การแพทย์แผนจีนในประเทศไทย

การแพทยแผนจีนในประเทศไทย Page 101 101 เมื่อวันท่ี 27 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2548 รฐั มนตรีวา การกระทรวง สาธารณสขุ และเอกอคั รราชทตู สาธารณรัฐประชาชนจีน ไดรวมกันเปน ประธานในการเปด สถาบันการแพทยไ ทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก ณ ช้ัน 6 อาคาร 5 กรมการแพทย โดยเปนกิจกรรมหนง่ึ ในการเฉลิมฉลองการสถาปนา ความสมั พันธท างการทูตไทย-จีน ครบ 30 ป สถาบนั การแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉยี งใต วสิ ัยทัศน เปน หนว ยงานหลักของกระทรวงสาธารณสุขในการสนบั สนุนให ประเทศไทยเปนศูนยกลางดา นศาสตรการแพทยแผนจีนในภูมิภาคเอเชีย ตะวนั ออกเฉียงใต พนั ธกิจ พฒั นาคณุ ภาพมาตรฐานการแพทยแผนจีนในประเทศไทย สนับสนุน การวิจัย พัฒนาการใหบริการ พัฒนาบุคลากร ตลอดจนถายทอดองค ความรูดานศาสตรการแพทยแผนจีนที่ถูกตอง และผสมผสานการแพทย แผนจีนท่เี หมาะสมเขา สูระบบบริการสาธารณสขุ ของประเทศไทย ตั้งแต พ.ศ. 2538 เปนตนมา กระทรวงสาธารณสขุ ไทย ไดจ ดั การ ฝก อบรมหลักสูตรการฝง เข็ม 3 เดือน สําหรับแพทยแผนปจจบุ ัน โดย ไดรบั ความรวมมือทางวิชาการจากมหาวิทยาลัยการแพทยแผนจนี เซี่ยงไฮ ซ่งึ เปนศูนยฝก อบรมที่องคการอนามัยโลกใหก ารรับรอง ขณะน้ีมแี พทย แผนปจ จุบนั ที่ผา นการอบรมแลวจํานวน 21 รุน รวม 909 คน โดย

Page 102 102 สถาบันการแพทยไ ทย-จนี เอเชียตะวันออกเฉยี งใต กระจายใหบริการฝงเข็มอยูในสถานพยาบาลภาครัฐและภาคเอกชนท่วั ประเทศ นอกจากความรว มมือระหวา งกระทรวงสาธารณสขุ ท้ัง 2 ประเทศ แลว ในป พ.ศ. 2546 กระทรวงสาธารณสุขไทยยงั ไดส ถาปนาความรว มมือ กับนครเซี่ยงไฮ และมีการจดั ตั้งคณะกรรมการความรวมมอื ระหวา งกระทรวง สาธารณสุขและเทศบาลนครเซ่ียงไฮ ซึ่งไดมีการประชุมรวมไปแลว จาํ นวน 2 คร้งั ผลความรว มมือสรุปไดดังน้ี 1. มีโรงพยาบาลในประเทศไทยและโรงพยาบาลในนครเซย่ี งไฮ สถาปนาความรวมมือเปน โรงพยาบาลพ่นี อง จํานวน 4 คู ดังน้ี - โรงพยาบาลบาํ รุงราษฎร ประเทศไทย กับโรงพยาบาลจงซาน นครเซ่ียงไฮ - โรงพยาบาลศิริราช ประเทศไทย กบั โรงพยาบาลเริน่ จี นคร เซีย่ งไฮ - โรงพยาบาลหวั เฉียว ประเทศไทย กบั โรงพยาบาลหลงหัว นครเซ่ียงไฮ - สถาบนั บาํ ราศนราดูร ประเทศไทย กับสถาบันการสาธารณสขุ นครเซี่ยงไฮ 2. มกี ารจัดต้ังศนู ยสปาไทยในนครเซยี่ งไฮ 1 แหง 3. มคี วามรว มมือในการพัฒนาเกณฑการนาํ เขาและสงออกระหวา ง ประเทศไทยและนครเซ่ยี งไฮ นอกจากน้ียังมีการอา งอิงบันทึกความเขา ใจของกระทรวงสาธารณสขุ ในการลงนามความรวมมือดานการศึกษาจํานวน 5 ครงั้ ดังนี้

การแพทยแ ผนจีนในประเทศไทย Page 103 103 - มหาวิทยาลยั มหิดลและมหาวทิ ยาลยั การแพทยแ ผนจีนปกก่ิง พ.ศ. 2549 - มหาวทิ ยาลัยราชภัฎจนั ทรเกษมและมหาวิทยาลัยเซียะเหมิน พ.ศ. 2549 - มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงรายและมหาวทิ ยาลัยการแพทยแผน จนี ยนู นาน พ.ศ. 2549 - มหาวทิ ยาลัยราชภัฎจันทรเกษมและมหาวิทยาลัยการแพทย แผนจนี ยนู นาน พ.ศ. 2550 - มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั จันทรเกษมและมหาวทิ ยาลัยการแพทย แผนจนี กวางสี พ.ศ. 2550 ภายหลังการจัดตั้งสถาบันการแพทยไ ทย-จนี เอเชียตะวันออก เฉยี งใต การดาํ เนินการดานการสงเสริมละพัฒนาระบบบริการการแพทย แผนจีนในประเทศไทยมีความชดั เจนและเปนรูปธรรมมากข้นึ สถาบัน การแพทยไทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต จึงไดร ิเร่ิม “โครงการนํารอง สาํ รวจสถานภาพการใหบ ริการการแพทยแ ผนจีนในประเทศไทย” เพอ่ื นํา ขอมูลมาใชประกอบการวางแผนการดําเนินงานในข้ันตนและกาํ หนด แนวทางการพัฒนาระบบบริการและเพ่ือใชเ ปนแนวทางในการศึกษาเชิง ลึกในระยะตอไป การศึกษาใชวธิ ีการสุมตัวอยางจากสถานพยาบาลและ นาํ ขอมลู ทีไ่ ดมาทําการสรุปประมวลผลในลักษณะสถิตเิ ชิงพรรณนา ผล การศึกษาพบวา การใหบริการแพทยแผนจนี ในประเทศไทยสว นใหญเปน การใหบ ริการในสถานพยาบาลของรฐั และสว นใหญเ ปนการใหบริการ ประเภทฝงเข็ม การใหบริการดา นการใชส มุนไพรและตํารับยาจีน ในชวง ปท ี่ผา นมา การใหบ ริการแพทยจ ีนมกี ารขยายตัวอยางรวดเรว็ จากการ

Page 104 104 สถาบันการแพทยไทย-จนี เอเชยี ตะวันออกเฉียงใต เปรียบเทียบในชวง 10 เดือนแรกของป พ.ศ. 2547 และป พ.ศ. 2548 การใหบ รกิ ารแพทยแผนจีนในผูปว ยใหมเ พิ่มข้นึ ประมาณรอยละ 53.22 และการใหบริการแพทยแผนจีนแกผูป ว ยเกาเพ่ิมข้ึนอยางรวดเร็วในทุก ประเภทการบริการ ภายใตการขยายตวั อยางรวดเรว็ ดังกลาว รอยละ 51.06 ของสถานพยาบาลทมี่ กี ารใหบริการแพทยแ ผนจนี ประสบปญหาการขาด แคลนบุคลากรทางการแพทย และรอยละ 31.91 ประสบปญหาอ่ืน ๆ เชน ผูปวยขาดความรูความเขาใจเก่ียวกบั การดูแลรักษาสุขภาพตาม แนวทางการแพทยแผนจนี สถานพยาบาลเหลาน้ีมีความประสงคทจ่ี ะขอรับ ความชว ยเหลอื จากสถาบันการแพทยไทย-จีน เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต โดยเฉพาะการฝกอบรมบุคลากรและการจัดหาบุคลากร นอกจากนน้ั ผลการศึกษายังพบวา รอยละของสถานพยาบาลทย่ี ังไมมบี ริการแพทย แผนจีนในปจจบุ ันมี 45.24 ความประสงคท ีจ่ ะเปดใหบ รกิ ารแพทยแ ผน จีนในระยะ 2-3 ปข างหนา โดยสวนใหญมีความประสงคท่ีจะเปดใหบริการ ดา นการฝงเขม็ และตองการความชว ยเหลือในดานการฝกอบรมบุคลากร และการประชาสมั พนั ธ ดังนัน้ การฝกอบรมและการพฒั นาบุคลากรจะ ยังคงเปน ภารกจิ ท่ีมคี วามสาํ คญั อยางตอเน่ือง เพ่ือแกป ญหาการขาดแคลน บุคลากรในปจจุบันและรองรับแนวโนมการขยายตัวอยางรวดเรว็ ของ บรกิ ารทางการแพทยแ ผนจีนทัง้ ในสถานพยาบาลท่มี ีการใหบ ริการอยแู ลว และสถานพยาบาลท่ีจะเปดใหบ รกิ ารในอนาคตอันใกล รวมทัง้ ใหความสาํ คัญ กบั การแกไขปญหาและตอบสนองตอความตองการของสถานพยาบาใน ดา นการเผยแพรป ระชาสมั พนั ธเกีย่ วกับการใหบริการดา นการแพทยแ ผน จนี การเปนศูนยกลางในการเผยแพรความรูท างวชิ าการ ในขณะเดียวกัน

การแพทยแผนจีนในประเทศไทย Page 105 105 การขยายตวั ทเ่ี พ่ิมข้นึ อยา งรวดเร็วของบรกิ ารการแพทยแผนจนี แสดงให เหน็ ถงึ ความจาํ เปนทีจ่ ะสรา งความรว มมือในการตรวจสอบคณุ ภาพและ มาตรฐานการบริการ การศึกษาวิจยั ครัง้ น้ี แมว า จะทําใหสามารถทราบถึง สถานภาพการใหบริการแพทยแผนจีนในภาพกวางไดฐานขอมูลเพ่ือตดิ ตาม และประสานงานกับสถานพยาบาลที่มีการใหบริการการแพทยแผนจีนใน ปจ จบุ นั กต็ าม แตยงั ขาดความสมบูรณใ นหลาย ๆ ดาน ดังนั้นในป พ.ศ. 2551 สถาบนั การแพทยไ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต จะดาํ เนนิ การ ศกึ ษาตอยอดงานวจิ ัยนาํ รองนี้ใหมีความครอบคลุมมากขึ้น รวมท้งั การ ศกึ ษาทางดา นความพึงพอใจของผรู ับบริการ ซึ่งจะทาํ ใหทราบถึงสถานภาพ การใหบริการการแพทยแผนจีนที่มคี วามชัดเจนและสมบรู ณ และนาํ ไปใช ในการจัดทําฐานขอมูลและกาํ หนดทิศทางการพัฒนาสถานบริการดาน การแพทยแ ผนจนี ซง่ึ เปนประโยชนตอการดําเนินงานของสถาบันการแพทย ไทย-จีน เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต รปู ที่ 15 นทิ รรศการความสัมพนั ธทางการแพทยไ ทย-จีนในงาน มหกรรมสมุนไพรแหง ชาติ คร้งั ที่ 2 พ.ศ. 2548

Page 106 106 สถาบันการแพทยไ ทย-จีน เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต รูปที่ 16 ประกาศนียบัตรรับรองศูนยความรวมมือการแพทยไทย-จนี (ช่ือเดิมของสถาบันการแพทยไ ทย-จีน เอเชียตะวันออกเฉียงใต) เปน สมาชิกสมาพนั ธฝงเข็มโลก นอกจากนี้สถาบันการแพทยไ ทย-จนี เอเชียตะวันออกเฉียงใต ยัง ไดจัดหลักสตู รฝกอบรมดานศาสตรก ารแพทยแผนจีน การฝง เขม็ การนวด แบบจีน (ทยุ หนา) ยาและสมุนไพรจีนใหก ับแพทยแผนปจจบุ ัน บุคลากร สาธารณสขุ และผูส นใจทั่วไปอยางตอเนื่องทุกป เพอื่ ใหกลุมเปาหมายตาง ๆ มคี วามรูความเขาใจดา นศาสตรก ารแพทยแผนจีนและเพื่อพัฒนามาตรฐาน การแพทยแ ผนจีนในประเทศไทย รวมท้ังไดด าํ เนินการโครงการจัดการ ความรดู า นตํารบั ยาจนี และการใชสมุนไพรไทย-จนี รว มกับภาคเี ครอื ขาย สมาคมแพทยจนี ในประเทศไทย สมาคมศาสตรการแพทยแ ผนจีน สมาคม แพทยฝงเข็มและสมุนไพร สาํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยา กรม วิทยาศาสตรการแพทย และคณะเภสัชศาสตรของหมาวิทยาลัยตา ง ๆ

การแพทยแผนจีนในประเทศไทย Page 107 107 รปู ท่ี 17 ผลผลิตจากโครงการจัดการความรูดานตํารับยาจนี รปู ท่ี 18 ตาํ ราฝง เขม็ ทใี่ ชส อนในหลกั สูตร ในสวนของกองการประกอบโรคศิลปะ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวง สาธารณสขุ ไดด ําเนินการโครงการพฒั นาเพมิ่ พูนความรบู ุคคล ทไ่ี ดรับอนญุ าตใหป ระกอบโรคศิลปะโดยอาศยั ศาสตรการแพทยแผนจีน

Page 108 108 สถาบันการแพทยไทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต เม่ือป พ.ศ. 2549 เพื่อเสริมสรางความรทู างดานวิชาการ การฝงเขม็ การนวดจีน การใชย า รวมทั้งพัฒนากฎหมายจริยธรรม เพื่อใหผูไดร ับ อนุญาตใหประกอบโรคศิลปะสามารถนําความรูท่ไี ดร บั ไปประยกุ ตใ ชให เกดิ ประโยชนแกประชาชนอยา งเต็มกําลังความสามารถ เพอื่ เปนอีกทางเลือก หน่ึงของประชาชนในการรักษาพยาบาล และในป พ.ศ. 2550 ไดจ ัดประชมุ เชิงปฏิบตั ิการเร่อื ง การพฒั นามาตรฐานหลักสตู รกลางของศาสตรก ารแพทย แผนจนี เพอื่ จัดทาํ มาตรฐานหลักสูตรการแพทยแผนจีนไวใชใ นการพิจารณา เรอ่ื งรับรองสถาบันการศึกษาทมี่ ีการจัดการเรียนการสอนในหลักสูตรแพทย แผนจีน และเพื่อใหสถาบันการศกึ ษาดงั กลา วไดมีแนวทางในการจัดทาํ และปฏิบัตหิ ลกั สูตรใหเขา เกณฑมาตรฐานที่กาํ หนด อนาคตการแพทยแผนจนี ในประเทศไทย ปจ จบุ ันกลุมแพทยจีนที่ไดร ับหนังสือรบั รองการประกอบโรคศิลปะ โดยอาศัยศาสตรการแพทยแผนจีนนี้ มีจํานวนท้ังส้ิน 215 คน เปน ผูสาํ เร็จการศึกษาจากสาธารณรฐั ประชาชนจนี 12 คน เปน ผศู ึกษาจาก บรรพบรุ ุษ 203 คน และแพทยแผนปจ จุบันท่สี ําเร็จการอบรมหลักสตู ร ฝง เข็มทั้งส้ิน 909 คน และมีแนวโนมจะเพม่ิ ขึน้ ในอนาคต เพื่อใหการแพทย แผนจนี ไดเปนสาขาการแพทยท างเลือกที่เหมาะสมในการดูแลสุขภาพของ ประชาชนชาวไทยรวมกับการแพทยแผนปจจุบนั และการแพทยแ ผนไทย และการแพทยทางเลือกทเี่ หมาะสมอื่น ๆ กรมพฒั นาการแพทยแผนไทย และการแพทยท างเลือก จึงคาดหวงั วาอนาคตการแพทยแผนจีนในประเทศ ไทยจะมีลักษณะดังน้ี

การแพทยแผนจีนในประเทศไทย Page 109 109 1. มพี ระราชกฤษฎีการับรองสาขาศาสตรการแพทยแผนจีน ซึ่งออก ตามมาตรา 5 (5) แหง พระราชบัญญตั ิการประกอบโรคศลิ ปะ พ.ศ. 2542 - สาขาการแพทยแ ผนจนี มีกฎหมายรองรบั เทา เทยี มกบั ผปู ระกอบ โรคศิลปะสาขาอืน่ ๆ - ผูประกอบโรคศิลปะสาขาการแพทยแผนจนี มีศกั ดิ์และสิทธิ์ เทียบเทา กับผปู ระกอบโรคศลิ ปะอนื่ ๆ - มีคณะกรรมการวชิ าชพี การแพทยแผนจีนทเ่ี ขม แข็ง เพื่อดูแล มาตรฐานและการประกอบโรคศิลปะของผปู ระกอบโรคศลิ ปะสาขาการแพทย แผนจีนใหเ หมาะสมรวมกับสาขาการแพทยอื่น ๆ ในการดแู ลสุขภาพ ประชาชนไทย 2. ผูประกอบโรคศิลปะสาขาการแพทยแผนจีน ประกอบดว ย - ผไู ดรับอนุญาตประกอบโรคศิลปะดวยศาสตรการแพทยแผน จีนตามประกาศกระทรวงสาธารณสขุ ท่ี 1/2543 ซ่ึงผานการฝกอบรม การแพทยแผนจีนเพมิ่ เตมิ ในสถาบนั การศกึ ษาระดับอุดมศกึ ษาในหลักสตู ร และผานการประเมินความรูการแพทยแผนจีนท่ีคณะกรรมการวชิ าชีพสาขา การแพทยแ ผนจีนทีก่ ําหนด - ผูท่เี รียนรูการแพทยแผนจีนจากบรรพบุรุษ ผา นการฝก งาน ในสถานพยาบาลทแี่ ผนกการแพทยแ ผนจีนมาไมนอยกวา 1 ป และ ผูดาํ เนินการสถานพยาบาลรับรองวามีความรูการแพทยแผนจีนจริงและ มคี วามประพฤตเิ รียบรอย และผา นการประเมินที่คณะกรรมการวชิ าชีพ สาขาการแพทยแ ผนจนี ทก่ี ําหนด

Page 110 110 สถาบนั การแพทยไ ทย-จนี เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต - ผูสําเรจ็ หลักสูตรการแพทยแผนจีนจากสถาบันการศึกษาใน หลักสูตรไมนอ ยกวา 5 ป โดยคณะกรรมการวชิ าชีพสาขาการแพทย แผนจีนรบั รองและผานการประเมนิ ท่ีคณะกรรมการวิชาชพี สาขาการแพทย แผนจีนที่กาํ หนด - แพทยแ ผนปจ จุบนั และผูประกอบโรคศลิ ปะสาขาอื่น ๆ ทมี่ ี องคความรูการแพทยแผนจีนและผานการประเมินที่คณะกรรมการวชิ าชีพ สาขาการแพทยแผนจีนท่กี ําหนด 3. สถานพยาบาลการแพทยแผนจีนมีมาตรฐานตามพระราชบัญญตั ิ สถานพยาบาล พ.ศ. 2541 4. ยา อาหาร และเครื่องมือแพทยที่จาํ เปนไดร บั การข้ึนทะเบียน และเปน ไปตามกฎหมายกําหนด 5. สมาคมวชิ าชพี ตา ง ๆ ที่เกีย่ วของกบั การแพทยแผนจีนมคี วาม เขมแข็งและมีความสามคั คใี นการดูแลสมาชกิ และคมุ ครองประชาชน 6. ผูประกอบโรคศิลปะการแพทยแผนจีนมีความรูและทักษะ การแพทยแ ผนจนี ตามมาตรฐานสากลซ่งึ กําหนดโดยสมาพนั ธก ารแพทย แผนจนี โลก ซงึ่ ครอบคลมุ วชิ า ดังตอ ไปนี้ - หลกั การแพทยแผนจีนพื้นฐาน - การวินิจฉยั โรคตามศาสตรการแพทยแผนจนี - การวิเคราะห จําแนกโรค และอาการตามศาสตรการแพทย แผนจีน - การสงเสริม ปองกัน รักษา และฟน ฟูสมรรถภาพทางการแพทย ตามศาสตรการแพทยแผนจนี

การแพทยแ ผนจีนในประเทศไทย Page 111 111 - การใชส มุนไพรและตํารับยาจนี - การฝงเข็มและรมยา - การนวดทุยหนา - การฝกลมปราณซ่ึงครอบคลุมทง้ั เร่ืองการฝกสมาธิ การหายใจ และการออกกําลงั กาย - วิธกี ารอื่น ๆ ตามทีส่ มาพนั ธก ารแพทยแผนจีนโลกกาํ หนด - วิทยาศาสตรก ารแพทยแ ผนปจจบุ ันและการแพทยแผนไทยท่ี จําเปน เพ่ือใหสามารถทาํ งานรว มกันเปนทีมในการบริการทางการแพทยและ สาธารณสุขในประเทศไทย - รูกระบวนการวิจัยเพื่อพัฒนาศาสตรการแพทยแผนจีนให ปลอดภัย มปี ระสิทธิผล ประสทิ ธิภาพ และการพ่งึ ตนเอง บรรณานุกรม 1. กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก นโยบาย แผนงาน โครงการป 2546. กรุงเทพมหานคร: สํานักพมิ พ โรงพิมพองคก ารสงเคราะหท หารผา นศึก. พ.ศ. 2546. 2. กระทรวงสาธารณสุข. พระราชบัญญตั ิการประกอบโรคศิลปะ พ.ศ. 2542. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพส าํ นกั งานเลขาธิการคณะรัฐมนตร.ี พ.ศ. 2546. 3 กองการประกอบโรคศิลปะ กรมสนบั สนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ กระทรวงสาธารณสุข. โครงการ เพม่ิ พูนความรูบคุ คลทไ่ี ดร ับอนุญาตใหป ระกอบโรคศิลปะโดยอาศยั ศาสตรก ารแพทย แผนจนี . พ.ศ. 2549. 4. ชวลติ สนั ตกิ ิจรุงเรอื ง. การแพทยแผนจีนในประเทศไทย อดตี ปจจุบัน อนาคต. วารสาร กรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยท างเลอื ก. 2549; 2: 99-109. 5. ยพุ าวดี บญุ ชติ และ ทัศนีย ฮาซไนน. การศกึ ษาสถานภาพการใหบริการการแพทยแ ผนจีน ของสถานพยาบาลในปจจบุ ัน. วารสารกรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและและการแพทย ทางเลอื ก. 2549; 2: 57-75. 6. สถาบนั การแพทยไ ทย-จนี เอเชียตะวันออกเฉียงใต. สําเนาบันทกึ ความเขาใจระหวา งกระทรวง สาธารณสขุ ไทยและสาธารณรฐั ประชาชนจีน. เอกสารพิมพเผยแพร พธิ ีเปดสถาบัน การแพทยไ ทย-จีน เอเชยี ตะวันออกเฉียงใต. พ.ศ. 2548. 7. WFCMS. World Federation of Chinese Medicine Societies. Beijing. 2004.