การเผยแพร่ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

พอเพยี งเกาศรเผรยแพษร่ปฐรัชญกาขิอจง โดย รศ. ดร. จริ ายุ อศิ รางกรู ณ อยธุ ยา ปรบั จากการบรรยาย เรอื่ ง การเผยแพร่ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงในต่างประเทศ เมอื่ วนั ท่ี ๘ ธนั วาคม ๒๕๕๒ ณ กระทรวงการต่างประเทศ



พอเพยี งเศรษฐกจิการเปผยรัแชพญรา่ ของ โดย รศ. ดร. จิรายุ อิศรางกูร ณ อยธุ ยา 1

“ การเผยแพร่ “ ปรัชญาของ เศรษฐกจิ พอเพยี ง โดย รศ. ดร. จริ ายุ อศิ รางกรู ณ อยธุ ยา ๑ ปรบั จากการบรรยายเรอ่ื ง การเผยแพรป่ รชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งในตา่ งประเทศ เมอ่ื วนั ท่ี ๘ ธนั วาคม ๒๕๕๒ ณ กระทรวงการตา่ งประเทศ 2

เกรน่ิ นาำ ผมรู้สึกเป็นเกียรติอย่างยิ่ง และประทับใจท่ีกระทรวงก�ร ต่�งประเทศได้คิดจัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัว ข้ึนม� และขออนุญ�ตเรยี นกอ่ นทีจ่ ะเร่มิ ต้นว�่ ผมม�ด้วยคว�มสำ�นึกว�่ ถึงแมว้ ่� จะไม่ได้เป็นข้�ร�ชก�รกระทรวงก�รต่�งประเทศ แต่ก็เป็นลูกของข้�ร�ชก�ร กระทรวงก�รต่�งประเทศ ทำ�ให้เข้ �ใจดีตลอดชีวิตที่ผ่ �นม�ว่� ข้�ร�ชก�ร กระทรวงก�รต่ �งประเทศเป็นผู้ที่ปิดทองหลังพระ และเป็นผู้ที่มีหน้ �ท่ี และได้ดำ�เนินก�รปกป้องผลประโยชน์ของประเทศท่�มกล�งกระแสโลก�ภิวัตน์ คือต้องไปสู้ในเวทีโลก เพ่ือจะรักษ�ผลประโยชน์ของประเทศไทย เพร�ะฉะน้ัน ในก�รม�บรรย�ยในวนั น้ี ก็ถอื ว�่ คิดถึงเรื่องนเ้ี ป็นเร่ืองหลกั ว�่ จะขอม�น�ำ เสนอ ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง เพ่ือขอให้ท�่ นช่วยกันเข้�ใจ และจะได้ช่วยกัน เผยแพร่และแก้คว�มเข้�ใจผิดเก่ียวกับเรื่องปรัชญ �ของเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งก็ได้เริ่มมีก�รให้คว�มสนใจกันม�ประม�ณ ๑๐ กว�่ ปีเท่�น้ัน เพร�ะฉะนั้น จงึ ถอื ว�่ เป็นหวั ขอ้ และเรอ่ื งร�วทค่ี ่อนข�้ งใหม่ ส่ิงที่ผมมีความยินดีในวันนี้ก็คือ เพิ่งมีหนังสือหรือ บทคว�มออกม�ใหม่ ๒ -- ผมหวังว่�เลม่ นี้ไดแ้ จกใหท้ ุกท�่ นแลว้ -- กอ่ นทเี่ ร� จะส�ม�รถไปเผยแพร่ ท�ำ คว�มเข�้ ใจ หรอื แกป้ ญั ห�คว�มเข�้ ใจผดิ ต�่ งๆ เกย่ี วกบั ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงได้นั้น อย�กเรียนให้ทร�บว่� ในอดีตที่ผ่�นม� ผมมีคว�มรู้สึกว่� ก�รที่เร�ไม่มีอ�วุธไปสู้ด้วย มันเป็นเร่ืองย�ก ยิ่งในระดับโลก ก�รไม่มีเอกส�รเป็นภ�ษ�อังกฤษ เพื่อนำ�ไปใช้ให้เป็นประโยชน์ในก�รสื่อส�ร และไปเผยแพร่ ก็เป็นเร่ืองท่ียิ่งทำ�ให้ง�นย�กข้ึน ดังน้ัน เอกส�รหรือบทคว�ม ๑ ผ้อู �ำ นวยก�รสำ�นกั ง�นทรัพย์สินส่วนพระมห�กษตั รยิ ์ และน�ยกสภ�สถ�บันบณั ฑติ พัฒนบริห�รศ�สตร์ Economy ๒ Chaiyawat Wibulswasdi, Priyanut Piboolsravut and Kobsak Pootrakool. (2010) “Sufficiency Philosophy and Development.” Bangkok : Sufficiency Economy Research Project, The Crown Property Bureau. 3

ซ่ึงเพิ่งเสร็จออกม� เป็นบทคว�มท่ีได้นำ�เสนอต่อเวทีน �น�ช�ติ๓ ม�แล้ว แตห่ ลงั จ�กทไ่ี ดน้ �ำ เสนอ กเ็ อ�ม�ปรบั ปรงุ จนกระทง่ั คดิ ว�่ ตอนนพ้ี รอ้ มทจ่ี ะน�ำ ไป เผยแพร่ ก่อนท่ีจะเข้�ม�ก็ได้รับทร�บว่� ในเวทีท่ีกระทรวงก�รต�่ งประเทศนี้ เคยมีนักเศรษฐศ�สตร์ท่ีได้รับร�งวัลโนเบล คือ Professor Joseph Stiglitz ม�พูดแล้ว และแสดงคว�มสนใจในเร่ืองก�รพัฒน�ภ�ยใต้กระแสโลก�ภิวัตน์ ผมจึงคิดว่� ถ้�เร�มีเอกส�รฉบับนี้ส่งให้คนอย่�งระดับน้ัน เพื่อที่จะได้มีโอก�ส พูดคุยกันถึงข้อดีข้อเสีย คว�มเป็นไปได้ของก�รนำ�ม�ใช้ เพื่อเป็นประโยชน์ ในก�รพัฒน�ประเทศต่�งๆ ในยุคโลก�ภิวัตน์ ก็น�่ จะเป็นเร่ืองดี ที่จะไดพ้ ฒั น�ไปสู่แนวคว�มคิดท่ีชัดเจนขึ้นในก�รพัฒน�ประเทศ เพราะฉะน้ัน ตรงนี้ผมหวังอย่ �งยิ่งว่� ข้�ร�ชก�รกระทรวงก�ร ต่�งประเทศ ซ่ึงมีหน้�ที่ตรงน้ีโดยตรง จะได้ช่วยดูเอกส�รฉบับนี้ แล้วก็นำ�ไปใช้ เพ่ือเป็นประโยชน์ และถ�้ คิดว่�มีอะไรท่ีจะปรับปรุงได้ ก็จะได้ดำ�เนินก�รโอก�ส ต่อไปในอน�คต เพร�ะฉะน้ันผมจะขออนุญ�ตนำ�เสนอเร่ืองนี้ และ หวังว่� ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงจะเป็นประโยชน์ท้ังต่อปัจเจกบุคคล เช่นเดียวกบั ระดับประเทศ ๓ สมั มน�ระหว่�งประเทศวชิ �ก�รเรื่อง “Alternative Development and Sufficiency Economy” จดั โดย สถ�บันบณั ฑติ พัฒนบริห�รศ�สตร์ (NIDA) เมอื่ เดอื นกรกฎ�คม ๒๕๕๐ 4

คขอวงาเมศสราำ ษคฐญั กจิ พอเพยี ง เศรษฐกิจพอเพียงมีจุดเริ่มประมาณปี ๒๕๔๐ ซึ่งเกิดวิกฤตเศรษฐกิจต้มยำ�กุ้ง เริ่มต้นจ�กประเทศไทย มีคนเดือดร้อนกัน ม�กม�ย เม่ือพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวตรัสถึงเร่ืองเศรษฐกิจพอเพียง ก็มีคนฟังกันเยอะ แท้ที่จริงแล้ว พระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวได้ตรัสเร่ือง เศรษฐกิจพอเพียงม�ก่อนหน้�นั้นแล้ว ๒๐ - ๓๐ ปี โดยพระองค์ท�่นได้เตือน เกี่ยวกับก�รพัฒน�ประเทศอย่�งไม่สมดุลม� ๓๐ กว�่ ปีแล้ว แต่ตอนน้ัน ยงั ไม่ใชช่ ว่ งทมี่ วี กิ ฤต คว�มสนใจจึงยงั น้อย แต่กม็ �สนใจกนั จริงจังเมื่อปี ๒๕๔๐ จนม�ถึงตอนนี้ คว�มสนใจก็น่�จะต่อเน่ือง เพร�ะเกิดวิกฤตเศรษฐกิจใหม่แล้ว คือ วิกฤตเศรษฐกิจแฮมเบอร์เกอร์ ซึ่งส่งผลกระทบในระดับโลก ม�กม�ย ดังทีท่ �่ นทง้ั หล�ยได้ติดต�มข่�วส�รในเรอื่ งนม้ี �ม�กแล้ว แลว้ กส็ ง่ิ ที่น่ายินดี ประการแรก คอื เนอ่ื งจ�กเร�ไดม้ ี ประสบก�รณ์เร่ืองวิกฤตต้มยำ�กุ้งและได้มีก�รปฏิบัติต�มแนวเศรษฐกิจพอเพียง ต้ังแต่ปี ๒๕๔๐ เป็นต้นม� ทำ�ให้วิกฤตแฮมเบอร์เกอร์ ไม่กระทบม�สู่ โดยเฉพ�ะอย่�งย่ิงในสถ�บันก�รเงินของไทยเหมือนเมื่อ ๑๐ กว�่ ปีท่ีผ่�นม� อนั นผ้ี มว่�เปน็ สง่ิ แรกทน่ี กั เศรษฐศ�สตรไ์ ทย หรอื ผทู้ ต่ี ดิ ต�มเรอ่ื งนใ้ี นประเทศไทย มีคว�มเห็นพ้องต้องกัน ไม่มีคว�มเห็นที่แตกต่�งกันเลยว่� ประโยชน์จ�กก�รที่ เร�ได้ปฏิบัติต�มปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง ทั้งในด�้ นก�รดำ�เนินง�นของรัฐ และก�รปฏิบัติด้วยคว �มระมัดระวังของสถ�บันก�รเงินของเร� ทำ�ให้เร� ไม่ถูกกระทบ เหมือนอย�่ งท่ีอังกฤษ หรือยุโรป หรืออเมริก� ถูกกระทบ 5

อย่�งไรก็ต�ม มันก็ไม่ส�ม�รถจะหลีกเล่ียงได้ว่� เมื่อมันมีผลกระทบ ระดับโลกแล้วก็จะมีผลกระทบม�สู่ประเทศไทย ผลท�งเศรษฐกิจท่ี ตกต�่ำ ของทง้ั โลก กส็ ่งผลกระทบม�ทีป่ ระเทศไทยเช่นกัน ประการท่ีสอง ก็คือ ตอนนี้กระแสเรื่องโลกร้อน (Global Warming) หรือวิกฤตท�งด้�นพลังง�น ทั้งสองเร่ืองนี้เป็นเร่ืองที่ม�จ�กภ�ยนอก เรื่องของ โลกร้อนเริ่มจะส่งผลกระทบต่อโลก และปัญห�ของวิกฤตพลังง�นเร่ิมจะ ส่งผลกระทบต่อประเทศไทย ซึ่งโดยสุทธิแล้ว ไทยเป็นประเทศที่ต้องนำ�เข้� พลังง�น ดังน้ัน เมื่อพลังง�นมีร�ค�แพงก็ย่อมส่งผลกระทบต่อประเทศไทย เป็นอย่�งม�ก น่ีคือ กระแสใหญ่ๆ ของโลก�ภิวัตน์ที่เร �จำ�เป็นจะต้อง ตระหนักถึง และเตรียมท่ีจะสู้ เพร�ะฉะนั้นปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง ยังน่�จะเปน็ ทสี่ นใจของคนท่ัวๆ ไปเป็นอย่�งม�ก เม่ือปี ๒๕๔๐ เร�รับฟังและน้อมนำ�ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง ไปปฏิบัติม�ก และส่งผลทด่ี ี นัน่ เป็นเพร�ะตอนวิกฤตต้มย�ำ กุ้ง เร�เดอื ดรอ้ นม�ก เพร�ะฉะน้ัน เร�ก็รับฟังวิธีปฏิบัติเพื่อแก้ไขปัญห�ด้วยดี เม่ือถึงตอนน้ี ก็ขออย่�ให้ลืม เพร�ะกระแสโลก�ภิวัตน์และวิกฤตเศรษฐกิจโลกยังไม่ห�ยไป แนน่ อน เร�ได้ยินว่�เศรษฐกจิ เริม่ ฟ้นื ตัว แต่นักเศรษฐศ�สตร์ทว่ั ไปก็บอกว�่ ฟื้นตัวแต่ยังไม่แน่นอน มันอ�จจะเกิดกระแสกระตุกกลับได้ อย�่ ไป นิ่งนอนใจว�่ เศรษฐกิจจะฟื้นตัวแล้วอย�่ งถ�วร ประการต่อมา กระแสของโลกร้อนกำ�ลังเข้�ม� ซึ่งจะส่งผลกระทบ ต่อประเทศไทยอย่�งไร เร�ต้องจ้องต�ไม่กะพริบเลย และพลังง�นน้ำ�มัน จะเร่ิมมีร�ค�แพงข้ึน เคยแพงข้ึนไปถึง ๑๕๐ ดอลล�ร์สหรัฐต่อบ�เรลล์แล้ว 6

ตอนนี้ถึงแม้มันจะลงม�ต่ำ�กว่�น้ัน แต่ก็อย่ �ไปว�งใจ นี่คือเหตุผลหลักๆ จ�กกระแสโลก�ภิวัตน์ ที่น�่ จะทำ�ให้เร�ยังต้องระมัดระวังอย่�งยิ่งกับเหตุก�รณ์ ภ�ยภ�คหน้� และสิ่งท่ีจะทำ�หน้�ท่ีเสมือนเป็นหลักหรือเข็มทิศ ท่ีจะ ทำ�ให้เร�ร่วมกันระมัดระวัง ทำ�ให้ผลเสียน้อยที่สุด และเกิดผลดีม�ก ทส่ี ุดกค็ ือ ปรชั ญ�ของเศรษฐกจิ พอเพยี ง เม่ือเดอื นพฤศจิกายน ๒๕๔๒ ไดม้ กี �รประมวลพระร�ช ดำ�รัสของพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวเก่ียวกับเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง และ ได้มีก�รถว�ยตรวจและทรงแก้ไข ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงท่ีคนส่วนใหญ่ทร�บกันแล้ว โดยในส่วนของคำ�นิย�ม พระองค์ท่�นได้ทรงตรวจและแก้ไข แล้วนำ�ม� เผยแพร่ 7

เปศรรัชษญฐกาขจิ อพงอเพียงคอื อะไร ประการท่ีหนึ่ง เศรษฐกิจพอเพียง แนะนำ�แนวท�งในก�รดำ�เนินชีวิต ซง่ึ ประยกุ ตใ์ ชไ้ ดท้ กุ ระดบั ตัง้ แตร่ ะดบั ปัจเจก คอื Individual จนถึง ครอบครัว ชมุ ชน และระดบั ช�ติ ประการที่สอง เศรษฐกิจพอเพียง เสนอแนะท�งส�ยกล�งและสมดุล ส�ำ หรบั ก�รพัฒน�ประเทศ ท่�มกล�งกระแสโลก�ภวิ ตั น์ ประการที่สาม เศรษฐกิจพอเพียงประกอบด้วย ๓ ปัจจัยหลัก ได้แก่ คว�มพอประม�ณ คว�มมเี หตมุ ผี ล และก�รมภี มู คิ มุ้ กนั ส�ำ หรบั คว�มเสย่ี งต�่ งๆ ประการที่สี่ เง่ือนไขที่จะนำ�ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ ให้เกิดผล คือ ก�รใช้คว�มรู้อย่�งรอบคอบและระมัดระวัง และผู้เอ�ไปใช้ ต้องมีคุณธรรมต่�งๆ อ�ทิ คว�มซื่อสัตย์สุจริต คว�มเพียร คว�มอดทน คว�มเอ้อื อ�ทรกับเพ่อื นร่วมช�ติ และเพื่อนมนุษยด์ ว้ ยกัน 8

ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง เง่ือนไขความรู้ เง่อื นไขคณุ ธรรม (รอบรู้ รอบคอบ ระมดั ระวงั ) (ซื่อสัตยส์ ุจริต อดทน เพยี ร มีสติ ปัญญา) วัตถุ/สงั คม/สิง่ แวดลอ้ ม/วัฒนธรรม สมดุล และพร้อมรบั ตอ่ การเปลี่ยนแปลง ส่ิงที่อยากจะเน้นยำ้าในวันนี้ คือ ท่ีม�ของเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึงม�จ�กคำ�นิย�มที่พระร�ชท�นลงม� ๔ ข้อ และหล�ยท่�นอ�จจะทร�บดี อยู่แล้วว่� เป็นก�รดำ�เนินชีวิตได้ทุกระดับทั้งส่วนตัวจนถึงระดับช�ติ เป็นท�ง ส�ยกล�งและสมดุลที่จะใช้กับประเทศที่กำ�ลังเจอกับสภ �พมรสุมของกระแส โลก�ภิวัตน์ รวมทั้งประกอบด้วยส�มห่วง และสองเง่ือนไข โดยส�มห่วงท่ีใช้ พร้อมกันคือ หลักของคว�มพอประม�ณ คว�มมีเหตุมีผล และก�รมีภูมิคุ้มกัน ต่อคว�มเส่ียงก�รเปล่ียนแปลงต่�งๆ แต่เงื่อนไขท่ีจะทำ�ให้เป็นประโยชน์ม�ก ที่สุดคือต้องอ�ศัยคว�มรู้ที่รอบคอบระมัดระวัง ในคำ�นิย�มจะบอกไว้ ขอให้ นักทฤษฎีทั้งหล�ยใช้ทฤษฎีด้วยคว�มรอบคอบและระมัดระวัง --ไม่ใช่ไปเรียน ม�จ�กอเมรกิ �แล้ว ก็เอ�ม�ใชก้ บั ประเทศไทยโดยไมค่ ิดอะไรเลย-- นอกจ�กน้ี อีกเงื่อนไข คือผู้ที่เก่ียวข้องกับก �รพัฒน�ประเทศท้ังหมด จะต้อง มคี ณุ ธรรม คว�มซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ คว�มเพยี ร คว�มอดทน คว�มเออ้ื อ�ทร ตอ่ กันและกนั และต้องไมโ่ ลภ 9

คณุ ลกั ษณะ ๖ ประการของ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ข้อท่ีหน่ึง คือ การไม่เป็นคนสุดโต่ง คือ การยึดหลัก พอประมาณ ภายใต้เหตุผลพอสมควร ซ่ึงก็คือ พอประม�ณขึ้นอยู่กับ แต่ละสถ�นะของบุคคล สถ�นะขององค์กร สถ�นะของประเทศ คือจะให้ พอประม�ณแบบไทยไปพอประม�ณเท่�กับของสวีเดนก็คงไม่ได้ คือต้องเอ� พอประม�ณภ�ยใต้เหตุผล และสถ�นะคว�มเป็นจริง ระดับปัจเจกก็เหมือนกัน พอประม�ณกเ็ ป็นเร่อื งพอประม�ณภ�ยใต้สถ�นก�รณข์ องแตล่ ะบคุ คล ขอ้ ทส่ี อง คอื การมีภูมิคุ้มกนั โดยการบรหิ ารความเส่ียงอย่าง เหมาะสม คืออย่�ให้มันเกิดปัญห�แล้วไปแก้ ถ�้ มีภูมิคุ้มกันแล้ว ก็จะไม่ล้ม เวล�เกิดเหตุก�รณ์อะไรขึ้นม� เพร�ะเร�ไปคิดก�รณ์เล็งผลเลิศเกินไป อ�ทิ มีทุนอยู่ ๑ จะกู้ ๑๐ พอถึงเวล�เหตุก�รณ์ไม่เป็นไปต�มค�ดหม�ย เจ้�หน้ี ม�ต�ม พอเจ้�หน้ีม�ต�มก็ล้มเลย แต่ถ�้ มี ๑ กู้สัก ๐.๕ ถึงแม้ว�่ เหตุก�รณ์ ไมเ่ ปน็ ไปต�มท่คี �ดหม�ย หน้ี ๐.๕ กย็ งั พอดูแลได้ ไม่ถึงกบั ลม้ อย�่ งนเ้ี ปน็ ต้น 10

ข้อที่สาม คือ การใช้ความรู้ และเหตุผล แทนที่จะใช้อารมณ์ ความรู้สึก ซ่ึงอันน้ีเหม �ะกับกระทรวงก�รต่�งประเทศ เพร�ะต้องเป็น Learning Organization เป็นองค์กรท่ีเรียนรู้อยู่ตลอดเวล� เพร�ะสถ�นก�รณ์ เหตุก�รณ์มันเปล่ียนแปลงไปตลอดเวล� ต้องอ�ศัยคว�มรู้ท่ีทันสมัยท่ีสุด เพร�ะฉะน้ัน ก�รเอ�คว�มรู้ที่เหม�ะสมม�สู้กับโลก�ภิวัตน์ กระทรวงก�ร ต�่ งประเทศเปน็ ผทู้ อ่ี ยแู่ นวหน�้ แลว้ กม็ นั อยใู่ นส�ยเลอื ดทจ่ี ะตอ้ งท�ำ เชน่ น้ี -- ไมไ่ ด้ อยู่ในสมองเท�่ นน้ั 11

ข้อทีส่ ่ี คอื การเนน้ คณุ ธรรมและศลี ธรรม ข้อที่ห้า คือ การเน้นการสร้างฐานรากที่แข็งแกร่งและม่ันคง มีพระร�ชดำ�รัสอยู่องค์หนึ่งที่ถือว่�มีคว�มสำ�คัญม�ก โดยพระองค์ท่�นตรัสว่� ท่�นเปรยี บประเทศ หรือเศรษฐกิจ หรอื แม้กระทง่ั สังคมว�่ เหมอื นตึก ตกึ ถ�้ ไมม่ ี ฐ�นร�กที่มน่ั คงแล้ว ตึกกล็ ้ม ดังนัน้ ก�รมีฐ�นร�กที่ม่นั คงโดยเส�เขม็ เป็นเรื่องที่ มีคว�มสำ�คัญต่อตึกเป็นอย่�งย่ิง แต่คนมองไม่เห็นเส�เข็ม เร�จะเห็นแต่ตึกและ คนมักจะลืมเส�เข็ม ซึ่งตรงน้ีน่�คิดม�กว่� ฐ�นร�กของเศรษฐกิจสังคมคืออะไร และเส�เขม็ ของเศรษฐกจิ และสงั คมคอื อะไร ไม่ง้ันแลว้ ตกึ หรอื เศรษฐกิจของไทย อ�จจะลม่ ลงได้ ข้อท่ีหก คือ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง เปน็ ปรัชญา ไมใ่ ช่ สูตรสำาเร็จ เป็นปรัชญานำาทางที่แต่ละคน จะต้องใช้วิจารณญาน ในการนำาไปใช้ด้วยตัวเอง ด้วยองค์กรเอง อันน้ีเป็นคว�มเข้�ใจผิด ท่เี กิดข้นึ บ่อยๆ ซ่งึ จะต้องช่วยกันแก้ไข เพร�ะส่ิงท่ีสำ�คัญ คือ ภูมิสังคมของ แต่ละแห่งคอื สภ�พท�งภมู ศิ �สตร์ และก�รเปน็ อย่ขู องสังคมมนษุ ยใ์ นแต่ละแหง่ ถ้�ไม่เข้�ใจภูมิสังคม แล้วไปใช้คว�มรู้หรือกิจกรรมต่�งๆ ผิดท่ี ผิดวัฒนธรรม ก็อ�จไม่ได้ผล กค็ อื ขดั กบั หลักของคว�มพอประม�ณ ปรบั ใชใ้ หพ้ อเหม�ะ พอดี อย่�งเป็นเหตุผลนั่นเอง ฉะน้ัน เป็นเร่ืองของคนที่นำ�คว�มรู้ท�งวิช�ก�ร หรือ หลกั ก�รต่�งๆ ไปปรบั ใชอ้ ย่�งไมเ่ หม�ะสมจงึ เกดิ ขอ้ ผดิ พล�ด เศรษฐกจิ พอเพยี ง ไม่ใช่กิจกรรม ไม่ใช่รูปแบบสูตรสำ�เร็จ แต่เป็นปรัชญ� เป็นหลักในก�รจัดก�ร ท่ีต้องเอ�ไปใช้ในก�รจัดก�ร หรือดำ�เนินกิจกรรมต่�งๆ ให้เกิดคว�มเหม�ะสม เพ่อื ให้เกิดประโยชน์ 12

สิ่งที่ผมอยากจะเรียนตอนนี้ คือ ก�รเปรียบเทียบปรัชญ� ของเศรษฐกิจพอเพียงกับทฤษฎีเศรษฐศ �สตร์ ว�่ สอดคล้องหรือส�ม�รถ เพ่ิมคว�มรู้ให้กับนักเศรษฐศ�สตร์ท่ีจะได้นำ�เอ �คว�มรู้ม�พัฒน�ประเทศ ซ่ึงปร�กฏว่� ก�รเน้นระยะย�วและเดินไปบนเส้นท�งที่จะทำ�ให้เกิดประโยชน์ อย่�งสมดุลและยั่งยืนของปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง เป็นเรื่องของก�ร พัฒน�ท่ีย่ังยืน (Sustainable Development) ไม่ใช่ก�รทำ�ให้เกิด ประโยชน์สูงสดุ (Maximization) ในระยะสัน้ นักทฤษฎีเศรษฐศาสตร์บางกลุ่ม ที่มุ่งไปก่อให้เกิด ผลประโยชน์สูงสุดระยะส้ัน ก็จะบอกว่�ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงน้ี ไม่สอดคล้องกับหลักเศรษฐศ�สตร์ ซ่ึงตรงนี้ก็ต้องบอกกับนักเศรษฐศ �สตร์ ที่มุ่งผลประโยชน์สูงสุดระยะสั้นว่� คุณมีเข็มทิศที่ผิด เพร�ะส่ิงที่เร�ต้องก�รคือ ก�รพัฒน�ทีย่ ่ังยนื ในระยะย�ว ดังน้ัน ผมเชื่อว่ �นักเศรษฐศ�สตร์ท่ียึดปรัชญ �ของเศรษฐกิจพอเพียง ส�ม�รถไปพูดกับนักทฤษฎีเศรษฐศ�สตร์ได้ทั่วโลก แล้วก็ส�ม�รถบอกได้ว่� ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงจะส�ม�รถสร้�งคนเศรษฐกิจ (Economic Man) ท่ีไม่เส่ียงม�ก มองก�รณ์ไกล และดูแลตัวเองได้อย่�งมีสติ (Prudent) และ ผมคิดว่�ถ้�เร�กลับไปดูแม้กระท่ังแก่นของ Adam Smith ปรม�จ�รย์ท�ง เศรษฐศ�สตร์ เร�ก็ส�ม�รถบอกได้ว่ � Smith ได้พูดถึงอะไรหล �ยอย่�ง โดยเฉพ�ะอย่�งย่งิ เกีย่ วกบั เรือ่ ง ก�รมศี ีลธรรม มจี ริยธรรม (Moral Man) ซึ่งสอดคลอ้ งกับปรัชญ�ของเศรษฐกจิ พอเพียง 13

การพฒั นาประเทศดว้ ยปรชั ญา ของเศรษฐกจิ พอเพยี ง สาำ หรับการพฒั นาประเทศ ในยุคโลก�ภิวัตน์ โดยใช้ปรชั ญ� ของเศรษฐกิจพอเพียง ควรที่จะมุ่งสร�้ งฐ�นร�กที่มั่นคง คือมี Foundation ทีแ่ ขง็ แกรง่ ดงั นั้น สง่ิ ที่ต้องทำา คอื ทาำ ใหป้ ระชาชนโดยทว่ั ไป ได้มีความพออยู่พอกินก่อน ตรงนี้คือฐ�นร�กท่ีม่ันคง ต้องส�ม�รถทำ�ให้ประช�ชนโดยท่ัวไปมีพออยู่พอกิน แต่ในขณะเดียวกัน เม่ือมองระยะไกล ก็ต้องปรับปรุงคว�มส�ม�รถในก�รแข่งขันไปพร้อมๆ กัน ก�รพัฒน�ประเทศ ต้องทำ�ในลักษณะท่ีอ�จจะเรียกว่� Dualistic/Dualism คือ ก�รมุ่งไปพัฒน�พ้ืนที่ที่ประช�ชนยังย�กจน ในขณะเดียวกัน ต้องพัฒน�คว�มส�ม�รถในก�รแข่งขันของผู้ที่จะไปแข่งขันในระดับ โลกด้วย แต่ตรงน้ีต้องทำ�แบบสมดุลท่ีสุด สิ่งน้ีคือคว �มย�กของ ประเทศกำ�ลังพัฒน� แต่ว่�ถ้�จะมีปัญห�ระหว่�งนำ้�หนักก็ต้องเน้นไปท่ี ฐ�นร�กทีม่ น่ั คงก่อน ประการที่สอง คือ ก่อนที่จะเปิดประเทศ ต้องนึกถึงคว�มส�ม�รถ และคว�มพร้อมของส�ข�ท�งเศรษฐกิจที่จะเปิดได้ ต้องเปิดประเทศอย่�ง ค่อยเป็นค่อยไป ไมใ่ ช่เปิดทเี ดียว ลมพัดเข�้ ม�กอ็ �จจะทำ�ให้ผู้ท่อี ่อนแออยลู่ ้มไป ดังน้ัน แง่คิดสำ�หรับก�รพัฒน�ประเทศคือ ก�รเปิดประเทศอย่�ง ค่อยเป็นค่อยไป ต�มกำ�ลังคว�มส�ม�รถ และคว�มพรอ้ ม 14

ประการที่สาม คือ ก�รสร้�งฐ�นก�รผลิต ซ่ึงภ�ษ�เศรษฐศ�สตร์ เรียกว�่ Supply-side Management คอื ก�รไปดฐู �นก�รผลิตของตนเอง ให้มั่นคง และไม่ล้มไประหว่ �งท่ีมีก�รเปล่ียนแปลงรุนแรงจ�ก ต�่ งประเทศ สิ่งเหลา่ นี้ คอื ข้อแนะนำ�ส�ำ หรับก�รพัฒน�ประเทศในโลกยคุ โลก�ภวิ ัตน์ ซึ่งคิดว่� สำ�นักง�นคณะกรรมก�รพัฒน�ก�รเศรษฐกิจและสังคมแห่งช�ติ (สศช.) ก็เข�้ ใจในสิ่งต่�งๆ เหล่�นี้ เพียงแต่ต้องส�ม�รถยืนหยัดอยู่ได้ ภ�ยใต้คว�มสมดุลของแนวท�งก�รพฒั น�น้ี 15

กเศารรษปฐรกะยิจุกพตอ์ใเชพ้ปยี รงชั ญาของ หกรารอื ปครระอยบุกคตร์ใวั ช้ใ(นHรoะuดsับeปhัจoเlจdก) (Individual) เป็นเร่อื งทส่ี �ม�รถทำ�ได้ ภ�ยใต้ส�มห่วงสองเง่ือนไขอยู่แล้วว่ � ในก�รตัดสินใจของแต่ละบุคคลน้ัน ส�ม�รถท่จี ะตดั สินใจภ�ยใต้หลักของคว�มพอประม�ณ มตี ัวอย่างหนึง่ ทก่ี ินใจไดพ้ อสมควร คือ มคี นเอ�หลอด ย�สีฟันของพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวม�เผยแพร่ อันนี้ก็อ �จจะถือได้ว่� ทำ�ให้เห็นเป็นรูปธรรมที่ชัดเจนว่� พระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวไม่จำ�เป็นต้อง ทำ�ให้หลอดย�สีฟันเป็นถึงขน�ดนี้ แต่จะเห็นได้ว่� ค่อนข้�งจะเรียบแบนไปเลย จนกระทั่งถึงคอ คือใช้จนหมด เพร�ะฉะน้ันตรงนี้ สำ�หรับแต่ละคนก็ส�ม�รถ ทจี่ ะน�ำ รูปนไ้ี ปคดิ และน�ำ ไปใช้กับแนวโนม้ ก�รบริโภค (Consumption Pattern) ของตนเอง แต่ก็ไม่ได้หม�ยคว�มว่�จะต้องตระหนี่ ทุกคนก็ทำ�ต�มกำ�ลังของ ตนเอง ตร�บใดท่ไี ม่เบยี ดเบียนตนเองและผูอ้ น่ื ก็ส�ม�รถทจ่ี ะบริโภคของหรูหร� ไดบ้ ้�ง ไมใ่ ชไ่ มม่ ขี องหรูหร�เลย แตก่ ต็ ้องนึกถงึ อน�คตของตนเอง และเก็บออม 16

สำ�หรับอน�คตด้วย จริงๆ แล้วสำ�หรับก�รปรับเปลี่ยนพฤติกรรมระดับปัจเจก ก็ต้องยอมรับว่�กระทำ�ได้ย�กและใช้เวล� เพร�ะต้องพย�ย�มสร้�งส่ิงท่ีเรียกว่� Mindset ทำ�ให้จิตใจเป็นจิตใจที่เอ �ส�มห่วงสองเง่ือนไขไปอยู่ในใจ แลว้ ท�ำ ให้เกดิ Mindset ของคว�มพอเพียงขนึ้ ม� แลว้ พฤตกิ รรมจงึ จะ เป็นไปเอง บางครั้ง อาจจะต้องมีกลวิธี หรือ อุบาย (Trick) บ้าง เช่น เพอ่ื นรว่ มกลุ่มกนั ๔ - ๕ คน แล้วก็สัญญ�กนั ว่� ถ�้ อย�กจะซอ้ื ของแพงๆ จะม�เล่�ให้กลุ่มฟงั กอ่ น ถ�้ ใน ๗ วัน ยงั ไมเ่ ปล่ยี นใจ ค่อยไปซื้อ แต่ละคนจะใช้วิธีใดๆ ก็ต�ม แต่มีหลักอยู่แล้ว มีเข็มทิศอยู่แล้ว สว่ นใครจะท�ำ อะไร ได้แค่ไหน ขน้ึ อยู่กับ Mindset ด้วย ก�รปรับเปลยี่ น Mindset สร้�งจิตวิญญ�ณของคว�มพอเพียงของเด็กย่อมทำ�ได้ง่�ยกว่� ผู้ใหญ่จะเปล่ียน ได้ลำ�บ�ก พระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวท่�นรับสั่งว่� เปล่ียนเพียง รอ้ ยละ ๒๕ กพ็ อ ท�่ นกค็ งเหน็ ว�่ จะใหเ้ ปลย่ี นรอ้ ยละ ๑๐๐ กค็ งไมไ่ หว แคร่ อ้ ยละ ๒๕ กช็ ว่ ยแล้ว ซ่ึงแต่ละคนกส็ �ม�รถไปช่วยโน้มน้�วกันได้ สำ�หรับการพัฒนาประเทศ จะต้องนำ�ปรัชญ �ของเศรษฐกิจ พอเพียงไปนำ�เสนอในภ�คเกษตรกรรม ซึ่งอ�จจะมี Dualism ม�กกว่�ภ�คอื่น เปน็ ภ�คที่กว�้ งใหญไ่ พศ�ล ครอบคลมุ ประช�กรและพน้ื ที่ม�ก แตม่ คี ว�ม ย�กจนอยมู่ �กด้วย 17

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงแนะนำ า เกษตรทฤษฎีใหม่ ซึ่งมีหลักคือ ภูมิคุ้มกันต่อคว �มเส่ียงต่�งๆ ได้แก่ คว�มเส่ียงท�งด้�นก�รผลิต คือ คว�มเสี่ยงจ�กดินฟ้�อ�ก�ศ ทั้งน้ี เกษตรทฤษฎใี หมม่ ี ๓ ขน้ั ตอน โดยขน้ั ทห่ี นง่ึ เปน็ ขน้ั พน้ื ฐ�น สว่ นขน้ั ทส่ี องและส�ม เป็นขั้นก้�วหน้� เร่ิมต้นในข้ันพื้นฐ�นก็คือ พออยู่พอกินกับตนเอง ไม่ถึงขั้นที่ เรียกว่�อยู่ลำ�พังตัวเอง แต่ต้องกระจ�ยคว�มเสี่ยงท�งด้�นก�รผลิต ส่วนก�ร ลดคว�มเสี่ยงด้�นก�รข�ยหรือด้�นร�ค� คือ ไม่ทุ่มไปที่พืชเชิงเดี่ยว เพร�ะ มีโอก�สเสียห�ย ดังน้ัน ท่�นจะแนะนำ�เกษตรทฤษฎีใหม่แบบผสมผส �น เพื่อดูแลคว�มเส่ียง แต่ในขณะเดียวกัน พวกท่ีส�ม�รถรับคว�มเสี่ยงได้ก็จะ พัฒน�เพื่อไปแข่งขันในระดับโลกได้ เร�ก็สนับสนุนไปได้ ตร� บใดท่ีเร � ไดพ้ ิจ�รณ�กนั ดว้ ยเหตผุ ล และคว�มรอบรู้ รอบคอบ ขอกลับไปทีเ่ ร่ือง Misconception หรือ คว�มเข้�ใจ ที่ไม่ถูกต้อง ของคนท่ีพิจ�รณ�เพียงผิวเผิน หรือเฉพ�ะคำ� และอ�จเข้�ใจผิด เปก่ียรวะกกบั ปารรัชญแ�รขอกงเศครษอื ฐกจิ คพาอำ วเพา่ ยี งSโดuยfมfี iMcisiceonncecpytionE๓cปoรnะกo�รmส�ำ คyัญ ซึ่งพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวท่�นทรงแปลม�เอง ท�่ นเป็นคนคิดขึ้นม�ใหม่ แล้วพอเป็นของใหม่ ถ้�คนไม่ไปดูโดยละเอียด ก็จะเกิดคว�มเข้�ใจผิด Sufficiency Economy หรือปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงแตกต่ �งจ�ก Self - Sufficiency ซึ่งคือ ก�รพ่ึงตัวเองหมดทุกอย่�งโดยสิ้นเชิง ท�่ นบอกว่� นั่นเป็นเศรษฐกิจสมัยหิน คำ�ว่ � Sufficiency แปลว�่ พอเพียงเฉยๆ ไม่ไดแ้ ปลว่� Self - Sufficiency หรอื พ่ึงตัวเองร้อยละ ๑๐๐ นอกจ�กนี้ ยงั มีคน เข้�ใจผิดว่� ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงต่อต้�นโลก�ภิวัตน์และต้องก�รให้ ปิดเศรษฐกิจ คือทำ�ให้เศรษฐกิจไทยกล�ยเป็นเศรษฐกิจปิด ไม่ค้�ข�ยกับ ต�่ งประเทศ ไมม่ ีก�รลงทุนจ�กต่�งประเทศ ซึง่ กเ็ ปน็ คว�มเข้�ใจทผี่ ิด เพร�ะได้ 18

อธิบ�ยแลว้ ว่� เร�ตอ้ งก�รเศรษฐกิจทีส่ มดลุ และตอ้ งค�้ ข�ยกับต�่ งประเทศดว้ ย อย�่ งพอประม�ณ อย่�งรอบคอบ เป็นเหตุเป็นผล และไม่เสยี่ งเกนิ ไป เศรษฐกิจพอเพียงไม่ได้ต่อต้านโลกาภิวัตน์ เพร�ะด้วยเหตุท่ีเร�อยู่ท่�มกล�งโลก�ภิวัตน์ จึงต้องมีปรัชญ�ของเศรษฐกิจ พอเพยี ง เพอื่ จะน�ำ ม�ใช้เปน็ หลกั ในก�รเผชิญกับก�รเปล่ยี นแปลงต่�งๆ ทจี่ ะม� กับโลก�ภิวัตน์ และมีก� รเปิดเศรษฐกิจอย่�งเหม�ะสม ด้วยก�รรู้เท่�ทันตัวเอง และรเู้ ท�่ ทนั โลก แเศลระบษรฐิกกาิจรพอไมเ่ใพช่เฉียพ�งะใภช�ค้ไเกดษ้กตรับกรรทมุกหรือภในาพค้ืนทกี่ที่ยา�รกจผนลหิตรือ ในพ้ืนที่ชนบท ยกตัวอย�่ งธุรกิจที่ถือได้ว่�ใหญ่ที่สุดแห่งหน่ึงของประเทศ คือ ปูนซิเมนต์ไทย ก็ใช้ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงเป็นปรัชญ�สำ�หรับกำ�หนด นโยบ�ยของบริษัทฯ ซึ่งเดี๋ยวก็จะได้รับทร �บจ�กผู้แทนภ�คธุรกิจ ท่ีมีก�ร นำ�หลักปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงม�ใช้ในก�รบริห�รธุรกิจ ต�มที่ได้นำ�เสนอ ไปแล้ว คือ มีก�รบริห�รคว�มเส่ียงท่ีเหม�ะสม ก�รว�งแผนอย่�งละเอียดเพ่ือ ผลระยะย�ว ธรรม�ภิบ�ลและคว�มรับผดิ ชอบต่อสังคม ล้วนแต่ม�จ�กหลักของ ฐ�นร�กที่มั่นคง ก�รแข่งขันในอน�คต และเรื่องของคว�มเอ้ือเฟื้อเผื่อแผ่ ส่ิงเหล�่ นส้ี อดคลอ้ งและม�จ�กปรชั ญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงทัง้ สิ้น ดังน้ัน จึงมีท้ังภ�คเกษตรกรรมและภ�คธุรกิจท่ีทันสมัย ที่ใช้ปรัชญ�ของ เศรษฐกิจพอเพียงเป็นหลักก �รและแนวท�งในก�รจัดก�รและบริห�รธุรกิจ จงึ ตอ้ งสร�้ งกรณศี กึ ษ� หรอื Case Study ขน้ึ ม�เปน็ ตวั อย�่ งใหม้ �ก เชน่ เดยี วกบั แพทยท์ ต่ี อ้ งก�ร Case Study ม�กๆ เพอ่ื เปน็ แนวท�งในก�รรกั ษ�คนไข้ ซง่ึ จะตอ้ ง ประมวล Case Study เหล�่ น้ี เพือ่ ถอดแบบคว�มรทู้ ี่จะนำ�ไปใชป้ ระโยชน์ และเผยแพร่ จะได้เปน็ ประโยชนม์ �กข้ึน และกว้�งขว�งย่งิ ขึ้นต่อไป 19

สง่ ทา้ ย สุดทา้ ยนี้ ขอเสนอให้ทา่ นศึกษาปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ให้ลึกซึ้งมากข้ึนและทดลองไปประยุกต์ใช้กับตนเองและกับงาน โดยอยากใหเ้ น้นในจดุ ต่างๆ ดงั นี้ จุดที่หน่ึงคือ ให้ความสำาคัญของมนุษย์มากกว่าวัตถุ คือขอให้ เนน้ เร่ืองของก�รพฒั น�มนุษย์ (Human Development) เปน็ เป�้ หม�ยของก�ร พฒั น� วัตถเุ ป็นเพียงเคร่ืองมือทจ่ี ะนำ�ไปสูก่ �รพฒั น�มนุษย์เท่�นั้น จุดที่สองคือ ให้คำานึงถึงความเจริญมั่นคงที่ยั่งยืนมากกว่า การเจริญเติบโต (Growth) เพร�ะ Sustainable Development สำ�คัญ กว่� Growth โดยเฉพ�ะ Growth ในระยะสั้น ขอให้นึกถึง Human Security เป็นหลัก และขอให้ค�ำ นึงถงึ ก�รพัฒน�ศกั ยภ�พของมนษุ ย์อย�่ งสร�้ งสรรค์ สาำ หรบั บทบาทของรฐั ขอใหค้ าำ นงึ ถึงการกาำ หนดนโยบาย และมาตรการ เพื่อสร้างความยั่งยืน สร้างสุขภาพที่ดี สร้าง คุณภาพชีวิต สร้างการเรียนรู้ และการเข้ามามีส่วนร่วมอย่าง สร้างสรรค์ของผู้ท่ีเกี่ยวข้อง คือ Empowerment อย�่ ให้เป็นแบบ Top-Down โดยเป็นก�รเปิดโอก�สให้ทุกคน ได้ใช้ศกั ยภ�พของคว�มเปน็ มนุษย์ อย่�งสร้�งสรรค์ และก�รเข้�ม�มีส่วนร่วมอย่ �งสร้�งสรรค์ในวิถีชีวิตของ ตนเอง และก�รพัฒน�ประเทศ ขอให้คำ�นึงถึง Well-being กับ Happiness คว�มสุขก�ยสบ�ยใจ 20

ขอจบด้วยถ้อยคาำ จาก หนังสอื ของ หลวงพ่อชา สุภทั โท ” เธอจงระวงั ความคดิ ของเธอ เพราะความคดิ ของเธอจะกลายเปน็ ความประพฤตขิ องเธอ เธอจงระวงั ความประพฤตขิ องเธอ เพราะความประพฤตขิ องเธอจะกลายเปน็ ความเคยชนิ ของเธอ เธอจงระวงั ความเคยชนิ ของเธอ เพราะความเคยชนิ ของเธอจะกลายเปน็ อปุ นสิ ยั ของเธอ เธอจงระวงั อปุ นสิ ยั ของเธอ ”เพราะอปุ นสิ ยั ของเธอจะกาำ หนดชะตาชวี ติ ของเธอ ชว่ั ชวี ติ ในกระแสโลกาภวิ ตั น์น้ี เราควรนาำ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ไปใสไ่ วใ้ นความคิด ต้งั แตต่ น้ ดกี วา่ จะไดไ้ ม่ต้องมาปวดหัวกับตอนปลาย 21

กเศารรเสษวฐนกาเรจิ ่อื พง อเพยี ง ในมิติต่างๆ นายแสนหมน้ั อนิ ทรไชยา ๑ นายแสน แหวนวงศ์ ๒ ซสิ เตอรอ์ บุ ล ผงั รกั ษ์ ๓ นายสกนธ์ อนิ ทกลุ ๔ นายสมติ ทวเี ลศิ นธิ ิ ๕ ด�ำ เนนิ ร�ยก�ร โดย ดร. ปรยี านชุ พบิ ลู สราวธุ ๖ ถอดความจากการเสวนาเมอ่ื วนั ท่ี ๘ ธนั วาคม ๒๕๕๒ ณ กระทรวงการตา่ งประเทศ 22

ดร. ปรยี านชุ เรียนข้าราชการกระทรวงการต่างประเทศและแขก ผู้มีเกียรติทุกท่าน พวกเร�รู้สึกเป็นเกียรติอย่ �งม�ก ท่ีได้รับเชิญม� แลกเปล่ียนคว�มรู้ กับข�้ ร�ชก�รกระทรวงก�รต่�งประเทศและแขกท่�นอ่ืนๆ ในวนั น้ี พวกเร�ดีใจม�กท่ีได้ม�ร่วมกันแสดงออกถึงคว�มรู้สึกภ�คภูมิใจในก�ร น้อมนำ�ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำ�วัน และ ในภ�รกิจหน้�ท่ีของตนเอง ซ่ึงส่ิงท่ีได้พย�ย�มทำ�กันม�ท้ังหมดนั้น ต้ังมั่นอยู่บน ศรัทธ� และเพ่ือท่ีจะตอบแทนพระมห�กรุณ�ธิคุณของพระบ�ทสมเด็จ พระเจ้�อยูห่ ัว ดิฉันขอแนะนำ�ผู้ร่วมเสวน�แต่ละท่�น ในช่วงท่ีจะเชิญท่�นบรรย�ย โดยวันนี้ เร�ได้รับเกียรติจ�กบุคคลท่ีอยู่ ณ จุดต�่งๆ ของประเทศไทย แต่ละท�่ นเอง ก็ได้มีจุดเร่ิมต้นในก �รท่ีจะน้อมนำ�ปรัชญ �ฯ ไปประยุกต์ใช้ และปฏิบัติ จนเห็นผลจริง และได้มีก�รยอมรับว่�เป็นผู้ที่ขับเคลื่อนหลักปรัชญ�ฯ นี้ ไปสู่สังคมวงกว้�ง ท้ังในระดับชุมชนและระดับสังคมท่ีแต่ละท่ �น ได้มสี ว่ นร่วมทจี่ ะพัฒน�อย่ดู ว้ ย ๑ เกษตรกรตัวอย่�ง ตำ�บลถ่อนน�ลับ อ�ำ เภอบ�้ นดงุ จงั หวัดอุดรธ�นี ๒ ผอู้ ำ�นวยก�ร โรงเรยี นศขี รภมู พิ สิ ัย จงั หวัดสุรนิ ทร์ ๓ ผู้อ�ำ นวยก�ร โรงเรยี นสตรมี �รด�พิทกั ษ์ จังหวัดจันทบรุ ี ๔ กรรมก�รผจู้ ัดก�ร โรงเรยี นพณิชยก�รสโุ ขทยั กรุงเทพมห�นคร ๕ กรรมก�รผู้จดั ก�ร บริษทั นธิ ิฟดู้ ส์ จำ�กดั จังหวัดเชยี งใหม่ ๖ หวั หน�้ โครงก�รวจิ ัยเศรษฐกิจพอเพียง สำ�นกั ง�นทรพั ยส์ ินสว่ นพระมห�กษตั ริย์ 23

ดิฉันขออนุญ�ต เร่ิมต้นจ�กระดับปัจเจกบุคคล ซึ่งเร�อ�จจะคิดว่�ง่�ย แต่ก็ไม่ง่�ยเลยทีเดียว ขอเริ่มต้นท่ีคณุ ลงุ แสนหมน้ั อนิ ทรไชยา ซึ่งเป็นผู้ท่ีใช้ชีวิตพอเพียงจนเป็นแบบอย่�ง แล้วยังชักชวน แนะนำ� และช้ีแนะ ให้กับกลุ่มเกษตรกร และชุมชนท่ีท�่ นอยู่ คือ ที่อำ�เภอ บ้�นดุง จังหวัดอุดรธ�นี และเม่ือ ปี ๒๕๕๑ ท�น่ ก็ได้รับก�รคัดเลือกจ�ก สำ�นักง�นคณะกรรมก�รพิเศษเพื่อประส �นง�นโครงก�รอันเนื่องม �จ�ก พระร�ชดำ�ริ (กปร.) ให้เป็นบุคคลดีเด่น ในก�รเป็นตัวอย่�งของก�รใช้ชีวิต พอเพียงในระดับบุคคล จนกระท่ังได้รับถ้วยพระร�ชท�นจ�กพระบ�ทสมเด็จ พระเจ�้ อย่หู วั ขอเรียนถ�มคุณลุงแสนหม้ันว่� คิดอย่�งไรเกี่ยวกับเรื่องก�รน้อมนำ�ปรัชญ� ของเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ และมีวิธีก�รนำ�ไปใช้อย่�งไร แล้วเมื่อน้อมนำ�เอ�ไป ใชแ้ ลว้ เกดิ ผลอย�่ งไรบ�้ งกบั ตวั คณุ ลงุ แสนหมน้ั เอง กบั ครอบครวั และกบั คนรอบข�้ ง 24

แสนหมน้ั สวัสดีท่านผู้เข้ารับฟังทุกท่าน เป็นเกียรติอย่�งย่ิงที่ได้ให้เกษตรกร ม�พูดให้กับท�งกระทรวงก�รต่�งประเทศรับฟัง ผมเป็นคนท่ีรู้ก็แค่ระดับหมู่บ้�น ตำ�บล ถ�้ เป็นระดับประเทศหรือระดับอื่นก็รู้นิดหน่อย ก �รน้อมนำ�ปรัชญ� ของเศรษฐกิจพอเพียงของพระเจ้�อยู่หัว มีแรงม�ดลใจให้กระผมได้ทำ�คือ อยู่บ้�นนอก เร่ืองนี้ที่คิดอย�กทำ� ก็เพร�ะลักษณะที่ต่�งคนต่�งอยู่ คนที่รวย ก็รวยไป คนท่ีจนก็จนลง นี่คือปัญห�ที่ผมอย�กทำ�ในจุดน้ี พระบ�ทสมเด็จ พระเจ้�อยู่หัวท่�นว่� ในก�รดำ�รงชีวิต ถ�้ ท่�นปลูกพืชชนิดเดียว ทำ�อะไรถ�้ ทำ� อย�่ งเดยี ว บ�งทที �ำ น�ถ�้ น�ำ้ ทว่ มกต็ �ยหมด กอ็ ดอย�ก ทบ่ี �้ นผม คนรวยกร็ วยขน้ึ คนจนก็จนลง เพร�ะอะไร บ�งทีคนจน บ�งทไี มม่ ีเงิน ก็ไปกกู้ ับคนรวย คนรวย ก็กำ�หนดดอกเบย้ี สงู คือรอ้ ยละ ๑๐ บ�ท รอ้ ยละ ๒๐ บ�ทตอ่ เดือน น่ีคือปัญห� คนจนก็จนลง ก็เลยใช้ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงของพระบ�ทสมเด็จพระเจ้� อยู่หัว โดยใชห้ ลกั อยูส่ �มอย�่ งดว้ ยกัน สง่ิ แรก เร�ก็สรรห�ทรัพย�กรท�งบ้�นเร�ว่�มีอะไรบ้�ง ห�ก่อนว่�ทำ�ไมถึง จนลง ทำ�ไมถึงรวยข้นึ ก็เลยร้วู �่ ทรัพย�กรท่ีล้ำ�ค่�ท่ีสุดคือ ทรัพย�กร มนุษย์ ทำ�ยังไงถึงจะรวมตัวกันได้ เข�้ ใจกัน ส่ิงท่ีสองคือ ทุนอยู่ท่ีไหน อยู่บ้�นนอกอย่�งน้ี ทุนมีแต่ใช้แรงนะครับ นี่คือทุนอยู่ท่ีไหน สิ่งท่ีส �มคือ ภูมิปัญญ�เร�มีแค่ไหน คว�มรู้เร�มีแค่ไหน นี่คือส�มหลักที่ทำ�ให้ได้รับ ร�งวลั ชนะเลิศ 25

เศรษฐกิจพอเพียงมีอยู่สามข้ัน ซึ่ง กปร. เห็นว่าเราทาำได้ หมดทงั้ สามขนั้ ข้ันแรก คือ พึ่งตนเองเป็นหลัก พอพ่ึงตนเองได้ เล้ียงตนเองได้ กม็ องคนข้�งๆ ว่�เล้ียงตัวเองได้ไหม ถ�้ เลีย้ งไมไ่ ด้ เร�จะช่วยเหลืออย่�งไร ขั้นท่ีสอง เป็นหมู่บ้�น ทำ�อย่�งไรท่ีจะช่วยคนด้อยโอก�ส คนย�กจน คือ รวมกลุม่ เพอ่ื ชว่ ยเหลือซงึ่ กันและกนั ขั้นทีส่ าม ซงึ่ ย�กข้ึน เมือ่ มกี ลมุ่ แลว้ ถ้�เป็นกล่มุ เดยี ว บ�งทอี �จจะไปไม่รอด เพร�ะฉะน้ัน เราต้องสร้างกลุ่มเครือข่ายเช่ือมโยง เงินอยู่ท่ีไหน ปัญญ�อยู่ท่ีไหน ทรัพย�กรอยู่ท่ีไหนเอ�ม�รวมกัน มันก็เลยเป็นเศรษฐกิจ พอเพียง บนั ไดส�มข้ันของพระบ�ทสมเดจ็ พระเจ�้ อย่หู ัว กลับมาทท่ี รัพยากร ท�ำ อย�่ งไรเร�ถึงจะรวมตัวกันได้ ไมใ่ ช่ว�่ ทัง้ หมู่บ้�น จะม�รวมกันหมด เริ่มแรกก็เอ�แค่คนท่ีสมัครใจ ท่ีคิดอย�่ งเดียวกันว่� เร�จะ ทำ�อย่�งไรถึงจะรวมตัว ไม่กู้เงินดอกเบ้ียที่สูง ก็รวมตัวได้แค่ ๒๕ ครัวเรือน ในหมู่บ้�น จ�กน้ันก็รวมทุนคร้ังแรก เมื่อรวมทุนกันแล้ว จะทำ�อย่�งไรท่ีจะ ทำ�ให้มันเดินได้ เร�ต้องจัดก�รในชุมชนของเร�อย่�งไร ก็ม�ต้ังกฎระเบียบ ตกลงรว่ มกัน 26

อนั แรกของการรวมตวั กนั เร�ก็ต้ังกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมก่อน ก็คือ ป�่ ไม้ ทรัพย�กรเร�มีแคน่ นั้ เร�กร็ ักษ�ป่�ไม้ ไมใ่ ห้คนท�ำ ล�ย พอตอ่ ม�เป็นป�่ เร�ก็ห�สัตว์ป่�ไปปล่อยไว้ ได้ม�ก็ไปปล่อยไว้ พอทำ�ไปทำ�ม� วงมันก็ขย�ย กว�้ งขน้ึ ตอ่ ม�กเ็ ปน็ ทง้ั หมบู่ ้�น เปน็ กฎระเบยี บของหมบู่ ้�นขน้ึ ม� ๑๑ ขอ้ ดว้ ยกนั น่ีคืออันแรกของก�รพฒั น�คน ก�รตกลงรว่ มกันกอ่ น ต่อมาเม่ือเราพัฒนาคนได้ เรามารวมกันเร่ืองเงินทุน ครง้ั แรกกลมุ่ ออมทรพั ยเ์ พอ่ื ก�รผลติ กเ็ กดิ ขน้ึ ตง้ั แตป่ ี ๒๕๒๔ สมยั นน้ั ผมยงั ไมเ่ ข�้ ม�อยู่ในกลุ่มออมทรัพย์ แต่คิดว่ �ถ้�เอ�ม�รวมกลุ่มกันน่ �จะดี ก็เลยม� รวมกลมุ่ ออมทรพั ยเ์ พอื่ ก�รผลติ ขน้ึ จ�่ ยดอกเบ้ียครัง้ แรกร้อยละ ๕ บ�ทตอ่ เดือน ในขณะท่ีถ้�เป็นระบบคนรวยต้องจ่�ยร้อยละ ๒๐ ต่อเดือน ต่อม�ปัจจุบันนี้ 27

จ่�ยลดลงเร่ือยๆ ร้อยละ ๒ - ๓ �บท ตอนน้ีลดลงเหลือร้อยละ ๑.๕๐ บ�ท นี่คือรูปแบบก�รรวมกลุ่มช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน เมื่อออมทรัพย์ดีข้ึน เร�ก็ ขย�ยผลไปเรื่อยๆ ด�้ นเงินทุน ร่วมกันออม เงินออมของหมู่บ�้ นมีหล�ยกลุ่ม อันแรกคือ ออมทรัพย์เพ่ือก�รผลิต ผมออมเดือนละ ๑,๐๐๐ บ�ท ออมเงินไว้ เพื่อจะช่วยเหลอื ซึ่งกนั และกัน และขย�ยผลเป็นกล่มุ กองทุนหม่บู ้�น กลุ่มพัฒน� สตรี ท้�ยสุดก็เป็นกลุ่มธน�ค�รชุมชน คือเร�ตั้งธน�ค�รข้ึน เพื่อให้ ช�วบ้�นม�ฝ�ก ม�ถอน เหมือนที่ธน�ค�รทว่ั ไป กองทนุ ก็ใหญข่ ึน้ 28

อันที่สาม คือ ส่งเสริมภูมิปัญญาท่ีเรามีอยู่ หน่ึงตำ�บล หน่ึงผลิตภัณฑ์ของเร� ก็คือ มุกประดับ - ท�่ นออกไปข้�งนอกห้องประชุม ท�่ นกไ็ ปดูกนั ได้ - มุกประดบั น่ีเรยี นรู้ม�จ�กไหนนะครบั ก็ม�เรียนรู้ท่กี รงุ เทพฯ ผมม�ทำ�หอยมุก เอ�หอยทะเลเข้�ม�ทำ�เป็นมุกประดับ พอกลับไปบ้�น คิดอย�กทำ� คิดไม่ออก จะเอ�หอยมุกม�ทำ� ร�ค�มันก็แพง ก็ไปเห็นหอยก�บ ที่บ้�น ก็เลยม�ตัดและติดเหมือนหอยมุก ร�ค�ถูก ก็ข�ยถูก แล้วก็มีคนม�ซื้อ และเอ�ม�ข�ยกรุงเทพฯ พอดีเร�มีทุนอยู่ ก็เลยตั้งเป็นศูนย์ขึ้นม � เพ่ือที่จะ น�ำ เอ�หอยก�บทบ่ี �้ นเร� สตี ่�งๆ ม�ท�ำ ใหเ้ ปน็ มกุ ต่อม�ให้ช�วบ้�นเอ�ไปก่อน ผ่อนทหี ลัง กข็ ย�ยไปเร่อื ยๆ จนทั่วต�ำ บล ท้งั แปดหมบู่ �้ น สินค้�ตวั นก้ี ม็ ีออเดอร์ ม�ม�ก ท่ีเอ�สินค�้ ม�ว�งท่นี ี่ (กระทรวงก�รต่�งประเทศ) ได้ ก็เพร�ะไปขอม� ซึ่งทีจ่ ริงมีออเดอร์สงั่ ม�กจนท�ำ ไม่ทัน ก็คือว�่ เสริมสร�้ งภูมปิ ญั ญ� ก็ม�รวม กลุ่มสร้�งอ�ชีพ ก็เลยทำ�ไปเร่ือยๆ ก็ขย�ยไปเรื่อยๆ ก็เลยเป็น หมู่บ้�นที่ครบวงจร ในด�้ นอ�ชีพต่�งๆ ก�รทำ�น�กท็ �ำ คร้งั เดยี ว เพร�ะได้ คว�มรู้จ�กท�งภ�คใต้ และภ�คกล�งนะครับ คือ ทำ�เกษตรฤดูแล้ง - คือ ทำ�น�ปรัง - เนื่องจ�กทำ�น�ปีหนเดียว น้ำ�ท่วมก็ต�ย แต่พอเร�เปล่ียนแปลงว่� ที่ลุ่มไม่ต้องทำ�น �หน้�ฝน แต่ทำ�เกษตรฤดูแล้ง น่ีคือก �รแก้ปัญห� คือ ปรบั เปล่ียนรปู แบบ กเ็ ลยเปน็ สัดสว่ นก�รบริห�ร ในด้�นเงนิ ทุน แลว้ ก็มีเงนิ ออม เปน็ สบิ กลมุ่ ในด�้ นก�รค�้ เร�กม็ ที กุ อย�่ ง ตง้ั แตข่ �ยน�ำ้ มนั ข�ยอปุ กรณก์ อ่ สร�้ ง ขย�ยในด�้ นแรงง�นดว้ ย คือ พอซื้ออุปกรณ์ก่อสร�้ ง ไมม่ คี นออกแบบ หรือสร�้ ง บ�้ นให้ ท�งเร�กม็ ีทีมง�นให้ ก็มกี �รสร้�งแรงง�นขึน้ ซง่ึ น่คี ือด้�นก�รห�ร�ยได้ 29

ส่วนด้�นก�รเกษตร ทำ�แบบครบวงจรเหมือนกัน ทำ�ต้ังแต่เริ่มรับซื้อข้�ว ของช�วบ้�น แล้วส่วนหน่ึงเร�ก็มีโรงสี สีข�้ วส�รข�ยในตำ�บลของเร�เอง จะไป สู้กับอำ�เภอหรือจังหวัดก็คงไม่ได้ ก็มีแปลงน�ส�ธิตทำ�เมล็ดพันธ์ุข้�ว เล้ียงหมู เล้ียงปล� เล้ียงเป็ด เลี้ยงไก่ เร�ก็พึ่งริเร่ิมให้นักเรียนตั้งแต่ ป. ๔ - ป. ๖ เริ่มทำ�ก�รเกษตร ช�วบ้�นอ�จจะหลงท�ง คืออย�กเข้�ม�อยู่ในเมือง พ่อแม่ กอ็ ย�กให้ลกู สบ�ย ส่งลูกเรยี นหนงั สอื พอสง่ แลว้ เปน็ ลูกช�วน�กล�ยเป็นท�ำ น� ไม่เป็น น่ีคือปัญห �ของท่ีบ้�นนอก ก็เลยคุยกับท�งผู้อำ�นวยก�รโรงเรียนว่� เร�เป็นช�วน� ทำ�ก�รเกษตร ต้องให้ลูกหล�นเร�รจู้ กั ก็เลยพ�ใหป้ ลูกผัก ดำ�น� ทำ�น� ทำ�อะไรทุกอย�่ ง ทำ�ไปเร่ือยๆ เพ่ือให้สร�้ งจิตส�ำ นึกให้ลูกหล�นว�่ เร�คือ ช�วน� ไมใ่ ช่ว�่ หลง อย�กไปอย่ใู นเมอื ง คอื ทำ�ครบวงจร ซ่ึงก็คอื ทฤษฎใี หม่ของ พระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัว ถ้�เร�ทำ�อะไรอย่�งเดียว เร�อ�จจับอะไร ไม่ได้ ถ้�เร�ทำ�อะไรทุกอย�่ งเปน็ วงจร ถงึ เร�จะย�กจน เร�ก็ไมต่ �ย มหี ลกั๑๒ทคกางาวดราเมา้ สนซีย่ือจสสติ ลัตใะจยเพต์ ค่อ่ืออื กสใหนั่วช้น�ครววบว��้มมนซยอ่ื พึดสอหัตเลยรัก์ต�คเ้อลุณง้ียมธง�รตเรปัวมเน็ รห๕�ไนดป่งึ ้ ระเรก�ก�ร็เสไียดส้แลกะ่ เพ่อื เพอ่ื นท่ีเข�ยงั เล้ียงตัวไม่ได้ ๓ ก�รผิดพล�ดหรืออะไรก็แล้วแต่ ความรับผิดชอบร่วมกัน คว�มผิดพล�ดเป็นประสบก�รณ์ หรือก�รเรียนรู้ ไม่ซำ�้ เติมกัน และ ๔ ลกุ ขน้ึ ม�สชู้ วี ติ รว่ มกนั โบร�ณว่ �ถ้ �ไม้ล้มข้ �มได้ คนล้มอย่ �ข้ �ม เห็นอกเห็นใจกัน จบั ข้ึนม� ให้ส้ชู ีวติ รว่ มกัน 30

๕ การออม ไดแ้ ก่ ๕.๑ การออมแผ่นดิน แผ่นดินท่ีพ่อแม่ปู่ย่�ต�ย�ยมีไว้ให้เร� เร�ตอ้ งรกั ษ�ไว้ใหไ้ ด้ ๕.๒ เมื่อมีดิน ต้องมีต้นไม้ ถ้�ไม่มีก็ปลูก เหมือนท่ี หมู่บ้�นรักษ�ต้นไม้ ต้นไม้ใหญ่ก็มีสัตว์ม�อยู่อ�ศัย ก็รักษ� เปน็ กฎระเบยี บไว้ ๕.๓ การออมนำ้า ภ�คอีส�น ถ�้ มีน้ำ�จะไม่ข้ีเกียจ ขยันแต่น้ำ� ไม่ค่อยมี ก็เลยม�แก้ปัญห�ทำ�น�ปรัง ก็ได้สูตรจ�กภ�คกล�ง ภ�คใตไ้ ปท�ำ แตก่ อ่ นทำ�แค่ ๔๐๐ ไร่ ปจั จุบันมถี งึ ๕,๐๐๐ ไร่ กท็ �ำ เอ�น�ำ้ ขน้ึ ม� เพร�ะว�่ บ�้ นผมเปน็ ทร่ี �บลมุ่ ตดิ กบั หว้ ยหลวง ๕.๔ การออมเงิน บ�งทีเร�ออมไปออมม� ไม่รู้มีเงินเท่�ไหร่ พอสัก ๒ - ๓ ปี �มดูปร�กฏว่�มีเงินเป็น ๒ - ๓ แสน ออมแบบไม่คิดเอ�ม�ใช้เลย คอื ออมไปเรอื่ ยๆ ๕.๕ การออมความรู้ ถ้ �เร�เป็นคนฟัง น่ันคือคนท่ีมี คว�มรู้ม�ก ใครพดู กช็ ่�ง ก็ฟังไปเรอื่ ยๆ ทผ่ี �่ นม�ท่ภี �คภมู ใิ จ ทีส่ ดุ คอื ท่ีไดม้ �รบั ฟังเรือ่ งเศรษฐกิจพอเพียง ถา้ เราออมทง้ั หา้ อยา่ งนไ้ี มจ่ น แตไ่ มร่ วยไมจ่ น ถา้ อยากรวยมนั ก็ ยากหน่อย ถ้าออมท้ังห้าอย่างก็ไม่จน เพียงแต่พออยู่พอกิน แบบพอเพยี ง 31

ดร. ปรยี านชุ คุณลุงแสนหม้ันพูดว่า เศรษฐกิจพอเพียง เป็นเร่ือง การบริหารจัดการทรัพยากรต่างๆ โดยต้องเร่ิมต้นจ �กก�รใช้ สติปัญญ� มองเห็นของรอบตัวว่� ทรัพย�กรมีอะไร แล้วจะใช้อย่�งไรให้เกิด ประโยชน์ให้คุ้มค่� คุณลุงแสนหม้ันบอกอีกว่� ถ้�ทำ�ต�มแบบน้ี ออมคุณธรรม ออมน�้ำ ใจ ออมทรพั ย�กรต่�งๆ ออมเงนิ ออมคว�มรู้ จะทำ�ใหไ้ มจ่ น ดิฉันคดิ ว�่ คณุ ลงุ แสนหมน้ั รวย รวยคว�มดี รวยคว�มสขุ รวยเพอ่ื น และรวยแผน่ ดนิ อนั นเ้ี ชอ่ื ว�่ เปน็ คว�มยง่ิ ใหญท่ ท่ี กุ คนอย�กใหเ้ กดิ ขน้ึ เร�ฟังเรื่องร�วแห่งคว�มส�ำ เร็จจ�กจงั หวดั อดุ รธ�นีแลว้ ก็ม�ท่จี งั หวดั สุรนิ ทรบ์ �้ ง ท่ีนี่มีสถานศึกษาพอเพียงหล�ยแห่ง ซ่ึงคำ�ว่ � “สถานศึกษา พอเพยี ง” เป็นอย่�งไร เดี๋ยวจะเรียนเชิญให้ ผู้อำ�นวยก�รแสน แหวนวงศ์ จ�กโรงเรียนศีขรภูมิพิสัย เป็นผเู้ ล�่ ให้ฟงั ก่อนที่จะเข้�ม�ในห้องประชุมนี้ เช่ือว่�ทุกท่�นคงจะเห็นเด็กนักเรียนฟ้อนรำ� ซ่ึงเป็นรำ�เชิงประวัติศ �สตร์ ตรงน้ี มีท่ีม �ท่ีไปอย่�งไร ได้มีก �รนำ�หลัก พอเพียงเข้�ไปใช้จัดก�รเรียนรู้อย่�งไรในโรงเรียน ก็อย�กให้พวกเร�รับฟังจ�ก ผู้ที่ขับเคล่ือนปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงม�น�นม�ก และได้รับก�รยอมรับ เป็นสถ�นศึกษ�พอเพียงจ�กกระทรวงศึกษ�ธิก�ร นอกจ�กน้ี ยังเป็นผู้ที่ ร่วมขับเคลื่อนปรัชญ �ของเศรษฐกิจพอเพียงไปสู่ภ �คก�รศึกษ�กับพวกเร� ม�โดยตลอด 32

แสน ขอขอบคุณทางผู้จัด ท่ีให้โอกาสแก่สถานศึกษาได้นำ า เรอ่ื งราวทส่ี วยงาม และมคี า่ สาำ หรบั ประเทศไทย มาเลา่ สกู่ นั ฟงั อะไรเป็นสิ่งท่ีทำ�ให้เร�ต้องม�คิด อะไรเป็นสิ่งท่ีทำ�ให้สภ �วะสังคมในปัจจุบัน เป็นอย่�งน้ี อะไรคือสิ่งท่ีนำ�คนไทยไปสู่อุปนิสัยพอเพียง อะไรคือส่ิงที่เร � สอนหนังสือหรือให้ก�รเรียนรู้แก่คนไทย คว�มพอดีอยู่ท่ีไหน ทำ�ไมได้รับ ก�รศึกษ�แล้วบ�งส่วนยิ่งจนลง บ�งส่วนเอ�เปรียบเพ่ือน บ�งส่วนไม่มีจิตอ�ส� ทีจ่ ะดแู ลช�ติบ�้ นเมือง ตรงน้ี คือ ภ�วะของสงั คมปัจจบุ ัน การจัดการศึกษาน้ัน มีปรัชญ�นำ�ท�งอยู่ ต�มพระร�ชบัญญัติ ก�รศึกษ�แหง่ ช�ติ คอื ตอ้ งก�รใหค้ นเปน็ คนเก่ง คนดี และอยู่อย�่ ง มีคว�มสุข ซ่ึงตรงกับ หลักส�มห่วง - สองเงื่อนไข (หลักปรัชญ�ของ เศรษฐกิจพอเพียง) ก�รจัดก�รศึกษ�น้ันผู้ท่ีได้รับก�รศึกษ�จะต้องส�ม�รถดำ�รง ชีวิตในสังคมได้อย่�งมีคว�มสุข มีคว�มรำ�่ รวยต�มอัตภ�พ ต�มท่ี ดร. จิร�ยุ อิศร�งกูร ณ อยุธย� ได้กล่�วไปแล้ว รำ่�รวยต�มคว�มส�ม�รถของตนเอง จริงๆ แล้ว คนไทยได้รับก�รศึกษ�ม�พร้อมกับแผ่นดินไทย ถ�้ ไม่มีคุณครูสอน ธรรมช�ตกิ ส็ อน เมอ่ื มคี ณุ ครสู อน ท�่ นก็ไดค้ ว�มรู้ เวล�ไม่มีคณุ ครู ก็มปี ร�ชญ์ ช�วบ้�น มีพ่อใหญ่บ้�น ไม่มีพ่อใหญ่บ้�น ก็มีหลวงต�ท่ีวัด ไม่มีหลวงต�ท่ีวัด ก็มีสิ่งที่เกิดข้ึนในพื้นแผ่นดินไทย โบร�ณสถ�นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหล �ย ท่ีสอน อุปนิสัยคนไทย นั่นคือก�รเรียนรู้ทั้งหมด ดังนั้นก�รศึกษ�ทำ�อย่�งไร ที่เร�จะ แก้ไขได้ตรงจุด คือพลิกระบบก�รจัดก�รศึกษ�เพื่อแก้ปัญห � คว�มย�กจน 33

ส่งิ ทโ่ี รงเรียนจะตอ้ งทำา คอื ประการแรก สร้างเด็กให้เป็นบุคคลแห่งการเรียนรู้ คิดวเิ คราะห์ได้ น่ีคือก�รปลูกฝงั หลกั คดิ โดยตรง โดยลงไปทกี่ �รเรยี นทกุ วชิ � แต่ละกลุ่มส�ระ ไม่ว่�จะเป็นภ�ษ�ไทยจนถึงก�รง�นอ�ชีพเทคโนโลยีท้ังหล�ย ประการท่ีสอง คือ ต้องพัฒนานักเรียนให้เป็นผู้ท่ีมีทักษะ การดำารงชีวิต และเป็นผู้ที่มีคว�มมั่นใจในตนเอง มีทักษะชีวิต พุทธิพิสัย อตั วสิ ยั จรยิ พสิ ยั ทง้ั หล�ยทง้ั ปวง กค็ อื ท�ำ ใหเ้ ปน็ เดก็ ดี กล�้ ทจ่ี ะหยบิ ขยะชน้ิ หนง่ึ ทถ่ี กู ทง้ิ ลงบนพน้ื หยบิ ขน้ึ ใสก่ ระเป�๋ แลว้ ไปทง้ิ ในถงั ขยะทจ่ี ดั ให้ นน่ั กค็ อื คดิ เปน็ หรอื มที กั ษะก�รคดิ ตวั ทีต่ �มม�อีกตวั หนง่ึ ท่ีสังคมไทยเร�ต้องก�รม�กเลย กค็ ือ คว�มเป็นไทย อุปนิสัยเป็นไทย จะหล่อหลอมท่ีไหน ก็หล่อหลอม ที่สถ�บันโรงเรียน แต่โรงเรียนที่หล่อหลอมเป็นอันดับแรกก็คือ ก�รหล่อหลอม จ�กสถ�บันครอบครัว ลูก/เด็กนักเรียน ไม่ต้องก�รอะไรนอกจ�กคว�มรัก 34

คว�มอบอุ่น และคว�มเมตต�จ�กคุณพ่อคุณแม่ แต่ขณะเดียวกัน วันน้ีสภ�พ สังคมเกิดข้ึน คือลูกอยู่กับต� ย�ย ปู่ ย�่ พ่อแม่ม�รับจ้�งเพื่อนำ�สิ่งที่เข � คิดว่�ดีท่ีสุดสำ�หรับลูกๆ คือเงินทองไปส่งให้ลูกเรียนหนังสือ แต่ลูกๆ อยู่อย่�งไร ท่�นกค็ งมองภ�พเห็นปญั ห�ม�กม�ยทเี่ กดิ ข้ึนต�มม� ในเรือ่ งระบบการศึกษา จะแก้ไขปัญห�เหล่�น้ีอย�่ งไร เป็นโจทยท์ ี่สำ�คญั ทส่ี ุด จะท�ำ อย�่ งไรให้นกั เรยี นมีหลักคิด หลักปฏิบตั ิ ต�มหลกั เศรษฐกิจพอเพยี ง ใช้ชีวิตบนคว�มพอประม�ณ มีเหตุผล และสิ่งที่สำ�คัญที่สุด มีภูมิคุ้มกันในตัว ท่ีดี เป็นคนเก่ง คนดี และอยู่ในสังคมอย่ �งมีคว�มสุข โรงเรียนคิดอยู่ ตลอดเวล�ว่� จะทำ�อย่�งไร ท่ีจะทำ�ให้ประช �ชนส่วนหน่ึง หรือทุกคน ได้ทำ�คว�มเข้�ใจในหลักคิด หลักปฏิบัติต�มปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนถึงได้นำ�ปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงเข้�สู่ก�รเรียนก�รสอน ม�กขึ้น เปน็ เรื่องท่ีทั้งย�กและง�่ ย เพร�ะเปน็ ส่งิ ทอี่ ยใู่ นตวั ตนคนไทย และวิถีชีวิตของเร�ท้ังหมดแล้ว เพร�ะฉะน้ัน โรงเรียนถึงได้ดำ�เนินก�ร ในส่วนนี้ท้ังหมดข้ึนม� ประกอบต�มหลักสูตรก�รเรียนก�รสอน ได้บูรณ�ก�ร เข้�ทุกกลุ่มส �ระ เพ่ือนำ�ไปสู่นักเรียนทุกคน พร้อมทั้งได้สร้ �งหลักสูตร มธั ยมศึกษ�ตอนปล�ยข้ึนเป็น “ส�ระเพมิ่ เตมิ เศรษฐกิจพอเพียง” เพอื่ สร�้ ง คว�มเข้�ใจพ้ืนฐ�นสำ�หรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษ �ปีท่ี ๔ เพร�ะผมมองว่� นักเรียนช้ันมัธยมศึกษ�ปีที่ ๔ ผ�่ นร้อนผ่�นหน�วจ�กมัธยมศึกษ�ตอนต้น เข้�ไปสู่คว�มเป็นตัวตนม�กขึ้น นอกจ�กนี้ ทุกช้ันเรียนทุกระดับช้ัน ได้ทำ�ก�ร เรียนรู้บูรณ �ก�รแปดกลุ่มส�ระ แต่ละส�ยช้ัน หรือระดับช้ัน เช่น ในชั้น มัธยมศึกษ�ปีท่ี ๑ ก็สอนสิ่งท่ีใกล้ตัวที่สุด คือ ภูมิปัญญ�ท้องถ่ิน ว�่ วลอยลม โคมลอยฟ�้ เรียนรสู้ ่ิงเหล่�น้ที ่ีเป็นภูมปิ ัญญ�ของไทยจ�กปร�ชญช์ �วบ�้ น 35

ส่ือหรือแหล่งเรียนรู้ท่ีอยู่ใกล้โรงเรียน คือ ปร�ส�ทศีขรภูมิหรือ ปร�ส�ทระแงง เร�ก็นำ�ม�บูรณ �ก�ร โดยคิดต�มหลักวิช�ว่� ต้องก�รให้เด็ก เรียนรู้อะไร ซ่ึงเป้�หม�ยสูงสุดก็คือ ให้นักเรียนมีคว �มรู้ และ รกั บ�้ นเกดิ ของตนเอง ภมู ปิ ัญญ�ของเร�สร�้ งม�อย่�งไร โดยครอบคลุมท้งั แปดกลุ่มส�ระ นักเรียนเรียนรู้อะไรบ้�งจ�กปร�ส�ท เช่น ด�้ นคณิตศ�สตร์ เรียนรู้เรื่องระบบ เรข�คณิตหรือตรีโกณมิติ คำ�นวนห�ค่�ต่�งๆ ด�้ นก�รง�น อ�ชีพ วิถชี ีวติ ตรงน้ที ำ�อะไร เช่น มอี �ห�รก�รกนิ อย�่ งไร ก�รเซ่นบวงสรวงเจ�้ ที่ เจ้�ท�ง หรือเซ่นต�มหลักศ�สตร์ หรือหลักปรัชญ� ท่ีสร้�งปร�ส�ทเพ่ือบูช� พระศิวะ พร้อมทั้งน�ฏกรรม น�ฏศิลป์ ก็คือก�รรำ�อัปสร� ที่ท่�นได้เห็นก่อนที่ จะเข้�ห้องประชุม วิถีชีวิตท้ังหมดในท้องถิ่นตรงน้ัน นอกจ�กรำ�อัปสร�แล้ว ก็จะมีวิถีชีวิตของเข� ล�ว ส่วย เขมร วิธีก�รดำ�เนินชีวิตของเข�อยู่ตรงนั้น ท่ีท่�นได้เห็น เช่น รำ�กันตรึมหรือรำ�แกลมอก็ต�ม ส่ิงเหล่�นี้เกิดจ�กก�รเรียนรู้ จ�กองค์ปร�ส�ทองค์เดียว ส่ิงท่ีต�มม� คือ ศิลปะก็จะเกิด เช่น เปเปอร์ม�เช่ จ�กก�รด�ำ เนนิ ก�รเหล�่ นี้ คว�มรูด้ ้�นชีววิทย� เคมี ฟิสกิ ส์ก็อยู่ตรงนั้น ชีววทิ ย� ก็เช่น พืชท่ีเกิดขึ้นอยู่ตรงนั้นมีส �ยพันธุ์อะไรบ้�ง ดังนั้นส่ิงท่ีโรงเรียนทำ� วันนี้ก็ปร�กฏผลข้ึนม� ผมก็สรุปได้ง่�ยๆ ไม่ย�กเลยว่� ก�รแก้โจทย์ตรงท่ีว่� เร�พลิกระบบก�รจัดก�รศึกษ�เพ่ือขจัดคว�มย�กจนของประช�ชน วิธีคิดท่ีเร� ทำ�ได้ในขณะนี้ คือเด็กกลุ่มนี้ส �ม�รถที่จะดำ�เนินชีวิตได้ ในชั้นน้ี ผมขอแค่ นำ�เสนอว่� อะไรท่ีทำ�ให้เร�ต้องทำ� ทำ�ไม อย�่ งไร เข�้ ไปสู่โรงเรียนอย่�งไร โดยก�รท�ำ โรงเรียนจติ อ�ส�ขนึ้ ม� เปน็ สถ�นศึกษ�พอเพยี ง ทำ�โดยทีไ่ มม่ ีใครรูว้ ่� เกิดจ�กภ�ยในของเร�เอง โดยใช้หลักคิด ทำ�คว�มเข้าใจ เข้าถึง และพัฒนา 36

ดร. ปรยี านชุ หลักก็คือว่า ในเม่อื เด็กนักเรียนต้องเรียนสาระวิชาอย่แู ล้ว แต่จะทำาอย่างไรให้การเรียนรู้น้ัน เกิดการซึมซับ เก่ียวกับ ความรักถ่นิ ฐาน รักชาติ รักผืนแผ่นดิน ดิฉันเคยไปที่โรงเรียน ศีขรภูมิพิสัย นักเรียนพูดกันหล�ยภ�ษ�เหมือนโรงเรียนน�น�ช�ติ เด็กพูดภ�ษ� ล�ว ภ�ษ�ส่วย ภ�ษ�อะไรเต็มไปหมด ทำ�ให้เห็นคว�มร่ำ�รวย และคว�มเจริญ ท�งอ�รยธรรมของไทย จริงๆ แล้วเร� เป็นอ�รยประเทศที่มีอ �รยธรรม ทปี่ ระเทศอ่ืนห�ไม่ได้อีกแล้ว และอยรู่ ่วมกนั อย่�งสงบสุข แตจ่ ะทำ�อย�่ งไร ถงึ จะ ฟืน้ ฟแู ละอนุรักษ์ส่งิ ต�่ งๆ เหล�่ นท้ี ี่มีอยู่แล้ว ทำ�ใหเ้ กดิ ก�รซึมซับ ในขณะท่ตี อ้ ง เรียนหลักวชิ �สมยั ใหมน่ ี้ ในภูมิสังคมของศีขรภูมิท่มี ีอ �รยธรรมเป็นพ้นื ฐ�น ให้เกิดก�รเรียนร้ซู ึมซับกันได้ พอเข้�ม�ในเมือง เร�ก็มีตัวอย่�งของโรงเรียนในเมือง ซ่ึงก็มีอีกอ�รยธรรมหนึ่ง และก็เป็นจดุ เด่นของเมอื งไทย นัน่ คอื เร�ส�ม�รถทจ่ี ะอยรู่ ว่ มกนั ทกุ ศ�สน� ไดอ้ ย�่ งสนั ตสิ ขุ เกดิ ก�รเรยี นรรู้ ว่ มกนั ตรงนท้ี กุ ประเทศในโลกส�ม�รถ เรียนร้ไู ด้จ�กประเทศไทย ก�รอย่รู ่วมกันบนคว�มแตกต่�งและเค�รพ ซ่ึงกันและกัน เร�จะได้เห็นตัวอย่�งจ�กโรงเรียนสตรีม�รด�พิทักษ์ วันนี้ ซิสเตอร์อุบล ผังรักษ์ ท่�นผู้อำ�นวยก�รให้เกียรติม�ร่วมง�นกับเร� โรงเรียน สตรีม�รด�พิทักษ์เป็นโรงเรียนขน�ดใหญ่ม�ก มีตั้งแต่ประถมศึกษ�ปีที่ ๑ ถงึ มธั ยมศึกษ�ปที ี่ ๖ อยใู่ จกล�งเมอื งจนั ทบุรี วันน้เี ร�จะม�ฟังเรอื่ งปรัชญ�ของ เศรษฐกิจพอเพียงจ�กซิสเตอร์อุบลฯ ซึ่งถงึ แมว้ ่�เร�จะรมู้ �ว่� ปรชั ญ�ของ เศรษฐกิจพอเพียง มีพ้ืนฐ �นม�จ�กหลักคำ�สอนในศ�สน�พุทธ แต่จริงๆ แล้วเป็นหลักกล�งๆ ท่ีส�ม�รถเอ�ไปใช้ได้ในก�รปลูกฝัง อบรมบม่ เพ�ะใหก้ บั เดก็ ทกุ ช�ติ ทกุ ศ�สน� และทกุ วยั 37

ซสิ เตอรอ์ บุ ล โรงเรียนสตรีมารดาพิทักษ์ เป็นโรงเรียนในเครือคาทอลิก อย่ใู นเมือง ใกล้กับชายแดน นักเรียนท่มี าเรียนในโรงเรียน ของเรา เดิมเป็นคนท่ีพ่อแม่ประกอบอาชีพค้าพลอย สมัยก่อนก�รค้�พลอยเป็นสิ่งที่ดี และพ่อแม่ส่วนใหญ่ก็พอจะมีเงินให้ลูก ได้ใช้จ�่ ยบ�้ ง เท่�ท่ีสงั เกตดูนัน้ ก�รค้�พลอย ก�รขุดพลอยคอ่ ยๆ ลดลง พลอย ต�่ งๆ เปน็ ท่นี ิยมน้อยลง ดิฉนั ได้เฝ�้ สังเกตพฤติกรรมของนกั เรียนและผูป้ กครอง และเห็นคว�มแตกต่�งของเด็กท่ีแสดงออกในยุคปัจจุบัน เมื่อก่อนพ่อแม่มีเงิน ก็ส�ม�รถให้ลูกทุกอย่�งได้คือ มีคนม�ช่วยห้ิวกระเป๋�ม�โรงเรียนบ้�ง เอ�เงิน ม�ใช้ทโ่ี รงเรียนต�มที่ตนเองพอใจ แตช่ ว่ งหลังๆ พอ่ แม่บ�งคนกไ็ มไ่ ด้สอนลกู ว่� สภ�พคว�มเป็นจริงเป็นอย่�งไร บ�งคนก็โกหกลูก ไม่ยอมบอกคว�มจริงว่� เกิดอะไรข้ึนในยุคปัจจุบันของตัวเอง เร�ก็ม�คุยกันกับครู กอปรกับท่ีพวกเร� ในโรงเรียนรักพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัว เร�รู้สึกว่�พระร�ชดำ�รัสของ พระองค์ท่�นประทับใจและสะกิดใจพวกเร�ตลอดเวล� เร�บอกว่� เร�รักพระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัวแต่เร�ทำ�อะไรบ้�ง เพื่อแสดงออกว่� เร�รักพระองค์ท่�น พวกเร�กม็ �คยุ กนั ดฉิ ันได้คยุ กบั คุณครกู ่อน ให้คณุ ครดู ชู ีวติ ของตนเองว่� ส่ิงท่ีตนเองอย�กหรือคิดจะทำ�มีอะไรบ้�ง คุณครูก็มีก�รบันทึก ส้นั ๆ ต�มทตี่ นเองอย�กจะเขยี นม� ทุกวนั อังค�รก็จะส่งสมดุ บันทกึ ให้ดิฉนั อ่�น ดิฉันก็จะอ่�น และจะเขียนอะไรไปนิดหน่อย เพื่อคุยกันระหว่�งครู เพร�ะ โรงเรยี นเร�อ�จจะคยุ กนั ไมท่ ่ัวถึงเท�่ ไหร่ 38

ในส่วนของนักเรียน เราก็พยายามมองว่า นักเรียนเวลา ทานข้าว เขาจะท้ิงข้าวและไม่เห็นคุณค่าของอาหาร บางที ไม่ชอบใจ หรือไม่พอใจทานก็ไม่ทาน เร�จึงม�คุยกับนักเรียนว่� นักเรียนคิดไหมว่� ในหน่ึงวันท่ีนักเรียนท�นข้�วและท้ิงข้�วคนละหน่ึงเม็ดต่อม้ือ คิดไหมว่�คนไทยจะต้องทิ้งข้�วม้ือหนึ่งกี่ล้�นเม็ดต่อม้ือ แล้วต่อวัน ต่อสัปด�ห์ ต่อเดือน และต่อปี พอนักเรียนคิดออกม� เข�ก็ตกใจว่�เป็นจำ�นวนม�ก แล้วเมื่อถ�มว่�คนไทยกี่คนท่ีไม่ได้ท�นข้�วในแต่ละวัน เพร�ะไม่มีข้�วจะท�น ก�รทน่ี ักเรียนเอ�ข้�วม�ท้ิง กแ็ ปลว่� นกั เรียนเอ�สิทธขิ องคนอื่นม�ทง้ิ เพร�ะว่� ถ�้ ข�้ วจ�นนนั้ หนูไม่ไดซ้ อื้ ม� และไม่ได้เททง้ิ คนทีต่ �มม�ทีหลัง เข�ก็มสี ทิ ธิจะ ได้ท�น แตน่ กั เรียนเอ�ไปทง้ิ เพร�ะว่�นักเรยี นมีสทิ ธิจะซอื้ มเี งิน แต่จริงๆ แล้ว นักเรยี นได้แสดงอะไรออกม�บ้�ง ดร. จิรายุ อิศรางกูร ณ อยุธยา พูดถึงหลอดย�สีพระทนต์ของ พระบ�ทสมเด็จพระเจ้�อยู่หัว ส่ิงท่ีเร�พูดกับครู คือ ดินสอท่ีพระบ�ทสมเด็จ พระเจ�้ อยหู่ วั ทรงใช้ แตก่ อ่ นดนิ สอทต่ี กพน้ื นกั เรยี นกไ็ มเ่ กบ็ ไมส่ นใจ หลงั จ�กท่ี เร�เล่�ให้ฟังว่ �พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงใช้ดินสอ เดอื นละแทง่ พระองค์ท่�นทรงรู้จักเก็บ รู้จักรับผิดชอบ รู้จักใช้ รู้จักรักษ� หลังจ�กนั้น ครูไปเล่�ให้นักเรียนฟัง นักเรียนในห้องไม่มีดินสอทิ้งอีกเลย เร�ก็ค่อยๆ ปรับทีละน้อย หลังจ�กน้ัน เร�ก็คุยกับครูว่� ก�รสอนวิช�ก�ร ให้นักเรียนน้ัน นักเรียนจะได้แต่วิช� มีก�รแข่งขันได้ แต่ชีวิตของนักเรียนเอง ไม่มีก�รปรับต�ม นักเรียนบ�งคนช�ยกระโปรงหลุดเข�ก็เอ�แม็กหนีบ หรือ เอ�ก�วปะ พอถ�มว่�ทำ�ไมทำ�แบบน้ี ก็ตอบว�่ เย็บไม่เป็นหรือไม่มีคนช่วยเย็บ ซักผ้� หรือรดี ผ้� กไ็ มม่ ีโอก�สท�ำ แม้บ�งทไี มม่ เี งนิ แตเ่ ข�รู้สึกว�่ สิ่งนีไ้ มส่ มควร 39

เรียนรู้ เพร�ะฉะนั้นเร �ก็กลับม�ตรงนี้ ดึงนักเรียนเข้�ม� เริ่มจ�กก�รจัดค�บ ให้นักเรียนเข้ �ม�เรียนด้วยกัน เช่น วิช�ก�รง�นอ�ชีพ เร�ไม่ได้ลดค�บ แต่เอ�วิช�ก�รง�นอ�ชีพเหล่�น้ีม�รวมกันในแต่ละสัปด�ห์ เช่น วิช�ก�รเรือน ก�รเกษตร ก�รประดิษฐ์ หรือวิช�อื่นๆ ที่เป็นก�รง�นอ�ชีพ โดยจัดให้เรียน เดือนละครั้งเดียว แต่เรียนติดต่อกัน ๓ ค�บ คือ ครึ่งวัน นักเรียนจะมีโอก�ส เลือกเรียนต�มที่ตนเองต้องก�ร แต่ทุกคนต้องเวียนต�มฐ�นท่ีจัดให้ โดยจะมี ฐ�นเรอ่ื งก�รเยบ็ ปกั ถกั รอ้ ย ก�รประดษิ ฐ์ อ�ห�ร ก�รครวั ก�รซอ่ มของนกั เรยี นช�ย เรอื่ งก�รเกษตรปลกู ผักสวนครัว หรอื ว�่ จะท�ำ อะไรกแ็ ลว้ แต่ เร�มีฐ�นใหน้ กั เรียน จะเปล่ยี นหมุนเวียนกันไป โรงเรยี นสตรมี ารดาพทิ กั ษส์ อน ๓ วชิ า คอื ๑) วชิ าการ เร�สอนวชิ �ก�รต�มหลักสตู รของกระทรวงศกึ ษ�ธิก�ร ๒) วชิ าชพี นักเรียนจะส�ม�รถทำ�อะไรก็ได้ เป็นวิช�ชีพท่ีเรียนรู้ ท�่ นเห็น เส่ือท่ีทออยู่ข้�งหน้�ห้องประชุม เป็นผลง�นของนักเรียนระดับช้ันประถมศึกษ� ปกติเร�ให้นักเรียนช้ันประถมศึกษ�ปีที่ ๖ เป็นผู้สมัครเรียน ซึ่งเป็นภูมิปัญญ� ทอ้ งถน่ิ ทเ่ี ร�สง่ เสรมิ เพร�ะว่�เปน็ อ�ชพี ของคนจนั ทบรุ ดี ง้ั เดมิ ทอ่ี �ศยั ก�รทอเสอ่ื เป็นหลักในก�รทำ�ม�ห�กิน จึงต้องรักษ�ภูมิปัญญ�ของเร�เอ�ไว้และสืบส�น ต่อไป แม้ว�่ เร�ไม่มีอ�ชีพทำ�จริงๆ เพร�ะก�รทอเส่ือเป็นเร่ืองย�ก หลังขด หลังแข็งปวดเมื่อย และไม่ได้เงินม�กเท่�กับก�รข�ยพลอย แต่ว�่ เป็นอ�ชีพ ดั้งเดิมท่ีเร�ต้องรักษ�ไว้ เพร�ะฉะน้ันเด็กก็ม� เรียนรู้ แม้ว�่ เข�จะไม่ได้เอ�ไป ประกอบอ�ชีพจริง แต่เข�ก็ม�เรียนรู้ และส�ม�รถเอ�ไปสอนได้ในอน�คต มนี กั เรยี นชัน้ ประถมศกึ ษ�ปที ี่ ๖ ไม่ก่ีคนที่เร�รบั สมัครไว้ และก็มนี กั เรยี นประถม ศึกษ�ปีท่ี ๔ และ ๕ แสดงคว�มสนใจอย�กเรียนดว้ ย เร�จึงเปิดให้ ๓) วชิ าชวี ติ คือก�รที่ได้ทำ�ง�นร่วมกันเป็นกลุ่ม ได้อยู่ร่วมกัน รู้จักมองกัน เข้�ใจกัน พ่ึงพ�อ�ศัย มีนำ้�ใจเอื้ออ�ทรต่อกัน และก�รที่จะได้ออกจ�กตัวเอง จ�กตวั คนหน่ึงคน ไปสู่กล่มุ กค็ ือก�รฝกึ ก�รอยู่รว่ มกนั ในอน�คต 40

ปรชั ญาของโรงเรยี นสตรมี ารดาพทิ กั ษ์ คือ คุณธรรมนำ�ก�รศึกษ� เพ่ือพัฒน�ตนเองและสังคม เม่ือคนดี มีคุณธรรมในใจ เข�ก็ส�ม�รถเป็นคนดี มีอน�คตท่ีดี และเป็นคนดีของสังคมได้ อันนี้เป็นจุดที่เร�สอน และเร�ก็บอก ผปู้ กครองแบบน้ี เพร�ะฉะนน้ั ก�รจดั ก�รเรยี นก�รสอนคอื ก�รจดั ใหเ้ ดก็ ไดเ้ รยี นรู้ และปฏิบัติจริง และได้ประสบก�รณ์ ดิฉันจะบอกนักเรียนว่� ในก�รปลูกผัก ก�รเย็บผ้� ก�รทำ�อ�ห�ร ดิฉันต้องก�รขั้นตอนของก�รที่ไปถึงตรงนั้น เช่น ก�รจะปลูกผัก นักเรียนต้องว�งแผนกันว่�จะปลูกอะไร จะต้องทำ�ดินแบบไหน ต้องรดนำ้�อย่�งไร กี่วันถึงจะโต ระหว�่ งนั้นต้องทำ�อะไรบ้�ง ก�รรับผิดชอบ ม�รดนำ้�ด้วยกัน ก� รมีนำ้�ใจ ห� กเพ่ือนไม่ว่�งติดธุระ เข� ก็ม�ช่วยกัน ก�รทำ� อ�ห�รด้วยกัน อ�ทิตย์ละครั้ง หรือเดือนละครั้ง ท่ีเข�จะวนม� เพร� ะฉะน้ัน เค้�จะว�งแผนว่�จะต้องซื้ออะไรเท่�ไร ให้เข�ได้คิดว�งแผนด้วยกัน และ หลังจ�กนั้นก็มีก�รห�รือและรับฟังซ่ึงกันและกัน อนั นเ้ี ปน็ สง่ิ ส�ำ คญั เปน็ ก�ร รู้จักประช�ธิปไตย รู้จักเค�รพศักด์ิศรีของกันและกัน ได้รู้จักยกย่อง อ�ชพี ทกุ อ�ชพี ใหน้ กั เรยี นไดฝ้ กึ อ�ชพี ในชวี ติ จรงิ 41

ส่ิงเหล่านี้ เป็นสิ่งท่ีทางโรงเรียนพยายามจัดให้นักเรียน ได้มีโอกาส เพราะการเรียนรู้การอยู่ด้วยกัน เป็นการฝึก เล็กๆ น้อยๆ ท่ีเขาทำา การอยู่ด้วยกัน มีน้ำ าใจต่อกัน มคี วามเออ้ื อาทรตอ่ กนั แบง่ ปนั กนั เปน็ การฝกึ เปน็ จติ อาสา หลังจ�กนั้น ท่ีเข�ทำ�ตรงนี้ข้ึนม� ดิฉันก็ให้เค้�ทำ�หน่ึงห้องหน่ึงผลิตภัณฑ์ นกั เรยี นชน้ั ประถมศกึ ษ�ปที ่ี ๑, ๒, ๓, ๔ ท�ำ ทต่ี วั เองท�ำ ได้ มอี ะไรเปน็ ของตวั เอง แล้วกม็ �จดั ตล�ดนดั ก�รเรียนรู้ ตล�ดนดั ก�รแบง่ ปัน หม�ยคว�มว่� ส่งิ ท่ตี ัวเอง ทำ�ออกม�ก็เอ�ม�ช่วยกัน เช่น ที่โรงเรียนทำ�กระด�ษรีไซเคิล หม�ยคว�มว่� กระด�ษที่ใช้แล้วเอ�ม�ฉีกข�ย ถ�้ ไม่ฉีกได้ร�ค�นึง ถ�้ ฉีกได้อีกร �ค�นึง แล้วไปข�ยคนที่ทำ�กระด�ษ นักเรียนทุกชั้นมีสิทธิท่ีจะนำ�กระด �ษไปข�ยให้ นักเรยี นชนั้ ประถมศึกษ�ปที ่ี ๖ ทเี่ ข�สมคั รจะทำ�กระด�ษรไี ซเคลิ พอทำ�กระด�ษ รีไซเคิลเสร็จ เข�ก็จะนำ�ไปข�ย นักเรียนชั้นประถมศึกษ�ปีท่ี ๒ ก็จะไปซ้ือ กระด�ษแผ่นน้ันม�ทำ�เป็นสมุด เป็นก�ร์ด หรืออ่ืนๆ แล้วก็นำ�ไปข�ย ก็จะเกิด ก�รหมุนเวียนไป เพร�ะฉะน้ัน เด็กๆ ก็จะมีชีวิตชีว� และก�รผลิตอย่�งนี้ จะได้เงิน เข�จะได้มีกำ�ลังใจเหมือนกัน เป็นก�รพบกับคว�มสำ�เร็จ เพร�ะเร�มั่นใจว�่ คว�มสำ�เรจ็ ทเ่ี ดก็ ได้รบั จะเป็นคว�มม่นั ใจของเด็ก ในอน�คต ถ�้ ไม่สำ�เร็จ เข�ก็มีโอก�สจะปรับแก้ เพร�ะฉะนั้น ก�รจัด ตล�ดนัด ก�รเรยี นรโู้ ดยตล�ดนัด ก�รแบง่ ปนั เม่ือเร�จดั ตล�ดนดั ได้ เร�ก็มกี �ร แบง่ ปนั 42

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบอกว่า สมเด็จย่าสอนว่า ให้มีกระปุกคน ซ่ึงนักเรียนจะไปสำารวจในหมู่บ้านว่า มีใคร เดือดร้อนต้องการความช่วยเหลือ เจอคุณป้าคุณยาย ทไ่ี มม่ ใี ครดแู ล หรอื ไมม่ ลี กู หลานกจ็ ะไปชว่ ยเหลอื เชน่ เร�เอ�เดก็ ไปช่วยซ่อมแซมบ้�น ทุกคนในโรงเรียนไปช่วยทำ�ให้ เข�ก็มีคว�มสุข คุณย�ย ก็มีคว�มสุข เพร�ะฉะน้นั จะเปน็ อะไรท่เี ด็กคอ่ ยๆ ทำ�ไป ทลี ะเล็กทลี ะน้อย ส่งิ น้ี เปน็ สง่ิ ทด่ี ฉิ นั มน่ั ใจว่� เปน็ พน้ื ฐ�นของเศรษฐกจิ พอเพยี ง เพร�ะเร�อยอู่ ย�่ งเรยี บง�่ ย และมีก�รแบง่ ปนั รู้จกั พอประม�ณ รูจ้ ักมีเหตมุ ีผล และรูจ้ กั มีภมู คิ ุ้มกนั ใหต้ ัวเอง ไมต่ อ้ งพล�ดพลง้ั อย�่ งทไ่ี มค่ วรจะพล�ดพลง้ั เพร �ะฉะน้นั ส่งิ น้จี ะเป็นส่วนหน่งึ ท่เี ร�จะสร้�งให้เด็ก ส่งิ ต�่ งๆ เหล่�น้ที ่ไี ด้ทำ�ม� ก็มีข้นั ตอน ภ�ครัฐและเอกชน กเ็ ข�้ ม�ชว่ ย 43

ดร. ปรยี านชุ ณ ขณะน้ี ในระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน ซ่ึงหมายรวม ต้งั แต่อนุบาลชั้นปที ี่ ๑ จนถงึ มัธยมศึกษาช้ันปีท่ี ๖ รวมถึง ระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ และประกาศนียบัตรวิชาชีพ ชั้นสูง ได้มีก�รนำ�หลักปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียงเข้�ไปอยู่ในหลักสูตรแล้ว โดยกำ�หนดชัดเจนว่ � ต่อไปน้ีเด็กไทยจะจบก �รศึกษ�แต่ละระดับช้ัน และแต่ละช่วงช้ัน จะต้องมีคุณลักษณะอยู่อย่�งพอเพียง แต่อยู่อย่�งพอเพียงน้ี อยู่อย่�งไร ก็จะเห็นต�มที่ซิสเตอร์อุบล ผังรักษ์ ได้เล่�ให้ฟังว่�เป็นวิช�ชีวิต ใหเ้ ข�ส�ม�รถรจู้ กั ก�รจดั ก�รทรพั ย�กรรอบตวั แตก่ ต็ อ้ งเรม่ิ ตง้ั แต่ มสี ตปิ ญั ญา การมองเห็นคุณค่าของทรัพยากร อย่�งท่ีคุณลุงแสนหม้ัน อินทรไชย� ไดเ้ ล�่ ให้เร�ฟัง และตอ้ งสามารถอยรู่ ว่ มกบั ผอู้ ื่นในสังคมไดอ้ ย่างสันติสุข คอื ท�ำ ง�นรว่ มกนั เปน็ ง�นกลมุ่ มกี �รรบั ผดิ ชอบ มนี �ำ้ ใจ มคี ว�มเออ้ื เฟอ้ื เผอ่ื แผ่ แบ่งปัน มีความรับผิดชอบต่อส่ิงแวดล้อม เพร�ะว่�โลกใบนี้มีใบเดียว ซ่ึงก็จะเข้�กับเรื่องภ�วะโลกร้อนเลย และเร่ืองสุดท้ �ยคือ การอยู่อย่างมี ศักดิ์ศรีแบบเป็นคนไทย ส่ิงเหล่าน้ีเป็นคุณลักษณะของการอยู่อย่าง พอเพียง ท่ีภ�คก�รศึกษ�เอ�ไปใส่ไว้ในหลกั สูตร และปจั จุบนั ทเี่ ห็นผลประจักษ์ ในตัวเด็ก ทั้งหมดนี้เป็นตัวอย่�งจ�กสถ�นศึกษ�พอเพียง ที่เร�ได้ฟังม�แล้ว จ�กผู้อำ�นวยก�รแสน แหวนวงศ์ และซิสเตอร์อุบล ผังรักษ์ นอกจ�กนี้ พอพ้นจ�กก�รศึกษ�ข้ันพ้ืนฐ�นไป ก็จะเป็นเด็กโตขึ้นม� เป็นระดับอ�ชีวศึกษ� และอุดมศึกษ � ซึ่งก็ได้มีการนำ าปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ไปขับเคล่ือนกันให้เป็นวิชาชีวิต วันนี้เร �จะได้มีโอก �สฟังจ�ก คุณสกนธ์ อินทกุล ผู้จัดก�รโรงเรียนพณิชยก�รสุโขทัย กรุงเทพมห�นคร ในเรอื่ งก�รปลูกฝงั เร่อื งพอเพยี งใหก้ บั นกั เรยี นนักศึกษ�ในกรุงเทพฯ 44

สกนธ์ โรงเรียนพณิชยการสุโขทัยเป็นโรงเรียนเอกชนหญิง เร่ิมต้นจากการเป็นธุรกิจครอบครัว คุณพ่อคุณแม่ เปน็ อาจารยว์ ทิ ยาลยั ครสู มยั กอ่ น กส็ อนพเิ ศษกวดวชิ าดว้ ย จนสุดท้�ย เมื่อจะเปิดโรงเรียนของตนเอง คุณแม่จึงออกจ�กร�ชก�รม�ก่อน หลังจ�กน้ันสักพักคุณพ่อก็ออกต�มม� โดยซื้อโรงเรียนเก่�ม�ปรับปรุง จนถึง ปจั จุบันมนี ักเรยี นอยู่ประม�ณสองพันกว่�คน เหตุที่เอาเศรษฐกิจพอเพียงเข้ามา เพร�ะคุณพ่อเป็นนักลงทุน จะสร�้ งตกึ และขย�ยกจิ ก�ร จนม�ถงึ ชว่ งหนง่ึ เร�รสู้ กึ ไมไ่ หว เพร�ะก�รแขง่ ขนั สงู จึงเริ่มจะควบคุมไม่อยู่ ตอนนั้นเร่ิมมีก�รพูดถึงปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง บ�้ งแล้ว แตย่ งั ไมเ่ ข้�ใจว่�จะประยกุ ต์กบั กิจก�รของเร�ได้อย�่ งไร แตเ่ ร�กไ็ ม่ท้อ ลองศึกษ�และนึกประยุกต์ว่� เร�จะทำ�อะไรได้บ้�ง ตอนน้ันเร�ประสบปัญห� เรื่องโปรแกรมคอมพิวเตอร์ม�ก โดยเร�ซื้อโปรแกรมม�ใช้แต่บริห�รจัดก�ร อย่�งไรก็ไม่เป็นผล เสียเงินไปม�ก จึงลองคิดเองทำ�เอง ก็เลยม�คิดว่� ก�รพ่ึงตนเองก็อ�จจะเร่มิ ได้จ�กตรงน้ี เปน็ ต้นไป การศึกษามีสองแบบสำาหรับเอกชน ได้แก่ ก�รบริห�รกับก�ร จัดก�รเรยี นก�รสอน สำ�หรับก�รบริห�ร ถ�้ บรหิ �รใหด้ ี ตอ้ งมีแผนและโครงก�ร มกี �รกำ�หนดงบประม�ณ เร�จึงเร่ิมใช้ PDCA ๗ และศึกษ�เพม่ิ เติมเร่อื ยๆ ตอ่ ม� ได้ชมร�ยก�รโทรทัศน์ เร่ือง Five Star Service at Low Cost ของส�ยก�รบิน ๗ PDCA คอื วงจรบรหิ �รคณุ ภ�พ ประกอบดว้ ยก�รว�งแผน (Plan) ปฏบิ ตั ิ (Do) ตรวจสอบ (Check) และด�ำ เนนิ ก�รใหเ้ หม�ะสม (Act) 45

Malaysian Airlines โดยเข�ยกเลิกก�รจัดสเต๊กเป็นอ�ห�รให้ผู้โดยส�รชั้นหน่ึง และเปลี่ยนเป็นสะเต๊ะแทน เพ่ือลดค�่ ใช้จ่�ย ในขณะเดียวกันผู้โดยส�รช้ันหนึ่ง กลับชอบสะเต๊ะม�กกว่� ผมจึงนำ�แนวคิดม�ประยุกต์ใช้บ้�ง ในเรื่องก�รลด งบประม�ณของโครงก�รต่�งๆ ที่โรงเรียนดำ�เนินก�รอยู่ โดยต้ังเป้�ให้ลดลง รอ้ ยละ ๒๐ จ�กค่�ใช้จ่�ย โดยปที ่แี ล้ว ส�ม�รถท�ำ ได้กับกว�่ รอ้ ยละ ๖๐ ของโครงก�รท้ังหมดของโรงเรียน ในขณะที่เป�้ หม�ยของโครงก�ร ยังคงเดมิ และมคี ุณภ�พเท่�เดมิ ส่วนเร่ืองภูมิคุ้มกัน ผมก็ทำ าในเร่ืองของการฝึกอบรม การ Re-train และการประกัน โดยเฉพาะสวัสดิการของ รัฐบาลที่ให้กับโรงเรียนเอกชนมีไม่มาก และโดนตัดลง เรื่อยๆ เราจึงต้องคิดว่า จะทำาอย่างไรให้คนของเราอยู่ได้ ก่อนหน้�นี้ ดร. จิร�ยุ อิศร�งกูร ณ อยุธย� กล่�วว่� ในเรื่องปรัชญ�ของ เศรษฐกิจพอเพียง ตนเองต้องอยู่ได้ก่อน แล้วจึงจะไปสู่คนอ่ืนๆ ต่อไป เ�ร จึง เร่ิมมีก�รติดต่อประกันสุขภ�พ เริ่มว�งแผนง�น ว�งแผนก�รออม โดยถือว่� เมื่อมีประกันแล้ว และมีสวัสดิก�รของรัฐแล้ว ต้องมีก�รออมด้วย โดยให้ทุกคน ทำ�ประกันสุขภ�พ ถ�้ ไม่ทำ�ของตัวเองก็ทำ�ของลูกๆ แล้วก็ต้องออมเงินด้วย ในส่วนอื่นๆ ถ�้ เร�สนับสนุนตัวเองได้ ก็ท�ำ ทุกอย�่ ง แต่ถ�้ ท�ำ ไมไ่ ด้ เร�ก็เลือกใช้ วธิ ที ี่ดที ี่สดุ ทัง้ ประหยัดและมคี ุณภ�พ ในเรอ่ื งการจดั การเรยี นการสอน สาำ หรบั ในหอ้ งเรยี น ผมได้ ประยุกต์จากการทำาธุรกิจและทำาโครงการ ท่ตี ้องมี PDCA (Plan-Do-Check-Act) ประเทศไทยชอบ PD แต่ C และ A เราไมค่ อ่ ยชอบ เพร�ะมีข้นั ตอนย่งุ ย�ก และต้องต�มประเมนิ แตก่ �รมี 46

C และ A มันทำ�ให้เร�ปรับตัวเร�เองได้ทันสมัย แก้ปัญห�ได้ทัน และเร�รู้ คว�มต้องก�รของลูกค้�ของเร� คือ ตัวนักเรียน ตัวสถ�นประกอบก�ร และ ชุมชนได้ตลอดเวล� เร�ส่งนักเรียนไปฝึกง�น เร�ไม่รอจนปีหน้�จึงค่อยม�ปรับ หลักสูตร แต่เร�เอ�ข้อคิดเห็นท่ีได้ม�จ�กก�รที่เร�ไปนิเทศม�ปรับปรุงเลย ถ้�ทำ�ได้ ส�ำ หรบั นอกหอ้ งเรยี น นกั เรยี นตอ้ งทำ�โครงก�รปรบั ปรุงธรุ กจิ เสนอแนะ เช่น บ�งคร้ังก็เอ�โจทย์จ�กโครงก�รหนึ่งตำ�บลหนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP) ม�ใช้ กไ็ ปปรับปรุงกจิ ก�รของเข� โดยบรู ณ�ก�รวธิ กี �รต่�งๆ เข�้ ม� คล้�ยกับก�รท�ำ วทิ ย�นพิ นธข์ น�ดยอ่ ม ท�ำ ใหน้ กั เรยี นไดท้ กั ษะต่�งๆ ไปพรอ้ มกนั ทง้ั ก�รท�ำ ง�นกลมุ่ คว�มเอื้อเฟ้ือเผื่อแผ่ และก�รทำ�ง�นเพื่อสังคม รวมท้ังก�รนำ�ปรัชญ�ของ เศรษฐกิจพอเพียง ม�จับที่ง�นของเข�ด้วย เช่น เข�ว�งกำ�ลังคนเป็น Organization Chart เปน็ Structure ของคน เข�คิดอย่�งไร และ เศรษฐกิจพอเพียงอยู่ท่ีไหน ในก�รว�งตำ�แหน่งคน หรือก�รต้ัง เงินเดือน หรอื ก�รลงทนุ ในโครงก�ร เราใช้หลักการเรียนการสอนโดยเลียนแบบ Five Star Service at Low Cost ใชว้ ธิ ยี งิ ปนื นดั เดยี วไดน้ กหลายตวั เชน่ ก�รออกค�่ ย กไ็ ปบรกิ �รชมุ ชนดว้ ย และบ �งวชิ �ฝ�กง�นเดก็ ไปตดิ ต�มหรือ ส�ำ รวจ เสร็จแล้วก็กลับม�ระดมคว�มคดิ กนั ในห้องเรียน และจัดสมั มน�หน�้ ชัน้ คะแนนทใ่ี ชใ้ นขณะนเ้ี หลอื แคร่ อ้ ยละ ๓๐ ส�ำ หรบั ก�รสอบกล�งภ�คและปล�ยภ�ค รวมกัน นอกจ�กน้ัน อยู่ที่โครงก�รและก�รนำ�เสนอผลง�น เรียกว่�มี Project Week ซงึ่ แบบน้ี เปน็ ก�รคดิ วเิ คร�ะหต์ ลอดเวล� เอ�คว�มรู้ ประสบก�รณ์ และ ก�รเรียนรู้จ�กคว�มผิดพล�ดม�ใช้ รวมทั้งเป็นก�รที่ชุมชนได้มีส่วนร่วมด้วย ชมุ ชน เปน็ ทง้ั แหลง่ ทเ่ี ร�ไดเ้ รยี นรจู้ �กเข� เปน็ กรณศี กึ ษ� และเปน็ แหลง่ ทเี่ ร�ไปให้บริก�รท�งวิช�ก�รกับชุมชนดว้ ย 47

ผมถูกเชิญมาเพ่ือให้กล่าวถึงเร่ืองสปาและธุรกิจสุขภาพ ซึง่ โรงเรียนของเราเปิดอยู่ และเป็นคนคิดคนแรกเร่ืองสาขา ธุรกิจสปา ซ่ึงมีแนวคิดแบบเดียวกับที่ผมเรียนให้ทร�บ คือก�รบริห�รและ ก�รเรยี นก�รสอน แตท่ แ่ี ตกต�่ ง คอื เร�น�ำ คว�มรจู้ �กทเ่ี ร�เคยรมู้ �กอ่ นหน�้ นน้ั ว�่ Niche Market เป็นอย�่ งไร แลว้ ตอนหลัง มีคนน�ำ ม�รวมเปน็ ทฤษฎีใหมเ่ รียกว�่ Blue Ocean Strategy ๘ จรงิ ๆ เป็นเรื่องเก่�แลว้ ท่เี ร�ก็นำ�ม�ใช้ เพร�ะเร�เปน็ กิจก�รเล็ก ไม่มีเงินม�ก และจะไปเปิดส�ข�ซำ้�กับที่อ่ืนก็จะสู้ไม่ได้ ดังน้ัน จึงเปิดส�ข�ที่คนอ่ืนไม่มีคว�มชำ�น�ญ โดยตอนแรกเปิดธุรกิจสถ�นพย�บ�ล ต่อม�จึงเปิดเป็นส�ข�ธรุ กิจสป� เร�มภี มู ิคุ้มกันโดยสง่ บุคล�กรไปอบรมส่วนหน่งึ มีก�รประเมนิ คว�มตอ้ งก�รของลกู ค้�ตลอดเวล� และน�ำ ประสบก�รณก์ �รเรียนรู้ กลับไปสอนนักเรียน ขอเรียนต�มตรงว่� ตอนแรกไม่ได้ต้ังใจจะทำ�บริก�รสป� ให้ประช�ชนทั่วไปเข้�ม�ใช้แล้วเก็บเงินเข� แต่ตอนแรกไปติดต่อใครเพ่ือทำ� MOU เหมือนที่หลักสูตรธุรกิจสถ �นพย�บ�ลทำ�บันทึกคว�มเข้�ใจร่วมกัน (MOU) กับโรงพย�บ�ล แต่สำ�หรับสป�ไม่มีใครทำ�และรับนักเรียนของเร�ไปฝึก จึงต้องทำ�เอง ซึ่งก็ดีเหมือนกันเพร�ะถ้�เร�มีนักเรียนน้อย และมีร�ยได้จ�ก ค่�เทอมไม่เพียงพอ ก็มีร�ยได้จ�กก�รบริก�รลูกค้� เพร�ะปร�กฏว่� ปัจจุบัน เป็นร�ยได้ ๑ ใน ๕ เป็นกำ�ไรของโรงเรียน แต่เร�ไม่ได้ค�ดหวัง ท่เี งนิ แต่ค�ดหวงั ทจี่ ะได้คว�มรู้ ๘ หลกั ก�รของ Blue Ocean Strategy ไมเ่ นน้ ก�รแขง่ ขนั กบั คแู่ ขง่ ขนั แตเ่ นน้ ก�รท�ำ ใหค้ แู่ ขง่ ขนั ล�้ สมยั รวมทง้ั สร�้ งอปุ สงคใ์ หม่ และมงุ่ เนน้ ผทู้ ไ่ี มเ่ คยเปน็ ลกู ค�้ ในอตุ ส�หกรรมม�กอ่ น 48