Γαβριέλλα Παπαδέλη - Παράπλευρος Κόσμος

Ο μικρός Μάρκο ήταν όμως η αδυναμία μου. Όταν είχα ελεύθερο χρόνο τον είχα υπό την προστασία μου. Ερχόταν στο δωμάτιό μου και του έλεγα παραμύθια ή διαφορετικά βγαίναμε στη γειτονιά για ένα σύντομο περίπατο, κι έτσι η γιαγιά μπορούσε ανενόχλητα να ασχοληθεί με τις δουλειές του σπιτιού. Πολύ γρήγορα γίναμε σαν μια αγαπημένη οικογένεια. Στα γεύματα καθόμασταν στο τραπέζι όλοι μαζί και θυμάμαι πόσο καλά μαγείρευε η γιαγιά. Όταν τα μεσημέρια τελείω- ναν τα μαθήματα του σχολείου και έτρεχα σπίτι πεινα- σμένη, ερχόταν ήδη από το προαύλιο του σπιτιού η γαργαλιστική μυρωδιά του φαγητού που είχε ετοιμά- σει η γιαγιά. Το Σάββατο νωρίς το πρωί έπαιρνα το λεωφορείο και πήγαινα σπίτι μου κουβαλώντας τα βιβλία (για να διαβάζω το σαββατοκύριακο) και τα άπλυτα της εβδο- μάδας. Ήταν ολόκληρο ταξίδι, διότι φθάνοντας στην πόλη μου Βινιόλα, έπρεπε να συνεχίζω με ένα τοπικό λεωφορείο που με άφηνε σε αρκετά μεγάλη απόσταση από το σπίτι. Από εκεί με περίμενε ένας καλός ποδαρόδρομος μαζί με το φορτίο μου, τα βιβλία και τα άπλυτα. Στο τέλος είχαν σχεδόν μακρύνει τα χέρια μου αλλά άξιζε τον κόπο, γιατί είχα πάντα ως αντάλλαγμα μια ενθουσιώδη υποδοχή από τους γονείς μου. Αυτή η διαδικασία γινόταν κάθε εβδομάδα για όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, με εξαίρεση την περίοδο [100]

των εξετάσεων, διότι δεν είχα το περιθώριο να ασχοληθώ με χρονοβόρα ταξίδια. Μερικές φορές, στη διάρκεια της χρονιάς ερχόταν η μαμά μου σε μένα και για δύο-τρείς μέρες μέναμε μαζί. Τότε κάναμε ατε- λείωτες βόλτες στα μαγαζιά και αφιερώναμε τα βράδια στην κουλτούρα, δηλαδή στο σινεμά ή στο θέατρο. Περνούσαμε ωραία, μια μικρή ποικιλία στην καθημερινότητα και των δυο μας. Τα χρόνια που πέρασα στο Καλλιτεχνικό Λύκειο υπήρξαν γεμάτα με πολύτιμες εμπειρίες. Απέκτησα σημαντικές και ιδιαί- τερες γνώσεις, οι οποίες συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση της προσωπικότητας μου. Επιπρό- σθετα η εμπειρία της συγκατοίκησης, μου ήταν πολύ χρήσιμη στη μετέπειτα ζωή. Έμαθα να είμαι συνερ- γάσιμη και υπεύθυνη. Επί τέσσερα χρόνια κατά την διάρκεια των σπουδών μου έμεινα με την ίδια οικογένεια, και όταν τελείωσαν οι σπουδές μου για μικρό διάστημα διατηρήσαμε επαφές, αλλά στη συνέχεια ξεχαστήκαμε. Τελειώνοντας το Λύκειο συνέ- χισα τις σπουδές μου στην Αρχιτεκτονική σχολή, τα πρώτα δύο χρόνια στο Πολυτεχνείο του Μιλάνο και έπειτα στην πανεπιστημιακή Σχολή της Φλωρεντίας, αρκετά πιο κοντά στην πόλη όπου ζούσα. Ο χρόνος κύλησε γρήγορα μέσα από χαρές και απογοητεύσεις. Κάθε άνθρωπος έχει ένα δικό του δρόμο να διασχίσει, [101]

σύντομο ή μακρύ δεν το γνωρίζει, αλλά προσπαθεί να κτίσει βήμα-βήμα τη ζωή του με τον καλύτερο τρόπο. *** Εδώ τελειώνει το όνειρο που θέλησα να ζήσω για να ταξιδέψω στο δικό μου παρελθόν. Ο λόγος; Ίσως η ψυχική ανάγκη να εξωτερικεύσω τα αισθήματά μου και να αποδεχθώ με ειλικρίνεια τον εαυτό μου. Μέσα σε λίγες ώρες πέρασαν μπροστά από τα μάτια μου όπως σε μια κινηματογραφική ταινία εικόνες, χαρά και λύπη, ολόκληρη η ζωή μου. [102]

ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ Εδώ αναφέρω μερικά γεγονότα από το πιο πρόσφατο παρελθόν μου. 1. Η γνωριμία που άλλαξε τη ζωή μου Ήταν το έτος 1963 που έκανα την μεταγραφή μου στην αρχιτεκτονική σχολή της Φλωρεντίας από το Πολυτε- χνείο του Μιλάνο όπου είχα ολοκληρώσει τα πρώτα δυο χρόνια των σπουδών μου. Έφυγα από την πόλη αυτή διότι δεν άντεχα το κλίμα που ήταν πολύ βαρύ για μένα. Οι χειρότερες συνθήκες ήταν το χειμώνα, όταν πυκνή ομίχλη σκέπαζε τα πάντα, και το καλοκαίρι διότι επικρατούσε υγρή ζέστη. Επιπλέον με δυσκό- λευαν οι μεγάλες αποστάσεις και ο τρόπος ζωής που ήταν στραμμένος κυρίως στην δουλειά. Συγχρόνως όμως ήταν μία πόλη με πολλά καλλιτεχνικά ενδιαφέ- ροντα. Αρκεί να θυμίσουμε το θέατρο Λα Σκάλα, γνωστό σε όλο τον κόσμο για την σημαντική καλλιτε- χνική δραστηριότητά του κυρίως στην κλασσική μου- σική και στην όπερα. Παρακολουθούσα συχνά και με πάθος διάφορες παραστάσεις, όπερες, συναυλίες και κλασικά μπαλέτα. Όμως παρόλα τα καλά που πρόσφε- ρε στον καλλιτεχνικό τομέα, ήταν μια πόλη που δεν [103]

μου ταίριαζε, και πολλές φορές αισθανόμουν βαθιά μοναξιά. Ύστερα από δυο χρόνια περίπου αρρώστησε η θεία μου και αποσύρθηκε σε ένα ίδρυμα για την προστασία ηλικιωμένων ατόμων. Εγώ, μόνη στο πουθενά, δεν θέλησα να μείνω στο Μιλάνο και απο- φάσισα αμέσως να φύγω. Διέκοψα σχεδόν επί δύο χρόνια τις σπουδές μου διότι σκεπτόμουν να εγκατα- λείψω την προσπάθεια, αλλά οι γονείς μου με έπεισαν με κάθε τρόπο να συνεχίσω. Τότε έκανα μεταγραφή στην Αρχιτεκτονική σχολή της Φλωρεντίας, πιο κοντά στην οικογένειά μου. Έτσι έπρεπε και πάλι από την αρχή να βρω στέγη και να προσαρμοστώ στο καινούρ- γιο περιβάλλον. Το πρώτο νοικιαζόμενο δωμάτιο σε οικογένεια που βρήκα διαθέσιμο ήταν μικρό δίχως θέρμανση, και από το παράθυρο ως μοναδική και… γοητευτική θέα ήταν ο τούβλινος τοίχος του απέναντι σπιτιού, σε απόσταση λιγότερο από τέσσερα μέτρα. Δηλαδή η ατμόσφαιρα δεν ήταν καθόλου ευχάριστη και στην αρχή με κατέλαβε μια ελαφρά μελαγχολία. Ευτυχώς το διάβασμα και η προσπάθεια να οργανώσω διάφορα ζητήματα που αφορούσαν την προσαρμογή στην νέα μου ζωή με αποσπούσαν από αρνητικές σκέψεις. Ύστερα από λίγο καιρό ψάχνοντας με επιμονή βρήκα και νοίκιασα άλλο δωμάτιο σε πολύ καλή οικογένεια που την αποτελούσε ένα ανδρόγυνο και μια κόρη στην ηλικία μου, με την οποία γίναμε αμέσως [104]

φίλες. Παρόλα αυτά οι μέρες μου φαίνονταν ατελεί- ωτες, αν και στην ίδια πόλη, αλλά αρκετά μακριά από εμένα, ζούσε ο αδελφός του πατέρα μου, ο θείος με την σύζυγό του και τον μοναχογιό τους, πρώτο μου ξάδελφο, ο οποίος ήταν λίγο μικρότερος από μένα. Μεταξύ μας δεν υπήρχε ποτέ μια ιδιαίτερα στενή επικοινωνία ίσως λόγω διαφοράς χαρακτήρα. Ήταν όμως ευγενικός μαζί μου. Σπούδασε λογιστική και ύστερα συνέχισε στο πανεπιστήμιο στον ίδιο τομέα. Με τα χρόνια έκανε καριέρα και πολύ αργότερα έγινε διευθυντής τραπέζης σε μια πόλη κοντά στην Φλωρεν- τία. Όταν εγώ τελείωσα τις σπουδές μου και έφυγα από την πόλη χάσαμε τελείως την επικοινωνία μεταξύ μας. Που και που οι θείοι μου, συνήθως τις Κυριακές, με καλούσαν σπίτι τους για μεσημεριανό γεύμα. Δεν ξεχνώ πόσο καλά μαγείρευε η θεία. Ίσως η επιθυμία μου να γευτώ σπιτικό φαγητό τροφοδοτούσε την φαν- τασία μου και εύρισκα τα πάντα εξαιρετικά νόστιμα. Επιπλέον, με την συντροφιά τους, οι ώρες περνούσαν ευχάριστα. Καθημερινά για να παλεύω την μοναξιά μου τριγυρνούσα στους δρόμους της πόλης για να τη γνωρίσω. Το περιβάλλον και τα εξαίσια μνημεία όπως και τα μουσεία με ενθουσίαζαν, αλλά παρόλη την ομορφιά που με περιέβαλλε όταν είσαι μόνος είναι σαν να μιλάς με τον εαυτό σου. Με τους συμφοιτητές μου δεν είχα καμία φιλική επαφή και πολλές φορές η [105]

δυσκολότερη στιγμή ήταν η ώρα του γεύματος. Σε μια πόλη ακόμα σχεδόν άγνωστη για μένα, για να μην ξο- δεύω πολύ χρόνο τα μεσημέρια, έτρωγα στην Φοιτητι- κή Λέσχη, αλλά και εκεί στο τραπέζι μου ήταν δύσκολο να ανταλλάξω κουβέντα με άλλους, διότι λόγω του χαρακτήρα μου ήμουν πάντα συγκρατημένη στο να εκδηλώνω κάποιο ενδιαφέρον για άγνωστα πρόσωπα. Συνήθως προσπαθούσα να βρω ένα ελεύθερο τραπέζι για να έχω την ησυχία μου. Έτρωγα γρήγορα για να φύγω κι έτσι να απαλλαγώ από τον πολύ κόσμο και την φασαρία. Μετά από αρκετούς μήνες παραμονής στην Φλωρεντία τίποτα δεν με βοήθησε να βγω από το καβούκι μου. Δεν φανταζόμουν όμως ότι οι συμπτώ- σεις που πολλές φορές καθορίζουν τη ζωή μας παρα- μόνευαν για να με οδηγήσουν σε μια άγνωστη δια- δρομή γεμάτη εκπλήξεις, χαρές, δυσκολίες και προ- παντός αξέχαστες εμπειρίες. Ένα μεσημέρι βρήκα θέση σε ένα τραπέζι όπου καθό- ταν μόνο ένα άτομο. Δεν ήξερα ότι εκείνη θα ήταν για μένα η μοιραία συνάντηση. Ο νεαρός που καθόταν στο τραπέζι με χαιρέτισε ευγενικά. Εγώ απάντησα και τον κοίταξα διστακτικά. Ανέκαθεν είχα αρκετά αναπτυ- γμένη παρατηρητικότητα και το στοιχείο που με εντυ- πωσίασε στον νεαρό φοιτητή ήταν το καθαρό και λαμπερό του χαμόγελο. [106]

Ήταν μια πολύ ζεστή ημέρα και για να δροσίζω τουλά- χιστον το πρόσωπό μου άνοιξα την ταυτότητα και την χρησιμοποίησα ως βεντάλια. Με την εγγραφή μου στο Πολυτεχνείο του Μιλάνο είχα αποκτήσει μια ειδική ταυτότητα που ακόμα και σήμερα διατηρώ ως ενθύ- μιο. Στο εσωτερικό είναι γραμμένα τα στοιχεία μου, η αντίστοιχη φωτογραφία και τυπωμένες μικρές σφρα- γίδες, μια για κάθε χρόνο παρακολούθησης τον μαθη- μάτων. Με την μεταγραφή μου στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας ακυρώθηκε, αλλά τον πρώτο καιρό μου χρησίμευε για την αναγνώρισή μου ως φοιτήτρια και μετά από λίγο καιρό ακυρώθηκε. Κάποια στιγμή αφηρημένη και ζαλισμένη από τη ζέστη την ακούμ- πησα στο τραπέζι, και τότε ο νεαρός την παρατήρησε και έτσι βρήκε την ευκαιρία να μου μιλήσει και να ρωτήσει αν σπούδαζα σε άλλο πανεπιστήμιο. Εγώ του απάντησα με συντομία ότι η ταυτότητα ήταν μεν από άλλο πανεπιστήμιο, αλλά για προσωπικούς λόγους είχα κάνει μεταγραφή από το πολυτεχνείο του Μιλάνο και τώρα ήμουν στο δεύτερο έτος στην αρχιτεκτονική σχολή της Φλωρεντίας. Η κουβέντα μας συνέχισε και τότε μου συστήθηκε λέγοντας ότι ήταν φοιτητής στο ίδιο πανεπιστήμιο, το όνομα του ήταν Νικόλαος και είχε ελληνική καταγωγή. Για λίγο αφαιρέθηκα και σκέφτηκα ότι την Ελλάδα την ήξερα από τα σχολικά χρόνια, τότε που μας δίδασκαν τον πολιτισμό της. [107]

Προσωπικά αγαπούσα ιδιαιτέρα τη μυθολογία της και τη μοναδική γλυπτική της. Επιπλέον απορούσα πώς μια τόσο μικρή χώρα είχε δώσει «τα φώτα» σε όλη την ανθρωπότητα. Όταν τελείωσε το γεύμα προσφέρθηκε να με συνοδέψει με την πολυαγαπημένη του Λαμπρέτ- τα, δηλαδή ένα δίκυκλο της εποχής εκείνης, αλλά μου φάνηκε μόνο ένα σαράβαλο. Δεν δέχθηκα την πρότα- σή του γιατί αισθανόμουν ανασφάλεια και προπαντός δεν ήθελα να του δώσω θάρρος. Φεύγοντας μου έδωσε ένα δερμάτινο σελιδοδείκτη με το μονόγραμμά του. Δεν ειδωθήκαμε ξανά διότι μεσολάβησαν οι διακοπές του καλοκαιριού. Φύγαμε και οι δύο από την Φλωρεντία, εγώ για το σπίτι μου και ο Νίκος για την Ελλάδα. Επιστρέφοντας στον τόπο μας βρήκαμε άλλα ενδιαφέροντα. Εγώ ελεύθερη πλέον από τις υποχρεώ- σεις του πανεπιστημίου έκανα ό,τι μπορούσα για να περνώ καλά – εκδρομές, διάφορα πάρτι και αφιερώ- θηκα στην ζωγραφική με την οποία ασχολιόμουν από πολλά χρόνια. Οι μέρες μου ήταν γεμάτες τόσο που πολλές φορές δεν προλάβαινα να πραγματοποιήσω όσα είχα στο μυαλό μου αλλά πολλές φορές, σχεδόν ασυνείδητα, σκεφτόμουν τον Νίκο. Προφανώς το απλό ενδιαφέρον μου για το πρόσωπό του, στην ουσία, ήταν κεραυνοβόλος έρωτας αν και δίσταζα να το παραδε- χτώ. Είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα και τυχερός είναι όποιος τυχαίνει να το ζήσει. [108]

Όταν γύρισα στην Φλωρεντία από τις καλοκαιρινές διακοπές πήγα αμέσως στο πανεπιστήμιο διότι χρω- στούσα ακόμα ένα μάθημα για να περάσω στο επό- μενο έτος. Έπρεπε να λύσω μερικές ασκήσεις που υπαγόρευε ο καθηγητής και αυτή η δοκιμασία γινόταν στον πίνακα. Οι φοιτητές που το επιθυμούσαν μπο- ρούσαν να παρακολουθήσουν την διαδικασία των εξετάσεων. Εγώ περίμενα έξω από την αίθουσα αλλά, όπως πάντα ανασφαλής, αν και είχα διαβάσει, δεν ήμουνα σίγουρη ότι ήξερα όλη την ύλη αρκετά καλά, γι’ αυτό περίμενα για να είμαι τελευταία για να ακού- σω ποιες ερωτήσεις θα έκανε ο καθηγητής στους συμφοιτητές μου. Μόλις μπήκα στην αίθουσα μετά από λίγο παρουσιάστηκε για να εξεταστεί ο Έλληνας που είχα γνωρίσει πρόσφατα. Ταράχθηκα και συγχρό- νως ενθουσιάστηκα. Γρήγορα άλλαξα πορεία, κάθησα στην πρώτη σειρά και έβγαλα από τις σημειώσεις μου τον σελιδοδείκτη που μου είχε δωρίσει. Σίγουρα είχε αντιληφθεί την παρουσία μου στην αίθουσα και φευ- γαλέα παρατήρησε όλο το σκηνικό. Όταν τελείωσε με επιτυχία η εξέταση και βγήκε στον διάδρομο όπου εγώ περίμενα, συναντηθήκαμε. Τότε παρατήρησε την αγω- νία μου και την αδικαιολόγητη ανασφάλειά μου. Με πλησίασε και προσπάθησε να με πείσει ότι άδικα υποβάθμιζα τον εαυτό μου και έπρεπε να αντισταθώ στον φόβο που με κυρίευε. Εγώ όμως επέμενα να μην [109]

ακούσω τις συμβουλές του. Απάντησα ότι δεν ήμουν έτοιμη και έκανα την κίνηση να φύγω. Τότε ξαφνικά με έσπρωξε στην κυριολεξία στην αίθουσα για να αναγκα- σθώ να εξεταστώ. Εκείνη τη στιγμή τον μίσησα αλλά ταυτόχρονα τον αγαπούσα. Μετά με περίμενε έξω από την αίθουσα και όταν βγήκα τον είδα αλλά πέρασα μπροστά του δίχως να τον κοιτάξω και έφυγα. Τότε για να με σταματήσει έτρεξε και με άρπαξε από το μπρά- τσο. Αισθάνθηκα σαν να περνάει ηλεκτρικό ρεύμα σε όλο μου το σώμα. Έκανα πως αδιαφόρησα αλλά δεν άντεξα, γύρισα απότομα και εξέφρασα με τόνο αυστη- ρό το παράπονό μου για το φέρσιμό του. Γέλασε, με τράβηξε κοντά του, με έσφιξε δυνατά και με κοίταξε ίσια στα μάτια με παγερή σοβαρότητα. Τότε τον ακο- λούθησα δίχως να φέρω αντιρρήσεις. Ανέβηκα διστα- κτικά στο σαράβαλό του τη Λαμπρέττα και κάναμε μια βόλτα στην πόλη. Εγώ στο πίσω κάθισμα και για να κρατηθώ, και προπαντός επειδή φοβόμουν, τον έσφιγγα δυνατά. Μετά από αρκετή ώρα με άφησε στο σπίτι όπου ανά διαστήματα νοίκιαζα ένα δωμάτιο σε οικογένεια. Από τότε γίναμε αχώριστοι. Αργότερα με οδήγησε να επισκεφθώ το δωμάτιο που νοίκιαζε. Ήταν κοντά στο πανεπιστήμιο σε μια πολυκατοικία παλιά και σχεδόν ακατοίκητη. Εκεί διαβάζαμε και σχεδιάζαμε πάντα μαζί. Στις ελεύθερες ώρες κάναμε σύντομες εκδρομές [110]

στα περίχωρα της Φλωρεντίας ή πηγαίναμε στον κινηματογράφο. Το χειμώνα πολλές φορές βλέπαμε το έργο δύο φορές για να απολαμβάνουμε το ζεστό περιβάλλον. Το δωμάτιο που νοίκιαζε ο Νίκος δεν είχε θέρμανση και γι’ αυτό είχε φτηνό ενοίκιο. Μερικές φορές κάτω από τραπέζι-σχεδιαστήριο και κοντά στα πόδια μας τοποθετούσαμε ένα ηλεκτρικό μάτι και επάνω ένα μπρίκι με τσάι του βουνού που έστελναν από την Ελλάδα. Έτσι είχαμε δύο οφέλη, λίγη ζέστη στο κοντινό μας περιβάλλον και ένα ζεστό ρόφημα που επίσης μας πρόσφερε λίγη ζεστασιά κρατώντας με τα δύο χέρια το μεγαλύτερο φλιτζάνι που είχαμε στον φτωχό νοικοκυριό μας. Μετά από δύο χρόνια περίπου ο Νίκος μετακόμισε σε άλλη περιοχή της πόλης αρκετά μακριά από εκείνη όπου ήμουν εγώ. Ήταν μετά από τον ποταμό Άρνο και στη διαδρομή προς μια όμορφη μεγάλη πλατεία, φημισμένη για την ομορφιά της, από την οποία απολάμβανες από ψηλά την απίθανη θέα της πόλης. Αλλά για να φτάσεις εκεί πεζός ή με μικρό όχημα ήταν σαν μια μικρή περιπέτεια. Ο Νίκος νοίκια- ζε ένα ευρύχωρο διαμέρισμα μαζί με έναν ξάδελφο και άλλους τρεις φοιτητές. Η αλλαγή αυτή με δυσκόλεψε αρκετά διότι η απόσταση μέχρι το σπίτι όπου έμενε ο Νίκος ήταν μεγάλη. Ωστόσο μαζεύοντας όλο το κουρά- γιο μου μερικές φορές πήγαινα ως εκεί μόνη και προς το βράδυ γύριζα στο δωμάτιο μου που βρισκόταν στην [111]

άλλη άκρη της πόλης. Αληθινή ταλαιπωρία. (Σημειωτέο είναι ότι εκείνη την εποχή, δηλαδή το 1965, δεν τολ- μούσες να πεις στους γονείς ότι θα ήθελες να μείνεις σε ένα σπίτι μαζί με το αγόρι σου, και για αρκετό καιρό δεν είχα κάνει γνωστή στους γονείς μου την γνωριμία και την αμοιβαία αγάπη με νεαρός Έλληνα συμφοι- τητή). Όταν έπρεπε να παρακολουθήσουμε τα μαθή- ματα συναντιόμασταν στο πανεπιστήμιο και στο διά- λειμμα πηγαίναμε σε ένα πολύ κοντινό μπαράκι για ένα καφέ ή αναψυκτικό και ακούγαμε μουσική από το τζουκ-μποξ. Το μεσημέρι γευματίζαμε στην φοιτητική λέσχη και μετά πάντα με το σαραβαλάκι, δηλαδή την αξέχαστη Λαμπρέττα, προσπαθούσαμε να ανέβουμε την ανηφόρα για το σπίτι του Νίκου. Η φάση αυτή ήταν εκνευριστική και διασκεδαστική συνάμα διότι πηγαίναμε λίγο μπρος και λίγο πίσω και πολλές φόρες σπρώχναμε μαζί. Έπειτα στον κοινό χώρο του σπιτιού, το σαλόνι, συνήθως ήμασταν μόνοι εμείς οι δύο όταν οι άλλοι συγκάτοικοι έλειπαν ή έμεναν στα δωμάτια τους. Εμείς οι δύο διαβάζαμε ή σχεδιάζαμε, κι εγώ πολλές φορές κοιμόμουν σε μια μικρή πολυθρόνα. Τότε ήμουν αδύνατη και χωρούσα αν και λίγο στριμω- γμένη. Αργά το απόγευμα κατεβαίναμε την ανηφόρα για να διασκεδάσουμε στο αξέχαστο μπαράκι του Τούλιο. Αυτό ήταν το όνομα του ιδιοκτήτη. Οι περισ- σότεροι από τους πελάτες ήταν Έλληνες φοιτητές και [112]

εγώ η μόνη γυναίκα Ιταλίδα. Από την ελληνική γλώσσα ήξερα μόνο λίγα λόγια και από τις κουβέντες των άλλων δεν μπορούσα να καταλάβω λέξη και αυτό μάλλον τους βόλευε μια χαρά, εγώ όμως βαριόμουνα αφάνταστα. Ήταν και πολυλογάδες, αλλά έκανα υπο- μονή και δεν παραπονιόμουν για να μην εκθέσω το Νίκο. Ευτυχώς υπήρχε μια τηλεόραση και όταν δεν έπαιζε ποδόσφαιρο περνούσα κι εγώ ευχάριστα. Το βράδυ ο Νίκος με συνόδευε στο σπίτι, με άφηνε ακριβώς στην είσοδο και περίμενε μέχρι να σιγουρευ- τεί ότι ήμουνα ασφαλής. 2. Τα ξεχασμένα γράμματα Όταν δεν ήταν υποχρεωτική η παρακολούθηση των μαθημάτων γυρνούσα στο σπίτι, στους γονείς μου, και ορισμένες φορές για αρκετά μεγάλα διαστήματα. Τότε επικοινωνούσαμε με τον Νίκο με τηλεφωνήματα και περισσότερο με γράμματα. Ο Νίκος μου έγραφε σχε- δόν κάθε μέρα, δηλώνοντας μου πάντα τη αγάπη του, και επίσης περιέγραφε το πώς περνούσε τις ώρες με τους φίλους και γενικά τις διάφορες ασχολίες του. Αυτά τα γράμματα, πριν λίγο καιρό, βρέθηκαν εδώ στην Θεσσαλονίκη, όπου εγκαταστάθηκα μετά από τον γάμο μας, σε μια αποθήκη, το λεγόμενο ‘πατάρι’, που ανήκει στην οικογένεια του Νίκου. [113]

Πρόσφατα η ανιψιά του Νίκου ήρθε επίσκεψη στο σπί- τι μας και μου παρέδωσε μια κόκκινη σακούλα λέγον- τας: «Αυτά σου ανήκουν». Την άνοιξα με ανυπομονη- σία και με μεγάλη μου έκπληξη βρήκα στο εσωτερικό της τα πολλά γράμματα που μου έστελνε ο τότε μελ- λοντικός σύζυγός μου όταν ήμασταν φοιτητές στην αρχιτεκτονική σχολή της Φλωρεντίας κι εγώ ανά διαστήματα έλειπα. Μου έγραφε σχεδόν κάθε μέρα λέγοντας πόσο με αγαπά και του λείπω. Λίγα από αυτά μου τα έστειλε όταν υπηρετούσε στο στρατό κοντά στη Θεσσαλονίκη κι εγώ ήμουν ακόμα στην Ιταλία. Όταν τα βρήκα μετά από χρόνια, τα διάβασα τα βράδια πριν κοιμηθώ και έτσι θυμήθηκα σαν σε όνειρο τις αξέχα- στες εμπειρίες που ζήσαμε μαζί στην διάρκεια των φοιτητικών χρόνων. Τα σημαντικότερα γεγονότα που τότε έζησα είναι ακόμα τόσο ζωντανά στην μνήμη μου που αποφάσισα να τα καταγράψω. 3. Η πλημμύρα Άλλη μία περιπέτεια που ζήσαμε εγώ και ο Νίκος την Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 1966. Η Φλωρεντία έζησε τον χειρότερο κατακλυσμό των 2000 χρόνων της ιστορίας της. Ακόμη και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, το γεγονός εκείνο παραμένει στην [114]

μνήμη του κόσμου Φαίνεται παράλογο πώς στην εποχή της προόδου και της τεχνολογίας ένα γιγάντιο κύμα πλημμύρισε ξαφνικά την πόλη με λάσπη και μαζούτ. Κατέστρεψε ζωές και ανεκτίμητες περιουσίες, πολιτιστικά αγαθά, καλλιτεχνικό πλούτο, με πολλά από τα σημαντικότερα έργα τέχνης του κόσμου. Μία από τις πιο φημισμένες και ζωντανές πόλεις μετατράπηκε σε μία τραγική εικόνα απέραντης καταστροφής. Εγώ βρισκόμουν στη Φλωρεντία από καιρό διότι μαζί με τον Νίκο έπρεπε να ετοιμάσουμε μία εργασία για την μάθημα της αναστήλωσης μνημείων. Ο καθηγητής ήταν πολύ καλός αλλά και απαιτητικός, γι’ αυτό έπρε- πε να δουλέψουμε σοβαρά και εντατικά για να πετύ- χουμε ένα καλό αποτέλεσμα. Ο χρόνος για την παρά- δοση της εργασίας πλησίαζε και εμείς ξενυχτούσαμε για να προλάβουμε Συνήθως προς το τέλος της εβδο- μάδας εγώ πήγαινα στην πόλη μου στους γονείς μου, αλλά εκείνη τη φορά το ανέβαλα λόγω έλλειψης χρόνου. Το πρωί της 4ης Νοεμβρίου ξεκίνησα από το σπίτι όπου νοίκιαζα ένα δωμάτιο για να πάω στον Νίκο πού έμενε σε μία περιοχή μετά την παλιά γέφυρα (Ponte Vecchio) του ποταμού Άρνο που ενώνει τις δύο πλευρές της πόλης. Στην ανηφόρα που οδηγεί ψηλά στην πλατεία Belvedere Campo da basso, απ’ όπου φαίνεται όλη η πόλη, ήταν το διαμέρισμα που νοίκιαζε ο Νίκος με άλλους δύο συμφοιτητές του. Πριν ξεκινή- [115]

σω από το σπίτι μου δεν είχα ακούσει την είδηση από το ραδιόφωνο ότι το ποτάμι είχε φουσκώσει επικίνδυ- να και η στάθμη του νερού κόντευε να ξεπεράσει το όριο ασφαλείας. Όταν έφτασα στην πλατεία του ναού Σάντα Μαρία Ματζόρε, πού είναι η Μητρόπολη της Φλωρεντίας, ήδη υπήρχε νερό στους δρόμους και ο κόσμος που κυκλοφορούσε έδειχνε ανήσυχος. Προχώ- ρησα όσο πιο γρήγορα μπορούσα για να περάσω τη γέφυρα και να ανέβω την μεγάλη ανηφόρα που οδη- γούσε στο σπίτι όπου με περίμενε ο Νίκος με αγωνία. Από τη στιγμή εκείνη και μετά η κατάσταση χειροτέ- ρεψε. Η δυνατή βροχή που έπεφτε έγινε καταρρακτώ- δης και συνέχισε μέρα-νύχτα επί τρεις μέρες. Αυτή ήταν η αιτία που η κατάσταση χειροτέρεψε πολύ γρήγορα. Αποκλείστηκα στο σπίτι του Νίκου διότι η κυκλοφορία ήταν πλέον επικίνδυνη και ήταν αβέβαιο τι μπορούσε να συμβεί. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να επικοινωνήσω με την οικογένεια που έμενα για να μην ανησυχήσουν. Κόπηκε το φως και το νερό κι έτσι μείναμε στο σκοτάδι και το κρύο. Μαζέψαμε όσο βρόχινο νερό μπορέσαμε. Για διατροφή είχαν μείνει από παλιά λίγες κονσέρβες και για το κρύο μαζέψαμε όσες κουβέρτες είχαμε στο σπίτι, για φωτισμό είχαμε μερικά κεριά, κι έτσι με αυτό τον τρόπο μπορέσαμε να συμπληρώσουμε τα σχέδια για την εργασία μας. Ήταν ένας καλός τρόπος για να ξεπεράσουμε αρνητικές και [116]

στενάχωρες σκέψεις που μας προξενούσε η κατάστα- ση. Παρόλες τις προσπάθειες τα πράγματα δεν ήταν ευχάριστα, αλλά όπως λένε στην πατρίδα μου, «l'unione fa la forzα» (η ένωση κάνει τη δύναμη). Την επόμενη μέρα, όταν τα νερά υποχώρησαν, ο στρατός μοίρασε κουβέρτες, νερό και ψωμί. Περπατώντας τους δρόμους φάνηκε η έκταση και το μέγεθος της πλήρους καταστροφής. Μέσα σε γλοιώδη λάσπη, αναμεμειγμένη με το μαζούτ που είχε ξεχειλί- σει από τα σπασμένα ντεπόζιτα των σπιτιών, ήταν διάφορα αντικείμενα. Οι καταστηματάρχες πέταξαν στους δρόμους τα υπόλοιπα κατεστραμμένα εμπορεύ- ματα που δεν μπόρεσε να παρασύρει το νερό στο πέρασμα μέσα από τα μαγαζιά τους. Έβλεπες ρούχα, έπιπλα, παπούτσια, τσάντες και βιβλία. Ο κόσμος έκλεγε και σιωπηλός προσπαθούσε να σταθεί όρθιος σε ένα παχύ στρώμα λάσπης που κολλούσε στα πόδια, ορισμένα άτομα φορούσαν γαλότσες και άλλοι ήταν ξυπόλητοι. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το τραγικό θέαμα. Είχα κατέβει στο κέντρο της πόλης και έμεινα άναυδη, δεν περίμενα να αντικρίσω τόσο μεγάλο κακό. Οι κάτοικοι της πόλης δούλεψαν πυρετωδώς για να σώσουν ό,τι μπορούσαν. Άτομα από όλη την Ιταλία, ακόμη και ξένοι, πρόσφεραν μία σημαντική βοήθεια [117]

στο έργο της επαναφοράς στην κανονική ζωή και προπαντός στη διάσωση των έργων τέχνης. Ο Νίκος ήταν καλός οικογενειακός φίλος με την κυρία Uncini, ιδιοκτήτρια του σημαντικότερου βιβλιοπωλεί- ου της πόλης, όπου υπήρχαν μοναδικές και ειδικευ- μένες εκδόσεις βιβλίων που αφορούσαν διάφορες επιστήμες, ιατρική, νομική, αρχιτεκτονική, και με πάμπολλα αλλά και ακριβά βιβλία της τέχνης. Η ζημιά ήταν απερίγραπτη. Το νερό μαζί με τη λάσπη είχε φτάσει σχεδόν στην οροφή, πάνω από τα 3 μέτρα, και τα βιβλία που ήταν τοποθετημένα σε ράφια διογκώ- θηκαν σε μία άμορφη μάζα που πίεζε και προκάλεσε επικίνδυνες ρωγμές. Όταν υποχώρησαν τα νερά, ο Νίκος βοήθησε να αδειάσει ο χώρος του καταστή- ματος, δύσκολη δουλειά. Μερικά πολύτιμα βιβλία του φάνηκαν σε καλύτερη κατάσταση, τα φόρτωσε σε ένα καρότσι και τα έφερε στο σπίτι. Με ένα σφουγγάρι και καθαρό νερό αφαίρεσα φύλλο-φύλλο την λάσπη, τα στέγνωσα με πιστολάκι και τοποθέτησα πάνω τους ένα βάρος με την ελπίδα να τα σώσω, αλλά μάταια, γιατί όταν το χαρτί βρέχεται ζαρώνει και δεν επανέρχεται με πρόχειρα μέσα, ίσως χρειαζόταν μία πρέσα, αλλά πού να τη βρεις; Αυτή ήταν μία προσωπική μας εμπειρία, όπου μαζί όπως πάντα βιώσαμε το τραγικό γεγονός της πλημ- [118]

μύρας και προσπαθήσαμε να βοηθήσουμε μία καλή φίλη. Αναμνήσεις που δεν χάνονται. Είναι χαραγμένες στο μυαλό μας και την καρδιά μας, και κάποια στιγμή, αν για κάποιο λόγο ψάχνουμε μέσα μας κάνοντας ένα ταξίδι στο παρελθόν, αυτές οι μνήμες ξαναζωντανεύ- ουν. 4. Εμείς και η Βέσπα Διακοπές στην Ελλάδα Όταν τους καλοκαιρινούς μήνες έκλεινε το πανεπιστη- μιο, έφευγα από την Φλωρεντία για το σπίτι μου και ο Νίκος για την Ελλάδα. Μόνη και έρημη νοσταλγούσα τις ωραίες στιγμές που περνούσαμε όταν ήμασταν μαζί έτσι, κι άρχισα να σκέφτομαι ότι ίσως να ήταν εφικτό να περάσω τις καλοκαιρινές διακοπές μου στην Ελλά- δα, πάντα με την έγκριση των γονιών μου. Τότε ήμα- σταν ακόμη φοιτητές. Τα κατάφερα λοιπόν και έτσι η πρώτη φορά ήταν μία ωραία όσο και αλλιώτικη εμπειρία. Μετά από ένα δύσκολο ταξίδι με το τρένο που ξεκινού- σε από το Μιλάνο και διέσχιζε την τότε Γιουγκοσλα- βία, μετά από 36 ώρες έφθασα στη Θεσσαλονίκη αργά [119]

την νύχτα. Ο Νίκος με περίμενε υπομονετικά στον σταθμό. Έχω ακόμη μπροστά στα μάτια μου την εικό- να. Μόλις κατέβηκα από το τρένο, τρέξαμε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Ωραίες και ανεπανάληπτες ανα- μνήσεις. Η Βέσπα στην εποχή εκείνη (1960) ήταν το πιο διαδε- δομένο και εύχρηστο μέσο μεταφοράς. Στα χρόνια εκείνα ήταν μια πρωτοποριακή μηχανή και έμεινε στην ιστορία. Τώρα έχει πλέον συλλεκτική αξία. Ο Νίκος την είχε αγοράσει μεταχειρισμένη αλλά σε πολύ καλή κα- τάσταση, όταν του είχαν κλέψει την πολυαγαπημένη Λαμπρέττα. Θυμάμαι ότι, πάντα αχώριστοι, οργώναμε στην κυριολεξία την Φλωρεντία. Εγώ στο πίσω κάθι- σμα κρατιόμουν γερά αγκαλιάζοντας τη μέση του. Μερικές φορές λόγω έλλειψης χρημάτων ο Νίκος δεν πλήρωνε την ασφάλεια, κι αν τύχαινε να μας σταματή- σει ένας τροχονόμος θα πληρώναμε ένα γερό πρό- στιμο. Έτσι ο ρόλος μου ήταν να εντοπίζω τον κίνδυνο και να ενημερώνω τον Νίκο, ο οποίος μεταμορφωνό- ταν σε πειρατή της ασφάλτου τρέχοντας από στενό σε στενό μέχρι να χαθούν τα ίχνη μας. Μια χρονιά, όταν ήμασταν ακόμα φοιτητές, ο Νίκος, όπως πάντα ριψο- κίνδυνος, είχε έρθει στην Ελλάδα για καλοκαιρινές διακοπές με την Βέσπα. Ταξίδεψε οδικώς από την Φλωρεντία μέχρι το Μπρίντιζι, εκεί την φόρτωσε στο πλοίο και φτάνοντας στην Ηγουμενίτσα συνέχισε [120]

οδηγώντας μέχρι την Θεσσαλονίκη. Εγώ συγχρόνως είχα έρθει στην Ελλάδα για να περάσω τις διακοπές παρέα με τον Νίκο. Κάναμε πολλές εκδρομές και γνώ- ρισα για πρώτη φορά τις ομορφιές της χώρας από την θάλασσα έως τα βουνά. Η πρωταρχική μας επιθυμία ήταν να περνάμε καλά οι δυο μας μακριά από κοινωνικές υποχρεώσεις. Έτσι αποφασίσαμε να πάμε στην Καβάλα, μια όμορφη παραθαλάσσια πόλη μακριά από την Θεσσαλονίκη. Μαζί μας θα ταξίδευε με δικό του μέσο που ήταν, για να μην χαλάμε τη συνταγή, επίσης μια Βέσπα, ο φίλος του ο Γιάννης. Η Καβάλα ήταν η γενέτειρά του και θα μας φιλοξενούσε στο πατρικό του σπίτι για λίγες μέ- ρες. Μαζί μας πήραμε ένα σάκο με λίγα ρούχα. Ξαφνι- κά πέρασε από το μυαλό μου μια τρελή ιδέα που μετά αποδείχτηκε πόσο επιπόλαιη ήταν. Ζήτησα από τον Νίκο να οδηγήσω εγώ, αν και δεν είχα την παραμικρή ιδέα από μηχανές. Ήταν μια τρέλα, ένα επικίνδυνο παιχνίδι, αλλά δέχτηκε. Εγώ, τελείως άμυαλη, θεώρη- σα αστεία και διασκεδαστική την όλη κατάσταση. Από το πίσω κάθισμα ο Νίκος άλλαζε τις ταχύτητες διότι δεν είχα ιδέα πώς γινόταν. Κάποια στιγμή θεώρησε ότι έτρεχα υπερβολικά και ζήτησε να γυρίσουμε ξανά στις θέσεις μας. Ευτυχώς, διότι μετά από λίγα λεπτά βρεθή- καμε σε ένα μεγάλο τμήμα του δρόμου που πριν από λίγο είχαν στρώσει με πίσσα. Αποτέλεσμα: γλιστρήσα- [121]

με, χάσαμε την ισορροπία και πέσαμε. Ο Νίκος από μια μεριά προσπαθούσε να κρατήσει τη μηχανή για να μην πάθει ζημιά και εγώ από την άλλη πλευρά του δρόμου κολυμπούσα μπρούμυτα στην ζεστή κολλώδη πίσσα. Στο τέλος σταμάτησα σε έναν τοίχο και όταν μπόρεσα με δυσκολία να σηκωθώ, μερικά άτομα που ήταν εκεί κοντά και είδαν το συμβάν με περιμάζεψαν και μου έδωσαν λίγο πετρέλαιο για να καθαρίζω στοι- χειωδώς το σώμα μου από την μαυρίλα που είχε αφή- σει η πίσσα και μου είχε προσθέσει μια μοναδική γοη- τεία. Ήταν μια ομάδα ανθρώπων που δούλευαν στα καπνά και είχαν στην κατοχή τους ένα μεγάλο αντίσκη- νο. Ο Νίκος βρήκε την ευκαιρία να τραβήξει μερικές φωτογραφίες. Έτσι η εκδρομή μας είχε άδοξο τέλος αλλά δεν το πήραμε κατάκαρδα. Όταν είσαι νέος ξεπερνάς ευκολότερα τα εμπόδια. Σήμερα, μετά από πολλά χρόνια, ακόμα θυμάμαι εκεί- να τα γεγονότα και γελάω, αλλά κρυμμένη στην καρδιά μου είναι πάντα μια γλυκιά νοσταλγία Επί χρόνια η Βέσπα παρέμεινε το μοναδικό μέσο για τις αποδράσεις μας. [122]

Μια εκδρομή στο Πήλιο Όταν τα καλοκαίρια ερχόμουν στην Ελλάδα, οι γονείς του Νίκου με φιλοξενούσαν στο σπίτι τους στην Θεσ- σαλονίκη. Παρόλο που ήταν όλοι ευγενέστατοι, εγώ αισθανόμουν λίγο άβολα διότι δεν ήξερα τη γλώσσα και αυτό ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο. Γνώρισα συγ- γενείς και φίλους του Νίκου, αλλά δυστυχώς δεν μπο- ρούσα να επικοινωνήσω μαζί τους. Αρχικά είχα μάθει μόνο τις λέξεις «ναι», «όχι», «ευχαριστώ», «ψωμί», «νερό» και βέβαια πάνω από όλα το «σ’ αγαπώ». Ντρεπόμουν και αισθανόμουν άβολα σαν καθυστερη- μένη, και η απελευθέρωση μου ήταν όταν κάναμε εκδρομές με τη Βέσπα, φεύγοντας έτσι από όλους από όλα. Η αγαπημένη μας Βέσπα ήταν η καλύτερη φίλη και σύμμαχος. Φεύγαμε πρωί και επιστρέφαμε σπίτι βράδυ ή ακόμα καλύτερα απουσιάζαμε για μέρες σε μακρινούς προορισμός. Από καιρό είχαμε σκεφτεί να κάνουμε μία εκδρομή λίγων ημερών με προορισμό το Πήλιο για τον οποίο είχα ακούσει θαυμαστά λόγια. Είναι μία πανέμορφη και καταπράσινη περιοχή με βουνά κοντά στην παρα- θαλάσσια πόλη του Βόλου. Έτσι ετοιμάσαμε μία τσάντα με λίγα ρούχα και ξεκινήσαμε με την αγαπη- μένη μας Βέσπα με την ελπίδα να περάσουμε θαυμά- σιες στιγμές. Ήταν ένα ζεστό καλοκαίρι και εγώ τότε [123]

νέα και δυνατή δεν δίστασα να φορέσω κοντό παντε- λονάκι και ένα μπλουζάκι με τιράντες. Κατά τη διαδρο- μή όμως προς το μεσημέρι ο ήλιος ήταν αρκετά δυνα- τός, αλλά με τον αέρα που χτυπούσε λόγω της ταχύτη- τας δεν αισθανόμουν να με ενοχλεί. Αποτέλεσμα ήταν πολύ γρήγορα να κοκκινίσουν οι πλάτες και οι γάμπες μου. Ο Νίκος με είχε προειδοποιήσει και συμβουλέψει να φορέσω άλλο ρούχο πιο κλειστό, αλλά δεν τον άκουσα κι έτσι κοκκίνισα βασανιστικά ολόκληρη. Μια στάση στον Πλαταμώνα στο σπίτι του παππού Τάσου μας έδωσε την λύση. Ο παππούς μου πρότεινε για γιατροσόφι το γιαούρτι και στη συνέχεια μας φιλοξέ- νησε την νύχτα. Μ’ αυτόν τον τρόπο βρήκα μεγάλη ανακούφιση, ώστε την άλλη μέρα να μπορέσουμε να συνεχίσουμε ατρόμητοι το ταξίδι μας. Το επόμενο πρωί φύγαμε από τον Πλαταμώνα και σε λίγο φτάσαμε σε ένα πολύ ιδιαίτερο τόπο, τα Τέμπη, που είναι ένα πέρασμα ανάμεσα στα βουνά. Εκεί η θερμοκρασία άλλαξε απότομα: είχε πολύ κρύο και στο πίσω κάθισμα της βέσπας ο αέρας χτυπούσε έντονα σε όλο μου το σώμα. Έτρεμα από το κρύο. Τότε ο Νίκος με περιτύλιξε με δύο πλαστικές σακούλες που είχε πάρει μαζί του, κι αυτό αποδείχτηκε μία πολύ καλή λύση, γιατί ηρέμησα. Περνώντας από ένα χωριό σταματή- σαμε σε ένα καφενείο, όπου υπήρχαν λίγα τραπεζάκια και λίγα άτομα έτρωγαν ένα μεζεδάκι ή παίζανε [124]

χαρτιά. Εμείς βλέποντας τα ωραία ορεκτικά λιγουρευ- τήκαμε και παραγγείλαμε μία ποικιλία εδεσμάτων. Ο μαγαζάτορας μας κέρασε δύο ποτηράκια τσίπουρο. Εγώ δεν το είχα ποτέ δοκιμάσει και δεν ήξερα πώς το πίνουν. Νομίζοντας πως ήταν ένα ελαφρό δροσιστικό ποτό το ήπια μονορούφι και πάλι κάηκα, αλλά συγχρό- νως επιτέλους ζεστάθηκα για τα καλά. Στη διαδρομή σταματούσαμε για να ξεκουραστούμε σε διάφορα μέρη και να χαρούμε τη φύση. Για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα τα καλοκαίρια ερχό- μουν στην Ελλάδα και τελικά παντρευτήκαμε. Ο γάμος έγινε στη Θεσσαλονίκη στο ναό της ενορίας Αγίας Τριάδος όπου ήταν το πατρικό του σπίτι. Παρόντες ήταν οι γονείς μου που είχαν έρθει από την Ιταλία, η οικογένεια του Νίκου και οι πιο στενοί του φίλοι. Η μεγάλη έκπληξη όλων ήταν ο Νίκος που ήρθε στην εκκλησία ντυμένο γαμπρός με το παραδοσιακό μπλε κουστούμι και άσπρο πουκάμισο οδηγώντας τη Βέσπα: πρωτότυπο και συνάμα αστείο. Όταν τελείωσε η τελε- τή ανέβηκα στο πίσω κάθισμα και φύγαμε για την φωτογράφιση στον Κυριακίδη με το ωραίο άσπρο μου φόρεμα να ανεμίζει. Το θέαμα στην οδό Τσιμισκή ήταν τόσο πρωτότυπο όσο και αστείο. Οι άνθρωποι που μας έβλεπαν θα νόμιζαν ότι είχαν παραισθήσεις, ενώ εμείς βρίσκαμε όλη την κατάσταση άκρως διασκεδαστική. Προχωρώντας όσο σιγά γινόταν φτάσαμε στο πατρικό [125]

του Νίκου όπου μας είχαν παραχωρήσει ένα μικρό διαμέρισμα. Άλλαξα το νυφικό και φόρεσα ένα απλό χαριτωμένο φόρεμα. Στον τελευταίο όροφο της πολύ- κατοικίας κατοικούσαν οι γονείς του Νίκου. Το διαμέ- ρισμα τους ήτανε μικρό αλλά γύρω γύρω με μία πολύ μεγάλη βεράντα. Εκεί έγινε μία απλή δεξίωση. Οι καλεσμένοι ήταν οι συγγενείς και οι φίλοι και η ατμόσφαιρα ήταν χαρούμενη και ρομαντική. Ευχές, φιλιά και αγκαλιές, με υπόβαθρο μία ρομαντική μου- σική. Δυστυχώς δεν έχω τις φωτογραφίες· ίσως χάθη- καν σε κάποια μετακόμιση, αλλά έχω ακόμη αρκετά καλή μνήμη, και αυτό μου αρκεί στο να ζωντανεύουν πολλές εικόνες. Μετά από λίγες μέρες φύγαμε για το γαμήλιο ταξίδι πάντα με τη Βέσπα. Από καιρό είχαμε σκεφτεί να πε- ράσουμε μερικές μέρες σε μία όμορφη τοποθεσία στο Πήλιο που είχαμε επισκεφτεί σε μία από τις εκδρομές που κάναμε στις καλοκαιρινές διακοπές μας όταν ήμασταν ακόμη φοιτητές. Το χωριό που μου είχε αρέσει βλέπει σε ένα μικρό κόλπο και λέγεται Άφυσ- σος. Η θάλασσα πάντα ήρεμη μοιάζει με καθρέφτη και το ηλιοβασίλεμα χρωματίζει τα ήσυχα νερά με φανταστικές αποχρώσεις του πορτοκαλί και του κόκκι- νου, ένα τοπίο σχεδόν μεταφυσικό. Ηρεμία και γαλήνη σε αγκαλιάζουν και σε ταξιδεύουν. Με τα λίγα χρήμα- τα που διαθέταμε τότε δεν είχαμε την πολυτέλεια να [126]

πληρώνουμε και να μείνουμε σε ένα ξενοδοχείο. Μαζί μας παίρναμε λίγα ρούχα και έναν υπνόσακο, κι έτσι κοιμόμασταν στην αμμουδιά και κάναμε ωραία όνειρα για το μέλλον με την προοπτική να κάνουμε ένα ταξίδι λίγων ημερών μετά το γάμο μας. Τώρα λοιπόν που είχαμε λίγα χρήματα νοικιάσαμε στην Άφυσσο ένα δωμάτιο σε ένα μικρό και φθηνό σπίτι-ξενοδοχείο. Το δωμάτιο ήταν άνετο και φωτεινό. Το μόνο μειονέκτημα για μένα ήταν ότι το λουτρό βρι- σκόταν σε άλλο χώρο κοινό με άλλα δύο δωμάτια. Η περίπτωση αυτή δεν μου άρεσε και με δυσκόλεψε, αλλά δεν υπήρχε και άλλη λύση γιατί δεν είχε άλλο ξενοδοχείο στο χωριό. Ευτυχώς μέσα στο δωμάτιο υπήρχαν ένα λαβομάνο, ένας καθρέφτης και ένα ράφι με δύο ποτήρια. Μετά από ώρα ο ξενοδόχος πολύ ευγενικά μας επισκέφτηκε για να διαπιστώσει ότι ήταν όλα καλά και μας ρώτησε αν θα θέλαμε πρωινό στο δωμάτιο. Δεν περίμενα τόση περιποίηση και αμέσως δεχτήκαμε με ευχαρίστηση. Πραγματικά το πρωί, λίγο αργά, ο ξενοδόχος παρουσιάστηκε με το αναμενόμενο πρωινό. Χαμογελώντας μας έδωσε μία κατσαρόλα και με περηφάνια μας λέει: «Το γάλα είναι κατσικίσιο και πολύ φρέσκο». Ευτυχώς είχαμε τα δύο ποτήρια και λίγα μπισκότα κι έτσι κάναμε ένα πλούσιο πρωινό. Αργότερα κατεβήκαμε στην πλατεία του χωριού και ο Νίκος προσπάθησε να μου μάθει να παίζω τάβλι. [127]

Οι διακοπές μου στην πόλη του Βόλου Ήταν η εποχή που ο Νίκος υπηρετούσε ως αξιωματικός της αεροπορίας σε μία βάση που απείχε μία ώρα από- σταση από το Βόλο. Νοικιάσαμε ένα δωμάτιο σε ένα μικρό ξενοδοχείο που βρισκόταν σε ένα χωριό με το όνομα Αγχίαλος. Ήταν λίγα χιλιόμετρα από τη βάση της αεροπορίας, οι ξενοδόχοι ήταν ένα ζευγάρι που με πολλή ευγένεια και καλή διάθεση προς εμένα που δεν ήξερα τη γλώσσα με βοήθησαν πολύ. Στην αρχή συνεν- νοούμαστε μόνο με νοήματα. Όταν ο Νίκος είχε υπηρε- σία και δεν μπορούσε να βγει από τη βάση του, εγώ ολομόναχη περίμενα υπομονετικά τον ερχομό του. Δεν μιλούσα και δεν καταλάβαινα τι γλώσσα εκτός από λίγες λέξεις βασικές για την επιβίωση μου. Με τους ξενοδόχους κάναμε καλή παρέα προσπαθούσαν να μου μάθουν λέξεις ώστε να μπορούμε να καταλαβαι- νόμαστε και να παίζουμε κουμ καν. Ένα βράδυ μά- λιστα με πήραν νυχτιάτικα με τη βάρκα μαζί τους για ψάρεμα, κάτι που για εμένα που στην πατρίδα μου ζούσα μακριά από τη θάλασσα ήταν μία νέα εμπειρία αλλά όχι και τόσο ευχάριστη. Φοβόμουν αδικαιολό- γητα ότι θα βούλιαζε η βάρκα και θα βρισκόμουν στο σκοτεινό νερό δίχως να ξέρω κολύμπι, κι έτσι από τον φόβο μου κάθισα μέσα στη βάρκα στον πάτο της και έκλαιγα με λυγμούς σαν μικρό παιδί. Έτσι λοιπόν [128]

εξαιτίας μου επιστρέψαμε γρήγορα στη στεριά και δεν με προσκάλεσαν άλλη φορά να τους ακολουθήσω στην ψαριά τους. Ευτυχώς με την αναχώρηση για το χωριό είχα προνοή- σει να πάρω μαζί μου τα απαραίτητα σύνεργα μου, δηλαδή λαδομπογιές, πινέλα, καβαλέτο, ώστε να μπορώ να ζωγραφίζω και να περνώ ευχάριστα τις πολλές ελεύθερες ώρες μου. Το πρωί κατέβαινα στην παραλία και ζωγράφιζα τις ωραίες ξύλινες βάρκες και τα μικρά καΐκια. Πολλές φορές ήταν εκεί οι ψαράδες που μάζευαν τα σύνεργα και τα δίχτυα τους και έψη- ναν επιτόπου τα ψάρια. Ήταν όλοι τους κάποιας ηλι- κίας με τα πρόσωπά τους χαραγμένα με ρυτίδες από τη σκληρή δουλειά λόγω της έκθεσης τους στον ήλιο και την αρμύρα. Καταλάβαιναν πως ήμουν ξένη και μου μιλούσαν ευγενικά, μα εγώ ελάχιστα μπορούσα να καταλάβω. Με παρακολουθούσαν με περιέργεια να ζωγραφίζω κι εγώ χαιρόμουν για το ενδιαφέρον που μου έδειχναν. Μία μέρα διαπίστωσα πώς το ‘aquaragia’ (νέφτι) που χρησιμοποιούσα για τον καθαρισμό των πινέλων κον- τεύει να τελειώσει. Δεν ήξερα από πού να το αγοράσω και πώς το λέγανε στα ελληνικά. Έτσι σκέφτηκα ότι το καλύτερο θα ήταν να ρωτήσω τους ξενοδόχους. Αλλά πάλι το πρόβλημα ήταν να τους εξηγήσω τι ήθελα. [129]

Τότε πήρα το μπουκάλι μέσα στο οποίο είχε μείνει λίγη ποσότητα από το υγρό και τους ζήτησα να το μυρίσουν και να μου πουν πώς το λέγανε στα ελληνικά. Κατάλα- βαν αμέσως το περιεχόμενο και μου είπαν τη λέξη ‘νέφτι’ και σε συνέχεια με νοήματα μου έδωσαν να καταλάβω από πού πρέπει να το αγοράσω. Ήταν ένα μικρό παντοπωλείο με άπειρα πράγματα από τρόφιμα μέχρι σκούπες, καλάθια, σχοινιά και άλλα απίθανα πράγματα. Ο καταστηματάρχης ήταν ένας αδύνατος μικροκαμωμένος άντρας. Μπαίνοντας στο κατάστημα είπα «καλημέρα», λέξη που ήξερα καλά, και αμέσως μετά... «θέλω ναύτη». Με κοίταξε έκπληκτος και με ένα πλατύ και πονηρό χαμόγελο κάτι μου απάντησε, δεν κατάλαβα και δεν θυμάμαι το τι. Επιστρέφοντας στο ξενοδοχείο έγινε μεγάλο γέλιο με τους ξενοδόχους που το διηγήθηκα το περιστατικό και με εξήγησαν το λάθος μου. Να λοιπόν η παρεξήγηση που μπορεί να δημιουργηθεί όταν αλλάζει ένα γράμμα. Τελικά κατά- φερα να αγοράσω αυτό που χρειαζόμουν: ένα μικρό μπουκάλι νέφτι. Αφού πέρασε ένας μήνας νοικιάσαμε ένα δωμάτιο σε μικρό διαμέρισμα στο Βόλο. Έτσι ο Νίκος ερχόταν για να περάσει λίγο χρόνο μαζί μου στην πόλη ταξιδεύ- οντας με τη βέσπα από τη βάση του μέχρι εμένα. Από επάνω ψηλά που βρισκόμουν ακούγοντας το θόρυβο της βέσπας έτρεχα να ανοίξω την εξώπορτα κάτω στην [130]

είσοδο. Τον περίμενα πάντα με αγωνία και όταν τον αντίκριζα η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά. Όταν είχε υπηρεσία και δεν μπορούσε να απομακρυνθεί από τη βάση, ολομόναχη που ήμουν τον περίμενα υπομονε- τικά μέρα και νύχτα. Δεν μου ήταν εύκολο και ακόμη περισσότερο γιατί δεν ήξερα τη γλώσσα. Για να περάσω την ώρα μου αποφάσισα να πηγαίνω που και που σινεμά. Οι διάλογοι στα έργα την εποχή εκείνη δεν ήταν μεταγλωττισμένοι και σε κάθε σκηνή υπήρχε γραμμένη η μετάφραση στα ελληνικά. Ξέρον- τας την ελληνική αλφάβητο μπορούσα να τα διαβάζω, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω το νόημα. Ήμουν τυχερή όταν έπαιζαν ιταλικό έργο, αλλά αυτό ήταν σπάνιο. Ο τρόπος με τον οποίο έμαθα αρκετές ελληνι- κές λέξεις ήταν η προσπάθειά μου να διαβάσω το πε- ριοδικό ‘Mίκυ Mάους’ και με τη βοήθεια ελληνικού λεξικού να βρίσκω την ερμηνεία. Παρόλα αυτά η συνεννόηση με τον έξω κόσμο δεν ήταν καθόλου εύκολη. Στο εστιατόριο, για παράδειγμα, από τον κατάλογο δεν ήξερα τι να παραγγείλω. Έτσι επέλεξα μία μικρή οικογενειακή ταβέρνα για την καθημερινή διατροφή μου. Ο εστιάτορας ήταν ευγενικός και καλόκαρδος. Κοντούλης, φαλακρός και πρόσχαρος, μου έμαθε να εκτιμώ την ελληνική κουζίνα. Ακόμη θυμάμαι το επίθετό του: Χαλιαμπάλιας. Το εστιατόριο του ήταν πολύ γνωστό στο Βόλο για την καλή κουζίνα [131]

του. Από την πρώτη στιγμή που κάθισα για να γευμα- τίσω φυσικά κατάλαβε ότι ήμουν ξένη, κι έτσι με μεγάλη μου έκπληξη με οδήγησε στην κουζίνα που ήταν ορατή από την σάλα. Εκεί επάνω σε έναν μεγάλο πάγκο ήταν τοποθετημένα μεγάλα ορθογώνια ταψιά γεμάτα μαγειρευτά φαγητά. Από εκεί μπορούσα να επιλέξω ό,τι προτιμούσα. Δεν ήξερα όμως τι να πρωτο- διαλέξω, έτσι ο ευγενικός εστιάτορας κύριος Χαλια- μπάλιας σε μία μεγάλη πιατέλα μου έβαλε μία ποικιλία από τα πιο νόστιμα εδέσματα. Περιττό να σας πω ότι πήρα βάρος τουλάχιστον 2 κιλά. Στο Βόλο έμεινα δύο μήνες και από κει με την επιστροφή μου στη Θεσσαλονίκη έφυγα για Ιταλία. Όταν με το καλό επέστρεψα στη Θεσσαλονίκη ο Νίκος είχε πάρει μετάθεση και βρισκόταν στο αεροδρόμιο του Σέδες, κι έτσι για εμάς όλα ήταν πολύ πιο εύκολα ώστε να βλεπόμαστε. *** [132]

Τα χρόνια πέρασαν. Με τα πάνω και τα κάτω, με χαρές και λύπες, η ζωή του ανθρώπου είναι πολύ σύντομη. Ο καθένας μας αξιοποιεί και εκτιμάει διαφορετικά αυτό το ελάχιστο διάστημα της ύπαρξής μας επάνω στη γη. Σήμερα ειδικά, που ζούμε σε έναν αβέβαιο κόσμο γεμάτο προκλήσεις και αντιθέσεις, θεωρώ πολύτιμο να θυμόμαστε το παρελθόν και τα νιάτα μας για να αντιμετωπίζουμε έτσι με πίστη και αισιοδοξία το παρόν. [133]

[134]

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Η Gabriella Maria Clelia Marconi-Παπαδέλη γεννήθηκε στο Νάρνι της Ιταλίας το 1941. Στην πόλη Βινιόλα της Μόντενα, και σε ένα εξοχικό σπίτι της περιοχής, έζησε τα παιδικά της χρόνια. Τελείωσε το καλλιτεχνικό λύκειο της Μπολόνια και ασχολήθηκε με τη ζωγραφική και με τις μινιατούρες επάνω σε ελεφαντοστό. Επίσης ως χόμπι ασχολήθηκε με την δημιουργία γυναικείων κοσμημάτων από ανακυκλώσιμα υλικά. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Μετά τις σπουδές, και πάλι στην Φλωρεντία έκανε ειδίκευση στη συντήρηση έργων τέχνης και την μουσειολογία. Στην Θεσσαλονίκη εργάσθηκε στην Εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων ως συντηρήτρια έργων τέχνης και στη συνέχεια πρωτο- στάτησε στο στήσιμο του Βυζαντινού Μουσείου Θεσ- σαλονίκης στην μορφή που είναι μέχρι και σήμερα. Επίσης οργάνωσε την έκθεση εικόνων στο σκευο- φυλάκιο της Μονής Βλατάδων και την έκθεση του Λευκού Πύργου. [135]