ยาจีน1

ข่-ู เซิน (Kushen)苦参 ชื่อแตจ้ ิว๋ : โคว่ -เซียม ชอ่ื พฤกษศาสตร์ : Sophora flavescens Aiton var. kronei (Hance) C.Y.Ma ช่ือเภสชั วทิ ยา : Radix et Rhizoma Gentiannae ภาพแสดงให้เห็นลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภมู ิ 101

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขบั ร้อนสลายความชื้นและขจดั พษิ ขจดั ลมแกค้ ัน ขบั ปสั สาวะฆ่าพยาธิ รสชาติและคณุ สมบัติ 苦(ขม) 寒(เยน็ มาก) เขา้ ส่เู สน้ ลมปราณ 心(หัวใจ) 肝(ตับ) 胃(กระเพาะอาหาร) 大肠(ลำ� ไสใ้ หญ่) 膀胱(กระเพาะปสั สาวะ) ปรมิ าณทีใ่ ช้ 3 – 6 กรัม ส่วนทใ่ี ช้ ราก ฤทธทิ์ างเภสชั วทิ ยา ขับปสั สาวะ ขบั เกลอื โซเดยี ม และปรมิ าณปัสสาวะ ตา้ นแบคทีเรยี และตา้ นเชอ้ื โรค ถ้าใช้ขนาดสงู ทำ� ให้เกิดการเกร็งตวั และอัมพาต ของทางเดินหายใจ ใชร้ ักษามะเร็งปากมดลกู มะเรง็ กระเพาะ อาหารและตับ รักษาไตวายเฉียบพลัน-เร้ือรัง บวมนำ้� และลมพษิ ลดไขมนั ในเลอื ด ทำ� ให้หัวใจเต้นปกติ (ต้าน arrhythmia) 苦参(ขูเ่ ซนิ ) 6 กรัม 黄柏(หวงไป๋) 9 กรัม ต�ำรับยาทีใ่ ชท้ างคลนิ กิ 射创智(เซ่อฉวงจ่อื ) 6 กรมั 龙潭草(หลงตา่ นเฉ่า) 9 กรัม การออกฤทธ์ิ ใชร้ ักษาอาการผนื่ คนั ตามผวิ หนัง เป็นหดิ กาก เกลือ้ น โรคเรือ้ น ขอ้ ควรระวัง หา้ มใชก้ ับหลห่ี ลู藜芦เพราะเป็นสอื ปาฝ่นั (十八反)กนั หา้ มใช้ในกลุ่มอาการเยน็ พรอ่ ง 102 ตำ� ราการเรียนรู้ยาจีนดว้ ยตนเอง 1

กลุม่ ยาดับร้อน (清热药) - ยาดับรอ้ นระบายไฟ(清热泻火药) - ยาดับร้อนระเหยช้ืน(清热燥湿药) - ยาดับร้อนลา้ งพิษ(清热解毒药) - ยาดบั ร้อนในเลอื ด(清热凉血药) - ยาดับร้อนชนดิ พร่อง(清退虚热药热) อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชัยภมู ิ 103

กลมุ่ ยาขจัดความรอ้ นลา้ งพิษ 清热解毒药 จนิ อน๋ิ ฮวา(金银花) เหลยี นเชี่ยว(连翘) ต้าชิงเย(่ 大青叶) อวี๋ซิงเฉา่ (鱼腥草) ผกู่ งอิง(蒲公英) จื่อฮวาต้ีตงิ (紫花地丁) ถ่ฝู ่หู ลงิ (土茯苓) เซ่อกัน(射干) ไปโ๋ ถวเวงิ (白头翁) ไปฮ๋ วาเสอเสอเฉา่ (白花蛇舌草) ชวนซินเหลียน(穿心莲) 104 ตำ� ราการเรยี นรู้ยาจนี ดว้ ยตนเอง 1

จนิ -หยนิ -ฮวา (jinyinhau)金银花 ช่อื แต้จิว๋ : กิม-หงงิ่ -ฮวย ชือ่ พฤกษศาสตร์ : Lonicera japonica Thunb. f. quercifolia A.I.D.Correia ชือ่ เภสัชวทิ ยา : Flos Lonicerae Japonicae ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วัดปา่ กดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 105

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขบั รอ้ น ขจดั พิษ สลายลมรอ้ น รสชาตแิ ละคุณสมบัติ เข้าสูเ่ ส้นลมปราณ 甘 (หวาน) 微苦(ขมเล็กน้อย) 寒(เยน็ มาก) ปริมาณท่ใี ช้ สว่ นทใี่ ช้ 胃(กระเพาะอาหาร) 心(หวั ใจ) 6-10 กรัม ฤทธิท์ างเภสัชวทิ ยา ดอกตูม ต�ำรบั ยาทใี่ ช้ทางคลนิ กิ มีฤทธต์ิ า้ นแบคทีเรยี ยบั ยัง้ การเจรญิ เตบิ โตเชอ้ื Staphylococcus aureus, หยินเช่ยี วส่าน Hemolytic Streptococci, Shigella dysenteriae, Salmonella typhi ,Meningitis , virus ฯลฯ ลดการดดู ซมึ โคเรลเตอรอลของลำ� ไส้ใหญใ่ น (银翘散) กระตา่ ยทดลองลดความดันเลือด เม่ือใช้กบั ดอกเก็กฮวย菊花(จวฮ๋ี วา) สามารถลดคามดันเลอื ดสงู และปอ้ งกนั การแข็งตัวของหลอดเลอื ด มีฤทธ์ใิ น การป้องกนั การเกดิ แผลในกระเพาะอาหาร สารสกัดในรปู ยาฉีด สามารถ ฉีดเป็นยารักษาทอมซิลอักเสบเฉยี บพลนั 金银花(จนิ อ๋ินฮวา) 15 กรมั 连翘(เหลียนเชย่ี ว) 15 กรัม 桔梗(เจี๋ยเกง่ิ ) 6 กรัม 薄荷(ปอ๋ เหอ) 6 กรมั 竹叶(จเู๋ ย)่ 4 กรัม 甘草(กนั เฉ่า) 5 กรัม 荆芥(จิงเจยี้ ) 4 กรมั 淡豆豉(ตันโต้วฉ่อื ) 5 กรัม 牛蒡子(หนิวป้างจือ่ ) 6 กรัม การออกฤทธ์ิ รกั ษาอาการหวดั ที่เกดิ จากลมร้อน ปวดหัว ไอ คอบวม ขอ้ ควรระวัง ตำ� รับยาไม่ควรใชก้ บั อาการหวดั ทเ่ี กิดจากลมเยน็ หรอื อาการรอ้ นชื้น ส่วนตวั ยาไมค่ วรใช้กับ คนทมี่ อี าการมา้ มกระเพาะอาหารเย็นหรือมฝี ีหนองใส อนั เกิดจากชพ่ี รอ่ ง 106 ต�ำราการเรียนรูย้ าจีนดว้ ยตนเอง 1

เหลียน-เชย่ี ว (Lianqiao)连翘 ชอ่ื แตจ้ ิว๋ : เหล่ียง-เค้ียว ชื่อพฤกษศาสตร์ : Forsythia suspensa Vahl ชือ่ เภสัชวิทยา : Fructus Forsythiae ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วัดป่ากดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภูมิ 107

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขบั รอ้ น ขจดั พษิ สลายลมร้อน ลดอาการบวมสลายตมุ่ กอ้ น รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 微寒(เยน็ เล็กนอ้ ย) เขา้ สู่เสน้ ลมปราณ 肺(ปอด) 心(หวั ใจ) 胆(ถงุ น้ำ� ดี) 小肠(ล�ำไสเ้ ล็ก) ปรมิ าณทีใ่ ช้ 6-15 กรมั สว่ นทใ่ี ช้ ผล ฤทธิท์ างเภสัชวิทยา เปน็ ยาต้านแบคทเี รยี ชนดิ ทั่วไป แกอ้ าเจยี นและกดศูนย์อาเจยี น ของสมองบรเิ วณ medulla oblongata ลดเอนไซม์ SGPT กระตุน้ การท�ำงานของระบบประสาทสว่ นกลาง ฤทธ์ขิ บั ปัสสาวะ *เหลียนเฉียว 连翘 ถอื เปน็ สดุ ยอดยาของการรักษาแผล อักเสบ 疮家圣药 ยงั รักษาเสมหะและไฟ เช่น ก้อนไทรอยด์ เปน็ พิษ และกระเพาะปสั สาวะอกั เสบ 黄芩(หวงฉนิ ) 15 กรมั 黄连(หวงเหลียน) 15 กรัม 陈皮(เฉินผ)ี 6 กรมั 甘草(กันเฉ่า) 6 กรัม玄参(เสวยี นเซิน) 6 กรมั 柴胡(ไฉห)ู 6 กรมั ต�ำรับยาที่ใช้ทางคลนิ ิก 桔梗(เจย๋ี เก่งิ ) 6 กรมั 连翘(เหลียนเชีย่ ว) 3 กรมั ฝชู ี่เซียวตูหยนิ 板蓝根(ปา่ นหลานเกิน) 3 กรัม 马勃(หม่าป๋อ) 3 กรมั (普济消毒饮) 牛蒡子(หนิวป้างจื่อ) 3 กรมั 薄荷(ป๋อเหอ) 3 กรัม 僵蚕(เชียงฉาน) 2 กรมั 升麻(เชิงหมา) 2 กรัม การออกฤทธิ์ รักษาอาการบวมแดงบรเิ วณใบหน้าอันเกิดจากพิษรอ้ น ข้อควรระวงั ตวั ยานี้ไม่ควรใช้กับคนทม่ี ีอาการมา้ ม กระเพาะอาหารเยน็ หรอื มอี าการของฝหี นองใสอนั เกดิ จากช่พี ร่อง 108 ตำ� ราการเรยี นรยู้ าจนี ด้วยตนเอง 1

ตา้ -ชงิ -เย่ (Daqingye)大青叶 ช่ือแตจ้ วิ๋ : ไต่-แช-เฮยี ะ ช่ือพฤกษศาสตร์ : Isatis tinctoria L. subsp. parchalensis A.P.Khokhr. ชื่อเภสัชวทิ ยา : Folium Isatidis ภาพแสดงใหเ้ ห็นลักษณะของยาจีน อโรคยาศาล วัดปา่ กุดฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภูมิ 109

ภาพแสดงยาจีนพร้อมใช้ สรรพคุณ ขับร้อน ขจัดพษิ ทำ� ให้เลือดเยน็ ขบั ผ่นื จากเลอื ดร้อน รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 寒(เยน็ มาก) เขา้ สู่เสน้ ลมปราณ 胃(กระเพาะอาหาร) 心(หัวใจ) ปรมิ าณทใ่ี ช้ 10-15 กรัม ส่วนที่ใช้ ใบ ฤทธทิ์ างเภสชั วทิ ยา ตา้ นแบคทเี รีย ตา้ นไวรัส ลดการอกั เสบ ลดไข้ เพมิ่ ความสามารถ ในการกนิ สิง่ แปลกปลอมของเมด็ เลอื ดขาว 大青叶(ตา้ ชิงเย)่ 5 กรมั 大黄(ต้าหวง) 5 กรัม, ตำ� รับยาทใ่ี ชท้ างคลนิ กิ 栀子(จือจือ่ ) 5 กรมั 黄芪(หวงฉี) 5 กรัม ตา้ ชงิ หวาน 升麻(เซงิ หมา) 5 กรมั 黄连(หวงเหลยี น) 5 กรมั (大青丸) 朴硝(ผอเซยี ว) 10 กรมั การออกฤทธ์ิ รกั ษาอาการมไี ข้ ร้อนใน กระหายนำ้� หูหนวก ขอ้ ควรระวงั ตัวยาหา้ มใช้กบั คนท่มี อี าการม้ามกระเพาะอาหารเย็น 110 ต�ำราการเรียนรู้ยาจีนดว้ ยตนเอง 1

อว๋ี-ซิง-เฉา่ (Yuxingcao)鱼腥草 ชือ่ แตจ้ ว๋ิ : หือ่ -เซง็ -เช่า ชือ่ พฤกษศาสตร์ : Houttuynia cordata Thunb. f. polypetaloidea T.Yamaz. ชอ่ื เภสัชวทิ ยา : Folium Isatidis ภาพแสดงใหเ้ ห็นลักษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภมู ิ 111

ภาพแสดงยาจนี พร้อมใช้ สรรพคณุ ขบั รอ้ นขจดั พษิ รักษาฝขี จัดหนอง ขับปสั สาวะและรกั ษาอาการ แสบขดั รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 辛(เผด็ ) 微寒(เย็นเลก็ น้อย) เขา้ สูเ่ สน้ ลมปราณ 肺(ปอด) 胃(กระเพาะอาหาร) ปรมิ าณท่ีใช้ 10-15 กรัม สว่ นทใี่ ช้ ส่วนที่อยบู่ นดนิ ฤทธ์ิทางเภสัชวิทยา ต้านแบคทีเรีย ตา้ นไวรสั ต้านเช้อื รา ขบั ปัสสาวะ เพมิ่ ความสามารถใน การจับกนิ สงิ่ แปลกปลอมของเมด็ เลือดขาว ใช้ฉดี รักษาอาการอกั เสบของ หลอดลมอักเสบเรอ้ื รัง ปอดบวม การอกั เสบของอุ้งเชงิ กราน 穿心连(ชวนซินเหลยี น) 6 กรมั 黄芩(หวงฉนิ ) 8 กรมั 桑白皮(ซงั ไป๋ผ)ี 12 กรมั 地骨皮(ตีก้ ูผ่ )ี 10 กรัม ตำ� รับยาท่ใี ชท้ างคลนิ กิ 桔梗(เจี๋ยเกิ่ง) 10 กรมั 鱼腥草(อวช๋ี งิ เฉ่า) 9 กรัม ชวนซนิ เหลยี นทงั 冬瓜仁(ตงกวาเหริน) 10 กรัม ใชใ้ นรูปแบบยาตม้ หรอื ยาเม็ด (穿心连汤) การออกฤทธิ์ ใช้รักษาโรคหอบเนื่องจากมคี วามร้อนในปอดมาก หยางปอดเกินมีอาการปอดรอ้ นชื้นและมอี าการไอ เหนอื่ ย หอบ ข้อควรระวงั หลีกเล่ยี งการใช้ยาขนาดสูงหรอื ใชเ้ ปน็ เวลานาน หลกี เลี่ยงการใชใ้ นกรณีทีม่ า้ มและกระเพาะ อาหารเยน็ พรอ่ ง 112 ตำ� ราการเรียนรู้ยาจีนด้วยตนเอง 1

ผู่-กง-องิ (Pugongying)蒲公英 ชอ่ื แต้จวิ๋ : ผ่-ู กง-เอง ช่อื พฤกษศาสตร์ : Taraxacum sinicum Kitag. var. armeriifolium (Soest) Tzvelev ชอ่ื เภสชั วทิ ยา : Herba Taraxaci ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลักษณะท้ังหมดของยาจีน อโรคยาศาล วัดปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชัยภมู ิ 113

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขับรอ้ น ขจดั พษิ ลดอาการบวม สลายตมุ่ ก้อน ขับปัสสาวะและ รกั ษาอาการแสบขดั รสชาตแิ ละคณุ สมบัติ 苦(ขม) 甘(หวาน) 寒(เยน็ มาก) เขา้ สู่เส้นลมปราณ 肝(ตับ) 肺(ปอด) 胃(กระเพาะอาหาร) ปริมาณทใี่ ช้ 10-15 กรัม สว่ นท่ีใช้ ทง้ั ตน้ ฤทธ์ทิ างเภสัชวทิ ยา ตา้ นแบคทีเรีย ยบั ยง้ั การหดตวั ของถงุ น้�ำดี ขับปัสสาวะ กระตุ้น การขบั นำ้� นมจากตอ่ มน�ำ้ นม ต�ำรับยาทใ่ี ช้ทางคลินิก 金银花(จนิ อน๋ิ ฮวา) 20 กรมั 野菊花(เย่วจ์ วี๋ฮวา) 15 กรัม อเู่ วย่ เ์ ซียวตหู๋ ย่นิ 蒲公英(ผู่กงองิ ) 15 กรมั 紫花地丁(จือ่ ฮวาต้ีตงิ ) 15 กรัม 紫背天葵子(จ่ือเป้ยเทียนขุยจื่อ) 15 กรมั (五味消毒饮) การออกฤทธ์ิ รักษาอาการฝีกณั ฑสูตระยะเริ่มแรก อันเกิดจากพิษร้อน ข้อควรระวัง ถา้ ใชต้ ัวยาในปรมิ าณมากไป อาจท�ำให้เกิดอาการท้องเสยี ออ่ นๆได้ รวมท้งั คนท่มี ีอาการท้องเสีย ปวดทอ้ ง ไม่ควรใช้ตัวยานี้ 114 ต�ำราการเรยี นรู้ยาจนี ด้วยตนเอง 1

จื่อ-ฮวา-ต-้ี ตงิ (Zihuadiying) 紫花地丁 ช่อื แตจ้ ๋ิว : จ๋-ี ฮวย-ต-ี่ เตง็ ชื่อพฤกษศาสตร์ : Viola yedoensis Makino ชื่อเภสชั วทิ ยา : Herba Violae ภาพแสดงให้เห็นลักษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ป่ากดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 115

ภาพแสดงยาจนี พร้อมใช้ สรรพคุณ ขับร้อน ขจัดพิษ รักษาฝหี นองสลายตุ่มก้อน ท�ำให้เลือดเยน็ รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 辛(เผ็ด) 寒(เยน็ มาก) เข้าสเู่ ส้นลมปราณ 心(หัวใจ) 肝(ตบั ) ปริมาณท่ใี ช้ 15-30 กรมั ส่วนท่ีใช้ ทง้ั ต้น ฤทธ์ทิ างเภสชั วทิ ยา ยับยั้งการเจรญิ เติบโตของเชอ้ื แบคทีเรีย แกอ้ กั เสบรักษาฝหี นอง ลดอกั เสบ ลดอาการบวม * จอ่ื ฮวาตี้ตงิ 紫花地丁เด่นในการรักษาผวิ หนังอกั เสบเป็นฝีหนอง * ผกู่ งองิ 蒲公英 เดน่ ในการรักษาเต้านมอกั เสบ กระเพาะ ปสั สาวะอกั เสบ (ร้อนชื้น) ตำ� รบั ยาทใ่ี ชท้ างคลนิ ิก 金银花(จินอ๋ีฮวา) 20 กรัม 野菊花(เย่วจ์ ว๋ีฮวา) 15 กรัม อูเ่ ว่ยเ์ ซยี วตูอ๋ น่ิ 蒲公英(ผู่กงองิ ) 15 กรัม 紫花地丁(จือ่ ฮวาตตี้ งิ ) 15 กรมั 紫背天葵子(จ่อื เป้ยเทียนขยุ จอ่ื ) 15 กรัม (五味消毒饮) การออกฤทธิ์ รักษาอาการฝีกณั ฑสูตระยะเร่ิมแรก อนั เกดิ จาก พษิ ร้อน ข้อควรระวงั ถา้ ใชต้ ัวยาในปริมาณมากไป อาจท�ำใหเ้ กดิ อาการท้องเสียอ่อนๆ ได้ รวมทัง้ คนทม่ี ีอาการ ทอ้ งเสีย ปวดทอ้ ง ไม่ควรใชต้ ัวยาน้ี 116 ต�ำราการเรียนรูย้ าจีนด้วยตนเอง 1

ถ-ู่ ฝ-ู หลิง (Tufuling)土茯苓 ช่ือแตจ้ ๋ิว : โถว่ -หก-เหล็ง ชอ่ื พฤกษศาสตร์ : Smilax glabra Roxb. ช่อื เภสัชวทิ ยา : Rhizoma Smilacis Glabrae ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วัดปา่ กุดฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภมู ิ 117

ภาพแสดงยาจีนพร้อมใช้ สรรพคุณ ขบั ร้อน ขจัดพษิ ระบายความชนื้ ลดอาการตดิ ขัดตามข้อต่างๆ รสชาติและคุณสมบตั ิ 甘(หวาน) 淡(จืด) 平(กลาง) เข้าสูเ่ สน้ ลมปราณ 肝(ตบั ) 胃(กระเพาะอาหาร) 膀胱(กระเพาะปัสสาวะ) ปริมาณท่ใี ช้ 15-60 กรัม ส่วนทีใ่ ช้ เหง้า-หัว ในการทดลองกบั กบ-เพิ่มการบบี ตัวของหวั ใจกบ ลดความดัน ฤทธิท์ างเภสัชวทิ ยา เลอื ดของสุนขั ทดลอง กระตุ้นการบบี ตัวของมดลกู ในหลอด ทดลอง ท�ำลายพิษปรอท ลดอาการเกรง็ โครงกระดูกอักเสบ ต�ำรับยาทีใ่ ชท้ างคลินิก 金银花(จินอน๋ิ ฮวา) 6 กรมั 绿荳(ลว่โี ต้ว) 10 กรมั 生甘草 (เซงิ กนั เฉา่ ) 6 กรัม土茯苓(ถฝู หู่ ลงิ ) 15 กรมั การออกฤทธิ์ ใช้รักษาพิษสารตะก่ัว ดบั พิษไฟท่ีเกิดจากพรอ่ งเยน็ ขอ้ ควรระวงั ห้ามรบั ประทานน�ำ้ ชาระหว่างทานยาตวั น้ี และตัวยานีไ้ มค่ วรใชก้ บั คนทมี่ อี าการหยนิ ของ ตับและไตพรอ่ ง ระวงั การใชใ้ นอาการตับ ไตหยนิ พรอ่ ง 118 ต�ำราการเรียนรยู้ าจีนดว้ ยตนเอง 1

เซอ่ -กัน (Shegan)射干 ช่อื แต้จิ๋ว : เซ่ยี -กัง ชื่อพฤกษศาสตร์ : Belamcanda chinensis (L.) Redouté var. taiwanensis S.S.Ying ชอ่ื เภสชั วิทยา : Rhizoma Belamcandae ภาพแสดงใหเ้ ห็นลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วัดป่ากดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชัยภมู ิ 119

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคณุ ขบั รอ้ นขจดั พษิ ขับเสมหะลดอาการหอบ ชว่ ยให้คอโล่งสลาย กอ้ น รสชาติและคณุ สมบัติ 苦(ขม) 寒(เย็นมาก) เข้าส่เู ส้นลมปราณ 肺(ปอด) ปรมิ าณท่ใี ช้ 3-10 กรมั สว่ นท่ีใช้ เหง้า ฤทธ์ิทางเภสัชวทิ ยา ต้านแบคทเี รยี ต้านเชือ้ รา ลดไข้ แกป้ วด ลดอาการอักเสบ ลดอาการ อกั เสบของผิวหนงั สารสกดั ดว้ ยแอลกอฮอลก์ ระตุ้นการหล่ังน�้ำลายของ กระต่าย ลดความดนั เลอื ดและกระตุน้ การหายใจ ลดอัตราการเตน้ ของหวั ใจ ในกระต่าย 射干(เซอ่ กัน) 9 กรมั 麻黄(หมาหวง) 9 กรัม 生姜(เซงิ เจียง) 9 กรมั 细辛(ซซ่ี นิ ) 3 กรมั ต�ำรบั ยาทใี่ ช้ทางคลนิ ิก 紫菀(จือ่ หวาน) 6 กรมั 款冬花(ขวา่ นตงฮวา) 6 กรัม เซอ่ กันหมาหวงทงั 大枣(ตา้ เจา่ ) 3 ผล 半夏(ปั้นเชี่ย) 9 กรัม (射干麻黄汤) 五味子(อู่เว่ยจ์ อื่ ) 3 กรมั การออกฤทธ์ิ ชว่ ยขับพลังปราณขึน้ สเู่ บ้อื งบน สลายเสมหะ และช่วยนำ� พลงั ปราณสู่เบอื้ งลา่ งระงับอาการไอ ขอ้ ควรระวัง ตัวยาน้ีไมค่ วรใชก้ ับคนทมี่ อี าการมา้ มพร่องท้องเสยี และห้ามใชใ้ นสตรีมคี รรภ์ 120 ตำ� ราการเรียนรยู้ าจีนดว้ ยตนเอง 1

ไป๋-โถว-เวงิ (Baitouweng)白头翁 ชื่อแต้จ๋วิ : แปะ-เถ่า-อง ชอื่ พฤกษศาสตร์ : Pulsatilla chinensis (Bunge) Regel f. plurisepala D.K.Zang ชื่อเภสชั วทิ ยา : Radix Pulsatillae ภาพแสดงใหเ้ ห็นลักษณะของยาจนี อโรคยาศาล วัดปา่ กุดฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภูมิ 121

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคณุ ขับรอ้ นขจัดพษิ ทำ� ใหเ้ ลอื ดเย็น แก้ทอ้ งรว่ ง รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 寒(เย็นมาก) เขา้ สู่เสน้ ลมปราณ 胃(กระเพาะอาหาร) 大肠(ล�ำไส้ใหญ่) ปรมิ าณท่ีใช้ 9-15 กรมั ส่วนทใี่ ช้ เหง้า ฤทธ์ทิ างเภสัชวทิ ยา ขว่ ยยบั ยง้ั การเจริญเติบโตของแบคทเี รีย เชือ้ อะมีบา ช่วยหยุด การขับเมอื กหยดุ เลือดในล�ำไสใ้ หญ่ มฤี ทธิก์ ระตุ้นหัวใจคล้าย ดจิ ทิ าลิส(digitalis) มีฤทธิ์กล่อมประสาท ต�ำรบั ยาที่ใชท้ างคลินิก 白头翁(ไปโ๋ ถวเวิง) 15 กรมั 黄柏(หวงไป๋) 12 กรมั ไปโ๋ ถวเวงิ ทัง 黄连(หวงเหลียน) 6 กรมั 秦皮(ฉนิ ผ)ี 12 กรมั (白头翁汤) การออกฤทธิ์ แกท้ ้องร่วงท่ีเกิดจากพิษรอ้ นของกระเพาะอาหาร ข้อควรระวัง ตวั ยาไมค่ วรใชก้ ับคนที่มีอาการทอ้ งรว่ งทเี่ กิดจากความเยน็ 122 ตำ� ราการเรยี นรู้ยาจีนด้วยตนเอง 1

ไป-๋ ฮวา-เสอ-เสอ-เฉ่า (Baihuasheshecao)白花蛇舌草 ชอื่ แตจ้ ิ๋ว : แปะ-ฮวย-จ๊ัว-จี่-เชา่ ชอื่ พฤกษศาสตร์ : Hedyotis diffusa Willd. var. extensa (Hook.f.) Ratna Dutta ชอ่ื เภสัชวทิ ยา : Herba Oldenlandiae , Herba Hedyotis ภาพแสดงใหเ้ ห็นลักษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ปา่ กดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 123

ภาพแสดงยาจีนพร้อมใช้ สรรพคุณ ขับรอ้ น ขจดั พษิ ขับความชื้น ขับปัสสาวะ รสชาตแิ ละคณุ สมบตั ิ 辛(ขม) 甘(หวาน) 寒(เยน็ มาก) เข้าสเู่ ส้นลมปราณ 心(หัวใจ) 脾(มา้ ม) 肝(ตบั )小肠(ล�ำไส้เล็ก)大肠(ลำ� ไสใ้ หญ)่ ปริมาณท่ีใช้ 15-30 กรัม สว่ นที่ใช้ ทงั้ ตน้ ฤทธท์ิ างเภสชั วิทยา ต้านมะเร็งหลายชนิด ยบั ย้งั กระบวนการไมโตรซสิ ของการแบ่ง เซลล์ ทำ� ร้ายเนื้อมะเรง็ ยับยง้ั การขยายของกอ้ นมะเรง็ เพม่ิ การ ท�ำงานของระบบการผลิตเม็ดเลือดขาวและระบบภูมิคุ้มกันของ ร่างกาย ยับยัง้ การแบ่งตวั ของแบคทีเรีย ตา้ นการอักเสบ แกป้ วด กลอ่ มประสาท มกั ใชร้ ่วมกบั ปนั้ จ่อื เหลียน(半枝莲) ต�ำรบั ยาทใี่ ช้ทางคลนิ ิก 白花蛇舌草(ไปฮ๋ วาเสอเสอเฉา่ ) 12 กรัม 红藤 (หงเถงิ ) 8 กรัม 败酱草 (ปา้ ยเจี้ยงเฉ่า) 10 กรัม 牡丹皮 (หมู่ตันผ)ี 9 กรมั การออกฤทธิ์ ในกรณีไสต้ งิ่ อกั เสบ ข้อควรระวงั ไมค่ วรใช้กรณีหยินเกินท่ีมีอาการชาและถ่ายเหลว หมายเหตุ 白花蛇舌草 ไป๋ฮวาเสอ เสอเฉา่ มกั ใช้ในการบ�ำรงุ หยิน กรณหี ยนิ พรอ่ งที่เกดิ จากการฉายแสงควรเน้นบำ� รงุ หยินเสยี กอ่ นแลว้ คอ่ ยรกั ษา อาการปวดและอกั เสบภายหลัง 124 ตำ� ราการเรยี นรยู้ าจนี ด้วยตนเอง 1

ชวน-ซนิ -เหลียน (Chuanxinlian)穿心莲 ช่ือแตจ้ ๋ิว : ชวง-ซิม-โน้ย ชือ่ พฤกษศาสตร์ : Andrographis paniculata Nees ชือ่ เภสัชวิทยา : Herba Andrographis ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลักษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ป่ากุดฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภูมิ 125

ภาพแสดงยาจนี พร้อมใช้ สรรพคณุ ขับรอ้ นขจัดพษิ ท�ำให้ความชนื้ แหง้ แก้ท้องร่วง ทำ� ให้เลอื ดเยน็ สลายก้อน รสชาติและคุณสมบัติ 苦(ขม) 寒(เย็นมาก) เข้าสเู่ ส้นลมปราณ 心(หวั ใจ) 肺(ปอด) 大肠(ล�ำไสใ้ หญ)่ 膀胱(กระเพาะปัสสาวะ) ปรมิ าณท่ีใช้ 6-9 กรมั ส่วนทใี่ ช้ ส่วนเหนอื ดิน ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา รักษาโรคในกลุ่มอาการรอ้ นชนื้ มไี ขป้ วดศรี ษะ รกั ษาฝหี นอง อกั เสบบวม 黄芩(หวงฉนิ ) 8 กรมั 桑白皮(ซงั ไปผ๋ )ี 12 กรัม ต�ำรับยาทใ่ี ช้ทางคลนิ กิ 地骨皮(ตี้กผู่ ี) 10 กรมั 桔梗(เจ๋ียเก่งิ ) 10 กรัม ชวนซนิ เหลียนทัง 鱼腥草(อวีช๋ งิ เฉา่ ) 9 กรมั 冬瓜仁(ตงกวาเหริน) 10 กรัม (穿心连汤) ใชใ้ นรปู แบบยาตม้ หรอื ยาเม็ด การออกฤทธ์ิ ใชร้ ักษาโรคหอบเนอ่ื งจากมีความร้อนในปอดมาก หยางปอดเกินมอี าการปอดร้อนชน้ื และมอี าการไอ เหนือ่ ย หอบ ข้อควรระวงั หลีกเลย่ี งการใช้ยาขนาดสงู หรือใชเ้ ปน็ เวลานาน หลกี เลีย่ งการใชใ้ นกรณีที่มา้ มและกระเพาะ อาหารเย็นพรอ่ ง 126 ตำ� ราการเรียนรยู้ าจีนดว้ ยตนเอง 1

กลุ่มยาดบั ร้อน (清热药) - ยาดบั ร้อนระบายไฟ(清热泻火药) - ยาดับร้อนระเหยช้นื (清热燥湿药) - ยาดับร้อนล้างพษิ (清热解毒药) - ยาดับร้อนท�ำให้เลือดเยน็ (清热凉血药) - ยาดบั รอ้ นชนิดพรอ่ ง(清退虚热药热) อโรคยาศาล วดั ป่ากุดฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 127

กลุ่มยาขจัดความรอ้ นทำ� ให้เลือดเย็น (清热凉血药) เซิงตหี้ วง(生地黄) เสวยี นเซิน(玄参) หมตู่ นั ผ(ี 牡丹皮) ชอ่ื เสา(赤芍) สุ่ยหนิวเจย่ี ว(水牛角) 128 ต�ำราการเรียนรยู้ าจนี ดว้ ยตนเอง 1

เซิง-ตี้-หวง (shengdihuang)生地黄 ช่อื แต้จิว๋ : แช-ต-ี่ อึ๊ง ช่อื พฤกษศาสตร์ : Rehmannia glutinosa Steud. f. lutea Y.C.Chu & J.F.Li ชอ่ื เภสัชวิทยา : Radix Rehmanniae ภาพแสดงให้เหน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ป่ากดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภมู ิ 129

ภาพแสดงยาจีนพร้อมใช้ สรรพคณุ ขบั ความร้อนท�ำให้เลือดเยน็ บ�ำรงุ หยนิ เสริมสารนำ้� ในรา่ งกาย รสชาตแิ ละคณุ สมบตั ิ 甘(หวาน) 苦(ขม) 寒(เยน็ ) เข้าสูเ่ ส้นลมปราณ 心(หัวใจ) 肺(ปอด) 肝(ตบั ) 肾(ไต) ปริมาณทีใ่ ช้ 10 – 30 กรัม ส่วนที่ใช้ รากและหัว ฤทธิ์ทางเภสชั วิทยา ตา้ นเชอ้ื แบคทเี รีย ต้านเชื้อรา มฤี ทธต์ิ อ่ หัวใจ ใชใ้ นปรมิ าณ กลาง มีผลตอ่ การหดตวั ของกลา้ มเนอื้ หัวใจในสัตว์ทดลอง ถา้ ใช้ ในปริมาณมากจะทำ� ใหเ้ กดิ พษิ เพ่ิมความดันเลือด ขับปสั สาวะ ห้ามเลือด ท�ำใหเ้ ลอื ดแข็งตวั เร็ว ตำ� รับยาทีใ่ ช้ทางคลินกิ 玄参(เสวยี นเซิน) 30 กรมั 麦冬(มา่ ยตง) 25 กรัม เจงิ เย่เฉงิ ช่ที งั 生地黄(เซงิ ตห้ี วง) 9 กรมั 芒硝(หมางเซียว) 5 กรัม (增夜承气汤) การออกฤทธิ์รกั ษาอาการทอ้ งผกู อันเกิดจากความรอ้ นทำ� ลายสารน�ำ้ ข้อควรระวัง ยามีคุณลกั ษณะเยน็ ท�ำใหพ้ ลงั ติดขัดค่ัง ไม่ควรใช้ในผทู้ ม่ี า้ มพรอ่ ง ความชื้นคง่ั ตดิ ขัด ภายในที่มีอาการแนน่ คนทอ้ งเดนิ ไมค่ วรใช้ 130 ต�ำราการเรยี นรูย้ าจนี ดว้ ยตนเอง 1

เสวียน-เซนิ (Xuanshen)玄参 ชือ่ แต้จิว๋ : หง่วง-เซยี ม ช่อื พฤกษศาสตร์ : Scrofularia Spreng. ชื่อเภสัชวิทยา : Radix Scrophulariae ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วัดปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภูมิ 131

ภาพแสดงยาจนี พร้อมใช้ สรรพคณุ ดบั รอ้ นในเลอื ด บ�ำรงุ หยิน ลา้ งพิษ รสชาติและคณุ สมบัติ 苦(ขม) 甘(หวาน) 咸(เคม็ ) เขา้ ส่เู สน้ ลมปราณ 肺(ปอด) 胃(กระเพาะอาหาร) 肾(ไต) ปรมิ าณท่ีใช้ 10 – 15 กรัม ส่วนท่ีใช้ ราก ฤทธ์ิทางเภสัชวทิ ยา กระตุ้นการบีบตัวของหัวใจขนาดน้อย กระต้นุ การบีบตัวของ หวั ใจเมอื่ ใชป้ ริมาณมากและเป็นพษิ ต่อหัวใจ ลดระดบั น�้ำตาลใน เลือด ขยายหลอดเลอื ด ต้านแบคทีเรียตา้ นเชือ้ รา 百合(ไปเ่ หอ) 12 กรัม 熟地(สตู )ี้ 9 กรัม ตำ� รับยาท่ใี ชท้ างคลินิก 生地(เซิงต้)ี 9 กรมั 当归身(ตงั กยุ เสนิ ) 9 กรัม ไปเ่ หอกจู้ นิ ทัง 白芍(ไป๋เสา) 6 กรมั 甘草(กนั เฉา่ ) 3 กรมั (百合固金汤) 桔梗(เจี๋ยเกิ่ง) 6 กรัม 玄参(เสวียนเซนิ ) 3 กรัม 贝母(เปย้ หมู่) 6 กรมั 麦冬(ม่ายตง) 9 กรมั การออกฤทธิ์ รกั ษาอาการไอหอบ เสมหะปนเลอื ด ข้อควรระวงั ตวั ยานไ้ี ม่ควรใชก้ บั ผมู้ อี าการมา้ มพร่องท้องเสยี และตวั ยาหา้ มใชก้ ับหลหี่ ลู (藜芦) 132 ต�ำราการเรยี นรูย้ าจนี ดว้ ยตนเอง 1

หมู่-ตัน-ผี (Mudanpi) 牡丹皮 ช่อื แต้จิ๋ว : โบ-ตงั -พ้วย ชื่อพฤกษศาสตร์ : Paeonia suffruticosa subsp. yinpingmudan D.Y.Hong, K.Y.Pan & Zhong W.Xie ชื่อเภสชั วทิ ยา : Cortex Moutan Radicis ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลักษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ป่ากดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 133

ภาพแสดงยาจนี พร้อมใช้ สรรพคุณ ดับรอ้ นในเลอื ด ปรับการไหลเวยี นเลือด ขจดั เลอื ดคัง่ รสชาติและคณุ สมบตั ิ 苦(ขม) 辛(เผด็ ) 微寒(เย็นเล็กนอ้ ย) เขา้ สู่เสน้ ลมปราณ 心 (หวั ใจ) 肝(ตบั ) 肾(ไต) ปริมาณทใี่ ช้ 6 – 12 กรมั สว่ นที่ใช้ เปลอื กราก ฤทธ์ทิ างเภสัชวทิ ยา ต้านแบคทีเรยี ลดความดนั เลือดกลอ่ มประสาทและลดปวด ลดการอักเสบและลดไข้ ต้านการชักเกรง็ ตำ� รับยาท่ีใช้ทางคลินกิ 生地(เซิงตี้) 6 กรมั 当归身(ตังกุยเสิน) 6 กรัม ชงิ เว่ยส์ ่าน 牡丹皮(หม่ตู ันผ)ี 9 กรมั 升麻(เชงิ หมา) 9 กรมั (清胃散) 黄连(หวงเหลียน) 6 กรัม การออกฤทธิ์ ใชร้ ักษาอาการปวดฟันรากฟันอกั เสบท่ีเกิดจากความรอ้ น ของกระเพาะอาหาร ขอ้ ควรระวัง ต�ำรบั ยาไม่ควรใชก้ ับอาการปวดฟันรากฟนั อักเสบทีเ่ กดิ จากลมเยน็ และจากอาการไตพรอ่ ง รอ้ นใน ตัวยา ไมค่ วรใชก้ ับอาการเลอื ดพรอ่ งมีความเยน็ และห้ามใชต้ วั ยากับสตรมี ปี ระจำ� เดือนหรือสตรมี คี รรภ์ 134 ต�ำราการเรียนร้ยู าจีนด้วยตนเอง 1

ชอ่ื -เสา (Chishao) 赤芍 ช่ือแตจ้ ๋ิว : : เซียะ-เจียก ชอื่ พฤกษศาสตร์ : Paeonia lactiflora var. villosa M.S.Yan & K.Sun ชื่อเภสัชวิทยา : Redix Paeoniae Rubra ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลักษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ปา่ กดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชัยภมู ิ 135

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคุณ ดับรอ้ นในเลือด สลายเลอื ดคัง่ ระงับอาการปวด รสชาติและคุณสมบัติ 苦(ขม) 微寒(เย็นเล็กนอ้ ย) เขา้ สเู่ สน้ ลมปราณ 肝(ตับ) ปริมาณทีใ่ ช้ 6 – 15 กรัม ส่วนทีใ่ ช้ ราก ตา้ นแบคทเี รยี ต้านอาการปวดเกร็งของกระเพาะอาหารและ ฤทธ์ิทางเภสชั วทิ ยา มดลกู ใช้ร่วมกับชะเอม 甘草(กนั เฉา่ ) เสรมิ ฤทธิก์ ารแกป้ วด จากการหดเกร็งมีฤทธิ์ตอ่ ระบบประสาทสว่ นกลาง ตำ� รบั ยาท่ีใช้ทางคลนิ กิ 水牛角(สยุ่ หนิวเจ่ียว) 30 กรัม 生地(เซิงตี)้ 24 กรัม ซเี จีย่ วตห้ี วงทงั 赤芍(ซื่อเสา) 12 กรัม 牡丹皮(หม่ตู นั ผี) 9 กรมั (犀角地黄汤) การออกฤทธิ์ รกั ษาความร้อนในระดับเลอื ด (血分) ขอ้ ควรระวัง ตวั ยาไม่ควรใชก้ ับคนทีม่ ีอาการเลอื ดพร่อง ประจ�ำเดอื นไม่มา นอกจากน้ตี ัวยาห้ามใช้กบั หลหี่ ล(ู 藜芦) 136 ตำ� ราการเรียนรูย้ าจีนด้วยตนเอง 1

สุย่ -หนวิ -เจี่ยว (Shuiniujiao) 水牛角 ชอ่ื แตจ้ วิ๋ : สุ่ย-หงู่-กัก ช่อื พฤกษศาสตร์ : Bubalus bubalis ชอ่ื เภสัชวทิ ยา : Cornu Bubali ภาพแสดงให้เหน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ปา่ กดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภมู ิ 137

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคณุ ดบั ร้อนในเลอื ด ลา้ งพิษ แกช้ ัก รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 咸(เคม็ ) 寒(เย็น) เขา้ สเู่ ส้นลมปราณ 心(หัวใจ) 肝(ตับ) 胃(กระเพาะอาหาร) ปริมาณท่ีใช้ 15-30 กรมั ส่วนที่ใช้ เขา-สตั ว์วัตถุ ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา กระตุ้นการท�ำงานของหัวใจโดยเฉพาะในภาวะท่ีหัวใจอ่อนแอ ภาวะหัวใจผิดปกติท�ำให้หลอดเลือดหดตัวในระยะแรกและค่อยๆ ขยายตวั ในระยะต่อมา ชว่ ยเพม่ิ ความดันในระยะแรก ลดความดนั ในระยะหลงั จากนนั้ ค่อยๆ คงที่ ลดไข้ เพิม่ ปรมิ าณเม็ดเลือดขาว ต�ำรบั ยาทใ่ี ชท้ างคลินกิ 水牛角 (สุ่ยหนวิ เจ่ียว) 30 กรมั 生地黄(เซิงตีห้ วง) 30 กรัม ซีเจ่ยี วต้ีหวงทัง 赤芍 (ช่ือเสา) 12 กรมั 牡丹皮 (หมู่ตนั ผ)ี 9 กรัม (犀角地黄汤) การออกฤทธ์ิ ระบายความรอ้ น ขจัดสารพิษ ทำ� ใหเ้ ลือดเย็น ขจัดการคัง่ คา้ ง ข้อควรระวงั ตำ� รบั ยาน้ีไมค่ วรใชใ้ นผู้ปว่ ยหยนิ เกนิ ที่มีอาการท้องเสยี ถา่ ยเหลว ชพ่ี รอ่ งตวั เยน็ และผปู้ ว่ ยที่ ตัวเยน็ อ่อนเพลยี ตวั ยาไม่ควรใช้ในผ้มู อี าการมา้ ม และกระเพาะอาหารเยน็ 138 ตำ� ราการเรยี นรู้ยาจีนด้วยตนเอง 1

กลมุ่ ยาดับรอ้ น (清热药) - ยาดบั ร้อนระบายไฟ(清热泻火药) - ยาดบั ร้อนระเหยชื้น(清热燥湿药) - ยาดับรอ้ นล้างพษิ (清热解毒药) - ยาดบั รอ้ นทำ� ให้เลอื ดเยน็ (清热凉血药) - ยาดบั ร้อนชนดิ พร่อง(清退虚热药热) อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภมู ิ 139

กล่มุ ยาขจัดอาการรอ้ นพรอ่ ง (清退虚热药) ชงิ เฮา(青蒿) ตี้ก่ผู (ี 地骨皮) หูหวงเหลยี น(胡黄连) อน๋ิ ไฉห(ู 银柴胡) 140 ตำ� ราการเรยี นรยู้ าจนี ด้วยตนเอง 1

ชิง-เฮา (Qinghao)青蒿 ช่ือแต้จวิ๋ : แช-เฮา ช่อื พฤกษศาสตร์ : Artemisia annua L. f. macrocephala Pamp. ช่อื เภสชั วิทยา : Herba Artemisiac Annuae ภาพแสดงให้เห็นลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ป่ากดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภูมิ 141

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขับระบายความรอ้ นจากภาวะหยินพรอ่ ง ขับรอ้ นจากลมแดด เพิม่ รักษาอาการมาลาเรยี ขจัดกระดกู ร้อน รสชาติและคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 辛(เผ็ด) 寒(เยน็ ) เขา้ สเู่ สน้ ลมปราณ 肝(ตบั ) 胆(ถุงนำ้� ดี) 肾(ไต) ปริมาณที่ใช้ 6-12 กรมั สว่ นที่ใช้ ทง้ั ตน้ ฤทธิท์ างเภสัชวิทยา ตา้ นแบคทีเรยี ตา้ นเชอ้ื รา ยับยงั้ การเติบโตของเช้อื มาลาเรีย แก้ปวดลดการอกั เสบ แกไ้ ขต้ ัวรอ้ น 青蒿(ชงิ เฮา) 10 กรัม 鳖甲(เปีย๋ เจีย่ ) 15 กรมั ต�ำรับยาท่ใี ช้ทางคลนิ กิ 知母(จือหม่)ู 6 กรัม 丹皮(ตันผี) 9 กรมั ชิงเฮาเจียเปยี่ ทัง 生地(เซงิ ต้)ี 12 กรมั (青蒿鳖甲汤) การออกฤทธิ์ รกั ษาอาการร้อนใน เป็นไข้ ตัวเย็น ไมม่ เี หงือ่ หยินพรอ่ ง ใช้รกั ษาโรคมาเรยี หดั ขอ้ ควรระวัง ต�ำรับยานีไ้ มค่ วรใช้กบั อาการหยินพร่องมีอาการชักกระตกุ ตวั ยาไม่ควรใช้กบั อาการมา้ ม กระเพาะอาหารเย็นท้องเสียที่เกดิ จากลำ� ไส้ 142 ตำ� ราการเรยี นรู้ยาจีนด้วยตนเอง 1

ตี-้ กู่-ผี (Digupi) 地骨皮 ชื่อแต้จวิ๋ : ต่ี-กกุ -พ้วย ช่ือพฤกษศาสตร์ : Lycium barbarum L. var. implicatum T.Y.Chen & Xu L.Jiang ชือ่ เภสชั วทิ ยา : Cortex Lycli Radicis ภาพแสดงให้เหน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วัดป่ากุดฉนวนอุดมพร จ.ชัยภมู ิ 143

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขับความรอ้ นภายในจากภาวะหยินพร่อง ขับความรอ้ นโดย ทำ� ใหเ้ ลอื ดเย็น ท�ำใหเ้ ลอื ดหยุด ขบั ความรอ้ นของปอด เสรมิ สารน�้ำ แก้กระหายน้�ำ รสชาตแิ ละคณุ สมบตั ิ 甘(หวาน) 淡(จืด) 寒(เย็น) เขา้ สู่เส้นลมปราณ 肺(ปอด) 肝(ตบั ) 肾(ไต) ปริมาณทใี่ ช้ 9-15 กรมั ส่วนที่ใช้ เปลือกของราก ฤทธิท์ างเภสชั วทิ ยา ลดความดันเลอื ดทำ� ให้หลอดเลือดขยายตวั ขัดขวางการท�ำงาน ของระบบประสาทซิมพาเทตกิ ลดน�ำ้ ตาล ลดคลอเรสเตอรอลใน เลอื ด ลดไข้ ต้านแบคทเี รยี และยับยั้งการเจรญิ เติบโตของ เชอ้ื ไทฟอยด์ พาราไทฟอยด์ เชอ้ื บิดซิเจลลา ต�ำรบั ยาท่ีใช้ทางคลินกิ 地骨皮(ตี้กผู่ ี) 15 กรมั 桑白皮(ซงั ไปผ๋ ี) 15 กรัม เซยี่ ไป๋สา่ น 甘草(กันเฉา่ ) 3 กรมั 桔梗(เจย๋ี เก่งิ ) 4 กรมั (泻白散) การออกฤทธ์ิ รักษาอาการปอดรอ้ น หอบไอ ขอ้ ควรระวงั ต�ำรบั ยาไม่ควรใช้กับอาการไอที่เกดิ จากลมเย็นหรือปอดพร่องหอบไอ ตัวยาไมค่ วรใชอ้ าการ ม้ามพร่องท้องเสยี 144 ต�ำราการเรียนรู้ยาจีนดว้ ยตนเอง 1

อ๋นิ -ไฉ-หู (Yinchaihu) 银柴胡 ช่ือแต้จ๋วิ : หงง่ิ -ฉ่า-โอ๊ว ช่อื พฤกษศาสตร์ : Stellaria dichotoma L. [gamma]. lanceolata Bunge ช่อื เภสัชวทิ ยา : Redix Stellariae ภาพแสดงให้เห็นลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ป่ากดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชยั ภูมิ 145

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคณุ ขบั ความร้อนจากภาวะหยินพรอ่ ง ขับความร้อนเน่อื งจากสาร หยินถูกท�ำลายจากไข้–ความรอ้ นจากภายนอก ขบั ความรอ้ นจาก ภาวะขาดอาหารทำ� ใหเ้ กิดไข้เซอ่ื งซึม รสชาติและคณุ สมบตั ิ 甘(หวาน) 微寒(เย็นเล็กน้อย) เข้าส่เู ส้นลมปราณ 肝(ตบั ) 胃(กระเพาะอาหาร) ปรมิ าณทีใ่ ช้ 3-10 กรมั ส่วนท่ใี ช้ ราก ฤทธิท์ างเภสชั วิทยา ลดไขมันลดคลอเลสเตอรอลในเลอื ด ขบั ความร้อนจากกระเพาะ อาหารโดยไมท่ ำ� ลายหยนิ ในรา่ งกาย สามารถรักษาอาการเป็นไข้ ร้อนสลบั หนาว และไข้มาลาเรยี ซึ่งสามารถกระจายความรอ้ น เขา้ สู่ดา้ นบนแตไ่ ม่สามารถรักษาไข้ที่เกดิ จากหยนิ พร่องได้ 银柴胡 (อ๋ินไฉหู) 15 กรมั 地骨皮(ตกี้ ู่ผี) 12 กรัม 青蒿 (ชิงเฮา) 10 กรัม 鳖甲(เปี๋ยเจ่ีย) 12 กรัม ตำ� รบั ยาทใี่ ชท้ างคลนิ ิก 胡黄连(หูหวงเหลยี น) 10 กรมั ชิงกูส่ ่าน (清骨散) การออกฤทธิ์ ใชร้ กั ษาอาการความรอ้ นแผ่ซา่ นออกมาจากกระดูก ไข้เปน็ เวลานานหรือเหงื่อออกตอนกลางคืนอนั เนอ่ื งมาจากหยนิ พร่อง ขอ้ ควรระวัง หลีกเล่ียงการใชใ้ นกรณที ี่ถูกลมร้อนกระทำ� จากภายนอกและกลุม่ อาการเลอื ดพร่องที่ไมม่ ีไข้ 146 ตำ� ราการเรยี นรยู้ าจีนดว้ ยตนเอง 1

ห-ู หวง-เหลียน (Huhuanglian) 胡黄连 ชื่อแตจ้ ๋ิว : โอ๊ว-อึง่ -โน้ย ช่อื พฤกษศาสตร์ : Picrorhiza kurrooa Royle ชอ่ื เภสัชวทิ ยา : Rhizoma Picrorrhizae ภาพแสดงให้เหน็ ลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภูมิ 147

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคุณ ลดไขจ้ ากภาวะหยินพร่อง ลดไข้จากภาวะขาดอาหาร ขับรอ้ นช้ืน รสชาติและคณุ สมบตั ิ 苦(ขม) 寒(เยน็ ) เขา้ สเู่ ส้นลมปราณ 肝(ตับ) 胃(กระเพาะอาหาร) 大肠(ลำ� ไสใ้ หญ่) ปริมาณที่ใช้ 3-10 กรมั สว่ นทใ่ี ช้ ราก ฤทธิ์ทางเภสชั วิทยา ต้านแบคทเี รยี และเช้อื รา กระตุ้นการหลง่ั นำ้� ดี ใช้รักษาอาการตดิ เชอื้ ตบั อักเสบ การตดิ เชอ้ื ทางเดนิ ปสั สาวะ 银柴胡 (อ๋นิ ไฉหู) 15 กรมั 地骨皮(ตก้ี ่ผู ี) 12 กรมั ต�ำรบั ยาที่ใช้ทางคลินกิ 青蒿 (ชงิ เฮา) 10 กรัม 鳖甲(เป๋ียเจ่ีย) 12 กรมั ชงิ กูส่าน(清骨散) 胡黄连 (หหู วงเหลยี น)10 กรัม การออกฤทธิ์ ใชร้ กั ษาอาการความรอ้ นแผ่ซ่านออกมาจากกระดกู ไขเ้ ป็นเวลานาน เหง่ือออกมากตอนกลางคืนอันเนอ่ื งมาจากหยนิ พร่อง ขอ้ ควรระวัง หลีกเล่ยี งการใช้ในกรณที ่ีถูกลมรอ้ นกระทำ� จากภายนอกและกล่มุ อาการเลอื ดพร่องที่ไม่มีไข้ 148 ตำ� ราการเรยี นรยู้ าจีนดว้ ยตนเอง 1

กลมุ่ ยาระบาย (泻下药) - ตา้ หวง (大黄) - ฟานเซย่ี เย่ (番泻叶) - หลฮู ุ่ย　(芦荟) - หว่ั หมาเเหรนิ 　(火麻仁) - กันสุ้ย　(甘遂) อโรคยาศาล วัดป่ากดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภูมิ 149

กลมุ่ ยาระบาย (泻下药) ต้าหวง(大黄) ฟานเซ่ยี เย่(番泻叶) หลฮู ่ยุ (芦荟) ห่วั หมาเหริน(火麻仁) กนั สยุ้ (甘遂) 150 ตำ� ราการเรยี นรูย้ าจีนด้วยตนเอง 1