ยาจีน1

ต้า-หวง (Dahuang)大黄 ชือ่ แต้จ๋วิ : ตั่ว-อง๊ึ ชือ่ พฤกษศาสตร์ : Rheum officinale Baill. ชื่อเภสัชวทิ ยา : Radixet Rhizoma Rhei ภาพแสดงให้เหน็ ลักษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภูมิ 151

ภาพแสดงยาจนี พร้อมใช้ สรรพคณุ ระบายอยา่ งแรงกรณีอาหารตกคา้ งในล�ำไส้ ระบายไฟ ขจดั พิษ ท�ำให้ เลือดเยน็ หา้ มเลอื ด เพมิ่ การไหลเวยี น สลายเลอื ดคง่ั ขจัดชืน้ รักษา ดซี ่าน ท�ำใหป้ ระจ�ำเดือนมาปกติ รสชาติและคณุ สมบัติ 苦(ขม) 寒(เย็น) เขา้ สู่เส้นลมปราณ 脾(มา้ ม) 胃(กระเพาะอาหาร) 大肠(ลำ� ไสใ้ หญ)่ 心包(เยอื่ หุ้มหัวใจ) 肝(ตบั ) ปริมาณที่ใช้ 3-15 กรมั สว่ นทีใ่ ช้ รากกบั เหง้า ฤทธิท์ างเภสชั วิทยา เปน็ ยาระบายแก้อาการทอ้ งผกู รกั ษาอาการไข้สูงจนสติเลอะ เลอื น รักษาอาการร้อนจนทำ� ให้เลือดออก รกั ษาพิษร้อนท่ีทำ� ให้ เกดิ แผล ฝีหนอง ตำ� รบั ยาท่ใี ช้ทางคลนิ ิก 大黄(ต้าหวง) 12 กรัม 厚朴(โฮว่ ผอ) 24 กรมั ต้าเฉงิ ช่ที งั 枳实(จ่อื สือ) 12 กรัม 芒硝(หมางเซียว) 6 กรัม (大承气汤) การออกฤทธิ์ รกั ษาอาการท้องผูกท่ีเกดิ จากความรอ้ น ข้อควรระวัง ยามคี ณุ สมบัติระบายอย่างรนุ แรง ปรบั ไหลเวยี นเลือด ดังนนั้ ตัวยาไม่ควรใช้กับคนทีม่ ีอาการ มา้ ม กระเพาะพรอ่ งมากและสตรมี คี รรภ์หรอื ช่วงให้นมบตุ ร สตรีมปี ระจ�ำเดอื นไม่ควรใช้ 152 ตำ� ราการเรยี นรูย้ าจนี ดว้ ยตนเอง 1

ฟาน-เซย่ี -เย่ (Fanxieye) 番泻叶 ชื่อแตจ้ ๋ิว : ห่วง-เซยี -เฮยี ะ ชอื่ พฤกษศาสตร์ : Cassia angustifolia Vahl ชอ่ื เภสชั วทิ ยา : Folium Sennae ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วัดป่ากดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชยั ภมู ิ 153

ภาพแสดงยาจนี พรอ้ มใช้ สรรพคุณ ใช้ในการระบายท้อง ขบั ปัสสาวะ ขบั น�ำ้ สลายก้อน รสชาติและคุณสมบตั ิ 甘(หวาน) 苦(ขม) 寒(เย็น) เข้าสเู่ สน้ ลมปราณ 大肠(ล�ำไส้ใหญ่) ปริมาณท่ีใช้ 3-6 กรัม ส่วนทใ่ี ช้ ใบ ฤทธท์ิ างเภสัชวทิ ยา ระบายทอ้ งขบั อจุ จาระ ทำ� ใหเ้ กดิ การไซทอ้ งใชม้ ากอนั ตราย ตำ� รบั ยาท่ีใช้ทางคลนิ ิก 番泻叶(ฟานเซ่ียเย่) 6 กรมั 枳实 (จื่อสือ) 8 กรมั 厚朴(โฮว่ ผอ) 12 กรมั การออกฤทธ์ิ ใช้ในกรณีท้องผูก อนั เนอื่ งมาจากมกี ารสะสมของ ความรอ้ น รวมทงั้ ทอ้ งผูกในคนชรา ข้อควรระวงั ขอ้ ควรระวงั หา้ มใชใ้ นหญิงมีครรภ์ หญิงใหน้ มบุตร กำ� ลงั มรี ะดู ถ้าใชข้ นาดสงู เกนิ ไป อาจท�ำใหค้ ลื่นไส้ อาเจยี น ปวดท้อง 154 ตำ� ราการเรียนรู้ยาจนี ด้วยตนเอง 1

หล-ู ฮุ่ย (Luhui)芦荟 ชือ่ แตจ้ ิ๋ว : โลว่ -ไกว่ ชื่อพฤกษศาสตร์ : Aloe vera var. officinalis (Forssk.) Baker ช่อื เภสัชวทิ ยา : Aloe ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจนี อโรคยาศาล วัดป่ากดุ ฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 155

ภาพแสดงยาจีนพร้อมใช้ สรรพคุณ ขจัดความร้อนที่ตบั ระบายท้อง ขับพยาธิ รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 苦(ขม) 寒(เยน็ ) เขา้ สเู่ สน้ ลมปราณ 大肠(ล�ำไสใ้ หญ)่ 肝(ตับ) 胃(กระเพาะอาหาร) ปริมาณทีใ่ ช้ 2-5 กรัม ส่วนท่ีใช้ ยางของวา่ นหางจระเข้ ฤทธท์ิ างเภสชั วทิ ยา ระบายท้องขับอจุ จาระ 当归(ตังกยุ ) 2 กรัม 龙胆草(หลงตา่ นเฉ่า) 15 กรมั 栀子(จือจือ่ ) 3 กรัม 黄连(หวงเหลยี น) 3 กรมั ต�ำรบั ยาท่ใี ช้ทางคลินกิ 黄柏(หวงไป๋) 3 กรมั 黄芩(หวงฉิน) 3 กรัม ตังกุยหลงฮ่ยุ หวาน 芦荟(หลฮู ุย่ ) 3 กรัม 大黄(ต้าหวง) 3 กรมั (当归龙荟丸) 大枣(ต้าเจ่า) 3 ผล 麝香(เซ่อเซียง) 1 กรมั การออกฤทธ์ิ รักษาอาการตบั ถุงน้�ำดีรอ้ นแกร่ง ถงุ น�้ำดอี ักเสบ ข้อควรระวัง ห้ามใช้ ในผู้ทม่ี า้ มและกระเพาะอาหารอ่อนแอเบ่อื อาหารท้องเดิน 156 ต�ำราการเรียนร้ยู าจีนด้วยตนเอง 1

หว่ั -หมา-เหริน (Huomaren) 火麻仁 ช่อื แตจ้ ๋ิว : หวย-หมา่ -ย้งิ ชือ่ พฤกษศาสตร์ : Cannabis sativa var. ruderalis (Janisch.) S.Z.Liou ชือ่ เภสัชวทิ ยา : Fructus Cannabis ภาพแสดงให้เหน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วดั ปา่ กุดฉนวนอดุ มพร จ.ชัยภมู ิ 157

ภาพแสดงยาจีนพร้อมใช้ สรรพคุณ เพมิ่ ความชุ่มชืน้ ภายในล�ำไส้ บรรเทาอาการท้องผกู รสชาตแิ ละคุณสมบตั ิ 甘(หวาน) 平(กลาง) เขา้ สู่เสน้ ลมปราณ 脾(มา้ ม) 胃(กระเพาะอาหาร) 大肠(ลำ� ไส้ใหญ่) ปริมาณทีใ่ ช้ ส่วนท่ีใช้ 10-15 กรมั เมลด็ ฤทธ์ทิ างเภสัชวิทยา รักษาอาการทอ้ งผกู ในคนชรา สตรีหลังคลอด และคนที่รา่ งกาย ออ่ นแอ รกั ษากรณีท้องผกู และความแห้งอันเน่ืองมาจากการขาดน้ำ� ต�ำรับยาท่ีใชท้ างคลินิก 火麻仁(ห่วั หมาเหรนิ ) 20 กรมั 芍药(เสาเยา่ ) 9 กรมั หมาจือ่ เหรนิ หวาน 杏仁(ซ่งิ เหริน) 10 กรมั 大黄(ต้าหวง) 12 กรัม 厚朴(โฮ่วผอ) 9 กรัม 枳实(จื่อสอื ) 9 กรมั (麻子仁丸) การออกฤทธิ์ รกั ษาอาการท้องผกู อนั เกิดจากกระเพาะอาหารร้อน ข้อควรระวงั ต�ำรบั ยาน้ีไมค่ วรใชก้ ับหญิงมีครรภ์หรือมอี าการเลอื ดพรอ่ งสารน�ำ้ ถูกท�ำลายจนเกิดอาการทอ้ งผูก 158 ต�ำราการเรยี นรยู้ าจนี ดว้ ยตนเอง 1

กัน-สุย้ (Gansui) 甘遂 ชื่อแตจ้ ๋ิว : กำ� -ซุ้ย ชอ่ื พฤกษศาสตร์ : Euphorbia kansui Liou ex S.B.Ho ช่ือเภสชั วิทยา : Radix Euphorbiae Kansui ภาพแสดงใหเ้ หน็ ลกั ษณะของยาจีน อโรคยาศาล วัดป่ากดุ ฉนวนอุดมพร จ.ชัยภูมิ 159

ภาพแสดงยาจีนพรอ้ มใช้ สรรพคุณ ขบั นำ�้ ระบายชื้น ละลายเสมหะใส ลดบวมสลายก้อน รสชาติและคุณสมบัติ 苦(ขม) 寒(เย็น) 有毒(มีพิษ) เข้าสู่เสน้ ลมปราณ 肺(ปอด) 肾(ไต) 大肠(ลำ� ไส้ใหญ)่ ปรมิ าณที่ใช้ 1-3 กรมั ส่วนทใี่ ช้ ราก-หัว ฤทธิท์ างเภสัชวิทยา ลดอาการบวมในชอ่ งอกหรือชอ่ งทอ้ ง รกั ษาโรคลมชักที่เกดิ จาก เสมหะลม รกั ษาฝหี นองบรเิ วณผิวหนงั ต�ำรบั ยาที่ใช้ทางคลนิ กิ 甘遂(กนั ส้ยุ ) 1 กรมั 大戟(ต้าจ)ี๋ 1 กรัม ฉือเจ่าทัง 芫花(หยวนฮวา) 1 กรมั 大枣(ตา้ เจา่ ) 10 ผล การออกฤทธิ์ รักษาอาการบวมน�้ำ กอ้ นน�ำ้ ภายใน (十枣汤) ขอ้ ควรระวัง ตำ� รับยาสตรีมคี รรภ์ห้ามใช้ ตวั ยาหา้ มใชก้ บั คนทร่ี า่ งกายอ่อนแอและสตรมี ีครรภ์ตวั ยา หา้ มใชก้ บั กันเฉ่า (甘草) 160 ตำ� ราการเรียนรยู้ าจนี ด้วยตนเอง 1

อโรคยาศาล ผลงานหนงั สือ “สมุนไพรในรว้ั วดั ” หนังสอื ที่รวบรวมสมุนไพรท่ีมใี นอโรคยาศาล วดั ป่ากดุ ฉนวนอดุ มพร พรอ้ มวธิ ใี ชเ้ พื่อใหค้ นไข้ทีม่ ารบั ยา จากทางวดั ได้เขา้ ใจถึงวิธใี ชแ้ ละสรรพคณุ ของสมนุ ไพร พมิ พ์เม่อื เดอื นมนี าคม 2554 จำ�นวน 3,000 เลม่ “พทุ ธมนตบ์ �ำ บัด” ห นังสอื ทร่ี วบรวมบทสวดมนต์ท่ีช่วยบำ�บดั รักษาโรค ตามคมั ภีร์พระไตรปิฎก เพ่ือช่วยเยยี วยารักษาจติ ใจแก่ผู้ ป่วยระยะสดุ ท้าย นอกจากจะรกั ษาทางกายแล้วการรกั ษา ทางจติ ใจกส็ ำ�คญั ไม่น้อย พิมพเ์ มอ่ื เดอื นธันวาคม 2554 จำ�นวน 1,500 เล่ม “๑๐๐ พรรณพฤกษา คมู่ อื เก็บยาเลม่ 1” หนังสือทรี่ วบรวมพันธไ์ุ ม้ ทีก่ ลุม่ ๑๐๐ พรรณพฤกษา ไดเ้ ดินป่าส�ำ รวจพรรณไม้ และจดบนั ทึกสรรพคณุ ของตัว ยาสมนุ ไพรท้งั หมด 100 ชนดิ พมิ พ์ 4 สีทง้ั เลม่ พมิ พ์เม่อื เดอื นกรกฎาคม 2555 จ�ำ นวน 1,000 เลม่

แผอนโรทค่ีไปยาศาล

บรรณานุกรม กระทรวงสาธารณสุข กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก. ตำ�รบั ยาจนี ทใ่ี ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย เล่ม 1. พมิ พ์ครงั้ ที่ 2. กรุงเทพฯ : สำ�นกั งานกจิ การโรงพมิ พ์ องคก์ ารหารผา่ น ศึกในพระบรมราชูปถัมภ.์ 2550. กระทรวงสาธารณสขุ กรมพัฒนาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก. ตำ�รบั ยาจนี ท่ีใช้บอ่ ยในประเทศไทย เล่ม 2. พิมพ์คร้งั ท่ี 1. กรงุ เทพฯ : ส�ำ นักงานกิจการโรงพิมพ์ องคก์ าร ทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถมั ภ.์ 2551. กระทรวงสาธารณสุข กรมพฒั นาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก. ตำ�รบั ยาจนี ทใี่ ชบ้ อ่ ยในประเทศไทย เลม่ 3. พิมพ์ครง้ั ท่ี 1. กรุงเทพฯ : ส�ำ นักงานกิจการโรงพมิ พ์ องคก์ าร ทหารผา่ นศึกในพระบรมราชปู ถัมภ์. 2553. กระทรวงสาธารณสขุ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก. ต�ำ รบั ยาจนี ทีใ่ ช้บ่อยในประเทศไทย ฉบบั สมบรู ณ.์ พิมพค์ รง้ั ที่ 2. กรุงเทพฯ : สำ�นักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การ ทหารผ่านศึกในพระบรมราชปู ถมั ภ.์ 2554. โกวทิ คัมภรี ภาพ. ยาจนี . พมิ พค์ รั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : บรษิ ัท พมิ พด์ ี จ�ำ กัด. 2551. ภาสกิจ วัณนาวิบูล. คมู่ ือสมุนไพรจีนกับการรักษาทางคลนิ กิ เล่ม 1. พิมพ์คร้งั ท่ี 1. กรงุ เทพฯ : หมอชาวบา้ น. 2552. ศภุ นิมติ ทีฆชุณหเถยี ร. ยาจีนปรับสมดุลหยินหยาง. กรงุ เทพฯ : ซเี อด็ ยูเครชั่น. 2556. สมคดิ ปิยะมาน. สมนุ ไพรจีนในเวชปฏบิ ตั ิ. พมิ พ์คร้ังที่ 1. กรงุ เทพฯ : พุ่มทอง. 2554. แสงธรรมโอสถ. สมุนไพรจีน. [ออนไลน]์ . เขา้ ถึงได้จาก http://www.hanji-herb.com (วันท่คี น้ ข้อมลู : 18 กรกฎาคม 2556)

บนั ทกึ .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................

บนั ทกึ .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................

บนั ทกึ .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................

บนั ทกึ .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................

บนั ทกึ .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................

บนั ทกึ .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... ....................................................................................................................