร่อื งราวระหวางเรื่องท่เี ปน แกนหลักหรอื แกนนํากับแกนรองและ สวนประกอบอืน่ ๆ กลมกลนื กันดหี รือเปลา 4. รูจกั แยกแยะขอ เท็จจริงออกจากเร่ืองการแสดงความรูและขอ คิดเห็นของผูแตง เพื่อจะไดนํามา พจิ ารณาภายหลังไดถ ูกตอ งใกลเคียงความเปนจริงย่งิ ขนึ้ 5. พิจารณาความรู เนื้อหา ตัวอยา งท่ีได วามีสว นสัมพันธกันอยา งเหมาะสมหรือไมเ พียงใด เปนความรูความคิด ตัวอยา งท่ีแปลกใหมห รืออา งอิงมาจากไหน นา สนใจเพียงใด จากน้ันควรทํา การประเมินผลโดยท่ัวไปวาผลจากการอา นจะทําใหเ กิดความรูค วามคิดมากนอยเพียงใด โดยเฉพาะ อยางย่ิงความคดิ สรา งสรรคท ผ่ี ูอ านประสงคห รอื ปรารถนาจะไดจ ากการอา นนน้ั ๆ อยูเสมอ