คู่มือชุมชนที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม

ค่มู อื ประเมนิ ชุมชนท่ีเปน็ มติ รกบั สิง่ แวดล้อม คู่มอื การประเมินชมุ ชนท่เี ป็นมิตรกบั ส่งิ แวดลอ้ ม ปี 2564 สํานักงานส่ิงแวดลอ้ มภาคที่ 1-16 กรมควบคมุ มลพิษ หน้า 0

ค่มู ือประเมนิ ชุมชนทเี่ ปน็ มติ รกับสิ่งแวดล้อม คาํ นาํ สํานักงานสิ่งแวดล้อมภาคท่ี ๑-๑๖ กรมควบคุมมลพิษได้ตระหนักถึงการสร้าง ภูมิคุ้มกันให้กับชุมชน ประชาชนให้สามารถตระหนักรู้ในการป้องกันและรับมือกับปัญหาท่ีอาจทวี ความรุนแรงในอนาคต โดยการยกระดับให้ชุมชน ตระหนัก เข้าใจถึงปัญหา และมุ่งเน้นการพัฒนา สังคม เศรษฐกิจให้เติบโตบนความสมดุลของฐานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมที่ดี โดยมี เป้าหมายสู่สังคมที่มีระดับคุณภาพชีวิตที่สูงข้ึน เป็นชุมชนที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ผ่านแนวทาง และมาตรการต่าง ๆ เช่น การบริโภคและการผลิตที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม การเพิ่มพื้นท่ีสีเขียว และป่าไม้ การอนุรักษ์ ฟ้ืนฟูคุณภาพส่ิงแวดล้อม การจัดการมลพิษ ชุมชนและคนในชุมชนมีความ ตระหนักและสามารถปรับตัวได้ต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการพัฒนา ไม่ว่าจะเป็นการใช้ ทรัพยากรธรรมชาติจนเกินขีดความสามารถ ปัญหาทรัพยากรธรรมชาติเสื่อมโทรมและปัญหา มลพิษสิ่งแวดล้อมในด้านต่าง ๆ ตลอดจนปัญหาการเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศอันเนื่องมาจาก ภาวะโลกรอ้ น คู่มือประเมินชุมชนที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม ฉบับน้ี เป็นส่วนหน่ึงของการโครงการ ยกระดับศักยภาพชุมชนสู่สังคมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ปี 2564 เกณฑ์การประเมินครอบคลุม การพัฒนา 4 มิติ คือ กระบวนการคิดเชิงระบบ กระบวนการมีส่วนร่วม/ความร่วมมือของทุกภาค ส่วน การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมและพลังงาน และความสําเร็จและความ ย่ังยนื มีวัตถปุ ระสงคเ์ พื่อให้ประชาชน ตลอดจนผู้ทเ่ี ก่ียวข้องกับชมุ ชน มีความเขา้ ใจถึงการประเมนิ ชมุ ชุมทีเ่ ปน็ มิตรกับส่ิงแวดล้อม และแนวทางปฏิบัติเพอ่ื เตรยี มการสชู่ มุ ชนท่เี ป็นมิตรกับสง่ิ แวดล้อม อย่างย่ังยืน และมีประสิทธผิ ล ตลอดจนผู้ท่ีเก่ียวข้องเกิดความเข้าใจเก่ียวกับการยกระดับศักยภาพ ชมุ ชนเพื่อพฒั นาให้เป็นชุมชนทเี่ ป็นมติ รตอ่ ส่ิงแวดล้อมอย่างย่งั ยืน หน้า 1

คูม่ อื ประเมนิ ชมุ ชนท่เี ปน็ มิตรกบั สงิ่ แวดลอ้ ม 1 สารบัญ 2 3 คาํ นํา 3 4 สารบัญ 4 1. ความเป็นมา 8 2. วัตถุประสงค์ 10 3. กระบวนการดาํ เนนิ งาน 22 4. เกณฑ์การประเมนิ ชุมชนที่เปน็ มิตรกับสิง่ แวดลอ้ ม 22 26 4.1 เกณฑ์การประเมนิ เพอ่ื คัดกรอง 27 4.2 เกณฑก์ ารประเมนิ เพ่อื ยกระดับ 37 4.3 เกณฑก์ ารประเมินเพอ่ื ตัดสิน 40 หมวดท่ี 1 กระบวนการคดิ เชงิ ระบบ 41 หมวดท่ี 2 กระบวนการมสี ่วนรว่ ม/ความร่วมมือของทกุ ภาคส่วน หมวดท่ี 3 การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติ สงิ่ แวดลอ้ มและพลังงาน หมวดท่ี 4 ความสาํ เร็จ และความย่ังยืน 5. การพฒั นาเพื่อยกระดบั ศักยภาพชมุ ชนสู่สังคมทเี่ ป็นมติ รกบั สิง่ แวดลอ้ ม บรรณานกุ รม หนา้ 2

ค่มู อื ประเมนิ ชุมชนที่เป็นมติ รกับส่ิงแวดล้อม ความเป็นมา จากการเติบโตของเมืองและชุมชนในปัจจุบัน ท่ีเน้นการขยายตัวตามการพฒั นาเศรษฐกิจเป็นหลัก ทํา ให้มีการใช้ทรัพยากรธรรมชาติจนเกินขีดความสามารถในการรองรับ เกิดปัญหาทรัพยากรธรรมชาติเส่ือมโทรม และปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อมในด้านต่างๆ ตลอดจนปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอันเน่ืองมาจาก ภาวะโลกร้อนซ่ึงส่งผลโดยตรงต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน ด้วยเหตุนี้ ประเทศไทยจึงกําหนดทิศ ทางการพัฒนาท่ีสนบั สนุนการเติบโตท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดลอ้ ม ตามยทุ ธศาสตร์ชาติ และแผนแม่บทประเด็นการ เติบโตอย่างย่ังยืน โดยให้ความสําคัญกับการเติบโตอย่างย่ังยืนบนคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็น การเติบโตท่ีเน้นหลักของการใช้ประโยชน์ การอนุรักษ์ รักษา ฟ้ืนฟูและสร้างใหม่ฐานทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน ไม่ใช้ทรัพยากรธรรมชาติจนเกินความพอดี ไม่สร้างมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อมจนเกิน ความสามารถในการรองรับและเยียวยาของระบบนิเวศ การผลิตและการบริโภคเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และ สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน ทรัพยากรธรรมชาติมีความอุดมสมบูรณ์มากขึ้นและสิ่งแวดล้อมมี คุณภาพดีข้ึน ให้ความสําคญั กับการมีส่วนร่วมของประชาชน และทุกภาคส่วนในสังคม ยึดถอื และปฏิบัติตามหลัก ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเพอ่ื การพฒั นาอย่างสมดลุ มีเสถียรภาพ และย่งั ยืน การสร้างภูมิคุ้มกันให้กับชุมชน ประชาชนให้สามารถตระหนักรู้ในการป้องกันและรับมือกับ ปัญหาท่ีอาจทวีความรุนแรงในอนาคตน้ัน โดยการยกระดับให้ชมุ ชน ตระหนัก เข้าใจถึงปัญหา และมุ่งเน้นการ พัฒนาสังคมเศรษฐกิจให้เติบโตบนความสมดุลของฐานทรัพยากรธรรมชาติและคุณภาพส่ิงแวดล้อมท่ีดี โดยมี เป้าหมายสูส่ งั คมที่มีระดับคณุ ภาพชีวิตท่ีสงู ขน้ึ แต่มผี ลกระทบต่อส่ิงแวดล้อมตํ่า ที่เรยี กว่า “ชมุ ชนทีเ่ ปน็ มิตรกับ ส่ิงแวดล้อม” ผ่านแนวทางและมาตรการต่าง ๆ เช่น การบริโภคและการผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เพ่ิม พื้นที่สีเขียวและป่าไม้ การ อนุรักษ์ ฟื้นฟูคุณภาพส่ิงแวดล้อม มีการจัดการมลพิษ ชุมชนและคนในชุมชนมี ความตระหนักและสามารถปรับตัวต่อการเปล่ียนแปลงท่ีเกิดขึ้นได้ จึงเป็นกลไกสําคัญอย่างหนึ่งท่ีหน่วยงาน ของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม สามารถดําเนินการได้ภายใต้ภารกิจของหน่วยงาน และ สามารถปฏิบัติได้เกิดเป็นรูปธรรมอย่างชัดเจน โดยกําหนดกรอบการดําเนินงานเพื่อเป็นเกณฑ์ในการยกระดับ ชมุ ชนสสู่ ังคมทเ่ี ปน็ มิตรกบั สิ่งแวดล้อม วัตถุประสงค์ 2.1 เพ่ือเป็นเคร่ืองมือในการตรวจประเมินชุมชนที่เข้าร่วมโครงการยกระดับชุมชนสู่สังคมที่เป็นมิตร กับส่ิงแวดล้อม 2.2 เพ่ือเป็นแนวทางให้ชุมชนสามารถนําไปใชใ้ นการพัฒนาศักยภาพไปสู่ชุมชนต้นแบบที่เป็นมิตรกับ สง่ิ แวดล้อม หนา้ 3

คมู่ ือประเมนิ ชมุ ชนทเ่ี ป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม กระบวนการดําเนนิ งาน กระบวนการพัฒนาเกณฑ์การประเมินชุมชนท่ีเป็นมิตรกบั สิ่งแวดล้อม ได้กําหนดกรอบแนวคิด เกณฑ์ การประเมินฯ ที่ทบทวน ปรับปรุงและอ้างอิงจากเกณฑ์การประเมินเมืองสิ่งแวดล้อมยั่งยืน (กรมส่งเสริม คุณภาพสิ่งแวดล้อม, 2563) ร่วมกับความรู้และประสบการณ์การทํางานของคณะทํางานเพ่ือยกร่างเกณฑ์การ ประเมินฯ และผู้ทรงคุณวุฒิและผู้เชี่ยวชาญเพื่อพัฒนาเกณฑ์การประเมินชุมชนที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม การ ดําเนินงานมี 3 ขัน้ ตอนได้แก่ ข้นั ตอนท่ี 1 การทบทวนข้อมูลทเ่ี กย่ี วข้อง ขัน้ ตอนที่ 2 การจัดทํา (ร่าง) เกณฑก์ ารประเมินชมุ ชนทเ่ี ปน็ มติ รกับสง่ิ แวดล้อม ขนั้ ตอนท่ี 3 การปรบั ปรุง (รา่ ง) เกณฑก์ ารประเมินชุมชนทเ่ี ป็นมติ รกับสงิ่ แวดลอ้ ม ขน้ั ตอนท่ี 4 การพัฒนาคู่มอื ชมุ ชนทเ่ี ปน็ มิตรกับสง่ิ แวดลอ้ ม ขนั้ ตอนที่ 5 การพัฒนาคมู่ อื ผ้ปู ระเมนิ ชุมชนทเ่ี ป็นมติ รกบั สิง่ แวดล้อม เกณฑก์ ารประเมนิ ชุมชนท่เี ป็นมิตรกบั สงิ่ แวดลอ้ ม เกณฑ์การประเมินชุมชนท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อมน้ีพัฒนาขึ้นสําหรับชุมชน และหน่วยงานที่เก่ียวข้อง นําไปใช้เป็นแนวทางเพื่อใช้กําหนดทิศทางในการพัฒนาเชิงพ้ืนท่ีให้สามารถดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดล้อม ในมิติต่าง ๆ ได้ อันอาจส่งผลต่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ทั้งน้ีอาจสามารถวิเคราะห์เชิงลึกจากฐานข้อมูลเพ่ือกําหนดแนวทางการปฏิบัติติที่ชัดเจน จะนําไปสู่การพัฒนา ภายใต้โมเดลเศรษฐกิจแบบองค์รวมท่ีเรียกว่า “BCG Economy” ซึ่งเป็นการพัฒนาเศรษฐกิจใน 3 มิติ คือ เศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) และเศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) หลักการ 1) สอดคล้องกับนิยาม และคณุ ลกั ษณะเพอ่ื ยกระดับศักยภาพชมุ ชนส่สู งั คมท่เี ป็นมิตรกบั ส่ิงแวดล้อม 2) กําหนดทิศทางการพัฒนาดา้ นทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม บนฐานเศรษฐกจิ ใหม่ (BCG : BioCircularGreen Economy) 3) สามารถสะทอ้ นการพัฒนาชุมชนท่ีเป็นมติ รกบั ส่งิ แวดลอ้ มในเมืองทุกประเภท หนา้ 4

คมู่ ือประเมนิ ชุมชนทีเ่ ปน็ มติ รกับส่ิงแวดล้อม 4) สามารถนาํ ไปใช้ได้จรงิ ภายใต้ฐานข้อมลู ท่ีผา่ นการจดั เก็บขอ้ มลู อย่างเปน็ ระบบ มคี วามถกู ตอ้ ง เช่ือถือบนมาตรฐานเดียวกนั ทําใหผ้ ใู้ ชส้ ามารถใชข้ ้อมลู ที่เกี่ยวข้องในระบบงานต่าง ๆ รว่ มกันได้ โดยทจ่ี ะไม่เกิดความซํ้าซอ้ นของข้อมลู และหลีกเล่ยี งความขดั แย้งของขอ้ มลู ได้อกี ด้วย เป้าหมาย “ชมุ ชนท่ีได้รับการยกระดับสู่สงั คมท่เี ป็นมิตรกับส่ิงแวดลอ้ ม” การแบ่งประเภทชุมชน ภายใตเ้ กณฑ์การประเมินชุมชนทเี่ ปน็ มิตรกับส่งิ แวดล้อม ไดก้ ําหนดประเภทชุมชน 3 ระดบั คอื ประเภทชมุ ชน องคป์ ระกอบชมุ ชน องคป์ ระกอบเมอื ง/นิเวศของเมือง ชุมชนเมือง -มีความหนาแน่นของประชากรตอ่ พ้นื ที่ -มกี ารรวมกลุ่มของบา้ นเรอื น ส่งิ ปลูกสรา้ ง และ มาก กิจการธุรกจิ การค้า อุตสาหกรรม ท่ีหลากหลาย -ประกอบอาชีพธุรกจิ การคา้ และการ ประเภท รวมอย่ใู นพน้ื ทเี่ ขตชุมชนเป็นสว่ นใหญ่ บริการ รวมถงึ มคี วามหลากหลายของ -มีระบบสาธารณปู โภค/สาธารณปู การที่ครบครนั กลมุ่ อาชพี -มคี วามเจริญเติบโตของชุมชนดว้ ยความรวดเร็ว -เป็นสังคมที่รีบเรง่ แขง่ ขนั กบั ผอู้ ่ืน แบบ -มีหรืออย่ใู กลแ้ หลง่ ท่องเที่ยวทางประวตั ศิ าสตร์ ต่างคนต่างอยู่ ชุมชนเมือง -ประกอบอาชีพเกษตรกรมากกว่าคร่งึ -เป็นพ้ืนท่ีท่ีมีบ้านเรือน อาคารส่ิงปลูกสร้าง และ กง่ึ ชนบท และมกี ารประกอบอาชีพทีห่ ลากหลาย กิจการ ธุรกิจการค้า ท่ียังไม่หลากหลายประเภท ควบคกู่ นั ไป รวมอยู่เป็นกลุ่มๆ และอาจมีอุตสาหกรรมต้ังอยู่ -เปน็ สงั คมที่รบี เรง่ แขง่ ขนั กบั ผ้อู ่นื ปาน ใ น พื้ น ท่ี แ ต่ พ้ื น ท่ี ส่ ว น ใ ห ญ่ ยั ง เ ป็ น พื้ น ที่ กลาง ผสมสงั คมแบบกึง่ เครือญาติ เกษตรกรรม -มีระบบสาธารณูปโภค/สาธารณูปการทค่ี รบครัน -มีความเจริญเติบโตของชมุ ชนในระดับปานกลาง โดยมีแนวโน้มจะเตบิ โตเป็นชุมชนเมือง -มีแหล่งท่องเท่ียวประเภทต่าง ๆ ชุมชนชนบท -ประกอบอาชีพเกษตรกรเปน็ หลกั -มีเปน็ พ้ืนทที่ ่ที าํ การเกษตรเป็นส่วนใหญ่ -เปน็ สังคมท่ีไม่รีบเร่งแขง่ ขนั กบั ผูอ้ ่นื และ บ้านเรือน สงิ่ ปลูกสรา้ ง และกจิ กรรมการค้า จะ เป็นสังคมแบบเครือญาติ หน้า 5

คมู่ ือประเมนิ ชมุ ชนทเ่ี ปน็ มิตรกบั ส่ิงแวดล้อม ประเภทชมุ ชน องค์ประกอบชมุ ชน องค์ประกอบเมอื ง/นิเวศของเมือง ตง้ั กระจาย มกี ารรวมกลุม่ จาํ นวนน้อย และส่วน ใหญ่ยังไม่มอี ตุ สาหกรรมต้ังอยู่ในพืน้ ที่ -มคี วามเจริญเติบโตของชุมชนเป็นไปอย่างชา้ ๆ -มีแหล่งทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ ท่มี า : (สนธยา พลศร,ี 2547) องคป์ ระกอบเกณฑก์ ารประเมินชุมชนทเี่ ป็นมติ รกับสงิ่ แวดล้อม การประเมินชุมชนที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเป็นเครื่องมือในการดําเนินงาน ภายใต้โครงการยกระดับ ชุมชนสู่สังคมที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม ครอบคลุม 4 หมวด 18 ตัวช้ีวัดย่อย ประกอบด้วย หมวดที่ 1 กระบวนการคิดเชิงระบบหมวดท่ี 2 กระบวนการมีส่วนร่วม/ความร่วมมือของทุกภาคส่วน หมวดที่ 3 การ บริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ส่ิงแวดล้อมและพลังงาน หมวดที่ 4 ความสําเร็จ และความย่ังยืน สามารถ ใชไ้ ด้กบั ชมุ ชนทุกประเภท สรปุ ดังแผนภูมทิ ี่ 1 แผนภมู ทิ ี่ 1 องค์ประกอบเกณฑก์ ารประเมินชมุ ชนที่เป็นมติ รกบั สง่ิ แวดล้อม หนา้ 6

คูม่ อื ประเมินชมุ ชนทเี่ ป็นมติ รกบั สงิ่ แวดล้อม เกณฑ์ ตวั ช้วี ัดหลกั ตัวชี้วดั ย่อย ดา้ นที่ 1 กระบวนการคิดเชงิ ระบบ ด้านท่ี 2 1.1 การจัดทําฐานข้อมลู /การวเิ คราะห์ ดา้ นที่ 3 กระบวนการมสี ่วนร่วม/ความ 1.2 การจัดทาํ แผนงาน-แผนกิจกรรม รว่ มมือของทกุ ภาคส่วน 1.3 การพัฒนาองคค์ วามรู้ภายในชุมชน ดา้ นที่ 4 การบรหิ ารจดั การ 1.4 การตดิ ตามประเมนิ ผล ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดลอ้ มและพลงั งาน 2.1 ความร่วมมอื /การมสี ่วนรว่ มภายในชุมชน 2.2 ความร่วมมอื /การมีส่วนรว่ มภายนอก ความสําเรจ็ และความยง่ั ยืน 3.1 การดูแลรักษาทรพั ยากรธรรมชาตซิ ่งึ ระบบนเิ วศทดี่ ี 3.2 การอนรุ กั ษพ์ น้ื ที่สีเขยี ว 3.3 การปรับภมู ิทัศนช์ มุ ชนใหส้ อดคล้องกบั บรบิ ทชมุ ชน 3.4 การจดั การทรัพยากรนํา้ ที่มีประสทิ ธภิ าพ 3.5 การจดั การนํา้ เสียทีม่ ีประสทิ ธิภาพ 3.6 การจัดการขยะมูลฝอยทีม่ ีประสทิ ธภิ าพ 3.7 การจัดการมลพษิ ทางอากาศท่ีมีประสทิ ธภิ าพ 3.8 การสง่ เสริมการผลิต การบรกิ ารและการบรโิ ภคที่เป็น มติ รกับสิง่ แวดล้อม 3.9 การจดั การพลงั งานที่มปี ระสทิ ธิภาพ 4.1 ชมุ ชนแห่งการเรียนรู้ 4.2 การขยายเครือข่าย 4.4 การปกป้องและพิทกั ษส์ ่ิงแวดล้อม แนวทางการประเมนิ การประเมินเพื่อรบั รองชมุ ชนทีเ่ ป็นมิตรกับสง่ิ แวดลอ้ ม แบ่งการประเมนิ ใน 3 ระดับดงั น้ี ชมุ ชนสมคั รเข้ารว่ ม การประเมนิ ผ่าน การประเมิน การประเมนิ เพอ่ื คัดกรอง รอ้ ยละ 70 เพือ่ ยกระดบั เพือ่ ตดั สนิ ผา่ น ระดับดเี ย่ยี ม หน้า 7

คมู่ ือประเมนิ ชมุ ชนทเ่ี ปน็ มิตรกับสงิ่ แวดล้อม เกณฑ์การประเมนิ เพ่อื คัดกรอง เกณฑ์การประเมินเพ่ือคัดกรอง จะเป็นเกณฑ์สําหรับชุมชนหรือผู้ตรวจประเมินดําเนินการตรวจสอบ ข้อมูลเบ้ืองต้น (Check list) ภายใต้ตัวช้ีวัดตามเกณฑ์การประเมินชุมชนที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม ทั้งน้ีกรณี ชุมชนท่ีจะผ่านการคัดกรองได้ ต้องมีคะแนนไม่น้อยกว่าร้อยละ 70 หรือต้องผ่านไม่น้อยกว่า 14 ตัวช้ีวัด โดยเกณฑ์การประเมินเพ่ือคัดกรอง สรุปดังน้ี ตัวช้ีวดั หลัก ตัวชวี้ ัดยอ่ ย ประเด็นทพี่ จิ ารณา 1. กระบวนการคิด 1.1 มีการจดั ทาํ ฐานข้อมูล ฐานขอ้ มลู ด้านทรพั ยากรธรรมชาติและ เชิงระบบ หรอื ระบบการจัดเกบ็ สง่ิ แวดล้อมของชุมชนในชว่ งปีทผี่ ่านมา และหรอื ข้อมูลอยา่ งเป็นรูปธรรม การนําเสนอแผนทเ่ี ดนิ ดิน/แผนผงั ภมู นิ เิ วศ 1.2 มกี ารวิเคราะหข์ ้อมูล มกี ารเสนอผลการวเิ คราะห์ขอ้ มลู ผ่านคาํ บอกเล่า หรือผลงานเชงิ ประจกั ษ์ 1.3 มีการพฒั นาองคค์ วามรใู้ น มกี ารนาํ เสนอกจิ กรรมอบรม/ศกึ ษาดูงานทจ่ี ัดขนึ้ ชมุ ชน ทัง้ ภายในและภายนอกชมุ ชน 1.4 มแี ผนการทาํ งาน/ แผนงาน/แผนปฏิบตั ิการ/แผนกิจกรรมในชว่ งปที ่ี แผนปฏิบตั กิ าร/แผน ผ่านมา กิจกรรมทเ่ี ปน็ รูปธรรม 1.5 มรี ะบบตดิ ตามประเมนิ ผล ข้อมลู เชิงประจักษ์เก่ียวกบั การตดิ ตามผลการ และการรายงานผล ทาํ งาน เชน่ ผลการดําเนินงานจากอดตี จนถงึ ปจั จุบัน ผา่ นรายงานการประชมุ ของชุมชน 2. ก ร ะ บ ว น ก า ร มี 2.1 ความร่วมมอื ภายในชุมชน ร้อยละของครวั เรือนทีเ่ ข้ารว่ มกิจกรรม ส่วนร่วม/ความ ไม่นอ้ ยกว่าร้อยละ 30 เปรียบเทียบกบั ครวั เรอื นทั้งหมด รว่ มมือ 2.2 ความรว่ มมือกับหนว่ ยงาน มกี ารระบุถึงหน่วยงานภายนอก เชน่ อปท. ภายนอก สถานบันการศึกษา สถานพยาบาล ศาสนสถาน หน่วยงานราชการทง้ั ส่วนกลางและส่วนท้องถ่ิน หนว่ ยงานภาคเอกชน หรือองค์กรพัฒนาเอกชน (NGO) เปน็ ต้น หน้า 8

คมู่ อื ประเมินชุมชนท่ีเปน็ มติ รกับสง่ิ แวดล้อม 2.3 มีบุคคลภายนอกชมุ ชนที่ทํา หนงั สอื แตง่ ต้งั หรอื การระบุถึงบุคคลท่ี สนบั สนนุ หนา้ ทเี่ ป็นพเ่ี ลี้ยงใหก้ ับ หรือส่งเสริมการดาํ เนินกจิ กรรมร่วมกบั ชุมชน ชุมชน 3. การบรหิ ารจัดการ 3.1 มีระบบการดูแล กิจกรรมชมุ ชนเพอ่ื การดแู ลรกั ษา ทรัพยากรธรรมชาติ ส่งิ แวดล้อมและ ทรัพยากรธรรมชาตใิ นพน้ื ท่ี ทรพั ยากรธรรมชาติในพืน้ ท่ี พลงั งาน 3.2 มีการอนรุ ักษ์/เพิม่ พื้นท่ี มีกิจกรรมชุมชนเพอื่ การอนรุ กั ษ์/เพิ่มพนื้ ที่ สีเขยี วในพ้นื ทชี่ มุ ชน หรอื สีเขียวในพ้นื ทช่ี มุ ชน หรือพ้นื ท่ใี กลเ้ คยี ง พืน้ ท่ีใกล้เคียง ทงั้ นี้ตอ้ งเปรยี บเทยี บสัดส่วนพืน้ ทส่ี เี ขียวตอ่ ประชากร โดยอ้างองิ จากมาตรฐานขององคก์ าร อนามัยโลก คือ 9 ตารางเมตรตอ่ คน 3.3 มกี ารปรบั ปรงุ ภมู ิทศั นข์ อง กจิ กรรมเพอ่ื การวางผังพืน้ ทใ่ี ห้เหมาะสม เช่น ชมุ ชนทส่ี อดคลอ้ งกบั สภาพ การดแู ลรกั ษาความสะอาดภายในชมุ ชน การจัด พ้ืนที่ วางถังรวบรวมขยะอยา่ งเปน็ ระบบ การใชร้ วั้ ธรรมชาติ เปน็ ตน้ 3.4 มีการอนรุ กั ษ์ /ฟ้ืนฟู/ดแู ล กิจกรรมชุมชนเพื่อการบํารงุ ดแู ลรกั ษาแหลง่ น้ํา/ รักษาทรัพยากรนาํ้ การอนุรักษท์ รพั ยากรนํา้ ในพืน้ ที่ 3.5 มรี ะบบการจดั การขยะ กิจกรรมชุมชนด้านการลดและคัดแยกขยะจาก มลู ฝอยชุมชน ต้นทาง 3.6 มรี ะบบการจดั การนํ้าเสยี กจิ กรรมการจัดการนํา้ เสยี เช่น การบาํ บัดน้ําเสยี ของชุมชน จากครวั เรือน หรอื แหลง่ กําเนิด การจัดการไขมัน ในครวั เรอื น การตรวจวัดคุณภาพนาํ้ ในแหลง่ น้าํ ของชุมชน มรี ะบบบําบดั นํา้ เสยี ของชุมชน เปน็ ตน้ 3.7 มีระบบการจดั การ มกี ิจกรรมรณรงคล์ ดการเผาในพนื้ ที่ เชน่ การเผา มลพิษทางอากาศ ขยะ การเผากงิ่ ไมใ้ บหญา้ การเผาตอซังข้าว เป็น ตน้ 3.8 มีองค์กร/กิจกรรมทเี่ ป็น ตัวอยา่ งกิจกรรม เชน่ มสั ยิดสเี ขียว โรงเรยี นสี มติ รกับสงิ่ แวดล้อม เขียว ตลาดสีเขียว สาํ นักงานสีเขียว การรณรงค์ การซอ้ื สนิ ค้าท่ฉี ลากสีเขียว/ฉลากคารบ์ อน การ ลดใชส้ ารเคมใี นภาคเกษตร หรือเกษตรอนิ ทรีย์ เป็นตน้ หนา้ 9

คมู่ อื ประเมนิ ชมุ ชนที่เปน็ มติ รกับสิง่ แวดล้อม 4. ความสําเรจ็ และ 3.9 มกี ารอนุรักษ์พลงั งาน หรือ กิจกรรมการอนุรักษพ์ ลังงาน หรือมีการใช้ ความยงั่ ยนื ใชพ้ ลงั งานทดแทน เทคโนโลยหี รอื อุปกรณ์ทีใ่ ชพ้ ลงั งานทดแทน เช่น โซล่าเซลล์ เคร่อื งใช้ไฟฟ้าประหยดั พลงั งาน เป็น 4.1 เป็นชมุ ชนแห่งการเรยี นรู้ ตน้ 4.2 การขยายเครอื ข่าย มีหน่วยงานหรอื กลมุ่ บคุ คลมาเรียนรกู้ ิจกรรมดา้ น 4.3 การปกปอ้ งและพิทกั ษ์ ทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ มของชุมชน สงิ่ แวดลอ้ ม ผลงานเชงิ ประจักษ์ โดยระบถุ งึ เครอื ข่ายความ รว่ มมอื ในพ้ืนที่ในการรว่ มบรหิ ารจดั การ ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม ผลงานเชงิ ประจกั ษด์ ้านการปกปอ้ ง เฝา้ ระวัง และพิทกั ษ์ทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม ท้ังนี้ เพื่อให้เกิดแนวทางการพัฒนาท่ีชัดเจน สามารถจัดกลุ่มชุมชนที่มีการดําเนินกิจกรรมด้านทรัพยากร - ธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อมเปน็ 3 กลมุ่ คอื กลุม่ ที่ต้องการการเรียนรู้ กลมุ่ ท่ีตอ้ งการการพัฒนา กลมุ่ ที่ตอ้ งการการสง่ เสรมิ ยกระดับ 50- 60 คะแนน 60-70 คะแนน 70 คะแนน ขน้ึ ไป 1. ให้การสนับสนุนองค์ความรู้ 1. เพิ่มเติมและเติมเต็มองค์ความรู้ 1. เพ่ิมเติมและเติมเต็มองค์ความรู้ให้แก่ แ ล ะ มี ค ว า ม เ ข้ า ใ จ ถึ ง ให้แก่ชุมชนในส่วนที่ยังไม่ได้ ชุมชนในส่วนท่ียังไม่ได้ดําเนินการใน ก ร ะ บ ว น ก า ร จั ด ก า ร ดํ า เ นิ น ก า ร ใ น ก า ร จั ด ก า ร การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและ ทรัพยากรธรรมชาติและ ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ สงิ่ แวดลอ้ ม ส่ิงแวดลอ้ ม สง่ิ แวดล้อม 2. พัฒนาเครือข่ายให้ครอบคลุมทุกภาค 2. ให้มีการพัฒนาการกระบวน 2. พัฒนาเครือข่ายให้ครอบคลุมทุก ส่วนในชุมชน รวมถึงการร่วมมือกับ การการมีส่วนร่วมของภาค ภาคส่วนในชุมชน รวมถึงการ ภาคสว่ นภายนอกชมุ ชน สว่ นตา่ ง ๆ ภายในชุมชน ร่วมมือกับภาคส่วนภายนอก 3. ย ก ร ะ ดั บ กิ จ ก ร ร ม ที่ ไ ด้ มี ก า ร 3. สร้างเครือข่ายในการจัดทํา ชมุ ชน ดําเนินการด้านทรัพยากรธรรมชาติ กิจกรรมท่ีเกี่ยวข้องกับการ 3. พัฒนาองค์ความรู้ในการจัดการ และสิ่งแวดล้อม ให้ครอบคลุมทุก จัดการทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวด ประเด็นและจัดการอย่างเป็นระบบ และสิง่ แวดล้อม ล้อม ให้ครอบคลุมทุกประเด็น และมีความเปน็ เลศิ ในแต่ละดา้ น 4. สร้างแรงจูงใจในการเข้า และจัดการอย่างเป็นระบบ 4. เตรียมความพร้อมและยกระดับ ร่ ว ม กิ จ ก ร ร ม ด้ า น ก า ร 4. สร้างแรงจูงใจในการเข้าร่วม เครือข่ายในการนําเสนอผลการ จัดการทรัพยากรธรรมชาติ กิ จ ก ร ร ม ด้ า น ก า ร จั ด ก า ร ดําเนินงานด้านทรัพยากรธรรมชาติ แ ล ะ สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม อ ย่ า ง ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ และส่ิงแวดล้อมของชุมชนไปสู่ ตอ่ เน่อื ง ส่ิงแวดลอ้ มอยา่ งต่อเน่ือง ภายนอก หน้า 10

คู่มอื ประเมนิ ชมุ ชนทีเ่ ปน็ มติ รกับส่งิ แวดลอ้ ม เกณฑ์การประเมินเพื่อยกระดับ การประเมินเพื่อยกระดับชุมชนท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม จะเป็นเกณฑ์สําหรับผู้ตรวจประเมิน ดําเนินการประเมินชุมชนท่ีผ่านเกณฑ์คัดกรอง และจะเข้ารับการประเมินเพ่ือยกระดับชุมชนที่เป็นมิตรกับ ส่งิ แวดลอ้ ม ทง้ั นผ้ี ลการดําเนนิ งานตามตวั ช้วี ัดตา่ ง ๆ ต้องไมน่ ้อยกว่า 1-2 ปีท่ผี ่านมา หน้า 11

คู่มอื ประเมินชมุ ชนที่เป็นมิตรกบั สงิ่ แวดลอ้ ม ตวั ชวี้ ัด คะแนน ชมุ ชนเมือง หมวดที่ 1 กระบวนการคิดเชิงระบบ 0 คะแนน ไม่มกี ารจัดทําฐานข้อมูล ผ่านกา 1.1 การจัดทาํ ฐานข้อมลู /การวเิ คราะห์ 1 คะแนน มกี ารจดั ทาํ ฐานข้อมูล/ผลงานเช 3 คะแนน มีการจดั ทาํ ฐานข้อมูล/ผลงานเช รูปแบบแผนทเ่ี ดินดนิ 5 คะแนน มีการจัดทําฐานขอ้ มูล/ผลงานเช แผนผงั ภมู นิ ิเวศ 1.2 การจดั ทําแผนงาน/แผนปฏบิ ัติ 0 คะแนน ไมม่ กี ารนําเสนอแผนงาน/แผนป งาน/แผนกจิ กรรม 1 คะแนน มกี ารนาํ เสนอแผนงาน/แผนปฏิบ 1.3 การพัฒนาองค์ความรูภ้ ายใน 3 คะแนน มผี ลงานเชิงประจักษเ์ กี่ยวกับแผ ชมุ ชน 5 คะแนน มีผลงานเชิงประจกั ษ์เกย่ี วกับแผ 0 คะแนน ไม่มีการจดั อบรมให้ความรู้ และ/ 1.4 การตดิ ตามประเมนิ ผล 1 คะแนน มีการจดั อบรมให้ความรู้ แต่ไม่ม 3 คะแนน มกี ารจดั การอบรมให้ความรู้ แล 5 คะแนน มีการจัดการอบรมใหค้ วามรู้ แล 0 คะแนน ไม่มีการนําเสนอผลการติดตามป 1 คะแนน มีการนําเสนอผลการตดิ ตามปร

ชมุ ชนเมืองก่งึ ชนบท ชุมชนชนบท ารบอกเล่าหรอื ผลงานเชงิ ประจักษเ์ กี่ยวกบั การจดั เกบ็ ขอ้ มูล ชิงประจกั ษ์ ด้านทรพั ยากรธรรมชาติ หรือด้านส่งิ แวดลอ้ ม ชงิ ประจกั ษ์ ด้านทรพั ยากรธรรมชาติ และดา้ นสงิ่ แวดลอ้ ม หรอื อาจจะนาํ เสนอใน ชิงประจกั ษ์ ด้านทรัพยากรธรรมชาติ และด้านสงิ่ แวดลอ้ ม โดยนําเสนอในรปู แบบ ปฏบิ ตั งิ าน/แผนกจิ กรรม ผา่ นการบอกเล่าหรอื ผลงานเชงิ ประจกั ษ์ บัตงิ าน/แผนกจิ กรรม ผา่ นการบอกเลา่ ในด้านทรัพยากรธรรมชาติ หรือสงิ่ แวดลอ้ ม ผนงาน/แผนปฏบิ ตั งิ าน/แผนกิจกรรมในดา้ นทรัพยากรธรรมชาติ หรือสิ่งแวดลอ้ ม ผนงาน/แผนปฏิบัติงาน/แผนกิจกรรมในด้านทรพั ยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอ้ ม /หรอื การศกึ ษาดงู านในกจิ กรรมด้านทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม มกี ารจัดการศกึ ษาดูงานในกจิ กรรมด้านทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม ละมกี ารศึกษาดงู านในกิจกรรมด้านทรพั ยากรธรรมชาติ หรอื สิ่งแวดลอ้ ม ละมีการศึกษาดูงานในกิจกรรมด้านทรัพยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดลอ้ ม ประเมินผล ผา่ นคาํ บอกเล่าหรอื ผลงานเชงิ ประจักษ์ ระเมนิ ผล ผา่ นคําบอกเล่า หน้า 12

คู่มอื ประเมนิ ชุมชนท่ีเปน็ มติ รกบั ส่ิงแวดลอ้ ม ตวั ช้วี ัด คะแนน ชุมชนเมือง 3 คะแนน มกี ารนําเสนอผลการติดตามปร มกี ารนาํ เสนอผลการติดตามปร 5 คะแนน ไมม่ คี วามร่วมมอื /การมีส่วนรว่ มเ หมวดท่ี 2 กระบวนการมีสว่ นรว่ ม/ความร่วมมือ มคี วามร่วมมือ/การมีสว่ นร่วมเกิด 2.1 ความร่วมมอื /การมีสว่ นร่วม 0 คะแนน อย่างสมาํ่ เสมอภายในชุมชนนอ้ ย กว่ารอ้ ยละ 30 ภายในชมุ ชน มีความร่วมมอื /การมสี ว่ นรว่ มเกดิ อยา่ งสม่ําเสมอภายในชุมชนร้อย หมายเหตุ คาํ นวณจากครัวเรอื นทเี่ ขา้ 1 คะแนน 31-50 มคี วามรว่ มมือ/การมีสว่ นร่วมเกดิ ร่วม อย่างสม่ําเสมอภายในชุมชนรอ้ ย 51 ขนึ้ ไป 3 คะแนน ไมม่ ีความร่วมมือ/การมสี ว่ นร่วมเ 5 คะแนน มคี วามรว่ มมือ/การมีส่วนรว่ มเกิด ภายในชมุ ชนอยา่ งน้อย 1 2.2 ความรว่ มมือ/การมีส่วนรว่ ม 0 คะแนน หนว่ ยงาน แตไ่ ม่มกี ารมอบหมาย ภายนอกชมุ ชน 1 คะแนน

ชมุ ชนเมืองก่ึงชนบท ชมุ ชนชนบท ระเมนิ ผล ผา่ นผลงานเชงิ ประจกั ษ์ ด้านทรพั ยากรธรรมชาติ หรือสง่ิ แวดล้อม ระเมินผล ผา่ นผลงานเชงิ ประจักษ์ ดา้ นทรพั ยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดล้อม มเกิดข้นึ ภายในชมุ ชน หรือมสี ว่ นรว่ มไม่สมา่ํ เสมอ ดขึ้น มคี วามรว่ มมอื /การมีสว่ นร่วมเกิดขนึ้ มคี วามรว่ มมือ/การมสี ว่ นร่วมเกดิ ขน้ึ ย อยา่ งสม่ําเสมอภายในชมุ ชนน้อย อย่างสมํา่ เสมอภายในชมุ ชน นอ้ ย กวา่ รอ้ ยละ 1-40 กว่าร้อยละ 50 ดข้นึ มีความร่วมมือ/การมีส่วนรว่ มเกดิ ขึน้ มีความรว่ มมอื /การมีส่วนรว่ มเกดิ ขึ้น ยละ อยา่ งสมํา่ เสมอภายในชมุ ชนรอ้ ยละ อยา่ งสมา่ํ เสมอภายในชุมชนร้อยละ 41-60 51-70 ดขึ้น มคี วามรว่ มมอื /การมีสว่ นรว่ มเกิดขึ้น มีความรว่ มมือ/การมสี ่วนรว่ มเกิดขน้ึ ยละ อย่างสมํ่าเสมอภายในชุมชนรอ้ ยละ อย่างสมํ่าเสมอภายในชุมชน ร้อยละ 61 ขนึ้ ไป 71 ขนึ้ ไป มเกิดขนึ้ ภายนอกชุมชน หรือมสี ่วนร่วมไม่สมํา่ เสมอ ดขึ้น มคี วามรว่ มมอื /การมสี ว่ นรว่ มเกดิ ขนึ้ มีความรว่ มมอื /การมสี ่วนรว่ มเกิดข้ึน ยให้ ภายในชุมชนอย่างนอ้ ย 2หนว่ ยงาน ภายในชุมชนอย่างนอ้ ย 3 แต่ไม่มกี ารมอบหมายใหห้ นว่ ยงาน/ หนว่ ยงาน แตไ่ ม่มีการมอบหมายให้ หน้า 13

คมู่ อื ประเมินชมุ ชนทีเ่ ปน็ มิตรกบั สิง่ แวดลอ้ ม ตัวชี้วัด คะแนน ชมุ ชนเมือง หน่วยงาน/บุคลากรทาํ หนา้ ทีเ่ ป็น เลี้ยงอย่างสมํา่ เสมอ 3 คะแนน มคี วามร่วมมือ/การมีสว่ นร่วมเกิด ภายในชมุ ชนอยา่ งนอ้ ย 2 หน่วยงาน และต้องมกี ารมอบหม ให้หน่วยงาน/บุคลากรทําหนา้ ทเ่ี พเ่ี ลยี้ งอย่างสมํา่ เสมอ 5 คะแนน มคี วามร่วมมอื /การมสี ่วนร่วมเกิด ภายในชมุ ชนอย่างน้อย 3 หนว่ ยงาน และตอ้ งมกี ารมอบหม ให้หนว่ ยงาน/บุคลากรทาํ หน้าที่เ พเ่ี ลยี้ งอย่างสมํ่าเสมอ หมวดที่ 3 การบริหารจดั การทรัพยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ้ มและพลงั งาน 3.1 การดูแลรักษาทรพั ยากรธรรมชาติ 0 คะแนน ไมม่ ีการดําเนินกิจกรรมการดแู ลร ซึ่งระบบนเิ วศที่ดี 1 คะแนน มีกิจกรรมดแู ลรักษาแหลง่ ทรัพย ใหญ่/ไมด้ ัง้ เดิม หรือสตั วใ์ นทอ้ งถ 3 คะแนน มกี ิจกรรมดแู ลรักษาแหลง่ ทรพั ย ตน้ ไมใ้ หญ่/ไม้ดงั้ เดมิ หรอื สตั ว์ใน

นพี่ ชุมชนเมอื งก่ึงชนบท ชมุ ชนชนบท ดขนึ้ บุคลากรทาํ หนา้ ที่เป็นพีเ่ ลย้ี งอยา่ ง หน่วยงาน/บคุ ลากรทําหน้าทเ่ี ป็นพี่ สมํ่าเสมอ เลยี้ งอยา่ งสมํ่าเสมอ มาย เป็น มคี วามรว่ มมือ/การมีสว่ นรว่ มเกิดขนึ้ มคี วามร่วมมอื /การมสี ่วนรว่ มเกดิ ขึ้น ภายในชุมชนอย่างน้อย 3หนว่ ยงาน ภายในชมุ ชนอย่างนอ้ ย 4 ดข้ึน และตอ้ งมกี ารมอบหมายให้ หนว่ ยงาน และต้องมีการมอบหมาย หน่วยงาน/บคุ ลากรทาํ หน้าทเี่ ป็นพ่ี ใหห้ นว่ ยงาน/บคุ ลากรทําหนา้ ท่ีเปน็ มาย เลีย้ งอยา่ งสมาํ่ เสมอ พ่เี ลย้ี งอยา่ งสม่าํ เสมอ เปน็ มคี วามรว่ มมือ/การมสี ่วนรว่ มเกดิ ข้ึน มีความรว่ มมือ/การมสี ่วนร่วมเกิดขึ้น ภายในชมุ ชนอย่างนอ้ ย 4หนว่ ยงาน ภายในชุมชนอยา่ งนอ้ ย 5 และต้องมกี ารมอบหมายให้ หนว่ ยงาน และต้องมีการมอบหมาย หน่วยงาน/บุคลากรทําหน้าทเ่ี ป็นพ่ี ใหห้ น่วยงาน/บุคลากรทําหนา้ ทีเ่ ปน็ เลย้ี งอย่างสมํ่าเสมอ พี่เลีย้ งอยา่ งสมํา่ เสมอ รักษาทรัพยากรธรรมชาติทเี่ หมาะสมกบั สภาพพ้นื ที่ ยากรธรรมชาติ (พืช/สัตว์ท้องถ่ิน) ท่ีเหมาะสมกบั สภาพพ้ืนที่ แตไ่ มม่ ีการสาํ รวจต้นไม้ ถน่ิ ยากรธรรมชาติ (พืช/สัตวท์ ้องถ่นิ ) ทเี่ หมาะสมกบั สภาพพนื้ ที่ และมกี ารสํารวจจํานวน นทอ้ งถน่ิ หน้า 14

คมู่ อื ประเมินชุมชนท่ีเปน็ มิตรกับสิง่ แวดลอ้ ม ตัวชว้ี ัด คะแนน ชมุ ชนเมือง 5 คะแนน มกี ิจกรรมดแู ลรกั ษาแหลง่ ทรัพย ข้นึ ทะเบยี นจาํ นวนตน้ ไมใ้ หญ่/ไม 3.2 การอนรุ ักษ์พ้นื ทสี่ ีเขียว 0 คะแนน ไม่มีการอนุรกั ษ/์ บริหารจัดการพ 1 คะแนน 3 คะแนน มกี จิ กรรมการอนรุ ักษ/์ บรหิ ารจัด มีกิจกรรมการอนรุ ักษ์/บรหิ ารจัด 5 คะแนน พ้ืนที่สีเขยี ว และมีการเพม่ิ พ้ืนทีส่ เขียวอยา่ งเป็นรปู ธรรม โดยมี 3.3 การปรบั ภมู ทิ ัศนช์ มุ ชนให้ 0 คะแนน อตั ราส่วนพนื้ ทสี่ เี ขยี วต่อประชา สอดคล้องกับบริบทชมุ ชน ไมน่ ้อยกว่า 9 ตารางเมตร/คน 1 คะแนน มีกจิ กรรมการอนรุ ักษ์/บรหิ ารจัด 3 คะแนน พื้นทสี่ ีเขยี ว และมกี ารเพ่ิมพ้ืนทส่ี เขยี วโดยเนน้ พืชทอ้ งถิ่น โดยมี อตั ราสว่ นพื้นท่ีสีเขยี วตอ่ ประชา ไม่นอ้ ยกวา่ 9 ตารางเมตร/คน ไมม่ ีการปรบั ภูมทิ ศั น์ชมุ ชนให้สอ มกี ารรกั ษาความสะอาดภายในช มกี ารรักษาความสะอาดภายในช ภมู ทิ ัศน์ชุมชน

ชมุ ชนเมอื งกึ่งชนบท ชมุ ชนชนบท ยากรธรรมชาติ (พืช/สตั ว์ท้องถ่นิ ) ที่เหมาะสมกับสภาพพ้นื ท่ี และมีการสํารวจพรอ้ ม มด้ ้ังเดมิ หรือสตั วใ์ นท้องถน่ิ เพ่อื การอนรุ ักษ์ พ้นื ทสี่ ีเขยี ว ดการพ้ืนท่สี ีเขยี ว แต่ไมม่ ีการเพ่ิมพ้นื ทสี่ เี ขยี วอย่างเป็นรูปธรรม ดการ มกี ิจกรรมการอนรุ ักษ/์ บริหารจัดการ มีกิจกรรมการอนรุ ักษ/์ บริหารจดั การ สี พ้นื ทสี่ เี ขยี ว และมีการเพ่มิ พ้นื ท่สี ี พื้นทีส่ ีเขียว และมกี ารเพิ่มพื้นทีส่ ี เขยี วอย่างเปน็ รปู ธรรม โดยมี เขียวอย่างเป็นรูปธรรม โดยมี ากร อตั ราสว่ นพื้นที่สีเขยี วตอ่ ประชากร อัตราสว่ นพื้นทส่ี เี ขียวต่อประชากร ไมน่ อ้ ยกว่า 12 ตารางเมตร/คน ไม่นอ้ ยกว่า 16 ตารางเมตร/คน ดการ มีกิจกรรมการอนุรกั ษ์/บรหิ ารจดั การ มกี ิจกรรมการอนรุ ักษ/์ บริหารจัดการ สี พน้ื ทส่ี เี ขยี ว และมีการเพ่ิมพน้ื ทส่ี ี พืน้ ทีส่ เี ขยี ว และมกี ารเพิ่มพื้นทส่ี ี เขยี วโดยเนน้ พืชท้องถ่ิน โดยมี เขียวโดยเน้นพืชทอ้ งถ่ิน โดยมี ากร อตั ราสว่ นพนื้ ทสี่ เี ขียวต่อประชากร อัตราส่วนพื้นท่สี เี ขยี วต่อประชากร ไมน่ อ้ ยกวา่ 12 ตารางเมตร/คน ไม่นอ้ ยกวา่ 16 ตารางเมตร/คน อดคลอ้ งกบั บรบิ ทชมุ ชน ชุมชนอย่างสม่าํ เสมอ แต่ยงั มีขยะตกค้างอย่ใู นในบางพ้ืนท่ขี องชมุ ชน ชุมชนอย่างสมา่ํ เสมอ และไมม่ ขี ยะตกค้างอยู่ในในบางพนื้ ทข่ี องชุมชน และมกี ารปรับ หน้า 15

คู่มือประเมนิ ชุมชนท่เี ป็นมิตรกบั ส่ิงแวดลอ้ ม ตัวชวี้ ดั คะแนน ชุมชนเมอื ง 3.4 การจัดการทรัพยากรนํา้ ที่มี 5 คะแนน มกี ารรักษาความสะอาด มกี ารป ประสิทธิภาพ และวฒั นธรรมของชุมชน 0 คะแนน ไม่มรี ะบบการจัดการทรพั ยากรน 1 คะแนน มรี ะบบจดั การทรัพยากรน้ําเบอ้ื ง ประโยชนใ์ หม่ เปน็ ต้น แต่ไม่มีปร 3 คะแนน มรี ะบบจัดการทรัพยากรนา้ํ เบื้อง 5 คะแนน ระบบจดั การทรัพยากรนา้ํ ที่มี 3.5 การจดั การขยะ 0 คะแนน ประสิทธภิ าพ โดยเนน้ ภมู ปิ ญั ญา มลู ฝอยทมี่ ปี ระสิทธภิ าพ ดัง้ เดิม และสามารถลดการใชน้ 1 คะแนน โดยภาพรวมของชุมชนได้ไมน่ อ้ ย 3 คะแนน กว่าร้อยละ 10 ไม่มีระบบการจดั การขยะมูลฝอย 5 คะแนน มีกิจกรรมการคัดแยกขยะ 2 ปร มกี ิจกรรมการคดั แยกขยะ 4 ปร ผลงานเชงิ ประจักษด์ า้ นปริมาณ มกี จิ กรรมการคดั แยกขยะ 4 ประเภท คอื ขยะอินทรีย์ ขยะ รไี ซเคิล ขยะอนั ตราย และขยะท

ชมุ ชนเมืองกง่ึ ชนบท ชมุ ชนชนบท ปรับภมู ิทศั น์ที่สอดคลอ้ งกับบรบิ ทของชมุ ชน โดยเน้นอัตลักษณ์ทางภมู ศิ าสตร์ สงั คม น้ําในชมุ ชน งต้น เช่นการรณรงค์ลดการใชน้ ้ํา การใชน้ าํ้ อย่างรคู้ ณุ คา่ การนาํ นาํ้ กลบั มาใช้ ระสทิ ธภิ าพ หรอื ไมส่ ามารถลดการใช้นา้ํ โดยภาพรวมของชุมชนได้ งตน้ โดยเน้นภมู ปิ ญั ญาด้ังเดมิ และสามารถลดการใช้น้ําโดยภาพรวมของชุมชนได้ ระบบจดั การทรพั ยากรนา้ํ ท่ีมี ระบบจัดการทรัพยากรนา้ํ ท่ีมี า ประสทิ ธภิ าพ โดยเนน้ ภมู ิปญั ญา ประสทิ ธภิ าพ โดยเนน้ ภมู ปิ ญั ญา นํา้ ดงั้ เดมิ และสามารถลดการใช้นาํ้ ดง้ั เดมิ และสามารถลดการใช้นาํ้ ย โดยภาพรวมของชมุ ชนไดไ้ ม่นอ้ ยกวา่ โดยภาพรวมของชมุ ชนได้ไม่นอ้ ยกว่า ร้อยละ 20 รอ้ ยละ 30 ยท่มี ีประสทิ ธภิ าพ ระเภท คือขยะเปียกและขยะแหง้ เทา่ นน้ั ระเภท คือ ขยะอินทรยี ์ ขยะรไี ซเคลิ ขยะอันตราย และขยะทั่วไป แตไ่ ม่นาํ เสนอ ณขยะทล่ี ดได้ อย่างเป็นรปู ธรรม มีกิจกรรมการคดั แยกขยะ 4 มีกิจกรรมการคดั แยกขยะ 4 ประเภท คอื ขยะอนิ ทรีย์ ขยะ ประเภท คือ ขยะอินทรีย์ ขยะ ท่วั ไป รไี ซเคลิ ขยะอันตราย และขยะทัว่ ไป รไี ซเคิล ขยะอนั ตราย และขยะทว่ั ไป หน้า 16

ค่มู อื ประเมินชุมชนทีเ่ ปน็ มติ รกบั สงิ่ แวดล้อม ตวั ชวี้ ดั คะแนน ชุมชนเมอื ง 3.6 การจดั การนาํ้ เสยี ท่มี ีประสทิ ธภิ าพ 0 คะแนน และสามารถลดปรมิ าณขยะภาย 1 คะแนน ชมุ ชนไม่น้อยกว่ารอ้ ยละ 20 ไมม่ ีระบบการจดั การนํ้าเสยี ทม่ี ปี ครัวเรือนมรี ะบบการจัดการน้ําเส เบอ้ื งต้น เช่น มีถังดกั ไขมนั มบี อ่ เกรอะบ่อซมึ แต่ไมค่ รอบคลุมทัง้ พนื้ ท่ี 3 คะแนน ครัวเรอื นท้งั หมดมีระบบการจัด น้ําเสยี เบื้องต้น เชน่ มีถงั ดักไขม บอ่ เกรอะบ่อซมึ เป็นตน้

ชมุ ชนเมืองก่งึ ชนบท ชุมชนชนบท ยใน และสามารถลดปริมาณขยะภายใน และสามารถลดปรมิ าณขยะภายใน ชุมชนไมน่ อ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 30 ชุมชนไม่นอ้ ยกว่ารอ้ ยละ 40 ประสิทธิภาพ ครวั เรอื นมกี ารปลอ่ ยในพ้นื ทว่ี ่างข้าง เพอ่ื ให้ซมึ ลงดิน และพบครวั เรอื น สยี ครวั เรอื นยา่ นธรุ กจิ การคา้ หรือ บางส่วนปล่อย/ทิ้งลงสแู่ หลง่ นํ้า อ หมบู่ า้ นจดั สรร มรี ะบบการจดั การ ธรรมชาติโดยตรง ง น้ําเสียเบ้อื งต้น เช่น มีถังดกั ไขมนั ครัวเรือนมกี ารปลอ่ ยในพ้ืนท่ีว่างขา้ ง บอ่ เกรอะบอ่ ซึม สว่ นครัวเรอื นแบบ เพ่อื ใหซ้ มึ ลงดิน และพบครัวเรือน ชนบท มกี ารปล่อยในพนื้ ทวี่ า่ งขา้ ง บางส่วนปล่อย/ทิง้ นาํ้ เสียลงสแู่ หล่ง ครวั เรือนเพื่อให้ซมึ ลงดิน และพบ นาํ้ ธรรมชาตโิ ดยตรง ครัวเรือนบางส่วนปล่อย/ทงิ้ ลงสู่ แหล่งนา้ํ ธรรมชาติโดยตรง ดการ ครัวเรือนยา่ นธุรกิจการค้า หรอื มัน มี หม่บู า้ นจัดสรร มรี ะบบการจดั การนํา้ เสียเบื้องต้น เช่น มีถังดกั ไขมนั บ่อ เกรอะบ่อซมึ ส่วนครวั เรือนแบบ ชนบท มีการปลอ่ ยในพน้ื ทวี่ ่างขา้ ง ครัวเรือนเพือ่ ให้ซึมลงดิน และไม่พบ การปล่อย/ท้งิ น้าํ เสียลงสู่แหล่งนา้ํ ธรรมชาติโดยตรง หน้า 17

คมู่ ือประเมนิ ชุมชนที่เปน็ มติ รกับส่ิงแวดล้อม ตวั ช้วี ดั คะแนน ชุมชนเมือง 5 คะแนน ครวั เรอื นทงั้ หมดมรี ะบบการจัดก น้ําเสยี เบ้อื งต้น เชน่ มีถังดักไขมนั 3.7 การจัดการมลพิษทางอากาศทม่ี ี 0 คะแนน บ่อเกรอะบ่อซึม เป็นตน้ และมีร ประสทิ ธิภาพ 1 คะแนน จดั การนาํ้ ทงิ้ โดยใช้ ภมู ปิ ัญญาพน้ื ที่ 3 คะแนน ไมม่ ีกิจกรรมการจัดการมลพิษทา 5 คะแนน มกี จิ กรรมใหค้ วามรเู้ ร่อื งสถานกา คุณภาพอากาศในชมุ ชน แต่พบก เผาวัสดตุ ่าง ๆ เชน่ ใบไมก้ ่ิงไม้ ข มูลฝอย ในพื้นท่ี มีกิจกรรมให้ความรู้เรื่องสถานกา คุณภาพอากาศในชุมชน และไม่พ การเผาวัสดตุ ่าง ๆ เช่น ใบไม้กง่ิ ขยะมลู ฝอย ในพืน้ ที่ มีกจิ กรรมให้ความรู้เรือ่ งสถานกา คุณภาพอากาศในชุมชน ไม่พบก เผาวสั ดุต่าง ๆ เชน่ ใบไมก้ ่ิงไม้ ข มลู ฝอย ในพื้นท่ี และมกี ารออก

ชมุ ชนเมอื งก่ึงชนบท ชุมชนชนบท การ ครัวเรือนทั้งหมดมีระบบจัดการน้าํ ครวั เรอื นมกี ารปล่อยในพืน้ ท่ีว่างขา้ ง น มี เสียที่เหมาะสมกบั สภาพพื้นท่ี ไม่พบ เพ่ือใหซ้ มึ ลงดิน ไมพ่ บครวั เรอื นที่ ระบบ การปล่อย/ทงิ้ นํ้าเสยี ลงสู่แหล่งน้ํา ปล่อย/ทิง้ นาํ้ เสียลงสแู่ หลง่ นาํ้ ธรรมชาตโิ ดยตรง และมรี ะบบ ธรรมชาติโดยตรง และมรี ะบบ จดั การน้ําทงิ้ โดยใช้ภมู ิปญั ญาพ้นื ท่ี จัดการนา้ํ ท้งิ โดยใช้ภมู ปิ ญั ญาพ้นื ท่ี างอากาศ ารณ์ มกี ิจกรรมให้ความรเู้ รอื่ งสถานการณค์ ณุ ภาพอากาศในชมุ ชน แต่พบการเผา วัสดุต่าง ๆ เช่น ใบไม้ก่ิงไม้ ขยะมลู ฝอย การเผาไหมใ้ นภาคเกษตรกรรม การ (ตอซังขา้ ว) ในพื้นที่ ขยะ ารณ์ มกี จิ กรรมให้ความรู้เรอื่ งสถานการณค์ ุณภาพอากาศในชมุ ชน และไมพ่ บการ เผาวสั ดุต่าง ๆ เช่น ใบไม้กิ่งไม้ ขยะมลู ฝอย การเผาไหม้ในภาคเกษตรกรรม พบ (ตอซังขา้ ว) ในพ้นื ท่ี งไม้ ารณ์ มกี ิจกรรมให้ความรเู้ รือ่ งสถานการณค์ ณุ ภาพอากาศในชมุ ชน และไม่พบการ เผาวัสดตุ า่ ง ๆ เช่น ใบไมก้ ิ่งไม้ ขยะมลู ฝอย การเผาไหม้ในภาคเกษตรกรรม การ (ตอซังขา้ ว) ในพน้ื ท่ี และมกี ารออกกฎระเบียบขอ้ บังคบั ในเรอ่ื งการเผาไหม้ ขยะ หนา้ 18

คู่มอื ประเมนิ ชุมชนท่ีเป็นมติ รกับสง่ิ แวดล้อม ตัวชี้วัด คะแนน ชมุ ชนเมอื ง 3.8 การส่งเสริมการผลติ การบรกิ าร 0 คะแนน กฎระเบยี บขอ้ บงั คบั ในเร่ืองการ และการบริโภคท่เี ป็นมติ รกบั ไหม้ สงิ่ แวดล้อม 1 คะแนน ไม่มกี ารส่งเสริมการผลิต การบริก 3 คะแนน 5 คะแนน มีการจัดกจิ กรรมรณรงคใ์ หค้ วาม บริการและการบรโิ ภคสินค้าทเี่ ป 3.9 การจดั การพลงั งานท่ีมี 0 คะแนน มีการสง่ เสรมิ การใช้สินค้าทเ่ี ปน็ ม ประสิทธภิ าพ 1 คะแนน มีการสง่ เสริมการใชส้ ินค้าท่เี ป็นม กบั สง่ิ แวดลอ้ ม และมอี งค์กร/สถ ประกอบการทใ่ี หค้ วามร่วมมือกบั ชุมชนในพฒั นาใหเ้ ป็นองค์กร/สถ การประกอบทเ่ี ปน็ มติ รกบั สิ่งแวดลอ้ ม เช่น ศาสนสถานสเี ข สถาบนั การศึกษาสเี ขยี ว ตลาดส เขยี ว รา้ นคา้ สีเขยี ว เป็นตน้ ไมม่ ีการจดั การพลงั งานภายในชุม มีการส่งเสรมิ /รณรงคก์ ารอนุรักษ

ชมุ ชนเมืองกงึ่ ชนบท ชมุ ชนชนบท รเผา การและการบรโิ ภคท่เี ปน็ มติ รกบั สง่ิ แวดลอ้ ม มรู้แกส่ มาชิกในชมุ ชนใหเ้ หน็ ถงึ ขอ้ ดี ประโยชน์ของการดําเนินงานด้านการผลิต การ ป็นมติ รกับส่ิงแวดล้อม มิตรกบั สง่ิ แวดล้อม แต่ยงั ไม่เป็นรูปธรรม มิตร มีการส่งเสริมการใช้สินค้าที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม และมีองค์กร/สถาน ถาน ประกอบการท่ีให้ความร่วมมือกับชุมชนในพัฒนาให้เป็นองค์กร/สถานการ บ ประกอบท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม เช่น ศาสนสถานสีเขียว สถาบันการศึกษา ถาน สีเขียว ตลาดสีเขียว ร้านค้าสีเขียว เป็นต้น รวมถึงมีการรวมกลุ่มเพื่อการทํา เกษตรอินทรีย์ เกษตรปลอดไร้สารเคมี พื้นท่ีเกษตรที่ได้รับการรับรอง ขยี ว มาตรฐาน การผลิตท่ีดีและเหมาะสม (Good Agriculture Practice: GAP) สี มชน ษพ์ ลงั งานภายในชมุ ชน แต่ไม่มีประสทิ ธภิ าพ หน้า 19

คู่มือประเมินชมุ ชนทเี่ ป็นมิตรกับสง่ิ แวดลอ้ ม ตวั ช้ีวัด คะแนน ชมุ ชนเมือง 3 คะแนน มีการส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน 5 คะแนน ใช้พลงั งานทดแทน แต่ไม่สามาร การส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน หมวดท่ี 4 ความสําเร็จ และความย่งั ยนื 0 คะแนน ภายในชุมชน โดยใช้ภูมปิ ัญญา 4.1 ชมุ ชนแหง่ การเรยี นรู้ 1 คะแนน พ้ืนถน่ิ เข้ามาช่วยในการบรหิ าร 3 คะแนน จดั การ มกี ารใชพ้ ลงั งานทดแทน 4.2 การขยายเครือข่าย 5 คะแนน และสามารถลดพลงั งานในชมุ ช 0 คะแนน โดยภาพรวม ได้ไมน่ ้อยกวา่ รอ้ ย 4.3 การปกปอ้ งและพิทกั ษ์ 1 คะแนน 5 ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 3 คะแนน 5 คะแนน ไม่เปน็ แหลง่ เรยี นรใู้ หก้ ับชุมชน/ห 0 คะแนน มีแหลง่ เรียนรภู้ ายในชุมชน แตไ่ ม มีแหลง่ เรยี นรภู้ ายในชุมชน และ มแี หลง่ เรียนรภู้ ายในชุมชน และ ไม่มีการขยายเครือข่ายเพื่อร่วมด มเี ครอื ข่ายการดแู ลและอนุรักษห์ มีเครือขา่ ยการดูแลและอนรุ ักษห์ มเี ครอื ขา่ ยการดูแลและอนุรักษห์ ไมม่ ีกระบวนการปกปอ้ ง และพทิ

ชมุ ชนเมืองก่งึ ชนบท ชมุ ชนชนบท นภายในชุมชน โดยใช้ภูมิปัญญาพื้นถ่ินเข้ามาช่วยในการบริหารจัดการ และมีการ รถลดพลงั งานในชุมชนโดยภาพรวม ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร อ นุ รั ก ษ์ พ ลั ง ง า น ก า ร ส่ ง เ ส ริ ม ก า ร อ นุ รั ก ษ์ พ ลั ง ง า น ภ า ย ใ น ชุ ม ช น โ ด ย ใ ช้ ภู มิ ปั ญ ญ า ภายในชุมชน โดยใชภ้ มู ปิ ัญญาพื้นถ่ิน น พ้ื น ถ่ิ น เ ข้ า ม า ช่ ว ย ใ น ก า ร บ ริ ห า ร เข้ามาช่วยในการบริหารจัดการ มี ชน จั ด ก า ร มี ก า ร ใ ช้ พ ลั ง ง า น ท ด แ ท น การใช้พลังงานทดแทน และสามารถ ยละ แ ล ะ ส า ม า ร ถ ล ด พ ลั ง ง า น ใ น ชุ ม ช น ลดพลังงานในชุมชนโดยภาพรวม โดยภาพรวม ได้ไม่น้อยกว่าร้อยละ ไดไ้ มน่ อ้ ยกวา่ รอ้ ยละ 2 3 หน่วยงานอ่ืน มม่ หี นว่ ยงานหรอื ชุมชนมาเรยี นรู้ ะมีหน่วยงานหรอื ชุมชนมาเรียนรูน้ ้อยกวา่ 5 คณะ และ/หรือน้อยกวา่ 100 คนตอ่ ปี ะมหี น่วยงานหรอื ชมุ ชนมาเรยี นรูม้ ากกว่า 5 คณะ และ/หรอื มากกวา่ 100 คนตอ่ ปี ดําเนินกิจกรรม/สนบั สนุนภายในชุมชน หรอื ปอ้ งกันแกไ้ ข แต่ไม่มผี ลงานทเี่ ปน็ รปู ธรรม หรอื ป้องกันแก้ไข และมผี ลงานที่เปน็ รปู ธรรม ผา่ นคาํ บอกเลา่ หรอื ป้องกนั แกไ้ ข และมีผลงานเชงิ ประจกั ษ์ท่เี ป็นรปู ธรรม ทักษท์ รัพยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม หน้า 20

ค่มู ือประเมินชุมชนทเ่ี ปน็ มิตรกับส่ิงแวดลอ้ ม ตวั ชีว้ ัด คะแนน ชมุ ชนเมือง 1 คะแนน มีกระบวนการปกปอ้ งและพทิ ักษ 3 คะแนน มกี ระบวนการปกปอ้ งและพทิ กั ษ 5 คะแนน ประจักษ์ มกี ระบวนการปกป้องและพทิ กั ษ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล อยา่ งนอ้ ย 2 กิจกรรม ผ่านผลงา เชงิ ประจกั ษ์

ชุมชนเมอื งกึ่งชนบท ชมุ ชนชนบท ษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อม ผ่านคาํ บอกเล่า ษท์ รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม อยา่ งนอ้ ย 1 กิจกรรม ผา่ นผลงานเชงิ ษ์ มีกระบวนการปกปอ้ งและพทิ กั ษ์ มีกระบวนการปกป้องและพิทกั ษ์ ล้อม ทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อม าน อยา่ งน้อย 3 กิจกรรม ผ่านผลงาน อยา่ งน้อย 5 กิจกรรม ผ่านผลงาน เชงิ ประจกั ษ์ เชงิ ประจกั ษ์ หน้า 21

คู่มือประเมินชมุ ชนทเี่ ป็นมิตรกับสิง่ แวดล้อม เกณฑก์ ารประเมนิ เพื่อตดั สนิ ตัวชว้ี ัดการประเมินเพอ่ื ตดั สินชุมชนท่เี ป็นมติ รกับสิง่ แวดล้อม ประกอบด้วย 18 ตวั ชว้ี ัด ภายใต้ 4 หมวด คะแนนเต็ม 100 คะแนน ดงั น้ี หมวดที่ 1 กระบวนการคดิ เชิงระบบ (15 คะแนน) จําแนกเป็น 4 ตัวชี้วัด 1.1 การจัดทําฐานขอ้ มูล/การวเิ คราะห์ ( 5 คะแนน) 1.2 การจัดทาํ แผนงาน-แผนกิจกรรม ( 4 คะแนน) 1.3 การพัฒนาองค์ความรู้ภายในชุมชน ( 4 คะแนน) 1.4 การติดตามประเมนิ ผล (3 คะแนน) หมวดท่ี 2 กระบวนการมสี ่วนรว่ ม/ความรว่ มมือของทกุ ภาคสว่ น (10 คะแนน) จาํ แนกเป็น 2 ตวั ช้ีวัด 2.1 ความร่วมมอื /การมสี ่วนรว่ มภายในชมุ ชน ( 5 คะแนน) 2.2 ความร่วมมอื /การมสี ว่ นรว่ มภายนอก ( 5 คะแนน) หมวดท่ี 3 การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรธรรมชาติ สิง่ แวดลอ้ มและพลังงาน (55 คะแนน) จําแนก เป็น 9 ตัวชวี้ ัด 3.1 การดูแลรักษาทรพั ยากรธรรมชาติซ่ึงระบบนิเวศทีด่ ี (5 คะแนน) 3.2 การจดั การขยะมูลฝอยที่มปี ระสทิ ธิภาพ (8 คะแนน) 3.3 การจดั การทรพั ยากรน้ําที่มีประสทิ ธภิ าพ (5 คะแนน) 3.4 การจดั การนํ้าเสียท่ีมีประสทิ ธภิ าพ (5 คะแนน) 3.5 การจัดการมลพิษทางอากาศที่มปี ระสทิ ธภิ าพ (7 คะแนน) 3.6 การอนรุ กั ษ์พนื้ ท่ีสีเขยี ว (5 คะแนน) 3.7 การปรับภมู ทิ ัศน์ชุมชนใหส้ อดคลอ้ งกับบริบทชมุ ชน (5 คะแนน) 3.8 การส่งเสริมการผลิต การบรกิ ารและการบริโภคทเ่ี ป็นมติ รกบั สิ่งแวดลอ้ ม (10 คะแนน) 3.9 การจดั การพลงั งานที่มปี ระสทิ ธิภาพ (5 คะแนน) หมวดที่ 4 ความสาํ เรจ็ และความยั่งยนื (20 คะแนน) จําแนกเป็น 3 ตวั ช้ีวัด 4.1 ชุมชนแหง่ การเรียนรู้ (5 คะแนน) 4.2 การขยายเครอื ข่าย ( 5 คะแนน) 4.3 การปกป้องและพิทกั ษส์ งิ่ แวดล้อม (10 คะแนน) หนา้ 22

คูม่ ือประเมินชุมชนท่เี ปน็ มิตรกบั ส่ิงแวดล้อม หมวดท่ี 1 กระบวนการคิดเชิงระบบ ตัวชวี้ ัดท่ี 1.1 การจัดทาํ ฐานข้อมูล/การวเิ คราะห์ การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู /การวิเคราะห์ หมายถึง ชุมชนต้องมีการจัดเกบ็ และรวบรวมข้อมูลทเ่ี กย่ี วข้อง ประกอบดว้ ย 1) ขยะมูลฝอย 2) ทรัพยากรนาํ้ (น้ําใช)้ 3) นา้ํ เสยี 4) พลงั งานไฟฟา้ 5) ทรัพยากรธรรมชาตดิ า้ นอื่น เช่น ดิน น้าํ ป่าไม้ ทรพั ยากรชายฝั่ง เป็นตน้ 6) พ้นื ท่สี ีเขียว/การจัดภูมิทศั น์ 7) มลพิษทางอากาศ พร้อมทั้ง ดําเนินการวิเคราะห์ถึงสภาพปัญหาท่ีเกิดขึ้น แนวทางการแก้ไขปัญหา บทเรียนท่ีผ่านมาของ การดําเนนิ กิจกรรม ระดบั คะแนน รายละเอียด 0 คะแนน ไมม่ กี ารจดั ทาํ ฐานขอ้ มูล และไม่มีการวเิ คราะหข์ ้อมลู 1 คะแนน 2 คะแนน มีการจดั ทําฐานขอ้ มูลยอ้ นหลังอยา่ งน้อย 3 ปี แตไ่ ม่มีการวเิ คราะห์ขอ้ มูล 3 คะแนน มีการจดั ทําฐานขอ้ มูลยอ้ นหลังอยา่ งนอ้ ย 3 ปี 1-2 ประเด็น และมกี ารวิเคราะหต์ าม ฐานขอ้ มลู 4 คะแนน มีการจดั ทาํ ฐานขอ้ มูลยอ้ นหลังอย่างน้อย 3 ปี 3-4 ประเด็น และมกี ารวเิ คราะหต์ าม 5 คะแนน ฐานขอ้ มลู มกี ารจัดทาํ ฐานขอ้ มูลยอ้ นหลงั อย่างนอ้ ย 3 ปี 5-6 ประเด็น และมกี ารวิเคราะหต์ าม ฐานขอ้ มูล มกี ารจัดทําฐานขอ้ มูลยอ้ นหลงั อย่างนอ้ ย 3 ปี ครบ 7 ประเด็น และมกี ารวิเคราะห์ตาม ฐานข้อมูล แนวทางการดําเนนิ งานสาํ หรบั ชุมชน ชุมชนแสดงให้เหน็ ถงึ วิธกี ารจดั ทําฐานขอ้ มูลของชมุ ชนในแต่ละประเด็น  ขยะมูลฝอย ได้แก่ ข้อมูลปริมาณขยะในชุมชน ปริมาณขยะแยกตามประเภท เอกสารแสดงการ จัดกิจกรรมเพือ่ ใชป้ ระโยชนข์ ยะรีไซเคิล หรอื อื่น ๆ ในชุมชน  ทรัพยากรน้ํา (นํ้าใช้) ได้แก่ ข้อมูลแหล่งนํ้าในชุมชน ข้อมูลแหล่งนํ้าเพื่อการอุปโภคบริโภคของ ชมุ ชน ปริมาณการใชน้ าํ้ ของชมุ ชน  น้ําเสีย ได้แก่ การบําบัดนํ้าเสียในชุมชน การจัดการน้ําเสียของสถานประกอบการในชุมชน การ จดั การน้าํ เสียของครวั เรือน  พลังงานไฟฟ้า ได้แก่ ปริมาณไฟฟ้าที่ใช้ในชุมชน เอกสารแสดงการจัดกิจกรรมการลดพลังงาน ไฟฟ้าในชุมชน  ทรัพยากรธรรมชาติด้านอ่ืน เช่น ดิน น้ํา ป่าไม้ ทรัพยากรชายฝ่ัง เป็นต้น ได้แก่ ข้อมูลดินใน พื้นที่ ข้อมลู ป่าไมใ้ นชุมชน ขอ้ มลู ทรพั ยากรชายฝง่ั ขอ้ มลู ทรัพยากรในชมุ ชน หน้า 23

คมู่ ือประเมินชุมชนทเี่ ปน็ มติ รกับส่ิงแวดลอ้ ม  พื้นท่ีสีเขียว/การจัดภูมิทัศน์ ได้แก่ การระบุจํานวน พ้ืนที่สีเขียวในชุมชน เอกสารแสดงการจัด กจิ กรรมเพื่อจดั การภูมิทศั น์ กจิ กรรมปลกู ต้นไม้  มลพิษทางอากาศ ได้แก่ การระบุจํานวนแหล่งกําเนิดมลพิษทางอากาศในชุมชน จํานวน กิจกรรมที่เกย่ี วข้องกับการลดปรมิ าณมลพษิ ทางอากาศของชมุ ชน ชมุ ชนแสดงให้เหน็ ถึงการประเมิน  ขยะมูลฝอย ได้แก่ การจัดทําข้อมูลเปรียบเทียบปริมาณ เปรียบเทียบผลจากการจัดการขยะใน ชมุ ชน ข้อมลู สมาชิกที่เพิม่ ขึน้ /ลดลง ข้อมูลการจัดการของสว่ นราชการทเ่ี กีย่ วข้อง  ทรัพยากรนํ้า (น้ําใช้) ได้แก่ เปรียบเทียบข้อมูลแหล่งน้ําในชุมชน การแสดงให้เห็นถึงปริมาณ ความต้องการใช้น้ํา การดําเนินงานเพื่อให้มีนํ้าเพียงพอในการใช้ การส่งเสริมให้แหล่งนํ้าเป็น แหล่งน้าํ เพอื่ การอุปโภคบรโิ ภคของชุมชน ปรมิ าณการใช้น้ําของชมุ ชน  น้ําเสีย ได้แก่ การบําบัดนํ้าเสียในชุมชน การจัดการน้ําเสียของสถานประกอบการในชุมชน การ จัดการน้ําเสียของครวั เรือน  พลงั งานไฟฟ้า ไดแ้ ก่ ปรมิ าณไฟฟ้าที่ใช้ในชมุ ชน กิจกรรมการลดพลังงานไฟฟา้ ในชมุ ชน  ทรัพยากรธรรมชาติด้านอื่น เช่น ดิน นํ้า ป่าไม้ ทรัพยากรชายฝั่ง เป็นต้น ได้แก่ ข้อมูลดินใน พื้นที่ ข้อมลู ปา่ ไมใ้ นชมุ ชน ข้อมูลทรัพยากรชายฝ่ัง ข้อมลู ทรพั ยากรในชุมชน  พ้ืนที่สีเขียว/การจัดภูมิทัศน์ ได้แก่ การระบุจํานวน พ้ืนที่สีเขียวในชุมชน การระบุการจัด กจิ กรรมเพอ่ื จดั การภูมทิ ัศน์ กิจกรรมปลูกตน้ ไม้  มลพิษทางอากาศ ได้แก่ การระบุจํานวนแหลง่ กาํ เนดิ มลพษิ ทางอากาศในชมุ ชน การจดั การเพ่ือ ลดปรมิ าณมลพิษทางอากาศของชมุ ชน แนวทางการประเมนิ  พิจารณาฐานข้อมูลย้อนหลังของชุมชนตามประเด็นที่กําหนดท้ัง 7 ประเด็น ตามรายละเอียด ของแต่ละคา่ คะแนนที่กาํ หนด  การวิเคราะห์ประเด็นตามฐานข้อมูลพิจารณาจากสภาพปัญหาท่ีเกิดข้ึน แนวทางการแก้ไข ปัญหา บทเรียนท่ีผ่านมาของการดําเนินกิจกรรม มีการเปรียบเทียบกับปีท่ีผ่านมา ใช้ข้อมูลใน การวางแผนเพอ่ื ดําเนนิ การจัดการหรอื พฒั นาใหเ้ หมาะสม การขอรับการสนบั สนนุ จากภาคส่วน ท่ีเกย่ี วขอ้ งกับประเดน็ สําคัญทพี่ บเห็น ตัวชว้ี ัดที่ 1.2 การจัดทําแผนงาน/แผนกจิ กรรม การจดั ทาํ แผนงาน/แผนกิจกรรม หมายถงึ ภายหลงั ทีด่ าํ เนนิ การจดั ทาํ ฐานขอ้ มลู พรอ้ มวเิ คราะหป์ ญั หา แลว้ นาํ มาสู่การจดั ทาํ แผนงาน/แผนกจิ กรรม ท้งั น้อี าจเปน็ แผนรายปี หรอื แผนราย 3 ปีต่อเน่ือง ซึ่งแผนงานทีด่ ี ควรแบง่ แยกตามประเด็นทีน่ ําเสนอในตัวชว้ี ัดท่ี 1.1 ระดับคะแนน รายละเอียด 0 คะแนน ไม่มีการจดั ทาํ แผนงาน/แผนกิจกรรม 1 คะแนน มีการจัดทําแผนงาน/แผนกจิ กรรม 1-2 แผนงาน 2 คะแนน มีการจดั ทําแผนงาน/แผนกิจกรรม 3-4 แผนงาน 3 คะแนน มีการจัดทาํ แผนงาน/แผนกจิ กรรม 5-6 แผนงาน หน้า 24

คู่มอื ประเมินชุมชนที่เปน็ มติ รกบั สิ่งแวดลอ้ ม 4 คะแนน มกี ารจัดทําแผนงาน/แผนกจิ กรรม ครบ 7 แผนงาน แนวทางการดําเนินงานสําหรบั ชมุ ชน  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นขยะมูลฝอย เช่น รณรงค์ลดพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว รณรงค์ใช้ถุงผ้า ตระกร้า ป่ินโต แทนถุงพลาสติก จัดหาจุดรวบรวมขยะอันตรายในชุมชน จัดกิจกรรมธนาคารขยะชุมชน ศูนย์ถ่ายทอดความรู้การใช้ประโยชน์จากวัสดุจากขยะ การ เปล่ียนขยะเปน็ สิ่งมคี ่า  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นทรัพยากรนํ้า (น้ําใช้) เช่น การรณรงค์ใช้นํ้าอย่าง ประหยัดและคุ้มค่า การจัดกิจกรรมอนุรักษ์แหล่งนํ้า คู คลองในพ้ืนที่ การดูแลรักษาแหล่งน้ํา ของชุมชน การอบรมเพ่ิมความร้กู ารจัดการนา้ํ เพื่อการบรโิ ภคของประชาชนในชมุ ชน  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นนํ้าเสีย ได้แก่ การรณรงค์สร้างความรู้ความเข้าใจ ผลกระทบของน้ําเสียต่อชุมชน การจัดการน้ําเสียของครัวเรือน/ชุมชน ศูนย์เรียนรู้ชุมชนบ้าน ตวั อย่างจัดการน้าํ เสีย  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นพลังงานไฟฟ้า เช่น รณรงค์การลดการประหยัด พลงั งาน ศูนยเ์ รยี นรเู้ ร่ืองพลังงานของชุมชน (พลงั งานทางเลอื ก พลงั งานทดแทน)  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นทรัพยากรธรรมชาติด้านอ่ืน เช่น ดิน นํ้า ป่าไม้ ทรัพยากรชายฝ่ัง เป็นต้น เช่น การอนุรักษ์/ใช้ประโยชน์ดินให้เหมาะสมกับพื้นท่ี การปลกู ต้นไม้ ในเขตชุมชน การอนุรักษ์ป่า การดูแลสภาพแวดล้อมชายฝ่ัง ห้องเรียนสีเขียวเพ่ือสัตว์ทะเล กิจกรรมอนรุ กั ษป์ ่าชายเลน  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นพ้ืนที่สีเขียว/การจัดภูมิทัศน์ เช่น การอนุรักษ์พื้นที่สี เขียวของชุมชน การเพ่ิมพื้นที่สีเขียวในชุมชน การปลูกต้นไม้ในชุมชน การกําหนดแนวทางการ จดั การพ้ืนที่สเี ขยี วของชมุ ชน  จัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรม ในประเด็นมลพิษทางอากาศ เช่น การปลูกต้นไม้ลดฝุ่น การใช้ จกั รยานแทนรถยนต์ การดแู ลควบคมุ แหล่งกําเนิดมลพษิ ทางอากาศในชมุ ชน แนวทางการประเมิน  พิจารณาการจัดทําแผนงาน/แผนกิจกรรมของชุมชนจากแผนรายปี หรือแผน 3 ปี ตาม รายละเอยี ดของแตล่ ะค่าคะแนนทก่ี าํ หนด ตัวชว้ี ดั ที่ 1.3 การพัฒนาองคค์ วามรภู้ ายในชมุ ชน การพัฒนาองค์ความรู้ภายในชุมชน หมายถึง มีการจัดอบรมให้กับกลุ่มแกนนํา หรือสมาชิกในชุมชน ทั้งน้ีอาจเป็นการไปรับการอบรมที่หน่วยงานภายนอกจัด หรือภายในชุมชนประสานวิทยากรมาเพ่ิมพูนองค์ ความรู้ อย่างไรก็ตาม ในการอบรมเพ่ือสร้างความรู้และความตระหนักแต่ละประเด็น ต้องมีการศึกษาดูงาน ควบคู่เพื่อเกิดความชัดเจนของความรู้ท่ีได้รับด้วย สําหรับหลักสูตรท่ีควรเพิ่มเติม ควรแบ่งแยกตามประเด็น นําเสนอในตัวชว้ี ัดที่ 1.1 ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน ไม่มกี ารพัฒนาองคค์ วามรูภ้ ายในชมุ ชน 1 คะแนน มีการจัดอบรมสร้างความรแู้ ละความตระหนกั ภายในชมุ ชน แต่ไม่มีการศกึ ษาดงู าน หน้า 25

คู่มอื ประเมินชมุ ชนท่เี ป็นมติ รกับสิง่ แวดล้อม 2 คะแนน มกี ารจดั อบรมสร้างความรแู้ ละความตระหนกั ภายในชุมชน 1-2 หลกั สตู ร และมี 3 คะแนน การศึกษาดูงานในหลกั สูตรทอ่ี บรม 4 คะแนน มกี ารจดั อบรมสร้างความรแู้ ละความตระหนกั ภายในชุมชน 3-4 หลกั สูตร และมี การศกึ ษาดงู านในหลกั สตู รทอ่ี บรม มกี ารจัดอบรมสรา้ งความรู้และความตระหนกั ภายในชมุ ชนตงั้ แต่ 5 หลักสตู รข้ึนไป และมีการศกึ ษาดูงานในหลกั สูตรที่อบรม แนวทางการดําเนินงานสําหรับชมุ ชน  การพัฒนาองค์ความรู้และความตระหนักภายในชุมชน ได้แก่ การอบรมให้กับสมาชิกในชุมชน ที่เกี่ยวข้องกับประเด็น ขยะมูลฝอย ทรัพยากรน้ํา (น้ําใช้) น้ําเสีย พลังงานไฟฟ้า ทรัพยากรธรรมชาติด้านอ่ืน เช่น ดิน น้ํา ป่าไม้ ทรัพยากรชายฝ่ัง เป็นต้น พ้ืนท่ีสีเขียว/การจัด ภมู ิทศั น์ และมลพษิ ทางอากาศ  การศึกษาดูงานในหลักสตู รทอ่ี บรมได้รับการอบรมให้ความรูแ้ ละสร้างความตระหนัก แนวทางการประเมิน  พจิ ารณาประเดน็ ที่จดั อบรมให้ความรู้ภายในชุมชนและการศึกษาดงู านในหลักสูตรทอี่ บรม ตาม รายละเอยี ดของแต่ละคา่ คะแนนที่กาํ หนด ตวั ช้วี ดั ที่ 1.4 การติดตามประเมินผล การติดตามประเมินผล หมายถึง การดําเนินงานที่มีประสิทธิภาพ และสามารถสร้างผลงานท่ีประสบ ความสําเร็จได้ ต้องมีการติดตามประเมินผลในแต่ละแผนงาน/แผนกิจกรรมท่ีดําเนินการ ท้ังนี้เม่ือติดตาม ประเมินผลแลว้ เสร็จ ต้องสรุปผลรวมถึงสร้างกระบวนการถอดบทเรียน โดยในกจิ กรรมที่ประสบผลสาํ เร็จ ควร พจิ ารณาแนวทางการขยายผลการดําเนินงานอย่างต่อเน่อื ง ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน ไมม่ ีการตดิ ตามประเมนิ ผล 1 คะแนน มกี ารติดตามประเมนิ ผล แตไ่ ม่มีการสรุปผล 2 คะแนน มีการติดตามประเมิน และมีการสรปุ ผล แต่ไมม่ กี ารขยายผลการดําเนนิ งาน 3 คะแนน มกี ารตดิ ตามประเมินผล และมีการสรุปผล และขยายผลการดาํ เนินงาน แนวทางการดําเนินงานสําหรบั ชมุ ชน  การติดตามประเมินผล ได้แก่ การประเมินกิจกรรมโครงการท่ีจัดทําเทียบกับวัตถุประสงค์และ เป้าหมายที่กําหนดโดยสรุปตามประเดน็ ท่ีดาํ เนนิ งานภายในชุมชน  การสรุปผลการดําเนินงาน การสร้างกระบวนการเรียนรู้ ได้แก่ ผลการดําเนินงานการจัด กิจกรรมธนาคารขยะ กจิ กรรมตดิ ตงั้ บอ่ ดกั ไขมนั บา้ นริมนํา้ การปลูกต้นไมใ้ นบ้านลดฝุ่น  การขยายผลการดําเนินงาน ได้แก่ การเพ่ิมกลุ่มเป้าหมายให้มากขึ้นในชุมชน การเป็นต้นแบบ ให้กับชุมชนข้างเคยี ง หน้า 26

คมู่ ือประเมินชมุ ชนท่เี ป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม แนวทางการประเมิน  พิจารณาประเด็นที่การติดตามประเมินผล โดยพิจารณาการติดตามประเมินผลการดําเนินงาน การสรุปผลการดําเนินงาน การขยายผลการดําเนินงาน ตามรายละเอียดของแต่ละค่าคะแนนท่ี กําหนด หมวดท่ี 2 กระบวนการมสี ว่ นร่วม/ความร่วมมือของทุกภาคส่วน ตวั ชว้ี ัดที่ 2.1 ความรว่ มมอื /การมสี ว่ นร่วมภายในชมุ ชน ความรว่ มมอื /การมีส่วนร่วมภายในชุมชน หมายถงึ ความรว่ มมอื /การมสี ่วนรว่ มในกจิ กรรมภายในชุมชน จะพิจารณาจากกิจกรรมท่ีมีความร่วมมือหรือการมีส่วนร่วมมากท่ีสุด และมีความสม่ําเสมอในการเข้าร่วม ดําเนินกิจกรรม ซ่ึงความร่วมมือภายในชุมชนน้ี ถือว่า เป็นกลไกท่ีสําคัญท่ีส่งผลต่อความสําเร็จของกิจกรรมที่ กระทาํ อยู่ ท้งั น้ีตอ้ งมีหลกั ฐานสนบั สนุนทชี่ ดั เจนหรอื ตรวจสอบได้ ระดบั คะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไมม่ ีความร่วมมอื /การมสี ่วนรว่ มเกิดข้นึ ภายในชมุ ชน หรือมสี ่วนรว่ มไม่สม่ําเสมอ 2 คะแนน มคี วามรว่ มมือ/การมีสว่ นร่วมเกิดขึ้นภายในชมุ ชนรอ้ ยละ 1-50 และต้องมีสว่ นร่วม อยา่ งสมํ่าเสมอ 3 คะแนน มีความร่วมมอื /การมีส่วนร่วมเกิดขึน้ ภายในชมุ ชนร้อยละ 51-60 และตอ้ งมีส่วนรว่ ม 4 คะแนน อยา่ งสมํา่ เสมอ 5 คะแนน มีความร่วมมือ/การมีสว่ นรว่ มเกดิ ขนึ้ ภายในชมุ ชนรอ้ ยละ 61-70 และตอ้ งมสี ว่ นร่วม อยา่ งสมํ่าเสมอ มีความร่วมมือ/การมสี ว่ นร่วมเกิดขน้ึ ภายในชุมชนรอ้ ยละ 71-80 และตอ้ งมีส่วนร่วม อยา่ งสมา่ํ เสมอ มคี วามร่วมมือ/การมีสว่ นร่วมเกิดขน้ึ ภายในชุมชนรอ้ ยละ 81 ขึ้นไป และต้องมีสว่ นร่วม อย่างสมํ่าเสมอ แนวทางการดําเนินงานสําหรับชมุ ชน  ร้อยละความรว่ มมอื /การมีส่วนรว่ มในชมุ ชน ได้แก่ จํานวนคนในชุมชนเขา้ รว่ มกิจกรรมเทียบกับ เปา้ หมายทกี่ าํ หนดของแตล่ ะกจิ กรรม  ความสมํ่าเสมอของการมีส่วนร่วม ไดแ้ ก่ การทีป่ ระชาชนในชมุ ชนเขา้ รว่ มกิจกรรมตามกําหนดท่ี นัดหมาย แนวทางการประเมนิ  พิจารณาความร่วมมือ/การมีส่วนร่วมภายในชุมชน โดยพิจารณาจากจํานวนคนท่ีเข้าร่วมและ ความสมํ่าเสมอ ประเมนิ จากกิจกรรมเปน็ รายปี ตามรายละเอียดของแตล่ ะค่าคะแนนทกี่ ําหนด ตวั ช้ีวดั ที่ 2.2 ความรว่ มมอื /การมสี ว่ นรว่ มภายนอก ความร่วมมือ/การมีส่วนร่วมภายนอก หมายถึง ความร่วมมือ/การมีส่วนร่วมในกิจกรรมภายนอกชุมชน จะเน้นถึงหน่วยงานที่เข้าร่วมดําเนินงาน/เป็นสมาชิก/เป็นท่ีปรึกษา/ให้การสนับสนุน ประกอบด้วย อปท.ท่ี รับผิดชอบชุมชน สถาบันการศึกษาในพ้ืนท่ี ทสจ./สสภ. องค์กรพัฒนาเอกชน ภาคเอกชน ภาครัฐส่วนกลาง หนา้ 27

คมู่ ือประเมนิ ชุมชนทเ่ี ปน็ มิตรกบั สิ่งแวดลอ้ ม ราชการส่วนท้องถิ่น สถาบันศาสนา เป็นต้น โดยตอ้ งมีความสม่ําเสมอของความร่วมมือ ซ่ึงการทํางานร่วมกันน้ี จะเป็นการร่วมกันสร้างสรรค์และพัฒนากิจกรรมของชุมชนท่ีดําเนินการอยู่ให้ประสบผลสําเร็จและต่อเน่ือง อย่างไรก็ตาม ในหน่วยงานต่าง ๆ ความสําคญั อยู่ที่ระบบพี่เล้ียงที่คอยประคับประคองชุมชนให้สามารถพัฒนา ไดอ้ ย่างย่งั ยืน ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไม่มคี วามร่วมมือ/การมสี ่วนรว่ มเกิดขน้ึ ภายนอกชมุ ชน หรอื มสี ว่ นรว่ มไม่สมา่ํ เสมอ 2 คะแนน มีความรว่ มมือ/การมสี ว่ นร่วมเกดิ ขึน้ ภายในชมุ ชน 1-3 หน่วยงาน และตอ้ งมีการ มอบหมายใหห้ นว่ ยงาน/บุคลากรทาํ หน้าทเี่ ปน็ พีเ่ ล้ียงอยา่ งสม่ําเสมอ 3 คะแนน มีความร่วมมอื /การมสี ่วนร่วมเกิดขึน้ ภายในชมุ ชน 4-6 หน่วยงาน และต้องมกี าร มอบหมายใหห้ นว่ ยงาน/บุคลากรทาํ หนา้ ที่เป็นพีเ่ ลีย้ งอยา่ งสมา่ํ เสมอ 4 คะแนน มคี วามรว่ มมอื /การมีสว่ นรว่ มเกดิ ขนึ้ ภายในชุมชน 7-9 หน่วยงาน และต้องมีการ 5 คะแนน มอบหมายให้หน่วยงาน/บุคลากรทาํ หนา้ ท่ีเป็นพเี่ ลีย้ งอย่างสมํ่าเสมอ มคี วามร่วมมอื /การมสี ว่ นรว่ มเกิดขนึ้ ภายในชุมชน 10-12 หน่วยงาน และตอ้ งมกี าร มอบหมายให้หน่วยงาน/บคุ ลากรทาํ หน้าท่เี ปน็ พเ่ี ล้ยี งอยา่ งสม่ําเสมอ มคี วามร่วมมือ/การมีสว่ นรว่ มเกดิ ข้นึ ภายในชุมชนมากว่า 13 หนว่ ยงานขึ้นไป และต้อง มกี ารมอบหมายให้หน่วยงาน/บคุ ลากรทําหนา้ ทีเ่ ป็นพี่เล้ยี งอย่างสม่ําเสมอ แนวทางการดําเนินงานสําหรับชุมชน  จํานวนความร่วมมือ/การมีส่วนร่วมภายนอกชุมชน ได้แก่ จํานวนหน่วยงานท่ีเข้ามาร่วมดําเนิน กจิ กรรมในชุมชน เพ่ือพัฒนากิจกรรมต่าง ๆ ในชมุ ชนใหส้ าํ เร็จตามวัตถุประสงค์  ความสม่ําเสมอของการมีส่วนร่วม ไดแ้ ก่ การที่ประชาชนในชมุ ชนเขา้ รว่ มกิจกรรมตามกําหนดที่ นัดหมาย แนวทางการประเมิน  พิจารณาความร่วมมอื /การมสี ่วนร่วมภายนอกชุมชน โดยพิจารณาจากจํานวนหน่วยงานที่มีการ ร่วมกิจกรรม และพิจารณาหลักฐานการมอบหมายหน่วยงานหรือบุคคลเป็นพ่ีเลี้ยง ตาม รายละเอียดของแตล่ ะคา่ คะแนนทกี่ าํ หนด หมวดท่ี 3 การบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดล้อมและพลังงาน ตวั ชวี้ ัดที่ 3.1 การดูแลรักษาทรพั ยากรธรรมชาติซ่งึ ระบบนเิ วศท่ีดี การดูแลรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติซ่งึ ระบบนิเวศทีด่ ี หมายถึง การดแู ลรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติ ซ่งึ คงไว้ ระบบนิเวศทด่ี ีน้ัน ต้องช่วยกันดแู ลรักษาให้มีความสมบูรณต์ ามธรรมชาติ ทั้งนี้ หากมีการพัฒนาและเป็นการใช้ ประโยชน์ ต้องมีการควบคุมและป้องกันไม่ให้เกินขีดความสามารถของการใช้ประโยชน์ อีกทั้งต้องดูแลให้เกิด การฟ้ืนตัวของทรัพยากรธรรมชาติในพ้ืนท่ี รวมถึงการปกป้องให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพในเขตชุมชน ของตนเอง ผ่านการใช้ภูมิปัญญาดั้งเดิมในการร่วมบริหารจัดการ หรือร่วมกับหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องดําเนินงาน ทั้งในและนอกเขตพื้นท่ี เพ่ือประโยชน์หรือลดผลกระทบต่อระบบนิเวศในชุมชนของตนเอง โดยประเด็น หน้า 28

คูม่ อื ประเมนิ ชมุ ชนทเี่ ป็นมิตรกับส่งิ แวดลอ้ ม ทรัพยากรธรรมชาติซึ่งคงไว้ระบบนิเวศท่ีดีนั้น ดังตัวอย่างในตัวชี้วัดท่ี 1.1 โดยตัวอย่างของการป้องกัน ฟื้นฟู หรืออนุรักษท์ รพั ยากรธรรมชาติ อย่างเหมาะสมกับชุมชน เช่น การปลูกต้นไม้ การปลูกป่าชายเลน การอนุรกั ษ์ พันธุ์พืชพันธ์ุสัตว์ท้องถิ่นที่มีความโดดเด่นในพ้ืนที่ การอนุรักษ์แหล่งน้ําธรรมชาติ การสํารวจและข้ึนทะเบียน ต้นไมใ้ หญห่ รอื ไม้ดัง้ เดมิ เป็นต้น ระดบั คะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน ไม่มกี ารดําเนนิ กจิ กรรมการดแู ลรักษาทรพั ยากรธรรมชาติซ่งึ ระบบนเิ วศที่ดี 1 คะแนน มีกิจกรรมการดูแลรักษาทรพั ยากรธรรมชาตซิ ึง่ ระบบนิเวศที่ดี อยา่ งน้อย 1 กิจกรรม 2 คะแนน 3 คะแนน มกี จิ กรรมการดูแลรกั ษาทรัพยากรธรรมชาติซง่ึ ระบบนเิ วศทดี่ ี อย่างน้อย 2 กิจกรรม 4 คะแนน มกี จิ กรรมการดแู ลรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาติซง่ึ ระบบนเิ วศท่ีดี อย่างน้อย 3 กจิ กรรม มกี ิจกรรมการดูแลรกั ษาทรพั ยากรธรรมชาตซิ ่งึ ระบบนิเวศทีด่ ี อย่างนอ้ ย 4 กิจกรรม คะแนน และมกี ารใช้ภมู ปิ ัญญาพื้นถิ่นในการบรหิ ารจัดการ ชุมชนมีการดําเนนิ กจิ กรรมตามระดับ 4 คะแนน และเกดิ ผลสาํ เร็จสําเร็จอยา่ งเป็น รูปธรรม เช่น การเปรียบเทยี บผลงานอดตี กับปจั จบุ ัน เป็นต้น แนวทางการดําเนินงานสาํ หรับชมุ ชน  จํานวนกิจกรรมการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติซ่ึงระบบนิเวศที่ดี ได้แก่ กิจกรรมโครงการที่ ดําเนินงานเกี่ยวข้องกับขยะมูลฝอย ทรัพยากรน้ํา (นํ้าใช้) น้ําเสีย พลังงานไฟฟ้า ทรัพยากรธรรมชาติด้านอ่ืน เช่น ดิน น้ํา ป่าไม้ ทรัพยากรชายฝ่ัง เป็นต้น พื้นที่สีเขียว/การจัด ภมู ิทศั น์ และมลพษิ ทางอากาศ แนวทางการประเมิน  พิจารณาการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติซ่ึงระบบนิเวศท่ีดี โดยพจิ ารณาจากจํานวนกิจกรรม ตามประเด็น และพิจารณาหลักฐานการใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นและผลสําเร็จของการดําเนินงาน ตามรายละเอยี ดของแต่ละคา่ คะแนนทกี่ าํ หนด ตัวชวี้ ัดท่ี 3.2 การจัดการขยะมลู ฝอยทม่ี ปี ระสิทธภิ าพ การจัดการขยะมูลฝอยที่มีประสิทธิภาพ หมายถึง การจัดการขยะมูลฝอยชุมชนท่ีมีการจัดการอย่าง ถูกตอ้ งเหมาะสม และครบวงจร ตงั้ แต่ต้นทางถึงปลายทาง เรม่ิ จากการลดปริมาณขยะมูลฝอย และคัดแยกจาก ต้นทาง (ตามหลัก 3 R คือ ลดการใช้ ใช้ซํ้า และการนํากลับมาใช้ใหม่) กลางทางโดยการรวบรวมและเก็บขน ขยะมูลฝอยประเภทต่าง ๆ ใหค้ รอบคลุมพื้นท่ีด้วยวธิ กี ารที่ถกู ตอ้ ง เหมาะสมและมปี ระสิทธิภาพ และปลายทาง คือ การกําจัดขยะมูลฝอยอย่างถูกต้องสอดคล้องกับศักยภาพขององค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน และถูกหลัก วิชาการ ระดบั คะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไมม่ กี ารดําเนนิ กิจกรรมการจัดการขยะมลู ฝอย 2 คะแนน มีกจิ กรรมการคัดแยกขยะมลู ฝอย เฉพาะขยะเปยี ก/ขยะแหง้ แตไ่ ม่มีการนําไปใช้ ประโยชนภ์ ายในชุมชน ท่ีชัดเจน มีกิจกรรมการคดั แยกขยะมูลฝอย เฉพาะขยะรีไซเคิล และขยะอินทรยี ์ ทเี่ ป็นรปู ธรรม และมกี ารนําไปใชป้ ระโยชนภ์ ายในชุมชน ท่ชี ัดเจน หนา้ 29

ค่มู อื ประเมนิ ชมุ ชนท่เี ปน็ มิตรกบั ส่งิ แวดลอ้ ม 3 คะแนน ชุมชนมีการดําเนินการตามระดับ 2 คะแนน มกี ารคัดแยกขยะอันตราย โดยมีการจัดเกบ็ รวบรวมอย่างเปน็ ระบบ เพื่อนาํ ส่งไปกําจดั 4 คะแนน อย่างปลอดภัย 5 คะแนน ชมุ ชนมีการดําเนนิ การตามระดับ 3 คะแนน 6 คะแนน มกี ารจดั การโดยใชภ้ มู ปิ ญั ญาพ้ืนถิ่นรว่ มบริหารจดั การ 7 คะแนน ชุมชนมกี ารดําเนนิ การตามระดับ 4 คะแนน 8 คะแนน มกี ิจกรรมการลดปริมาณขยะตั้งแต่ต้นทาง ตามหลัก 3 R ลดการใช้ ใช้ซา้ํ และการนาํ กลับมาใชใ้ หม)่ ชุมชนมีการดําเนนิ การตามระดับ 5 คะแนน มีนวตั กรรมการบรหิ ารจัดการขยะมลู ฝอยทม่ี ีประสิทธภิ าพ ชมุ ชนมีการดําเนนิ การตามระดบั 6 คะแนน มสี ถิติการนําเสนอผลการดาํ เนินงาน โดยสามารถลดปริมาณขยะมลู ฝอยชมุ ชน อยา่ ง น้อยรอ้ ยละ 30 ชุมชนมีการดําเนินการตามระดับ 6 คะแนน มสี ถติ ิการนําเสนอผลการดาํ เนนิ งาน โดยสามารถลดปริมาณขยะมลู ฝอยชุมชน อย่าง นอ้ ยรอ้ ยละ 50 แนวทางการดําเนนิ งานสาํ หรับชมุ ชน  กจิ กรรมการจดั การขยะมลู ฝอยท่ีมปี ระสทิ ธิภาพ ไดแ้ ก่ การดําเนินกิจกรรมการคดั แยกขยะ การ รวบรวมขยะ การลดปรมิ าณขยะตามหลกั 3R  นวัตกรรมการบริหารจัดการขยะ ได้แก่ การนําขยะมาแปรรูปเป็นวัสดุก่อสร้าง อุปกรณ์ สาํ นกั งาน การเปลย่ี นขยะพลาสตกิ เป็นพลงั งานความร้อน พลังงานไฟฟ้า  การมีสถิติข้อมูลแสดงผลการดําเนินงานลดปรมิ าณขยะ ได้แก่ ข้อมูลปริมาณขยะท่ีเกิดขึ้นเทียบ กบั ข้อมลู ขยะท่ดี าํ เนินงานในปัจจบุ ัน คิดเป็นร้อยละของขยะท่ีลดลง แนวทางการประเมิน  พิจารณาการจัดการขยะมูลฝอยท่มี ปี ระสิทธภิ าพ โดยพิจารณาจากกิจกรรมการดําเนนิ งาน และ พิจารณาหลักฐานการมีนวัตกรรมและผลสําเร็จของการดําเนินงานลดปริมาณขยะ ตาม รายละเอียดของแต่ละคา่ คะแนนทกี่ ําหนด ตวั ชีว้ ดั ท่ี 3.3 การจัดการทรพั ยากรน้ําทีม่ ีประสิทธภิ าพ การจัดการทรัพยากรนํ้าที่มีประสิทธิภาพ หมายถึง วิธีการบริหารจัดการท่ีเน้นให้ทุกส่วนในชุมชนรู้ถึง คุณค่าของนาํ้ ใช้นํา้ อย่างพอประมาณมีเหตผุ ล เพ่ือใหท้ รัพยากรนํา้ มีใช้อยา่ งทัว่ ถึง เกิดประสทิ ธิภาพอยา่ งเต็มท่ี มีความสมดุลท้ังปริมาณและคุณภาพ ซ่ึงในการพัฒนาและการใช้ประโยชน์จะต้องให้เป็นไปในลกั ษณะควบคไู่ ป กับการอนุรักษ์และฟ้ืนฟูให้มีความย่ังยืน ไม่เป็นไปอย่างส้ินเปลืองหรือทําลายแบบที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน นั่นคือ การใช้ประโยชน์ทรพั ยากรนํ้าเพ่ือการพัฒนาทางเศรษฐกิจ…ควรต้องยึดปรัชญา “เศรษฐกิจพอเพียง” เป็นหลกั เน้นความอยู่ดีกินดีมีสุขและพ่ึงตนเองได้ เป็นพ้ืนฐานก่อน และมีการคุ้มครองและฟื้นฟูทรัพยากรน้ํา และ ทรัพยากรอื่นทเ่ี ก่ียงข้องใหค้ งความอดุ มสมบรู ณ์ เพอ่ื ให้เกดิ การพัฒนาและพ่ึงพาได้อย่างยัง่ ยนื หน้า 30

คู่มอื ประเมินชมุ ชนท่เี ปน็ มิตรกบั สิง่ แวดลอ้ ม ระดบั คะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไม่มรี ะบบการจัดการทรพั ยากรนาํ้ ในชมุ ชน 2 คะแนน 3 คะแนน มีระบบจดั การทรพั ยากรน้าํ เบอ้ื งต้น แต่ไม่มีประสทิ ธภิ าพ หรือไมส่ ามารถลดการใชน้ ้าํ 4 คะแนน โดยภาพรวมของชมุ ชนได้ 5 คะแนน มรี ะบบจดั การทรัพยากรนา้ํ เบื้องตน้ อย่างมปี ระสทิ ธิภาพ หรอื สามารถลดการใช้นํ้าโดย ภาพรวมของชมุ ชนได้ มีระบบการจดั การทรพั ยากรนํ้า โดยใช้ภูมิปัญญาพืน้ ถิ่น และสามารถลดการใชน้ าํ้ โดย ภาพรวมของชมุ ชนได้ ชมุ ชนมกี ารดําเนินการตามระดบั 3 คะแนน มีสถติ ิการนําเสนอผลการดําเนินงาน โดยสามารถลดการใช้นาํ้ โดยภาพรวมไม่นอ้ ยกว่า ร้อยละ 30 ชมุ ชนมกี ารดําเนนิ การตามระดับ 4 คะแนน มีสถิติการนําเสนอผลการดําเนนิ งาน โดยสามารถลดการใช้น้าํ โดยภาพรวมมากกว่า ร้อยละ 30 แนวทางการดําเนินงานสําหรบั ชมุ ชน  กิจกรรมการจัดการทรัพยากรนํ้าท่ีมีประสิทธิภาพ ได้แก่ การดําเนินกิจกรรมการรณรงค์ ประชาสัมพันธ์ และใช้น้ําอย่างรู้คุณค่า การอนุรักษ์ทรัพยากรน้ําในชุมชน การนําน้ําใช้กลับมา ใช้ประโยชน์  ภูมิปัญญาท้องถ่ิน ได้แก่ การทําธนาคารนํ้าใต้ดิน ฝายชะลอน้ํา น้ําบ่อตอก (การสูบนํ้าจากลํา ห้วยเพ่ือเสริมการใช้น้ําจากคลองส่งน้ําเพ่ือใช้เลี้ยงสัตว์ปลูกผักสวนครัวและเพื่อการเพาะปลูก พืชฤดูแลง้ )  การมีสถิติข้อมูลแสดงผลการดําเนินงานลดการใช้น้ํา ได้แก่ ข้อมูลปริมาณน้ําใช้ในปีที่ผ่านมา เทยี บกับขอ้ มูลปรมิ าณนํ้าใชใ้ นปจั จบุ นั คดิ เปน็ ร้อยละของนํ้าใชท้ ล่ี ดลง แนวทางการประเมิน  พิจารณาการจัดการทรัพยากรน้ําที่มีประสิทธิภาพ โดยพิจารณาจากกิจกรรมการดําเนินงาน และพิจารณาหลักฐานการมีภูมิปัญญาพื้นถิ่นและผลสําเร็จของการดําเนินงานลดปริมาณการใช้ น้ํา ตามรายละเอยี ดของแตล่ ะค่าคะแนนทีก่ าํ หนด ตัวชวี้ ดั ท่ี 3.4 การจัดการนํา้ เสยี ทมี่ ปี ระสิทธภิ าพ การจัดการน้ําเสยี ที่มีประสทิ ธิภาพ หมายถึง นํ้าเสียเกิดจากการใช้นํ้าในกิจกรรมต่าง ๆ ท้ังจากการชําระ ล้างส่ิงสกปรกและจากการประกอบอาหาร รวมท้ังนํ้าเสียที่เกิดจากการประกอบกิจการต่าง ๆ ในชุมชนโดย ระบายนํ้าท้ิงลงสู่ท่อระบายน้ําหรือแหล่งน้ําธรรมชาติ ซึ่งหากไม่มีการบําบัดอาจส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสุขภาพอนามัยของประชาชน จึงควรมกี ารจัดการน้ําเสียอย่างเหมาะสม เช่น การส่งเสริมการบําบัดน้ําเสีย ขั้นต้น ณ แหล่งกําเนิดจากครัวเรือน ร้านอาหาร ตลาด สถานประกอบการ ห้างสรรพสินค้า โรงแรม โรงพยาบาล ตามข้อกําหนดของกฎหมายท่ีเก่ียวข้อง เพื่อช่วยลดความสกปรกของน้ําเสียและลดภาระในการ บําบัดน้ําเสียรวม และการบําบัดนํ้าเสียข้ันสุดท้าย ซึ่งชุมชนควรเลือกวิธีท่ีเหมาะสมกับสถานการณ์น้ําเสียและ ศกั ยภาพในการดําเนนิ งาน สอดคล้องกบั บริบทของชุมชน หน้า 31

คมู่ อื ประเมนิ ชุมชนทเี่ ปน็ มิตรกบั สิง่ แวดล้อม ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไม่มรี ะบบการจดั การน้ําเสยี ในชุมชน 2 คะแนน มรี ะบบการจัดการนาํ้ เสีย/นาํ้ ท้ิงเบื้องต้น เชน่ ปลอ่ ยในพื้นท่วี า่ งข้างครวั เรือนเพ่อื ใหซ้ ึม 3 คะแนน ลงดนิ แตม่ ีการปล่อย/ทิ้งลงสแู่ หลง่ นํ้าธรรมชาติโดยตรง 4 คะแนน ครัวเรอื นมกี ารตดิ ตง้ั ถังดักไขมนั น้อยกว่าร้อยละ 30 มีระบบการจัดการน้ําเสีย/นํ้าทง้ิ เบื้องตน้ เชน่ ปลอ่ ยในพ้นื ทว่ี ่างข้างครวั เรอื นเพือ่ ให้ซึมลงดนิ และไมม่ ีการปลอ่ ย/ทง้ิ ลง 5 คะแนน สูแ่ หลง่ น้ําธรรมชาตโิ ดยตรง ครวั เรอื นมกี ารติดตั้งถงั ดักไขมัน มากกว่า ร้อยละ 30 มรี ะบบการจัดการนํ้าเสยี /นํ้าทง้ิ เบื้องตน้ เช่น ปลอ่ ยในพืน้ ทว่ี า่ งข้างครัวเรอื นเพ่ือให้ซมึ ลงดิน และไม่มีการปล่อย/ท้ิงลง สู่แหลง่ น้ําธรรมชาติโดยตรง ชุมชนมกี ารดําเนนิ การตามระดบั 3 คะแนน มีระบบการจัดการนํา้ ทงิ้ โดยใช้ภมู ปิ ัญญาพ้ืนถ่นิ หรือใชพ้ ืชนา้ํ บําบดั เช่น ระบบ wet land เป็นตน้ ชุมชนมีการดําเนินการตามระดับ 4 คะแนน มกี ารนาํ นาํ้ เสียท่ผี า่ นการบําบัดมาใช้ประโยชนภ์ ายในชมุ ชน เชน่ รดนาํ้ ต้นไม้ เป็นตน้ แนวทางการดําเนนิ งานสําหรบั ชมุ ชน  กิจกรรมการจัดการทรัพยากรนํ้าท่ีมีประสิทธิภาพ ได้แก่ ข้อมูลการจัดการน้ําเสียของชุมชน ขอ้ มูลการติดต้งั ถงั ดกั ไขมันในครวั เรอื น ข้อมลู แหล่งกาํ เนดิ นํา้ เสยี ในชมุ ชน  การจัดการนาํ้ ทิ้งโดยใชภ้ มู ปิ ญั ญาพน้ื ถนิ่ ได้แก่ การบําบัดน้ําโดยผักตบชวา ถังบําบดั น้าํ เสยี แบบ ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ  การนําน้ําเสียกลับมาใช้ประโยชน์ ได้แก่ ข้อมูลการนําน้ําเสียมาใช้ประโยชน์ ข้อมูลปริมาณน้ํา เสียทเ่ี กิดขึ้น ขอ้ มลู ปรมิ าณนาํ้ เสยี ท่ีนํากลับมาใชป้ ระโยชน์ แนวทางการประเมนิ  พิจารณาการจัดการน้ําเสียท่ีมีประสิทธิภาพ โดยพิจารณาจากกิจกรรมการจัดการนํ้าเสียของ ชุมชน การติดต้ังบ่อดักไขมันของครัวเรือนในชุมชน และพิจารณาหลักฐานการมีภูมิปัญญาพ้ืน ถิ่นและการนํานํ้าเสียที่ผ่านบําบัดมาใช้ประโยชน์ภายในชุมชน ตามรายละเอียดของแต่ละค่า คะแนนท่กี าํ หนด ตัวช้วี ดั ที่ 3.5 การจดั การมลพิษทางอากาศท่มี ปี ระสทิ ธภิ าพ มลพิษอากาศ หมายถึง ภาวะอากาศที่มีสารเจือปนอยู่ในปริมาณที่สูงกว่า ระดับปกติเป็นเวลานาน พอท่ีจะทําให้เกิดอันตรายแก่มนุษย์ สัตว์ พืช หรือทรัพย์สินต่าง อาจเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ เช่น ฝุ่นละออง จากลมพายุ ภูเขาไฟ ระเบิด แผ่นดินไหว ไฟไหม้ป่า ก๊าซธรรมชาติ เป็นต้น หรือเกิดจากการกระทําของมนุษย์ เช่น มลพิษจากท่อไอเสียรถยนต์ โรงงานอุตสาหกรรม กระบวนการผลิต กิจกรรมด้านการเกษตร การเผาวัสดุ เหลือท้ิงจากภาคการเกษตร การแพร่กระจายของก๊าซบางชนิดที่เกิดจากการเผาขยะมูลฝอยและของเสีย เปน็ ตน้ หน้า 32

คมู่ ือประเมนิ ชุมชนท่ีเป็นมติ รกบั สิ่งแวดล้อม ระดบั คะแนน รายละเอียด 0 คะแนน 1 คะแนน ไม่มกี ิจกรรมการจัดการมลพิษทางอากาศ 2 คะแนน 3 คะแนน มีกิจกรรมการจดั การมลพิษทางอากาศ แต่ยังไม่เป็นรูปธรรม 4 คะแนน ชุมชนมกี ารดําเนนิ การตามระดับ 1 คะแนน และมีการจัดกจิ กรรมใหค้ วามร้เู ร่ืองสถานการณ์คุณภาพอากาศในชมุ ชน 5 คะแนน ชุมชนมกี ารดําเนนิ การตามระดับ 2 คะแนน 6 คะแนน และมีการจดั กจิ กรรมใหค้ วามรู้เรอ่ื งสถานการณ์คุณภาพอากาศในชมุ ชน และกาํ หนด 7 คะแนน แนวทางการจัดการมลพิษอากาศหรอื มลพิษอืน่ ๆ ชมุ ชนมกี ารดําเนินการตามระดบั 3 คะแนน และมีการจัดกิจกรรมให้ความรู้เรอ่ื งสถานการณ์คุณภาพอากาศในชมุ ชน และแนวทาง การจดั การมลพิษอากาศหรอื มลพิษอนื่ ๆ หรอื เทคโนโลยีการจดั การคณุ ภาพอากาศ โดยครอบคลุมทงั้ มลพิษจากภาคเกษตร การคมนาคม และภาคอตุ สาหกรรมใหก้ บั กลุ่มเปา้ หมายต่าง ๆ ในชุมชน ชุมชนมกี ารดําเนินการตามระดับ 4 คะแนน และมีการมีการออกกฎเกณฑข์ ้อบังคบั ที่สอดคลอ้ งกบั บรบิ ทชุมชน เชน่ ข้อกาํ หนดการ ลด การเผาในทโี่ ลง่ เปน็ ตน้ ชุมชนมีการดําเนนิ การตามระดับ 5 คะแนน และมกี ารบงั คบั ใช้ขอ้ บงั คบั ดังกลา่ ว ชมุ ชนมกี ารดําเนนิ การตามระดบั 6 คะแนน และมกี ารนําเสนอผลสาํ เรจ็ ของการลดมลพิษทางอากาศอยา่ งเปน็ รูปธรรม โดยมีสถติ ิ หรือขอ้ มลู เปรียบเทยี บย้อนหลงั อย่างน้อย 3-5ปี แนวทางการดําเนนิ งานสาํ หรบั ชมุ ชน  กิจกรรมการจัดการมลพิษทางอากาศท่ีมีประสิทธิภาพ ได้แก่ การอบรมให้ความรู้เรื่อง สถานการณ์คุณภาพ/การจัดการมลพิษอากาศ ครอบคลุมภาคการเกษตร คมนาคม และ อุตสาหกรรม  ข้อบังคับท่ีสอดคล้องกับบรบิ ทชุมชน ได้แก่ ข้อกําหนดของชุมชนในการลดการเผาในที่โล่ง การ ควบคมุ ฝุ่นละอองจากโครงการก่อสร้างในพน้ื ที่  ผลสําเร็จของการลดมลพษิ ทางอากาศ ไดแ้ ก่ ขอ้ มูลการดาํ เนนิ งานการลดมลพิษทางอากาศ แนวทางการประเมิน  พิจารณาการจัดการมลพิษทางอากาศที่มีประสิทธิภาพ โดยพิจารณาจากกิจกรรมการอบรมให้ ความรู้แก่กลุ่มเป้าหมายในชุมชน การมีมาตรการ กฎเกณฑ์ข้อบังคับในชุมชน และผลสําเร็จ ของการลดปริมาณมลพิษทางอากาศ ตามรายละเอียดของแตล่ ะคา่ คะแนนท่ีกําหนด ตวั ชวี้ ัดท่ี 3.6 การอนุรักษพ์ ื้นท่สี ีเขียว การอนุรักษ์พ้ืนที่สีเขียว หมายถึง การอนุรักษ์และพัฒนาพื้นท่ีสีเขียวให้เกิดประโยชน์ต่อการดํารงชีวิต ซึ่งพ้ืนที่สีเขียวหมายถึง พ้ืนท่ีธรรมชาติ หรือพื้นท่ีท่ีมนุษย์สร้างขึ้นหรือกําหนดขึ้นในชุมชน ปกคลุมด้วย พืชพรรณเป็นองค์ประกอบหลัก มีประโยชน์เพ่ือสิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศ การดํารงชีวิต และคุณภาพชีวิตของ หน้า 33

คูม่ อื ประเมนิ ชุมชนทีเ่ ปน็ มติ รกับสง่ิ แวดลอ้ ม ประชาชน การอนุรักษ์และพัฒนาพื้นที่สีเขียว จึงเป็นการดูแล บํารุงรักษาให้พ้ืนท่ีสีเขียวให้คงอยู่และมีความ ยัง่ ยืน ทั้งนพี้ ้ืนทส่ี เี ขยี วแบง่ ออกเปน็ 7 ประเภท ได้แก่ 1) พน้ื ทสี่ เี ขยี วสาธารณะ เชน่ สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร์ สนามเด็กเล่น 2) พื้นท่ีสีเขียวอรรถประโยชน์ ประกอบด้วย พ้ืนที่สีเขียวส่วนบุคคล เช่น สวนในอาคารที่พักอาศัย สวนในบ้าน สวนในโครงการของเอกชน พื้นท่ีสีเขียวในสถาบัน เช่น แหล่งประวัติศาสตร์ สถาบันการศึกษา สถานทร่ี าชการ 3) พน้ื ทีส่ ีเขยี วสาธารณปู การ 4) พ้ืนท่ีสีเขียวที่เป็นร้ิวยาวตามแนวสาธารณูปโภค เช่น พ้ืนท่ีริมทางสัญจรทางบก ริมถนน เกาะ กลางถนน ริมแม่นา้ํ คลองชลประทาน 5) พ้ืนทีส่ ีเขยี วเพ่ือเศรษฐกิจของชมุ ชน เช่น ไร่ นา สวนผลไม้ พืน้ ท่เี พาะเลยี้ งสัตวน์ ้ํา 6) พ้นื ท่สี เี ขยี วธรรมชาติ เช่น พน้ื ทสี่ ีเขยี วบนเนนิ เขา พรุ แหล่งนํ้า พ้ืนท่ชี มุ่ นาํ้ 7) พ้ืนทสี่ ีเขยี วทยี่ ังไม่มีการใช้ประโยชน์ หรือรอการพฒั นา เช่น พ้นื ท่ีสีเขยี ว ท่ปี ลอ่ ยรกรา้ ง ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไม่มีการอนุรักษ/์ บริหารจดั การพ้นื ท่ีสีเขยี ว 2 คะแนน มีการบริหารจัดการพ้ืนทส่ี เี ขยี ว แตไ่ มส่ ามารถแสดงผลการดําเนินงานทีเ่ ป็นรูปธรรม 3 คะแนน มีการบริหารจัดการพน้ื ทส่ี ีเขียว และสามารถแสดงผลการดาํ เนินงานท่เี ปน็ รปู ธรรม 1-2 4 คะแนน ประเภท 5 คะแนน มีการบริหารจัดการพ้นื ท่สี ีเขียว และสามารถแสดงผลการดาํ เนินงานที่เปน็ รปู ธรรม 3-4 ประเภท มีการบรหิ ารจัดการพน้ื ทส่ี เี ขียว และสามารถแสดงผลการดําเนินงานท่ีเป็นรูปธรรม มากกว่า 5 ประเภท ชุมชนมีการดําเนนิ การตามระดับ 4 คะแนน มกี ารแสดงผลสาํ เร็จโดยการเพ่ิมทสี่ เี ขยี วอย่างเปน็ รูปธรรม โดยการเปรยี บเทียบข้อมลู ย้อนหลังไมน่ อ้ ยกว่า 5 ปี แนวทางการดาํ เนนิ งานสาํ หรับชมุ ชน  การบริหารจัดการพ้ืนท่ีสีเขียว ได้แก่ กิจกรรม/โครงการอนุรักษ์และพัฒนาพ้ืนที่สีเขียว ของ ชุมชน กิจกรรมการดูแล บํารุงรักษาพ้ืนที่สีเขียวในชุมชน กิจกรรมการปลูกต้นไม้เพ่ิมพ้ืนท่ีสี เขยี ว  การบริหารจัดการพ้ืนท่ีสีเขียวตามประเภทของพ้ืนที่ 7 ประเภท ได้แก่ ข้อมูลพื้นท่ีสีเขียวแต่ละ ประเภท ข้อมูลกิจกรรมโครงการท่ีเก่ียวข้องกับพื้นที่สีเขียวแต่ละประเภท มาตรการแนวทางที่ ใช้ในการจดั การพนื้ ทส่ี ีเขียวแต่ละประเภท ข้อมูลผลการดาํ เนินงานตามมาตรการหรือแนวทางที่ จดั ทําในการจัดการพื้นที่สีเขียว  ผลสําเร็จของการเพ่ิมพ้ืนท่ีสีเขียว ได้แก่ ข้อมูลพื้นท่ีสีเขียวท่ีเพ่ิมขึ้นจากการดําเนินงานกิจกรรม การอนรุ กั ษ์พนื้ ทส่ี ีเขยี ว เมอ่ื 5 ปี ทผ่ี า่ นมา หน้า 34

คู่มอื ประเมนิ ชุมชนที่เปน็ มติ รกับสิ่งแวดล้อม แนวทางการประเมนิ  พิจารณาการอนุรักษ์พื้นที่สีเขียว โดยพิจารณาจากกิจกรรมการบริหารจัดการพื้นที่สีเขียว ของ ชุมชน ผลการดําเนินงานการบริหารจัดการพื้นที่สีเขียวแต่ละประเภท และผลสําเร็จของการ เพ่ิมพน้ื ทีส่ ีเขยี ว ตามรายละเอยี ดของแตล่ ะคา่ คะแนนทีก่ ําหนด ตัวชี้วัดที่ 3.7 การปรับภูมทิ ศั น์ชมุ ชนใหส้ อดคล้องกบั บรบิ ทชมุ ชน การปรับภูมทิ ศั นช์ ุมชนใหส้ อดคล้องกับบริบทชุมชน หมายถงึ ภูมทิ ศั นช์ ุมชน เป็นองคร์ วมของสภาพทาง ธรรมชาติ ซง่ึ ควรมีการดูแลและปรับปรงุ ภมู ิทัศน์ โดยคํานึงถึงความเหมาะสมในแต่ละพ้ืนท่ี ความสอดคล้องกบั วิถีชีวิตและการใช้ประโยชน์ของคนในชุมชน เพ่ือให้เกิดความร่มร่ืน สวยงาม มีความโดดเด่น และมีเอกลักษณ์ นอกจากน้ี ควรป้องกันผลกระทบจากการพัฒนา โดยเฉพาะด้านโครงสร้างพื้นฐานที่จะมีผลกระทบต่อภูมิทัศน์ ชุมชน และมลพิษทางสายตาหรือทัศนะอุจาด (Visual Pollution) เพ่ือไม่ให้เอกลักษณ์เฉพาะของชุมชนต้อง สูญเสียไป รวมถึงเพื่อไม่ให้เกิดการทําลายบรรยากาศการรับรู้ทางสุนทรียภาพ ท่ีส่งผลกระทบต่อภูมิทัศน์ของ ชุมชนอีกดว้ ย ระดับคะแนน รายละเอียด 0 คะแนน 1 คะแนน ไมม่ ีกจิ กรรมการปรับภมู ิทัศนภ์ ายในชมุ ชน 2 คะแนน 3 คะแนน มีการปรบั ภูมิทัศนช์ มุ ชน แต่ไม่สอดคลอ้ งกับบรบิ ทของชุมชน มีการปรบั ภมู ิทัศนช์ มุ ชน และสอดคลอ้ งกับบริบทของชุมชน 4 คะแนน ชมุ ชนมกี ารดําเนินการตามระดับ 2 คะแนน 5 คะแนน มีการรณรงคใ์ ห้หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ในชุมชนร่วมมือในการปรับภูมทิ ัศนข์ องชุมชน และ เป็นไปตามแผนงาน/แผนกิจกรรมที่วางไว้ ชมุ ชนมกี ารดําเนินการตามระดบั 3 คะแนน กระบวนการปรบั ปรงุ ใชภ้ มู ิปญั ญาพื้นถิน่ ชุมชนมกี ารดําเนินการตามระดบั 4 คะแนน กระบวนการปรับปรงุ โดยเน้นอตั ลกั ษณท์ างภูมศิ าสตร์ สงั คม และวัฒนธรรมของชุมชน แนวทางการดําเนนิ งานสาํ หรบั ชมุ ชน  การปรับภมู ิทศั น์ชุมชน ได้แก่ กจิ กรรมการอนรุ กั ษ์วิถีชีวิตชมุ ชนริมน้ํา การจดั ระเบยี บบา้ นเรือน ริมน้ํา/แหล่งท่องเท่ียว การอนุรักษ์แหล่งน้ําเพื่อการเกษตร การกําหนดรูปแบบโครงสร้าง พ้นื ฐานสง่ิ ปลูกสร้างในพนื้ ทชี่ ุมชน  การดําเนินกิจกรรมตามแผนงานที่วางไว้ ได้แก่ กิจกรรมการรณรงค์ดูแล รักษาต้นไม้ในพ้ืนที่ สาธารณประโยชน์ กิจกรรมล่องเรือรณรงค์เก็บขยะริมน้ํา ตรวจสอบสภาพการใช้ประโยชน์ พื้นที่รมิ นํ้า  อัตลักษณ์ของชุมชน คือ สิ่งท่ีชุมชนมีความเหมือนร่วมกันเป็นส่วนใหญ่ มีความโดดเด่นและ แตกต่างจากชุมชนอ่ืน ได้แก่ ผ้าบาติดที่มีลวดลายของวิถีชีวิตของชุมชน แบบอาคารและ สภาพแวดล้อมของชมุ ชนริมน้าํ แนวทางการประเมิน  พิจารณาการปรับภูมิทัศน์ชุมชนให้สอดคล้องกับบริบทชุมชน โดยพิจารณาจากกิจกรรมการ ปรับภูมิทัศน์ชุมชน ผลการดําเนินงานการปรับภูมิทัศน์ชุมชน ตามแผนงาน/กิจกรรมที่กําหนด หนา้ 35

ค่มู ือประเมนิ ชุมชนทเ่ี ป็นมิตรกบั สิ่งแวดล้อม การนําภูมิปัญญาท้องถิ่น และนําอัตลักษณ์มาใช้ในกระบวนการปรับปรุงภูมิทัศน์ชุมชน ตาม รายละเอียดของแตล่ ะค่าคะแนนท่กี ําหนด ตัวชีว้ ดั ที่ 3.8 การส่งเสรมิ การผลิต การบริการและการบริโภคที่เป็นมิตรกบั สิ่งแวดลอ้ ม การส่งเสริมการผลิต การบริการและการบริโภคท่ีเปน็ มิตรกับส่ิงแวดล้อม หมายถึง การผลิต การบริการ และการบริโภคท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม เป็นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของคนและทุกภาคส่วนในเมืองเพ่ือ รักษาสภาพแวดล้อมที่ดี โดยคํานึงถึงกระบวนการผลิต การบริการ และการบริโภคที่มีการใช้ทรัพยากรอย่าง คุ้มค่า มีประสิทธิภาพ มีการจัดการของเสียอย่างเหมาะสม ท้ังนี้เพื่อเป็นการรักษาทรัพยากรของเมืองและ ประเทศใหส้ ามารถใช้ในการผลิตบรกิ าร และบริโภคอยา่ งต่อเนอ่ื งในอนาคต สําหรับกิจกรรมท่ีส่งเสรมิ การผลิต การบริการ และการบริโภคที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น สินค้าฉลากเขียว สินค้าฉลากลดคาร์บอน ชุมชนสี เขียว สถานประกอบการ/ร้านค้าสีเขียว วัดหรือมัสยิดสีเขียว ตลาดสีเขียว การทําเกษตรอินทรีย์ เกษตรปลอด ไร้สารเคมี พ้ืนที่เกษตรท่ีได้รับการรับรองมาตรฐาน การผลิตที่ดีและเหมาะสม (Good Agriculture Practice: GAP) สถานประกอบการที่มีกระบวนการผลิตท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม (Green Production) ลดการใช้ สารเคมี หรือการจัดซือ้ จดั จา้ งสเี ขียว เปน็ ตน้ ระดับคะแนน รายละเอียด 0 คะแนน ไม่มีการส่งเสรมิ การผลิต การบรกิ ารและการบริโภคท่ีเปน็ มิตรกับส่ิงแวดลอ้ ม 1 คะแนน มีการจดั กจิ กรรมรณรงค์ใหค้ วามรู้แกส่ มาชิกในชุมชนให้เห็นถึงขอ้ ดี ประโยชนข์ องการดําเนินงานด้านการผลิต การบรกิ ารและการบริโภคสนิ ค้าท่ีเปน็ มิตร กบั สง่ิ แวดลอ้ ม 2 คะแนน ชมุ ชนมกี ารดําเนนิ งานตามระดับ 1 คะแนน มกี จิ กรรมด้านการการผลติ การบรกิ ารและการบริโภคสนิ คา้ ที่เป็นมติ รกับสงิ่ แวดล้อมท่ี เป็นรปู ธรรม อยา่ งน้อย 1-2 กจิ กรรม 3 คะแนน ชมุ ชนมีการดําเนินงานตามระดบั 2 คะแนน มีกจิ กรรม อย่างนอ้ ย 3-4 กิจกรรม 4 คะแนน ชุมชนมีการดําเนินงานตามระดับ 3 คะแนน มกี จิ กรรม อย่างน้อย 5-6 กจิ กรรม 5 คะแนน ชมุ ชนมีการดําเนนิ งานตามระดับ 4 คะแนน มีกจิ กรรมดา้ นการการผลิต การบริการและการบรโิ ภคสนิ คา้ ทีเ่ ปน็ มติ รกับสงิ่ แวดลอ้ ม มากกวา่ 7 กิจกรรมขึน้ ไป หมายเหตุ คะแนน X 2 แนวทางการดําเนนิ งานสาํ หรบั ชุมชน  กิจกรรมการส่งเสริมการผลิต การบริการและการบริโภคที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ขอ้ มูล ผลการจัดกิจกรรมตลาดสีเขียว (สินค้าในตลาดเป็นสินค้ารักษาสุขภาพและรักษาสิ่งแวดล้อม) ข้อมูลผลการจัดกิจกรรมโรงเรยี นต้นแบบหัวใจสเี ขยี ว (ตงั้ แต่ปลกู จนถึงเก็บบรโิ ภค) หน้า 36

คู่มอื ประเมินชุมชนทเี่ ป็นมิตรกับสิง่ แวดลอ้ ม แนวทางการประเมนิ  พจิ ารณาการสง่ เสรมิ การผลิต การบรกิ ารและการบรโิ ภคท่เี ป็นมติ รกบั สิง่ แวดล้อม โดยพจิ ารณา จากกิจกรรมการรณรงค์ให้ความรู้แก่สมาชิกในชุมชน ผลการดําเนินงานกิจกรรมด้านการผลิต การบริการและการบริโภคท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม ตามรายละเอียดของแต่ละค่าคะแนนท่ี กาํ หนด ตวั ชวี้ ัดท่ี 3.9 การจัดการพลงั งานท่ีมีประสทิ ธภิ าพ การจัดการพลังงานที่มีประสิทธิภาพ หมายถึง การจัดการ/อนุรักษ์พลังงานในชุมชนนั้น มีจะมุ่งเน้นให้ ชุมชนสามารถดําเนินการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการใช้พลังงาน ควบคู่การปรับปรุงสมรรถนะพลังงาน ประสิทธิภาพพลังงานของแต่ละประเภท โดยมีประโยชน์ที่ได้รับคือลดการใช้พลังงาน และสามารถลดปล่อย ก๊าซเรือนกระจก และผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ได้ทางอ้อมอีกด้วย ทั้งนี้ระบบการจัดการ/อนุรักษ์ พลังงาน จะมีความคล้ายคลึงกับระบบการจัดการส่ิงแวดล้อมด้านอ่ืน ๆ รวมถึงการใช้เทคโนโลยีพลังงาน ทดแทน/พลงั งานหมุนเวียนด้านต่าง ๆ เขา้ มาช่วย ระดบั คะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไมม่ กี ารจดั การพลังงานภายในชมุ ชน 2 คะแนน มีการสง่ เสรมิ การอนุรักษ์พลงั งานภายในชุมชน แตไ่ ม่มีประสทิ ธิภาพ 3 คะแนน มกี ารส่งเสรมิ การอนรุ กั ษ์พลังงานภายในชมุ ชน โดยใชภ้ ูมิปัญญา 4 คะแนน พ้ืนถิน่ เขา้ มาช่วยในการบริหารจดั การ 5 คะแนน ชุมชนมีการดําเนินการตามระดับ 2 คะแนน มกี ารใช้พลงั งานทดแทน/พลงั งานหมุนเวียนภายในชุมชน ชมุ ชนมีการดําเนินการตามระดับ 3 คะแนน มสี ถติ ิทสี่ ามารถลดพลงั งานได้ น้อยกว่ารอ้ ยละ 20 ชุมชนมีการดําเนินการตามระดบั 4 คะแนน มสี ถิติท่สี ามารถลดพลงั งานได้ มากกว่ารอ้ ยละ 20 แนวทางการดาํ เนนิ งานสาํ หรับชมุ ชน  การส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานภายในชุมชน ได้แก่ การอบรมให้ความรู้เรื่องการอนุรักษ์ พลังงาน การรณรงค์ประหยัดพลังงาน ลดการใช้พลังงาน การรณรงค์ใช้อุปกรณ์ประหยัด พลงั งานในชุมชน  การใช้ภูมิปัญญาพ้ืนถิ่นในการส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานภายในชุมชน ได้แก่ การออกแบบ ทางสถาปัตกรรมเพื่อความสบายในอาคารในชุมชน การใช้แสงอาทิตย์ในการอบผลิตภัณฑ์ ชุมชน  การใช้พลังงานทดแทน/พลังงานหมุนเวียน ได้แก่ การใช้พลังงานแสงอาทิตย์บริเวณ สวนสาธารณะ การใชป้ ัน่ จกั รยานลดนํ้าต้นไม้  สถิติการลดพลังงาน ได้แก่ ข้อมูลการลดพลังงานของชุมชน โดยคิดเป็นร้อยละเทียบกับข้อมูล ย้อนหลัง หน้า 37

ค่มู ือประเมนิ ชมุ ชนทีเ่ ปน็ มติ รกับส่งิ แวดล้อม แนวทางการประเมิน  พิจารณาการจดั การพลงั งานท่มี ีประสทิ ธิภาพ โดยพจิ ารณาจากกจิ กรรมการสง่ เสริมการอนุรักษ์ พลังงานภายในชุมชน การใช้ภูมิปัญญาพ้ืนถ่ินในการส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน การใช้ พลังงานทดแทน/พลังงานหมุนเวียนในชุมชน และผลการดําเนินงานลดพลังงาน ตาม รายละเอยี ดของแต่ละคา่ คะแนนทีก่ ําหนด หมวดท่ี 4 ความสาํ เรจ็ และความยงั่ ยนื ตวั ช้วี ดั ท่ี 4.1 ชุมชนแห่งการเรยี นรู้ ชุมชนแห่งการเรียนรู้ หมายถึง ชุมชนแห่งการเรียนรู้ หมายถึง การทําหน้าที่ของคนในชุมชนท่ีสร้าง ตระหนักถึงความสําคัญ ความจําเป็นของการเรียนรู้ มีทักษะและกระบวนการคิด การวิเคราะห์ การแก้ปัญหา และการนําความรู้ท่ีเกิดข้ึนจากการลงมือปฏิบัติติมาใช้ประโยชน์ ทุกคนคิดและปฏิบัติร่วมกันแบบหุ้นส่วน มีจุดมุ่งหมายเดียวกัน ดําเนินชีวิตไปพร้อม ๆ กับการเรียนรู้ การสั่งสมความรู้ และการสร้างความรู้ใหม่ เพอ่ื นําไปพฒั นาชมุ ชนทัง้ ของตนเอง และชุมชนรอบขา้ งทีเ่ ข้ามาแลกเปล่ยี นเรียนรู้ ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไมเ่ ปน็ แหล่งเรยี นรใู้ ห้กับชุมชนอ่นื 2 คะแนน สามารถเปน็ แหล่งเรียนรู้ ได้อยา่ งน้อย 1 ฐานกิจกรรม แตไ่ ม่มีผู้เข้ามาเยยี่ มชม 3 คะแนน สามารถเป็นแหล่งเรยี นรู้ ได้ 1-3 ฐานกจิ กรรม และมีผู้เข้ามาเย่ยี มชมอย่างน้อย 1-5 4 คะแนน คณะตอ่ ปี 5 คะแนน สามารถเปน็ แหล่งเรยี นรู้ ได้ 1-3 ฐานกจิ กรรม และมีผูเ้ ขา้ มาเยย่ี มชมอย่างน้อย 6-10 คณะต่อปี สามารถเปน็ แหลง่ เรยี นรู้ ได้ 4-6 ฐานกิจกรรม และมผี เู้ ขา้ มาเยี่ยมชมอย่างนอ้ ย 1-5 คณะต่อปี สามารถเป็นแหลง่ เรียนรู้ ได้ 7 ฐานกิจกรรม และมผี ู้เขา้ มาเย่ยี มชมอย่างน้อย 6-10 คณะต่อปี แนวทางการดําเนินงานสําหรบั ชุมชน  ฐานกิจกรรมของชุมชุน ได้แก่ ฐานกิจกรรมการจัดการขยะ ฐานกิจกรรมประหยัดนํ้า ฐาน กิจกรรมบําบัดน้ําเสียอย่างง่ายในครัวเรือน พลังงานแสงอาทิตย์แทนพลังงานไฟฟ้า อนุรักษ์ดิน ต้นไมเ้ พอื่ ชวี ิต ชุมชนกับกิจกรรมลดฝุน่  คณะผเู้ ย่ียมชม ไดแ้ ก่ ขอ้ มลู จํานวนและกลมุ่ ผู้เย่ียมชม แนวทางการประเมิน  พิจารณาการเป็นชุมชนแห่งการเรียนรู้ โดยพิจารณาจากการมีฐานกิจกรรมของชุมชน และมี การเขา้ เยี่ยมการ ตามรายละเอียดของแตล่ ะคา่ คะแนนท่กี าํ หนด ตัวช้ีวดั ท่ี 4.2 การขยายเครอื ขา่ ย หน้า 38

คูม่ อื ประเมนิ ชมุ ชนทเี่ ปน็ มิตรกับส่ิงแวดล้อม การขยายเครือข่าย หมายถึง การขยายเครือข่าย จะเป็นการเช่ือมโยงของกลุ่มของคนหรือกลุ่มองค์กรที่ สมัครใจ ท่ีจะแลกเปล่ียนข่าวสารร่วมกัน หรือมีการขยายเป้าหมาย/วัตถุประสงค์ ของกลุ่มมากข้ึน โดยมีการ เข้ามาประสานงานเพื่อวัตถุประสงค์ใดวัตถุประสงค์หน่ึง อย่างมีระยะเวลานานพอสมควร แม้อาจจะไม่มี กิจกรรมร่วมกันอย่างสม่ําเสมอก็ตาม แต่จะมีการวางรากฐานเม่ือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งมีความต้องการที่จะขอความ ชว่ ยเหลอื หรือขอความรว่ มมอื ในการปฏบิ ตั งิ านในแตล่ ะกิจกรรม ทงั้ น้ีกลมุ่ เครือข่าย เชน่ 1) การอนุรกั ษ์ทรพั ยากรธรรมชาตใิ นพืน้ ท่ี เชน่ ป่าไม้ สตั วป์ ่า ดิน ป่าชายเลน เปน็ ตน้ 2) การดูแลคุณภาพนาํ้ ในแหลง่ นา้ํ ธรรมชาติของชมุ ชน 3) การดแู ลระบบการจดั การขยะมูลฝอยในท่ีชมุ ชน 4) การดแู ลปัญหาขยะอันตรายจากชุมชนหรือกากของเสยี อุตสาหกรรม 5) การดแู ลคุณภาพอากาศภายในชุมชน 6) การดแู ลพ้ืนทสี่ ีเขียว/ภมู ิทัศนภ์ ายในชมุ ชน ระดับคะแนน รายละเอยี ด 0 คะแนน 1 คะแนน ไมม่ ีการขยายเครือขา่ ยเพ่ือร่วมดําเนนิ กิจกรรม/สนับสนุนภายในชุมชน 2 คะแนน มีเครือข่ายการดแู ลและอนรุ กั ษห์ รอื ป้องกันแกไ้ ข แตไ่ ม่มีผลงานทเ่ี ป็นรปู ธรรม 3 คะแนน มีเครือขา่ ยการดแู ลและอนรุ ักษ์หรอื ป้องกนั แกไ้ ขปญั หา 1 เครอื ข่าย และมผี ลงานทเ่ี ปน็ 4 คะแนน รูปธรรม 5 คะแนน มเี ครือขา่ ยการดูแลและอนุรกั ษห์ รือป้องกนั แกไ้ ขปัญหา 2 เครอื ข่าย และมีผลงานทเ่ี ปน็ รปู ธรรม มีเครือข่ายการดูแลและอนุรักษ์หรอื ปอ้ งกันแก้ไขปญั หา 3 เครอื ข่าย และมผี ลงานทีเ่ ปน็ รูปธรรม มีเครือข่ายการดแู ลและอนุรักษ์หรือป้องกันแกไ้ ขปญั หา 4 เครือขา่ ย และมีผลงานที่เปน็ รูปธรรม แนวทางการดาํ เนนิ งานสาํ หรบั ชมุ ชน  เครือข่ายการดูแลและอนุรักษ์หรือป้องกันแกไ้ ขปัญหา ได้แก่ เครือข่ายการจดั การขยะตามหลกั 3R เครอื ขา่ ยอนรุ กั ษ์นาํ้ แมน่ ํ้าสายหลกั ของชมุ ชน เครอื ข่ายเฝ้าระวังคุณภาพอากาศ  ผลการดําเนินงาน ไดแ้ ก่ ข้อมูลจํานวนเครอื ข่ายและสมาชกิ ข้อมูลกจิ กรรมของเครอื ข่าย ข้อมูล การประชุม/อบรม ความร่วมมือในการดําเนินงานร่วมกันของเครือข่าย รายงานการประชุม หรือสรปุ ผลการดําเนนิ งานของเครอื ข่าย แนวทางการประเมนิ  พิจารณาการขยายเครือข่าย โดยพิจารณาจากการมีเครือข่ายดูแลและอนุรักษ์หรือป้องกนั และ หลักฐานผลการดําเนนิ งาน ตามรายละเอียดของแต่ละคา่ คะแนนท่กี ําหนด หน้า 39