ພາສາລາວ-ວັນນະຄະດີ 2

ກະຊວງສກຶ ສາທິການ ແລະ ກິລາ ກມົ ສາ້ ງຄູ ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ຼວງພະບາງ ວທິ ະຍາໄລຄູຫຼວງພະບາງ ສ້າງວິຊາຊີບຄສູ ຄູ່ ວາມເປັນເລດີ ປະເສດີ ດ້ວຍຄນຸ ນະທາໍ ສງ່ົ ເສມີ ວັດທະນະທາໍ ທີເ່ ປັນເອກະລັກ ພດັ ທະນາສ່ີິງແວດລອ້ ມ ສາ້ ງຄວາມພ້ອມກ້າວສູ່ສາກນົ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ: ພາສາລາວ - ວນັ ນະຄະດີ 2 ສາຍຄປູ ະຖມົ ລະບບົ 12+2 ຮຽບຮຽງໂດຍ ອຈ. ປ ໂທ ນາງ ພວງສີ ບຸນມາເພດັ 2019

ກະຊວງສກຶ ສາທກິ ານ ແລະ ກລິ າ ກມົ ສາ້ ງຄູ ວິທະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ ວທິ ະຍາໄລຄຫູ ວຼ ງພະບາງ ສ້າງວຊິ າຊີບຄູສຄູ່ ວາມເປນັ ເລດີ ປະເສີດດ້ວຍຄຸນນະທາໍ ສງົ່ ເສີມວດັ ທະນະທໍາທເ່ີ ປນັ ເອກະລັກ ພັດທະນາສງ່ີິ ແວດລ້ອມ ສາ້ ງຄວາມພ້ອມເຂົ້າສູ່ສາກນົ ເອກະສານປະກອບການສອນ ວຊິ າ: ພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ 2 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ທູ່ານ ອຈ ປ.ໂທ ນາງ ພວງສີ ບນຸ ມາເພດັ ກວດແກໂ້ ດຍ: ທາູ່ ນ ອຈ ປ.ໂທ ນາງ ພອນຈນັ ສພໍ ມິ ພາ ທູ່ານ ອຈ ປ.ໂທ ບນຸ ຍນື ວງົ ໄພໂລດ ທູ່ານ ປ.ໂທ ນາງ ພຄູ າໍ ມດັ ທວິ ງົ ປີ 2019

ຄໍານໍາ ການພດັ ທະນາເອກະສານການຮຽນ-ການສອນເຫ້ົຼັມນົ້ີແມູ່ນອງີ ໃສແູ່ ຜນການສອນຂອງລາຍວິຊາພາສາລາວ ວນັ ນະຄະດີ. ເນົື້ອໃນຂອງລາຍວິຊານປີົ້ ະກອບມີ 6 ບດົ ດ້ວຍກນັ ເຊິີ່ງມີເນືົ້ອໃນຕນ້ົ ຕໍດັງົ່ ນ້ີົ: ບດົ ທີ 1 ການອາູ່ ນ, ບົດ ທີ 2 ການຂຽນ, ບົດທີ 3 ການຟັງ ແລະ ການເວົ້າ, ບົດທີ 4 ສັນທະກະວີ, ບົດທີ 5 ວັນນະຄະດີລ້ານຊ້າງສະໄໝ ຮຸງູ່ ເຮອື ງ ແລະ ຊດຸ ໂຊມ, ບົດທີ 6 ວັນນະຄະດສີ ະໄໝປັດຈຸບັນ. ແຕູ່ລະບົດຮຽນພາກທິດສະດີ ແລະ ຄຽງຄູກ່ ັບການ ປະຕິບັດກິດຈະກໍາຕົວຈິງ ໂດຍອີງຕາມເນົື້ອໃນຂອງແຕູ່ລະບົດຕາມຄວາມເໝາະສົມ, ໃຫ້ນັກຮຽນຄ້ົນຄ້ວາ, ລາຍ ງານຜົນການຄ້ົນຄ້ວາ, ປະກອບຄໍາຄດິ ເຫັນແລກປ່ຽນຂໍ້ຄດິ ເຫັນເຊີງິ່ ກນັ ແລະກັນ. ເອກະສານປະກອບການຮຽນ-ການສອນເຫົ້ຼັມນ້ົີໄດ້ພັດທະນາຂົຶ້ນໂດຍຂ້າພະເຈ້ົາເອງ ຜູ່ານການຄ້ົນຄວ້າ ຊອກຫາແຫູ່ຼງຂໍ້ມູນຈາກປື້ມຕໍາລາການຮຽນ-ການສອນຂອງວິທະຍາໄລຄູສາຍມັດທະຍົມ ແລະ ສາຍຄູປະຖົມເພີື່ອ ແນໃສ່ໃູ ຫ້ນກັ ຮຽນສາ້ ງຄູເມີື່ອຮຽນຈົບຈາກວທິ ະຍາໄລຄູໃຫ້ນກັ ຮຽນຄູມີຄວາມຮູ້, ຄວາມສາມາດນໍາເອົາຄວາມຮທູ້ ີ່ ໄດ້ຄ້ນົ ຄວາ້ ແລະ ຮາ່ໍີ ຮຽນມາໄປຜນັ ຂະຫຍາຍຕໃໍ່ ຫເ້ ກດີ ປະໂຫຍດສງູ ສຸດ ໂດຍເນັນົ້ ຜຮູ້ ຽນເປັນສໍາຄັນ. ເອກະສານປະກອບການສອນສະບັບນົີ້ປາສະຈາກບ່ໍໄດ້ຄວາມຂາດຕົກບົກພູ່ອງທາງດ້ານເນົື້ອໃນ, ວິທີ ການຈັດຕັ້ົງປະຕບິ ັດເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມເອກະສານສະບັບນົີ້ ຈະເປັນແຫຼູ່ງຂ້ໍມູນນໍາໃຊເ້ ຂາ້ົ ໃນການຈດັ ການຮຽນ-ການ ສອນໃຫແ້ ກູ່ນັກຮຽນສາຍຄູປະຖົມລະບບົ 12+2 ຂ້າພະເຈ້ົາຜູ້ ແລະ ຜູ້ຮຽບຮຽງ ຈິ່ີງຂໍຄວາມຮວູ່ ມມນື ໍາບັນດາທູ່ານ ທ່ີນາໍ ໃຊ້ເອກະສານເຫຼົັ້ມນ້ີົ. ກະລຸນາໃຫ້ຄໍາຄິດເຫັນ ແລະ ໃຫ້ຄໍາຕໍານິຕຊິ ົມໃຫ້ແກູ່ຂ້າພະເຈົ້າດ້ວຍ ເພ່ືີອຈະໄດ້ນໍາໄປ ປັບປຸງແກ້ໄຂ ແລະ ເປັນບດົ ຮຽນໃນການສຶກສາຄົ້ນຄວາ້ ຕໄ່ໍ ປໃຫ້ສມົ ບູນຍີິງ່ ຂນຶ້ົ .

ສາລະບານ ບດົ ທີ ໜາ້ ບດົ ທີ 1 ການອາູ່ ນ.............................................................................................................. 1 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການອູ່ານ ............................................................. 1 2. ປະເພດຂອງການອາູ່ ນ ................................................................................................ 1 3. ຫກັຼ ການອ່າູ ນ ........................................................................................................... 1 4. ມາລະຍາດໃນການອູາ່ ນ .............................................................................................. 2 5. ປະໂຫຍດຂອງການອູາ່ ນ ............................................................................................. 2 ບດົ ທີ 2 ການຂຽນ ............................................................................................................. 3 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການຂຽນ ............................................................ 3 2. ຫັກຼ ການຂຽນ .................................................................................................. 3 3. ມາລະຍາດໃນການຂຽນ ................................................................................... 3-4 4. ປະເພດຂອງການຂຽນ ................................................................................... 5-10 ບດົ ທີ 3 ການຟງັ ແລະ ການເວາົ້ ........................................................................................... 11 1. ຄວາມໝາຍຂອງການຟັງ ................................................................................... 11 2. ຄວາມສໍາຄນັ ຂອງການຟັງ .................................................................................. 11 3. ມາລະຍາດການຟງັ ........................................................................................... 11 4. ຄວາມສາໍ ຄັນຂອງການເວາົ້ ................................................................................. 11 5. ຄນຸ ປະໂຫຍດ ແລະ ໂທດຂອງການເວ້າົ .................................................................... 12 6. ມາລະຍາດການເວາົ້ ທີດ່ ີ .................................................................................. 12-13 ບດົ ທີ 4 ສນັ ທະກະວີ ......................................................................................................... 14 1. ຄວາມໝາຍຂອງກາບ ........................................................................................ 14 2. ການແຕູ່ງກາບ ............................................................................................ 14-15 3. ວທິ ີແຕງູ່ ກອນ ............................................................................................. 16-25 4. ປະເພດຂອງກອນ ......................................................................................... 26-35 5. ການແຕ່ງູ ເພງ .............................................................................................. 34-36 ບດົ ທີ 5 ວນັ ນະຄະດລີ າ້ ນຊາ້ ງສະໄໝຮງຸູ່ ເຮອື ງ ແລະ ຊຸດໂຊມ........................................................... 37 1. ວັນນະຄະດີລາ້ ນຊ້າງສະໄໝຮູງຸ່ ເຮອື ງ ................................................................. 37-40 2. ວນັ ນະຄະດີລາ້ ນຊາ້ ງສະໄໝຊດຸ ໂຊມ .................................................................. 41-48 ບດົ ທີ 6 ວນັ ນະຄະດີລາວສະໄໝປດັ ຈບຸ ນັ ................................................................................. 49 1. ການກາໍ ເນີດ ແລະ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງວັນນະຄະດສີ ະໄໝປັດຈຸບນັ ............................ 49-50 ບດົ ກອນເມອື ງລາວສວຍງາມ ແລະ ຮ່ງັົ ມີ.............................................................. 51-60 ບດົ ບັນທຶກແຫກຄກຸ ..................................................................................... 61-78

ບດົ ທີ 1 ການອາູ່ ນ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການອາູ່ ນ ກ. ຄວາມໝາຍຂອງການອາູ່ ນ ການອູາ່ ນແມ່ນູ ຂະບວນການຮບັ ຮູ້ຈາກເຄອື່ີ ງມືສສ່ືີ ານນົັ້ນກໍຄກື ານຮັບຮຂູ້ ມໍ້ ນູ ໃນໜງັ ສ,ື ສ່ງີິ ທີຂ່ ຽນ ຫຼື ສ່ິີງທ່ີ ເປັນສັນຍາລັກຕາູ່ ງໆ ແລ້ວຕີຄວາມໝາຍມາເປນັ ຄວາມຄດິ ລວມ ແລະ ນໍາຄວາມຄດິ ໄປໃຊໃ້ ຫ້ເກດີ ປະໂຫຍດແກູ່ ຕົນເອງ ແລະ ສວູ່ ນລວມ. ຂ. ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການອາູ່ ນ ການອູ່ານແມູ່ນສິ່ີງທີ່ຈໍາເປັນ ໂດຍສະເພາະໃນການສະແຫວງຫາຄວາມຮູ້ ໃນລະດັບຕູ່າງໆ ເຊົັ່ນ: ລະດັບ ປະຖົມ, ລະດັບມັດທະຍົມຕົ້ນ, ລະດັບມັດທະຍົມຕອນປາຍ ແລະ ລະດັບອ່ີືນໆ ການອູ່ານເປັນປັດໄຈທີ່ສໍາຄັນໃນ ການດາໍ ລງົ ຊີວິດຢູໃ່ ນສັງຄມົ . ຜ້ທູ ີ່ອ່າູ ນໜັງສືເກົັງ່ ຈະເຂ້ົາໃຈເນ້ືົອໃນເລອີ່ື ງທ່ີອູ່ານໄດຢ້ າ່ ງໄວວາ, ຈັບໃຈຄວາມໄດຢ້ ່າງ ຖືກຕ້ອງ ແລະ ຊັດເຈນ, ຮູ້ຈັກສ້າງປະສົບການໃຫ້ແກູ່ຕົນເອງ, ສາມາດເພ່ີມພູນສະຕິປັນຍາ ແລະ ເປັນນັກອູ່ານທີ່ດີ ອີກດວ້ ຍ. 2. ປະເພດຂອງການອາູ່ ນ 1. ການອູ່ານອອກສຽງແມູ່ນ: ການອູ່ານໃຫມ້ ສີ ຽງດງັ ເພ່ືີອຢ້ງັື ຢນຄວາມຖກື ຕອ້ ງຕາມລກັ ສະນະ ແລະ ປະເພດ ຂອງສ່ີິງທີ່ອູ່ານເຊົ່ັນ: ອູ່ານສະຫຼະ, ອູ່ານພະຍັນຊະນະ,ອູ່ານຟ້ອງສຽງ, ອູ່ານຜັນສຽງ, ອູ່ານຄໍາສັບ, ອູ່ານວະລີ,ອູ່ານ ປະໂຫຍກ ຫືຼ ຂໍຄ້ ວາມ ແລະ ອູ່ານບດົ ຕູ່າງໆ.ໃນການອູ່ານອອກສຽງຍັງມີການອອກສຽງປະກອບລີລາ ແລະ ທູ່າທາງ ອີກດ້ວຍ. 2. ການອູ່ານໃນໃຈແມູ່ນ: ການອູ່ານບ່ໍອອກສຽງ ພຽງແຕູ່ກວາດສາຍຕາເບີ່ິງໄປໄວໆພ້ອມທັງເອົາມືຊົ້ີ ເພ່ີືອ ຈັບໃຈຄວາມ ເມີື່ອຮອດບູ່ອນສໍາຄັນອາດຈະຊ້າລົງ ຫຼື ອູ່ານລ້ຶົມຄືນກໍ່ໄດ້. ການອູ່ານໃນໃຈນົີ້ ສູ່ວນຫຼາຍແມູ່ນອູ່ານ ບົດເລີ່ືອງ ຫຼື ຂໍ້ຄວາມທ່ີຍາວ ແຕູ່ບໍ່ໃຊ້ເວລາຫຼາຍກໍສາມາດຈັບໃຈຄວາມຂອງເລີື່ອງໄດ້, ກູ່ອນການອູ່ານອອກສຽງ ອາດຈະໃຫ້ອູ່ານໃນໃຈກູ່ອນ ເພ່ີອື ໃຫ້ຮູ້ວາູ່ ສັບໃດຍາກ ນັກຮຽນຈະໄດຄ້ ນົ້ ຄວ້າໃຫ້ເຂົາ້ ໃຈ. ການໄດ້ອູ່ານໃນໃຈ ແລະ ຄນົ້ ຄວາ້ ສັບຍາກກູ່ອນຈະເຮັດໃຫນ້ ັກຮຽນອ່າູ ນອອກສຽງໄວລູ່ຽນໄຫຼ ແລະ ຖືກຕອ້ ງດ.ີ 3. ຫກັຼ ການອາູ່ ນ - ການຈບັ ຕາ:ແມູ່ນເຮາົ ເບີິ່ງຈຸດໃດຈດຸ ໜຶ່ີງເຊ່ັນົ ເມ່ອີື ເລີມ່ ຕນ້ົ ອູ່ານໜັງສື ກໍມັກຈະເບ່ີິງພະຍນັ ຊະນະຕົວທາໍ ອິດ ,ຜູ້ທີ່ອາູ່ ນເກົ່ງັ ຫຼື ໄວມກັ ຈະເບງີ່ ໜອ້ ຍໃນແຕູ່ລະແຖວ.ສວູ່ ນຜູທ້ ີ່ອູາ່ ນຊ້າຕອ້ ງເບ່ິີງລາຍຈດຸ ໃນແຕູ່ລະແຖວ. - ຊູ່ວງສາຍຕາ:ໄລຍະຫູ່າງແຕ່ລູ ະຈຸດເຊີ່ງິ ອາດຈະເປັນ3-4ຄາໍ .ຜູ້ອ່າູ ນໄດໄ້ ວອາດມຊີ ວູ່ ງສາຍຕາກວ້າງເຖິງ 7 ຄໍາກໄໍ ດ.້ - ການປ່ຽນແຖວ:ພາຍຫັຼງອູ່ານແຖວທີ 1 ໝົດແລ້ວຈະກ້າວເຂົ້າສູ່ແຖວທີ 2ໂດຍຈະເລີ່ມແຕູ່ຊ້າຍມືເປັນຕົ້ນ ໄປ. 1

ຜຊູ້ າໍ ນານແລ້ວຈະປ່ຽນໄດຖ້ ກື ຕ້ອງ. ສະນົນັ້ ການອາູ່ ນເປັນຂະບວນການທີ່ສໍາຄັນ ໃນການສະແຫວງຫາຄວາມ ຮຂູ້ ອງມະນຸດ. ຢາກໃຫ້ການອູ່ານໄດ້ຮັບຜົນດີ ກໍຕ່ໍເມືີ່ອຜູ້ອູ່ານໄດ້ດໍາເນີນໄປຕາມຂະບວນການຄົບທັງ 4 ຄື:1. ຕົວ ອກັ ສອນ, 2. ຄວາມໝາຍ, 3. ເລືອກຄວາມໝາຍ, 4. ນາໍ ໄປໃຊ້ ໃຫແ້ ກູ່ສງັ ຄົມ. 4. ມາລະຍາດໃນການອາູ່ ນ - ນົງັ່ ໃຫສ້ ະບາຍບໍ່ຄງຶ ຕົວບໍກ່ ມ້ົ ຫວົ ຫຼື ເງຍີ ໂພດວາງຕົວໃຫເ້ ໝາະສມົ . - ການຈບັ ປມື້ ຫຼື ໜງັ ສືຕ້ອງໃຫຖ້ ກື ວທິ ີ - ການອ່າູ ນຕອ້ ງເນນ້ົັ ສຽງໃຫ້ເໝາະສົມກັບຫົວຂທໍ້ ີອ່ ູ່ານ - ຄວບຄມຸ ອາລົມໃຫເ້ ປນັ ປົກກະຕໃິ ນເວລາອາູ່ ນ - ຕອ້ ງເຂົາ້ ໃຈບດົ ບາດຂອງການອາູ່ ນ ແລະ ເຮັດໃຫຜ້ ູ້ຟັງເຂົ້າໃຈຕໍ່ບົດທີ່ຕົນອູ່ານ. 5.ຄນຸ ປະໂຫຍດຂອງການອາູ່ ນ ການອູາ່ ນຂອງຄນົ ເຮົາແຕູ່ລະຄນົ ລວ້ ນແລວ້ ແຕູ່ມຈີ ຸດປະສົງທີແ່ ຕກຕາູ່ ງກັນ ແຕ່ໂູ ດຍທົໄ່ ປແລ້ວການອາູ່ ນມີຈຸດປະ ສົງ ແລະ ຄນຸ ປະໂຫຍດດງົັ່ ຕໄໍ່ ປນ້:ີົ - ຊູ່ວຍໃຫ້ໄດ້ຄວາມຮູ້, ຕອບສະໜອງໃນສິີ່ງທ່ີຢາກຮູ້ ເມືີ່ອຢາກຮູ້ເລືີ່ອງໃດ? ກໍສາມາດສຶກສາຄົ້ນຄວ້າດ້ວຍ ວທິ ກີ ານອາູ່ ນ. - ຊວູ່ ຍພັດທະນາຕົນເອງທາງຮາູ່ ງກາຍ, ສະຕິປນັ ຍາ, ອາລົມ ແລະ ສັງຄົມ. - ການສຶກສາດ້ວຍການອູ່ານຈະຊູ່ວຍນໍາເອົາຄວາມຮູ້ທ່ີໄດ້ຮັບມາປັບປຸງພັດທະນາຕົນເອງໃຫ້ດີຂຶົ້ນເພີ່ືອຢູ່ໃນ ສັງຄົມຢ່າງມຄີ ວາມສກຸ ເປັນທເ່ີ ພ່ງິີ ປາຖະໜາຂອງຄົນທວ່ົ ໄປ. - ຊວູ່ ຍປັບປຸງສະຖານະພາບຂອງຕນົ ໃຫ້ນບັ ມື້ົດຂີ ນົຶ້ . - ການສະແຫວງຫາຄວາມຮູ້ດວ້ ຍການອູ່ານຈະພດັ ທະນາຄວາມກາ້ ວໜ້າໃນອາຊບີ ຂອງຕົນເອງໃຫນ້ ັບມດ້ົື ີຂນົຶ້ , ສາມາດປັບຕົວໄດດ້ ີ, ນໍາເອົາຄວາມຮູ້ໄປພດັ ທະນາອາຊບີ ໃຫ້ກ້າວໜາ້ . - ຊວູ່ ຍໃຫ້ເກີດຄວາມມູ່ວນຊນືີ່ . - ການອູ່ານຊວູ່ ຍໃຫຜ້ ູ່ອນຄາຍອາລົມໃຫ້ເກດີ ຄວາມເບີກບານມູວ່ ນຊີ່ືນຈາກເລອີ່ື ງທີໄ່ ດ້ອູ່ານເຊີິງ່ ຖືວາູ່ ເປັນການ ພັກຜູ່ອນອີກທາງໜ່ງີຶ ໄດ້ເໝອື ນກັນ. - ຊູ່ວຍໃຫ້ຊີວິດປອດໄພ ແລະ ພັດທະນາປະເທດຊາດໃຫ້ມີຄວາມກ້າວໜ້າ. ຖ້າຫາກທຸກຄົນອູ່ານໜັງສືໄດ້ ແລວ້ ກຈໍ ະເຮັດໃຫ້ການປະຕິບດັ ຕົນໄດ້ຢາ່ ງຖກື ຕ້ອງຕາມກົດໝາຍ ແລະ ລະບຽບຂອງບ້ານເມອື ງ. ສະນ້ັົນຈິ່ີງສາມາດສະຫຸຼບໄດ້ວູ່າ: ການອູ່ານຊູ່ວຍໃຫ້ເຮົາມີທັກສະທາງດ້ານພາສາສາດ ຄວາມສາມາດ, ມີ ຄຸນສົມບັດທ່ດີ ີເຮດັ ໃຫ້ຄນົ ເຮົາມສີ ະຕປິ ັນຍາອັນຫຼັກແຫຼມ ເມືີ່ອເຮາົ ອູ່ານແລ້ວບ່ວໍ າູ່ ຈະເປນັ ເລ່ືອີ ງໃດກຕໍ າມມນັ ຈະໃຫ້ ຄຸນຄາູ່ ແກ່ເູ ຮົາຄື: ໃຫຄ້ ນຸ ຄູ່າທາງດາ້ ນອາລົມ, ດາ້ ນສະຕິປນັ ຍາ ແລະ ໃຫ້ຄນຸ ຄູາ່ ທາງດ້ານສງັ ຄົມ. ຄາໍ ຖາມຄນົ້ ຄວາ້ 1. ການອູ່ານມີຫຍງັ ແດູ່ທີ່ເກດີ ປະໂຫຍດຕກໍ່ ບັ ພວກເຮາົ ? 2. ໃຫນ້ ັກຮຽນເຝິກອ່າູ ນບດົ ຄວາມໃດໜ່ງຶີ ເປັນຕົວຢາ່ ງຢກູ່ ບັ ຫ້ອງປະມານ 3-4 ຄົນ 2

ບດົ ທີ 2 ການຂຽນ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການຂຽນ ກ. ຄວາມໝາຍ ໃນການດໍາລົງຊີວິດຢູ່ໃນສັງຄົມ,ການເຄ່ີືອນໄຫວວຽກງານແລະ ການຮ່ໍາຮຽນ,ນອກຈາກຈະສ້າງຄໍາເວ້ົາແລ້ວຍັງໃຊ້ ຕວົ ໜັງສເື ພ່ີືອແລກປຽ່ ນແນວຄດິ ແລະ ຄວາມຮສູ້ ກຶ , ຍັງເຮດັ ໃຫແ້ ນວຄດິ ຂອງຄົນຂະຫຍາຍຕວົ ຢ່າງກວາ້ ງ ຂວາງແລະສງົ່ ບົດຮຽນແຕສູ່ ະໄໝນ້ົີໄປຫາສະໄໝອ່ນືີ . ຂ. ຄວາມສໍາຄນັ ການຂຽນເປັນເຄີື່ອງມໃື ນການພົວພນັ ເຊ່ງິີ ກນັ ແລະກນັ , ການຂຽນເປັນສງ່ີິ ທີ່ບ່ົງບອກເຖິງນິໄສໃຈຄໍ, ບກຸ ຄະລິ ກະພາບ ແລະ ຄວາມຄິດຂອງຄນົ ໄດ້ເປັນຢ່າງດີ, ສັງເກດຈາກລາຍມື, ຈາກຜົນງານທ່ີຂຽນອອກໄປເຮັດໃຫ້ຜູອ້ ູ່ານຮູ້ ເຖິງຈຸດປະສົງຂອງຜູ້ຂຽນວູ່າກໍາລັງຄິດຫຍັງ, ມີຄວາມຮູ້ໃນດ້ານໃດດ້ານໜຶີ່ງ ຫືຼ ເປັນຄວາມຕ້ອງການຕັກເຕືອນ ສງ່ົັ ສອນ, ອະທບິ າຍ ແລະ ແນະນາໍ ໃຫຜ້ ້ອູ ູ່ານຮູ້ກ່ຽູ ວກບັ ຈນິ ຕະນາການຂອງຕົນ. ຖ້າຂຽນໜັງສບື ໍ່ຊດັ ເຈນກໍອາດສ້າງຄວາມບໍ່ເຂົ້າໃຈກັນ,ສະນັົ້ນ;ການຂຽນກໍຕ້ອງມີການພວົ ພັນກັນຢ່າງຊະນິດແໜ້ນ ກບັ ຄໍາສັບ ແລະ ຄວາມໝາຍ. ຖ້າມີຄໍາຜິດໃນການຂຽນບົດເລກ,ບົດວິທະຍາສາດ,ປະຫວດັ ສາດ,ພູມສາດແນູ່ນອນ ອາດຈະເຮັດໃຫ້ຄວາມຮວູ້ ທິ ະຍາສາດບ່ໍຄົບຖວ້ ນ ແລະ ບຊ່ໍ ດັ ເຈນ. 2. ຫກຼັ ການຂຽນ - ຂຽນໃຫ້ຖກື ຕອ້ ງສະອາດຈບົ ງາມ. - ຖ້ອຍຄໍາທ່ີໃຊຂ້ ຽນຕ້ອງສພຸ າບເໝາະສມົ ກັບກາລະເທສະ. - ໃຊຖ້ ອ້ ຍຄໍາງາູ່ ຍ,ສົນ້ັ , ສີ່ຄື ວາມໝາຍເຂົ້າໃຈດ,ີ ວູ່ອງໄວ,ຖກື ຕອ້ ງ. - ໃຊຮ້ ູບແບບປະໂຫຍກ ແລະ ຖອ້ ຍຄາໍ ທ່ີດີ, ບໍ່ໃຊພ້ າສາທອ້ ງຖີນ່ ,ພາສາຕະຫຼາດ ຫືຼ ພາສາຕາູ່ ງປະເທດ. - ໃຊລ້ ກັ ສະນະນາມໃຫຖ້ ືກຕ້ອງຕາມລະບຽບຂອງຫຼັກພາສາ. - ໃຊ້ເຄືີອ່ ງໝາຍຈດຸ , ຈາໍ້ ,ວກັ ຕອນ,ຫຍໍໜ້ ້າ,ເວົນ້ັ ວກັ ໃຫ້ຖືກຕອ້ ງ. - ໃຊ້ຖອ້ ຍຄໍາໃຫ້ຖກື ຄວາມໝາຍ. 3. ມາລະຍາດໃນການຂຽນ ຜົນຂອງການຂຽນໜັງສືຂອງແຕູ່ລະຄົນຈະເປັນເຄີື່ອງມືບົ່ງບອກເຖິງນິດໃສໃຈຄໍການປະພຶດຕະຫຼອດຈົນເຮັດໃຫ້ຜູ້ ອາູ່ ນ,ຜຟູ້ ັງຮເູ້ ຖິງຄວາມຄດິ ,ທດັ ສະນະຄະຕ,ິ ຄວາມຮສູ້ ຶກແລະ ອາລມົ ຕາູ່ ງໆຂອງຜ້ຂູ ຽນ, ການຂຽນເປັນການເຝກິ ຝົນ ແລະ ສ້າງນິໄສໃຫ້ເກີດຂຶົ້ນໃນຕົວຂອງນັກຮຽນເຮັດໃຫ້ນັກຮຽນກາຍເປັນຜູ້ທີ່ມີມາລະຍາດໃນການຂຽນອີກ. ຜູ້ທີ່ ຂຽນໜັງສືເອົາແຕູ່ໃຈຕົນເອງ,ຂົ້ີຄ້ານມັກງູ່າຍການຂຽນກໍຈະບໍ່ງາມ,ບາງຄົນກໍຂຽນໜັງສືຕິດກັນ,ຂຽນບໍ່ສະໝໍ່າສະເ ໝີ,ອູ່ານບໍ່ອອກ,ບາງຄົນຂຽນບໍ່ຍົກບິກ ຫຼື ປາກກາ,ຮ້າຍແຮງໄປກວູ່ານັົ້ນຂຽນໜັງສືບໍ່ຂອດຫົວ (ຫົວກຸດ) ບ່ໍຢາກ 3

ຂຽນມີຫົວເພາະມັນຊັກຊາ້ ,ເສຍເວລາ ນີົ້ເຮດັ ໃຫ້ການອາູ່ ນເກີດບນັ ຫາຫຼາຍຂນຶົ້ ທັງນົີ້ກເໍ ພາະວູ່າຮບູ ແບບຕົວອກັ ສອນ ລາວຄາ້ ຍຄກື ັນຫາຼ ຍຕວົ . ກັບ ຟ -ຝ ກບັ ພ -ຜ -ບ ກບັ ປ,ນ -ລ ກັບ ດ -ຍ ກບັ ຢ ການຂຽນໜັງສືຜິດ,ລາຍມືອູ່ານຍາກ,ເປີເປື້ອນ,ມີຮອຍຂີດຂາ້ ລຶບຫຼາຍບູ່ອນ,ຂຽນໂຕໃຫຍູ່,ນອ້ ຍບໍ່ສະເໝີກັນບ່ໍ ຊແື່ີ ຖວລວ້ ນແຕູ່ເປນັ ການຂຽນທີບ່ ໍ່ມີມາລະຍາດ. 3.1. ຂຽນຕວົ ພະຍນັ ຊະນະ ຕວົ ພະຍັນຊະນະ ແມູ່ນຮູບການສລິ ະປະອັນໜ່ຶີງຂອງການເຝກິ ຄວາມຈໍາເຊ່ງີິ ຕິດພນັ ກັບນ້ໍາໃຈອດົ ທົນ ພາກພຽນ ແລະ ເຂົ້າໃຈຮູບຮູ່າງ,ທ່ີຕ້ົັງ,ຂະໜາດ,ຊັດສູ່ວນຂອງພະຍັນຊະນະແຕູ່ລະຕົວເຂ້ົາໃສູ່ທ່ີຕັ້ົງຕາມລະບຽບ ຫັຼກການໄດ້ຖກື ຕ້ອງ. - ການຂຽນພະຍັນຊະນະແມູ່ນຂຽນແຕູ່ຫົວໄປຫາຫາງ, ຈະກ້ຽວຊ້າຍ,ກ້ຽວຂວາ,ຂ້ຶົນ ຫຼື ລົງແມູ່ນເລ່ີມ ແຕູຫ່ ວົ ໄປຫາຫາງ. - ຮູບຮູ່າງຕົວພະຍັນຊະນະ ເປັນຕົວມົນຕ້ອງກົມເໝືອນໜັງສືທໍາທີ່ບູຮານໄດ້ໃຊ້ເຫັຼກຈານຂຽນໃສູ່ໃບ ລານ. 3.2.ວິທຂີ ຽນສະຫະຼ ສະຫຼະຂຽນປະກອບພະຍັນຊະນະ ເພື່ີອອູ່ານອອກສຽງໄດ້ສະຫຼະທັງໝົດເມີື່ອປະກອບກັບພະຍັນຊະນະ ແລ້ວບາງຄາໍ ກໍຢູໜ່ າ້ ,ບາງຄາໍ ກໍຢູ່ຫງັຼ ,ບາງຄາໍ ຢູລ່ ຸູ່ມ ແລະຢ່ເູ ທິງດງັົ່ ນ.້ົີ - ຈາໍ ພວກຢ່ໜູ ້າປະກອບມີສະຫະຼ ເx,ແx,ໂx,ໄx,ໃx - ຈໍາພວກຢຫູ່ ັຼງປະກອບມີສະຫຼະ xະ,xາ,xອ, xອx,xຽx - ຈໍາພວກຢູເ່ ທິງປະກອບມສີ ະຫະຼ xxô õ, x,ð xØ, xÙ - ຈໍາພວກຢລູ່ ຸູ່ມປະກອບມສີ ະຫະຼ x÷xø 3.3. ວທິ ສີ ອນປະກອບວນັ ນະຍດຸ ວນັ ນະຍຸດນນົັ້ ໃຊສ້ ໍາລບັ ປ່ຽນສຽງໃນເມ່ີືອເຮາົ ຢາກຈະໃຊສ້ າໍ ນຽງສຽງເວົ້ານົນັ້ ຕູ່າງຈາກກນັ ໄປຈາກສະຫຼະ ແລະ ພະຍັນຊະນະເດີມ. ຕົວຢ່າງ: ນາໍ ໃຊວ້ ັນນະຍດຸ ໄດ້ທຸກຮບູ . - ກາ ກູ່າ ກາ້ ກ໊າ ກາ໋ - ບາ ບາູ່ ບ້າ ບາ໊ ບ໋າ 4

4.ປະເພດຂອງການຂຽນ 4.1. ການຂຽນຮຽງຄວາມ (ການຂຽນຫັດແຕ່ງູ ) ກ. ຄວາມໝາຍຂອງການແຕູງ່ ເລີ່ືອງ ການແຕູ່ງເລ່ືີອງໝາຍເຖິງການຈັດລໍາດັບຂຄໍ້ ວາມຕູ່າງໆ ໃຫ້ກາຍເປັນເລື່ີອງທໜີ່ ້າສົນໃຈ. ການແຕູ່ງເລີື່ອງ ເປນັ ການ ເຝິກໃຫຜ້ ູຂ້ ຽນຮູ້ຈກັ ໃຊ້ຄວາມຄດິ , ຄວາມເຫັນ ແລະ ຄວາມຮຂູ້ ອງຕົນເອງໃນການຂຽນເພອືີ່ ຖ່າູ ຍຖອດອອກມາໃຫ້ ຜູ້ອາູ່ ນຮັບຮ້.ູ ຜູ້ທີ່ຈະແຕູ່ງເລ່ີືອງໃຫ້ໜ້າສົນໃຈໄດ້ນັົ້ນຈະຕ້ອງເປັນຄົນທີ່ມີຄວາມຮູ້, ມີປະສົບການ,ຊູ່າງສັງເກດ, ຊູ່າງຄິດ, ຈດົ ຈາໍ ແລະ ມຄີ ວາມສາມາດໃນການໃຊ້ພາສາ ເພ່ີືອຈະມາຮຽບຮຽງເປັນເລີ່ືອງໃຫ້ຜ້ອູ ູາ່ ນເຂົ້າໃຈຢາ່ ງຈະແຈງ້ . ຂ. ຫັກຼ ການຂອງການແຕ່ງູ ເລ່ີືອງ - ຂຽນຊເືີ່ ລີ່ອື ງໄວ້ເຄງີິ່ ກາງຂອງເຈຍ້ . - ຂຽນດວ້ ຍລາຍມືທີ່ອ່າູ ນງູ່າຍ,ຊດັ ເຈນ,ຖກື ຕອ້ ງ,ຫຍໍໜ້ າ້ ເຈ້ຍໃຫ້ພດໍ ີງາມບຂໍ່ ຽນແຍກຄໍາ. - ຍະຫວາູ່ ງໜ້າເຈ້ຍທາງດາ້ ນຊ້າຍ ແລະ ດາ້ ນຂວາໃຫພ້ ບໍ ່ໍຂຽນກາຍຂອບເຈ້ຍ ຫືຼ ຂຽນຕກົ ຂອບເຈຍ້ . - ວາງໂຄງເລອ່ືີ ງເພ່ີອື ຈັດລຽງເນົື້ອໃນໃຫເ້ ປນັ ໄປຕາມລໍາດັບກອູ່ ນແລ້ວຈງິ່ີ ລົງມືຂຽນ. - ບໍ່ຄວນແຕູ່ງເລ່ີືອງພຽງແຕູ່ຫຍໍ້ໜ້າດຽວຕ້ອງແບູ່ງເປັນແຕູ່ລະຫຍ້ໍໜ້າເຊັົ່ນ: ເປີດເລື່ີອງ, ເນົື້ອເລີື່ອງ ແລະ ສະຫຸຼບ ເລອື່ີ ງ.ການຕງົ້ັ ຫຍໜໍ້ າ້ ແຕູລ່ ະເທີ່ອື ຄວນໃຫ້ຊກ່ີື ັນ. - ການແຕງູ່ ເລີືອ່ ງຕ້ອງໃຫ້ອງົ ປະກອບທງັ ສາມສວູ່ ນກຽູ່ ວເນ່ີືອງກນັ . ເປັນເລືອ່ີ ງດຽວກັນຕາມລາໍ ດບັ ເນ້ົອື ໃນ. - ໃຊພ້ າສາງາຍໆ ບໍໃ່ ຊສ້ ັບຍາກ. - ໃຊພ້ າສາທາງການ ແລະ ພາສາເຄ່ິີງທາງການບ່ໍຄວນໃຊພ້ າເວ້າົ , ພາສາທອ້ ງຖນ່ີິ ຫືຼ ພາສາຕະຫຼາດ. - ບ່ໍໃຊ້ຄໍາຫຍໍ້ ຫືຼ ຕົວເລກ ຍົກເວັົ້ນເວົ້າເຖິງວັນ, ເດືອນ, ປີ, ສະຖິຕິ ຫຼື ຈໍານວນຕູ່າງໆ. ຫາກຈໍາເປັນຕ້ອງໃຊ້ ອັກສອນຫຍໍ້ ຕອ້ ງໃຊອ້ ກັ ສອນຫຍໍທ້ ີຄ່ ນົ ທັວ່ົ ໄປເຂົາ້ ໃຈ ແລະ ຍອມຮບັ ຫຼື ນິຍົມໃຊ.້ - ໃຊ້ຄໍາ ແລະ ສາໍ ນວນໃຫ້ກະທດັ ຮດັ ກົງກັບຄວາມໝາຍ ບໍ່ຟມູ ເຟອຍ ແລະ ກວມລວມເກນີ ໄປ. - ເນນ້ົັ ເນ້ອືົ ໃນສາໍ ຄັນຂອງເລ່ອີື ງໂດຍໃຊ້ປະໂຫຍກສັົ້ນ. - ເນ້ືອົ ໃນຕ້ອງປະກອບດ້ວຍຂມ້ໍ ນູ ທີ່ເປນັ ຈິງ, ຜູຂ້ ຽນຄວນຄົນ້ ຄວ້າເລືອ່ີ ງທີຈ່ ະຂຽນໃຫລ້ ະອຽດເສຍກ່ອູ ນ. ຄ. ອງົ ປະກອບຂອງການແຕງູ່ ເລືີອ່ ງ ເປັນການສະຫູບຼ ເນືົ້ອໃນສາໍ ຄັນຂອງເລອີ່ື ງທງັ ໝົດໃຫຜ້ ້ອູ ູ່ານໄດຮ້ ບັ ຮູ້, ຝາກຂໍຄ້ ິດ, ໂດຍໃຊ້ຄາໍ ສພຸ າສິດທ່ກີ ູ່ຽວຂ້ອງ ກັບບດົ ເພີອ່ື ໃຫ້ເກີດຄວາມປະທບັ ໃຈໃຫແ້ ກູ່ຜອູ້ ່າູ ນ. ສະຫຸຼບລວມແລ້ວ, ຄົນເຮົາຕ້ອງມີການເພິ່ີງພາອາໄສເຊີ່ິງກັນແລະກັນ. ສະນົັ້ນ, ຈ່ຶີງຕ້ອງມີເພືີ່ອນມິດສະຫາຍ, ເຮົາຈະເຮັດຫຍັງກໍຕ້ອງຄໍານຶງເຖິງຜົນປະໂຫຍດສູ່ວນຕົວ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດຂອງຜູ້ອີ່ືນບໍ່ໃຫ້ຂັດກັນໂດຍສະເພາະ ຕອ້ ງຄໍານຶງເຖິງປະໂຫຍດສູ່ວນລວມເປັນໃຫຍູ່ ເພື່ີອຄວາມຢູ່ເຢັນເປັນສຸກຂອງຕົນເອງ ແລະ ຂອງສູ່ວນ ລວມດ່ົັງຄໍາ ສພຸ າສດິ ທີວ່ ່າູ : ໄມລ້ ໍາດຽວ ລອ້ ມຮົ້ວບໍໄ່ ຂວູ່ ໄພບູ່ ໍ່ພ້ອມ ແປງບ້ານບໍເ່ ຮອື ງ 5

ງ. ຂນ້ັົ ຕອນການແຕງູ່ ເລອ່ີື ງ 1. ຫາຂໍມ້ ູນ ແລະ ປະສບົ ການກຽູ່ ວກັບເລືອ່ີ ງທີ່ຈະຂຽນໂດຍການອູ່ານ, ການເບງີິ່ ແລະ ການຟງັ ຈາກແຫູ່ງຼ ຄວາມຮູ້ ຕາູ່ ງໆ ແລ້ວລວບລວມຄວາມຮູ້, ປະສົບການ ແລະ ຄວາມຄດິ ແລວ້ ວາງແນວທາງການຂຽນ ເຊີ່ິງມີການຈດັ ຮຽງ ຄວາມຄິດໄວຢ້ າ່ ງເປນັ ລະບຽບ. 2.ນໍາເອົາລໍາດັບຄວາມຄິດທ່ີກໍານົດເປັນແນວທາງການຂຽນມາເຮັດເປັນໂຄງຮູ່າງບົດໂດຍການຈັດເປັນຫົວຂ້ໍຕູ່າງໆ ແລະ ມີລາຍລະອຽດປະກອບ. 3.ນໍາເອົາລໍາດັບຄວາມຄິດທີ່ກໍານົດໄວ້ໃນໂຄງຮູ່າງມາຂຽນໃນຂັ້ົນຮູ່າງ, ມີຫຍໍ້ໜ້າໜຶີ່ງຂຽນໃຫ້ມີຄວາມ ສາໍ ພນັ ຕເໍ່ ນອື່ີ ງກັນ. 4. ເມືອີ່ ຂຽນຂັ້ນົ ຮູ່າງແລ້ວຈຶ່ງີ ນາໍ ມາປບັ ປງຸ ແກໄ້ ຂ ແລະ ຮຽບຮຽງໃຫ້ເປັນບດົ ສມົ ບນູ . 5. ປັບປຸງແກ້ໄຂຖ້ອຍຄໍາສໍານວນຂົັ້ນສຸດທ້າຍ ເພີ່ືອໃຫ້ຖືກຕ້ອງຕາມລໍາດັບຂົັ້ນຕອນລະອຽດ, ລວມທັງຕົວ ສະກົດ, ສະຫະຼ , ພະຍນັ ຊະນະ ແລະ ວັນນະຍຸດໃຫຖ້ ືກຕ້ອງຕາມຫຼັກຂອງພາສາລາວ. ຈ. ການວາງໂຄງຮູ່າງ ການວາງໂຄງຮູ່າງ ຄືການນໍາເອົາຄວາມຄິດທັງໝົດມາລຽງລໍາດັບເປັນຂໍ້ຄວາມສັົ້ນໃຫ້ມີຄວາມສໍາພັນຕໍ່ເນ່ີືອງກັນ ເຊິ່ີງເປັນວິທີໜ່ຶີງທີ່ຈະຊູ່ວຍໃຫ້ເກີດຄວາມຄິດໃນເລ່ືີອງໃດເລ່ືີອງໜຶ່ີງໄດ້ ກ່ໍຄືການເຝິກຊອກຫາຄໍາທ່ີມີຄວາມ ກູ່ຽວຂ້ອງກັບຄໍາທີ່ກໍານົດໃຫ້ຢ່າງນ້ອຍ 10 ຄໍາຄື: ພໍ່, ແມູ່, ລູກ, ຄວາມສຸກ, ຮັກ, ນໍ້າ, ພັກຜູ່ອນ, ອາຫານ, ສະບາຍ, ສໍາຄັນໆລໆ ເມອີ່ື ນາໍ ຄໍາເຫ່າົຼ ນ້ີົມາຜູກເປັນປະໂຫຍກສົນ້ັ ໆ. ກຈໍ ະໄດປ້ ະໂຫຍກເຊົັ່ນ: ເຮື ອ ນ ເປັ ນ ບູ່ ອ ນ ໃຫ້ ຄວາມສກຸ ແກເູ່ ຮົາ. ເຮົາໄດ້ພກັ ຜອູ່ ນ ໄດ້ກິນອາຫານ ແລະ ດມື່ີ ນໍ້າທີ່ເຮອື ນ ພ່ແໍ ມູ່ຮກັ ລູກ ແລະ ລຽ້ ງດູລກູ ໃຫສ້ ຸກສະບາຍ ເຮອື ນມີຄວາມສໍາຄນັ ສາໍ ລບັ ຄນົ ເຮາົ ໝດົ ທຸກຄນົ ໆລໆ ຕວົ ຢາ່ ງ: ຢແູ່ ບບມໝີ ເູ່ ພອີື່ ນ ຄົນເຮົາບ່ໍແມູ່ນວູ່າຈະອາໄສຕົນເອງໄດ້ສະເໝີ ໄປຄົນຮັົ່ງມີກໍອາດຍາກຈົນລົງໄດ້, ຄົນແຂງ ແຮງຖ້າມີ ໂລກໄພໄຂ້ເຈັບເປນັ ໂລກໄພໄຂ້ເຈັບເປັນໂລກອໍາມະພາດ ຫຼື ປະສາດພິການກໍຊູ່ວຍຕົນເອງບ່ໍໄດ້. ເມີື່ອເປນັ ແນວນັົ້ນ ການທີເ່ ຮາົ ຈະອວດອ່ົງທະນົງຕນົ ບໍຕ່ ອ້ ງເພີ່ງິ ພາອາໄສຜອູ້ ີ່ືນຈ່ີຶງເປນັ ຄວາມປະໝາດອນັ ຍ່ີິງໃຫຍູ.່ ມະນຸດເຮົາເກີດມາດໍາລົງຊີວິດຢູ່ໃນໂລກນົ້ີຍູ່ອມມີເກີດ, ແກູ່, ເຈັບ ແລະ ຕາຍຕາມການປ່ຽນແປງຂອງອາຍຸ ສັງຂານຄືກັບສີ່ິງທ່ີມີຊີວິດອີ່ືນໆໃນໂລກ. ທຸກໆຊີວິດຍູ່ອມມີການເພິີ່ງພາອາໄສເຊີ່ິງກັນແລະກັນເຊົັ່ນ: ສັດປ່າຈະມີ ຊວີ ດິ ຢ່ໄູ ດຍ້ ້ອນມີພູຜາປ່າໄມ້ເຊິງີ່ ເປັນແຫຼູ່ງອາຫານສໍາລັບສັດ, ປາຈະມຊີ ີວດິ ຢໄູ່ ດ້ຕ້ອງອາໄສນໍ້າ, ຄົນຈະມີຊີວິດຢູ່ໄດ້ ຕ້ອງອາໄສປັດໄຈພືົ້ນຖານສີ່ຢ່າງຄື: ອາຫານ, ເຄື່ີອງນູຸ່ງຫົ່ມ, ທີ່ຢູ່ອາໄສແລະຢາປິ່ນປົວພະຍາດບໍ່ພຽງແຕູ່ເທົ່ານົັ້ນຄົນ ເຮົາທີ່ຢູ່ໃນສັງຄົມໜຶີ່ງໆຈະຢໂູ່ ດດດຽູ່ ວພຽງລໍາພັງບໍ່ໄດຕ້ ້ອງອາໄສຜ້ອູ ີື່ນເພາະວາູ່ ຄົນເຮາົ ບໍ່ແມນູ່ ຈະຮແູ້ ລະເກງັົ່ ໝົດທຸກ ຢ່າງ. ນັກຮຽນຈະຮຽນເກັົ່ງກໍຕ້ອງອາໄສຮ່ໍາຮຽນນໍາຄູອາຈານ, ໝູ່ເພ່ືີອນແລະບຸກຄົນອ່ືີນທ່ີມີປະສົບການມາກູ່ອນ, ຄົນມີເງິນກໍຕ້ອງອາໄສເຫື່ີອແຮງ, ອາໄສແນວຄິດມັນສະໝອງຂອງຄົນທີ່ມີຄວາມຮູ້ຄວາມສາມາດ, ຜູ້ບໍລິຫານຢາກ 6

ມຄີ ວາມສໍາເລັດໃນການປະຕິບັດວຽກງານໃດໜ່ີຶງກໍຕ້ອງອາໄສເພືີ່ອນຮູ່ວມງານທ່ີດີ, ມີຄວາມຮູ້, ຄວາມສາມາດຈີຶ່ງ ຈະປະສບົ ຜົນສໍາເລດັ ທີເ່ ປັນໜ້າເພງ່ີິ ພໍໃຈ. ສະຫຸຼບລວມແລ້ວຄົນເຮົາຕ້ອງມີການເພ່ິີງພາອາໄສກັນ. ສະນົ້ັນ, ຈຶີ່ງຕ້ອງມີການເພ່ີືອນມິດສະຫາຍ. ເຮົາຈະ ເຮັດຫຍັງກ່ໍຕ້ອງຄໍານຶງເຖິງປະໂຫຍດສູ່ວນຕົວແລະປະໂຫຍດຂອງຜູ້ອ່ືີນບໍ່ໃຫ້ຂັດກັນໂດຍສະເພາະຕ້ອງຄໍານຶງຜົນ ປະໂຫຍດສູວ່ ນລວມເປນັ ໃຫຍເູ່ ພອ່ີື ຄວາມຢູເ່ ຢນັ ເປນັ ສຸກຂອງຕນົ ແລະສູວ່ ນລວມດ່ງັົ ຄາໍ ສພຸ າສິດເວົາ້ ວູາ່ : ໄມ້ລາໍ ດຽວ ລອ້ ມຮົວ້ ບໍ່ໄຂວູ່ ໄພູ່ບໍ່ພ້ອມ ແປງບາ້ ນບໍ່ເຮືອງ ຂສ້ໍ ງັ ເກດ 1.ຂຄ້ໍ ວາມໃນແຕລູ່ ະຫຍໍ້ໜ້າມີຄວາມສໍາພັນຕໍເ່ ນືີອ່ ງກັນແຕູ່ຕົ້ນຈົນຈົບ. ສະຫບຼຸ ຂໍຄ້ ວາມສໍາຄນັ ໄດ້ວູ່າຄນົ ເຮົາ ຕ້ອງເພີິ່ງພາອາໄສກັນຈຶ່ີງຕ້ອງມີໝູ່ເພື່ີອນໄວ້ແລະຈະເຮັດຫຍັງກໍຕ້ອງຄໍານຶງເຖິງປະໂຫຍດທັງຂອງຕົນແລະຂອງຜູ້ອ່ືີນ ບໍ່ໃຫ້ຂັດກນັ . 2.ມີການລົງທາ້ ຍດວ້ ຍຄາໍ ສຸພາສດິ ນັບວູາ່ ເໝາະສົມທສີ່ ດຸ . 4.2. ການຂຽນຫຍຄ້ໍ ວາມ ກ. ຄວາມໝາຍຂອງການຫຍເ້ໍ ນ້ືອົ ຄວາມ ໃນຊີວິດປະຈາໍ ວັນຂອງຄົນເຮົາຈະຕ້ອງໄດ້ຫຍໍ້ຄວາມຢູ່ສະເໝີ ເພາະມີເລື່ີອງຕູ່າງໆທ່ີເຮົາໄດ້ປະສົບພົບພ້ໍ ແລະ ນາໍ ມາເລົ່າສູ່ກັນຟງັ ຫຼາຍຢາ່ ງ, ແຕູ່ເຮາົ ບ່ໍມີເວລາຫຼາຍທພີ່ ຈໍ ະອ່າູ ນ ຫຼື ຟັງເລ່ອືີ ງນົ້ນັ ໂດຍລະອຽດ. ຜູ້ຟັງຕ້ອງການຮັບຟັງສະເພາະໃຈຄວາມສໍາຄັນເທ່ົານ້ົັນ ຫຼື ຫາກສົນໃຈລາຍລະອຽດອາດຈະຕິດຕາມຟັງ ຫືຼ ອູ່ານຕາມຫັຼງກໍໄດ້. ການບອກ ຫຼື ເລົ່າສະເພາະໃຈຄວາມສໍາຄັນກໍຄືການຫຍໍ້ຄວາມ, ຫາກໃຈຄວາມສໍາຄັນມີຫຼາຍ ສ່ວູ ນ ຫືຼ ຫາຼ ຍໃຈຄວາມ, ຜເູ້ ລົ່າຕອ້ ງເຮດັ ໃຫ້ເນ້ົືອເລອ່ີື ງຕດິ ຕກໍ່ ນັ ໃຫໄ້ ດ້ໃຈຄວາມແລະ ຄບົ ຖວ້ ນ. ການຂຽນຫຍຄໍ້ ວາມ: ໝາຍເຖິງການຂຽນໃຫ້ສັົນ້ ກູ່ວາເກົາ່ ໂດຍການເກັບກາໍ ສະເພາະເນົືອ້ ເລີື່ອງ ຫືຼ ໃຈຄວາມສໍາຄນັ ເທົາ່ ນ້ັນົ ແລ້ວນໍາມາຂຽນຄນື ໃໝູ່ໃຫໄ້ ດໃ້ ຈຄວາມ,ສ້ົັນໆ ແລະ ຄບົ ຖ້ວນ. ຂ. ຫັຼກການຂຽນຫຍໍ້ຄວາມ - ອູ່ານ ຫືຼ ຟັງຂ້ໍຄວາມນັົ້ນທັງໝົດ ແລະ ພິຈາລະນາວູ່າ ລັກສະນະຂອງຂ້ໍຄວາມນັົ້ນເປັນການຂຽນປະເພດໃດເຊັົ່ນ: ເປັນຄໍາຮ້ອຍແກ້ວ ຫືຼ ຄໍາຮ້ອຍກອງ ຮູບແບບເປັນຈົດໝາຍ, ປະກາດ, ນິທານ, ນິຍາຍ, ນະວະນິຍາຍ, ເລີ່ືອງສົ້ັນ, ບດົ ຄວາມ, ສາລະຄະດເີ ຫາຼົ່ ນີເ້ົ ປນັ ຕົ້ນ. - ວິເຄາະອງົ ປະກອບຂອງເລອ່ີື ງວູາ່ ໃຈຄວາມສໍາຄັນນົ້ນັ ມຈີ ັກຢ່າງ ຄືຢ່າງໃດແດ?ູ່ - ຕີຄວາມໃຫ້ລະອຽດຂໍ້ຄວາມນັົ້ນໆ ໝາຍຄວາມວູ່າແນວໃດ? ຜູ້ຂຽນສະແດງອາລົມ, ເຈຕະນາ ແລະ ຄວາມຮູສ້ ຶກແນວໃດ? - ຈັບໃຈຄວາມສໍາຄັນວູ່າໃຜເຮັດຫຍັງ? ຢູ່ໃສ? ແນວໃດ? ເມີ່ືອໃດ? ໃຈຄວາມສໍາຄັນ,ສໍາຮອງສູ່ວນໃດທີ່ ສະແດງອອກໃຫເ້ ຫນັ ເຖງິ ອາລົມ, ຄວາມຮສູ້ ຶກ ຫືຼ ເຈຕະນາຂອງຜູ້ຮຽນ. ❖ ຈດັ ຮຽງຄວາມນັນ້ົ ໃໝຕູ່ າມລໍາດບັ ເຊນັ່ົ : - ການໃຊ້ຄໍາເຊີືອ່ ມໆຕເໍ່ ນົື້ອໃນທກຸ ອັນໃຫຄ້ ບົ ຖວ້ ນເໝາະສມົ ໂດຍໃຊຄ້ ໍາເວົ້າຂອງຕົນ. - ຄໍາແທນນາມຂອງບຸກຄນົ ໃນເລືອງຕອ້ ງປ່ຽນເປບັ ບຸລຸດທສີ າມເພາະເລ່ືີອງເລົ່າໃໝູ່ທີຜ່ ູຫ້ ຍໍກ້ າູ່ ວເຖງິ . 7

- ຄາໍ ສບັ ທີ່ຍາກ, ຍາວໆ ປ່ຽນເປັນຄໍາເວາົ້ ທໍາມະດາທີ່ຄົນທົ່ວໄປເຂົ້າໃຈ. - ບ່ໃໍ ຊອ້ ັກສອນຫຍ້ໃໍ ນຄວາມທີ່ຫຍ້ໍນອກຈາກບາງຄາໍ ເຊີິ່ງເປັນທຍ່ີ ອມຮບັ ແລະ ບກຸ ຄນົ ເຂົ້າໃຈຢູ່ແລ້ວ. - ຖ້າມຄີ ໍາລາຊາສັບໃນເລືອີ່ ງໃຫຮ້ ັກສາໄວ້ບ່ຕໍ ອ້ ງປຽ່ ນແປງ. - ຖ້າເລີ່ອື ງເກ່ົາເປນັ ຄໍາຮອ້ ຍກອງຕ້ອງຖອດເປັນຄໍາຮອ້ ຍແກ້ວກູ່ອນ ແລ້ວຈງີ່ິ ຫຍເໍ້ ປັນຮ້ອຍແກ້ວ. - ອູ່ານທົບທວນໃຈຄວາມສໍາຄັນທັງໝົດຄືນໃໝູ່ພິຈາລະນາວູ່າຂໍ້ຄວາມໃດຍັງບໍ່ສົມບູນ. ຂ້ໍຄວາມໃດຄວນ ຕັດອອກ ຫືຼ ຂ້ຄໍ ວາມໃດທຜີ່ ດິ ຜຽ້ ນໄປ ແລວ້ ຮຽບຮຽງອກີ ຄັງົ້ ໜງ່ີຶ . - ກອູ່ ນຂຽນເລອື່ີ ງຫຍຕໍ້ ອ້ ງຂຶ້ນົ ຕົນ້ ຫຍ້ໍຄວາມຕາມປະເພດຂອງເລືີອ່ ງແລ້ວຂຽນໃຈຄວາມຂອງເລ່ີືອງທຫ່ີ ຍໍ້. ຄ. ອງົ ປະກອບຂອງການຫຍໍເ້ ນອ້ົື ຄວາມ ໃຈຄວາມສໍາຄັນຄື ໃຈຄວາມທີ່ສໍາຄັນທີສຸດຂອງຂ້ໍຄວາມນ້ົັນໆ ຫາກຕັດໃຈຄວາມນັົ້ນອອກຈະສ່ີືສານກັນບໍ່ເຂົ້າໃຈ ເນອືົ້ ໃນຂອງໃຈຄວາມຈະແມູ່ນຄວາມເປັນຈິງ, ຂ້ໍຄິດເຫັນ ຫຼຂື ້ໍຄວາມທ່ສີ ະແດງອາລົມ ແລະ ຄວາມຕ້ອງການຂອງຜູ້ ຂຽນກໄໍ ດ້. ໃຈຄວາມສາໍ ຄັນຂອງໃຈຄວາມສໍາຮອງເປນັ ຂ້ໍຄວາມທີຂ່ ະຫຍາຍໃຈຄວາມສາໍ ຄັນໃຫເ້ ຂົ້າໃຈໄດ້ຈະແຈງ້ . ງ. ຊະນິດຂອງການຫຍໍ້ເນ້ົືອຄວາມ. ການຂຽນຫຍຄໍ້ ວາມໄດແ້ ບູ່ງອອກເປນັ 3 ຊະນິດດົງ່ັ ລູ່ມຸ ນ້ີ.ົ 1. ຫຍໍ້ຄວາມຈາກຄໍາຮ້ອຍແກ້ວເຊ່ົັນ: ນິທານ, ບົດປາຖະກະຖາ, ຄໍາອະທິບາຍ, ເລ່ີືອງສັ້ົນ, ຄໍາໂອວາດ, ຈົດ ໝາຍເຫຼ່ົານ້ົເີ ປັນຕນ້ົ . 2. ຫຍຄໍ້ ວາມຈາກຄໍາຮ້ອຍກອງເຊົນ່ັ : ກາບກອນ, ກະວີນິຍາຍ ເຫົາ່ຼ ນ້ເົີ ປນັ ຕນ້ົ . 3. ຫຍໍຄ້ ວາມຈາກເລອ່ີື ງຕາູ່ ງໆທ່ີໄດ້ຟງັ ມາ. ຕົວຢ່າງ:ການຫຍໍຄ້ ວາມນທິ ານ ເລ່ອີື ງ: ສາມອ້າຍນ້ອງ ສະໄໝກູ່ອນຢູ່ນະຄອນພະລານະສີມີຄອບຄົວໜີ່ຶງເຊ່ງີິ ມີອາ້ ຍນອ້ ງສາມຄົນໄດ້ດາໍ ລົງຊີວິດຢູ່ຮູ່ວມກັນ ພາຍຫັຼງ ທ່ີພໍ່ແມູ່ຂອງເຂົາເຈາ້ົ ໄດ້ຕາຍໄປ, ອ້າຍກົກກໍເປັນຜູ້ເບິີ່ງແຍງຄອບຄົວ, ພວກເຂົາໄດ້ພາກັນອອກເຫ່ີືອເທແຮງເພມ່ີ ພູນ ຜະລິດຜົນຈົນມີຊວີ່ື ູ່າ “ຄອບຄົວເລ້ົາເຂ້ົາຫຼວງ”. ຍ້ອນແນວນົັ້ນພວກໂຈນຈີິ່ງມາປອງລກັ ເຂົ້າ ແລະຄວາຍ, ສາມອ້າຍ ນ້ອງສາມກັ ຄກີ ນັ ປອ້ ງກັນເປນັ ຢາ່ ງດີ, ໂຈນທ່ມີ າປອງລກັ ຕອ້ ງຜາູ່ ຍໜີໄປ. ຢູ່ຕໍ່ມາໄດ້ໄລຍະໜຶີ່ງ, ນ້ອງຊາຍຫຼ້າໄດ້ເຊືີ່ອຟັງໂຈນຜູ້ໜຶີ່ງກໍມີແນວຄິດຂັດແຍູ່ງກັນ ແລະ ກໍພາເມຍຂອງຕົນ ອອກເຮັດເຮືອນຢູ່ຕູ່າງຫາກ, ມ້ົືໜຶ່ີງອ້າຍນ້ອງທັງສາມໄດ້ແບູ່ງປັນນາທ່ີພ່ໍແມູ່ປະໄວ້ໃຫ້ນັົ້ນ, ຜູ້ເປັນອ້າຍກົກໂສກເສ້ົາ ຫງູ່ວມເຫງົາພ້ອມທັງຮ້ອງໄຫ້ເມື່ີອເຫັນງູ່າໄມ້ໜຶ່ີງງູ່າຢູ່ໜ້າເຮືອນແຫູ່ວແຫ້ງຫຼົ່ນລົງດິນ, ນ້ອງທັງສອງເຫັນສະພາບ ອ້າຍຈີິ່ງຖາມວູ່າ:“ກົກໄມ້ນ້ັົນມັນມີອັນໃດແດູ່ທີ່ພາໃຫ້ອ້າຍຮ້ອງໄຫ້?” ອ້າຍກົກຕອບວູ່າ:“ແຕູ່ກູ່ອນຕົ້ນໄມ້ທ່ີຖືກ ແຫູ່ວແຫງ້ ນນ້ົັ ມັນຂຽວງາມດີ, ມນັ ມີຊີວິດຄືກນັ ກບັ ງູ່າອີື່ນ, ພອ້ ມກັນສງ່ົ ພດື ຜົນຄວາມເຢອກເຢັນມາສູ່ຄອບຄົວເຮົາ, ມາເຖງິ ດຽວນ້ົີຄວາມແຫູ່ວແຫ້ງຂອງມນັ ເກດີ ຂ້ົນຶ ຍ້ອນມີບງົ້ ເຈາະລາໍ ຕົ້ນຂອງມນັ ,ກີິ່ງກາ້ ນສາຂາໃກຈ້ ະຫນ່ົຼ ອອກອອກ ຈາກລໍາຂອງມັນແລ້ວ,ມັນກໍປຽບເໝືອນລູກຊາຍຫ້ຼາຮູ່ວມທ້ອງແມູ່ດຽວກັນທີ່ຈະຈາກພວກເຮົາໄປໃນເວລານ້ີົ. ຄິດ ເຖິງບູ່ອນນ້ຈົີ ິ່ີງພາໃຫ້ອ້າຍຮ້ອງໄຫເ້ ພາະເປນັ ຫູ່ວງນາໍ ຄອບຄົວ”.ນອ້ ງຊາຍຫ້າຼ ສະເດີດຂ້ົຶນເພາະຮູ້ຄວາມຜິດຂອງຕນົ ເອງ ແລະ ຮ້ອງໄຫ້ຕາມກັນ, ຍ້ອນເຫັນຄວາມຜິດ.ແຕູ່ນ້ົັນມາກໍໄດ້ປຸ້ມລຸມກັນສ້າງສາ ແລະ ຂະຫຍາຍການເພີ່ມພູນຈົນ ໄດ້ກາຍເປນັ ຄອບຄວົ ແບບຢາ່ ງ • ໃຈຄວາມຂອງເລ່ອືີ ງ 8

ຢນູ່ ະຄອນພະລານະສມີ ີຄອບຄວົ ໜ່ີຶງ ເຊ່ງີິ ມອີ ້າຍນ້ອງສາມຄນົ ໄດດ້ ໍາລົງຊີວດິ ຮວູ່ ມກັນພໍ່ແມູ່ຕາຍປະເຂາົ ເຈົ້າ ໄດ້ພາກັນສ້າງສາຈົນໄດ້ຊີື່ວູ່າ “ຄອບຄົວເຫ້ົຼາເຂົ້າໃຫຍູ່” ຢູ່ມາມື້ົໜີ່ຶງ,ນ້ອງຊາຍຫ້ຼາໄດ້ຟັງຄວາມຄົນບໍ່ດີ ເລີຍເຮັດໃຫ້ ສາມອ້າຍນ້ອງໄດ້ແຕກແຍກຄວາມສາມັກຄີກັນ.ຈາກຄໍາເວົ້າຂອງອ້າຍເຮັດໃຫ້ນ້ອງຊາຍສໍານຶກໄດ້ແລ້ວພວກເຂົ າກໍ ກັບມາຮກັ ແພງສາມັກຄກີ ັນຄືເກາ່ົ ຈົນກາຍເປນັ ຄອບຄົວແບບຢ່າງ. ຈ. ການຂຽນຕມີື່ ຮາູ່ ງ (ແບບຟອມ) 1. ຄວາມໝາຍຂອງການຂຽນຕມີ່ື ຮາູ່ ງ (ແບບຟອມ) ການຂຽນຕີື່ມຮູ່າງ: ໝາຍເຖິງ ການຂຽນແບບລາຍການທີ່ທາງລັດຖະການ, ບໍລິສດັ ຫຼື ສໍານັກງານຕູ່າງໆ ກໍາ ນົດໄວໃ້ ຫ້ຂຽນຕມືີ່ ຮູ່າງຂ້ໍຄວາມຕາມຈຸດປະສົງຂອງແຕູ່ລະໜູ່ວຍງານ, ຜູ້ຂຽນຕື່ີມໃສ່ຮູ ູ່າງຕ້ອງອູ່ານລາຍລະອຽດໃຫ້ ດີ. 2.ຫຼກັ ການຂຽນຕີ່ມື ຮູ່າງ - ອາູ່ ນຄໍາອະທບິ າຍໃຫ້ເຂາົ້ ໃຈກອູ່ ນຕ່ືີມໃສູ່ຮ່າູ ງ. - ຂຽນໃຫ້ສະອາດຈະແຈ້ງຖກື ຕອ້ ງກັບຄວາມເປັນຈິງ. - ປະຕບິ ັດຕາມຂກ້ໍ າໍ ນດົ ໃນແບບພິມຢາ່ ງເຄງັົ່ ຄດັ . 1) ໃບຄາໍ ຮອ້ ງ ກ. ຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ຮອ້ ງ ຄໍາຮ້ອງແມູ່ນໜັງສືຮ້ອງຂໍໃຫ້ແກ້ໄຂບັນຫາໃດໜີ່ຶງຂອງບຸກຄົນ ຫືຼ ກົມກອງທີ່ຍີ່ືນເຖິງຜູ້ມີໜ້າທ່ຮີ ັບຜິດຊອບ ແລະ ມີສິດແກ້ໄຂຄໍາຮ້ອງຂດໍ ັ່ົງກູ່າວເຊັ່ົນ: ຄໍາຮ້ອງຂໍເຂົ້າຮຽນ, ຄໍາຮ້ອງຂໍເຂົ້າເຮັດວຽກ ແລະ ອ່ີືນໆ.ເພີືອ່ ໃຫ້ສະດວກ ແລະເອກະພາບກັນໃນການເຮັດຄໍາຮ້ອງສູ່ວນຫຼາຍເພີ່ິນໄດ້ກໍານົດແບບຄໍາຮ້ອງໄວ້ໃຫ້ທຸກຄົນເຮັດຕາມ ຫຼື ຂຽນໃສູ່ ຮູ່າງຄໍາຮ້ອງນັ້ົນ ການຂຽນຄໍາຮ້ອງສ່ີິງສໍາຄັນຄວນໃຫ້ຖືກແບບທ່ີກໍານົດໄວ້. ແຕູ່ບາງບູ່ອນກໍຍັງບ່ໍທັນມີແບບອັນ ແນູນ່ ອນຈ່ງິີ ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງຮູ້ວິທຂີ ຽນຄາໍ ຮອ້ ງ. ຂ. ວທິ ີຂຽນຄາໍ ຮ້ອງ - ເນົ້ືອໃນຂອງຄໍາຮ້ອງຕ້ອງກະທັດຮັດ, ຈະແຈ້ງ, ເວົ້າຕາມຄວາມເປັນຈິງ, ບໍ່ເວົ້າຕົວະ, ຫຼື ຫຼອກລວງຖ້າບ່ໍດັົ່ງນົັ້ນ, ສໍານກັ ງານທຮ່ີ ບັ ຜດິ ຊອບຈະບໍ່ພິຈາລະນາຄາໍ ຮ້ອງຂອງຕົນ. - ຄາໍ ເວາົ້ ທີຂ່ ຽນຕ້ອງສພຸ າບ - ການຂຽນຕົວໜັງສືຕ້ອງໃຫ້ຈະແຈ້ງອູ່ານງູ່າຍ, ຂຽນດ້ວຍນ້ໍາເມິກສີດໍາ ຫຼື ສີຟ້າ,ບໍ່ຂຽໜດ້ວຍນໍ້າເມິກສີແດງ, ບໍ່ ຄວນລຶບ ຫຼື ເຮດັ ໃຫເ້ ປອ້ື ນ, ຄວນໃຊເ້ ຈ້ຍຂະໜາດເໝາະສົມແລະ ໃຫ້ສະອາດງາມຕາ. 2.ໜງັ ສສື ະເໜີ ໜັງສືສະເໜີແມູ່ນຂອງອົງການຈັດຕັົ້ງຕູ່າງໆ ທີ່ໃຊ້ພົວພັນວຽກງານ, ສະເໜີວຽກງານນໍາພວກສູ່ວນທ່ີກູ່ຽວຂ້ອງ ຫຼື ຂົ້ັນເທິງທີ່ມີສິດແກ້ໄຂຄໍາສະເໜີດົ່ັງກູ່າວເຊົ່ັນ: ສະເໜີພົວພັນວຽກງານລະຫວູ່າງອົງການຈັດຕ້ັົງດ້ວຍກັນ.ສະເໜີຂໍ ອະນມຸ ັດຕູາ່ ງໆຈາກຂ້ນົັ ເທງິ ແລະອ່ືີນໆ. ❖ ສິີ່ງທ່ີຄວນເອົາໃຈໃສໃູ່ ນການຂຽນໜັງສສື ະເໜີ - ການຂຽນເນົ້ອື ໃນຂອງໜັງສືຕ້ອງຈະແຈງ້ , ກະທັດຮັດ. ຖ້າມີເອກະສານທີ່ຈໍາເປັນຕ້ອງຄັດຕິດມາພ້ອມຢ່າງ ຄົບຖວ້ ນ. - ໃຊ້ຄາໍ ສຸພາບຄກື ັບການຂຽນຄາໍ ຮອ້ ງ. - ໜັງສືສະເໜຕີ ອ້ ງຜ່າູ ນຄໍາເຫນັ ແລະ ລາຍເຊັນຂອງພາກສວູ່ ນທີກ່ ່ຽູ ວຂອ້ ງຢາ່ ງຄບົ ຖ້ວນ. 9

2)ໃບຝາກ ແລະ ຖອນເງິນສົດທາງໄປສະນີ ກ. ຄວາມໝາຍຂອງໃບຝາກ ແລະ ຖອນເງນິ ສົດທາງໄປສະນີ ໃບຝາກ ແລະ ຖອນເງິນສົດທາງໄປສະນີແມູ່ນຮູ່າງ ຫືຼ ແບບຟອມເພ່ີືອຂຽນຕືີ່ມໃສູ່ໃນເວລາສົ່ງເງິນທາງໄປສະນີທີ່ ສະດວກປອດໄພ, ຜູ້ຝາກສາມາດສົ່ງເຖິງຫ້ອງການໄປສະນີໄດ້ທຸກແຫູ່ງໂດຍເອົາເງິນໄປມອບໃຫ້ຫ້ອງການໄປສະນີ ເພືອ່ີ ສງົ່ ໃຫ້ຫອ້ ງການໄປສະນີອີກແຫູ່ງໜ່ງີຶ ຈາູ່ ຍໃຫ້ບຸກຕາມຄວາມຕ້ອງການຂອງຜູຝ້ າກ. ຂ. ວທິ ີຂຽນຕີມ່ື ຮ່າູ ງ ຫືຼ ແບບຟອມໃບຝາກ ແລະ ຖອນເງນິ ສົດໄປສະນີ - ອູ່ານໃຫ້ລະອຽດກູ່ອນຈະຂຽນຂໍ້ຄວາມຕມີື່ ໃສູ.່ - ຂຽນດວ້ ຍບກິ ສີຟ້າ ຫືຼ ສີດໍາ ຫາກຂຽນຜດິ ໃຫຂ້ ຽນສະບບັ ໃໝູ່. - ຂຽນຊືີ່ ແລະ ທ່ີຢູ່ຂອງຜູ້ຮບັ ເງນິ ແລະ ຜ້ຝູ າກເງນິ ໃຫ້ລະອຽດ. - ຂຽນໃຫຊ້ ດັ ເຈນຫາກມກີ ລໍ ະນສີ ງົ ໃສປະການໃດໃຫສ້ ອບຖາມນໍາພະນກັ ງານຮັບຜດິ ຊອບໃຫລ້ ະອຽດ. 3)ໃບມອບ ແລະ ຖອນເງນິ ສດົ ໃນທະນາຄານ ກ. ຄວາມໝາຍໃບມອບ ແລະ ຖອນເງິນສົດໃນທະນາຄານ ໃບມອບ ແລະ ຖອນເງິນສົດໃນທະນາຄານແມູ່ນຮູ່າງ ຫຼື ແບບຟອມເພື່ີອຂຽນຕື່ີມໃສູ່ໃນເວລາຝາກ ຫືຼ ຖອນເງິນສດົ ຢທູ່ ະນາຄານ. ຂ. ວທິ ີຂຽນຕ່ືີມຮ່າູ ງ ຫຼື ແບບຟອມໃບມອບ ແລະ ຖອນເງນິ ສດົ ໃນທະນາຄານ - ອາູ່ ນໃຫລ້ ະອຽດກອູ່ ນຈະຕີ່ມື ຂໍ້ຄວາມໃສູ່. - ຂຽນຊື່ີ, ນາມສະກຸນ ແລະ ເລກບັນຊໃີ ສຫອ້ ງທ່ກີ າໍ ນົດໃຫຖ້ ືກຕ້ອງ. - ຂຽນດ້ວຍບິກສຟີ າ້ ຫືຼ ສີດາໍ ຫາກຂຽນຜດິ ໃຫຂ້ ຽນສະບບັ ໃໝູ່. - ຫາກມກີ ລໍ ະນີສົງໄສປະການໃດກສໍ ອບຖາມພະນັກງານຮບັ ຜິດຊອບໃຫ້ລະອຽດ. ຄາໍ ຖາມຄນົ້ ຄວາ້ 1. ການຂຽນຫຍຄໍ້ ວາມແມ່ນູ ຫຍັງ? ມີຫກັຼ ການຫຍງັ ແດູ່? 2. ການຂຽນຫບຄໍ້ ວາມມອີ ົງປະກອບຫຍັງແດ?ູ່ 3. ຊະນດິ ຂອງການຫຍຄ້ໍ ວາມມີຈກັ ຊະນິດຄືຊະນິດໃດແດູ່? ແຕູ່ລະຊະນດິ ມຄີ ືແນວໃດ? 4. ການຂຽນຕ່ີມື ຮູາ່ ງແມູ່ນຫຍງັ ? ມຫີ ັກຼ ການໃດແດູ່? 5. ການຂຽນຄໍາຮອ້ ງແມ່ນູ ຫຍັງ? ວທິ ຂີ ຽນຄາໍ ຮອ້ ງຄວນເຮດັ ແນວໃດ? 6. ໜັງສສື ະເໜີແມູ່ນໜັງສືແນວໃດ? ສິງ່ີ ທຄ່ີ ວນເອາົ ໃຈໃສ່ໃູ ນການຂຽນໜງັ ສສື ະເໜີມຄີ ແື ນວໃດ? 7. ໃບຝາກເງນິ ແລະ ຖອນເງິນສົດທາງໄປສະນແີ ມູ່ນຫຍັງ? 8. ໃບມອບ ແລະ ຖອນເງນິ ສດົ ໃນທະນາຄານແມູນ່ ຫຍງັ 10

ບດົ ທີ 3 ການຟງັ ແລະ ການເວາົ້ 1.ຄວາມໝາຍຂອງການຟັງ ການຟັງເປນັ ທັກສະທີ່ຈໍາເປັນໃນການສະແຫວງຫາຄວາມຮູ້ແລະມີຄຸນປະໂຫຍດຕໍ່ການດໍາລົງຊີວດິ ປະຈໍາວັນຢ່າງຍ່ີິງ. ການຟັງເປັນສິີ່ງທ່ີຕ້ອງເຝິກຝົນມີຄວາມສໍາຄັນຕໍ່ຕົນເອງ ແລະສັງຄົມ.ການຟັງຈະເປັນສີ່ິງທີ່ມີປະໂຫຍດສໍາຄັນສໍາລັບ ຜຮູ້ ຈູ້ ັກການຟັງເຊົ່ັນ: ການຫງົຼ ເຊ່ອືີ , ການບໍ່ພຈິ າລະນາໄຕູຕ່ ອງໃຫ້ລະອຽດ. 2.ຄວາມສໍາຄັນຂອງການຟັງ ການຟັງສຽງແມູ່ນການຟັງເພ່ີືອຈໍາແນກໃຫ້ຮູ້ວູ່າ ມັນແມູ່ນສຽງຫຍັງເກີດມາຈາກໃສເຊົ່ັນ:ການຟັງສຽງຂອງທໍາມະ ຊາດໄດ້ແກູ່ສຽງນໍ້າໄຫຼ, ສຽງລົມພັດ, ສຽງຟ້າຮ້ອງ, ສຽງຝົນຕົກ ຫືຼ ສຽງສັດຮ້ອງ...ເຖິງວູ່າສຽງຂອງທໍາມະຊາດ ຕູ່າງໆເຫຼົ່ານ້ັົນເປັນສຽງດັງທ່ີບ່ໍມີຈຸດປະສົງເປ້ືົາໝາຍອັນໃດກໍຕາມແຕູ່ເມີ່ືອເຮົາຟັງແລ້ວກໍສາມາດຈໍາແນກໄດ້ວູ່າເປັນ ສຽງດັງແນວໃດ. ເກດີ ຂ້ຶົນດ້ວຍເຫດຜົນອນັ ໃດ ແລະ ສຽງໃດແມູ່ນສຽງລົມພັດ, ສຽງໃດແມນູ່ ສຽງຟ້າຮ້ອງ ຫືຼ ສຽງ ໃດທ່ີບໍ່ແມ່ນູ ສຽງຟ້າຮ້ອງ. ສຽງຕູ່າງໆທີ່ຄົນສ້າງຂ້ົຶນກໍເປັນສຽງດັງປະເພດໜີ່ຶງໃນຫ້ວງອາກາດ ແລະ ສ່ົງກະແສຄື້ົນສຽງໄປເຖິງໂສດປະສາດຂອງ ຄົນກໍຄືສັດ. ສຽງປະເພດນີົ້ມີທັງສຽງດັງທີ່ມີຈຸດປະສົງເປ້ົືາໝາຍກໍຄືສຽງປາກຂອງຄົນເຊ່ີິງເປັນສຽງທີ່ເຮັດຕາມ ຈຸດປະສົງຢາກໃຫ້ຜູ້ອ່ີືນໄດ້ຍິນ ແລະ ເຂົ້າໃຈໃນບັນຫາໃດໜຶ່ີງ ຫຼື ສຽງເອີົ້ນຫາກັນ. ສຽງໂອ້ລົມສົນທະນາ , ສຽງ ອທຸ ານ...ສູ່ວນສຽງຂອງຄນົ ທ່ີສ້າງຂຶົ້ນໂດຍມີຈດຸ ປະສົງຄາດໝາຍກໍຄື: ສຽງໄອສຽງຈາມ... ຫຼື ສຽງໄມ້, ການຟັນໄມ້ ມີຈຸດປະສົງຕ້ົນຕໍເພືີ່ອເຮັດໃຫ້ໄມ້ຂາດເປັນທູ່ອນອອກຈາກກັນເທ່ົານົັ້ນຫາກບ່ໍແມູ່ນຢາກໃຫ້ມີສຽງດົນຕີແຕູ່ລະ ປະເພດແຕລູ່ ະຈັງຫວະມີຄວາມໝາຍແຕກຕູາ່ ງກັນແນວໃດມັນກຂໍ ຶົ້ນກບັ ການຟັງນັ້ົນເອງວາູ່ ຟັງສຽງດນົ ຕດີ ້ວຍຄວາມ ສະຫງົບ ແລະ ຕ້ງັົ ໃຈພຈິ າລະນາຄກັ ແນ່ຈູ ຶ່ີງຈະຊາບຊຶ້ົງໃນຄຸນຄາູ່ ຂອງສຽງດນົ ຕີ. 3.ມາລະຍາດຂອງການຟັງ - ຮວູ່ ມຟັງຢ່າງມຈີ ຸດປະສງົ . - ຟງັ ແລວ້ ຄວນບັນທກຶ ໃນສີິງ່ ທີ່ໄດ້ຟງັ . - ຟັງດ້ວຍຕັງ້ົ ໃຈ ແລະ ສົນໃຈຕ່ໍສ່ີິງທ່ຜີ ູ້ອືີນ່ ເວົາ້ . - ຟງັ ດ້ວຍຄວາມສຸພາບ ແລະ ບໍຄ່ ວນສາ້ ງຄວາມລາໍ ຄານໃຫແ້ ກູ່ຜູອ້ ີືນ່ ເຊ່ນົັ : ໄອ, ຈາມ, ລົມໂທລະສບັ ຫຼື ເຮດັ ສິີງ່ ໃດ ໜຶີ່ງທມ່ີ ສີ ຽງລບົ ກວນຄນົ ອ່ນືີ . - ຄວນຟງັ ດວ້ ຍຄວາມເຄາົ ລົບ ແລະ ໃຫ້ກຽດຕໍ່ຜູ້ເວາົ້ . - ຟງັ ໃຫໄ້ ດ້ຄວາມຮູ້ ຟັງດວ້ ຍຄວາມຢາກຮູຢ້ າກເຫນັ . - ບໍ່ຄວນເຮດັ ວຽກສວູ່ ນຕົວອ່ີືນໆໃນເວລາຟງັ . 4.ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການເວົ້າ ຜົນການວໄິ ຈໄດພ້ ົບວ່າູ ໃນການສ່ສີື ານເຊ່ີິງປະກອບດວ້ ຍການຟັງ,ການເວ້ົາ,ການອ່າູ ນ ແລະ ການຂຽນ ຄນົ ເຮົາ 11

ໃຊ້ເວລາໃນການສື່ີສານຄິດເປັນເປີເຊັນດັ່ົງນີ໊້ົ: ການຂຽນ 10%, ການອູ່ານ 15%, ການເວົ້າ 30% ແລະການຟັງ 45% ເຊີ່ິງເຮົາຈະເຫັນໄດ້ວູ່າໃນມື້ົໜີຶ່ງໆ ມະນຸດຕ້ອງເວ້ົາຈາກັນຫຼາຍໜ້ອຍປານໃດແມູ່ນເລີ່ມຕັ້ົງແຕູ່ມືນຕາຂ້ຶົນມາ ຈົນເຖິງນອນຫັຼບໄປຄົນເຮົາຕ້ອງເວ້ົາກັບບຸກຄົນໃນຄອບຄົວ ເວົ້າກັບຍາດຕິພ່ີນ້ອງເວົ້າກັບຄົນອ່ີືນໆໃນສັງຄົມ ເມ່ີືອ ການເວ້ົາເປັນເຄີື່ອງມືທີ່ສໍາຄັນໃນການມີຊີວິດໃນສັງຄົມແລະຢູ່ຮູ່ວມກັນກັບຜູ້ອືີ່ນ. ດ່ົັງນ້ັົນ, ຜູ້ເວ້ົາຕ້ອງມີຄວາມຮູ້, ຄວາມເຂາົ້ ໃຈຕ່ໍກບັ ພນົື້ ຖານການເວາ້ົ ,ມາລະຍາດ, ລວມທັງເທກັ ນກິ ແລະ ວິທກີ ານຕູ່າງໆຂອງການເວ້ົາຢາ່ ງພຽງພ.ໍ ການເວ້ົາເປັນການສ່ີືສານຢ່າງໜີຶ່ງ ທ່ີມີຄວາມສໍາຄັນເພາະວູ່າມັນເປັນພາຫະນະທີ່ຈະຕ້ອງນໍາໄປໃຊ້ຕິດຕໍ່ສ່ີືສານກັບ ບຸກຄນົ ອ່ີືນສະເໝີ ການເວົ້າບໍ່ພຽງແຕູ່ໃຊໃ້ ນຊີວິດປະຈໍາວັນເທົ່ານັນົ້ ຫາກຍັງນໍາໄປໃຊກ້ ັບການຕິດຕ່ໍພົວພັນທາງດາ້ ນ ທລຸ ະກິດ ແລະ ວຽກງານຕ່າູ ງໆ ເປັນຕົ້ນແມູ່ນພິທີກອນ,ນັກສະແດງ, ໂຄສກົ ,ນັກຮ້ອງ,ນັກຂາູ່ ວ,ນັກການເມືອງ,ນັກ ບໍລິຫານ,ຄອູ າຈານ ແລະອ່ີືນໆ. 5.ມາລະຍາດໃນການເວົາ້ ທີດ່ ີ - ຢ່າລມົ ກັນສຽງດງັ ຈົນຄົນອືີ່ນຫຼຽວມາເບ່ີງິ . - ຢ່າລົມກັນໃນຫອ້ ງອູ່ານໜງັ ສື ຫືຼ ສະຖານທີຕ່ ້ອງການຄວາມສະຫງບົ . - ຢາ່ ນາໍ ເອາົ ຄວາມລບັ ຂອງຄົນອື່ນີ ໄປເວາ້ົ ຕໍ່ໃຜຟງັ . - ຢ່ານາໍ ເອາົ ເລືີອ່ ງໃນຄອບຄວົ ຂອງຕົນໄປເວາົ້ ໃຫ້ຄນົ ອນື່ີ ຟງັ ເພາະຈະເຮດັ ໃຫຄ້ ນົ ອນ່ືີ ດໝູ ິີ່ນ. - ເວລາຢູຕ່ ໜໍ່ ້າແຂກຢາ່ ເວົາ້ ຄວາມຂີ້ງົ ອນ, ໃຈນອ້ ຍ, ໂກດແຄນ້ ແລະ ຄວາມຢາ້ ນກົວໃຫຄ້ ົນອື່ນີ ຮ້ເູ ປນັ ອນັ ຂາດ. -ຢາ່ ເວົາ້ ເລອື່ີ ງທເີ່ ປັນລາງຮາ້ ຍເຊົັນ່ : ຢ້ານເຮອື ຫ້ົຼມ, ລົດປີື້ນ ແລະ ອ່ນືີ ໆ. -ການກູ່າວຄໍາວຈິ ານຕ່າູ ງໆທ່ບີ ໍເ່ ປັນມຸງຄຸນເຊັົ່ນ: ວິຈານຜູ້ຍິງ ແລະ ເລີອື່ ງອ່ນືີ ໆ. 6.ຄຸນປະໂຫຍດ ແລະ ໂທດຂອງການເວ້ົາ ຄໍາເວົ້າຂອງຄົນສາມາດປ່ຽນແປງສະຖານະການຕູ່າງໆໃນໂລກໄດ້ ແຕູ່ມັນຈະປ່ຽນໄປຕາມຄວາມຕ້ອງການ ຂອງຜູ້ເວົ້າ ຫຼື ຂຶົ້ນຢູ່ກັບວູ່າເຂົາມີສິລະປະໃນການເວົ້າໜ້ອຍຫຼາຍພຽງໃດ ເຂົາໄດ້ເວົ້າຢ່າງມີສະຕິປັນຍາ ຫຼື ເວົ້າບໍ່ໃຊ້ ຄວາມຄິດ, ເວ້າົ ຢ່າງມເີ ຫດຜນົ ຫຼື ປະສາຈາກເຫດຜົນ, ເວົ້າຢາ່ ງມພີ ະລງັ ຫຼື ໝດົ ຫວງັ ໃນຊີວດິ . ກ. ຄນຸ ປະໂຫຍດຂອງການເວົ້າ - ຊູ່ວຍໃຫເ້ ກີດຄວາມເຂົ້າໃຈເຊິີ່ງກນັ ແລະ ກນັ . - ຊວູ່ ຍສາ້ ງຂວນັ ແລະ ກາໍ ລັງໃຈໃຫແ້ ກູຜ່ ້ຟູ ັງ. - ຊູ່ວຍສ້າງມິດ - ເຮັດໃຫຜ້ ູເ້ ວາ້ົ ເປນັ ທນ່ີ ິຍມົ ຊມົ ຊອບຂອງຄົນອ້ອມຂາ້ ງ - ເຮັດໃຫຜ້ ູອືີ່ນມຄີ ວາມກະຕືລລື ົ້ນທ່ີຈະເຮັດຕາມຜ້ເູ ວາ້ົ ຕອ້ ງການ ຂ. ໂທດຈາກການເວົາ້ - ສາ້ ງຄວມເຂົ້າໃຈຜດິ ເຮັດໃຫ້ເກີດບັນຫາ ແລະ ຍັງສາມາດເຮດັ ໃຫບ້ ັນຫາທີ່ມີຢູ່ແລ້ວລຸກລາມໃຫຍູ່ໂຕ ອອກໄປໄດ.້ - ສາ້ ງສດັ ຕດູ ່ົງັ ຄໍາສຸພາສດິ ທວ່ີ າູ່ : ກົບຕາຍຍອ້ ນປາກ ຄນັ ຄາກຕາຍຍ້ອນສຽງ. - ເຮດັ ໃຫ້ເກີດຄວາມເສຍຫາຍແກູ່ສ່ວູ ນລວມ ຍອ້ ນຄວາມປາກບໍ່ເປັນມງຸ ຄນຸ . - ເຮດັ ໃຫຄ້ ົນກຽດຊງັ ບ່ໍຢາກຄົບຫາສະມາຄົມກບັ ຜເູ້ ວາ້ົ . 12

- ເຮດັ ໃຫຜ້ ້ເູ ວ້ົາໄດຮ້ ັບຄວາມອບັ ປະຍົດ. - ເຮັດໃຫ້ຜເູ້ ວົາ້ ສູນເສຍຄວາມໜາ້ ເຊ່ີືອຖື. ດົ່ັງທ່ີໄດ້ເວ້ົາມາຂ້າງເທິງນົັ້ນການເວ້ົາເປັນເຄືີ່ອງມືສີື່ສານຢ່າງໜີ່ຶງທີ່ມີຄວາມສໍາຄັນຂອງຄົນເຮົາ, ມັນເປັນບັນ ໄດຂນັ້ົ ທໍາອິດຂອງການເຂົ້າສູ່ສັງຄົມ ແລະ ຄວາມສໍາເລັດໃນຊີວິດການເວ້ົາກາໍ ເນີດມາພອ້ ມໆກບັ ການເກີດມີສງັ ຄົມ ມະນຸດ ແລະ ເລີ່ມມີການຂະຫຍາຍຕົວມາຕົັ້ງແຕູ່ອານາຈັກເກຣັກ ແລະ ໂຣມັນບູຮານເພ່ືີອຢາກໃຫ້ການເວົ້າປະສົບ ຜົນສໍາເລດັ ໄດນ້ ນົັ້ ຜູ້ເວາ້ົ ຕອ້ ງມີການວາງຈດຸ ປະສງົ ເປາົື້ ໝາຍໃຫ້ລະອຽດຄກັ ແນ.ູ່ ການເວົ້າເປັນທງັ ຄຸນປະໂຫຍດ ແລະ ໂທດຄຽງຄູ່ກນັ ໄປ, ສະນົ້ນັ ; ເພື່ີອຫີກຼ ລູ່ຽງຜົນເສຍຫາຍທ່ເີ ກີດຈາກການ ເວົ້ານັົ້ນ ພວກເຮົາຄວນມີການຄົ້ນຄິດພິຈາລະນາໃຫ້ຖີ່ຖ້ວນກູ່ອນຈິີ່ງເວ້ົາເມ່ີືອຮູ້ວູ່າຕົນເອງເວົ້າໃຫ້ຜູ້ອີື່ນບໍ່ພໍໃຈແລ້ວ ຟາ້ ວຂໍໂທດທັນທີ ແລະ ຂໍໂທດດວ້ ຍຄວາມຈງິ ໃຈ. ຄາໍ ຖາມຄນົ້ ຄວາ້ 1. ການເວາ້ົ ມຄີ ວາມສໍາຄັນແນວໃດແດູ່ຕໍ່ກບັ ຄນົ ເຮົາ? 2. ການເວ້ົາມີຄຸນປະໂຫຍດ ແລະ ໂທດແນວໃດແດ?ູ່ 3. ມາລະຍາດໃນການເວາ້ົ ທ່ີດປີ ະກອບມີຫຍງັ ແດ່?ູ 13

ບດົ ທີ 4 ສັນທະກະວີ - ຄາໍ ວາູ່ (ສນັ ທະ) ແປວູາ່ ເນື່ອີ ງກັນ, ມວູ່ ນ,ອອນຊອນ. - ຄາໍ ວາູ່ (ກະວີ) ແປວາູ່ ຄວາມສະຫາຼ ດໃນການແຕ່ງູ ກາບກອນອນັ ມຊີ ີວດິ ຊວີ າ. ດັົ່ງນ້ົັນ, ເມ່ີືອເອົາຄໍາວູ່າ (ສັນທະ), ມາຮວມກັບ (ກະວີ) ແລ້ວຈິ່ີງມີຄວາມໝາຍວູ່າ ສັນທະກະວີແມູ່ນ ຫຼັກການແຕງູ່ ກາບ,ກອນ,ໂຄງແລະສານທີ່ເນືີອ່ ງກັນ,ມູ່ວນ ແລະ ອ້ອຍຊອນຂອງພາສາລາວ. ຄໍາເວົ້າໃນພາສາລາວແມູ່ນຄໍາເວ້ົາທີ່ອຸດສົມບູນ ເຊີິ່ງປະກອບດ້ວຍຄໍາລາວເດີມ ແລະ ຄໍາວະລີ-ສັນສະກິດປົນ ກັນຈິີ່ງເຮັດໃຫ້ພາສາລາວມູ່ວນ,ນົີ້ມນວນກ. ສະນົ້ັນ, ກາບກອນຂອງລາວກໍປະກອບດ້ວຍຄໍາລາວເດີມ ແລະ ບາລີ ສັນສະກິດ ທີ່ໄດ້ປະປົນກັນຈຶີ່ງພາໃຫ້ພາສາລາວມີຄໍາທີ່ມູ່ວນ ແລະ ອອນຊອນ. ການຂຽນພາສາລາວໃນທໍານອງ ຮ້ອຍກອງແມູ່ນມວູ່ ນ ແລະ ອອນຊອນກວູ່າການຂຽນໃນທາໍ ນອງຄາໍ ຮ້ອຍແກ້ວ ຫືຼ ຂຽນເປນັ ຄາໍ ເວົ້າທໍາມະດາ. 1.ຄວາມໝາຍຂອງກາບ ຄາໍ ວູ່າ (ກາບ) ໃນພາສາສນັ ສະກດິ ຂຽນເປນັ (ກາພຍ)ແປວາູ່ ຄາໍ ຂອງກະວີກາບໃນພາສາລາວທີພ່ ່ໍແມູ່ປະຊາຊົນ ເອ້ົີນກັນນົ້ັນ ແມູ່ນຂອງທີ່ເປັນກາບບາງໆ ແລະຊ້ອນເລືີ່ອມກັນເປັນຊັ້ົນໆເຊ່ັົນ: ກາບດອກໄມ້,ກາບລາງ,ກາບກ້ວຍ, ກາບພ້າວ,ກາບໝາກ,ກາບອ້ອຍ ເຫົຼ່ານ້ົີເປັນຕ້ນົ .ສູ່ວນໃນຂອງຄວາມໝາຍທີ່ເປັນຄໍາຂອງກະວນີ ັ້ົນ ກາບ ແມ່ນູ ຄໍາທ່ີ ສໍາຜັດຊ້ອນກູ່າຍກັນ ແລະ ໄດ້ຈດັ ລຽງເປນັ ລະບຽບຈບົ ງາມເຊົັ່ນ: ກາບເຊົີ້ງ,ກາບປສູ່ ອນຫຼານ-ຫຼານສອນປູ່, ກາບພະ ມນຸ .ີ ... ກາບເພີ່ນິ ໃຊ້ເຂ້າົ ໃນກິດຈະກາໍ ການຮຽນ-ການສອນຢູ່ຊ້ັນົ ປະຖົມໂດຍສະເພາະວິຊາພາສາລາວເຊີ່ິງເອ້ີົນກັນທ່ົວ ໄປວາູ່ (ຄາໍ ຄູ່ອງ) ຫືຼ ບດົ ທອູ່ ງຂຶນ້ົ ໃຈທ່ີມີເນົ້ອື ໃນສຶກສາອົບຮົມນ້ໍາໃຈຮກັ ຊາດ,ເວົ້າເຖງິ ຄວາມອດຸ ມົ ຮ່ງົັ ມີຂອງປະເທດ ຊາດ,ຄວາມສດັ ຊື່ີບໍລສິ ຸດ ແລະ ອືີນ່ ໆ. 2.ການແຕງູ່ ກາບ ຢູ່ບ້ານຂອ້ ຍ ມີໝາກແຕງໂມ ໝາກສມົ້ ໂອ ໝາກຍົມໝາກມ້ົີ ຢູ່ບູອ່ ນນົີ້ ໝາກກອກໝາກຂາມ ເປນັ ທຸກຍາມ ໝາກເຟອງໝາກແປບ ກິນແກ້ມລາບ ແມນູ່ ໝາກເຂອື ເຜາະ ເປອກເປັນນໍ ແມູ່ນໝາກຂ້ຮົີ ູດ ຈບັ ຕູດປດູ ໝາກເດີ່ືອແຄມຂອງ ມໝີ າກຈອງ ໝາກຈັບໝາກກວ້ ຍ ເມັດອ້ວຍຊ້ວຍ ເຂົາ້ ໂພດສາລີ ຫຼາຍອຫີ ີຼ ເຕມົ ສວນເຕັມໄຮ.ູ່ 14

ນອກຈາກນີເ້ົ ພີິ່ນຍງັ ນຍິ ມົ ເອົາກາບໄປເຊ້ີງົ ໃນງານບຸນປະເພນຕີ າູ່ ງໆເຊນ່ົັ : ບນຸ ບງົ້ັ ໄຟ,ບນຸ ຊວູ່ ງເຮອື ໃນການເຊ້ງົີ ມີຜູ້ໜງ່ີຶ ເປນັ ຜນູ້ ໍາພາເຊງົ້ີ ເຊງິ່ີ ເປນັ ຜ້ຖູ ະໜັດໃນການແຕງູ່ ກາບດວ້ ຍປາກເປາົ່ . 2.1. ພາກສວູ່ ນຂອງກາບ ຫກຼັ ການແຕງູ່ ກາບຂອງລາວເຮາົ ແມ່ນູ ມີກໍານດົ ວກັ ລະ 7 ຄໍາສະເໝີກັນໝດົ ແລະ ບ່ໍມກີ ໍານດົ ວາູ່ ຈະຕອ້ ງມີ ຈັກວັກການຂຽນແມູ່ນຂຽນເປັນບົດ,ຈະມີຈັກວັກນ້ັົນຂົຶ້ນກັບເນົ້ືອໃນຂອງເລ່ືີອງທ່ີຕ້ອງການ. ກາບນີົ້ປະກອດ້ວຍຄໍາ ຕອນ,ວັກ ແລະ ບົດ. ກາບທີ່ປະຊາຊົນນໍາເຂົ້າໃນການເຊ້ີົງໃນງານບຸນປະເພນີນ້ັົນ ບາງຄ້ົັງກໍມີ 8 ຄໍາສະເໝີກັນໂດຍ ມີຕອນໜາ້ 4 ຄໍາ ແລະ ຕອນຫຼງັ 4 ຄໍາ. ຕົວຢາ່ ງ. ເອີຍສາວເອີຍສາວ ສາວລາວແບບໃໝູ່ ໃສ່ໂູ ສງ້ ຂາໃຫຍູ່ ເສຶືົອ້ ເຂີນສາຍບື ເບິ່ງີ ແລ້ວກໍຄື ຜມີ າແຕປູ່ າ່ ຢາກໃຫ້ຄົນຊາູ່ ແທ້ນສໍ າວນາງ 2.2.ການສາໍ ຜດັ ຂອງກາບ ກາບມີການສໍາຜັດດ້ວຍສະຫຼະ ເຊິ່ີງແມູ່ນການສໍາຜັດນອກລະຫວູ່າງວັກນ້ົີສໍາຜັດກັບວັກອືີ່ນຕໍ່ໆກັນໄປຈົນ ສດຸ ບດົ ຄ:ື 1.ຄໍາສຸດທ້າຍໃນວັກທີ 1 ໃຫ້ສໍາຜັດກັບຄໍາທີ 3, ໃນວັກທີ 2ຄໍາສຸດທ້າຍໃນວັກທີ 2ໃຫ້ສໍາຜັດກັບຄໍາທີ 3 ຂອງວັກທີ 3 ຄໍາສຸດທ້າຍໃນວັກທີ 3 ໃຫ້ສໍາຜັດກັບວັກທີ 3 ໃນວັກທີ 4 ເລ້ືົອຍໆ ໄປຈົນສຸດເລ່ີືອງ ແຕູ່ຍົກເລີື່ອງຢູ່ ຢາ່ ງໜຶີ່ງຄ:ື ຖ້າຫາກຂີດກອ້ ງຈະເລອ່ີື ນຄາໍ ສໍາຜດັ ອອກມາຮບັ ກບັ ຄາໍ ທີ 1 ຫຼື ທີ 2 ກໄໍ ດ້. 2. ຄໍາທ່ີສໍາຜັດນ້ັົນ ຖ້າຄໍາສຸດທ້າຍເປັນເປັນສຽງເອກ ຫຼື ໂທ ຫືຼ ສຽງສຸພາບ(ສຽງວັນນະຍຸດ) ຄໍາທ່ີສໍາຜັດກໍໃຫ້ ເປັນໄປຕາມຕົວສດຸ ທາ້ ຍນ້ນັົ : ສູວ່ ນການຂຽນບົດກາບກອນນົ້ນັ ຂຽນໄດ້ 2 ວທິ ີຄ:ື ວທິ ີທີ ໜ່ີຶງ: ຂຽນເປັນລັກສະນະ 7 ຄໍາ ຫືຼ ແຖວລະ 7 ຄໍາ ແລ້ວແບູ່ງເປັນ 2 ຕອນ. ຕອນໜ້າມີ 3 ຄໍາ , ຕອນ ຫງຼັ ມີ 4 ຄໍາ. ວທິ ີທສີ ອງ: ຂຽນແຖວລະ 14 ຄາໍ ແລວ້ ແບງູ່ ເປນັ 2 ຕອນ ຕອນລະ 7 ຄາໍ ເທ່າົ ກັນ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ວທິ ີທີ 1 12 3 4567 12 3 4567 12 3 4567 12 3 456 7 ອົມພຸໂມ ນະໂມເປັນເຄົາ້ ຂາ້ ຊເິ ວາົ້ ກາບພະມຸນີ ພະມຸນີ ຢູຫ່ ົວເປັນເຈ້າົ 15

ເວາົ້ ເມອື ໜ້າ ຍງັ ກວ້າງກວາູ່ ຫງຼັ ອະນດິ ຈງັ ລກູ ຫາຼ ນເຄັ້ີ໊ມບ້ານ ຢ່າຂີົ້ຄາ້ ນ ປະຮີດຄອງທໍາ ໃຫ້ພາໍ່ ເພັນພາວະນາຢ່າຂາດ ຕວົ ຢ່າງ: ວທິ ມີ ີ 2 1 23 456 7 1 23 4 5 67 1 23 456 7 1 23 4 5 67 1 23 456 7 1 23 4 5 67 1 23 456 7 1 23 4 5 67 ໃຫ້ຕກັ ບາດຍາດນ້ໍາວນັ ສນິ ໃຫກ້ ິນທານຈັງຫນັ ແມອູ່ ອກ ເພີ່ິນສອນບອກຢາ່ ເກດີ ໂມໂຫ ໂຕສອນໂຕຢ່ົງັ ເອາົ ຈ່ງິີ ໄດ້ ບາບຢໃູ່ ກ້ ບຸນນົ້ນັ ຢູ່ໄກ ອະວໄິ ສຢ່າທໍາໄປໜາ້ ແນວເຫກັຼ ກ້າມນັ ຖກື ຫີນຊາ ຝງູ ມດັ ສາໝາຍຊມົ ນ້າໍ ໃໝູ່ ລາງນັກໃນມາຮ້ອງກາໍ້ ຂວາ ລາງນກັ ທາມາຮອ້ ງບອກຊີື່ ໃຫຈ້ ໄ່ືີ ວຕ້ າມຮີດບຮູ ານ ຟງັ ຄວາມຫາຼ ນຈ່ີືເອົາເຢີເຈ້ົາ ຍກົ ໃສູ່ເກ້າົ ຄູນພໍ່ບິດາ ຄນຸ ມານດານບົ ຫາຢາ່ ຂາດ ຢ່າປະມາດຄຸນແກວ້ ທງັ ສາມ ເຂາົ້ ໃນຜາມຢ່າທັດດອກໄມ້... (ມະຫາສີລາວິລະວົງ, ແບບແຕູ່ງກອນໄທວຽງຈນັ ແລະແຕູ່ງກາບສານວລິ າສິນິດ ວຽງຈັນ 1994, ໜ້າທີ 13) 3.ການແຕງູ່ ກອນ 1.ຄວາມໝາຍຂອງກອນ ຄໍາວູ່າ “ກອນ” ໝາຍເຖິງການເວ້ົາທ່ີຈັດເປັນລະບຽບ ແລະ ມີຖ້ອຍຄໍາສໍາຜັດເກາະກູ່າຍກັນ ເມ່ືີອອູ່ານ ແລະ ຟັງແລ້ວກໍມູ່ວນທັງເປັນໜ້າສົນໃຈ.ກອນໃນຄໍາກະວີນ້ົີ ເຊິ່ີງໃນຄວາມໝາຍການປຽບທຽບກັບກອນເຮືອນແມູ່ນມີ ລັກສະນະຄ້າຍຄືກບັ ຄໍາວູາ່ “ກອນເຮືອນ” ແມນູ່ ມີການເອາົ ໄມມ້ າພາດກາູ່ ຍກັນເປັນແຖວຈົນງາມຢເູ່ ທິງຫຼັງເຮືອນເພອ່ືີ ເອົາຫຍ້າມາມງຸ . ຕວົ ຢາ່ ງ: ໃຫ້ເບງ່ິີ ຕົວຢາ່ ງຢໜູ່ ້າທີ 40 ຂອງປ້ືມແບບຮຽນ (ພາສາລາວ-ວັນນະຄະດີ 2) ປີທີ 1 ລະບົບ 2 ປີ ສາຍຄູ ປະຖົມ. 16

2. ພາກສູ່ວນຕ່າູ ງໆຂອງກອນ ຄາໍ ວູາ່ ກອນໝາຍເຖງິ ຄໍາເວົາ້ ທຈ່ີ ັດເປນັ ລະບຽບແລະມຖີ ້ອຍຄາໍ ທເ່ີ ກາະກູາ່ ຍກັນຄກື ັບກາບກອນ, ເຮອື ນພາກ ສວູ່ ນຕູ່າງໆ ທີປ່ ະກອບເຂົ້າເປັນກອນ ຫືຼ ກາບກອນ ມຄີ ື ຄາໍ ,ຕອນ, ວັກ, ເຟອ້ື ງ,ບາດ ແລະບດົ . ນອກ ຈາກນົ້ຍີ ັງມຄີ າໍ ບພຸ ະບດົ ແລະ ຄໍາສອ້ ຍ. ກ.ຄາໍ ວາູ່ (ຄາໍ ) ຄໍາເວາົ້ ໜງຶີ່ ໃນກອນໝາຍເອາົ ສຽງທີເ່ ວາົ້ ອອກມາເທີືອ່ ໜງີຶ່ ໆ ຫຼື ໝາຍເອາົ ພະຍັນຊະນະກັບສະຫຼະ ປະສົມກນັ ແລ້ວອາູ່ ນອອກສຽງໄດເ້ ທີືອ່ ໜີ່ຶງ ເຊງ່ິີ ຮຽກວາູ່ ພະຍາງເປັນຄາໍ ໜຶີ່ງດົັ່ງຄາໍ ວາູ່ ນກົ ດ ເນົ້ືອ, ບາ້ ນ, ເມືອງ, ຄນົ ເຫາຼົ່ ນົີ້ເປນັ ຕົນ້ . ແຕູ່ຄໍາຈາໍ ພວກພະຍນັ ຊະນະປະສົມທອີ່ ູາ່ ອອກສຽງເປັນສອງພະຍາງ ແຕູ່ພະຍາງໜາ້ ເປັນສຽງອະ ດ່ງົັ ສະເໝີ, ສະເໜ, ສະໜາມ, ຖະແຫຼງ, ຖະໜົນ, ຜະຫຍາ, ເຫົຼາ່ ນົເີ້ ປນັ ຕົນ້ ຄາໍ ຈາໍ ພວກດົງັ່ ກູາ່ ວນີົ້ ເຖິງແມນູ່ ອອກສຽງ ເປັນ 2 ພະຍາງກໍເປັນຄໍາດຽວ. ຖ້າອອກສຽງເປັນ 3 ພະຍາງກເໍ ປັນ 2 ຄໍາດງັົ່ ນີ ວທິ ະຍາ, ສາສະໜາ,ພດິ ສະຫວົງ ເປັນຕ້ົນ. ຄໍາວູ່າ “ຄາໍ ”ຫຼື (ຄໍາເວົ້າ) ມີລັກສະນະແຕກຕູ່າງກນັ ໄປດົ່ັງນົີ.້ • ຄໍາໂດດ:ແມນູ່ ຄໍາທີ່ມພີ ະຍາງດຽວເຊ່ນົັ : ກນິ , ນອນ, ນັງ່ົ , ຢນ, ດນິ , ນໍາ້ , ລມົ , ໄຟ ເຫຼາົ່ ນີ້ົເປນັ ຕົນ້ . • ຄໍາ ມຫີ ຼາຍພະຍາງ. ໃນຄາໍ ກອນຄາໍ ເວາົ້ ມີຫາຼ ຍພະຍາງເຊນັ່ົ : - ແສງອາລນຸ : ເປນັ ສາມຄາໍ ເພາະມີສາມພະຍາງ. - ສກັ ກຸນກີ ນຸ າຂັນ: ເປນັ ຫກົ ຄາໍ ເພາະມີ ຫກົ ພະຍາງ. - ສຸລເິ ຍດເຮອື ງແສງ: ເປນັ ຫ້າຄາໍ ເພາະເປນັ ຫາ້ ພະຍາງ. ພິເສດ, ແຕູ່ກູ່ອນລາວເຮົາມັກໃຊ້ໃນຄໍາເວົ້າ, ການຂຽນຄໍາກອນ ມີຫຼາຍພະຍາງແຕູ່ວູ່ານັບເປັນຄໍາດຽວເຊົ່ັນ: ຄາໍ ເວົາ້ ທ່ີໃຊເ້ ປັນພະຍັນຊະນະຈູງ ຫືຼ ຊະນິດອ່ີືນໆ ທ່ີເປັນຄໍາແຜງກມໍ ີ ເຊີ່ິງບາງຄັົ້ງມີເຖິງສາມພະຍາງ ໃຫ້ເປັນຄໍາດຽວ ເພາະຄໍາດັງົ່ ກູ່າວເປັນຄໍາດຽວຕາຍຕົວຈະແຍກອອກຈາກກັນບໄໍ່ ດ້. ຕົວຢາ່ ງ: ຄໍາທ່ີມຫີ າຼ ຍພະຍາງແຕູ່ເປນັ ຄາໍ ດຽວ. - ຄາໍ ທີ່ເປັນພະຍັນຊະນະຈງູ : ຕລາດ, ສເນດີ ສເມ,ີ ປມາດ, ສວ່າູ ງ.... - ຄາໍ ແຜງຈາກບາລີ:ບວົ ຣະພາ, ເຈຍຣະ, ບໍຣວິ ານ. ຄ. ຄາໍ ເປນັ : ຄາໍ ສພຸ າບ (ຄໍາກາງ) ຄໍາສຸພາບ: ແມູ່ນພະຍາງເປັນ ບ່ໍມີວັນນະຍຸດເຊນັົ່ : ດິນ, ກິນ, ກໍາ, ກັນ,ກັບ...ຈະເປັນອັກສອນກາງ, ສູງ ຫຼື ຄໍາເປັນ ແມູ່ນຄໍາທ່ີຜັນສຽງໄດ້ເຊິ່ີງຈັດຢູ່ໃນຫຼັກການ ເນີ່ືອງສຽງແມູ່ນເປັນຄໍາສຸພາບ ຫຼື ຄໍາກາງໂດຍບໍ່ມີສຽງວັນນະຍຸດ. ຄໍາ ເປັນແມູ່ນຄໍາທ່ີປະກອບດ້ວຍສະຫຼະສຽງ,ສະຫຼະພິເສດ (ໃx,ໄx,ເx,ເxöາ) ແລະ ຕົວສະກົດເປັນ (ງ,ຍ,ນ,ມ,ວ) ເຊົ່ັນ: ດ,ີ ແດງ,ເທາົ ,ທໍາ,ທາມ,ການ,ຍາມ,ເດອື ...ເຫຼົ່ານເົີ້ ປັນຕົ້ນ. ຕົວຢ່າງ: 1 3 111 1 31 3 4 ຖານຖິນີ່ ພູມລາໍ ເນາົ ຍາມເມອີື່ ໄກຈາກບ້ານ 4 3 114 3 1111 ໄດຈ້ າກໄປຄາວນີ້ົ ບອູ່ ນເຄີຍເຊາົ ອາໄສ 2113 14 1 1 1214 ສະຖານເດີມບູ່ອນເຄີຍຢູ່ ນານຫາຼ ຍປີຈະໂງໂຄ້ງ 17

3 33234 1 14 2 31 ຈາກໝູ່ເພີື່ອນ ແລະ ພ່ີນອ້ ງ ສາມປີຂ້ອຍຊິຕູ່າວຄືນ ໝາຍເຫດ: ເລກທ່ີຂຽນຢູ່ເບື້ົອງເທິງຄໍາຕູ່າງໆ ຂອງຄໍາກອນນັົ້ນ ແມູ່ນໝາຍບອກລັກສະນະຂອງຄໍາແຕູ່ລະ ປະເພດຄື : ເລກ1 ຄໍາກາງ, ເລກ2 ຄາໍ ຕາຍ,ເລກ3 ຄາໍ ເອກ, ເລກ4 ຄາໍ ໂທ ງ. ຄໍາເອກ: ຄາໍ ເອກໄດ້ແກູຄ່ ໍາທປີ່ ະກອບດວ້ ຍວນັ ນະຍຸດເອກທງັ ໝດົ ແລະ ຄໍາທສີ່ ະກດົ ຕວົ ກ, ດ, ບ. ຈ. ຄໍາໂທ: ໄດ້ແກູ່ຄໍາທີ່ປະກອບດ້ວຍວນັ ນະຍຸດໂທທັງໝົດ.ຟ້າ,ໃຕ້,ນ້ັົນ,ນົີ້,ຍ້ອຍ, ແລ້ວ,ແກ້ວ,ກ້ອນ,ຟ້ອນ, ຊອ້ ນ...ເຫົາ່ຼ ນ້ີົເປັນຕົນ້ . ສ. ຄໍາເປນັ ແລະ ຄໍາຕາຍ. - ຄາໍ ເປັນແມູ່ນ:ຄາໍ ທີຜ່ ນັ ສຽງໄດ້ ຄໍາເປັນນີົຮ້ ຽກວາູ່ ຄໍາສຸພາບ ຫືຼ ເອົນ້ີ ວາູ່ (ຄໍາກາງ) ກໄໍ ດ້ແບູ່ງອອກເປັນ 2 ຈຸ ຄ:ື 1. ຈຸປະກອບດ້ວຍສະຫະຼ ສຽງຍາວທັງໝົດດັ່ງົ ນ.ີົ້ ກາ, ກ,ີ ກ,ູ ເກງ, ແກະ ... ຄາໍ ທີປ່ ະກອບດວ້ ຍສະຫຼະສຽງຍາວ ຄ:ື x¾,x,ó x,ø Àx, Áx, Âx, Äx, Ãx, Àxö¾, x¿ ... 2. ຈຸທ່ີປະກອບດ້ວຍຕົວສະກົດເປັນຄື: ງ, ຍ, ນ, ມ, ວ. ອັກສອນດ່ົັງກູ່າວສາມາດຜັນສຽງໄປຕາມວັນນະຍຸດ ໄດ້.ດງ່ັົ ຄໍາວູ່າ ນາງ, ສາຍ, ສິນ, ສມຸ , ແສວ... - ຄໍາຕາຍ: ແມູ່ນຄໍາທີ່ຜັນສຽງໃຫ້ສງູ ຕ່າໍ ຕາມຮບູ ວັນນະຍຸດບ່ໄໍ ດ້ຄໍາຕາຍນແົີ້ ບູງ່ ອອກເປນັ 2 ຈຄຸ :ື 1. ຈຸທີ່ປະກອບດ້ວຍສະຫຼະສຽງສ້ົັນຄື: ກະ, ກິດ ກຶ, ກຸ, ເກະດ ແກະ (x½, xØ, x,ô Àx½, Áx, Âx½... ) ເວັົ້ນ ແຕູ່Äx, Ãx, Àxö¾, x¿. 2.ຈຸທ່ີສະກົດດວ້ ຍຕວົ ສະກົດຕາຍ ກ, ດ, ບ.ອກັ ສອນຕ່ໍາດັົງ່ ກູ່າວບໍສ່ າມາດຜັນສຽງໄປຕາມວນັ ນະຍດຸ ໄດ້ເຊັົ່ນ: ເປະ, ແລະ ດຸ,ກາບ,ນາກ,ກົບ,ກບັ ,ເປ,ີ ເສດ,ປາກ. ເບກີ , ເກີດ, ເກບີ ...ເຫ່າົຼ ນເີ້ົ ປັນຕນ້ົ . ໃນການແຕູງ່ ກາບກອນເພິີ່ນຫຼກີ ເວນ້ົັ ການໃຊ້ຄໍາຕາຍລົງໃນບູ່ອນທ່ີເປັນຄໍາສໍາຜັດອນັ ສາໍ ຄັນນົ້ັນທີ່ສຸດເປັນຕົ້ນ ແມູ່ນໃນຄໍາລົງທ້າຍຂອງວັກ ເພາະວູ່າການສໍາຜັດຄໍາຕາຍ ມັນບ່ໍມູ່ວນ ເທົ່າກັບສໍາຜັດຄໍາເປັນ ເມື່ີອບໍ່ສາມາດໃຊ້ຄໍາ ເປັນແທ້ໆ ເພີ່ິນຈ່ີິງໃຊ້ຄໍາຕາຍໃສູ່ໃນບູ່ອນສໍາຜັດສໍາຄັນດົ່ັງກູ່າວນ້ົັນ. ກອນຂອງລາວມີຫຼາຍຊະນິດຄື: ກອນ 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14. ຄາໍ ແລ້ວແຕູວ່ ູ່າຈະເປນັ ກາບ, ກອນ, ໂຄງ, ກອນອູາ່ ນ, ກອນລໍາ... ຂ. ຕອນ ຄໍາວາູ່ ຕອນແມູ່ນໝູຄ່ າໍ ຈາໍ ນວນໜ່ີຶງທເີ່ ປັນເຄ່ງີິ ໜງຶີ່ ວັກ.ໝາຍຄວາມວູ່າ ກອນວກັ ໜີຶ່ງ ຫຼື ແຖວໜ່ຶງີ ແມນູ່ ມີ 2 ຕອນຄື ຕອນໜ້າ ແລະ ຕອນຫັຼງ. ຕອນໜ້ານັົ້ນບາງທີກໍມີ 3 ຄໍາ,4 ຄໍາ ຫຼື 5 ຄໍາ ແຕູ່ຖ້າຫາກມີຄໍາບຸພະບົດມາ ຕມ່ີື ໃສ່ມູ ນັ ກໍອາດຈະມີຫຼາຍກວູ່ານ້ົັນ. ສ່ວູ ນຕອນຫງັຼ ຂອງວກັ ນນົ້ັ ຕາມທາໍ ມະດາແມູ່ນມີ 4 ຄໍາ ຫ5ືຼ ຄໍາ ຫືຼ ມຮີ ອດ 6 ຄໍາເວນ້ັົ ໄວ້ແຕູມ່ ີຄໍາສ້ອຍມາຕີມ່ື ໃສອູ່ ກີ ມນັ ຈີງ່ິ ມຫີ ຼາຍກວູ່ານົັນ້ . ຕວົ ຢາ່ ງ: • ຕອນກກົ (ຕອນໜາ້ 3 ຄາໍ ແລະ ຕອນຫງຼັ ຕອນປາຍ 4 ຄາໍ ) ຍາມຫູ່າງນອ້ ງ ໃຈຫູ່ວງຫງຶ ຫວງ ດວງອລຸ າ ຄດິ ຫານວນນອ້ ງ ຫຼາຍເດືອນມາແລ້ວ ໜີໄກໄລຫ່າູ ງ ຄິດຮອດນອ້ ງ ຫາຼ ຍມ້ົຜື ່າູ ນມາ 18

• ຕອນກກົ (ຕອນໜາ້ 3 ຄາໍ ແລະ ຕອນຫງັຼ ປຕອນປາຍ 5 ຄາໍ ) ນກົ ເຂົາຕູ້ ພາກຄູກ່ ຍໍ ັງຂນັ ນົກເຂົາທອງ ພາກກັນກຍໍ ັງຮອ້ ງ (ບາດວູ່າ)ນອ້ ງພາກອາ້ ຍ ຄໍາດຽວບໍ່ເອ້ີນົ ສງັ່ົ (ຕງັົ້ ແຕູ່) ໄມໃ້ ຫຍູ່ລົມ້ ກຍໍ ງັ ເອນ້ີົ ສົ່ັງຕໍ • ໃນກໍລະນຄີ າໍ ບພຸ ະບດົ ແລະ ຄາໍ ສອ້ ຍແຕລູ່ ະຕອນອາດມຫີ າຼ ຍຄາໍ ກວາູ່ ຕວົ ຢາ່ ງ (1-2) ພກີ່ ໍ ເຫນັ ສາລາກວາ້ ງ ຢ່ສູ ໍາບາຍຈງິ່ີ ມາແວູ່ ນອ້ ງເອຍີ ນອ້ ງຈັກ ຄິດແຜູ່ກວ້າງ ເອາົ ກ້ວຍເຂາົ້ ຕີມ່ື ສວນ ບເໍ ດ ຫຼືວ່າູ ແນວນາມກ້ວຍ ຕານີເຈົ້າຊບິ ໍ່ປູກ ເຈົາ້ ຊປິ ູກ ແຕ່ກູ ວ້ ຍຕີບນ້ອຍ ແຄມຮວ້ົ ບ່ຈໍ ີກຕອງ ຊົ້ນັ ບໍ ຄ. ວກັ ຄາໍ ວາູ່ ວັກ:ແມູ່ນປະໂຫຍກໜ່ຶີງຄໍາກອນທມ່ີ ຄີ ໍາເວາ້ົ ຄົບຈໍານວນ ແລະ ຄົບຕາມຄວາມໝາຍຂອງມັນ. ຕາມທໍາ ມະດາກອນວັກໜ່ຶີງມີ 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 ຄໍາ ຫຼື ເວ້ົາຢ່າງໜຶີ່ງ ວັກແມູ່ນແຖວໜຶີ່ງຂອງບົດກອນ ເມ່ືີອມີກອນຄົບຈາໍ ນວນທ່ີໄດ້ຄົບຄວາມໝາຍແລ້ວ ເພ່ີິນກໍຂຽນເປັນແຖວໜີຶ່ງເອີົ້ນວູ່າວັກໜຶີ່ງ ແລ້ວຈີິ່ງຂຽນວັກອ່ີືນ ຕໍໄ່ ປດງົ່ັ ຕວົ ຢາ່ ງລມຸູ່ ນົ້.ີ ຕົວຢາ່ ງ: ວກັ 7-8 ຄິດຮໍ່ຮ້ອນ ຮມົ ຍິີ່ງແສນຍໍາ ເພາະເພີ່ອື ສອງແສງເພັດ ພາກກັນໄກລໍ່າ ສານນີົ້ ຂຽນທີ່ເຄຫາຫອ້ ງ ຝາຕອງຕູບຕໍ່າ ວັນທຄີ ດິ ເຄັົ່ງຄອ້ ນ ເດືອດຮ້ອນຮູວ່ ນຮົນ ປິພ່ີພນັ ທະນັງນອ້ ງ ຍາມໃຈຈະຂາດ. ຄາວຄາ່ໍ ຄດິ ຮອດນ້ອງ ທວງມ້າງເມີືອ່ ຍມະໂນ ຊືີ່ວ່າູ ຊາຍສະເລງ້ວງ ເຫງາົ ທວງທນົ ອັົ່ງ ຖາມຂາູ່ ວແພງພະເນດໜາ້ ນາງແກວ້ ແກນູ່ ສະເໜູ່ ສານນີົ້ ຂຽນທີເ່ ຮືອນເສົາເຊ້ ຝາເພຟາກຫົ່ຼມ ວັນທີຈ່ ມົ່ ຮອດອາ້ ຍ ເດືອນໂອອ້ ່າູ ວເຖິງ ປີນອ້ ງງົມງວາງວ້ ງ ຍາມຈົນຈວນຈັກປວ່ ງ ຄາວຄໍ່າຄອງຖ້າອ້າຍ ລະເມມີ ້ອຍເມືີ່ອຍມະໂນ ຊວີື່ າູ່ ສາວສີນອ້ ຍ ຍິງພອຍຄອງຄູ່ ຕງົ ຕອບສານສູ່ວນອາ້ ຍ ຊາຍຊອ້ ຍຊອບສະກນັ ຄິດຮອດຊຼູຜ້ ູ້ຢູຫ່ າູ່ ງໄກ ຫວົ ໃຈທັກທວູ່າງວາງທາງອາ້ ຍ ເຫັນຄົນເດີນມາຜ້າຍ ກາຍທາງກວໍ າູ່ ແມນູ່ ໃຈນ້ອງແຂວນອອ້ ນຕ້ອນ ນໍາອ້າຍບ່ໍລມື 19

ວັກສະດັບ ວັກຮບັ ວກັ ສ່ງົ ໃນກອນໝູ່ໜ່ຶງີ ທີ່ເອ້ົີນວາູ່ ວັກຮອງ ໜຶີງ່ ບາດມີ 4ຊະນິດຄື ກອນ 3 ກອນ7 ມີ 7 ຄາໍ ມີ 6 ຄາໍ ຄ7 ກອນ 6 ມີ 5 ຄາໍ ຖ້າເປນັ ມີ 3 ຄາໍ ກອນ 4 ກອນ 5 ມີ 4 ຄາໍ • ເຟື້ອງ : ຄໍາວູ່າເຟື້ອງ ແມນູ່ ເຄິ່ີງໜ່ຶີງຂອງບາດ, ໝາຍຄວາມວູາ່ 2 ວັກກກົ ຫືຼ 2 ວັກຂອງກອນບາດໜີງຶ່ . ຕົວຢາ່ ງ: ເຈ້າົ ຜູ້ຄນຸ ມາກລນ້ົ ບໍ່ອາດນັບພັນລະນາ ໄດ້ແລ້ວ ປວງປະຊາຫອມຮກັ ຈຈ່ືີ າໍ ໃຈໄວ້ (ແມູນ່ ເຟ້ືອງກົກຂອງບາດ) ຄືດ່ັົງໄຟແສງແຈງ້ ບໍມ່ ມີ ົວພຶງມືດ ຄິດວູ່າຄູເທາ່ົ ນັ້ນົ ເປັນຜ້ສູ ້າງຫໍ່ຫຼ ຼອມ ຄົນນາ (ແມນູ່ ເຟື້ອງປາຍຂອງບາດ) 20

• ບາດ: ຄໍາວູ່າບາດ ແມູ່ນໝູ່ວັກທີ່ມີຄວາມໝາຍກູ່ຽວພັນກັນ ແລະຄົບຕາມຄວາມໝາຍຂອງມັນຕາມຫລັກການ ຂອງການແຕງູ່ ກອນນັນົ້ . ບາດໜີ່ງຶ ມີ 2 ເຟ້ອື ງ ຫຼື 4 ວັກ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ວກັ ທີ 1: ເອີນົ້ ວາູ່ ວກັ ສະດບັ ລວມກັນເປັນເຟື້ອງກົກ ວກັ ທີ 2: ເອນົ້ີ ວາູ່ ວັກຮັບ ລວມກນັ ເປັນໜີງ່ຶ ບາດ ວັກທີ 3ເ ເອ້ນີົ ວາູ່ ວັກຮອງ ລວມກນັ ເປນັ ເຟອງປາຍ ວກັ ທີ 4: ເອນ້ີົ ວາູ່ ວັກສ່ົງ ຕົວຢາ່ ງ: ກອນອາູ່ ນບາດໜງີ່ຶ • ກອນອາູ່ ນ: 1. ວກັ ສະດັບ: ພີ່ກເໍ ຫັນຮູບນ້ອງ ຕ້ັງົ ແຕູໃ່ ນມະໂນ ເເລນໍ 2. ວັກຮັບ: ເໝອື ນໝ່ອູ ມແນມຮັກ ຮບູ ຂວນັ ແຂວນໄວ້ 3. ວກັ ຮອງ: ໂອຍໂອຍໂອ້ ຮຸນແຮງຮອ້ ນສະຫວາດ 4. ວັກສງົ່ : ເທີອື່ ນົ້ອີ ້າຍຈາກເຈົາ້ ເຈຍລະຮາ້ ງຮູບໄລ • ກອນລໍາ 1.ຈກັ ໄດ້ພນັ ລະນາເລີ່ອື ງ ຂຸນລົວອົວ້ ຄູຽ່ ມ 2.ຮບູ ລຽູ່ ມງາມຍີິ່ງຍ້ອຍ ສາວຟ້າກໍບ່ໍປານ 3. ຍາມເມືອ່ີ ນງົ ຄານເຈາົ້ ເປັນສາວຂຶົນ້ ໃໝູ່ 4.ນາງກໍຜຸກຮັກໄວ້ ກບັ ທາ້ ວໜໍ່ພະຍາ 1. ຊ່ວີື າູ່ ຂຸນລູຫ້ຼາ ຜເູ້ ງາົ ງາມຮບູ ຫໍ່ຼ 2. ໜໍ່ໂອລົດແຈມູ່ ເຈົາ້ ຊົມຊັນົ້ ຢູ່ຕາູ່ ງເມືອງ 3. ຄວາມຮັກທງັ ສອງເບື້ອົ ງ 4. ທຽບໃສູ່ພຮູ ້ອຍລາ້ ນ ບມໍ່ ຫີ ຍງັ ມາປຸນປຽບ ກຍໍ ງັ ໜ້ອຍກວ່າູ ຫາຼ ຍ 1. ຍາມຄາໍ່ ຂນຸ ລູບາຍເອາົ ຜາ້ ໄໝຄາໍ ມານູຸ່ງ 2. ຫຼິງໜາ້ ມຸ້ງລໍາ່ ຢ້ຽມ ໄປກ້າໍ ຝາ່ ຍນາງ 3. ເຫນັ ວ່າູ ທາງໄກເຢີືນ້ ໄປທາງດນິ ມນັ ຊເິ ມອີື່ ຍ 4. ທາ້ ວກໍຂົນຶ້ ຂີ່ມາ້ ຫັນຫາ້ ວເຜົ່ນັ ຜະຫຍອງ 1. ສອງຊ່ວົ ໂມງເຖິງເທົາ່ ເຮອື ນນາງອົ້ວຄ່ຽູ ມ 2. ສີສະຫຽງມແຈມູ່ ເຈົ້າ ເຫັນທ້າວກໍອນູຸ່ ໃຈ 3. ເຊີນເອົາບາຄານໄທ້ ຂົນ້ຶ ເທິງເຮອື ນເນົານັງ່ົ 21

4. ທັງສອງຕ້ົັງໜາ້ ມງຸ້ ຈາເວ້າົ ຕ່ກໍ ັນ 1. ຫາຼ ຍວນັ ໄດ້ ຫຼາຍເດອື ນແຖບຖູາ່ ຍ 2. ສາຍພົວພນັ ສອງແຈມູ່ ເຈົ້າ ຍິ່ງີ ໝນ້ົັ ກວູ່າຫັຼງ 3. ແປວູ່າໃຜມາມາ້ ງ ບໍ່ເພພງັ ໄປງ່າູ ຍ 4. ຄນັ ບໍ່ຕາຍມອດມຽ້ ນ ສອງເຈົາ້ ບໍ່ຫູ່າງກນັ ກອນລາໍ ຂນຸ ລນູ າງອວົ້ ສາໍ ລັບກອນລໍາ ມີຫຼັກການພິເສດຂອງມັນຄວື ູ່າ ເວລາເລີ່ມຕົນ້ ຂຶົ້ນສຽງລໍາທໍາອິດນົັ້ນ ເພ່ີິນອາດຈະຕ້ົນລາໍ ແຕູ່ ເຟອື້ ງປາຍຂອງບາດຄື ວັກ 3 ແລະ ວກັ 4 ໄປໂລດກໍໄດ້, ແຕວູ່ ູ່າ ໃນບາດຕໄໍ່ ປໃຫຄ້ ບົ ໝດົ 4 ວັກ ເປັນບາດໃດບາດ ນັົນ້ ຕດິ ຕກໍ່ ນັ ໄປກອນຈິີ່ງມູ່ວນ. ຕົວຢາ່ ງ: ບາດຂົນ້ຶ ຕົນ້ ວກັ ສາມ ຟັງເດຫີ ້າຼ ສາຍຕາຟາ້ ລູ່ວງ ວັກສີ່ ພ່ຊີ ິ ລອງກາູ່ ວເລອ່ືີ ງ ນິທານເຄ້ົາເກົ່າຫງັຼ ບາດຕ່ໍໄປ ວັກໜງ່ີຶ ຈັກກູ່າວເລືອ່ີ ງ ນທິ ານແຫ່ງູ ຈໍາປາ ວັກສອງ ມີປະຫວັດລຊື າ ຊ່ໄີື ກດງັ ກ້ອງ ວກັ ສາມ ຄາວນັົ້ນຄອ້ ງ ຈກັ ຂນິ ນະຄອນລາວ ວກັ ສີ່ ມີອບຸ າດເດືອດຮ້ອນ ເມືອງບາ້ ນເຊືີອ່ ມສູນ ບາດຕໍໄ່ ປ ວກັ ໜຶງີ່ ປາງກູ່ອນພນຸ້ ຮງຸ້ ໃຫຍູ່ລງົ ກິນ ວນັ ສອງ ຈັນວູ່າເມືອງຈກັ ຂິນ ເປົ່າແປນເປັນຮາ້ ງ ວກັ ສາມ ຍງັ ແຕູ່ນງົ ຄານຫາຼ້ ພະບດິ າເອົາເຊອ່ີື ງ ວັກສີ່ ຕາມນິທານເລົາ່ ເລ່ີືອງ ວາູ່ ນາງເຂົ້າຢກູ່ ອງ... ງ.ບດົ . ຄາໍ ວາູ່ ບດົ : ແມູ່ນໝດົ ທງັ ເນືົອ້ ໃນຂອງກາບກອນ ທັງໝດົ ທີແ່ ຕູ່ງຂ້ຶົນ ກູ່ຽວເຖງິ ເລ່ອີື ງໃດເລືີອ່ ງໜຶີງ່ , ຕງັົ້ ແຕູວ່ ກັ ຂ້ົນຶ ຕ້ົນຈນົ ຮອດວກັ ສດຸ ທ້າຍ. ຖ້າມັນສນ້ັົ ກເໍ ອົ້ນີ ບົດສ້ນັົ , ຖ້າມັນຍາວກໍເອົນີ້ ບົດຍາວ. ໃນກອນລາໍ ເພນີິ່ ມກັ ເອົ້ນີ ກອນໜີ່ງຶ , ສອງກອນ ເຊົ່ັນ: ລາໍ ກອນໜຶີງ່ , ລໍາສອງກອນ, ແຕຄູ່ ວາມຈິງມນັ ແມູ່ນບດົ ໜງີຶ່ ຂອງກອນລໍາ. ຄໍາບພຸ ະບົດ ແລະຄໍາສອ້ ຍເປນັ ຕົນ້ ແມູນ່ ກອນອາູ່ ນ, ເພີິນ່ ມກັ ຕືີ່ມຄາໍ ເວາົ້ ຢທູ່ າງໜາ້ ຫຼື ທາງຫັງຼ ຂອງກອນບາງວກັ ໃຫ້ເປັນກອນຂະຫຍາຍກວາ້ ງ. ຄາໍ ທ່ີຕມີື່ ໃສທູ່ າງໜ້າຂອງວກັ ເອນີົ້ ວາູ່ ຄໍາບພຸ ະບດົ , ຄາໍ ທີຕ່ ືມີ່ ໃສູ່ທາງຫຼັງເອນ້ົີ ວາູ່ : ຄໍາ ສອ້ ຍ. ຄາໍ ບຸພະບົດ ມັກມີ 2 ເຖງິ 5 ຄາໍ : ເມອືີ່ ນ້ົັນ, ແຕ່ນູ ນ້ົັ , ບັດນົ,້ີ ບາກໍ, ຄນັ ບໍ່ມັກ, ອັນນົີ້ນູາ່ , ຈັກກ່າູ ວເຖິງ, ບດັ ນົີຈ້ ກັ ກາູ່ ວເຖິງ. 22

ຕວົ ຢາ່ ງ: ເມີ່ອື ນນັົ້ ສິນໄຊທ້າວ ທຽວທາງດ້ັນົ ດງູຸ່ ບາງກໍ ຟງັ ພາກຖອ້ ຍ ດູແມ້ງແມູ່ນຄນົ ເມ່ອີື ນນັົ້ ບາກໍ ທວຍມທື າ້ ວ ກະດານໜາໜັກໝ່ີນຶ ສອນສຽບຈາໍ້ ກະແຈພົຶງ້ ລດຸ ໄລ ຄາໍ ສອ້ ຍ:ແມ່ນູ ຄາໍ ສໍາລບັ ຕໍທ່ າ້ ຍຄາໍ ກອນວກັ ໃດວກັ ໜງຶີ່ ເພືອີ່ ເນນັົ້ ຄວາມໃຫຄ້ ັກຄາໍ ສອ້ ຍສວູ່ ນຫຼາຍແມູນ່ ມີ 2 ຄາໍ ຫາ 3 ຄາໍ ເຊນ່ົັ : ແລເຢ,ີ ນອ້ ງເອຍີ , ເຈາ້ົ ເອຍີ , ແລນາ, ແລເຢີ, ແທເ້ ດ, ແທດ້ າຍ, ແທ້ແລວ້ , ແທ້ເນີ, ຫົນ້ັ ແລວ້ , ນັນ້ົ ແລ້ວ, ນນ້ົັ ນາ, ກູເຮີຍ, ທູ່ຽວເທນ້ີົ , ກຊໍ າູ່ ງທ້ອນ, ກໍດທີ ້ອນ, ກໍແມ່ນູ າູ່ . ຕົວຢ່າງ: ທາງຫາກມຫີ າຼ ຍເສົນັ້ ຕາມໃຈຊເິ ລືອກໄຕູ່ໄປທ້ອນ ມັກເສັົ້ນເວີົ້ງ ທາງລຽ້ ວກຫໍ າກມີ ໜູຫາກໝ້າງເໝນ້ັົ ຢາ້ ວ ຊລິ ງົ ນອນເກືອກຂີົ້ຝຸ່ນ ກຕໍ າມທອ້ ນ ແມວບກັ ຄາໍ ຫາກຈັກຮເູ້ ຢິ່ອງຂໍ້ ເຫັນແຈ້ງຊຄິ ູອ່ ຍຟງັ ວູ່າບໍໂ່ ສດາດ້ວຍ ປປູ າຊີນົ້ ຕູອ່ ນ ກໍດາຍທອ້ ນ ອດົ ພໍເຢືອ້ ຢູຢ່ າ້ ວ ພໄໍ ດ້ໂຜດແມວ ແດູແ່ ມ ໜບູ ່ມໍ ກັ ຢູຢ່ ້າວ ໝາງໂບກໝາງຝາ ແທ້ນໍ ສັງບໍ່ບິນບນົ ເຫາະ ຢູ່ເທງິ ສະເໝີແຮງ້ ໜຫູ າກໝາງເໝີນເຂາົ້ ແມວຂ້ີົໝາແໝງ້ ຈ່ມົ ເປັນລື ແມວວ່າູ ຊປິ ື້ັນໜຽູ່ ງເຂ້າົ ຄືນຊໍາ້ ສົງ່ ຄນຸ ເຈົ້າເດ (ສານລຶບພະສູນ, ບັົ້ນສມົ ທຄີ ດິ ) • ຫກັຼ ການເນອີ່ື ງສຽງໃນກອນ(ຄາໍ ປະຈາໍ ບອູ່ ນ) ການແຕງູ່ ກາບກອນແມນູ່ ຕອ້ ງມສີ ຽງເນີ່ືອງກນັ , ຄືວາູ່ : ມສີ ຽງກາງ, ສຽງເອກ ແລະ ສຽງໂທສບັ ກນັ ໃຫ້ ແມນູ່ ບອູ່ ນ ຖາ້ ຫາກວາງສາມສຽງນົ້ີບ່ໍແມູ່ນບອູ່ ນມັນກເໍ ຮັດໃຫ້ກອນນນົັ້ ບເໍ່ ນ່ືີອງກັນ ແລະ ບໍ່ມວູ່ ນ. ສະເພາະໃນກອນ ອູ່ານເພ່ິີນບໍ່ເອົາໃຈໃສູ່ສຽງສໍາຜັດເທົ່າໃດ, ແຕູ່ເພນເອົາໃຈໃສູ່ວາງສຽງກາງ, ສຽງເອກ ແລະ ສຽງໂທໃຫ້ແມູ່ນບູ່ອນ ເທົາ່ ນ້ົັນ ກພໍ າໃຫກ້ ອນອູ່ານມູ່ວນຢູແ່ ລວ້ . ກອນໃນໜັງສຜື ກູ ທັງຫາຼ ຍ ແມ່ນູ ແຕງູ່ ຕາມຫຼກັ ອັນນີ້ົເປນັ ສູ່ວນຫາຼ ຍ. ໃນກອນ 7 ຄໍານ້ັົນ ວັກໃດແມູ່ນມີ 7 ພະຍາງ ແລະ ມີ 1 ບາດ ໃນ 4 ວັກ, ຈ່ິີງມີທັງໝົດບາດລະ 28 ພະຍາງບ່ໍນັບຄໍາບຸພະບົດ ແລະ ຄໍາສ້ອຍ. ດົ່ງັ ນົ້ນັ , ວາງສຽງໃນແຕລູ່ ະວັກ ແລະ ແຕູ່ລະບາດຕ້ອງຖືກຕາມຫັຼກການລູຸ່ມ ນີ້ົ. ວັກທີ 1: ກາງ ເອກ ໂທ ກາງ ເອກ ກາງ ກາງ ວັກທີ 2: ກາງ ກາງ ກາງ ເອກ ກາງ ກາງ ໂທ ວັກທີ 3: ກາງ ກາງ ໂທ ກາງ ກາງ ກາງ ເອກ ວກັ ທີ 4: ກາງ ເອກ ໂທ ກາງ ໂທ ເອກ ກາງ 23

ຕວົ ຢ່າງ: ໂຄງຮູ່າງຂອງກາບກອນ 0 0È 0 0 ວັກທີ 1: 0 0È 0É ວກັ ທີ 2: 0 0 0 0È 0 0 0É ວກັ ທີ 3: 0 0 0É 0 0 0 0È ວກັ ທີ 4: 0 0È 0É 0 0É 0È 0 ເມື່ອີ ເຮາົ ເອາົ ຄາໍ ເວາ້ົ ມາລງົ ໃສູ່ຕາມຫກັຼ ເອກ, ໂທ ຂ້າງເທິງນັົນ້ ພວກເຮົາກໍຈະໄດກ້ ອນກະທດັ ຮັດທ່ີບ່ໍມຄີ າໍ ບບຸ ພະບົດ ແລະ ຄາໍ ສ້ອຍ ດັງົ່ ຕົວຢ່າງລ່ມູຸ ນົີ້: ວັກທີ 1 : ນາ ທງ່ົ ກວ້າງ ສຸກ ແກູ່ ເຫອຼື ງ ຕອງ ວັກທ2ີ : ຄື ຄາໍ ສກຸ ເຮີ່ືອ ເຮືອງ ແດນ ດາ້ ວ ວກັ ທີ 3: ຮວງ ໄກວ ຕອ້ ງ ແສງ ສນູ ສອດ ກູາ່ ຍ ວກັ ທີ 4: ກູຽ່ ວ ກ້ຽວ ກາໍ ເຂາົ້ ແກນູ່ ມື ແຕູ່ງວາູ່ ເວລາແຕງູ່ ກອນນັົ້ນ ກອນແບບນ້ແົີ ມູ່ນແຕູ່ງຖືກຕາມຫກຼັ ການແຕບູ່ ມ່ໍ ູວ່ ນປານໃດ ເພາະມນັ ບໍ່ສະແດງ ອອກໃຫ້ເຫັນໝົດທກຸ ຄວາມຄດິ ຂອງເພີນິ່ ຢາກເວົາ້ . ຖາ້ ຢາກໃຫ້ມວູ່ ນກວູ່ານີົ້ ແລະ ຄົບຖວ້ ນກວ່າູ ນີ້ົ ເພນິີ່ ເອາົ ບພຸ ະ ບົດ ແລະ ຄໍາສ້ອຍມາຕ່ືີມໃສູ່ທາງຫັຼງຂອງຕອນຕ່າູ ງໆໃນວກັ ມນັ ເປນັ ກອນຂະຫຍາຍກວ້າງ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ສໍາຜັດລຽນອັກສອນພະຍັນຊະນະດຽວກັນ ວາງຢູ່ຮຽງກັນ ບໍມ່ ີຕົວອີນື່ ມາຂນ້ັົ . ຟັງຍນິ ຟາ້ ສະໜົັນ່ ນ້າວ ເບຍີ ເບີກບົວລະພາພນຸ້ ເຢີ ນບັ ແຕູ່ພູທອນລນຸ ນະລາດລົງລາໄທ້ ພະກຫໍ ອມຜົນຜາ້ ຍ ເວລາຫາຼ ຍລັົນ່ ມະໂນນາດທ້າວ ທົງຝືນ້ັ ຝາ່ ຍຫງັຼ ໃນຕົວຢ່າງນົ້ີພວກເຮົາເຫັນຫຼາຍຄໍາທີ່ມີຕົວພະຍັນຊະນະດຽວກັນວາງຢູ່ຮຽງກັນບ່ໍມີຕົວອືີ່ນມາຂ້ົັນ ເຊ່ົັນ: ໜັົ່ນ ນາ້ ວ, ເບີຍເບກີ ບວົ (ລະພາ), ລາດລງົ ລາ(ໄທ)້ , ຜນົ ຜາ້ ຍ, ຫຼາຍຫັຼ່ນົ , ໂນນາດ, ທ້າວທງົ , (ຫຼັງ), ສໍາຜັດຢແູ່ ຖວດຽວກນັ . ສໍາຜັດຂັົນ້ ອັກສອນ ມີຄາໍ ທີໃ່ ຊ້ພະຍັນຊະນະອ່ືີນມາຂ້ນົັ ໄວໜ້ ງີ່ຶ ຄໍາເຊນັົ່ ວາູ່ : ເຫນັ ດອກໄມ້ ກູ່ານກາູ່ ຍນາງກາຍ ກອງກັນສບັ ດອກຊອນບານຊ້ອນ ໂຮຍໆເຮ້ົາ ຫອມໂຮຍຮດົ ທະຮວູ່ ງ ມີທງັ ພວງດອກຊ້ອນ ບານຊ້ອນປງ່ົ ຊອນ ຕົວຢາ່ ງ: ທີ່ຍກົ ມາເທິງນົັ້ນພວກເຮາົ ເຫັນວູາ່ ໃນວກັ ຕາູ່ ງໆຂອງກອນນ້ນັົ ສູວ່ ນຫຼາຍໃຊພ້ ະຍນັ ຊະນະຕົວດຽວກນັ ,ແຕ່ມູ ີ ບາງບູ່ອນບ່ໍໄດ້ຢລູ່ ຽນກັນ ຍ້ອນວູາ່ ມຄີ ໍາທມ່ີ ີພະຍນັ ຊະນະອີ່ືນມາສບັ ເຊນ່ົັ : ວັກ “ ກ້ານກູາ່ ຍນາງກາຍ”ມີຄໍາ(ນາງ)ມາ ຂັ້ົນກາງວັກ;“ ກອງກັນສັບດອກຊອນບານຊ້ອນ” (ດອກ) ແລະ (ບານ) ມາຂົ້ັນວັກ“ຫອມໂຮຍຣົດທະຮູ່ວງ” ມີຄໍາ (ທະ) ມາຂ້ົນັ ວັກ “ພວງດອກຊອນບານຊ້ອນປົງ່ ຊອນ” ມຄີ າໍ (ບານ) ແລະ (ປົ່ງ) ມາຂນັ້ົ . ເມີ່ືອຊອກຫາພະຍັນຊະນະດຽວກັນບໍ່ໄດ້ແທ້ ເພ່ີິນກໍໃຊ້ພະຍັນຊະນະອັນມີສຽງຄ້າຍຄືກັນມາໃສູ່ແທນ ເຊົັ່ນ: ເອົາຄໍາທີ່ມີອັກສອນສູງໃສູ່ແທນ ຄໍາອັກສອນຕ່ໍາ ແທນຄໍາອັກສອນສູງກໍໄດ້ ແຕູ່ດີແທ້ຄວນພະຍາຍາມໃຊ້ຄໍາທ່ີມີ ອກັ ສອນດຽວກັນ. 24

• ຫກຼັ ການສາໍ ຜດັ ຄາໍ ວາູ່ ສາໍ ຜດັ : ແມ່ນູ ຄໍາທີ່ຄອ້ ງຈູ່ອງກນັ ຫຼື ຄໍາທໃີ່ ຊ້ພະຍັນຊະນະ ຫືຼ ສະຫະຼ ຢາ່ ງດຍວກນັ . ຄາໍ ທສີ່ າໍ ຜັດ ມາ ຈາກພາສາລາລວີ າູ່ “ສັມຜສສະ” ແປວາູ່ ຖກື ຕ້ອງ ຫຼື ຊຼນູ ຕາໍ ໃນທີ່ນີ້ົ ໝາຍເອາົ ຄາໍ ຕາູ່ ງໆໃນບດົ ກອນທຖ່ີ ືກຄອູ່ ງກັນ ຫຼື ເກາະກາູ່ ຍກນັ ດ່ງັົ ຕວົ ຢ່າງລ່ມຸູ ນີ. ມາເຫນັ ນ້ອງ ອິນຕອງ ແຕມ້ ແຕູ່ງ ແຕູ່ພີ່ ແຍງຢາກເວົ້າ ນາໍ ເຈ້ົາ ຕງັ້ົ ແຕູ່ດົນ - ຄໍາທີ່ຂີດກອ້ ງນົ້ນັ ແມູ່ນຄໍາທີ່ສາໍ ຜັດກັນຄ:ື ນ້ອງ ສໍາຜດັ ຕອງ ແຕູງ່ ສາໍ ຜັດ ແຍງ ເວ້ົາ ສາໍ ຜດັ ເຈົ້າ - ລກັ ສະນະການສາໍ ຜັດໃນກອນແບູ່ງອອກເປັນ 2 ຢ່າງຄື: ສາໍ ຜັດນອ ແລະ ສາໍ ຜດັ ໃນ. • ສາໍ ຜດັ ນອກ: ແມໝູ່ າຍເອາົ ຄາໍ ສຸດທາ້ ຍຂອງແຕູ່ລະວກັ ໄປສາໍ ຜດັ ກັບຄາໍ 1-2-3 ຄໍາໃດຄາໍ ໜງຶ່ີ ຂອງວັກຕໍ່ໄປ ຕວົ ຢາ່ ງ: ດຽວນົ້ີ ຊາດຮຍກຮ້ອງ ນ້ອງພຊີ່ າວລາວ ຍາມເມືອ່ີ ຄາວ ກແໍ່ ປງເມືອງບາ້ ນ ໂຮມກນັ ເຂາົ້ ໜກັ ເບາົ ຊູຊຼ ອູ່ ຍ ວຽກໃຫຍູ່ນອ້ ຍ ກໍທໍາໄດດ້ ັ່ງົ ປະສົງ • ສາໍ ຜດັ ໃນ: ແມູ່ນກໍານົດເອົາສຽງສະຫະຼ ຫືຼ ສຽງພະຍນັ ຊະນະທີ່ຄກື ັນ ຫືຼ ຄ້າຍຄກື ັນໃນແຕລູ່ ະວກັ ນັົ້ນ ສາໍ ຜັດສໍາຜັດເກາະກູ່າຍກັນເອງ. ສະນນົັ້ ເພ່ນີິ ຈິີ່ງແບງູ່ ການສາໍ ຜດັ ນອີ ອກເປນັ 2 ຢາ່ ງຄື: ສໍາຜັດພະຍັນຊະນະ. ສໍາຜດັ ສະຫະຼ - ຄໍາກອນ 4 ວັກແມູ່ນນັບເປັນໜຶີ່ງບາດຖ້າບ່ໍຄບົ 4 ວັກຄາໍ ກອນນັົ້ນກເໍ ຂນີ ,ບ່ມໍ ູ່ວນ ຫືຼ ຂັດຈັງຫວະໃນເວລາ ຮອ້ ງລໍາ ແລະ ອ່າູ ນ (ຍົກເວັນ້ົ ແຕູບ່ ົດຂ້ຶນົ ຕົ້ນໂດຍສະເພາະແມ່ນູ ກອນລໍາ) ວກັ ທງັ 4 ນັ້ນົ ມີດັົ່ງນີ.້ົ ວກັ ທີ 1 ເອີົ້ນວູ່າວກັ ສະດບັ ວັກທີ 2 ເອີົ້ນວາູ່ ວກັ ຮັບ ວັກທີ 3 ເອນ້ົີ ວູ່າ ວັກຮອງ ໂຮມກັນເປັນບາດ ວກັ ທີ 4 ເອີນ້ົ ວູາ່ ວັກສ່ົງ ງ.ເຟອ້ື ງ ເຟື້ອງແມູ່ນໝາຍເອົາ 2 ແຖວ (2 ວັກ) ຫຼື ເຄ່ີິງໜຶີ່ງຂອງບາດ.ເຟ້ືອງແບູ່ງອອກເປັນ 2 ຊະນິດຄືເຟື້ອງກົກ ແລະ ເຟ້ອື ງປາຍ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ນົກບໍຄ່ ດິ ຮອບດ້ານ ມັກຖືກຄາູ່ ຍຕງັ ບານ ເຟອື້ ງກກົ ກວາງຟານເມາົ ມົວຫຼົງ ກໍຫາກຕາຍນາໍ ແຮວ້ ເຟອ້ື ງປາຍ ປຽບດົັງ່ ຄົນເຮາົ ນ້ນັົ ບໍ່ຕຶກຕອງຄດິ ຮາໍ່ ພບົ ວາູ່ ຄວາມຊອກຊໍ້າ ຫາຢາແກ້ກບໍ ່ຫໍ າຍ ແທແ້ ລວ້ 25

ຈ.ບາດ ບາດແມູ່ນໝູ່ວັກທີ່ມີຄວາມໝາຍຄົບຖ້ວນ ແລະ ກູ່ຽວພັນກັນຕາມຫຼັກການຂອງການແຕູ່ງກອນແລ້ວ ກອນບາດໜີຶ່ງແມູນ່ ມີ 4 ວກັ ຫຼື ມີ2 ເຟ້ືອງເຊົ່ນັ : ວັກທີ 1 ວກັ ສະດັບ ເຟ້ືອງກົກ ວກັ ທີ 2 ວັກຮັບ ບາດໜງ່ີຶ ວັກທີ 3 ວັກຮອງ ວັກທີ 4 ວັກສ່ົງ ເຟອ້ື ງປາຍ 4. ປະເພດຂອງກອນ ກ. ກອນລາໍ ກອນຂັບລໍາແມູນ່ ຮບູ ການສິລະປະພົື້ນເມອືຶ ງປະເພດໜຶີ່ງເຊິີ່ງຕິດພັນກບັ ຊວີ ິດຈິດໃຈຂອງຄນົ ລາວມາແຕ່ບູ ູຮານ ນະການ. ການເອ້ີົນຊ່ືີສິລະປະປະເພດນ້ົີແຕູ່ລະເຂດ, ແຕູ່ລະພາກແມູ່ນເອີົ້ນບໍ່ຄືກັນປະຊາຊົນແຕູ່ລະເຂດພາກກາງໄປ ເຖິງເຂດເໜືອ ແມູ່ນນິຍົມກັນເອົີ້ນວູ່າ ‘ຂັບ’ ສູ່ວນປະຊາຊົນເຂດພາກໃຕ້, ຂອງແຂວງຄໍາມູ່ວນລົງຮອດພາກໃຕ້ສຸດ ຂອງລາວ ນິຍົມເອ້ີົນກັນວູ່າ ‘ລໍາ’ເປັນໄປຕາມການຄຸ້ນເຄີຍ ຫືຼ ຈຸດພິເສດດ້ານສໍານຽງສຽງເວ້ົາບໍຄືກັນ. ດັົ່ງດຽວກັບ ການຮຽກຊ່ຂີື ອງແມູ່ນ້ໍາໃນແຕລູ່ ະເຂດ ແຕູລ່ ະພາກເອົີ້ນບ່ຄໍ ກື ນັ ໂດຍສະເພາະແມນູ່ ປະຊາຊນົ ຢເູ່ ຂດພາກໃຕ້ ແຂວງຄາໍ ມ່ວູ ນ ລົງໄປເຖິງບັນດາແຂວງພາກໃຕຂ້ ອງລາວນິຍົມຮຽກຊີ່ືແມູ່ນໍາ້ ວາູ່ : ‘ເຊ’ ເຊັົ່ນ: ເຊບັົ້ງໄຟ, ເຊບົັ້ງຫຽງ, ເຊໂປນ, ເຊໂດນ, ເຊກອງ...ເຂດທາງພາກເໜືອແຂວງຄໍາມູ່ວນຂຶົ້ນໄປເຖິງບັນດາແຂວງພາກເໜືອນິຍົມຮຽກຊີື່ແມູ່ນໍ້າວູ່າ ‘ນາໍ້ ’ ເຊັນ່ົ :ນ້ໍາຫນີ ບູນ, ນໍາ້ ກະດງິ , ນໍ້າງີ່ມື ,ນ້າໍ ງຽບ,ນໍ້າແບງ, ນໍາ້ ທາ...ເຫ່ຼົານ້ເົີ ປນັ ຕນົ້ . ສະນົັ້ນ; ຂັບ ແລະ ລໍາແມູ່ນສິລະປະວນັ ນະຄະດີຊະນິດດຽວກັນ. ຕູ່າງແຕູ່ດ້ານສໍານຽງເທ່ົານັ້ົນ, ອີກປະການໜີ່ຶ ງຂບັ ແລະ ລາໍ ມພີ ົືນ້ ຖານຄໍາກອນຜະຫຍາອັນດຽວກັນ. ສະນັ້ົນ; ໝຂັບ, ໝລາໍ ຈງຶ່ີ ສາມາດນໍາເອົາກອນພະຫຍາຕູ່າງໆ ໄປຂັບ-ລໍາໄດ້. ຈະແມູ່ນໝຂັບທາງພາກເໜືອກໍສາມາດນໍາເອົາກອນລໍາຂອງພວກໝລໍາພາກໃຕ້ມາຂັບໄດ້ສະບາຍ, ໝລໍາພາກໃຕ້ກໍສາມາດນໍາເອົາກອນຂັບຂອງໝຂັບທາງພາກເໜືອມາລໍາໄດ້ເຊົ່ັນກັນ ເຊ່ີິງຕູ່າງແຕູ່ສໍານຽງເທົ່ານັົ້ນ. ນອກຈາກນົີ້ດົນຕີທີ່ໃຊ້ປະສານສຽງອັນເດີມກໍແມູ່ນດົນຕີອັນດຽວກັນຄື ‘ແຄນ’ ພວກເຮົາສາມາດຮ້ອງຊ່ີືຂັບ ແລະ ລໍາຄວບກນັ ເລີຍກໍໄດ້ ເຊົັ່ນ: ຂບັ -ລາໍ ຫຼື ສລິ ະປະການຂັບ-ລາໍ ດງັົ່ ນ້ົເີ ປັນຕນ້ົ . ກອນຂັບ-ລໍາ ແຕູ່ລະພາກນ້ົີແມູ່ນເກີດຈາກພູມປັນຍາ ແລະ ສູນທະລີຍະພາບທາງດ້ານພາສາ, ອາລົມຈິດ ແລະ ການປະດິດແຕູ່ງຂອງປະຊາຊົນລາວບັນດາເຜົ່າໃນແຕູ່ລະທ້ອງຖ່ີິນ ໂດຍອິງຕາມພູມທັດທໍາມະຊາດ ແລະ ວັດທະນະທໍາປະຈໍາຖີ່ນິ ຈນົ ກາຍເປນັ ຈິດວນິ ຍານແຫູງ່ ວດັ ທະນະທາໍ ລາວ. ຂ. ກອນຂບັ ຄາໍ ວາູ່ ‘ຂັບ’ ແປວູ່າການບັນຊາສິີງ່ ໃດສ່ິີງໜຶີ່ງໃຫ້ໄປຕາມຄວາມຕ້ອງການ, ສິລະປະຂັບນກ້ົີ ໍໝາຍເຖິງການ ບນັ ຊາສຽງໃຫໄ້ ປຕາມທາໍ ນອງ ແລະ ສຽງດົນຕີ. ກອນຂບັ ນົີ້ ບາງທີກໍໃຊ້ກອນເປັນພາສາຊົນເຜົາ່ ໂດຍບໍ່ມກີ ົດເກນຄືກັນເຊົັ່ນ: ຂັບລາວເທິງ,ຂັບໄທເໝົ້ີຍ, ຂັບໄທດໍາ, ຂັບໄທລົ້ື, ຂັບຜູ້ໄທນ້ອຍ....ບາງທີກໍເຮັດເປັນບົດຍາວມີບົດ ແລະວັກຄົບຖ້ວນເຊ່ົັນ: ຂັບຊຽງຂວາງ, 26

ຂັບງ່ືີມ, ຂັບຊໍາເໜືອ....ບາງທີບາດໜຶີ່ງກໍໃຊ້ 2 ວັກ ຫືຼ ເຟ້ືອງດຽວເທົ່ານົັ້ນເຊ່ັົນ: ຂັບທຸ້ມຫຼວງພະບາງ...ດົັ່ງນ້ົີ ເປນັ ຕົ້ນ. ຕວົ ຢາ່ ງ1: ຂບັ ຊຽງຂວາງ ໂອນໍ ! ມົ້ືນີົ້ມາເຫັນນອ້ ງ ຊຸມນາງຄວື າູ່ ຕາູ່ ງ ຄືບແໍ່ ມນູ່ ຊາດເຊືົ້ອ ຊາວບ້ານຕາູ່ ງອີ່ຮຽມ ນ້ອງແມູ່ນເນົາແດນດາ້ ວ ນະຄອນໃດດັນົ້ ຮອດ ຂໍໃຫບ້ ນົ ບອກອ້າຍ ທາງນແີົ້ ດູ່ເນີນອ້ ງເອີຍ ອ້າຍນຮົ້ີ ັກແຕນູ່ ້ອງ ທອງສະຫວນັ ຜຮູ້ ບູ ຫຼ່ໍ ສາວຊຽງຂວາງທ່ົງກວາ້ ງ ແດນເຊ້ອືົ ເຜ່ົາເຈືອງ ຊາຍນ້ົຢີ າກຮເູ້ ລີືອ່ ງ ໃນເລີື່ອງຄວາມເປນັ ມາ ສາວຄນົ ງາມ ມີນາມຊ່ໃືີ ດກັນແທ້ ນອ້ ງເອຍີ ຕວົ ຢາ່ ງ2: ຂັບທຸ້ມ ແກ້ມເປນືີ້ ເວ່ີນ ຊເຼູ້ ພ່ີິນໃຫເ້ ວນີ ໄປໄກ ຄນັ ບ່ໍແມູ່ນຊຼ້ໃູ ຜ ໃຫ້ອາ້ ຍເວນີ ເຂ້ົາມາໃກ້ ນ້ອງນ້ີໜົ າ ຕາດໍາເອີຍບມ່ໍ ຄີ ູ່ຊ້ອນ ບໍ່ມີຄູ່ຊອ້ ນ ນອນແລງ້ ຢູ່ຜດູ້ ຽວ ເກົ້າກຽ້ ງ ອົດສາລ້ຽງນ້ອງໄວ້ໄດ້ບໍ່ ນໍອາ້ ຍນໍ ຫືອຼ ້າຍຫາກພ້ໍກນັ ແລວ້ ເຈາ້ົ ດອກເອີຍ ເຈົ້າດອກໆເອີຍ ເຫີ..ເຮີຍ ໂອລະວູ່າເຈາ້ົ ດອກລາໍ ໄຍ ຮັກອາ້ ຍແມູ່ນສດຸ ຫວົ ໃຈ ເຈ້ົາດອກລໍາໄຍ ພວມບານແຍມ້ ເອີ...ເຮີ ເຈົາ້ ແກມ້ ໆ ມາແກ້ມອູ່ອນໆ ຄັນວູາ່ ອ່ອູ ນສໄີ ພ ຢ່າໄດ້ໄລລມື ນອ້ ງ. ຕົວຢາ່ ງ3: ຂັບຊໍາເໜອື 1 ບັດນົີ້! ຊໍາເປັນໜວູ່ ຍແກ້ວ ດວງປະເສດີ ເມືອງລາວ ແທ້ນາ ຫຼຽວເບີ່ງິ ຮອງໆໃສ ທົ່ວແດນດນິ ດ້າວ ປວງປະຊາຊາວເຊົື້ອ ດີເຈຊີ ົມຊນືີ່ ສຽງໄຊໂຍຄຶກຄນ້ົື ດິນຟາ້ ຫວ່ນົັ ໄຫວ ແທ້ນາ ຂບັ ຊາໍ ເໜອື 2 ບດັ ນ້ົີ ພໍເມີ່ືອຟ້າສະຫວາູ່ ງແຈງ້ ແສງສູ່ອງບົວລະພາ ພຸ້ນເຍີ ສັກກຸນາແຊວຂັນ ຊືີນ່ ຊົມຈາຮອ້ ງ ບາງຜອູ່ ງບນິ ສວູ່າແລວ້ ຟ້ອນແອນູ່ ເວຫາ ພຸ້ນນູ່າ ບາງຜູ່ອງຮວມແຮງ ກີງ່ິ ຊອນມາຊອ້ ນ ບໄ່ໍ ດນ້ ອນຮາ່ໍ ຮ້ອງ ກາງດງົ ດາຍເປາ່ົ ເຂາົ ຫາກຮກັ ບໍຫ່ ຸ້ມ ຊມົ ຊອ້ ນຮວູ່ ມຮງັ ດອກນາ 27

ຕວົ ຢ່າງ4: ຂບັ ງີມ່ື ຊາຍ ລາເຮ...ບນຸ ອ້າຍຈີງິ່ ໄດມ້ າພົບນ້ອງ ເນ້ົອື ຄ່ອູ ງທອງໃບ ໂອນໍ...ພ້ອມທງັ ຊມຸ ນາງສາວ ຊໜິ ່ໍານໍາຕນີ ນ້ອງ ໂອນູ່ .ໍ ..ຍາມເມີືອ່ ມາເຫນັ ນອ້ ງ ຊິກາຍໜີເສຍເປົາ່ ເປນັ ບໍ ແມູ່ນວູາ່ ອາ້ ຍຂໍເວົາ້ ຕນໍ່ ອ້ ງ ຈ່ິງີ ຖາມຂໍ້ຂູາ່ ວຄາວແດູ່ທອ້ ນ ໂອນໍ! ຖາມເຖິງສກຸ ທຸກນ້ອງ ບາ້ ນຖີິ່ນດນິ ໃດພະນາງນໍ ສະຖານພມູ ລໍາເນາົ ຢູແ່ ຫູ່ງໃດນໍນອ້ ງ ຕາງທດົ ລອງລົມຫ້ຼນິົ ລວນລາມໃຫລ້ ຶົ້ງແກວູ່ນ ບໍ່ແມູ່ນອາ້ ຍເວົ້າເຢ້ີຍື ຖາມຂ້ຂໍ ່າູ ວຄາວນົເີ້ ດ ໂອນ.ໍ ..ບິດາມານດານາງ ຄອູ່ ຍຢດູ່ ບີ ເໍ ຈາ້ົ ອັນວູາ່ ວົງສາເຊົືອ້ ອາວອາຍງັ ຄອູ່ ຍຢ່ດູ ບີ ໍ ໂອນໍ... ກັບທງັ ຊູມ່ຼ ິງີ່ ເຈົາ້ ເຫງ້ົາ ຊຸມນ້ອງບໍມ່ ານັນ້ົ ນາ ຍງິ ໂອນໍ ອ້າຍມາຖາມຂາູ່ ວນ້ອງ ນ້ອງກຢໍ ເູ່ ຢນັ ໃຈ ຍັງບເໍ່ ຫນັ ມໃີ ຜ ຈ່ີງິ ດ່ວູ ນເດນມາພີ້ົ ຟັງໃຫ້ດເີ ດອີ ້າຍ ແປງທອງນອ້ ງຊິກູ່າວ ບາ້ ນສາວນາງນອ້ ງສາ້ ງ ຢທູ່ າງບາ້ ນຫາຼ້ ຫົຼງ ພນຸ້ ເຍີ ບູ່າວວຽງຈັນເອຍີ ! ຫຍັງບ່ໍຫຼງົ ມາສ້າງ ກະຖິນແຮູ່ປາກກະຍຸງແດູ່ ເວາົ້ ເລ່ີືອງທາງແວູ່ເວນັ້ົ ໄປຫົ້ນັ ແມນູ່ ບໍໄ່ ກ ເຮືອນຂອງແປງທອງນ້ອງ ເຮອື ນຫັງຼ ນ້ອຍຊອຍວອຍຢູ່ແຄມທາູ່ ຝາບທໍ່ ັນໄດແ້ ອມ້ ມຸງຫຍ້າກໍບໍ່ພໍ ຄັນແມູ່ນພໍໃຈຫາຼ້ ເຊີນໄປຫາຖາມຂູ່າວ ໄປລົມສາວສ່າໍ ນອ້ ຍ ໄປກນິ ລາບແລະກ້ອຍຫວານສ້ມົ ຄູ່ອຍເມອື ຄ. ໂຄງ ຄໍາວ່າູ ໂຄງໝາຍເຖິງຮູ່າງ ເຊົັນ່ : ໂຄງກະດູກ, ຮູ່າງເຮືອນທີ່ຫາກ່ໍສ້າງຂ້ນົຶ ກອນໂຄງນີ້ປົ ຽບເໝອື ນຮູ່າງກະດູກທ່ີ ລຽນຕດິ ຕໍກ່ ັນເປັນແຖວຢາ່ ງເປັນລະບຽບ. ໃນຄວາມໝາຍຂອງກອນແລ້ວໂຄງແມູ່ນການທີ່ມີຄວາມເວົ້າຕ່ໍເນອ່ີື ງກັນ ຈດັ ລຽງເປັນລະບຽບ ແຕູ່ບໍມ່ ີຄາໍ ບຸພະບົດ ແລະ ຄາໍ ສອ້ ຍມາຕມ່ືີ ໃສູ່. ໂຄງມຫີ ຼາຍຊະນດິ ແຕູ່ນິຍົມກັນໃຊ້ແມນູ່ ໂຄງ 5 ແລະ ໂຄງ 7 ສູວ່ ນໂຄງ 1,2,3,4 ຈັດຢໃູ່ ນກອນໂສກເໝາະສົມກວູ່າ. ກ. ໂຄງ5 ໂຄງ 5 ມາຈາກກອນວຊິ ມຸ າລໃີ ນພາສາບາລີ ເຊງິີ່ ມກີ ານກາໍ ນດົ ວກັ ລະ 5 ຄາໍ ໂຮມກນັ 4 ວັກເປນັ ບາດໜງ່ີຶ ໂດຍມີ ໜາ້ ທສີ າໍ ຜດັ ດງັົ່ ນ້ົີ: - ຄໍາສດຸ ທາ້ ຍຂອງວກັ ທີ 1 ສາໍ ຜດັ ກັບຄາໍ ທີ 1,2,3 ຂອງວກັ ທີ 3. - ຄາໍ ສຸດທ້າຍຂອງວກັ ທີ 2 ສໍາຜດັ ກບັ ຄາໍ ທີ 1,2,3 ຂອງວັກທີ 4. - ຄໍາສດຸ ທ້າຍຂອງວກັ ທີ 3 ສາໍ ຜດັ ກັບຄາໍ ທີ 1,2,3 ຂອງວັກທີ 1 ຂອງບາດທີ 2. 28

- ຄາໍ ສຸດທ້າຍຂອງວັກທີ 4 ສໍາຜດັ ກັບຄໍາມີ 1,2,3 ຂອງວັກທີ 2 ໃນບາດ ຈະຂຽນບດົ ຍາວພຽງໃດກໍຂຽນ ສໍາຜດັ ສບັ ຫວູ່າງກນັ ໄປແນວນຈ້ີົ ົນສຸດບດົ . - ສາໍ ລັບຄາໍ ເອກ ແລະ ຄໍາໂທນົ້ັນຖ້າລງົ ໃສຕູ່ າມຫຼກັ ທ່ີວາງໄວໃ້ ນໂຄງຮ່າູ ງນົ້ັນຢາ່ ງດເີ ພາະຈະໄດໂ້ ຄງມູ່ວນກວາູ່ ແຕຖູ່ າ້ ຊອກບໄ່ໍ ດ້ແທຈ້ ະເອາົ ຄາໍ ເອກປ່ຽນຄາໍ ໂທ ຫືຼ ຄໍາໂທປ່ຽນຄໍາເອກບາງບູ່ອນກໄໍ ດ້. ❖ ໂຄງຮາູ່ ງການສາໍ ຜດັ 1 2345 1 2345 ບາດທີ 1 2345 1 1 2345 1 2345 1 2345 ບາດທີ 2 2345 1 1 2345 ບາດຕໍ່ໆໄປ ຕວົ ຢາ່ ງ: 1 ລາວເຮົາ ບຸນປໃີ ໝູ່ ມູວ່ ນແມ້ງ ມຫີ ຼາຍຄົນ ນັົງ່ ເສົ້າ ເຫນັ ນງົ ເຍາົ ຫຶງຫວງ ໃຜແກ້ງກນັ ຄວງສາວ ຫືຼແຟນເກາ່ົ 29

ໃນດວງໃຈ ຮໍາ່ ຮອ້ ງ ຈ່ງີິ ນອນໜາວ ໂສກເສາ້ົ ເຫັນນ້ອງເຫງາົ ດວງໃຈ ອ້າຍເລີຍເລ່ົາ ລອງຈາ ປົວແຜໃຈ ແຈູ່ມເຈົາ້ ໃນອລຸ າ ບູ່າວອ້າຍ ບໍໃ່ ຫ້ເກົາ່ ມອງສີ ໂຄງ 5 ນີົສ້ າມາດຖອດອອກມາເປນັ ບົດໃໝູໄ່ ດ້ ໂດຍຖອດເອົາແຖວສບັ ຫວາູ່ ງ ແຕລູ່ ະແຖວອອກມາຮຽງ ກນັ ໃໝູ່ ເຮາົ ກໍຈະໄດ້ໂຄງ 5 ໃໝູ່ດົ່ງັ ນັ້ົນເພິນ່ີ ຈ່ງີິ ເອ້ົນີ ວູາ່ ໂຄງ 5 ດນັົ້ ຫຼື ໂຄງເຊີ່ືອງສົ້ນ. ບນຸ ປີໃໝູ່ ລາວເຮາົ ເຫັນນງົ ເຍົາ ນ່ົງັ ເສົ້າ ຫແືຼ ຟນເກາ່ົ ຄວງສາວ ຈິີງ່ ນອນໜາວ ໂສກເສາົ້ ອ້າຍເລຍີ ເລົາ່ ລອງຈາ ໃນອຸລາ ບ່າູ ວອາ້ ຍ ມີຫຼາຍຄນົ ມ່ວູ ນແມງ້ ໃຜແກ້ງກນັ ຫຶງຫວງ ໃນດວງໃຈ ຮໍາ່ ຮອ້ ງ ເຫັນນ້ອງເຫງົາ ດວງໃຈ ປົວແຜໃຈ ແຈມູ່ ເຈົ້າ ບໃ່ໍ ຫເ້ ກົາ່ ໝອງສີ ຂ. ໂຄງ7 ໂຄງ 7 ນົ້ີເພີ່ິນເອົີນ້ ວ່າູ ໂຄງສພຸ າບ ຫືຼ ມະຫາສົນທມິ າລີ ມລີ ກັ ສະນະດັົ່ງນ້ົ:ີ - ໂຄງບາດໜງ່ຶີ ມີ 4 ວັກ , ວັກທີ 1,2,3 ມວີ ກັ ລະ 7 ຄາໍ (ຕອນໜາ້ 5 ຕອນຫັງຼ 2) ວັກທີ 1 ແລະ ວັກທີ 3 ອາດຈະຕ່ີືມຄາໍ ສ້ອຍໃສູ່ 2 ຄາໍ ກໄໍ ດ້ ສູ່ວນວັກທີ 4 ແມນູ່ ມີ 9 ຄາໍ ນັບທງັ ຄາໍ ສອ້ ຍທີຈ່ າໍ ເປັນຕີມ່ື ໃສູ່. - ໂຄງຊະນິດນ້ີມົ ຫີ ັກຼ ການເນີ່ອື ງສຽງເອກ,ສຽງໂທປະຈາໍ ບອູ່ ນ. - ຄາໍ ທີ 7 ຂອງວັກທີ 1 ສາໍ ຜດັ ກບັ ຄາໍ ທີ 5 ຂອງວກັ ທີ 2 ແລະ ຄໍາທີ 5 ຂອງວກັ ທີ 3 - ຄໍາທີ 7 ຂອງວັກທີ 2 ສໍາຜດັ ກັບຄໍາທີ5 ຂອງວກັ ທີ 4 ໃນບາດດຽວກນັ ແລະ ບາດຕ່ໍໄປ ຕວົ ຢາ່ ງ1: ທງັ ຮຽນທັງຫູວ່ ງ ມາໂຮງຮຽນສູມ່ ້ົື ວັນການ ໃຈພາກພຽນທົນທານ ຊອກຮູ້ ຈາກບາ້ ນມາແສນນານ ເປັນຫວູ່ ງ ໃຈລັົງ່ ເລທົນສູ້ ເພອ່ືີ ກູ້ກຽດຕົນ ຄແູ ນະນາໍ ສ່ງັົ ຊີົ້ ທາງເດນີ ໃຈຊ່າູ ງດີເຫອືຼ ເກີນ ບອກແຈງ້ ບາງຄ້ັົງກເໍ ພີດເພີນ ນາໍ ໝູ່ 30

ຄດິ ຮອດນາຍາມແລງ້ ທງົ່ ກວ້າງເຄຍີ ດໍາ ຮຽນສອງປີຕູ່າງໂຄງ້ ຄືນມາ ຖານຖ່ນິີ ເຄີຍຫາປາ ກອູ່ ນກົີ້ ຄດິ ຮອດຄໍາເວາົ້ ຈາ ເຄີຍເລົາ່ ສອງຄນົ ເຮົາແຕ່ກູ ້ົີ ຮວູ່ ມເຮາ້ົ ສນັ ຍາ ຕ້ງັົ ໃຈຮຽນແນວູ່ ແນູ່ ໃນຊວງ ຫວງັ ເພ່ີອື ຄົນທັງປວງ ຮໍາ່ ຮູ້ ເອາົ ໃຈໃສູ່ທງັ ດວງ ຮຽນຮາ່ໍ ຍາມຄໍ່າຄນື ຊອກຮູ້ ຮຽນໄດສ້ ູ່ຍາມ ຕວຢາ່ ງ2: ຄຊູ່ ວີ ດິ ຄອຍຄອງ ແຈູມ່ ເຈ້ົາ ແດນນາເປັນບູ່ອນຕັົງ້ ນາທ່ົງ ຄິດຢາກມາໝາຍປອງ ຮ່ວູ ມອ້າຍໝາຍປອງ ຂໍນາງໄປຄອຍຄອງ ຊົມນາ ອວນຈົ່ງດີໃຈເຕ້າົ ທກຸ ເຊາ້ົ ສອງເຮົາໄປຢສູ່ ້າງ ຈນົ ຄໍາ່ ແປງໄຮ່ນູ າດົງໜາ ຊືີ່ນຊອ້ ຍໝອນຄໍາ ສອງຄົນຄືນເຄຫາ ຈານວນ ແສງດັບລົງໃນດາ້ ວ ເດອື ດຮ້ອນ ມາເຮືອນເຮາົ ຄູ່ອຍເວ້ົາ ຄອຍເລ່ົາໂລມນາງ ຄນັ ວູ່າມີສໍານວນ ຮກັ ນນັ້ົ ຊສິ ະລາຍ ຜົວແພງຖະໜອມອວນ ໃຈຊາຍ ບໍໃ່ ຫ້ຮຸນແຮງທອ້ ນ ນາໍ້ ມອດ ຄັນມໄີ ພເກີດໄໝ້ ອອ້ ຍອິນີ່ ຕົນຝາ່ ຍເມຍຫາບາຍ ແລນູ່ ຊວ້ານເອາົ ຂອງ ວາຈາຫວານບອໍ່ າຍ ທລໍ ະມານ ອາ້ ຍຕູ່າວເຄຫາຮອດ ແນແູ່ ທ້ ເມຍເອີຍຢ່າຈມ່ົ ອ້າຍ ທງົ່ ທຽູ່ ງ ຊີວດິ ຄນົ ສາມານ ສງິີ່ ນົ້ັນ ອະນດິ ຈງັ ຫຍັງນໃໍ ນຫມົ ມານ ຜົວແພງ ແປງປຽ່ ນຕາມກັນແທ້ ສມູ່ ົື້ ເມຍໃຈດຢີ ູ່ໃກ້ ສະຫວາູ່ ງ ຫອມຮັກນາງຄອຍແຍງ ດູ່າປ້ອຍ ສອຍຄໍາ ມີສີໃສຄແື ສງຈນັ ຊີວີ ນາງຢ່າເປນັ ຄນົ ດືົ້ ເຮາົ ໂຮມແຮງສບື ສາ້ ງ 31

ລູກເກີດມາເຕັມສີ ໃຫຍກູ່ າ້ ເຮົາມາສອນຄວາມດີ ທກຸ ຢ່າງ ລກູ ອູ່ອນຄອງຄອຍຖາ້ ແມປູ່ ອ້ ນ ຄາໍ ດີ ກາງຄືນມາກອດນອ້ ງ ຮຽງນອນ ເຮາົ ຮູ່ວມຕຽງອອນຊອນ ຊາູ່ ງຊ້ອນ ແຂນຜົວແພງໝອນ ສອດຢູ່ກອ້ ງຫວົ ຄວາມຮກັ ແພງເປນັ ກ້ອນ ກູ່ອມກຽ້ ວ ສະເໜຫາ ຍາມຕາເວັນພງູຸ່ ຟາ້ ຈະສວຍ ນາງຊັບຊມິ ປກູ ຊາຍ ລຸກທ້ອນ ແຈງ້ ແລວ້ ແສງທອງເປນັ ສາຍໃສ ສີສອູ່ ງເຮອື ນເຮາົ ໄປປ່າຫາໂຮມທ້ອນ ທູ່ອນໄມ້ ເຮດັ ຟນ ເມຍຈະໄປຊ່ວູ ຍເຈ້ົາ ເອົາຟນ ຜວົ ຕື່ີນສາຕາມືນ ເບີ່ງິ ນອ້ ງ ນເ້ີົ ມຍຫາປາຈນື ມາສູ່ ຊີວດິ ເຮາົ ຈາໍ ຕອ້ ງ ຕໍ່ສູ້ທົນພຽນ (ສ.ເດຊາ ວງົ ສາ ພາສາວັນນະຄະດີ ແລະ ວັດທະນະທາໍ ຕາເວັນອອກ ວຽງຈນັ 1974 ໜາ້ 48-49). ງ. ສານ ສານມີຄວາມໝາຍວູ່າ ຈົດໝາຍ ຫືຼ ໜັງສືທີຄົນບູຮານ ແລະ ຄົນສະໄໝປັດຈຸບັນຂຽນໃສູ່ໃບລານ ຫືຼ ເຈ້ຍ ເພືີ່ອຕິດຕ່ໍພົວພັນເຖິງກັນ ແລະ ກັນຈະເປັນຄວາມຮັກລະຫວູ່າງບູ່າວສາວການພົວພັນການເມືອງຂອງອາດຍາເຈ້ົາ ນາຍກເໍ ອົ້ນີ ວ່າູ ‘ສານ’ ຫຼື ໜັງສືກໍເອົ້ນີ ໄດ້ຄືກນັ ເຊັນ່ົ : ໜັງສື ສານລຶບພະສນູ , ສານອວຍພອນ ແລະ ອນ່ີື ໆ. ກອນສານ ແມູ່ນກອນທີ່ຄ້າຍຄືກອນອູ່ານ ແລະ ກອນລໍາ ແຕູ່ຈດັ ວາງບ່ໍເປັນລະບຽບບາງຄ້ົັງກຈໍ ັດເປັນບາດ 4 ວກັ , ບາງຄັ້ົງກໍຮອດ 6-7 ວັກ ບາງຄົັ້ງກໍມີຄໍາບຸພະບົດ ແລະ ຄໍາສ້ອຍຕີື່ມຫາຼ ຍ. ດົັ່ງນ້ັົນ ກອນສານຈ່ິີງ ມັກຂຽນຮຽງລົງ ເປັນວກັ , ເປນັ ບາດຄດື ົ່ງັ ກອນອູາ່ ນເພ່ິີນມັກຂຽນເປັນແຖວຄກື ນັ ກັບບດັ ປະພນັ ທໍາມະດາ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ສານນົຂ້ີ ຽນທເີ່ ຄຫາຫອ້ ງ ເຮືອນແພງຟາກໄມໄ້ ຜູ່ ໃຈກະສັນໜູ່ອມນ້ອງ ນາງຫ້ຼາຜູ້ຢູ່ໄກ ເປັນຈັົ່ງໃດນໍ ແກວ້ ສາຍສະມອນນອ້ ງພີ່ ມີຄວາມສຸກຢູ່ແລວ້ ສະບາຍບ້າງຢູ່ຫຼື ຄືວາູ່ ຕົນຕວົ ອ້າຍຊາຍພອຍບ່ໍມຄີ ູ່ ຢ່ໄູ ປແຕູ່ລະມ້ືົ ຄິດ ເຖິງນ້ອງຜູ້ດຽວ ດັົ່ງນັົ້ນ, ພີ່ຈິງອົດບໍ່ໄດ້ກອຍກູ່າວກອນສານ ລະບາຍຄວາມໃນໃຈ ສູ່ອະນົງນາງຫ້ຼາ ຫາພວງມະໄລ ຍອດສະຫງາູ່ . ຄາວນົ້ີໂອກາດກຸ້ມ ສຸມໄໝ້ໝີ່ືນກອງ ມັນສະໝອງຂອງອ້າຍ ກະຫາຍຮົນທົນສະຫວາດ ຫາໂອກາດກູ່ຽວ ກຽ້ ວ ນາງນ້ອງກໍບ່ໍມີ ທຸກມົື້ນີ້ົ ອ້າຍນອນເອົາມືກູ່າຍໜ້າຜາກ ມແີ ຕທູ່ ຸກຍາກຍອ້ ນ ນາໍ ນ້ອງຫູ່ວງພະນາງ ຫາຫົນທາງ ລມົ ກັບນ້ອງ ມອງໄປຫາບ່ໍເຫັນປ່ອງ ຫຼຽວເຂ້ົາໄປບ້ານນອ້ ງ ຄອງຊິໄຂແຕູ່ເຈ້ົາ ຄວາມເສາົ້ ພັດແລູ່ນດັນ ມີແຕຄູ່ ວາມ ຕັນຕ້ົືນ ເຕັມຊວງແໜ້ນອັ່ົງ ຄາວນ້ອງນັົ່ງໜ້າ ບໍ່ຫານກ້າກູ່າວຈາ ຕາມປະສງົ ຂອງອ້າຍ ເປັນຄົນອາຍເໝືອນຊາຍໂງູ່, ໂສສຸດວູ່າຊິເວ້ົາຫຼາຍຄ້ັົງຂຶົ້ນນັົ່ງເຮືອນ ວູ່າຊິຂານຂໍ້ຕ່ໍນາງ ສະໝອງມັນອົັ່ງຕ້ົືນຕັນຄໍຫອຍ ບໍ່ຫານປາກ ຢາກເວ້ົາຫຼາຍ ເຫືຼອລົ້ນ ຕົນອາຍບໍ່ກ້າໄຂ ຍາມເມີື່ອໄປເຖິງໃກ້ໃນໃຈອ້າຍຢາກກູ່າວ ຄືວູ່າປວດຄີງໄຂ້ຫົວໃຈຈົນຊິແຕກ ຕົ້ັງແຕູ່ ແຮກຮັກນ້ອງໝອງໄໝ້ເມ່ືີອຍມະໂນ ຈົນວູ່າໂສສຸດມ້ວນ ໝາຍຊິຂ້າອ້າປາກ ໝາຍຊິຝາກຮັກນ້ອງປອງເຂ້ົາຕ້ົັງແຕູ່ 32

ນານ ແຕູ່ບ່ໍຫານຫາເວ້ົາເຊງີ ສາວຊ້ຼູມ່ີິງ ຕາມຄວາມຈິງພ່ີນົ້ີທະວີໜ້ານ່ໍາຕະພີ ຂຽນໜັງສືສານໃຊ້ ທັງຈົດໝາຍນັບບ່ໍຄູ່ ຂຽນແລ້ວດູອ່ົັງແໜ້ນແທນນ້ອງຍູ່ອງໃສູ່ໄຟ ອຸກຫົວໃຈຈົນໃຫ້ ຂຽນຈົດໝາຍບ່ໍກ້າສົ່ງ ສົງໃສໃຈໝອູ່ມອ້າຍ ລອງ ແຕ້ມແຕ່ງູ ສານ ຂຽນແລ້ວຜານເຜົາຖົິ້ມ ໝົດສະຕິແຕູ່ທາງໂງູ່ ໝດົ ກະດານຫຼາຍໂຫຼ ແຕູ່ພ່ີຂຽນຂີດໄວ້ໝາຍຊິໃຊ້ສົ່ງ ພະນາງ ບໍກ້າວາງສານໃຊ້ເຖິງພະນາງຮ້າງເປ່ົາ ມີແຕູ່ເຜົາສູ່ສ້ິົນສຸມໄໝ້ເຫຼືອແຕູ່ຝຸ່ນ ບຸນສົມພານພີ່ໜ້ອຍຄອຍນ້ອງ ສູ່ອງແຕູ່ທາງ ຄອຍພະນາງພໍເຫັນໜ້າຮູ່ວມລົງມາເຫຼືອແຕູ່ຊືີ່ ຖືເອົານາງໜອມນ້ອງສະຫຼັກໄວ້ໃສູ່ສະໝອງ ຄິດຮອນ ຫານ້ອງ ພາວະນານອນນົ່ັງ ຂັວນຫົວຮຽບບໍ່ເຫຼືອຄາ້ ງ ມັນໂລດເຕັມທີອ້າຍຄວາມລະອາຍອຸກອັງ່ົ ທັງລັບຫັຼງ ແລະ ຕໍ່ ໜ້າ ບໍ່ຈາເວົ້າເງົ້ືອງໍາ ຄໍາລະຫັດບໍ່ເວົ້າປິດງໍາເງາົ ເງື່ີອນ ເໝືອນດ່ັົງເປັນປ່ວງບ້ານໍ້າຕາຍ້ອຍຫັ່ຼົງໄຫຼໃຈວຽນກ້ຽວ ນໍານາງ ບໍ່ເວົ້ັນຫວູ່າງຮູ່າງກາຍຢູ່ພຸ້ນຫົວໃຈໝູນຢູ່ພົ້ີວຽນຂ້າງໝູ່ອມພະນາງມີແຕູ່ຄາງຄວນໄຫຼ ໄຜູ່ລະເມີເພີຈົ່ມນອນບັນທົມ ຄດິ ຮອດນ້ອງ ແລງເຊົ້າຫງູວ່ ມເຫງົາ ຈິດໜ່ຶີງວູ່າຢາກເວ້ົາ ໃຈໜີ່ຶງວູ່າເກງຂາມກົວແຕູ່ສົມງາມງອນແງູ່ຫຼາຍລົ້ີນ ຢ້ານ ນ້ອງສຸກເຊ່ອືີ ງສນົ້ ເງາົ ແງູ່ເງື່ີອມບ່ໄໍ ຂ ຢ້ານແຕູນ່ ອ້ ງປກົ ປດິ ໄວບ້ ່ໍໄຂຄວາມຄໍາຄື ຊິມີຮັກຊອ້ ນ ຕອນນົ້ພີ ີ່ຊງິ ງົ ຈິີ່ງໄດທນົ ທານໄວ້ອົດຫົວໃຈບໍ່ກ້າຕູ່າວຄາວນີົ້ຂໍໂທດໄວ້ອະໄພໃຫ້ພີ່.ຊິໄຂຂໍອະໄພເດີຫ້ຼາ ພວງມະໄລແກ້ວແກູ່ນ ພີ່ແຫູ່ງອຸກອັົ່ງ ແຄນ້ ແສນເສາົ້ ຢາກສົ່ງສານຄັນແມູ່ນນາງຄານນ້ອງ ບໍ່ພໃໍ ຈໃຫ້ສກິ ຖອູ່ ງຫ້ອງຍອງໃສໄູ່ ຟສຸມໄໝມ້ ຸູ່ນທຸລີຝຸ່ນຢາ່ ມເີ ຫືຼອ ໄວ້ໄຟເຜົາຢ່າໄດ້ຈົ່ງຫົຼງເຫືຼອເສດສ້ົິນ ຄັນນ້ອງພໍໃຈອ້າຍຈົດໝາຍຊາຍມ້ຽນຫ່ໍ ຍໍໃສູ່ຫົວຮີບຟ້າວເອົາຊົ້ນເຊ່ີືອງໃສູ່ໝ ອນ ໃກ້ທີ່ນອນຂອງນ້ອງ ຮອງໝອນບູ່ອນຢູ່ ຢ່າໃຫ້ຄົນອືີ່ນຮູ້ຢ່າໃຫ້ຊູຼ້ນ້ອງພໍ້ຢ່າໃຫ້ພ່ໍນ້ອງຮ້າຍຕົນອ້າຍຊິລະອາຍ ຄັນນອ້ ງພໍໃຈອ້າຍເຕັມໃຈບໍ່ຕິພ່ີ ຍິນດຮີ ັບຮກັ ໄວ້ຈົດໝາຍນອ້ ຍນ້ອງສ່ົງຕອບຄືນ ຄັນບມ່ໍ ີເຄືອຂ້ອງຊອງຈົດໝາຍໃຫ້ ນ້ອງສົ່ງ ລົງສະຫັຼກຂີດແຕ້ມຕອບສານຢ່າເນີນນານຊ້າເສຍເວລາທາງພ່ີ ວິນາທີເລ່ີມຈົດໝາຍນີົ້ພ່ີສ່ົງມາ ມີແຕູ່ຄອຍ ເຫັນໜ້າສາຍຕາຍອດສະຫງູ່າຄອຍ ຖ້າຟັງຂູ່າວເຈ້ົາ ແລງເຊົ້າສູ່ອງຖະໜົນ ມີແຕູ່ວົນຄອງຖ້າຫານາງເພີື່ອຊາບຂູ່າວ ຄາວນີ້ົອຸກອັົ່ງຮ້າຍໂສສ້ຽງສູ່ຽງຊີວັງ ຄັນນ້ອງຊິຊັງອ້າຍ ທັງຈົດໝາຍບໍ່ຕ້ອງສ່ົງຄັນສ່ົງສານຈິ່ີງຄູ່ອຍເວົ້າ ຄັນຊິເອົາຈ່ີິງ ຄູ່ອຍວູ່າມສີ ັນຍາຜູກພ້ອມໃນຕົ້ມໃຫ້ຫົຼ່ມຫຼວງ ຢ່າໄດ້ລົມລວງຫົ້ຼິນໝາຍລາຍເລູ່ລູ່ຽມ ຕຽມແຕູ່ຫາທູ່າຕົ້ມງົມແຕູ່ຫາ ທູ່າຄົ້ນ ຂະຫຍັນຍີົ້ພີ່ຊິຕາຍ ໂອກາດມັກຮ້າຍຈ່ິີງຫານຂີດຂຽນສານເຫືຼອທີ່ທົນທານອົດຢາກໃຈຈົນຮ້າຍຂຽນຈົດໝ າຍເຖິງໃຫ,້ ໃຜນໍຊສິ ົມເພດຄາວນີົ້ ເກດີ ເຫດຮ້ອນ ໃຫ້ນາງນ້ອງຜອູ່ ນຜັນແດູ່ທ້ອນ. ອາວາສານສຸດສ້ິົນໄຂກູ່າວກອນສານຂໍໃຫ້ອະນົງນາງຮູ່ວມເຫັນໃຈອ້າຍຕາມຈິດໃຈຊາຍນົ້ີຫວັງ ຢູ່ດີທຸກເມີື່ອ ຫວັງເພ່ອີື ຄວາມກາ້ ວໜ້າ ຮຽງນອ້ ງຮູ່ວມສອງແທນ້ າ. • ໃຈຄວາມ ສັນທະກະວີແມູ່ນພາກໜ່ຶີງຂອງໄວຍາກອນລາວເຊ່ິີງໄດ້ເວົ້າເຖິງຫຼັກການແຕູ່ງກາບກອນ, ໂຄງແລະ ສານອັນ ມ່ວູ ນ ແລະ ອອນຊອນຂອງພາສາລາວ. 5. ການແຕງູ່ ເພງ 1.ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ເພງ ບົດເພງແມນູ່ ສິລະປະວັນນະຄະດີປະເພດໜີຶ່ງທີ່ປະກອບດ້ວຍຈງັ ຫວະທາໍ ນອງອນັ ສະເພາະຕວົ ໂດຍແຕກຕູ່າງກນັ ໄປໃນ ແຕູ່ລະບົດ ເຊ່ິີງຜູ້ປະພັນຫຼື ຜູ້ຮ້ອງຄໍ່າຄວນອອກມາຕາມອາລົມຈິດ ແລະ ເນ້ົືອຮ້ອງທໍານອງທີ່ຕົນມັກ ຫືຼ ຕ້ອງການ. ເພງຮ້ອງໃນສະໄໝໃໝູ່ແມູ່ນໄດ້ພັດທະນາມາຈາກຂັບລໍາທ້ອງຖິ່ີນແລະຫັຼກການແຕູ່ງເພງກໍໄດ້ ປະຍຸກເອົາການແຕູ່ງ ຂັບລໍາ, ກາບກອນ ແລະຜະຫຍາຍູ່ອຍ ບູຮານລາວນ້ັົນມາແຕູ່ງເຊິ່ີງຈຸດປະສົງຂອງບົດເພງຮ້ອງກໍຄົງຮູບແບບເດີມໄວ້ ໄດ້ຄື ເປັນການສ່ີືສານປະເພດໜຶີ່ງທ່ີມີບດົ ບາດສໍາຄັນໃນທກຸ ສັງຄົມ. ບົດເພງ ແລະ ສຽງດົນຕີໄດ້ກາຍເປັນສຽງແຫູ່ງ ສນັ ຕພິ າບ ແລະເປນັ ສສືີ່ ານສາກົນທ່ໄີ ຮຂ້ ອບເຂດ. 33

ການສື່ີສານທຸກລະບົບ ແມູ່ນພາສາເປັນເຄືີ່ອງມື. ສະນ້ັົນ, ບົດເພງເຊີ່ິງເປັນສ່ີືສານປະເພດໜຶ່ີງ ນອກຈາກໃຊ້ດົນຕີ ປະເພດຕູ່າງໆເປັນອົງປະກອບແລ້ວບົດເພງຍັງໄດ້ໃຊ້ພາສາເປັນອົງປະກອບຫຼັກເຊິີ່ງມະນຸດໃຊ້ເປັນເຄີື່ອງມືເພ່ີືອເຮັດ ໃຫ້ບັນລຸຈຸປະສງົ ດ້ວຍ 3 ປະການຄ:ື ຜສູ້ ງົ່ ສານ,ສານ (ເຄື່ີອງມສື ່ືີສານ)ແລະ ຮບັ ສານ. ອງົ ປະກອບຂອງການສືີ່ສານປະເພດເພງ ທັງ 3 ທີກ່ າູ່ ວມາຂ້າງເທງິ ນ້ນັົ ມີຄວາມສໍາພັນເທາ່ົ ໆກນັ ຂາດສງິີ່ ໃດສິີງ່ ໜີ່ງຶ ໄປ ແມູ່ນບໍໄ່ ດ້ເດັດຂາດ. 2. ສລິ ະປະການປະພັນ (ສິລະໃນການແຕ່ງູ ເພງ) ຢາກປະພັນເພງໄດດ້ ີກໍຕ້ອງຮູ້ເລິກກູຽ່ ວກາບພາສາສາດໃຫ້ດີທີສ່ ຸດ. ເມ່ືີອຮູ້ແລ້ວກໍຕ້ອງຮູ້ຈັກເລືອກໃຊ້ຄໍາໃຫ້ ຖືກຕ້ອງ ແລະ ເໝາະສົມ ເພີ່ືອໃຫ້ເຂ້ົາໃຈງູ່າຍ.ອີກອັນໜ່ີຶງເຮົາຕ້ອງຮູ້ຈັກສ້າງປະໂຫຍກຮຽບຮຽງປະໂຫຍກນໍາມາ ປະດິດຕໍ່ເຂົ້າກັນໃຫ້ໄດ້ຮູບປະໂຫຍກ ແລະ ຄວາມໝາຍ, ຖ້າຮູ້ຈັກພາສາທີ່ຕາຍແລ້ວ (ພາສາບາລີ-ສັນສະກິດ), ພາສາທ້ອງຖິີ່ນ, ພາສາຕູ່າງປະເທດມາປະດິດແຕູ່ງໃຫ້ຜູ້ຟັງເຂົ້າໄດ້ຖືວູ່າເປັນເລີດທີ່ສຸດແລ້ວ ສະນ້ົັນພວກເຮົາວູ່າເພງ ລາວ ແລະ ເພງຕູ່າງປະເທດ(ເປັນຕົ້ນເພງໄທ)ທີມ່ ີຄາໍ ເວ້າົ ດຽວຄກື ັນກັບລາວແລະຈະມີຄາໍ ແປກໆໃນເນືອ້ົ ໃນເພງ, ບາງ ຄົງັ້ ກ່ໍກວນໆ. ບາງຄົັ້ງກໍຄັດຫູບາງຄງົ້ັ ກບໍ ໍ່ເຂົ້າໃຈ ແຕພູ່ ວກເຮົາຈະເຫັນວູ່າເພງເຫ່ົຼານັ້ນົ ບັນລຸ ແລະ ສາ້ ງຄວາມນິຍມົ ຊົມ ຊອບໃນສັງຄົມ, ຍອ້ ນແນວນົ້ີເອງເຮາົ ຈີ່ິງເຫັນຊືີ່ເພງ ແລະຊີ່ືບດົ ເລ່ອືີ ງຕາູ່ ງໆໃນວັນນະຄະດີລາວມີຊື່ຕີ ູ່າງໆ ເຊນັ່ົ : ຟອງ ເດອື ນເກົາ້ (ເລີ່ືອງສັ້ົນ), ຄາ້ ງຄນື ໃນປາ່ ເລກິ (ເລີ່ອື ງສົ້ັນ),ກະຕູ່າຍໝາຍຈັນ(ເພງ), ນາ້ໍ ກົດແຊູ່ເຢັນ(ເພງ),ລກູ ໄກູ່ໃນກໍາ ມື (ເພງ), ຈດົ ໝາຍລອຍລມົ (ເພງ). ເພງດີຕ້ອງໃຊ້ພາສາທີ່ງູ່າຍ ບໍ່ຄວນໃຊ້ພາສາທີ່ເລິກເກີນໄປ ຄວນໃຊ້ຄໍາທ່ີຄົນສູ່ວນຫຼາຍເຂົ້າໃຈດີ. ຕ້ອງ ຮູ້ຈັກຄາໍ ໂຕງູ່ ໂຕຍ້ ,ພາສາຕະຫາຼ ດ.ພາສາທ້ອງຖິນີ່ ພົນື້ ບ້ານເຂາ້ົ ໃນບົດເພງ. ພາສາເພງຕ້ອງເປັນພາສາທີມ່ ູ່ວນອອນຊອນ,ບາງຄ້ົັງພາສາເພງເປັນພາສາຂອງຄົນທົ່ວໄປເວ້ົາກັນໃນຄອບຄົວ ບ້ານເຮືອນພຽງແຕູ່ເຮົາເອົາພາສາເຫຼົ່ານົ້ັນມາປະດິດຕ່ໍຕາມຫັຼກການໃຫ້ມີການສໍາຜັດນອກ,ສໍາຜັດໃນ.ສໍາຜັດແຕູ່ລະ ວັກ ແຕູ່ລະຕອນໃຫ້ພາສາຈູ່ອງຄູ່ອງຄົມຄາຍກົມກືນໄດ້ຄວາມໝາຍ, ການປະດິດແຕູ່ງເພງບໍ່ອາດຈະຂຽນຕາມໃຈ ຕົນເອງໄດ້ຕ້ອງຂຽນໃຫ້ຖືກໃຈຂອງສັງຄົມເພາະສັງຄົມກໍຄືມວນຊົນຈະຄອຍເປັນກໍາມະການຕັດສິນໃຫ້ຄະແນນວູ່າ ເພງນີົມ້ ູ່ວນ ແລະ ເພງນ້ີໃົ ຊ້ການບໄ່ໍ ດ.້ ເພງແມູ່ນຢາບໍາລຸງຈິດໃຈທີ່ໃຜກໍມີດົນຕີ ແລະ ສຽງເພງໃນຫົວໃຈເຊິີ່ງໃນເວລເຮັດວຽກກໍຮ້ອງເພງໄປພ້ອມ ເພື່ີອຜູ່ອນຄາຍຄວາມອິດເມ່ີືອຍ, ເວລາພົບປະສ້າງສັນກໍຮ້ອງເພງມູ່ວນຊືີ່ນຮູ່ວມກັນ,ເວລາສົມຫວັງ ຫືຼ ຜິດຫວັງໃນ ຄວາມຮກັ ມັກຈະເອົາສຽງເພງມາກູ່ອມອາລົມຈດິ ຂອງຕນົ ສະເໝ.ີ 3. ລັກສະນະຂອງເພງ ເພງທີ່ປະດິດແຕູ່ງຂຶົ້ນຕ້ອງມີລັກສະນະເຂ້າົ ໃຈງູ່າຍ ເຊິ່ີງມີເນົື້ອຮ້ອງທໍານອງທີງ່ ູ່າຍດາຍ,ກະທັດຮັດ,ບໍຍ່ ືດຍາວ, ບສ່ໍ ັບສົນ.ການໃຊສ້ ບັ ສາໍ ນວນເຂົ້າໃຈງູ່າຍເໝາະສມົ ກບັ ຈິດສໍານກຶ ແລະ ຄວາມສາມາດຂອງຜຟູ້ ງັ . ເນື້ົອໃນ ແລະ ທໍາ ນອງຕ້ອງປະສົມກົມກຽວກນັ ,ຖ້າທໍານອງທີ່ມີລັກສະນະເດີນເຂມົ້ັ ແຂງ. ເນົ້ືອໃນແລະ ທໍານອງເພງຕ້ອງສ່ອູ ງແສງເຖິງ ລກັ ສະນະເຂົັມ້ ແຂງຂອງທາໍ ນອງເພງ. - ເພງມລີ ກັ ສະນະໃຫ້ຂູາ່ ວສານ, ຄວາມບນັ ເທີງ, ສ້າງຄວາມສາມັກຄີໃຫ້ແກຄູ່ ນົ 34

ໃນສັງຄົມພ້ອມດຽວກັນນົີ້ບົດເພງໃຫ້ການສຶກສາອົບຮົມຄົນໂດຍທາງກົງ ແລະທາງອ້ອມເຊີິ່ງເປັນຄະຕິເຕືອນໃຈ ໃຫ້ການຄວບຄຸມສັງຄົມແລະຮັກສາລະບຽບແບບແຜນການດໍາລົງຊີວິດຂອງຄົນລວມທັງຮີດຄອງປະເພນີອັນດີງາມ ຂອງຊາດ. - ເນົ້ືອໃນເພງທ່ີແຕູ່ງຂົຶ້ນຕອ້ ງຮບັ ປະກນັ ລກັ ສະນະຊາດ ແລະລກັ ສະນະສາກນົ - ເພງເປັນທາງລະບາຍອາລົມ,ລະບາຍຄວາມຂັດຂ້ອງໝອງໃຈ ແລະເປັນກະບອກສຽງໃນການໂຄສະນາ ເຜີຍແຜກູ່ ານແນວທາງປຽ່ ນແປງໃໝ່ຂູ ອງພັກ-ລດັ . 4. ການສໍາຜດັ ການສາໍ ຜັດເພງກໍມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກາບກອນຕູ່າງໆ ເຊີິ່ງມີທັງການສໍາຜັດນອກສໍາຜັດໃນແລະ ສໍາຜດັ ຂ້າມ ວກັ ,ຂາ້ ມບາດໂດຍມີການສາໍ ຜັດດັງ່ົ ນີ.ົ້ - ຄໍາສຸດທ້າຍຂອງຕອນຕົ້ນໃຫ້ສໍາຜັດກັບຄໍາທີ 2 (ຫຼື ຄໍາໃດໜ່ີຶງ)ທ່ີຊອກຫາຄໍາທີ 2 ບ່ໍໄດ້)ຂອງຕອນທ້າຍ ໃນວັກທີ 1. - ຄາໍ ສຸດທ້າຍຂອງວກັ ທີ 1 ໃຫ້ສາໍ ຜັດກບັ ຄໍາສດຸ ທາ້ ຍຕອນຕົ້ນຂອງວກັ ທີ 2 - ຄໍາສຸດທ້າຍຕອນຕ້ົນຂອງວັກທີ 2 ໃຫ້ສາໍ ຜັດກັບຄໍາທີ 2 (ຄາໍ ໃດໜີຶ່ງຂອງຕອນໃນວັກດຽວກັນ). - ຄໍາສຸດທ້າຍຂອງວັກທີ 2 ໃຫ້ສໍາຜັດກັບຄໍາສຸດທ້າຍຂອງວັກທີ 3 ແລະຄໍາສຸດທ້າຍຕອນຕ້ົນຂອງວັກທີ 4 ແລະ ຄາໍ ທີ2ຫືຼຄາໍ ໃດໜີງ່ຶ ຕອນທາ້ ຍຂອງວກັ ທີ 4. - ຄາໍ ສດຸ ທ້າຍຂອງວກັ ທີ 4 ໃຫ້ສາໍ ຜັດກັບຄາໍ ສຸດທາ້ ຍຂອງວັກທີ 2 ແລະທີ 3 ໃນບາດຕໄໍ່ ປ ແລະໃນບາດຕໍ່ທ ໄປກໍໃຫ້ປະຕິບດັ ຄືກນັ . ຄາໍ ຖາມຄນົ້ ຄວາ້ 1. ພາກສູວ່ ນຕູາ່ ງຂອງກອນມີ ຫຍັງແດ?ູ່ ຈງ່ົ ອະທິບາຍແຕ່ລູ ະພາກສ່ວູ ນ. 2. ລກັ ສະນະຂອງຄາໍ ໃນກອນແບ່ງູ ອອກເປນັ ຈັກປະເພດ? ມປີ ະເພດໃດແດ?ູ່ ຈ່ົງອະທບິ າຍ ແລະ ຍກົ ຕົວຢາ່ ງໃນ ກອນບາດນີຶງ່ . 3.ໃຫ້ນັກຮຽນແຕູ່ງກອນ 7 , ກອນ 5, ແຕງູ່ ເພງກໍໄດ້ ຫັຼງຈາກນນ້ົັ ໃຫ້ນັກຮຽນຂົ້ຶນລາຍງານ ຖ້າແມູ່ນແຕງູ່ ເພງໃຫ້ ນກັ ຮຽນຮອ້ ງທ່ຕີ ນົ ເອງແຕ່ງູ ນນັົ້ ຮ້ອງໃຫຄ້ ູ ແລະ ໝູ່ຄຟູ່ ັງ (ເອາົ ຄະແນນ) 35

ພາກທີ II ວນັ ນະຄະດີ ບດົ ທີ 5 ວນັ ນະຄະດີລາ້ ນຊ້າງສະໄໝຮງຸູ່ ເຮອື ງ ແລະ ຊດຸ ໂຊມ 1.ວນັ ນະຄະດລີ າ້ ນຊາ້ ງສະໄໝຮງູຸ່ ເຮອື ງ 1.1. ສະພາບປະຫວດັ ສາດ ໃນສະຕະວັດທີ XIV ຫາສະຕະວດັ ທີ XVII ແມນູ່ ໄລຍະທີ່ອານາຈກັ ກະພດັ ລາວລ້ານຊ້າງໄດ້ຮັບການສາ້ ງຕງ້ົັ , ປັບປຸງ ແລະ ຈະເລນີ ຂົຶ້ນໃນທຸກດ້ານ. ຫັຼງຈາກທີ່ໄດ້ສະຖາປະນາອານາຈັກລາວລ້ານຊາ້ ງເອກະພາບຂົຶ້ນໃນປີ 1353 ແລ້ວເຈ້ົາຟ້າງູຸ່ມໄດ້ນໍາເອົາສາໜາພຸດລັດທິຫິນະຍານເຂົ້າມາເຜີຍແຜູ່ຢູ່ອານາຈັກ ອັນເປັນການສ້າງຄວາມເປັນເອກະ ພາບດ້ານແນວຄິດຈິດໃຈທ່ົວປວງຊົນລາວບັນດາເຜົ່າ, ຄວາມສາມັກຄີເປັນປກແຜູ່ນແໜ້ນໜາ ໄດ້ກາຍເປັນກໍາລັງ ແຮງຕັດສິນໄຊຊະນະຂອງປະຊາຊົນລາວລ້ານຊ້າງໃນການຕ້ານສົງຄາມຮຸກຮານຂອງບັນດາກຸູ່ມສັກດີນາສະຫຍາມ ພະມ້າຕັງ້ົ ຫຼາຍໆຄົັ້ງຕ່ໍເນີືອ່ ງກັນ ໃນນັ້ົນເດ່ນົັ ກວູ່າໝູ່ ”ແມູ່ນໄຊຊະນະເມືອງຄຸກ” (ປີ 1536) ພາຍໃຕລ້ າຊະການຂອງ ເຈົາ້ ໂພທິສາລະລາດທີໄ່ ດທ້ ບັ ມາ້ ງກົນອຸບາຍແຜູ່ອາໍ ນາດຂອງສກັ ດນີ າອະຍຸດທະຍາ (ສະຫຍາມ) ໃຫ້ມູຸ່ນທະລາຍ. ປີ 1563 ແລະ ປີ 1569 ພາຍໃຕ້ການບັງຄບັ ບັນຊາທີ່ເກງົ່ັ ກາ້ ສາມາດຂອງເຈາ້ົ ໄຊເສດຖາທລິ າດວິລະບຸລຸດກູ້ ຊາດຕ້ານການຮຸກຮານຂອງສກັ ດີນາພະມ້າທ່ເີ ປນັ ສັດຕທູ ເ່ີ ຂມັ້ົ ແຂງໃນຄາວນົັນ້ . ມັນແມນູ່ ການລກຸ ຮຂົ້ື ້ຶົນຕ່ໍສູ້ຢ່າງເນ່ີືອ ນິດລຽນຕິດຂອງມະຫະຊົນຕະຫຼອດ 24 ປີ ຂອງທ້າຍສະຕະວັດທີ XVI ຕ້ານແອກອາລັກຂາຂອງສັກດີນາພະມ້າ, ໃນນັົ້ນມີທັງການໂຄ້ຍລມ້ົ ລາຊະບັນລັງຂອງເຈາົ້ ກະສດັ ທ່ີຂົຶ້ນກັບພະມ້າ (ປີ 1579) ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງໄດ້ເຕີບ ໃຫຍູ່ແລະເຂ້ັົມແຂງທຸກດ້ານຈົນກາຍເປັນປະເທດໜີ່ຶງທ່ີມີຄວາມສີວິໄລຢູ່ໃນເຂດສຸວັນນະພູມນ້ີົ. ນະຄອນຫຼວງວຽງ ຈັນໄດ້ກາຍເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງແຕູ່ (ປີ 1560)ເປັນຕົ້ນມາ ແລະ ໄດ້ຮັບການສ້າງສາບູລະນະ ຂ້ົຶນຢ່າງສວຍງາມໃນລະຫວູ່າງສະຕະວັດທີ XVII ໄດ້ກາຍເປັນໃຈກາງແຫູ່ງຄວາມຈະເລີນຮູຸ່ງເຮືອງ ໂດຍສະເພາະ ແມູ່ນທາງດ້ານວັດທະນະທໍາ ແລະ ພຸດທະສາສະໜາ, ຈົນມີພະສົງສະມະເນນຈາກສະຫຍາມ ແລະ ກໍາຢູເຈຍທຽວ ມາສຶກສາຮໍ່າຮຽນນາໍ . 1.2.ສະພາບວັນນະຄະດີ ໃນດ້ານວັນນະຄະດີນັບທັງລາວ ແລະ ຕູ່າງປະເທດຕູ່າງກໍມີຄວາມເຫັນວູ່າໃນວັນນະຄະດີຂຽນຂອງລາວກໍຄົງ ຂະຫຍາຍຕົວຈະເລີນຂຶ້ົນສູ່ຍອດສູງໃນໄລຍະປະຫວັດສາດອັນຮູຸ່ງເຮືອງ ສູ່ວນໄລຍະເວລາແຫູ່ງການກໍາເນີດຂອງ ວັນນະຄະດີ. ມາເຖງິ ປດັ ຈຸບັນຍງັ ເປນັ ບັນຫາທີ່ພວມຄ້ນົ ຄວ້າຢູ.່ ຍງັ ບທໍ່ ັນຮູຢ້ າ່ ງຊດັ ເຈນວູ່າແມູ່ນສະຕະວັດໃດແທ.້ ໃນ ວັນນະຄະດີຂຽນຂອງລາວແຕູ່ ສະຕະວັດທີ XIV ຫາສະຕະວັດທີ XVIIອາດຊັບຊ້ອນສະເໜີເປັນ 4 ພາກສູ່ວນໃຫຍູ່ ຄື: - ວນັ ນະຄະດທີ ມີ່ ີຫວົ ເລື່ີອງ ແລະ ເນ້ົອື ໃນກູ່ຽວກັບປະຫວດັ ສາດເອົນີ້ ຫຍ້ໍວູ່າ “ວນັ ນະຄະດປີ ະຫວດັ ສາດ”. - ວນັ ະຄະດທີ ີ່ມເີ ນົື້ອໃນເຜີຍແຜູສ່ າສະໜາເອີ້ນົ ຫຍໍ້ວ່າູ “ວນັ ນະຄະດີທາງພຸດທະສາສະໜາ” - ວັນນະຄະດີທ່ີມີເນ້ົືອໃນສຶກສາອົບຮົມສິດສອນຫຼັກທໍາມະຈະລິຍາຕູ່າງໆຂອງສະໄໝ ນັົ້ນເອີົ້ນວູ່າ “ວັນນະຄະດີຄໍາສອນ”. 36

- ວນັ ະຄະດທີ ່ີມຄີ າໍ ກອນນຍິ າຍເພີນຈດິ ເອົນີ້ ວາູ່ “ກະວນີ ຍິ າຍ”. ໃນວນັ ນະຄະດແີ ຕູ່ລະພາກສວູ່ ນໃຫຍນູ່ ້ີົຕູ່າງກມໍ ີລັກສະນະພເິ ສດຂອງຕນົ ທງັ ດ້ານເນ້ືົອໃນ ແລະ ດ້ານຮູບ ການປະດິດແຕູງ່ , ມສີ າຍພວັ ພນັ ສະນິດແໜນ້ ນາໍ ກັນ ແລະ ມີຜນົ ສະທ້ອນເຊິ່ີງກັນແລະກນັ ຢ່າງເລກິ ເຊີ່ງິ ທີ່ສຸດ. 1.3.ວນັ ນະຄະດປີ ະຫວດັ ສາດ ວັນນະຄະດີປະເພດນົີ້ເຊີ່ິງລວມມີບົດປະພັນຕູ່າງໆ ທີ່ມີຫົວເລ່ີືອງ ແລະ ເນົ້ືອໃນກູ່ຽວກັບປະຫວັດສາດຂອງ ຊາດລາວເຮົາ. ບົດປະພັນເຫຼ່ົານີ້ົແມູ່ນບົດບັນທຶກ, ສະເໜີເຫດການປະຫວັດສາດໃດໜີຶ່ງ ແລະ ບາງເທີື່ອກໍສະເໜີ ປະຫວດັ ສາດຕູ່າງໆ ຢາ່ ງຕໍເ່ ນືີ່ອງກັນດວ້ ຍຮູບການວນັ ນະຄະດີ. ບດົ ວັນນະຄະດີເຫ່ຼົານົລ້ີ ້ວນແຕູ່ສ່ອູ ງແສງປະຫວັດສາດ ດ້ວຍການພັນລະນາແບບງາູ່ ຍດາຍ, ໂດຍກງົ ຈົນມີຜຫູ້ ົຼງເຊືອີ່ ວູ່າທຸກສິີ່ງທຸກຢາ່ ງທີ່ເວ້າົ ມາໃນບົດປະພນັ ເຫົຼ່ານີລົ້ ້ວນແຕູ່ ແມູ່ນຄວາມເປັນຈິງທີມ່ ີມາຢູ່ໃນປະຫວດັ ສາດຕູ່າງໆ. ບົດວັນນະກໍາເກົ່າແກູ່ ແລະ ລືຊື່ີບົດໜຶີ່ງຂອງວັນນະກໍາປະຫວັດສາດນີົ້ເຄີຍຖືກັນມີແມູ່ນຄໍາໂອວາດຂອງ ເຈົ້າຟ້າງູຸ່ມຕາມຄໍາສັນນິຖານຂອງມະຫະສີລາ ວິລະວົງ “ ໂອວາດຂອງເຈ້ົາຟ້າງູຸ່ມ” ນີ້ົແມູ່ນເຈ້ົາຟ້າງູຸ່ມເອງເປັນຜູ້ແຕູ່ງ ຂົຶ້ນຢູ່ວຽງຈັນໃນລະຫວູ່າງປີ 1357 ແລ້ວຈ່ີິງປະທານໂອວາດນົີ້ແກູ່ເສນາອາມາດທັງຫຼາຍຫັຼງຈາກທີ່ໄດ້ທໍາການ ສະຫຼອງໄຊ 7 ມືົ້ 7 ຄືນໃນໂອກາດສໍາເລັດການຕີປາບຂ້າເສິກສັດຕູເພີື່ອປັບປຸງອານາເຂດ ແລະ ອໍານາດການ ປົກຄອງອນັ ເປັນເອກະພາບໃນທວ່ົ ອານາຈກັ ລາວລາ້ ນຊາ້ ງ. ໃນຄໍາໂອວາດດົ່ັງກູ່າວນີ້ົໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນຢ່າງໜ້າທະນົງໃຈວູ່າລັດເອກະພາບຂອງຊາດລາວລັດທໍາອິດ ໄດ້ດໍາເນີນການປົກຄອງໂດຍເອົາຄຸນຄູ່າ ແລະ ບົດບາດຂອງຄົນຜູ້ອອກແຮງງານເປັນພ້ືົນຖານ, ເອົາການປົ ກປັກ ຮັກສາປະເທດຊາດ ແລະ ການປັບປຸງອໍານາດການປກົ ຄອງເອກະພາບເປນັ ໜາ້ ທຂ່ີ ອງທກຸ ຄົນ ແລະ ເອາົ ການເບິງ່ີ ແຍງ ໄພູ່ຟ້າປະຊາກອນຢ່າງເປັນທໍາເປັນໜ້າທີ່ຂອງຜູ້ປົກຄອງທຸກໆຂົັ້ນ. ຄໍາໂອວາດດ່ົັງກູ່າວນີົ້ສະແດງຄວາມມີມະນຸດສະ ທາໍ ແລະ ກ້າວໜ້າຢ່າງໜ້າສັນລະເສີນ ແຕູ່ໜ້າເສຍດາຍທ່ີສັງຄົມສັກດນີ າ ອັນນັບມົ້ືນັບເຊ່ີອື ມໂຊມລົງນນົັ້ ບ່ໍສາມາດ ປະຕບິ ັດການປກົ ຄອງຕາມຫຼກັ ການຂອງຄາໍ ໂອວາດນ້ີົໄດວ້ າງໄວ້. ບົດຄໍາໂອວາດຂອງເຈົ້າຟ້າງູຸ່ມເປັນບົດວັນນະກໍາທີ່ສັ້ົນໆ. ຮູບກ້າໃນການປະດິດແຕູ່ງແບບງູ່າຍດາຍມີເນົື້ອໃນ ເລິກເຊ່ີິງ ເຊ່ົັນ: ນ້ໍາໃຈຮັກຊາດ, ນັບຖືການອອກແຮງງານ, ນໍ້າໃຈຄວາມສາມັກຄີ,ນໍ້າໃຈມະນຸດສະທໍາ, ມູນເຊືົ້ອ ວັດທະນະທາໍ ອັນດງີ າມໄດໃ້ ຫ້ຢນຍົງຄົງຕວົ ຢສູ່ ືບຕໍກ່ ັນມາໂດຍຜາູ່ ນການທົດສອບອັນຮາ້ ຍແຮງ ແລະ ໜກັ ໜ່ວູ ງຂອງ ພວກສກັ ດນີ າ. ມາຮອດສະຕະວັດທີ XV ມະຫະເທບຫຼວງໄດ້ແຕູ່ງເລືີ່ອງ “ນິທານຂຸນບໍລົມ” ຂ້ົຶນເປັນເທ່ືີອທໍາອິດ. ຕາມຄໍາ ເຫັນຂອງມະຫະສິລາ ວິລະວົງ “ນທິ ານຂນຸ ບໍລມົ “ ນບັ ເປັນເລ່ືອີ ງທີສ່ ືບທອດຕ່ໍກນັ ມາຫຼາຍຄັົ້ງຫຼາຍສະໄໝຕໍ່ເນື່ີອງກັນ ມາ (ທັງໝົດ 5 ສະໄໝດ້ວຍກັນ). ວັນນະກໍາປະຫວັດສາດນອກຈາກສອງເລືີ່ອງທີ່ໄດຍ້ ົກຂຶ້ົນມາແລ້ວນນ້ົັ ຍັງມເີ ລີືອ່ ງອ່ີືນໆ ອີກເຊງີ່ິ ອາດຈະຄນ້ົ ພົບ ແລະ ເກັບກາໍ ມາໄດ້ໃນການສືບຕຄ່ໍ ົ້ນຄວ້ າວນັ ນະຄະດຂີ ຍນສະໄໝອານາຈກັ ລາວລ້ານຊາ້ ງຈະເລນີ ຮູ່ງຸ ເຮອື ງ. ດ້ວຍເຫດນົີ້; ວັນນະຄະດີປະຫວັດສາດຈ່ີິງມີຜົນປະໂຫຍດຢ່າງໃຫຍູ່ຫຼວງໃນການປຸກລະດົມຈິດໃຈຮັກຊາດ, ຈດິ ໃຈເອກະພາບແຫູ່ງຊາດຂອງຄົນລາວທກຸ ຄນົ ໃນປັດຈຸບັນເພອ່ີື ໃຫ້ແຕ່ລູ ະຄົນຮ້ສູ ຶກເອກອາ້ ງທະນງົ ໃຈທີໄ່ ດ້ເກີດມາ ເປນັ ຄົນລາວທີ່ມີມນູ ເຊື້ົອອັນດີງາມມາແຕບູ່ ູຮານນາການແລ້ວມາພ້ອມໃຈກນັ ອອກແຮງສາ້ ງສາປະເທດຊາດໃຫ້ກ້າວ ຂົຶນ້ ໄປຕາມເສັ້ົນທາງສງັ ຄມົ ນິຍົມພາຍໃຕກ້ ານນໍາພາອັນສະຫຼາດສ່ອູ ງໃສຂອງພັກປະຊາຊນົ ປະຕບິ ັດລາວ. 37

1.4.ວນັ ນະຄະດສີ ັນລະເສນີ ສາສະໜາພດຸ ມາຮອດສະຕະວັດທີ XVI ຫາ XVII ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງໄດ້ຮັບການພັດທະນາໃຫ້ຈະເລີນສີວິໄລຂົ້ຶນສູ່ ຍອດສູງຢ່າງບໍ່ເຄີຍມີມາກູ່ອນໃນປະຫວັດສາດຂອງຊາດ. ອັນໄດ້ອໍານວຍຄວາມສະດວກທຸກຢ່າງເພ່ືີອໃຫ້ສາສະໜາ ພຸດກາຍຫິນະຍານແຜູ່ຂະຫຍາຍ ແລະ ຈະເລີນຮູຸ່ງເຮືອງຂຶົ້ນຢ່າງໄວວາຈົນພາໃຫ້ອານາຈັກລ້ານຊ້າງກາຍມາເປັນໃຈ ກາງອັນຮຸູ່ງເຮືອງຂອງສາສະໜາພຸດຢແູ່ ຫຼມອນິ ດຈູ ີນໃນສະຕະວັດທີ XVII ນ.ີ້ົ ຄວາມຈະເລີນຮູຸ່ງເຮືອງດັົ່ງກູ່າວສາສະ ໜາພຸດໄດ້ນໍາເອົາຄວາມອຸດົມຮົັ່ງມີມາສູ່ພາສາລາວ, ອັກສອນລາວຈົນຕະຫຼອດເຖິງແນວຄິດຈິດໃຈຂອງຄົນລາວ . ບົດປະພັນວັນນະຄະດີຕູ່າງໆເກືອບທຸກໆບົດທີ່ແຕູ່ງຂຶົ້ນໃນສະໄໝນ້ົີລ້ວນແຕູ່ໄດ້ຮັບຜົນສະທ້ອນຂອງສາສະໝາພຸດ ໃນລະດັບຕູ່າງກັນທາງດ້ານເນື້ົອໃນ ແລະ ຮູບການນ້ົີມີບົດປະພັນຈໍານວນໜຶີ່ງທ່ີໂຄສະນາແລະສັນລະເສີນສາສະໜາ ພດຸ ໂດຍກົງ. ເດ່ັົນກວູ່າໝູ່ໃນຈໍານວນບົດປະພັນປະເພດນົີ້ຢູ່ລາວເຮົາແມູ່ນເລີື່ອງ: “ພະເວດສັນດອນ” ອີງຕາມເອກະສານຂ້ໍ ມູນທີ່ມີຢູ່ໃນປັດຈຸບັນນ້ີົເຫັນວູ່າ ເລີື່ອງ “ພະເວດສັນດອນ” ນ້ົີແມູ່ນພະມະຫາກາບເທບຫຼວງເປັນຜູ້ແປອອກມາຈາກ ໜັງສື“ເວດສັນຕະລະຊາດົກ“ ຫືຼ “ເວດສັນຕະລະຊາຕະກະ”ສະບັບພາສາປາລີແລ້ວຮຽບຮຽງເປັນກອນຮູ່າຍສໍາລັບ ເທດ. ເລອືີ່ ງ “ເວດສນັ ຕະລະຊາດົກ” ສະບບັ ພາສາປາລີນ້ັົນປະກອບດວ້ ຍບດົ ກອນພັນຄາຖາເຊງ່ີິ ເຄຍີ ຮຽກວູ່າ “ຄາຖາ ພັນ” ຄາຖາໜີງ່ຶ ມີ 4 ວັກ, ວັກໜີງ່ຶ ມີແປດພະຍາງເຊນ່ັົ ຕົວຢາ່ ງ: ອິງຄະມັດທນີ ດິ ສາເມຫິ ວະເນເຍໂຫນຕິທຸດສະຫາ ພະຫກູ ີຕາປະຕັງຄາຈະ ມະກະສາມະຫມຸ ັກຄິກາ ເມື່ອີ ແປມາເປັນພາສາລາວຜແູ້ ປໄດຮ້ ຽບຮຽງໃຫ້ເປັນກອນຮູ່າຍເພ່ອີື ເທດ, ໂດຍແບູງ່ ເລີື່ອງ“ພະເວດສນັ ດອນ” ທັງໝົດອອກເປນັ 13 ກັນ (ບັ້ນົ ຫືຼ ຕອນ) ຄື: - ກັນທີ 1 “ທະສະພອນ” (ທະສະວະຣະ) ມີ 19 ຄາຖາ. - ກນັ ທີ 2 “ຫິມະພານ“ ມີ (134 ຄາຖາ) - ກັນທີ 3 “ທານະຂນັ “ ມີ ( 209 ຄາຖາ) - ກັນທີ 4 “ວະນະປະເວດ“ ລາວເຮາົ ເອີນ້ົ ວູ່າວນັ ນະພະເວດ (ມີ 57 ຄາຖາ) - ກັນທີ 5 “ຊູຊຼ ະກະ“ ມີ ( 79 ຄາຖາ) - ກນັ ທີ 6 “ຈລຸ ະພນົ “ ມີ (ມີ 35 ຄາຖາ) - ກັນທີ 7 “ມະຫາພົນ“ ມີ (80 ຄາຖາ) - ກນັ ທີ 8 “ກມຸ ມານ “ມີ (101 ຄາຖາ) - ກັນທີ 9 “ມດັ ທ“ີ ມີ (90 ຄາຖາ) - ກນັ ທີ 10 “ສັກກະບນັ “ ມີ (43 ຄາຖາ) - ກັນທີ 11 “ມາຫະລາດ“ ມີ (69 ຄາຖາ) 38

- ກນັ ທີ 12 “ສັກຂັດຕິ“ ມີ ( 36 ຄາຖາ) - ກນັ ທີ 13 “ນະຄອນ“ ມີ (48ຄາຖາ) ເລືີ່ອງພະເວດສັນດອນ ເປັນເລ່ີືອງທີ່ອາດຖືວູ່າເດົ່ັນຊັດໃນການໂຄສະນາ ແລະຍ້ອງຍໍສັນລະເສີນນ້ໍໃຈເມດຕາ ກະລູນາອຸບເປຍ ແລະຄວາມພາກພຽນບໍາເພັນກູສົນແບບສາສະໜາພຸດຄືດົັ່ງທີ່ໄດ້ກູ່າວມາແລ້ວ, ສະນັ້ົນ; ເລີ່ືອງນ້ົີຈິີ່ງ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຊົມຊອບຢ່າງກວ້າງຂວາງໃນໝູ່ພຸດທະສາສະນິກະຊົນທັງຫຼາຍ, ທັງຢູ່ລາວ ແລະ ຢູ່ປະເທດອືີ່ນໆ ເຊັົ່ນ: ໄທ, ກໍາປູເຈຍ, ພະມ້າ... ຄວາມນິຍົມຊົມຊອບເລືີ່ອງນີົ້ຍີິ່ງເພີ່ມຂົຶ້ນຕ່ືີມຍ້ອນເລື່ີອງ “ມະໄລໝີ່ືນມະໄລແສນ” ເຊ່ີິງມເີ ນອົ້ື ໃນໂດຍຫຍໍວ້ າູ່ ພະລລໍ ະຫນັ ອງົ ໜີງ່ຶ ຊືີ່ວາູ່ ມະໄລໄດຂ້ ຶນົ້ ໄປສະຫວັນ ແລະ ໄດ້ພົບອະລິຍະເມດໄຕເທວະບດຸ ທ່ີ ມາໄຫວ້ທາດເກດແກ້ວຈຸລະມະນີ, ພະອໍລະຫັນໄດ້ຖາມວູ່າ: ຜູ້ທີ່ຈະໄດ້ຮູ່ວມສາສະໜາຂອງທູ່ານຈະຕ້ອງເຮັດບຸນ ກຸສົນແນວໃດ? ເທວະບຸດຕອບວູ່າ ເຮັດບຸນຟັງເທດເວດສັນຕະລະຊາດົກໃຫ້ແລ້ວໃນວັນໜຶ່ີງວັນດຽວ, ເລືີ່ອງເລ່ົາ ຂອງງົວງວາຍນົີ້ຍ່ິີງພາໃຫ້ພຸດທະສະນິກະຊົນທັງຫຼາຍເພ່ີມຄວາມນິຍົມຊົມຊອບ ແລະ ເຊີ່ືອຖື ເລ່ີືອງ “ພະເວດສັນ ດອນ”ຂນ້ົຶ ຕມ່ີື . ຈົນແຕູລ່ ະປີກໍໄດ້ເຮດັ ບຸນພະເວດຂົຶ້ນຢູ່ເກືອບທກຸ ວັດ ເພີອ່ື ເປັນໂອກາດໄດ້ຟັງເທດເລີ່ອື ງ “ພະເວດສັນ ດອນ” ນອກນນັົ້ ຍັງມກີ ານຊູ່ຽງຊພີ ະເວດ, ຊູ່ຽງຊໂີ ດຍຕາມບ້ົັນຕູາ່ ງໆໃນເລ່ອີື ງ “ພະເວດສັນດອນ” ແລະ ມີການແຕ້ມ ຮບູ ທີ່ສະແດງເຖງິ ເລີ່ອື ງ ພະເວດສນັ ດອນປະດັບປະດາໄວ້ຕາມຝາສມົ ວິຫານຕາມວດັ ວາອາຮາມ. ອາດເວົ້າໄດວ້ ່າູ ເລອື່ີ ງ ພະເວດສນັ ດອນ ເຖິງມບີ າງຕອນສອູ່ ງແສງເຖິງຕວົ ຈງິ ບາງດາ້ ນໃນຊີວດິ ສງັ ຄມົ ຂອງລາວ , ຂອງປະຊາຊົນລາວໃນສະໄໝກູ່ອນກໍຕາມ, ແຕູ່ເລື່ີອງງກໍຍັງແມູ່ນວັນນະກາໍ ທີ່ມເີ ນອື້ົ ໃນຕົ້ນຕໍຮບັ ໃຊກ້ ານໂຄສະນາ ຍົກຍ້ອງສັນລະເສີນຄຸນງາມຄວາມດີຂອງພະພດຸ ທະເຈົ້າໃນຊາດກູ່ອນພ້ອມທັງຍ້ອງຍໍ ແລະ ສົ່ງເສມີ ການດໍາລົງຊີວິດ ຢູ່ໃນຄວາມເມດຕາກະລຸນາອຸບເຢຂາແບບງົມງວາຍທີ່ສຸດ, ອັນເປັນການສົ່ງເສີມໃຫ້ຄົນເຮົາເອົາຕົວຫູ່າງອອກຈາກ ສັງຄມົ , ຈາກຊວີ ດິ ຕົວຈງິ , ຈາກການຕໍສ່ ູ້ອນັ ເປັນທໍາເພ່ອືີ ຄວາມສຸກອັນແທ້ຈງິ ໃນຊວີ ດິ ຕວົ ຈິງຂອງຕນົ . ນອກຈາກເລີື່ອງພະເວດສັນດອນແລ້ວ ຍັງມີເລີື່ອງອ່ືີນໆ ອີກທີ່ແປແຝງມາຈາກເລີ່ືອງຕູ່າງໆໃນຊຸດປັນຍາສະ ຊາດົກ “ປັນຍາສະຊາດົກ” ເລ່ືີອງ (ຫ້າສິບຊາດຂອງພະພຸດທະເຈ້ົາ)ເລ່ີືອງຕູ່າງໆເຫ່ຼົານ້ົີໄດ້ຖືກແປແຝງມາເປັນພາສາ ລາວ ແລະ ແຜູ່ລາມໄປຢ່າງກວ້າງຂວາງໂດຍຜູ່ານການເທດສະໜາຢູ່ຕາມວັດໃນໂອກາດຕູ່າງໆ.ໜ່ີຶງໃນບັນດາເລີ່ືອງ ປະຊາຊົນລາວເຄີຍນິຍົມຊມົ ຊອບຫາຼ ຍນົັ້ນແມູ່ນເລີ່ືອງ“ທ້າວສີທົນ” ເລອ່ີື ງ “ກາລະເກດ” ເລອືີ່ ງ “ນາງແຕງອອູ່ ນ...” ເລອ່ີື ງ ເຜີຍແຜູ່ຫກຼັ ສນິ ທໍາດັ່ງົ ກູ່າວມານີ້ົບໍ່ແມູນ່ ບົດວັນນະກໍາແບບມີເຄົ້າໂຄງເລືີ່ອງ,ມີກະທເູ້ ລືີ່ອງມີຕົວລະຄອນ ດ່ງົັ ເລ່ອືີ ງຕູ່າງໆໃນ “ປນັ ຍາຊາດົກ” ຫາກເປນັ ເລີືອ່ ງທຕີ່ ັົ້ງບັນຫາຂ້ົຶນມາສ່ັົງສອນໂດຍກງົ ຕາມແບບວັນນະຄະດຄີ ໍາສອນ ຊ່ີືໆ. ແຕູ່ຄໍາສອນໃນເລືີ່ອງເຫຼົ່ານີົ້ລ້ວນແຕູ່ເປັນຄໍາສອນຫັຼກສິນທໍາພຸດທະສາສະໜາໂດຍກົງ, ບາງບູ່ອນ, ບາງຕອນ ເວົ້າແຈ້ງວູ່າແມູ່ນພະພຸດທະເຈ້ົາເອງເປັນຜູ້ສັ່ົງສອນໄວ້ (ຫືຼ ວູ່າສອນພະອານົນ ຫຼື ວູ່າສອນພະຍາປັດເສນເປັນຕົ້ນ). ສະນນ້ົັ ; ຈ່ງິີ ອາດເວົ້າໄດ້ວາູ່ ບດົ ວນັ ນະກາໍ ເຫົ່ຼານ້ີົກໍເປັນພາກສູ່ວນໜຶ່ີງຂອງວນັ ນະຄະດີເຜີຍພດຸ ທະສາສະໜາ. 1.2.4 ວັ ນນະຄະີດໍຄາສອນ ວນັ ນະຄະດີປະເພດນົ້ີເປັນວັນນະຄະດີເຜີຍແຜູ່ຫຼັກສິນທໍາມະຈະເລີນຂອງສັງຄົມສັກດີນາໂດຍອີງອາໄສແສງ ສະຫວູ່າງແນວທາງຕາມຫຼັກຄໍາສອນຂອງສາສະໜາພຸດ ຫຼື ພາມ, ຜູ້ແຕູ່ງຈະຕ້ອງມີຄວາມຮູ້ໃນດ້ານນົີ້ເລິກເຊີ່ິງ ສົມຄວນຈ່ິີງສາມາດແຕູ່ງອະທິບາຍຍົກຫັຼກຄໍາສອນມາເວ້ົາໃຫ້ໄດ້ດີຈົນເປັນທີ່ດູດດຶງຈິດໃຈຂອງຜູ້ອູ່ານ ແລະຜູ້ຟັງ ເລືີອ່ ງຍັງສາມາດເຮດັ ໃຫ້ຜູ້ອູ່ານ ແລະ ຜູ້ຟງັ ຢບິ ຍກົ ເອົາຫຼັກຄາໍ ສອນນ້ນັົ ໆ ມາປະພດຶ ປະຕິບັດໄດອ້ ກີ ດວ້ ຍ, ອນັ ຈະເປັນ 39

ປະໂຫຍດຊູ່ວຍລຸດຜູ່ອນຄວາມວຸ້ນວາຍໃນສັງຄົມ ເປັນການເພີ່ມຈໍານວນພົນລະເມືອງດີຂອງຊາດອີກດ້ວຍ.ແຕູ່ ລກັ ສະນະຂອງຄາໍ ສອນນ້ັນົ ມສີ ອງປະເພດຄ:ື - ປະເພດທໜີ ງຶີ່ ເປັນຄາໍ ສອນທ່ຕີ ອ້ ງການປະພດຶ ປະຕິບັດຕວົ ຈິງ. - ປະເພດທສີ ອງຕອ້ ງໄດ້ງົດເວັ້ົນບເໍ່ ຮດັ ຕາມ. ເລ່ີືອງມີລັກສະນະເປັນຄໍາສອນນົ້ີ ບາງເລີ່ືອງແປເອົາໂດຍກົງກໍມີ,ບາງເລີ່ືອງແຕູ່ງແຝງເອົາກໍມີ, ບາງເລີ່ືອງກໍ ປະດິດແຕູ່ງຂົ້ຶນເອງກໍມີ,ແຕູ່ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມຖ້າເປັນເລີ່ືອງແຕູ່ງແຝງເອົາ ຫຼື ປະດິດແຕູ່ງຂຶົ້ນເອງຕ້ອງເອີື່ອຍອິງຕາມ ແນວຄໍາສອນແຫູ່ງສາສະໜາເພ່ີືອສ້າງແນວໂນ້ມຈິດໃຈຂອງຜູ້ອູ່ານ ແລະ ຜູ້ຟັງເມືອໄດ້ຮູ້ ແລະ ເຂົ້າໃຈຕາມຫັຼກຄໍ າ ສອນນົັ້ນແລ້ວສາມາເເລືອກເຟ້ັືນເອົາໄປປະພຶດປະຕິບັດເປັນປະໂຫຍດແກູ່ຕົນ ແລະ ແນະນໍາຜູ້ອືີ່ນໃຫ້ປະຕິບັດຕາມ ເພືີ່ອຄວາມສະຫງົບສຸກໃນສັງຄົມ ແລະ ປະເທດຊາດອີກດ້ວຍ. ເລືອງມີລັກສະນະສິດສອນນົ້ັນມີຫົວຂໍ້ທໍາມະຈະລີດ ຍາຫຼາຍຂ້ຶົນ ມີທັງຂັ້ົນທໍາມະດາ ແລະ ຂັົ້ນສ່ົັງການທີ່ເພີ່ິນວາງໄວ້ຫຼາຍຂ້ັົນດ່ັົງນີ້ົກໍເພື່ີອສະດວກແກູ່ຜູ້ປະຕິບັດສາມາດ ເລອື ກເອົາຕາມແຕູ່ເໝາະສົມກບັ ພາວະຂອງຕນົ , ຕໍໄ່ ປນີຈົ້ ະສະເໜີຫວົ ຂ້ໍເລອ່ືີ ງພເໍ ປນັ ຕວົ ຢ່າງ: 1. ເລອ່ີື ງ ນາງຕນັ ໄຕ 2. ເລ່ີືອງ ສຽວສະຫວາດ 3. ເລ່ືອີ ງ ປສູ່ ອນຫຼານ 4. ເລືີ່ອງ ອນິ ທະຍານສອນລູກ 5. ວັນນະຄະດີ ກະວີນິຍາຍ ກະວີນິຍາຍ ແມູ່ນປະເພດນິຍາຍທ່ີກວມລວມບົດປະພັນສູ່ວນຫຼວງຫຼາຍໃນຄັງສາງວັນນະຄະດີຂຽນສະໄໝ ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງ, ນັ້ົນແມູ່ນບັນດາເລື່ີອງຍາວ, ບົດນິຍາຍທີ່ຂຽນເປັນກອນອູ່ານທໍາມະດາເຊິີ່ງຄົນລາວເຄີຍ ເອີົ້ນວູ່າ(ໜັງສືຜູກ) ຫືຼ ໜັງສືນິທານເຊົັ່ນ: ໜັງສືນິທານ ທ້າວກາລະເກດ, ທ້າວສຸລິວົງ, ທ້າວສີທົນ, ສັງສິນໄຊ, ນທິ ານ ນາງແຕງອ່ອູ ນ....ເຫ່ຼົານົເີ້ ປັນຕ້ົນ. ໜັງສືຕູ່າງໆ ທີ່ເອີ້ົນວູ່າວັນນະກໍາປະເພດນິຍາຍນົ້ີມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກັນເປັນເລືີ່ອງທີ່ຍາວທີ່ເວົ້າເຖິງຊີວິດຂອງ ຕົວລະຄອນຕູ່າງໆ ໂດຍມີຕົວລະຄອນເອກເປັນໃຈກາງວິທີປະດິດແຕູ່ງເວົ້າລວມແມູ່ນແບບເພີນຈິດ-ອະພິນິຫານ ແລະ ຂຽນເປນັ ຄາໍ ກອນແຕ່ຕູ ົນ້ ຕະຫອຼ ດປາຍ. ເນົ້ືອໃນສູ່ວນຫຼາຍຂອງເລືີ່ອງກະວະນິຍາຍນີົ້ ເລື່ີອງທີ່ຜູ້ແຕູ່ງສໍານຶກສ້າງຂ້ຶົນມາເອງ ໂດຍອິງຕາມຊີວິດຕົວຈິງ ຂອງສັງຄົມສັກດີນາສະໄໝນັົ້ນ ສົມທົບກັບເຄ້ົາເລ່ີືອງຊາດົກຕູ່າງໆ ທີ່ໄດ້ຮັບຈາກວັນນະຄະດີບູຮານພ້ຶົນເມືອງຂອງ ອນິ ເດຍ ໂດຍຜູ່ານທາງສາສະໜາພດຸ , ແຕູ່ກໍມບີ າງເລ່ືີອງທີເ່ ອາົ ເຄ້ົາເລ່ອີື ງມາຈາກເຫດການປະຫວດັ ສາດຂອງລາວເອງ ແລ້ວມາສ້າງຊວີ ິດຂອງຕວົ ລະຄອນຂົຶນ້ ຕາມແບບກະວນີ ິຍາຍຄ:ື 1. ເລີອື່ ງທາ້ ວຮູງຸ່ 2. ເລືີ່ອງ ຈັນທະຄາດ 3. ເລືີ່ອງ ນາງແຕງອູອ່ ນ 4. ເລອ່ືີ ງ ສັງສນິ ໄຊ 5. ເລືີ່ອງ ພະລັກພະລາມ 40

2.ວນັ ນະຄະດີລາວລ້ານຊ້າງສະໄໝຊດຸ ໂຊມ 2.1 ສະພາບປະຫວັດສາດ ອານາຈກັ ລາວລ້ານຊາ້ ງກ້າວເຂ້າົ ສູສ່ ະຕະວດັ ທີ XVIII ດວ້ ຍຄວາມສັບສນົ ວຸນ້ ວາຍ ແລະ ແຕກແຍກຢ່າງຮ້າຍ ແຮງຢູ່ພາຍໃນກມຸູ່ ສກັ ດີນາ. ຫຼັງຈາກເຈາົ້ ສຸລຍິ ະວົງສາສົິ້ນພະຊົນລົງໃນເມື່ີອປີ 1690 ໄດເ້ ກີດມກີ ານແຍູ່ງຊີງ ບັນລັງກັນຢາ່ ງດເຸ ດືອດລະຫວາູ່ ງເຈາ້ົ ຕາູ່ ງໆທີ່ຖືຕນົ ວູ່າເປນັ ຜ້ມູ ີສດິ ວາູ່ ເປັນເຈາົ້ ຊວີ ດິ ແຕູ່ຜູ້ດຽວຈນົ ພາໃຫອ້ ານາຈັກລາວ ລາ້ ນຊ້າງທີ່ເປັນເອກະພາບ ແລະ ເຂົັ້ມແຂງມາໄດ້ 350 ປມີ າແລ້ວນນົ້ັ ຕ້ອງມາຖກື ແບູ່ງແຍກເປນັ ສາມອານາຈັກຄື: - ມາເຖງິ ປີ 1707 ແຍກອອກເປັນສອງອານາຈັກຄື ນະຄອນວຽງຈັນ ແລະ ຫຼວງພະບາງ - ມາເຖິງປີ 1713 ອານາຈັກຈໍາປາສັກປະກາດແຍກຕົວອອກເປັນເອກະລາດອກີ ການແຕກແຍກ ແລະ ປໍລະ ປັກກັນລະຫວູ່າງສາມອານາຈັກທີ່ກູ່າວມານ້ົັນໄດ້ພາໃຫ້ ສາມ ອາຈັກອູ່ອນເພຍ ແລະ ຊຸດໂຊມລົງ. ຈົນບ່ໍສາມາດ ຕ້ານທານຕ່ໍການຮຸກຮານຂອງພວກສັກດີນາໄທສະຫຍາມໄດ້ ແລະ ໃນທີ່ສຸດກໍທະຍອຍກັນຕົກເປັນປະເທດສະລາດ ຂອງສະຫຍາມເມ່ືີອປີ 1778-1779 ອັນພາໃຫ້ປະເທດຊາດບ້ານເມືອງ ໂດຍສະເພາະແມູ່ນນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ຖືກມ້າງເພທໍາລາຍຢ່າງຮ້າຍແຮງ, ພວກສັກດີນາໄທສະຫຍາມໄດບັງຄັບຈັບກຸມຊາວນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ໂດຍ ສະເພາະພວກປັນຍາຊົນ ແລະ ນາຍຊູ່າງຕູ່າງໄປໄທ, ພ້ອມທັງປຸ້ນສະດົມເອົາຊັບສົມບັດຕູ່າງໆໄປນໍາຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ. ພິເສດ ແມູ່ນພວກເຂົາໄດ້ລັກເອົາພະແກ້ວມໍລະກົດ ແລະ ພະບາງທີ່ເປັນມູນມັງມໍລະດົກອັນລໍ້າຄູ່າຂອງຊາດລາວນ້ັົນ ໄປກກັ ໄວ້ໃນວັດຂອງໄທຢູ່ບາງກອກ (ພະແກ້ວມລໍ ະກົດຍັງຖືກຍດຶ ໄວຈ້ ນົ ມາເຖິງທຸກວນັ ນົ)້ີ . ສະພາບເສຍບ້ານເມືອງດ່ັົງກູ່າວນັ້ົນ ໄດ້ສ້າງຄວາມຄຽດແຄ້ນຢ່າງຟົດເດືອດຂົ້ຶນໃນດວງໃຈຂອງຄົນລາວທຸກ ຄົນ, ນັບແຕູ່ປະຊາລາຊະດອນທໍາມະດາຈົນເຖິງຊົ້ັນເຈົ້າຈອມສັກດີນາ. ເມີ່ືອໄດ້ຂຶ້ົນຄອງລາດໃນປີ 1804ເຈົ້າອານຸ ວງົ ຜູ້ມຈີ ິດໃຈຮັກຊາດໄດ້ຝັງຄວາມແຄ້ນໄວ້ໃນໃຈ. ພະຍາຍາມສ້າງໂອກາດອັນເໝາະສົມເພືີ່ອຈະນາໍ ພາປວງຊນົ ລາວ ລກຸ ຂຶນ້ົ ກອບກູ້ເອົາເອກະລາດໂດຍໄດ້ຕັງ້ົ ໜ້າປບັ ປງຸ ກສ່ໍ າ້ ງອານາຈັກວຽງຈນັ ໃຫຮ້ ຸງູ່ ເຮືອງ ແລະ ເຂັມ້ົ ແຂງຄືນອກີ ເຊັົ່ນ: ໄດ້ສ້າງພະລາຊະວັງຄືນໃໝູ່ຢູ່ວຽງຈັນ (ປີ 1807) ສ້າງວັດສີບຸນເຮືອງຢູ່ໜອງຄາຍ,(ປີ 1808), ສ້າງຂົວຂ້າມນໍ້າ ຂອງຢູ່ສີຊຽງໃໝູ່(ປີ 1812) ທັງສົ່ງກອງທັບໄປປາບກະບົດຢູ່ຈໍາປາສັກ ແລະ ແຕູ່ງຕົ້ັງເຈົ້າລາສະບຸດໂຢ້ໄປເປັນເຈ້ົາ ນະຄອນຈໍາປາສັກອີກດ້ວຍ. ພິເສດແມູ່ນເຈ້ົາອານຸໄດ້ປົວແປງສ້າງວັດສີສະເກດໃຫ້ກາຍເປັນສະຖານທີ່ຮັບໃຊ້ ຈຸດປະສົງອັນເລິກລັບດ້ານການເມືອງຄື ຢູ່ວັດສີສະເກດນ້ີົເອງແຕູ່ລະປີເຈ້ົາອານຸກໍໄດ້ມາຮັບຄໍາສາບານຈ່ົງຮັກພັກດີ ຈາກເຈົ້າເມືອງຕາູ່ ງໆທີຂ່ ຶ້ົນກັບອານາຈັກວຽງຈນັ ແລະຈໍາປາສັກເຊິີງ່ ກເໍ ປນັ ໂອກາດປບັ ປຸງຄວາມເປນັ ເອກະພາບດ້ານ ແນວຄິດຈິດໃຈເພີື່ອກະກຽມໃຫ້ແກູ່ການລຸກຮົ້ືຂົ້ຶນກອບກູ້ເອົາເອກະລາດ. ຫຼັງຈາກທ່ີກັບມາຈາກກຸງເທບເມືອປີ 1825 ເຈົາ້ ອານຸຈງ່ິີ ມີຄວາມແຄນ້ ສງູ ຂົນ້ຶ ກວູ່າເກ່າົ ຕໍພວກສັກດນີ າໄທທີໄ່ ດປ້ ະຕິເສດຄໍາຮອ້ ງຂໍ 3 ຂ້ຄໍ ື: 1.ຂເໍ ອາົ ພວກລະຄອນຍງິ ທ່ີເປັນຄນົ ລາວກບັ ຄືນມາ. 2.ຂໍເຈົາ້ ຍງິ ນາງດວງຄາໍ ທີ່ເປັນເຈາົ້ ລາວກບັ ຄນື . 3.ຂໍເອາົ ຄອບຄວົ ຂອງຄົນລາວທຖ່ີ ກື ໄທກວາດຕອ້ ນໄປຢູ່ສະລະບລູ ີນົ້ັນກັບຄືນ. ມະຫະສີລາ ວິລະວົງ ຍັງໄດ້ຕີື່ມບັນຫາໄວ້ວູ່າ ເຈົ້າຍິງດວງຄໍາແມູ່ນຜູ້ທ່ີເຈົ້າອານຸມີຄວາມຮັກໄຄູ່ຢູ່ຄວາມເຈັບ ແຄ້ນສູ່ວນຕົວນົີ້ໄດ້ປະສົມໃສູ່ຄວາມຄຽດແຄ້ນອັນໃຫຍູ່ຫຼວງໃນການສູນເສຍເອກະລາດໄດ້ກາຍເປັນແປວໄຟແຄ້ນ ອນັ ຮຸນແຮງລຸກໄໝ້ຢູ່ໃນດວງໃຈຂອງກະສັດລາວຜູ້ຮກັ ຊາດ ແລະ ອງົ ອາດກ້າຫານ. ມີນໍ້າໃຈເສຍສະລະເພີື່ອປະເທດ ຊາດໃຫ້ແກູ່ເຈົ້າອານຸວົງ. ວິກະສັດລະແຫູ່ງຊາດທີ່ເປັນຜູ້ນໍາຂະບວນການລຸກຮ້ົືຂຶົ້ນໃນປີ 1827 -1828 ຂອງ ປະຊາຊົນລາວໃນຂອບເຂດທົ່ວປະເທດ, ເພືີ່ອຕ້ານກັບເແອກຍຶດຄອງຂອງພວກສັກດີນາສະຫຍາມ. “ເຖິງແມູ່ນ 41

ວູ່າການລຸກຮືົ້ຂຶ້ົນນ້ັົນບໍ່ສໍາເລັດກໍຕາມ,ແຕູ່ມັນໄດ້ຂຽນໄວ້ໃນໜ້າປະຫວັດສາດອັນສະຫວູ່າງສະໄຫວຂອງຊາດລາວ ເຮົາໃນພາລະກິດປົກປັກຮັກສາປະເທດຊາດ ແລະແລະ ໄດ້ເລົ່າລືກັນມາຢູ່ໃນໝູ່ປະຊາຊົນເຮົາຕະຫຼອດຮອດສູ່ມື້ົນີົ້. ເຈົ້າອານຸວົງໄດ້ຖືກທະຫານສັກດີນາສະຫຍາມຈັບສົ່ງບາງກອກ ແລະ ຖືກທາລຸນຈົນເຖິງແກູ່ມໍລະກໍາ, ແຕູ່ຮູບພາບ ແລະ ນໍ້າໃຈອັນສະຫງູ່າອົງອາດຂອງເຈ້ົາອານຸວົງ ແລະ ເພ່ືີອນຮູ່ວມຮົບຂອງພະອົງຍັງຄົງຝັງແໜ້ນຢູ່ໃນດວງໃຈຂອງ ປະຊາຊົນລາວຜູ້ຮັກຊາດຕະຫຼອດມາຄົນລາວຢູ່ທັງສອງຝັົ່ງແມູ່ນ້ໍາຂອງຕູ່າງກໍປະດິດແຕູ່ງແລະເລ່ົາເລີ່ືອງການຕໍ່ສູ້ອັນ ອົງອາດກ້າຫານ ແລະ ມະຫັດສະຈັນຂອງເຈ້ົາອານຸວົງ, ເຈົ້າລາຊະວົງ ແລະ ທະຫານຂອງພະອົງທັງສອງໃຫ້ລູກຫຼານ ຂອງຕົນຟງັ ດ້ວຍຄວາມອາໄລຮກັ ອນັ ເລິກເຊິີງ່ ”. ນບັ ແຕູ່ການປະລາໄຊຂອງຂະບວນການຕໍ່ສູ້ທີ່ນໍາໂດຍເຈົ້າອານຸວົງເປັນຕົ້ນມາປະຫວັດສາດແຫູ່ງຊາດລາວໄດ້ ຕົກເຂົ້າສູ່ໄລຍະອັນມືດມົນອີກຄົັ້ງ. ນ້ັົນແມູ່ນໄລຍະແຫູ່ງຄວາມຂົມຂ່ີືນ ແລະ ຄຽດແຄ້ນ,ແຫູ່ງຄວາມທຸກຈົນ ແລະ ມົວໝອງ, ແຫູ່ງຄວາມໂສກເສົ້າ ແລະ ເພພັງຂອງຊາດລາວ, ຂອງດິນແດນລາວທີ່ຖືກຕົກເປັນຂ້າທາດ ແລະ ເປັນ ປະເທດສະຫຼາດຂອງພວກສັກດີນາສະຫຍາມ. ສະພາບການອັນໜ້າເສ້ົາສະລົດໃຈໃນດ້ານການເມືອງນີ້ົ ໄດ້ສົ່ງຜົນ ສະທອ້ ນຢ່າງຮາ້ ຍແຮງໂດຍກົງໃຫ້ແກູ່ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງວັນນະຄະດີຂອງຊາດລາວເຮົາ 2.2ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງວັນນະຄະດີ ສະພາບວັນນະຄະດີໃນສະໄໝນ້ີົປະສົບຄວາມຝດເຄືອງຢາ່ ງໜັກໜູ່ວງ, ເພາະມນັ ບໍ່ມີການຂະຫຍາຍຕວົ ເທົ່າທ່ີ ຄວນ. ທັງນົີ້ກໍຍ້ອນສະພາບທາງການເມືອງ ແລະ ສັງຄົມບີບຮັດ. ເມືີ່ອການດໍາລົງຊີວິດຂອງປະຊາຊົນຫຍຸ້ງຍາກ ສັບສົນເຊ່ີິງມັນໄດ້ກາຍເປັນສາເຫດສໍາຄັນທ່ີເຮັດໃຫ້ສະພາບການຂະຫາຍຕົວຂອງວັນນະຄະດີສຸດສ້ວຍລົງ ທັງນີ້ົໄດ້ ເກີດມາຈາກຫຼາຍບັນຫາສົມທົບກັນຂຶົ້ນ. ເປັນຕ້ົນວູ່ານັກຂຽນ, ນັກກະວີ ຫືຼ ໝລໍາສູ່ວນຫຼາຍຖືກກວາດຕ້ອນໄປຢູ່ ດິນໄທ, ສູ່ວນທ່ີຍັງເຫຼືອກໍພາກັນລົບຊູ່ອນປ່ອນຕົວບ່ໍຍອມສະແດງອອກເຊິ່ີງກິດຈະກໍາໃດໆ ກູ່ຽວກັບການຂີດຂຽນ, ການປະດິດແຕູ່ງເພາະຫວາດກົວໄພອັນຕະລາຍຈະມາເຖິງຕົນ, ສະພາບທີ່ຫວາດກົວທີ່ສຸດແມູ່ນສະພາບທາງດ້ານ ການເມືອງ, ເຖິງວູ່າໄລຍະດົ່ັງກູ່າວນົ້ີ, ຈະມີວັນນະກໍາບາງບົດເກີດຂຶ້ົນເຊ່ົັນ: ສານລຶບພະສູນ ແລະ ກາບເມືອງພວນ ເຊ່ີິງວັນນະຄະດີທີ່ມີເນ້ົືອໃນກູ່າວຕໍາໜິຕິຕຽນຄວາມຊ່ົວຊ້າຂອງພວກສັກດີນາລາວ ແລະ ໄດ້ກູ່າວປະນາມໂຈມຕີ ພວກສັກດີນາສະຫຍາມທີ່ໄດ້ສ້າງໂທດກໍາຕໍ່ປະຊາຊົນລາວກໍຕາມ, ກໍເປັນວັນນະກໍາທີ່ເປັນສໍານວນໂວຫານເປັນ ຂໍ້ຄວາມມີລັກສະນະປິດອໍາ, ເຊືີ່ອງຊ້ອນຢູ່ເຊ່ິີງຍາກທີ່ປະຊາຊົນທໍາມະດາຈະເຂົ້າໃຈເນ້ືົອໃນໃນຄວາມໝາຍອັນເລິກ ແລບຢ່າງລະອຽດໄດ.້ ທງັ ນຍ້ົີ ອ້ ນເງີ່ອື ນໄຂຂອງສະພາບການໄລຍະນົ້ັນບ່ໍອະນຸຍາດໃຫເ້ ວາົ້ ຢ່າງເປີດແປນໄດ.້ ອີກດ້ານໜ່ງີຶ ໃນສະໄໝນນົ້ັ ໜັງສຜື ູກ (ໜັງສເື ລ່ອືີ ງ) ຫືຼ ບ້ງັົ ຈຸ້ມ (ແມູ່ນເອກະສານທີ່ສໍາຄນັ ໃນສະໄໝບຮູ ານທີ່ ບັນທຶ ກກູ່ ຽວກັບ ຄວາມ ເປັນມ າໂດ ຍສະເພາະກູ່ ຽວກັບ ສິີ່ງໃດສີ່ິງໜີ່ຶ ງມີ ພະທ າດເຈດີ ເປັນ ຕ້ົນຄ້ າຍຄືປະ ຫວັ ດສາດ , ສູ່ວນລາຍມກັ ຂຽນໃສູ່ໄມໄ້ ຜ,ູ່ ໃບລານ ຫືຼ ເຈ້ຍສາ)ຕູາ່ ງໆກໍອາດມີຈໍານວນບໍ່ໜ້ອຍທີ່ຖືກເກັບກວາດໄປໄທ, ສູ່ວນທ່ີ ເອົາໄປບໍ່ໄດ້ກໍຖືກທໍາລາຍເຜົາຜານຖ້ິົມ, ເຖິງວູ່າເຫດການເວລານ້ົັນຈະເຂົ້າຂັົ້ນຊົ່ວຮ້າຍປານນົ້ັນກໍຕາມ. ແຕູ່ຄວາມ ເປັນຈິງແລວ້ ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງວັນນະຄະດີລາວກໍບ່ໍໄດ້ຢຸດຢືັ້ງໃນທນັ ທີ, ມັນຍງັ ສບື ຕອ່ໍ ອກໜໍ່ຈໍ່ແໜງຂະຫຍາຍ ຕົວຢູ່ໃນໝູ່ປະຊາຊົນ, ສະນັ້ົນໃນໄລຍະນີົ້ວັນນະຄະດີພົ້ືນເມືອງຈີິ່ງມີການຂະຫຍາຍຕົວແຮງສົມຄວນ, ແຕູ່ເປັນຮູບ ການ ແລະ ສະແດງເຖິງຄວາມຮັກມັກ ຫືຼ ແບບໂຈດແກ້ກັນກູ່ຽວກັບບນັ ຫາຊີວິດ ຫຼື ສາສະໜາ,ແຕູ່ມັນກໍມີເນືົ້ອໃນ ສູ່ອງແສງໃຫ້ຮູ້ວູ່າມີແນວຄິດຕໍ່ສູ້ຊົນຊ້ັົນເຊ່ີືອງຊ້ອນຢູ່ນໍາ, ດັົ່ງນົ້ັນຈິີ່ງຄາດຄະເນວູ່າຄົງແມູ່ນໄລຍະນີ້ົເອງທ່ີເກີດຄໍາ ຜະຫຍາຕູ່າງໆເພີ່ມຂຶົນ້ ອີກເຊ່ິີງມີເນື້ົອໃນຕໍ່ສູ້ຊົນຊົ້ັນນັບມົື້ສະແດງໃຫ້ເຫັນທາດແທ້ແຫູ່ງການຂູດຮີດອັນຊົ່ວຊ້າ ຂອງ ຊົນຊັນ້ົ ສກັ ດີນາອອກມາດົ່ງັ ຄາໍ ໃນກາບເມືອງພວນກູ່າວໄວວ້ າູ່ . 42

ເສິກໄດ້ຄວົ ລົງ ເຂາົ ປງົ ຄາໍ ຄູາ່ ເຂົາຜາູ່ ເອາົ ຄົວ ເອາົ ຕວົ ໄປຂາ້ ກິນຫຍາ້ ຄງົ ໂທມ ເສິກໂຈມແພ່ນູ ູ່ານ ໄທມູາ່ ນໄທຍວນ ທງັ ພວນທັງລາວ ຍງິ ສາວຮອ້ ງໄຫ້ ເສກິ ໄດປ້ ັນກນັ ... ນອກຈາກນົ້ັນເລີື່ອງຊວນຫວົ ຕູ່າງໆ ຈໍານວນໜງຶີ່ ຄົງແມູ່ນເກດີ ໃນສະໄໝນ້ີ.ົ ເພາະເລືີອ່ ງຊວນຫົວເປນັ ເລື່ີອງທ່ີ ຕ້ານກັບສ່ິີງທ່ີມີອໍານາດ ຫຼື ສີິ່ງສັກສິດໃນສັງຄົມສັກດີນາ, ໃນນັົ້ນທີ່ເຫັນໄດ້ເດ່ົັນກວູ່າໝູ່ແມູ່ນເລ່ີືອງ “ຊຽງໝ້ຽງ” ເລີື່ອງນົ້ີໄດ້ແຜູ່ກວ້າງຂວາງໃນໝູ່ປະຊາຊົນພວກສັກດີນາ..ໃຊ້ວິທີຫັນເລື່ີອງຊຽງໝຽ້ງຂອງປະຊາຊົນມາເປັນຊຽງໝ້ ຽງສກັ ດນີ າ, ດັົງ່ ທ່ີໄດກ້ ູ່າວມາໃນວນັ ນະຄະດພີ ົ້ືນເມືອງແລວ້ ນ້ົັນ. ເວົ້າເຖິງການສືບທອດໜັງສືຜູກຊະນິດຕູ່າງໆກໍໄດ້ມີການຄັດກູ່າຍສບື ທອດກັນມາແຕູ່ກູ່ອນໆແລະໃນຍຸກນີ້ົກໍ ໄດ້ມີການຄັດກູ່າຍຕາມວັດຕູ່າງໆ ຫືຼ ສະເພາະບຸກຄົນຕາມບ້ານເຮືອນຂອງປະຊາຊົນ, ສະນ້ັົນໜັງສືຜູກຕູ່າງໆ ຈີິ່ງໄດ້ ເຫືຼອເປັນມູນມໍລະດົກສືບທອດຈົນມາຮອດປັດຈຸບັນນ້ົີ. ແຕູ່ໃນຍຸກນີ້ົເນ້ົືອໃນຂອງເລີ່ືອງແມູ່ນມີລັກສະນະດີເດັ່ົນ ສະແດງໃຫ້ເຫັນວູ່າມີເນ້ືົອໃນຕ່ໍສູ້ຢ່າງຮຸນແຮງ ມີນໍ້າໃຈຮັກຊາດ ເລິກເຊິີ່ງ ແລະ ຈະແຈ້ງດີດັ່ົງທີ່ຈະເຫັນໃນເລ່ືີອງ ສານລຶບພະສູນ, ກາບເມືອງພວນ, ເລ່ີືອງພື້ົນວຽງ ແລະ ເລີື່ອງອີື່ນໆອີກດ້ວຍ.ເລ່ີືອງ ສານລຶບພະສູນມີເນ້ືົອໃນສູ່ອງ ແສງເຖງິ ຫາຼ ຍຢ່າງເຊັ່ນົ : ກ.ສອູ່ ງແສງເຖງິ ການຮຸກຮານຂອງສະຫຍາມ ດ່ົັງທີ່ສານກ່າູ ວໄວ້ວາູ່ : ຄຸດທະອາ້ ປກີ ຂຶນ້ົ ຂາໍ ເມກເຮອື ງລດິ ຈນັ ໂທເມາົ ມວົ ມດຸ ມືດແສງສນູ ອາ້ໍ (ໜ.1) ສານໄດ້ຍົກເອົາຄຸດອັນເປັນສັນຍາລັກຂອງສະຫຍາມຂຶົ້ນມາເປັນຕົວລະຄອນທີ່ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງການມີ ພະລງັ ແລະ ການແຜູ່ອໍານາດຍຶດຄອງອັນເຮດັ ໃຫ້ພະຈນັ ເຊ່ິງີ ໃນຕອນຕົນ້ ຂອງສານໄດ້ເວົາ້ ເຖິງ ການແຜູ່ອາໍ ນາດຂອງ ສະຫຍາມເຂົ້າສອູ ານາຈັກລາວລ້ນຊາ້ ງ ເຊີິ່ງເຮັດໃຫ້ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ອັນເປັນຫວົ ໃຈຂອງອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງ ຕ້ອງມອດລົງເປັນສັນຍາລັກຂອງລາວຕ້ອງອັບແສງມຸດມອດລົງເຮັດໃຫ້ໄພູ່ຟ້າລາຊະດອນ ແລະ ເສນາອາມາດຕ້ອງ ລມົ້ ຕາຍວາຍວອດດງັົ່ ສານທີວ່ ູ່າ: ໄຟກໍ ລກຸ ວບຶ ໄໝ້ ເສມາດທະເມົາມຸດ ແປວເປັົ່ງ ເຮືອງອາລຸນ ຂອບແສງສູນຟາ້ (ໜ.1) ໃນປະຫວັດສາດລາວຕົກເປັນຫົວເມືອງຂ້ົຶນຂອງສະຫຍາມ ເຊ່ີິງແມູ່ນປະຫວັດສາດແຫູ່ງຄວາມຂົມຂ່ີືນມີ ພນົ ລະເມືອງລາວໃນຈາໍ ນວນບໍໜ່ ້ອຍໄດຖ້ ຶກກວາດຕອ້ ນໄປສະຫຍາມ ດົ່ງັ ທີ່ສານໄດກ້ າູ່ ວໄວວ້ ່າູ : ອານົນ ເນົາແນບພື້ນົ ເຟອນຟາດຟອງສະໝດຸ ນາໂຄຄະ ຄາດໂຮງຮາມຍ້ອງ (ໜ.1) ໝາຍຄວາມວູ່າເມີ່ືອສະຫຍາມເຂົ້າມາຍຶດຄອງແລ້ວ ເຂົາໄດ້ກ່ໍກໍາທໍາເຂັນ ແລະ ກວາດຕ້ອນເອົາຄົນລາວໄປ ໄທ ເພື່ີອຈຸດປະສົງລຶບລ້າງຄວາມເປັນຊາດດນໍາເອົາປະຊາຊົນໄປເປັນພົນລະເມືອງຂອງຊາດຕົນ ເພ່ີືອໃຫ້ຊາດຕົນ ມີຈາໍ ນວນຫວຼ ງຫຼາຍກວູ່າພວກອືີນ່ . ອັນນົ້ເີ ປັນຈຸດພິເສດຂອງສງົ ຄາມສັກດີນາສະໄໝນົັນ້ : ນະໂຍບາຍອນັ ນີ້ົ ໄດ້ເຮັດ ໃຫໄ້ ພຟູ່ ້າລາຊະດອນຂອງລາວຈາໍ ນວນໜງ່ີຶ ຕ້ອງໄດພ້ ັດພາກຈາກບາ້ ນເກດີ ເມືອງນອນຂອງຕນົ ດ້ວຍຄວາມອາໄລອາ ວອນ. 43

ຂ.ສູອ່ ງແສງເຖງິ ຮບູ ພາບທ່ຮີ ງຸູ່ ເຮືອງເຫືຼອງເຫ້ົືຼອມຂອງອານາຈັກລາວລາ້ ນຊາ້ ງ. ກູ່ອນສະຫຍາມເຂົ້າມາຮຸກຮານອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງປະເທດຊາດມີຄວາມຮູຸ່ງເຮືອງເຫືຼອງເຫືົ້ຼອມ , ປະຊາຊົນພົນລະເມືອງລາວມີຄວາມສະຫງົບອູຸ່ນອຽນ, ຢູ່ເຢັນເປັນສຸກ.ປະເທດຊາດບ້ານເມືອງໄດ້ຮັບການພັດທະນາ ໃນຫຼາຍດ້ານວັດທະນະທໍາສັງຄົມ ແລະ ພຸດທະສາດສະໜາ. ໄດ້ກາຍເປັນໃຈກາງສາສະໜາປະຈໍາຊາດ. ອານາຈັກ ລາວລ້ານຊ້າງສະໄໝນ້ົີ ໄດ້ກາຍເປັນໃຈກາງທາງດ້ານວັດທະນະທໍາກໍຄືພຸດທະສາສະໜາ, ບັນດາປະເທດ ຫືຼ ອານາຈັກອ້ອມຂ້າງ ເຄີຍໄດ້ເຂົ້າມາຮໍ່າຮຽນເອົາຫັຼກທໍາຄໍາສອນຂອງພຸດທະອົງທີ່ບັນຈຸໃບຄໍາພີພະໄຕປີດົກ ໃນ ອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງ ສະໄໝລາຊະການຂອງເຈົ້າສຸລິຍະວົງສາທໍາມີກະລາດ (ຄ.ສ1637-1694). ສະນັ້ົນ,ໃນ ເມ່ືີອປະເທດຊາດຖືກຮຸກຮານທໍາລາຍ, ໄພູ່ຟ້າລາຊະດອນກໍຄືເຈ້ົາຂຸນມຸນນາຍທ່ີຮັກຊາດທັງຫຼາຍຕູ່າງກໍພາກັນຄໍ່າ ຄວນ ແລະ ຄິດເຖງິ ອະດິດທເີ່ ຄຍີ ຮູຸ່ງເຮືອງເຫຼືອງເຫຼອືົ້ ມໃນເມືີ່ອກູ່ອນ ດັ່ົງສານກູ່າວໄວ້ວູາ່ : ຄິດເມ່ີືອ ບາລງັ ຊ້ອນ ໄສຍາອນິ ທລິ າດ ສະໜກຸ ຍ່ງິີ ລ້ໍາ ລມົ ເປື້ອງປ່ິນໄກວ (ໜ.1) ຫຼື ວ່າູ ຍທູ ່າູ ງ ຮກັ ຮ່ວູ ມຝນືັ້ ສມົ ສິງີ່ ໃຈປະສົງ ບັນທົມ ຖວາຍຈາມມາລີ ລາຊະສິຫາຫອ້ ງ (ໜ.7) ຄ.ສູອ່ ງແສງເຖິງມູນເຊ້ົືອພິລະອາດຫານບໍ່ຍອມຈໍານນົ ແລະ ກູ່າວປະນາມຜູ້ຂາຍຊາດ. ຊາດລາວເປັນຊາດໜີ່ຶທ່ີໄດ້ຮັບການກໍ່ຕ້ັົງຂົຶ້ນ ແລະເປັນປະຫວັດສາດອັນຍາວນານສາມາດຜູ່ານ ຜູ່າພະຍຸ ລົມແດງມາ ຢ່າງທະນົງອົງອາດຫຼາຍຍຸກຫຼາຍສະໄໝ. ໂດຍຜູ່ານໜ້າປະຫວັດສາດສາມາດຢັ້ືງຢນໃຫ້ພວກເຮົາຮູ້ວູ່າ ຄົນລາວສາມາດນໍາພາຊາດ ແລະສ້າງຊາດມາເຖິງປັດຈຸບັນກໍຍ້ອນມີມູນເຊົື້ອສາມາຄີຕໍ່ສູ້ບໍ່ຍອມ ຈໍານົນຂອງ ບນັ ພະບລຸ ດຸ ລາວ. ສານໄດ້ຍົກໃຫພ້ ວກເຮົາເຫັນກຽູ່ ວກັບມນູ ເຊືົອ້ ດງົ່ັ ກູ່າວນ້ົີວາູ່ : ຊາດທີ ພາສາເຊົອື້ ອານນົ ນາມນາກ ເນາົ ເນົັ່ງ ພັນທະເມກກ້ຽວ ສະເໝນຄ້ານໂຄນູ່ ຄອນ ປຸນແປງ ຍວງຍງັ ໜາ້ ພາສາບວງູ່ ບາດ ມົນຕະຫາຼ ດຕ້ອງ ຕງຶ ໃຕເ້ ພ່ືີອລິດທີ ເຊົື້ອຊາດລາວມີຊືີ່ວູ່າ (ນາກ) ເຊີິ່ງມີພະລັງອັນແຂງແກູ່ນມີອິດທິລິດ,ອັນເປັນທີ່ສະທ້ານຢ້ານກົວກວູ່າ ສບັ ພະສັດທງັ ຫຼາຍ, ໄດ້ປົກປອ້ ງຮັກສາບາ້ ນເມືອງຢາ່ ງສະຫູ່າງອົງອາດ,ສາມາດຄົງຕົວເປນັ ລັດໜີຶງ່ ທ່ີມເີ ອກະລາດແລະ ອະທິປະໄຕຢ່າງຄົບຖ້ວນ, ເຖິງວູ່າໃນສະໄໝສັກດີນາປົກຄອງໃນພູມີພາກນີ້ົ ຈະມີການຍາດແຍູ່ງດິນແດນກັນຢ່າງ ດເຸ ດືອດ ແຕູ່ຊາດລາວກໍຍງັ ຮັກສາຄວາມເປັນຊາດເຕົ້າໂຮມຫົວເມືອງຕູ່າງໆທີ່ເປັນສກັ ດີນາກະແຈກກະຈາຍໃຫ້ເປັນ ລັດດຽວໄດ້ ໂດຍສະເພາະໃນສະໄໝເຈົ້າຟ້າງູຸ່ມທ້ອນໂຮມຊາດ.ອັນນີ້ົມັນແມູ່ນມູນເຊົ້ືອພິລະອາດຫານ ແລະ ສານກໍ ຍັງໄດ້ປຽບທຽບມູນເຊົື້ອພິລະອາດຫານນັົ້ນຄືກັບມ້າມະນີກາບອັນຊົງພະລັງບ່ໍເກງກົວຕໍ່ອິດທິພົນໃດໆ ດັົ່ງທ່ີສານ ຂຽນໄວວ້ ູ່າ: ທາໍ ມະດາມ້າ ອາສະໄນມະນີກາບ ຫຼື ຫອູ່ ນ ໂຍມສະໄນຄາ້ ງ ລິດເຕົັ້ນຖບີ ຜະຫຍອງ (ໜ.7) ອັນນ້ົີ ໝາຍເຖິງຄວາມເກົັ່ງກ້າສາມາດທ່ີເປັນມູນເຊ້ົືອຂອງຊາດເຊີິ່ງເວລາໃດກໍບ່ໍຍອມຈໍານົນ ແລະຢ້ານກົວຕ່ໍ ສັດຕູໝູ່ມານໃດໆທັງສົິ້ນ ໃນປະຫັວດສາດແຫູ່ງການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ການຕໍ່ສູ້ ເພ່ີືອຄວາມຢນຢົງຄົງຕົວຂອງ 44

ຊາດກໍມີຫາຼ ຍໄລຍະທີ່ຊາດມີບັນຫາຄວາມຂັດແຍ່ງູ ພາຍໃນ.ຄວາມຂັດແຍູ່ງນ້ີົສູ່ວນຫຼາຍກໍແມູ່ນຄວາມຂັດແຍູ່ງພາຍ ໃນວົງຄະນາຍາດຊົນຊົັ້ນປົກຄອງ.ເສນາຜູ້ໃຫຍູ່ເຊິ່ີງເປັນສາເຫດແຫູ່ງການແຕກແຫງຫົຼ້ມຈົມຂອງຊາດ. ໃນສູ່ວນນ້ົີ ສານກໍໄດສ້ ະທ້ອນໃຫ້ເຫນັ ຢາ່ ງຈະແຈງ້ ວູາ່ : ສັງບ່ໍ ຫງຼິ ເຫນັ ເຊອ້ືົ ສະກນຸ ວງົ ນາມຊາດ ຕນົ ເດ. ມາຄົ່ວ ກ້ົມກາບໄຫ້ວ ຄົນໃບ້ຊ່ົວຊາມ ( ໜ.13) ສານໄດ້ກູ່າວປະນາມ ບຸກຄົນທີ່ເຫັນແກູ່ຕົວໄປຍອມກ້ົມຫົວໃຫ້ແກູ່ຊາດອີື່ນໂດຍບໍ່ໄດ້ຄໍານຶງເຖິງ ສິດຜົນປະໂຫຍດຂອງປະເທດຊາດບ້ານເມືອງ.ຈົນເກີດມີຄວາມໂຕູ່ງໂຕຍວູ່າ ຊັກນໍ້າເຂົ້າເຮືອ ຊັກເສືອເຂົ້າບ້ານ ໃນ ສວູ່ ນນົີ້ ສານກໄໍ ດກ້ ູາ່ ວໄວໃ້ ຫເ້ ຫັນຕ່ມືີ ວູ່າ: ຄັນບໍ່ ມເີ ຟອຍໄມ້ ໄຟບໍ່ລາມໄໝປ້ ່າ ມືບໍ່ ໃສທູ່ ໍ່ຈ້າໍ ເຮອື ຊຂິ ຶ້ົນເຜນົັ່ ຜາຍ ພີລ່ ື (ໜ.12) ສານນີ້ົໄດ້ຊີົ້ແຈງໃຫ້ເຫັນວູ່າຄ້ົັນຖ້າບໍ່ມີຄົນໃນຊາດເປັນສາຍໃຍໃຫ້ແກູ່ຄົນຊາດອ່ີືນເຂ້ົາມາ ,ເຂົາກໍ່ບໍ່ສາມາດ ເຂົ້າມາໄດ້ປຽບເໝືອນໄຟໄໝ້ປ່າຖ້າບໍ່ມີໄຟໄມ້ແຫ້ງກ່ີິງກ້ານໄມ້ຂຸລົ່ນລົງໄຟກໍບ່ໍໄໝ້ລາມໄປທ່ົວປ່າດົງພົງໄພໄດ້. ໃນ ສະໄໝທ່ີຊາດສູນເສຍຄວາມເປັນເອກະລາດຕົກເປັນຫົວເມືອງຂົ້ຶນ.ໃຫ້ແກູ່ຊາດອີື່ນນ້ັົນຜູ້ທີ່ມີຈິດໃຈຮັກຊາດຍອມ ກົມ້ ຫົວຮບັ ໃຊ້ໃຫ້ແກູ່ຊາດອືີ່ນແລະ ແມ່ນູ ໃຜແມູ່ນຄົນຮັກຊາດ. ໃນສູ່ວນນີ້ົ,ສານກໄໍ ດຊ້ ົີ້ໃຫ້ເຫັນບັນຫາຢ່າງຊດັ ເຈນ ວູ່າ: ຍັງຕາູ່ ງໄມ້ ແກວ້ ແກນູ່ ຈັນໂທ ໄມກ້ ໍ ເອາົ ມາທຽມ ໝຂູ່ ອນລອຍນໍ້າ (ໜ14) ສັງວາູ່ ສານໄດ້ປຽບທຽບວູ່າ ຢປູ່ າ່ ດົງມໄີ ມ້ຫາຼ ຍຊະນດິ ກໍມຄີ ນຸ ຄາູ່ ລາຄາແພງ,ບາງຊະນິດກໍລາຄາຖກື ຈະເອາົ ມາປຽບທຽບກັນ ບໍ່ໄດ້.ຄົນໃນຊາດກໍເຊົັ່ນດຽວກັນ,ຜູ້ດີມີນໍ້າໃຈຮັກເຊື້ົອແພງຊາດກໍມີຫຼາຍ.ຜູ້ຊົ່ວເມົາມົວນໍາແຕູ່ລາບຍົດກໍມີ ແລະ ຄວາມສກຸ ສູວ່ ນຕົວຍອມກ້ົມຫົວໃຫແ້ ກູຊ່ າດອນ່ືີ ກມໍ ີ,ນັກແຕູ່ງຍງັ ໄດຍ້ ົກບັນຫານົີ້ຂຶົ້ນມາວາູ່ : ອ້ອຍຫວານ ພອຍວ່າູ ສມົ້ ໃຫ້ລອງຊີມພຮໍ ູ້ຂ່າູ ວ (ໜ.19) ເຂົາຮໍ ເຈ້ົາວູາ່ ຫວານກວູ່ າອ້ອຍ ຕາມເຈ້າົ ຊິເບງ່ີິ ເອາົ (ໜ.19) ຫືວຼ ູ່າ ຫນີ ແຮູ່ ເຈ້ົາຫາກກຸມວ່າູ ແກວ້ ຕາມເຈົາ້ ຊເິ ບີ່ງິ ເອົາ (ໜ.18) ສານໄດ້ປຽບທຽບວູ່າ ອ້ອຍທໍາມະດາເມ່ືີອກິນຈະຮູ້ສຶກວູ່າມັນມີຄວາມຫວານສົດຊີື່ນໃຈ ແຕູ່ເຈ້ົາພັດວູ່າສົ້ມ, ເຄອື ເຂົາຮຂໍ ມົ ເຈາ້ົ ພດັ ວູ່າຫວານນີົກ້ ໍເປັນການຍາກທ່ີຈະເຮັດໃຫທ້ ຸກຄົນມຄີ ວາມເຂ້າົ ໃຈວູ່າຄນົ ຜທູ້ ີ່ຂາຍຊາດຍອມກົ້ມ ຫວົ ໃຫ້ແກູ່ຊາດອື່ີນ ແຕພູ່ ັດເຂົ້າໃຈວູ່າເຂາົ ເປັນຄົນດີ,ມີສິນທໍາ,ກງົ ກັນຂ້າມຄົນຜູ້ທ່ີມີຈດິ ໃຈຮັກຊາດແຕພູ່ ັດເວ້ົາແລະ ເຂ້ົາໃຈວູ່າເຂົາເປັນບຸກຄົນບໍ່ດີ,ຂາຍຊາດ. ໃນຕົວຈິງໃນປະຫວັດສາດສະໄໝທ່ີຕົກເປັນຫົວເມືອງຂ້ົຶນໃຫ້ແກູ່ ສະຫຍາມກໍເປັນດງ່ົັ ນ້ັົນແທ.້ ບັນດາເຈົ້ານາຍຊົນຊັົນ້ ປກົ ຄອງລາວຈໍານວນໜຶີງ່ ກໍໄປຍອມກ້ົມຫົວໃຫແ້ ກຊູ່ າດອີ່ືນ ເປັນ ປລໍ ະປກັ ຕຄ່ໍ ົນພາຍໃນຊາດຕົນທີ່ຫວັງຢາກກອບກູ້ເອາົ ຄວາມເປັນອິດສະຫຼະພາບມາໃຫ້ແກູ່ຊາດຂອງຕົນໄດ້ມີຄວາມ ຢູ່ເຢັນເປນັ ສກຸ ຢສູ່ ະເໝ.ີ 45

ງ. ສູ່ອງແສງເຖງິ ຄວາມເປັນຫວູ່ ງເປັນໃຍຂອງນກັ ແຕູ່ງຕໍປ່ ະເທດຊາດ ໃນຍາມທີ່ຊາດຕົກຢູ່ໃຕ້ແອກຄອບຄອງຂອງຊາດອ່ືີນກໍມີເຈົ້າປົກຄອງແລະ ປະຊາຊົນຜູ້ທີ່ມີນໍ້າໃຈຮັກຊາດ ມີຈໍານວນບໍ່ໜ້ອຍເຊ່ິີງເວລາໃດກໍຄິດຫາຊູ່ອງທາງເພ່ືີອກອບກູ້ເອົາຊາດ. ຄົນເຫົ່ຼານີ້ົ ໄດ້ມີຄວາມພະຍາຍາມປັບປຸງ ບູລະນະ ແລະ ສ້າງສາປະເທດຊາດ. ກໍສ້າງກໍາລັງປ້ອງກັນຊາດໃຫ້ເຂົັ້ມແຂງ. ສານບົ້ັນສົມທີຄິດ ໄດ້ສູ່ອງແສງໃຫ້ ເຫນັ ບັນຫານົີວ້ າູ່ : ໃຈປະສົງຂ້ອຍ ຢາກໄຖນາເຮົື້ອເກາົ່ ນາຊາູ່ ວມບີ ໍ່ແພ້ ພະອວນອ້າຍບປ່ໍ ະສົງ (ໜ2.6) ນັກແຕູ່ງເວລາໃດກໍເປັນຫູ່ວງເປັນໃຍ ຕໍ່ປະເທດຊາດທີ່ສູນເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ.ນາເກົ່າກໍຄືແຜູ່ນດິນລາວ ເຊິີ່ງເປັນບູ່ອນຝັງສາຍແຫູ່ແຜູ່ສາຍບື,ເຄີຍມີສິດເຕັມວສູ່ວນໃນການເປັນເຈ້ົາ,ແຕູ່ມາບັດນ້ົີ ໄດ້ຖືກຍໍ່າຍີປຸ້ນແລະຍຶດ ເອົາສິດແຫູ່ງຄວາມເປັນເຈົ້າໄປ. ປະຊາຊົນຄົນໃນຊາດຖືກເກັບກວາດໄປເປັນທາດ,ເປັນຂ້ອຍຂ້າໃຫ້ແກູ່ຊາດອືີ່ນ. ສະນັົ້ນ,ນັກແຕູ່ງຈິ່ີງຢາກກອບກູ້ເອົາຊາດຄືນມາຄືກັບນາເຮື້ົອນ້ັົນ ແຕູ່ຈະເຮັດແນວໃດຈ່ິີງຈະໄດ້ມາ ນັກແຕູ່ງຈ່ີິງໄດ້ ລະດມົ ວາູ່ . ເຊນີ ແມ໋ ມາຊວູ່ ຍພັດສແີ ກ້ວທໍາມະໂລງໃຫແ້ ຈ້ງຮູຸ່ງ ແດ່ທູ ອ້ ນ ຫລອນວູ່າບຸນສົງ່ ໃຫ້ ແສງເທົ້າທົ່ວເມອື ງ ບໍ່ຮູ້ (ໜ.17) ນ້ີົໝາຍຄວາມວູ່າ ນັກແຕູ່ງໄດ້ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ຄົນໃນຊາດມາຮູ່ວມແຮງຮູ່ວມໃຈກັນ ເພ່ືີອກອບກູ້ເອົາປະເທດ ຊາດດຖ້າປະໃຫ້ຕົກເປັນຂອງຊາດອ່ືີນຈະບໍ່ມີໂອກາດໄດ້ບູລະນະ ແລະ ພັດທະນາ ຈາກນ້ົັນກໍຈະເຮັດໃຫ້ບ້ານເມືອງ ນບັ ມ້ົໝື ນ່ົ ໝອງໄປເຊັ່ນົ ວາູ່ : ອັນວູ່າ ຜັກຕບົ ເຂັມົ້ ມະຫານນິ ນາໍ້ ຄັົງ່ ພລິ ານ້ົັນ ປະລະ ເສຍໝົນ່ ເສາົ້ ແສງກວ່ົ ຝນຸ ດິ (ໜກ18) ນັກແຕູ່ງປຽບທຽບແກ້ວນິນສີ ຜັກຕົບ ເຊ່ີິງມີລາຄາແພງນົັ້ນ ຫາກປະລະໃຫ້ເກືອກກ້ົວກັບຝຸ່ນດິນ ແສງຂອງ ມນັ ກຈໍ ະເສົາ້ ໝອງ. ນອກຈາກນນ້ົັ ຜູ້ແຕູງ່ ຍັງສະແດງຄວາມຕັດສິນໃຈວູ່າ: ມັນຫາກ ເຄຍີ ຕາຍຍ້ອນ ດອມຂນັ ເດອື ນແປດ ພີບົ້່ ໍ່ ແໜງໜາູ່ ຍເອືອ້ົ ຊີວັງໄວທ້ ໄໍ່ ຍ ເພ່ິີນຫາກ ລືວ່າູ ຮ້າຍ ໃຈອາ້ ຍຫາປະສົງ (ໜ.25) ເຖງິ ບອູ່ ນນ້ໍາບິດຜັນໃນແກ້ງ ເຊງິ່ີ ເປັນອຸປະສກັ ໃນການເດີນເຮືອໂດຍສະເພາະໃນລະດູຝົນກາງແປດ,ກາງເກົ້າ ແມູ່ນອັນຕະລາຍທີ່ສຸດແຕູ່ຜູ້ແຕູ່ງກໍບ່ໍຫວ່ັົນໄຫວ ຫຼືຢ້ານກົວແຕູ່ຢ່າງໃດເມ່ີືອມີຄວາມຕົັ້ງໃຈໄວ້ແລ້ວທີ່ຈະຕໍສ່ ູ້ກອບກູ້ ເອົາເອກະາດເຊິີ່ງເປັນເສ້ົັນທາງທີ່ອາດຈະຕ້ອງສະລະທັງເລືອດ ແລະຊີວິດ.ເຖິງແມູ່ນຈະເປັນອັນຕະລາຍຮ້າຍແຮງຈົນ ເຖິງຂ້ົັນເສຍຊີວິດນັກແຕູ່ງກໍຍອມເສຍສະລະໄດ້. ໃນຕົວຈິງປະຫວັດສາດແຫູ່ງການຕໍ່ສູ້ ກອບກູ້ເອົາເອກະລາດຈາກ ສະຫຍາມໄລຍະຕໍ່ມາກໍຄືຜົນແຫູ່ງຄວາມຄິດຄວາມຫວັງຂອງຄົນລາວ, ຜູ້ນໍາພາ, ແມູ່ທັບ,ນາຍທະຫານທ່ີຊອກຫາ ຊ່ອູ ງທາງປົດປອ່ ຍຕນົ ເອງອອກຈາກການຄອບຄອງຂອງສະຫຍາມທີ່ໄດສ້ ະແດງອອກໃນ (ສານລບຶ ພະສນູ ) ນັົນ້ ເອງ. ສະຫູຼບລວມແລ້ວ(ສານລຶບພະສູນ) ແມູ່ນບົດບັນນະກໍາໜຶີ່ງທີ່ສູ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນເຖິງປະຫວັດສາດແຫູ່ງການ ແຜອູ່ າໍ ນາດຂອງສະຫຍາມ,ແລະພອ້ ມກັນນ້ັົນກສໍ ູ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນເຖິງສັກດນີ າລາວຜຂູ້ າຍຊາດຈາໍ ນວນໜຶ່ີງທີ່ຮວູ່ ມມື ກັບສະຫຍາມແລ້ວກ່ໍໂທດກໍາຕໍ່ປະຊາຊົນລາວກໍຄືອານາເຂດລ້ານຊ້າງດ້ວຍວິທີຈູດເຜົາທໍາລາຍບ້ານເມືອງແລະເກັບ ກວາດເອົາຊັບສັມບັດ ນອກນ້ນັົ ສານຍັງສະທອ້ ນໃຫ້ເຫັນຜູ້ທ່ີມີຈິດໃຈຮກັ ຊາດ,ຄິດຫາທາງເພ່ືີອກອບກເູ້ ອາົ ຊາດຄນື . 46