คู่มือการเตรียมความพร้อมก่อนใช้ชีวิตคู่และก่อนตั้งครรภ์

คู่มอื การเตรยี มความพรอ้ ม กอ่ นใชช้ วี ติ คู่และกอ่ นตงั้ ครรภ์ เพื่อรองรบั สถานการณ์การแพรร่ ะบาดของโรคโควดิ - 19 กรมอนามยั ส่งเสรมิ ให้คนไทยสขุ ภาพดี จดั ทาํ โดย : สํานั กอนามยั การเจรญิ พันธุ์

การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นใชช้ วี ติ คู่และกอ่ นตงั้ ครรภ์ เพื่อรองรบั สถานการณ์การแพรร่ ะบาดของโรคโควดิ -19 กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ จดั ทาํ โดย สํานั กอนามยั การเจรญิ พันธุ์ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ สงวนลิขสิ ทธ์ิ พิมพ์ครงั้ ท่ี 1 : กนั ยายน 2564 จํานวน 12,330 เลม่ ท่ปี รกึ ษา อธบิ ดกี รมอนามยั นายแพทยส์ วุ รรณชยั วฒั นาย่งิ เจรญิ ชยั รองอธบิ ดกี รมอามยั นายแพทยบ์ ญั ชา ค้าของ ผอู้ ํานวยการสํานั กอนามยั การเจรญิ พันธุ์ นายแพทยพ์ ีระยทุ ธ สานกุ ลู รองผอู้ าํ นวยการสํานักอนามยั การเจรญิ พนั ธุ์ นายแพทยม์ นั ส รามเกยี รตศิ ักด์ิ หัวหน้ากลมุ่ พัฒนาเทคโนโลยอี นามยั การเจรญิ พันธุ์ นางปตมิ า หิรสิ ัจจะ บรรณาธกิ าร สํานั กอนามยั การเจรญิ พันธุ์ นางปภาวี ไชยรกั ษ์ ผชู้ ว่ ยบรรณาธกิ าร สํานั กอนามยั การเจรญิ พันธุ์ นางสาวณิชามญั ช์ เอย่ี มแสงจนั ทร์ สํานั กอนามยั การเจรญิ พันธุ์ นางสาวเจนจริ า อุน่ แกว้ 01

สารบญั หน้ า 6 1. การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นใชช้ วี ติ คู่ 10 2. ทะเบยี นสมรส สําคัญอยา่ งไร 10 13 • ประโยชน์ ของทะเบยี นสมรส 15 3. คุณพรอ้ มหรอื ไมก่ บั การมบี ตุ ร 17 4. เพราะเหตใุ ดจงึ ตอ้ งเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นตงั้ ครรภ์ 17 5. จะเร่มิ ตน้ เตรยี มความพรอ้ มกอ่ นตงั้ ครรภอ์ ย่างไร? 29 • เตรยี มความพรอ้ มดา้ นรา่ งกาย 30 • ทาํ ไมจงึ ตอ้ งตรวจสขุ ภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ 31 • ใครทค่ี วรตรวจสขุ ภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ 33 • แพทยจ์ ะตรวจอะไรบา้ ง 37 • ถ้าไมต่ รวจสุขภาพกอ่ นตงั้ ครรภม์ คี วามเส่ียงอะไรบ้าง 38 • การดแู ลสขุ ภาพจติ 39 • การดแู ลสขุ ภาพการเงนิ และสังคม • การป้องกนั ตนเองจากปัญหาส่ิงแวดลอ้ ม 02

สารบญั หน้ า 41 6. การวางแผนครอบครวั 42 • ยาเมด็ คุมกาํ เนิ ด 43 • ยาเมด็ คุมกาํ เนิ ดฉกุ เฉิน 44 • ถุงยางอนามยั 46 47 7. การใชส้ ิทธบิ รกิ ารส่งเสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรค • สิทธปิ ระโยชน์ ท่เี ก่ยี วข้องกบั 52 การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นมบี ตุ ร 55 • การไปรบั บรกิ าร 59 8. การใชส้ ิทธบิ รกิ ารส่งเสรมิ สขุ ภาพและปอ้ งกนั โรค สําหรบั ผปู้ ระกนั ตน 9. สปสช. และ สปส. ขยายสิทธปิ ระโยชน์ 03

04

1. การเตรยี มความพรอ้ ม กอ่ นใชช้ วี ติ คู่ 05

1. การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นใชช้ วี ติ คู่ การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นใชช้ วี ติ คู่ เปน็ จดุ เรม่ิ ตน้ ของการสรา้ งครอบครวั คณุ ภาพ การตัดสิ นใจใชช้ วี ิตร่วมกันกับใครสั กคนเป็นเรื่องสํ าคัญมาก เพราะ ความรกั เพียงอยา่ งเดยี วไมเ่ พียงพอตอ่ การประคบั ประคองให้ครอบครวั สามารถ อยู่รว่ มกันไปได้อย่างราบรืน่ การเรียนรู้ซ่งึ กันและกันอย่างเปิดเผย จะชว่ ยให้ ทงั้ คสู่ ามารถตดั สินใจไดด้ ยี ่งิ ข้นึ ส่ิงทต่ี อ้ งคาํ นึงถงึ กอ่ นตดั สินใจใชช้ วี ติ ครู่ ว่ มกนั ประกอบด้วย อายุ การศึ กษา ควรบรรลนุ ิตภิ าวะ ควรมกี ารศึกษาทใ่ี กลเ้ คยี งกนั เพอื่ ทจ่ี ะสามารถรบั ผดิ ชอบ เพอ่ื ให้สามารถพดู คยุ หารอื กนั ได้ ตอ่ บทบาทหน้าทข่ี องตนเองได้ โดยไมม่ ชี อ่ งวา่ งทางความคดิ มากจนเกนิ ไป รายได้ ควรมอี าชพี ทม่ี คี วามมนั่ คง มรี ายไดท้ เ่ี พียงพอกบั รายจา่ ย สามารถเหลือสําหรบั เกบ็ ออม ไวใ้ ชห้ ลังแตง่ งาน 06

อปุ นิสัยใจคอ ครอบครวั ทศั นคตทิ ่ตี รงกนั การมคี วามรบั ผดิ ชอบ ควรทาํ ความรูจ้ กั กบั ครอบครวั ทงั้ สองฝา่ ย การดแู ลเอาใจใส่ การมเี หตมุ ผี ล การแตง่ งานควรเปน็ การยอมรบั และ เห็นพอ้ งตอ้ งกนั ของครอบครวั การมวี ฒุ ภิ าวะทางอารมณ์ และการมวี ถิ ีชวี ติ เพอ่ื ป้องกนั ปัญหาทจ่ี ะตามมาในหลายหลงั ทไ่ี มข่ ัดแยง้ กนั เป็นส่ิงสําคัญท่จี ะทาํ ให้เกดิ ความยนื ยาวในการใชช้ วี ติ คู่ จงึ ตอ้ งศึกษานิ สัยใจคอ ให้ดีกอ่ นตดั สินใจใชช้ วี ติ คู่ สขุ ภาพ เป็นส่ิงทไ่ี มค่ วรมองข้าม เพราะการมสี ขุ ภาพทด่ี จี ะส่งผลตอ่ การสรา้ งครอบครวั ในอนาคต โดยเฉพาะคนทว่ี างแผนจะมบี ตุ ร ดงั นั้ น การตรวจสขุ ภาพกอ่ นสมรสกจ็ ะทาํ ให้การวางแผน ครอบครวั มปี ระสิทธภิ าพยง่ิ ขน้ึ โดยเฉพาะในชว่ งทม่ี กี ารแพรร่ ะบาด ของโรคโควดิ –19 ทท่ี าํ ให้ทกุ คนตอ้ งปรบั ตวั เพื่อจะอยู่ ในวถิ ีชวี ติ แบบใหม่ ทกุ คู่ควรมกี ารปฏบิ ตั ติ วั ดังน้ี ปฏบิ ตั ติ ามมาตรการ DMHTT ดว้ ยการเวน้ ระยะห่าง สวมหน้ ากากผา้ หรอื หน้ ากากอนามยั ลา้ งมอื บอ่ ย ๆ ตรวจวดั อณุ หภมู ิ ใชแ้ อปพลเิ คชนั ไทยชนะ ไปรบั วคั ซนี ป้องกนั โควดิ -19 07

08

2. ทะเบียนสมรส สําคัญอยา่ งไร 60 09

2. ทะเบยี นสมรส สําคัญอยา่ งไร ทะเบยี นสมรสเปน็ เอกสารทางกฎหมายทใ่ี ชส้ ําหรบั ยนื ยนั ความสัมพนั ธ์ และเปน็ หลกั ฐานทใ่ี ชส้ ําหรบั การยนื ยันสิทธติ า่ งๆ ท่เี กดิ ข้ึนระหวา่ งสามภี รรยา ประโยชน์ ของทะเบียนสมรส 1. บตุ รมฐี านะเป็นบตุ รทช่ี อบด้วยกฎหมาย สามารถใชน้ ามสกลุ พอ่ ได้ สมคั รเขา้ เรยี นได้ และรบั มรดกจากผเู้ ป็นพ่อได้ (บตุ รเปน็ สิทธติ ามชอบธรรมของแมอ่ ยแู่ ลว้ ) 2. สามภี รรยาตอ้ งอปุ การะเลย้ี งดซู ง่ึ กนั และกนั 3. ภรรยามสี ิทธใิ ชช้ อ่ื สกลุ ของสามหี รอื จะไมใ่ ช้ กไ็ ด้ 4. หญิงตา่ งชาตมิ สี ิทธขิ อถือสัญชาตไิ ทย ตามสามไี ด้ 10

5. สามภี รรยามสี ิทธจิ ดั การสินสมรสรว่ มกนั ระหวา่ งสมรส 6. สามหี รอื ภรรยามสี ิทธริ บั มรดกของคู่สมรส เมอื่ อีกฝ่ายเสียชวี ติ กอ่ น 7. มสี ิทธริ บั เงนิ จากทางราชการหรอื นายจา้ ง 8. ได้รบั การลดหย่อนค่าภาษีเงนิ ได้ 9. สามหี รอื ภรรยาสามารถฟ้องรอ้ งดาํ เนิ นคดีกบั ผทู้ ่ที าํ รา้ ยคู่สมรสของตนเองได้ 10. สามหี รอื ภรรยามสี ิทธฟิ ้องรอ้ งค่าเสียหายหรอื คําทดแทน จากผทู้ ท่ี าํ ให้คู่สมรสของตนเองเสียชวี ติ ได้ 11

3. คุณพรอ้ มหรอื ไม่ กบั การมบี ตุ ร 12

3. คุณพรอ้ มหรอื ไมก่ บั การมบี ตุ ร สําหรบั ว่าท่ีคุณพ่อคุณแม่ท่ีวางแผนจะมีเจ้าตัวน้ อยในอนาคตอันใกล้น้ี ลองตอบคาํ ถามเหลา่ น้ีเพอื่ เชค็ ดอู กี สักครงั้ วา่ คณุ พรอ้ มจรงิ ๆ แลว้ หรอื ยงั กบั การมบี ตุ ร พรอ้ มจะสละเวลาเกอื บทงั้ หมดให้กบั การดูแลลกู พรอ้ มจะสละเงนิ ทอง เพื่อเป็นค่าใชจ้ า่ ยตา่ ง ๆ ของลกู ไมน่ ้ อยกวา่ 20 ปี พรอ้ มท่จี ะยอมรบั เข้าใจ และอดทนตอ่ การเล้ียงดูลกู ซ่งึ อาจจะงอแง ไมม่ เี หตผุ ล ดอ้ื ซน มคี ําถามซา� ๆ วนไปวนมา เอาแตใ่ จตวั เอง หรอื มอี ีกหลายปัญหา ทค่ี ุณจะไดพ้ บเจอในแตล่ ะชว่ งวยั ความตอ้ งการอยากมลี กู เป็นความตอ้ งการอยา่ งแทจ้ รงิ ของทงั้ สองคนหรอื ไม่ ทงั้ หมดน้ีเมอื่ คณุ ทบทวนความรูส้ ึกของทงั้ สองคน อยา่ งถ่ีถ้วนแลว้ และตอบวา่ “ใช”่ แสดงวา่ คุณพรอ้ ม ทจ่ี ะมเี จา้ ตวั น้ อยแล้ว 13

4. เพราะเหตใุ ดจงึ ตอ้ ง เตรยี มความพรอ้ ม กอ่ นตงั้ ครรภ์ 14

4. เพราะเหตใุ ดจงึ ตอ้ งเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นตงั้ ครรภ์ การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นตงั้ ครรภ์ เปน็ ส่วนหน่ึงของการวางแผนครอบครวั คนท่ีใช้ชีวิตคู่ และต้องการมีบุตร ควรเข้ารับการปรึกษาเพื่อเตรียมความพร้อม กอ่ นตงั้ ครรภ์ ซง่ึ รวมถงึ การกาํ หนดระยะเวลาทเ่ี หมาะสมในการมบี ตุ ร จาํ นวนบตุ ร รวมถึงการเตรยี มรบั มอื กบั ความเส่ียงตา่ ง ๆ ทอ่ี าจเกดิ ข้ึน จากโรคทางพันธุกรรม โรคติดต่อทางเพศสั มพันธ์ โรคประจําตัว และโรคอุบัติใหม่ เชน่ โรคโควิด -19 ซ่งึ จะส่ งผลต่อคุณภาพของการตั้งครรภ์ การคลอดและการเล้ียงดูลูกในอนาคต รวมถึงการเตรยี มวางแผนมบี ตุ ร กรณีท่ปี ระสบภาวะมบี ตุ รยากด้วย 15

5. จะเร่มิ ตน้ เตรยี มความพรอ้ ม กอ่ นตงั้ ครรภอ์ ยา่ งไร? 16

5. จะเร่มิ ตน้ เตรยี มความพรอ้ มกอ่ นตงั้ ครรภอ์ ย่างไร? 5.1 เตรยี มความพรอ้ มด้านรา่ งกาย 1) รบั ประทานอาหารท่มี ปี ระโยชน์ ชาย - หญิงวัยเจริญพันธุ์ ควรรับประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ และควร ทานอาหารเพื่อชว่ ยให้รา่ งกาย มคี วามพรอ้ มสําหรบั การตงั้ ครรภ์ ไดแ้ ก่ รับประทานอาหารท่ีมีธาตุเหล็กสูง ได้แก่ ตับ เลือด เนื้ อสั ตว์ เนื้อแดงตา่ งๆ เครอ่ื งในสัตวไ์ ขแ่ ดง อาหารทะเล ผกั ใบเขยี วเขม้ ถวั่ ดาํ ถวั่ แดง ขา้ วโอต๊ เปน็ ตน้ เพอื่ ชว่ ยเสรมิ สรา้ งเมด็ เลอื ด ชว่ ยลดภาวะซดี รบั ประทานอาหารทช่ี ว่ ยเพ่มิ ความสมบรู ณ์ใหก้ บั รงั ไข่ ไดแ้ ก่ ถวั่ เหลอื ง อลั มอนด์ งาดาํ ควนิ ัว เมลด็ ฟกั ทอง โปรตนี จากสัตว์ เชน่ ไข่ เนื้อปลา นมแพะ อกไก่ ดมื่ น�ามะกรดู เพอื่ การสรา้ งและซอ่ มแซมเซลล์ ชว่ ยบาํ รงุ รงั ไข่ ให้ผลติ ไข่ทโ่ี ตสวยสมบรู ณ์ ไข่ตกตามปกติ และผนั งมดลกู แข็งแรง ลดอาหารท่ีมีแป้งและน� าตาล เพราะน� าตาลทําให้เส่ี ยงต่อ การเกิดโรคเบาหวาน ชนิ ดท่ี 2 และโรคอ้วน สามารถทําลายเซลล์ รวมไปถึงเซลล์ไข่ของผหู้ ญิง ทาํ ให้มบี ตุ รยาก 17

รับประทานอาหารท่ีช่วยบํารุ งอสุจิ ได้แก่ ไข่ ถั่วเหลือง ถั่วแดง ถวั่ ปากอา้ ถวั่ พู วอลนัท ซง่ึ อดุ มไปดว้ ยโปรตนี วติ ามนิ และธาตเุ หลก็ ท่ีชว่ ยเสรมิ สมรรถภาพทางเพศได้ดี ชว่ ยการรกั ษาระดับฮอรโ์ มน ของผชู้ าย ชว่ ยเพ่มิ ความแขง็ แรง และปรมิ าณอสจุ ิ ปกปอ้ งเซลลอ์ สจุ ิ ไมใ่ หเ้ ส่ือมงา่ ยไดอ้ ยา่ งดเี ยย่ี ม และชว่ ยกระตนุ้ การไหลเวยี นของเลอื ด ไปเล้ียงส่วนตา่ ง ๆ ได้อย่างเตม็ ท่ี ลดเครอ่ื งดม่ื คาเฟอนี เนื่องจากการดมื่ เครอ่ื งดม่ื ทม่ี คี าเฟอนี ปรมิ าณ สงู ทกุ วนั หรือมากกว่า 200 มิลลิกรัมต่อวัน หรือเทียบเท่าการดื่ม กาแฟ 1-2 แก้ว ทําให้โอกาสตั้งท้องน้ อยลง และหากตั้งครรภ์ จะเพ่ิมความเส่ี ยงการแท้ง ภาวะตายคลอด ทารกแรกคลอดตวั เลก็ และอาจพบทารกแรกคลอดเกดิ อาการขาดคาเฟอีน เช่น การนอน หลบั ผดิ ปกติ อาเจยี น หวั ใจเตน้ ไมส่ มา� เสมอ การหายใจไมส่ มา� เสมอ มอี าการตวั สั่น 18

2) เสรมิ ดว้ ยวติ ามนิ ความจาํ เป็นทจ่ี ะตอ้ งกนิ วติ ามนิ เสรมิ ในชว่ ง ธาตุเหล็ก B9 ของการเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นตงั้ ครรภ์ เนื่ องจาก การรบั ประทานอาหารเพียงอยา่ งเดียวอาจไมเ่ พียงพอ B9 ธาตุเหล็ก กบั ความตอ้ งการของรา่ งกาย องคก์ ารอนามยั โลก (WHO) มขี อ้ แนะนําใหร้ บั ประทานยาเสรมิ ธาตเุ หลก็ ซง่ึ ประกอบ vitamin ดว้ ยธาตเุ หลก็ ขนาด 60 มลิ ลกิ รมั และโฟลิก เอซดิ (วติ ามนิ B9) ขนาด 2.8 มลิ ลกิ รมั สัปดาห์ละ 1 เมด็ กอ่ นตงั้ ครรภอ์ ย่างน้ อย 1-3 เดอื น และ 3 เดือนแรก หลังจากการตงั้ ครรภ์ หรอื ให้รบั ประทานโฟลกิ เอซดิ (วติ ามนิ B9) ขนาด 0.4 มลิ ลิกรมั หรอื 400 ไมโครกรมั โดยรบั ประทานทกุ วนั กอ่ นตงั้ ครรภเ์ พ่ือชว่ ยลดภาวะซดี และลดความเส่ียงของทารกพิการแตก่ าํ เนิ ด เชน่ ลดโรคหัวใจพิการแตก่ าํ เนิ ด ปากแหวง่ เพดานโหว่ กล่มุ อาการดาวน์ โรคหลอดประสาทไมป่ ิด ภาวะแขนขาพิการแตก่ าํ เนิ ด 19

ประเภทของวติ ามนิ โฟลกิ วิตามินโฟลิก ท่ีมีในระบบบริการสาธารณสุข และร้านขายยาทั่วไป มหี ลายขนาดโดยแตล่ ะขนาดมขี ้อแนะนํ าในการใชแ้ ตกตา่ งกนั ดงั นั้ น ควรอ่าน คาํ แนะนําโดยละเอยี ด กอ่ นรบั ประทานยา เพื่อให้การใชย้ าตรงตามวตั ถปุ ระสงค์ และเกดิ ประโยชน์ สูงสดุ 1. วติ ามนิ กรดโฟลิกเด่ยี วๆ 1.2 ยาเมด็ โฟลิก ขนาด 0.4 มลิ ลิกรมั หรอื 400 ไมโครกรมั มขี อ้ บง่ ใชส้ ําหรบั ปอ้ งกนั 1.1 ยาเมด็ โฟลกิ ขนาด 5 มลิ ลกิ รมั ภาวะหลอดประสาทไมป่ ิดในชว่ งกอ่ นและ มขี อ้ บง่ ใชส้ ําหรบั รกั ษาโรคโลหิตจาง หลงั การปฏสิ นธิ ซ่งึ นํ าไปส่คู วามพิการ ชนิ ดทเ่ี กดิ จากการขาดกรดโฟลิก แตก่ าํ เนิ ดของทารก ขนาดและวธิ กี ารใชย้ า ขนาดและวธิ กี ารใชย้ า : แนะนํ าให้รบั ประทานครงั้ ละ 1 เมด็ : แนะนํ าให้หญิงวยั เจรญิ พันธุ์ วนั ละ 3 ครงั้ ท่วี างแผนมบี ตุ ร รบั ประทานวนั ละ 1 เมด็ โดยเร่มิ รบั ประทานลว่ งหน้ า อาการข้างเคียง อยา่ งน้ อย 2 เดอื นกอ่ นวางแผนตงั้ ครรภ์ : ผวิ หนั งแดง คัน ผนื่ ผวิ หนั ง และรบั ประทานตอ่ เนื่ องจนครบ 12 สัปดาห์ - สามารถหาซอ้ื ยารบั ประทานได้ หลงั ตงั้ ครรภ์ ด้วยตนเองทร่ี า้ นขายยา อาการข้างเคียง FOLIC ACID : ผวิ หนั งแดง คัน ผน่ื ผวิ หนั ง - สามารถหาซอ้ื ยารบั ประทานได้ด้วยตนเอง 20 ทร่ี า้ นขายยา

2. วติ ามนิ รวมโฟลิก 2.1 วิตามินเสริมธาตุเหล็กและกรดโฟลิก (เฟอร์โรโฟลิก) ประกอบด้วย ธาตุเหล็ก ขนาด 60 มิลลิกรัม และกรดโฟลิก (วิตามิน B9) ขนาด 2.8 มิลลิกรัม เป็นวิตามินท่ีกรมอนามัยส่ งเสริมให้หญิงวัยเจริญพันธุ์รับประทานก่อนตั้งครรภ์ เพอ่ื ลดภาวะซดี และความพกิ ารแตก่ าํ เนิดในทารก เชน่ ลดโรคหวั ใจพกิ ารแตก่ าํ เนิด ปากแหวง่ เพดานโหว่ กลมุ่ อาการดาวน์ โรคหลอดประสาทไมป่ ิด ภาวะแขนขาพกิ าร แตก่ าํ เนิ ด และเป็นสิทธปิ ระโยชน์ ของประชาชนอายุ 6-24 ปี และอายุ 25-59 ปี ทกุ สิทธกิ ารรกั ษา โฟลกิ ขนาดและวธิ กี ารใชย้ า : รบั ประทาน สัปดาหล์ ะ 1 เมด็ หลงั อาหาร อย่างน้ อย 1 - 3 เดือน กอ่ นตงั้ ครรภ์ หากทานครบ …………………………………………………เม่ือเร่มิ ตั้งครรภ์สามารถหาซอ้ื ยา 3 เดือนยังไมต่ งั้ ครรภ์ …………………………………………………ควรเปล่ียนมากินยา รบั ประทานไดด้ ว้ ยตนเอง ไตรเฟอรด์ นี (triferdine) ทร่ี า้ นขายยา ยกเวน้ ……ส…า…ม…า…รถ…ร…บั …ป…ร…ะ…ท…า…น…ต…อ่ …ได…้ ……… อาการขา้ งเคยี ง แทน ซ่งึ มี ไอโอดีน เป็นผปู้ ่วยโรคธาลสั ซเี มยี : บางรายอาจพบอาการคลนื่ ไส้ เพม่ิ เขา้ มา เพอ่ื เสรมิ สรา้ ง ชนิ ดทต่ี อ้ งได้รบั เลอื ด อจุ จาระสีดาํ ทอ้ งเสีย ทอ้ งผกู ระบบประสาทและสมอง ควรปรกึ ษาแพทย์ ซง่ึ เปน็ อาการขา้ งเคยี งจากเหลก็ ของทารกในครรภ์ กอ่ นใชย้ าน้ี 21

2.2 ไตรเฟอรด์ นี เปน็ วติ ามนิ รวมประกอบดว้ ย ไอโอดนี (Iodine) 0.15 มลิ ลกิ รมั ธาตุเหล็ก (Iron) 60.81 มิลลิกรัม และกรดโฟลิก (Folic Acid) 0.4 มิลลิกรัม มขี อ้ บง่ ใชส้ ําหรบั ปอ้ งกนั การขาดไอโอดนี ธาตเุ หลก็ และกรดโฟลกิ ในหญงิ ตงั้ ครรภ์ ไตรเฟอรด นี ขนาดและวธิ กี ารใชย้ า : รบั ประทานครงั้ ละ 1 เมด็ วนั ละ 1 ครงั้ 150 หรอื ใชต้ ามแพทยส์ ั่ง อาการข้างเคียง อาจเกดิ ผน่ื แดง ปวดทอ้ ง ทอ้ งผกู ทอ้ งเสีย อุจจาระสีดํา จกุ แน่ น อาเจยี น หายใจไมส่ ะดวก หากมอี าการมาก ควรหยดุ ยาและปรกึ ษาแพทยท์ นั ที ระยะเวลารบั ประทาน รบั ประทานตงั้ แตเ่ ร่มิ ตงั้ ครรภจ์ นถึงหลงั ตงั้ ครรภอ์ ย่างน้ อย 12 สัปดาห์ เป็นยาทแ่ี พทยจ์ า่ ยสําหรบั ผทู้ ่ไี ปฝากครรภ์ ให้ใชย้ าน้ี ตามแพทยส์ ั่งเทา่ นั้ น 22

3) ลดเครอ่ื งด่ืมท่มี แี อลกอฮอล์ อยา่ งน้ อย 1 เดอื น เมอื่ เร่มิ วางแผนมบี ตุ ร การด่มื เครอื่ งด่มื ทม่ี แี อลกอฮอล์แมป้ รมิ าณเพยี งเลก็ น้อยกเ็ กดิ ผลกระทบ ทงั้ ฝา่ ยชายและหญงิ ทาํ ให้ตงั้ ครรภย์ ากข้ึน เพราะปรมิ าณแอลกอฮอลเ์ พียงเลก็ น้ อย สามารถลดจาํ นวนเชอ้ื อสุจลิ งได้ นอกจากน้ี ยงั ทาํ ให้การดูดซมึ แรธ่ าตแุ ละวติ ามนิ ทจ่ี าํ เป็นตอ่ รา่ งกายของวา่ ทค่ี ุณพ่อคุณแมล่ ดลง จงึ ควรงดเครอื่ งดม่ื ท่มี แี อลกอฮอลล์กอ่ น การตงั้ ครรภ์ และหยดุ ยาวไปจนถึงระยะตงั้ ครรภ์ เพ่ือป้องกนั การคลอดกอ่ นกาํ หนด การแทง้ ความพิการแตก่ าํ เนิ ดของทารก ซ่งึ จะส่งผลตอ่ พัฒนาการของลกู ในอนาคต 23

4) เลกิ บหุ ร่ี อย่างน้ อย 3 เดอื นกอ่ นการตงั้ ครรภ์ การสบู บหุ รม่ี ผี ลกระทบตอ่ ภาวะเจรญิ พันธุท์ งั้ ชายและหญิง ทาํ ให้มลี กู ยากข้ึน หากฝา่ ยหญงิ สบู บหุ รอ่ี าจจะยบั ยงั้ ไมใ่ หไ้ ขเ่ จรญิ เตบิ โตเตม็ ท่ี ส่งผลใหร้ ะยะทไ่ี ขเ่ จรญิ เตบิ โต อยู่ในถุงน� าช้าลง การตกไข่ช้าลง การสูบบุหร่ีทําให้มีโอกาสแท้งบุตรมากข้ึน แมจ้ ะทาํ การผสมเทยี มดว้ ยวธิ ี IVF หรอื เดก็ หลอดแกว้ กม็ โี อกาสประสบความสําเรจ็ น้อย สารนิ โคตินอาจส่ งผลให้ไข่มีระดับโครโมโซมผิดปกติไปด้วย หากไมเ่ ลิกบหุ ร่ี กอ่ นตงั้ ครรภ์ เมอ่ื ตงั้ ครรภแ์ ลว้ จะมคี วามเส่ียง ได้แก่ แทง้ บตุ รและตายคลอด คลอดกอ่ นกาํ หนด น� าหนั กแรกเกดิ ตา� กวา่ เกณฑ์ ความเส่ียงเป็นโรคไหลตายในเด็ก (SIDS) เพ่ิมความเส่ียงของโรคระบบทางเดนิ หายใจ เส่ียงตอ่ การเกดิ ความผดิ ปกตติ งั้ แตก่ าํ เนิ ด 24

5) ออกกาํ ลังกายอย่างสมา� เสมอ การท่มี นี � าหนั กมากหรอื น้ อยเกนิ ไปอาจส่งผลตอ่ การตงั้ ครรภ์ ผหู้ ญิงทม่ี นี � าหนั กตวั มาก จะตงั้ ทอ้ งไดย้ ากกวา่ ผหู้ ญิงท่มี นี � าหนั กตวั ปกตถิ ึง 2 เทา่ นั่นเพราะไขมนั ในรา่ งกาย มผี ลตอ่ การผลติ ฮอรโ์ มนเอสโตรเจนมากเกนิ ไป ทาํ ให้ส่งผลตอ่ การตกไข่ และเส่ียงตอ่ การเกดิ ภาวะถงุ น�าในรงั ไขห่ ลายใบ (PCOS) ส่งผลให้การทาํ งานของรงั ไขผ่ ดิ ปกติ ประจาํ เดือนขาด ทาํ ให้มบี ตุ รยาก ผู้ชายท่ีเป็นโรคอ้วน ส่งผลต่อความแข็งแรง ของสเปิรม์ ทําให้จํานวนอสุจิลดลง และมีความเข้มข้น ของอสุจิลดลง ทําให้มีบุตรยาก จึงต้องควบคุมน� าหนั ก ให้ได้ตามมาตรฐาน คํานวณได้จากดัชนี มวลกาย (BMI) = น� าหนั ก (กิโลกรัม) ส่ วนสูง(เมตร) x ส่ วนสูง (เมตร) ถ้า BMI น้ อยกว่า 18.5 คือ ภาวะผอม 18.5 - 22.9 คือ ภาวะปกติ 23 - 24.9 คือ ภาวะน� าหนั กเกิน 25 - 29.9 นั บว่าเป็นภาวะอ้วนระดับ 1 มากกว่าหรือเท่ากับ 30 ภาวะอ้วนระดับ 2 25

6) หยดุ การคุมกาํ เนิ ดทกุ วธิ ี มีเพศสั มพันธ์สม�าเสมอ (สั ปดาห์ละ 3 - 4 ครั้ง) รักเดียวใจเดียว สามีภรรยา คู่ชีวิต หรือคู่รัก ท่ีใช้ชีวิตอยู่ร่วมกัน และไม่มีปัจจัยเส่ี ยงต่าง ๆ สามารถท่ีจะมีเพศสั มพันธ์ได้ตามปกติ หลีกเล่ียงการมีเพศสั มพันธ์กับคนแปลกหน้ า เพ่ือลดความเส่ี ยงจากการติดโรคโควิด-19 และการติดโรคติดต่อทางเพศสั มพันธ์อ่ืน ๆ 26

7) ปฏิบตั ติ ามมาตรการ DMHTT เพ่ือป้องกนั การตดิ โรคโควดิ -19 D : Social Distancing เวน้ ระยะห่าง 1 -2 เมตร เล่ยี งการอย่ใู นพ้ืนทแ่ี ออดั M : Mask Wearing สวมหน้ ากากผา้ หรอื หน้ ากาก อนามยั ตลอดเวลา H : Hand Washing ล้างมอื บอ่ ยๆ ด้วยน� าสบ่หู รอื เจลแอลกอฮอล์ T : Testing ตรวจวดั อุณภมู แิ ละตรวจหา เชอื้ โควดิ -19 เมอื่ มอี าการเข้าข่าย T : Thai Cha na สแกนไทยชนะกอ่ นเข้า-ออก สถานทส่ี าธารณะทกุ ครงั้ *ป้องกนั ตวั เอง ป้องกนั คนท่คี ุณรกั 27

8) ฉีดวคั ซนี เพ่ือสรา้ งภมู คิ ุ้มกนั โรคโควดิ -19 โดยมแี นวปฏบิ ตั ใิ นการไปรบั วคั ซนี ดงั น้ี ผทู้ ่ใี ชย้ าคุมกาํ เนิ ดทกุ ชนิ ด ไมจ่ าํ เป็นตอ้ งหยดุ การใชก้ อ่ น เน่ื องจากความเส่ียงในการเกิด หลอดเลือดดําอุดตัน จากการใช้ยาคุมกําเนิ ดชนิ ดฮอร์โมนท่ีมีเอสโตรเจน เป็นส่วนประกอบ พบไดน้ ้ อยมากในสตรไี ทย และยงั พบไดน้ ้ อยกวา่ ในสตรตี งั้ ครรภ์ ซ่งึ มรี ะดับเอสโตรเจนสงู มากตามธรรมชาติ สามารถฉีดวคั ซนี โควดิ -19 ได้ ผทู้ ใ่ี ชฮ้ อรโ์ มนสตรี เพอ่ื รกั ษาโรคทางนรเี วช เชน่ โรคเยอ่ื บโุ พรงมดลกู เจรญิ ผดิ ท่ี มะเรง็ นรเี วช การใชฮ้ อรโ์ มนเหลา่ น้ี ไมม่ ขี ้อบ่งห้ามในการฉีด วคั ซนี โควดิ -19 สามารถฉีดวคั ซนี โควดิ -19 ได้ ผทู้ ว่ี างแผนจะมบี ตุ ร หรอื ผทู้ อ่ี ย่รู ะหวา่ งการรกั ษา ภาวะมบี ตุ รยาก โดยใชฮ้ อรโ์ มนเพอื่ กระตนุ้ การตกไข่ เตรยี มเยอ่ื บโุ พรงมดลกู กอ่ นและหลงั ฝังตวั ออ่ น เน่ื องจากไมม่ ขี ้อบง่ ห้ามในการฉีดวคั ซนี โควดิ -19 สามารถฉีดวคั ซนี โควดิ -19 ได้ 28

9) การตรวจสุขภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ ทาํ ไมจงึ ตอ้ งตรวจสุขภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ การตรวจสุขภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ จะทาํ ให้คนทเ่ี ตรยี มพรอ้ มเป็นพ่อแมไ่ ด้รูภ้ าวะ สุขภาพของตนเอง รวมถึงโรคทางพันธุกรรมทอ่ี าจส่งผลตอ่ ลกู ซ่งึ แมว้ า่ โรคทางพันธุกรรม จะไมส่ ามารถปอ้ งกนั ได้ แตก่ ารตรวจสขุ ภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ จะชว่ ยให้วา่ ทค่ี ณุ พอ่ คณุ แมต่ ดั สินใจ ไดว้ า่ จะมบี ตุ รหรอื ไม่ เพราะโดยส่วนใหญ่โรคทางพันธุกรรมน้ี จะรูไ้ ดเ้ มอื่ เด็กอย่ใู นครรภ์ หรอื เมอื่ เด็กคลอดออกมาแลว้ และการรกั ษาในปัจจบุ นั กส็ ามารถดําเนิ นการได้โดย รกั ษาตามอาการ ส่วนใหญ่มคี ่าใชจ้ า่ ยสูง และตอ้ งรกั ษาเป็นระยะเวลานาน ซ่งึ โรคทางพันธุกรรมทพ่ี บบ่อย เชน่ ธาลัสซเี มยี โรคฮีโมฟีเลีย ดาวน์ ซนิ โดรม ตาบอดสี โรคกลา้ มเนื้ ออ่อนแรง (SMA) หูหนวก โรควลิ สัน โรคกลา้ มเนื้อเสื่อมดเู ชน ฯลฯ รวมถงึ ตรวจหาเชอื้ โรคทเ่ี ป็นพาหะแอบแฝงอยใู่ น รา่ งกาย เชน่ เชอื้ ซฟิ ิลิส เชอ้ื ไวรสั ตบั อกั เสบบี เชอื้ เอชไอวี ฯลฯ เพ่ือเป็นการป้องกนั การตดิ โรค ทส่ี ามารถตดิ ตอ่ กนั ได้ระหวา่ งคู่รกั และป้องกนั การแพรเ่ ชอื้ ไปส่ลู กู ด้วย 29

ใครทค่ี วรตรวจสขุ ภาพกอ่ นตงั้ ครรภ์ ผทู้ เ่ี คยมปี ระวตั กิ ารแทง้ หรอื ทารกเสียชวี ติ ในครรภ์ ทกุ คู่ทว่ี างแผนจะมบี ตุ ร โดยไมท่ ราบสาเหตมุ ากกวา่ 3 ครงั้ โดยเฉพาะผทู้ ม่ี อี ายมุ ากกวา่ 35 ปี และตอ้ งการมบี ตุ ร ผทู้ ่เี คยได้รบั สารเคมที ่อี าจส่งผล ให้เกดิ ความพิการแตก่ าํ เนิ ดของ ผทู้ เ่ี คยไดร้ บั การรกั ษาดว้ ยเคมบี าํ บดั ทารก และผทู้ ่มี ปี ัญหาสขุ ภาพ เชน่ โรคลมชกั โรคเบาหวาน เพราะอาจส่งผลกระทบตอ่ ทารกได้ 30

แพทยจ์ ะตรวจอะไรบา้ ง 1. ซกั ประวตั โิ ดยละเอยี ด ได้แก่ ประวตั กิ ารคุมกาํ เนิ ด ความสมา� เสมอของ การมปี ระจาํ เดอื น ประวตั กิ ารเจบ็ ปว่ ย การผา่ ตดั หรอื การรกั ษาทางการแพทย์อ่ืน ๆ ประวตั กิ ารตงั้ ครรภ์ กอ่ นหน้ าน้ี ประวตั คิ รอบครวั ประวตั กิ ารฉีดวคั ซนี เชน่ วคั ซนี หัดเยอรมนั ไวรสั ตบั อักเสบ อีสุกอใี ส โควดิ -19 ประวตั กิ ารใชย้ า การแพ้ยา และประวตั สิ ่วนตวั เชน่ การทาํ ฟัน การดืม่ เหล้า การสูบบหุ ร่ี การออกกาํ ลงั กาย การนอน สภาพแวดลอ้ มในบา้ น และการเล้ยี งสัตว์ 2. ตรวจภายใน เพอ่ื ดคู วามผดิ ปกตขิ องมดลกู และรงั ไข่ วา่ มเี นื้องอกมดลกู ชอ็ กโกแลตซสี ตแ์ ละความผดิ ปกตติ า่ ง ๆ เกดิ ข้ึนหรอื ไม่ ตรวจอุง้ เชงิ กรานและชอ่ งคลอด เพราะมผี ลโดยตรง ตอ่ การตงั้ ครรภแ์ ละการคลอด รวมทงั้ การตรวจหา เซลลม์ ะเรง็ ปากมดลกู ดว้ ย 31

3. ตรวจเลือดดูความพรอ้ มประเมนิ ความเส่ียง ดงั น้ี ตรวจความสมบรู ณ์ของเมด็ เลอื ดและเกลด็ เลอื ด (CBC) ตรวจหาการตดิ เชอื้ ซฟิ ิลิส (VDRL) ตรวจหาการตดิ เชอื้ ไวรสั ตบั อักเสบบี (HBsAg) ตรวจหมเู่ ลือดระบบ ABO และ Rh ตรวจหาโรคเลอื ดทางพันธุกรรม (Hemoglobin Typing) ตรวจหาภมู คิ ุ้มกนั บกพรอ่ ง (Anti HIV) ตรวจหาภมู คิ ุ้มกนั หัดเยอรมนั (Rubella IgG) เฉพาะในผหู้ ญิง 4. ตรวจรา่ งกายทวั่ ไป เพื่อดูความสมบรู ณ์ของรา่ งกาย เชน่ วดั ส่วนสงู ชงั่ น� าหนั ก วดั ความดนั โลหิต ตรวจระบบหายใจ ตรวจระบบหัวใจ ตรวจเตา้ นม ตรวจหน้ าทอ้ ง เอก็ ซเ์ รย์ ฯลฯ 32

ถ้าไมต่ รวจสขุ ภาพกอ่ นตงั้ ครรภม์ คี วามเส่ียงอะไรบา้ ง • ถ้าพ่อและแมม่ เี ชอ้ื ซฟิ ิลิสอยใู่ นกระแสเลอื ด • ถ้าแมท่ ่ตี งั้ ครรภแ์ ละมภี าวะ จะส่งผลกระทบตอ่ ทารกในครรภ์ ตบั อกั เสบบเี รอื้ รงั มโี อกาส โดยทาํ ให้ทารกแทง้ หรอื ตายได้ ถ่ายทอดไปยังลกู ท่เี กดิ ออกมาได้ หรอื อาจทาํ ให้พิการแตก่ าํ เนิ ด เชน่ หูหนวก ตาบอด หัวใจรวั่ หรอื สมองพิการ ซ่งึ เป็นโรค • ถ้าแมเ่ ป็นโรคหัดเยอรมนั ทารก ท่อี ันตรายตอ่ ทารกในครรภอ์ ยา่ งมาก ในครรภท์ ต่ี ดิ เชอื้ อาจเกดิ ความผดิ ปกติ ข้ึนอยกู่ บั อายคุ รรภท์ ่ตี ดิ เชอื้ หากอยใู่ นระยะ 12 สัปดาห์แรก เดก็ อาจพิการทางสายตา เป็นตอ้ กระจกหรอื ตอ้ หิน หูหนวก หัวใจพิการแตก่ าํ เนิ ด และ ความผดิ ปกตทิ างสมอง 33

• ถา้ พอ่ แมเ่ ปน็ โรคเลอื ดจางธาลสั ซเี มยี จะสามารถถ่ายทอดทางกรรมพันธุไ์ ปยังลกู ได้ 2 แบบ 1) เปน็ พาหะ ไมแ่ สดงอาการของโรค สขุ ภาพดเี หมอื นคนทวั่ ไป แตม่ คี วามผดิ ปกตขิ องเมด็ เลอื ด สามารถถ่ายทอดไปยงั บตุ รหลานได้ 2) เป็นโรค แสดงอาการซดี ตาขาวมสี ีเหลอื ง ตบั โต มา้ มโต ใบหน้ าจะเปล่ยี น จมกู แบน กะโหลกศีรษะหนา โหนกแกม้ สูง คางและกระดูกขากรรไกรกวา้ งใหญ่ ฟันบนย่ืน กระดูกเปราะหักงา่ ย ผวิ หนั งดาํ คลา� รา่ งกายเตบิ โตชา้ กวา่ คนปกติ สามารถถ่ายทอดไปยงั บตุ รหลานได้ • ถ้าพ่อหรอื แมต่ ดิ เชอื้ เอดส์ จะนํ าไปส่กู ารตดั สินใจในการตงั้ ครรภ์ วา่ จะมบี ตุ รหรอื ไมม่ ี หากตดั สินใจมบี ตุ ร จะได้เข้าส่กู ระบวนการ ป้องกนั การตดิ เชอื้ จากแมส่ ู่ลกู 34

10) การดแู ลสุขภาพชอ่ งปาก...เพื่อวา่ ท่คี ุณแมฟ่ ันดี หญงิ ทว่ี างแผนตงั้ ครรภ์ ควรรบั การตรวจสขุ ภาพชอ่ งปากเพอื่ รบั การรกั ษา ลดความเส่ียง การตดิ เชอื้ ในชอ่ งปาก เพราะการมฟี นั ผุ เหงอื กอกั เสบและเปน็ โรคปรทิ นั ต์ มผี ลตอ่ คณุ ภาพชวี ติ ของคณุ แมข่ ณะตงั้ ครรภร์ วมถงึ ผลลพั ธข์ องการตงั้ ครรภ์ เชน่ การคลอดกอ่ นกาํ หนด เดก็ เกดิ มา มนี � าหนั กน้ อยกวา่ 2,500 กรมั ข้อควรปฏิบตั ิ รบั ประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ ลดการรบั ประทาน อาหารหวาน เน้ นการรบั ประทานผกั และผลไม้ แปรงฟัน 2 2 2 คือแปรงฟันวนั ละ 2 ครงั้ ด้วยยาสีฟันผสมฟลอู อไรด์ นาน 2 นาที ไมร่ บั ประทานอาหาร เครอ่ื งดม่ื หลงั แปรงฟนั 2 ชวั่ โมง ใชไ้ หมขัดฟันอย่างน้ อย วนั ละ 1 ครงั้ ควรไดร้ บั การตรวจฟันทกุ 6 เดอื น และไปรบั บรกิ ารทนั ตกรรมตามคําแนะนํ า หาก 12 เดอื นทผ่ี า่ นมา ไมเ่ คยพบหมอฟัน = เส่ียงมปี ัญหาสขุ ภาพชอ่ งปาก 35

อาการ คําแนะนํ า - ปวดฟัน ปวดเหงอื ก เหงอื กบวม - ควรพบหมอฟันเพื่อรกั ษาทันที ฟันโยกเป็นหนอง มีเลือดออก - ควรได้รบั การรกั ษาตามความจําเป็น - ฟันคุดท่ีมีการติดเชอื้ ป้องกันการลุกลามของโรค - มีฟันจําเป็นต้องถอน แม้จะไม่มีอาการ - แปรงฟันให้สะอาด ควรพบหมอฟัน - ฟันผุเป็นรูใหญ่ - เหงอื กอักเสบ มีเลือดออกจากเหงอื ก เพ่ือตรวจสุขภาพชอ่ งปากทุก 6 เดือน - มีปรทิ ันต์อักเสบ - ไม่มีฟันผุ หรอื มีฟันผุ ท่ีไม่ลุกลามแล้ว - เหงอื กอักเสบเล็กน้ อย - มีหินปูนปรมิ าณเล็กน้ อย 36

5.2 การดแู ลสขุ ภาพจติ พักผอ่ นอย่างเพียงพอ หลีกเล่ยี งสถานการณ์ทน่ี ํ าไปสู่ ความเครยี ดและทาํ ให้เกดิ ความวติ กกงั วล เชน่ รูส้ ึกเบื่อเซง็ ไมอ่ ยากพบปะผคู้ น มปี ัญหาการนอน นอนไมห่ ลบั หรอื นอนมาก มสี มาธนิ ้ อยลง หงดุ หงดิ กระวนกระวาย วา้ วนุ่ ใจ สนั บสนนุ และเป็นกาํ ลงั ใจซ่งึ กนั และกนั ระหวา่ งคู่รกั 37

5.3 การดูแลสุขภาพการเงนิ และสังคม วางแผนการเงนิ เชน่ การออมเงนิ ฯลฯ เตรยี มผู้ดูแลหลักในการเล้ียงดูบุตร 38

5.4 การป้องกนั ตนเองจากปัญหาส่ิงแวดล้อม - หลีกเล่ียงการสัมผัสฝุ่น ขนาด2.5 ไมครอน ขณะตั้งครรภ์ชว่ ง 3 เดือนแรก (พบการสัมผัสฝุ่น NO2 , SO2, CO จากถนนสายหลัก เขตจราจร หรอื อ่ืน ๆ ขณะตั้งครรภ์ ชว่ งไตรมาสแรก มีผลต่อความดันโลหิตสูง การคลอดก่อนกําหนด และน� าหนั กแรกเกิดน้ อย) - ทานอาหารทะเลและปลาน� าลึกปรมิ าณมาก ๆ ขณะตั้งครรภ์ชว่ ง 3 เดือนแรก - หลีกเล่ียงการสัมผัสและฉีดพ่นสารเคมี (สารเคมีจะก่อให้เกิดความเส่ี ยง ต่อน� าหนั กแรกเกิดน้ อย การเจรญิ เติบโต ของทารกและขนาดเส้ นรอบศี รษะผิดปกติ) 39

6. การวางแผนครอบครวั 40

6. การวางแผนครอบครวั สําหรบั คู่รกั ท่ยี งั ไมพ่ รอ้ มจะมบี ตุ ร ควรวางแผนครอบครวั วา่ จะมลี กู ก่คี น มลี กู เมอ่ื ใด และแตล่ ะคนควรห่างกนั ก่ปี ี โดยเฉพาะในสถานการณ์การแพรร่ ะบาด ของโรคโควดิ -19 ทกุ คู่ควรมกี ารวางแผนด้วยความรอบคอบวา่ จะชะลอการมบี ตุ ร ออกไปกอ่ น หรอื จะปฏิบตั ติ ามคําแนะนํ าคือ การไปรบั วคั ซนี เพื่อสรา้ งภมู คิ ุ้มกนั โรคโควดิ -19 รว่ มกบั การปฏบิ ตั ติ ามมาตรการ DMHTT อย่างเครง่ ครดั เพื่อเข้าสู่กระบวนการเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นมบี ตุ ร เพราะไมส่ ามารถจะรอให้สถานการณ์ดขี ้ึนได้ จากข้อจาํ กดั เรอ่ื งอายทุ ่เี พ่ิมข้ึน ซ่งึ จะส่งผลตอ่ โอกาสในการมลี กู ดว้ ย แตถ่ ้าหากตดั สินใจวา่ จะชะลอการมบี ตุ ร มวี ธิ คี ุมกาํ เนิ ด ท่สี ามารถเลอื กใชไ้ ด้หลายวธิ ี โดยควรเลือก การคุมกาํ เนิ ดแบบชวั่ คราว กรณีทต่ี อ้ งการคุมกาํ เนิ ดในระยะสั้น เชน่ COVID 19 Vaccine 41

ยาเมด็ คุมกาํ เนิ ด แบง่ ตามคุณสมบตั เิ ป็น 2 ชนิ ด คือ 1) ยาเมด็ คุมกาํ เนิ ดแบบฮอรโ์ มนรวม ตวั ยาจะบรรจุ ฮอรโ์ มนสังเคราะห์เอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน ยาจะยับยั้งกระบวนการตกไข่ในเพศหญิง สรา้ งเมือกท่ีบรเิ วณปากมดลูก ทําให้ให้สเปิรม์ เข้าไปผสมกับไข่ได้ยากข้ึน ทําให้ผนั งมดลูกบาง ไข่ไมส่ ามารถฝงั ตวั ทผ่ี นังมดลกู ไดส้ ําเรจ็ 2) ยาเมด็ คมุ กาํ เนิดแบบฮอรโ์ มนตวั เดยี ว ตวั ยาจะบรรจุ ฮอร์โมนโปรเจสโตเจน ทําให้เกิดการสร้างเมือกหนาบริเวณปากมดลูกป้องกันไม่ให้สเปิร์ม เข้าไปผสมกับไข่ ส่ งผลต่อระบบท่อนํ าไข่ ทําให้ไข่ผ่านเข้าไปในท่อนํ าไข่ได้ยาก และทําให้ ผนั งมดลกู บางลงจนไมเ่ อือ้ ตอ่ การฝังตวั ของไข่ท่ผี สมแล้ว ยาเมด็ คมุ กาํ เนิดไมเ่ หมาะสําหรบั ผทู้ ต่ี อ้ งการคมุ กาํ เนิดในระยะยาวเพราะตอ้ งกนิ ยาทกุ วนั จึงมีโอกาสท่ีจะลืมกินได้ สํ าหรับผู้ท่ีต้องเล้ียงลูกด้วยนมแม่ ยาคุมกําเนิ ดชนิ ดฮอร์โมนรวม อาจไมเ่ หมาะเพราะจะทาํ ให้น�านมออกน้อยลง อาจจะใชเ้ ป็นยากนิ คมุ กาํ เนิดแบบฮอรโ์ มนเดย่ี ว แทนซ่งึ สามารถใชไ้ ดต้ งั้ แตห่ ลงั คลอด แตผ่ ลข้างเคียง คือ การลืมกนิ ยา และอาจมเี ลอื ดออก ทางชอ่ งคลอดกะปรบิ กะปรอยไดบ้ อ่ ย START วธิ กี ารกนิ ยาคุมกาํ เนิ ด วธิ กี ารกนิ ยาคุมกาํ เนิ ด : ให้เร่มิ ตน้ กนิ ยาในวนั แรกทม่ี ปี ระจาํ เดือนมา หรอื ภายใน 5 วนั แรกของรอบเดอื น จากนั้นตอ้ งกนิ ยาวนั ละ 1 เมด็ ในเวลาเดียวกนั ของทกุ ๆวนั จงึ แนะนํ าให้กนิ กอ่ นนอน 42

ยาเมด็ คุมกาํ เนิ ดฉกุ เฉิน สามารถใชไ้ ดใ้ นชว่ งไมเ่ กนิ 72 ชวั่ โมง หลังมเี พศสัมพันธ์ การคุมกาํ เนิ ดวธิ นี ้ี ไมค่ วรใชเ้ ป็นประจาํ เพราะมผี ลข้างเคียง เชน่ ประจาํ เดือนมาไมส่ มา� เสมอ เลอื ดออกกะปรบิ กะปรอย บางรายคลืน่ ไส้อาเจยี น วธิ กี ารกนิ ยาคุมกาํ เนิ ดแบบฉกุ เฉิน คือ กนิ เมด็ แรกให้เรว็ ทส่ี ดุ ภายใน 72 ชวั่ โมง กนิ เมด็ ท่ี 2 หลังจากกนิ เมด็ แรกไมเ่ กนิ 12 ชวั่ โมง - หากมอี าการอาเจยี นภาย 2 ชวั่ โมง หลงั กนิ ยาแตล่ ะเมด็ ตอ้ งกนิ ยาใหม่ - ไมแ่ นะนํ าให้กนิ ยาเกนิ 4 เมด็ หรอื 2 กล่องตอ่ เดือน 43

ถุงยางอนามยั สําหรบั ผชู้ ายเป็นผใู้ ช้ ใชง้ า่ ย สะดวก สามารถป้องกนั การตงั้ ครรภ์ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพันธแ์ ละเอดส์ได้ นอกจากน้ี ยังมถี ุงยางอนามยั สตรซี ่งึ เหมาะกบั การคุมกาํ เนิ ดชวั่ คราว เพื่อป้องกนั การตงั้ ครรภแ์ ละ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพันธ์ แตม่ อี ัตราการลม้ เหลวสงู จากการใชไ้ มถ่ ูกวธิ ี การใส่ยงุ่ ยากกวา่ ถุงยางอนามยั ชาย ดังนั้ นหากตอ้ งการใชต้ อ้ งอา่ นวธิ กี ารใชก้ อ่ น แหลง่ ทม่ี า : http://www/si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=575 44

7. การใชส้ ิทธบิ รกิ าร ส่งเสรมิ สุขภาพและ ป้องกนั โรค 45

7. การใชส้ ิทธบิ รกิ ารสรา้ งเสรมิ สุขภาพ และป้องกนั โรค (P&P) บรกิ ารสรา้ งเสรมิ สุขภาพและป้องกนั โรค (P&P) เป็นสิทธปิ ระโยชน์ เดียวในระบบ หลักประกนั สขุ ภาพแห่งชาติ ท่จี ดั ให้กบั ประชาชนไทยทกุ สิทธิ ไดแ้ ก่ ผมู้ สี ิทธหิ ลักประกนั สขุ ภาพแห่งชาติ ผมู้ สี ิทธปิ ระกนั สังคม ผมู้ สี ิทธสิ วสั ดิการข้าราชการ/รฐั วสิ าหกจิ / เจา้ หน้ าท่อี งค์กรปกครองส่วนทอ้ งถ่ิน และสิทธอิ ื่น ๆ 46

สิทธปิ ระโยชน์ ทเ่ี ก่ยี วข้องกบั การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นมบี ตุ ร ตามประกาศคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ เรอื่ ง ประเภทและขอบเขต ของบรกิ ารสาธารณสุข (ฉบับท่ี 10) พ.ศ. 2559 (กลมุ่ เด็กโตและวยั รุน่ อายุ 6 - 24 ปี และ กล่มุ ผใู้ หญ่อายุ 25 - 59 ปี) 1. บรกิ ารคัดกรองความเส่ียงของการสูบบุหร่ี ดื่มเครอื่ งด่ืมแอลกอฮอล์ และการเสพสารเสพติด กจิ กรรมสําคัญทจ่ี ะไดร้ บั - ตรวจคัดกรองความเส่ียงของการสูบบหุ ร่ี การดม่ื เครอื่ งดื่มแอลกอฮอล์ และการเสพสารเสพตดิ ดว้ ยเครอื่ งมอื ASSIST พรอ้ มให้คําแนะนํ าอยา่ งสั้น - ในรายทม่ี คี วามเส่ียงระดบั ปานกลางข้ึนไป แนะนํ าให้รบั บรกิ าร การให้คําปรกึ ษาและพิจารณาการใชย้ าเลิกบหุ รร่ี ว่ มดว้ ยในกรณีจาํ เป็น กลมุ่ เป้าหมาย - ผมู้ อี ายุ 15 - 24 ปี และผทู้ ่มี อี ายุ 25 - 30 ปีทกุ คน - สําหรบั ผมู้ อี ายุ 30 - 59 ปี จะตรวจคัดกรอง เฉพาะผสู้ ูบบหุ รห่ี รอื ดืม่ เครอื่ งดืม่ แอลกอฮอลเ์ ทา่ นั้ น ความถ่ี 1 ครงั้ ตอ่ ปี 47

2. บริการวัดความดันโลหิต กลมุ่ เป้าหมาย กจิ กรรมสําคัญทจ่ี ะได้รบั - ผทู้ ม่ี อี ายุ 15 - 24 ปี - ตรวจวดั ความดนั โลหิต - ผมู้ อี ายุ 25 - 59 ปี ณ สถานพยาบาลหรอื ท่ชี ุมชน 48 ความถ่ี - อยา่ งน้ อย 1 ครงั้ ตอ่ ปี หรอื ทกุ ครงั้ ท่เี ข้ารบั บรกิ าร

3. บรกิ ารให้คําปรกึ ษาและคัดกรองการติดเชอ้ื เอชไอวี กลมุ่ เป้าหมาย กจิ กรรมสําคัญทจ่ี ะได้รบั - ผทู้ ม่ี อี ายตุ า� กวา่ 24 ปี - หน่ วยบรกิ ารแจง้ บรกิ ารให้คําปรกึ ษา - ผมู้ อี ายุ 25 - 59 ปี ทส่ี มคั รใจ และการตรวจรดั กรองการตดิ เชอื้ เอชไอวี แกผ่ รู้ บั บรกิ ารทราบ และบรกิ ารตรวจ การตดิ เชอื้ เอชไอวตี ามความสมคั รใจ ความถ่ี - ตามพฤตกิ รรมเส่ียงและ ดุลยพินิ จของแพทย์ 49