การผลิตมะม่วงคุณภาพเพื่อการส่งออก

เอกสารวชิ าการ มะมว งการผลติ คณุ ภาพเพื่อการสง ออก โดย ทวศี ักดิ์ แสงอดุ ม วรางคณา มากกำไร สถาบันวิจยั พืชสวน กรมวิชาการเกษตร กันยายน 2561



คำนำ มะมว งเปน ไมผลสำคญั ที่มีการปลกู มากกวา 100 ประเทศ อนิ เดยี เปน ผผู ลติ รายใหญท ส่ี ดุ ของโลกและมพี น้ื ทป่ี ลกู ประมาณ 14.5 ลา นไร ผลผลติ 12.75 ลา นตนั รองมา คอื จนี ไทย อนิ โดนเี ซยี และเมก็ ซโิ ก ประเทศทส่ี ง ออกมะมว งเปน หลกั ไดแ ก เมก็ ซโิ ก ฟลิปปนส ปากีสถาน บราซิล อินเดีย สวนประเทศไทยมะมวงจัดเปนไมผลที่มี การปลูกมากท่สี ุด พ้นื ทปี่ ลกู ประมาณ 2.8 ลานไร ผลผลติ 3 ลานตนั ใชบรโิ ภค ภายในประเทศ 96 % แปรรปู 1.67 % และสง ออกเพยี ง 2.33 % ซง่ึ ปรมิ าณการสง ออก นับวา นอ ยเมื่อเทียบกับพื้นทปี่ ลกู และผลผลิต ปญ หาสวนหน่งึ มาจากคุณภาพผลผลิต ที่ไดมาตรฐานมีปริมาณนอย ผลผลิตถูกทำลายจากศัตรูพืชมาก ผิวผลบางทำให เนา เสยี งา ยและไมท นทานตอ การขนสง รวมทง้ั อายกุ ารเกบ็ รกั ษาสน้ั และผลผลติ สว นใหญ ใชก ารขนสง ทางอากาศทำใหม คี า ขนสง สงู ปจ จยั ตา งๆ เหลา นเ้ี ปน ขดี จำกดั ในการสง ออก และการแขง ขนั ของมะมว งไทย แตอ ยางไรกต็ าม ประเทศไทยมขี อ ไดเปรยี บในดา น สภาพภูมิอากาศ รวมทั้งสามารถกระจายการผลิตมะมวงไดเกือบตลอดป ดังนั้นจึง จำเปนตองพัฒนาการผลิตมะมวงใหไดผลผลิตที่มีคุณภาพไดมาตรฐานมากขึ้น ผลิตผลมคี วามปลอดภัยตอ ผูบรโิ ภค เพยี งพอกบั ความตอ งการของตลาด ไมเกิด ผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอม และใหผ ลตอบแทนคุม คากบั การลงทุน สถาบนั วจิ ัยพืชสวน จึงไดจดั ทำเอกสารวชิ าการ เรือ่ ง การเพม่ิ ศักยภาพ การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพ่ือการสง ออก โดยนำองคค วามรูตางๆ ในการผลติ มะมวง คุณภาพทั้งจากประสบการณของนักวิจัยที่ทำงานดานมะมวง รวมทั้งจากเอกสาร คำแนะนำตางๆ มารวบรวมและถายทอดลงในหนังสือเลมนี้ จึงหวังเปนอยางยิ่งวา จะเปนประโยชนแกนักวิชาการ เกษตรกร ผูประกอบการ และผูอานทั่วไป และ สามารถนำไปปฏบิ ตั หิ รอื ปรบั ใชใ นการผลติ มะมว ง เพอ่ื ใหไ ดผ ลผลติ คณุ ภาพ ชว ยเพม่ิ ศกั ยภาพการผลิตและการสง ออกมะมว งของไทยในตลาดโลก (นายสมบัติ ตงเตา) ผูอ ำนวยการสถาบนั วจิ ัยพืชสวน กันยายน 2561



สารบัญ หนา 1 บทที่ 1 ความสำคญั และสถานการณ 3 - ความสำคญั 4 - พนั ธมุ ะมวงการคา ของประเทศผูผ ลิตทส่ี ำคญั 8 - การวเิ คราะหจุดแข็ง จุดออ น โอกาส และอปุ สรรค 13 บทท่ี 2 มาตรฐานสนิ คา เกษตรและมาตรฐานมะมว ง 15 - มาตรฐานสนิ คา เกษตร 17 - มาตรฐานสนิ คาเกษตร:มะมวง 18 - การแบง ช้ันคณุ ภาพ 21 23 บทที่ 3 การผลติ มะมวงใหไดคณุ ภาพ 23 แนวทางการผลติ มะมว งใหไ ดค ุณภาพ 23 - การเลอื กพ้นื ทปี่ ลูก 24 - พนั ธแุ ละระบบการปลูก 24 - การใหน้ำ 26 - การจดั การทรงพุมและการตัดแตง กิง่ 28 - การควบคุมการออกดอก 39 - ขั้นตอนการผลิตมะมว งนอกฤดู 42 49 บทท่ี 4 ผลกระทบของการเปล่ียนแปลงสภาพภมู อิ ากาศตอการผลิตมะมว ง 51 - ปจจยั ทมี่ ีผลตอ การติดผลของมะมวง 54 61 บทที่ 5 การจัดการศตั รูพชื ของมะมวง 63 - โรคที่สำคญั และการปองกนั กำจัด 63 - แมลงศัตรูทีส่ ำคัญและการปองกนั กำจดั 63 66 บทท่ี 6 การเพมิ่ ศกั ยภาพการผลิตมะมว งเพื่อการสงออก 67 - ปญ หาอปุ สรรคของการคาสนิ คาเกษตร 70 - การพฒั นาชอ งทางการตลาด 74 - ความสำเร็จของการสง ออกสนิ คา เกษตร - รปู แบบการจดั การคุณภาพมะมวงเพื่อการสง ออก - ปจ จยั หลักทีต่ อ งดำเนินการ - ปจ จัยสนับสนนุ ทคี่ วรดำเนินการ บรรณานุกรม

การผลติ มะมว งคณุ ภาพเพ่อื การสง ออก

แลคะวสาถมาสนำกคาญั รณ การผลิตมะมวงคณุ ภาพเพอื่ การสงออก 1

2 การผลติ มะมว งคณุ ภาพเพ่อื การสง ออก

บทท่ี 1 ความสำคญั และสถานการณ ความสำคัญ มะมวง (Mangifera indica L.) เปน ไมผลเขตรอนท่มี ีความสำคญั ของโลก โดยมีประเทศผูปลูกมากกวา 100 ประเทศ ประเทศแถบทวีปเอเชียมีการผลิต มะมวงมากที่สุดประมาณ 77 % ของผลผลิตโลก รองมาคือ อเมริกาและแอฟริกา ผลติ 19 และ 9 % ตามลำดบั ประเทศอนิ เดยี ผลติ มากที่สดุ ประมาณรอ ยละ 50 % ของ ผลผลติ รวมทง้ั โลก รองมาคอื จนี ไทย อนิ โดนเี ซยี และเมก็ ซโิ ก สว นประเทศผสู ง ออก รายใหญท ่สี ำคัญ ไดแ ก เมก็ ซโิ ก บราซลิ อนิ เดยี ไทย และฟลปิ ปนส ประเทศผนู ำเขา มะมวงสดทสี่ ำคญั ไดแ ก อเมริกา ยุโรป ญปี่ นุ เกาหลี ฮอ งกง และจนี ปจจบุ นั ประเทศผูผ ลติ ท่สี ำคัญของโลกทัง้ อินเดยี และจีน มกี ารเพ่ิมพื้นท่ปี ลูก 31.9 และ 36.4 % ผลผลติ เพ่ิม 60.4 และ 23.5 % ตามลำดบั จากสถานการณก ารผลิต และการสงออกมะมว งของประเทศไทยแมวาจะจดั อยูลำดบั ที่ 3 และ 4 ของโลก แตป รมิ าณการสง ออกนอ ย โดยผลผลติ สว นใหญ 96 % ใชบ รโิ ภคภายในประเทศ สงออก เพียง 2.3 % (ภาพท่ี 1) ดงั นน้ั จงึ มคี วามจำเปน ท่จี ะตองปรบั ตวั และพฒั นาการผลติ เพอื่ เพิ่มศักยภาพการผลติ เพมิ่ ปรมิ าณผลผลิตคณุ ภาพใหเ พยี งพอ และสอดคลอ งกบั ความตอ งการของตลาด รวมทง้ั เพม่ิ มลู คา ผลติ ผล ลดตน ทนุ การผลิต และคาขนสง ชองทางและสดั สวนการจำหนา ยมะมว งของไทย ป 2556 ผลผลิตมะมว ง (100%) (3.14 ลา นตนั ) บริโภคสดในประเทศ แปรรปู สง ออก (96%) (1.67%) (2.33%) ผลิตภณั ฑแปรรูป/ รูปผลสดและแชแ ขง็ กระปอง (1.17%) (1.16%) ทม่ี า: ราตรี (2557) การพฒั นาชองทางการตลาดมะมวงจากการเปดประชาคมเศรษฐกจิ อาเซียน ภาพท่ี 1 ชอ งทางและสดั สว นการจำหนายมะมวงของไทย ป 2556 3 การผลติ มะมวงคณุ ภาพเพ่ือการสง ออก

พันธุมะมวงการคาของประเทศผูผ ลติ ทีส่ ำคัญ มะมว ง เปนไมผลท่ีมีความหลากหลายของพนั ธุมาก ซง่ึ มคี วามแตกตา งกนั ทัง้ รปู ราง ขนาด นำ้ หนกั สผี ิว เน้ือสมั ผัส รสชาติ กล่ิน ฯลฯ ท่ัวโลกมมี ากกวา 1,000 พันธุ แบงเปน 2 กลุม คือ กลมุ monoembryony กลุมน้เี มอ่ื นำเมลด็ ไปเพาะแลว ไดต น กลา ตน เดยี ว สว นกลมุ polyembryony จะไดต น กลา หลายตน มะมว งอนิ เดยี สว นใหญจ ดั อยใู นกลุม monoembryony สว นมะมว งแถบอินโดนเี ชีย ฟล ปิ ปน ส และไทย จดั อยใู นกลุม polyembryony สำหรับมะมวงพนั ธกุ ารคาของประเทศ ผูผลิตและสง ออกทส่ี ำคัญ เชน อินเดีย พนั ธุ Alphonso, Badami, Bombay, Chausa, Dashehari, Fazli, Himsagar และ Kesar ปากีสถาน พันธุ Anwar Ratol, Baganapalli, Chaunsa และ Sindhri จนี พนั ธุ Baiyu, Guixiang, Huangpi, Huangyu, Macheco, Sannian และ Yuexi No.1 ไทย พันธุ น้ำดอกไม มหาชนก และโชคอนันต อนิ โดนีเซีย พนั ธุ Golex, Cenkir, Arumanis และ Gedong เมก็ ซิโก พนั ธุ Haden, Irwin, Kent, Palmer, Sensation, Tommy Atkins และ Van Dyke เปรู พนั ธุ Hadden, Keitt และ Tommy Atkins ฟล ปิ ปน ส พนั ธุ Carabao, Manila Super, Pico, Binoboy, Pahutan และ Senora เปนตน สว นการผลิตมะมวงของประเทศ ในอาเซียนทม่ี กี ารสงออก เชน ประเทศฟล ปิ ปนส พันธุ carabao ตลาดสงออก ญ่ีปุน อเมริกา และยุโรป ประเทศกมั พชู า พันธแุ กว ขมิน้ ตลาดสง ออก ไทย เวยี ดนาม (ภาพท่ี 2) ดา นฤดกู ารผลติ ของแตล ะประเทศมคี วามแตกตา งกนั เชน อนิ เดยี ฤดกู าล ผลิตชวงมนี าคม-กรกฎาคม เม็กซโิ ก ชว งมีนาคม-กนั ยายน สำหรบั ประเทศไทย จะมีการผลิตท้งั ในฤดูและนอกฤดู จงึ มีผลผลิตเกือบตลอดป (ตารางที่ 1) 4 การผลติ มะมวงคุณภาพเพอ่ื การสงออก

พันธุม ะมวงประเทศไทย พันธุมะมวงประเทศอินเดยี 5 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสง ออก

Tainong no.1 Guire no.82 (Gui 7) Guifei Yuwen Hongxiangya Jinxing Jinhuang Renong พันธมุ ะมว งประเทศจนี 6 การผลติ มะมวงคณุ ภาพเพอื่ การสง ออก

แกวขมน้ิ พนั ธุมะมว งประเทศกัมพูชา Carabao พันธมุ ะมวงประเทศฟล ิปปนส ภาพที่ 2 มะมว งพนั ธกุ ารคาของประเทศตางๆ การผลติ มะมวงคณุ ภาพเพื่อการสงออก 7

ตารางที่ 1 ฤดูกาลผลิตมะมวงของประเทศตางๆ ประเทศ/เดือน ม.ค. ก.พ. ม.ี ค. เม.ย. พ.ค. ม.ิ ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. อินเดีย ไทย เม็กซิโก ปากสี ถาน อนิ โดนเี ซีย ฟล ปิ ปนส บราซิล ญี่ปุน ทีม่ า ราตรี เมนประเสริฐ (2557) ผลผลติ ในฤดู ผลผลิตนอกฤดู การวเิ คราะหจดุ แขง็ จดุ ออ น โอกาส และอุปสรรค ของมะมวงไทย แมประเทศไทยจะมกี ารผลติ และการสง ออกมะมวงลำดบั ที่ 3 ของโลก แตก ารผลติ และการสงออกมะมวงของไทยพบปญหาและอุปสรรคหลายประการสรุปได ดังน้ี 1. ผลผลิตทไี่ ดมาตรฐานมนี อ ย จากการศกึ ษาการผลิตมะมว งในภาคตะวนั ออก พบวา เกษตรกรท่วั ไปผลิตมะมวงทไ่ี ดเ กรดสง ออกเพยี ง 15-20 % เกษตรกรที่พัฒนาการผลิต ไดเกรดสงออก 20-60 % ดงั นนั้ เกษตรกรจะตองปรับและพฒั นาการผลิตเพือ่ ใหได ผลผลติ ท่ีไดมาตรฐานเพิม่ มากขึ้น มกี ารปองกนั และลดการสญู เสียที่จะเกิดกับผลผลติ ในทกุ ข้นั ตอน ต้ังแตก ารเตรยี มตน การออกดอก การพัฒนาการของผล การควบคุม ศตั รูพชื ตลอดจนการเกบ็ เกีย่ ว และขนสง ไปยังผรู วบรวมหรอื ผสู งออก เกษตรกร ตองเนน การเพ่มิ คุณภาพผลิตผลควบคูกับปรมิ าณ รวมท้ังคำนงึ ถงึ ความปลอดภยั ทาง อาหาร และสามารถตรวจสอบยอ นกลบั ได 8 การผลิตมะมว งคุณภาพเพ่ือการสง ออก

2. ขาดการบรหิ ารจดั การแปลงทถ่ี กู ตอ ง จะเหน็ ไดว า เกษตรกรผผู ลติ มะมว งสมคั ร เขาระบบ GAP นอ ย เกษตรกรบางสว นมีการจัดการแปลงไมถกู ตอง ซง่ึ เปน สาเหตุ หน่งึ ที่ทำใหไ ดผ ลผลิตเกรดสง ออกนอย ดงั นนั้ เกษตรกรผูผ ลิตมะมว งเพอื่ การสง ออก ควรสมคั รเขา ระบบ GAP และจดั การการผลติ ตามระบบ GAP อยา งเครงครัด มกี ารรวมกลมุ มกี ารวางแผนการผลติ และจดั การผลติ อยา งเหมาะสมในทกุ ขน้ั ตอน การผลติ และใชป จจยั การผลิตอยา งถกู ตองและเหมาะสม ไมใ ชวัตถุอนั ตรายทที่ าง ประเทศคคู า หามใชอ ยางเด็ดขาด 3. ผลผลติ กระจายตวั ไมส มำ่ เสมอ แมปจจุบนั เกษตรกรสามารถกระจายการผลติ มะมว งไดเ กือบตลอดป แตบ างชวงเวลาการผลติ นอกฤดูไดผ ลผลติ ที่ไมไดมาตรฐาน ไดเกรดสง ออกนอยและตน ทุนสูง โดยเฉพาะชวงฤดูฝน ปจจุบันมกี ารนำเขา มะมว ง พนั ธแุ กว ขมน้ิ จากประเทศกมั พชู าเพม่ิ มากขน้ึ ในชว งทผ่ี ลผลติ มนี อ ย ดงั นน้ั การพฒั นา ทั้งดานพันธุและเทคโนโลยีการผลิตที่ใหมีผลผลิตออกสูตลาดอยางสม่ำเสมอและได คุณภาพจงึ เปนสงิ่ จำเปน 4. พนั ธไุ มห ลากหลาย ปจ จุบันพันธุท ี่สงออกหลักของไทยคอื พนั ธนุ ำ้ ดอกไม รวมท้งั มพี ันธมุ หาชนก โชคอนนั ต และแรด บางสวน ดังน้นั การพัฒนาพนั ธุทเ่ี หมาะสมกับ ตลาดใหเพมิ่ มากขึน้ เปนสงิ่ จำเปน การพัฒนาพนั ธจุ ะตองศึกษารสนยิ มของผบู รโิ ภค ดวยวาตองการคุณภาพผลอยา งไร ท้งั รสชาติ สี กลิ่น ฯลฯ ซงึ่ แนวโนมผูบรโิ ภค จะใหค วามสำคัญทางดานคณุ คา ทางโภชนาการเพมิ่ มากขนึ้ 5. ตนทุนการผลิตสูง ตนทุนการผลิตมะมวงเพื่อการสงออกระหวาง 19,000- 26,000 บาท/ไร โดยเปนตนทุนดานปจจัยการผลิตประมาณ 12,500 บาท (ตนทุนหลกั ๆ คือ ปุย สารเคมี และถงุ หอ) แรงงาน 7,600 บาท และตน ทนุ ดานอ่ืนๆ เชน ไฟฟา น้ำมัน 6,000 บาท/ไร ดังนั้นการลดตนทุนการผลิต และเพิ่มปริมาณ ผลผลติ คุณภาพ จะชว ยใหเกษตรกรไดร ับผลตอบแทนเพ่ิมขน้ึ 6. คา ขนสง สูง การสงออกมะมว งสวนใหญข นสง ทางเคร่อื งบินซ่ึงมีตน ทนุ สูงกวาการ ขนสงทางเรือ 5-6 เทา จงึ จำเปนตอ งมกี ารพฒั นาเทคโนโลยกี ารเกบ็ รกั ษาเพอ่ื การ ขนสงทางเรอื เพือ่ ลดตน ทุน และเพิม่ ศักยภาพการแขงขนั กับประเทศคแู ขงไดม ากขึน้ 7. ความแปรปรวนของภมู อิ ากาศ นบั เปน อปุ สรรคสำคญั อยา งหนง่ึ ในการผลติ มะมว ง ซง่ึ ปจจบุ นั เกษตรกรพบปญ หามากขึ้น ดังนนั้ จึงควรมีการเรยี นรกู ารทำการเกษตร แบบแมนยำ การติดตามขอ มูลขา วสารการพยากรณอ ากาศ การสงั เกต และมกี าร จัดการเพื่อปองกันและลดผลกระทบจากสภาพดังกลา ว 9 การผลติ มะมว งคุณภาพเพื่อการสง ออก

จากสภาพปญหาและอุปสรรคตางๆ ในการผลิตมะมวง หนวยงานภาครัฐ ผปู ระกอบการและเกษตรกรผผู ลติ ตลอดจนผเู กย่ี วขอ งทกุ ฝา ยไดร ว มกนั วเิ คราะหจ ดุ แขง็ จดุ ออ น โอกาส และอปุ สรรค (SWOT analysis) ของมะมวงไทย สรุปไดด งั น้ี 1) จดุ แข็ง - สภาพภมู ิประเทศและภมู อิ ากาศเหมาะสม สามารถปลกู ไดทวั่ ประเทศและ ผลิตนอกฤดูได ทำใหกระจายการผลิตและมีผลผลิตตอเนื่อง รวมทั้ง ภัยธรรมชาตินอย - เกษตรกรมคี วามรแู ละประสบการณก ารผลติ คอนขา งสูง - รสชาติดี สีสวย คณุ ภาพดี เปนท่ีตองการของตลาด - พันธุมะมวงไทยมีความหลากหลายทั้งพนั ธเุ พือ่ บรโิ ภคสุก ดบิ และแปรรูป 2) จดุ ออน - ผลผลิตทไ่ี ดค ณุ ภาพมีนอ ย - ปญหาโรคและแมลงคอ นขางมาก รวมถงึ การใชปจ จยั การผลติ ไมเ หมาะสม มผี ลตอ คุณภาพ สารตกคา ง และตนทุนการผลิตสงู - ผลผลติ กระจุกตวั - พนั ธุปลกู ที่เปน การคา หลักพนั ธุนำ้ ดอกไม พบวา มีเปอรเ ซน็ ตก ารติดผลนอ ย และเปลอื กบาง ไมท นทานตอ การขนสงทางไกล - เกษตรกรผูผ ลติ สวนใหญเปน รายยอย มกี ารรวมกลมุ และสรางเครือขา ย ไมมากนัก มผี ลตอ การพัฒนาระบบการผลิตใหไ ดผลผลติ คุณภาพสม่ำเสมอ - อายกุ ารเก็บรักษาส้นั - คาขนสงสูง (ทางอากาศ) ทำใหโ อกาสการแขงขันตำ่ 3) โอกาส - ตลาดมีความตองการมะมวงคุณภาพอีกมาก ทั้งในสวนของมะมวงสด ผลติ ภณั ฑม ะมว ง และมะมวงแชแขง็ 4) อปุ สรรค - ผนู ำเขาใชมาตรการดา นสขุ อนามยั ในการกดี กันทางการคา - กำหนดมาตรฐานการนำเขา คอ นขา งสูง โดยมุงเนน คณุ ภาพ ความปลอดภัยของ ผูบรโิ ภคและสิ่งแวดลอมเพ่ิมข้ึน ทำใหข ดี ความสามารถในการสงออกนอยลง - มีการนำผลผลิตจากแปลงท่ีไมผ านการรบั รอง GAP ในการสง ออก - ประเทศคแู ขง และประเทศผนู ำเขา สำคญั มกี ารเพม่ิ พน้ื ทก่ี ารผลติ อาจสง ผล ใหนำเขา มะมว งไทยนอ ยลง หรอื นำเขา จากประเทศผผู ลิตอน่ื มากข้นึ - ความแปรปรวนของสภาพภูมอิ ากาศ มีผลตอ การออกดอก ตดิ ผลและ โรค และแมลง ทำใหประสิทธิภาพการผลิตดอยลงและตน ทนุ การผลติ สูง 10 การผลิตมะมวงคุณภาพเพ่ือการสงออก

นอกจากนี้กระทรวงเกษตรฯ ไดวเิ คราะหศักยภาพการแขง ขนั ของภาคการเกษตร ไทยกับอาเซียนใน 4 ดาน คือ ดา นการผลติ ดานการแปรรปู ดานการตลาด และ ดานเกษตรกร/สถาบันเกษตรกร พบวา มีทั้งขอไดเปรียบและเสียเปรียบดังนี้ (ตารางที่ 2) ตารางท่ี 2 แสดงขอไดเปรียบและขอเสียเปรียบจากการวเิ คราะหศกั ยภาพการแขงขนั ของภาคการเกษตรไทยกบั อาเซยี น ศักยภาพการแขงขนั ขอ ไดเปรียบ ขอ เสยี เปรียบ ดา นการผลิต สภาพแวดลอม ภูมิประเทศ เอือ้ อำนวย ผลผลติ /ไรต ำ่ ปญ หาภยั ธรรมชาตมิ ีนอ ย มคี วาม คาแรงงานสูง หลากหลาย ทางพันธุกรรมพชื รวมทงั้ มีการพัฒนาเทคโนโลยีดานการผลติ และหลังการเก็บเกีย่ ว ดานการแปรรูป มีเทคโนโลยีการแปรรปู ที่ทนั สมัย วัตถดุ บิ ราคาสงู สินคา มคี ุณภาพและมีความหลากหลาย ดานการตลาด เปน ศนู ยกลางโลจสิ ติกส นกั ธรุ กจิ ตน ทนุ สงู มีประสบการณ ภาพลักษณส นิ คา ดี เชน คา เชอ้ื เพลิง คา จัดการระหวางขนยา ย การสง ออกอาศยั คนกลาง เกษตรกร/สถาบัน มอี งคค วามรู มกี ลุม เกษตรกรและ ขาดความเขา ใจเรือ่ ง เกษตรกร วสิ าหกิจชุมชน ระบบตลาด และเปน รายยอย จากผลวิเคราะหด ังกลาวไดจดั มะมว งอยใู นกลมุ New wave คือ เปนสนิ คาท่ีตลาด มคี วามตองการสูง แตม ขี ีดความสามารถในการแขงขนั อยูในระดบั ต่ำในทกุ ๆ ดา นของ หวงโซม ูลคา ตอ งมกี ารพฒั นาหรือปรบั ตัวใหสามารถแขงขันได และตอ งจัดการใหสินคา มคี ุณภาพสงู ตามความตองการของตลาด ซง่ึ จากขอไดเ ปรียบดา นสภาพภูมิประเทศของไทย ท่มี สี ภาพแวดลอมเหมาะสมตอการปลูกพืช ผลผลติ เปนท่ียอมรบั ของตลาดการผลิตและ การสง ออกไดมาตรฐาน (GAP, GMP) แตต น ทุนการผลิตสงู และระบบชลประทานไมด ี การใชเทคโนโลยีการผลิตกระจายไมทว่ั ถงึ ซงึ่ เมอื่ เทยี บความสามารถในการแขงขนั กับ ประเทศฟล ปิ ปน สจ ะอยูในระดับตำ่ มะมว งของฟล ปิ ปนสจดั เปน สนิ คา สำคัญอันดับ 3 รองจากกลวยและสบั ปะรด โดย 70 % ของผลผลติ มะมว งใชบรโิ ภคภายในประเทศและ มกี ารสง ออกไปทกุ ตลาดมากกวา ไทย ตลาดสง ออกผลสดทส่ี ำคญั คอื ฮอ งกง จนี เกาหลใี ต สิงคโปร สหรฐั อเมริกา และออสเตรเลีย สง มะมวงพนั ธคุ าราบาวเกรดรองไปญ่ปี นุ ทางเรือ ครองสวนแบง การตลาดประมาณ 50 % ซง่ึ มีความไดเ ปรียบตนทุนตำ่ และระยะทาง การขนสงใกลกวา ดังนั้นการพัฒนาความพรอ มของมะมว งเพ่อื การแขงขนั จะตองมีการ บรหิ ารจัดการทง้ั ระบบในโซอปุ ทานการผลติ ของมะมวง 11 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพ่ือการสงออก

12 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

มแาลตะรมฐาาตนรสฐนิ าคนามเะกมษวตงร การผลิตมะมว งคุณภาพเพอ่ื การสง ออก 13

14 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

บทที่ 2 มาตรฐานสินคาเกษตรและมาตรฐานมะมวง การผลิตมะมวงตอ งผลิตใหไดค ณุ ภาพตามมาตรฐาน ปลอดภัยตอผูบรโิ ภค ไมม ี การปนเปอ นจากสารเคมี จลุ นิ ทรียกอโรคและสิง่ ปลอมปนตา งๆ ไมเกดิ ผลเสยี ตอ ส่ิงแวดลอ ม และคมุ คากบั การลงทุน การผลิตดงั กลาวจำเปน ตอ งมีระบบการจดั การ คณุ ภาพท่ีดตี ั้งแตการจดั การแปลงปลกู การใชป จจัยการผลิตทถี่ ูกตอ งและไดรับ ขนึ้ ทะเบียน การเก็บเกยี่ ว อายุเก็บเก่ียว การจัดการหลังการเกบ็ เกี่ยว และการขนสง เหมาะสม ซ่ึงการผลิตสินคา ใหไดค ณุ ภาพ กระทรวงเกษตรและสหกรณไ ดมปี ระกาศ มาตรฐานสนิ คาเกษตร เร่ือง การปฏบิ ตั ิทางการเกษตรทดี่ สี ำหรับพชื อาหาร (มกษ. 9001-2552) ภายใตพระราชบัญญัติมาตรฐานสนิ คาเกษตร พ.ศ. 2551 มาตรฐานนี้ ครอบคลุมขอกำหนดการปฏบิ ตั ิทางการเกษตรท่ีดี สำหรบั การผลติ พืชเพื่อเกบ็ เกี่ยว ผลิตผลสำหรบั ใชเ ปนอาหาร เชน พืชผกั ไมผล พชื ไร พืชเครือ่ งเทศและสมนุ ไพร ในทุกขั้นตอนของการผลิตตั้งแตระดับฟารมและการจัดการหลังการเก็บเกี่ยว การบรรจแุ ละ/หรือการรวบรวมผลติ ผลเพือ่ จำหนาย โดยสาระสำคญั ของขอกำหนด การปฏบิ ตั ิทางการเกษตรทีด่ ี มีขอ กำหนด 8 ขอ คือ 1. นำ้ นำ้ ที่ใชในแปลงปลกู ตอ งมาจากแหลงน้ำทไ่ี มม ีการปนเปอ น สวนนำ้ ทใ่ี ชใน การจดั การหลงั การเกบ็ เกี่ยวตอ งมีคณุ ภาพตามมาตรฐานนำ้ บรโิ ภคหรอื เทยี บเทา 2. พน้ื ท่ปี ลกู ตองไมอ ยใู นสภาพแวดลอมที่กอใหเกิดการปนเปอ นจากวตั ถุหรือส่ิงท่ี เปนอนั ตราย 3. วัตถุอันตรายทางการเกษตร ตองใชตามคำแนะนำในฉลากที่ขึ้นทะเบียนกับ กรมวิชาการเกษตร หยุดใชว ัตถอุ ันตรายกอ นการเก็บเกย่ี วตามชว งเวลาท่รี ะบุไวใน ฉลาก หรอื คำแนะนำ หา มใชว ัตถอุ นั ตรายทางการเกษตรทีป่ ระเทศคคู า หามใช 4. การจัดการคณุ ภาพในขบวนการผลิตกอนการเกบ็ เกยี่ ว ในข้ันตอนการผลติ และ การปฏบิ ัตกิ อ นการเกบ็ เก่ยี ว มีดังน้ี 4.1) แผนควบคมุ การผลิต เพ่ือควบคมุ การผลติ ใหไดผ ลผลติ ตรงตามวตั ถุประสงค โดยมีการกำหนดมาตรการควบคุมในแตละขั้นตอนที่สงผลกระทบตอคุณภาพผลผลิต รวมถึงความปลอดภัยตอผบู รโิ ภค ส่ิงแวดลอม สุขภาพ ความปลอดภัย และสวสั ดภิ าพ ของผปู ฏบิ ัติงาน การผลิตมะมว งคุณภาพเพ่อื การสงออก 15

4.2) ปจจยั การผลิต มีการจดั ทำรายการและบันทกึ ขอ มูลปจจยั การผลิตและ วตั ถุอันตรายทางการเกษตรทใ่ี ช 4.3) เครอื่ งมือและอุปกรณการเกษตร จัดเตรยี มใหเหมาะสมและเพียงพอตอ การ ปฏิบัตงิ าน และมีที่เก็บเปน สัดสวน ปลอดภยั สะดวกในการนำไปใชงาน รวมทง้ั มี การบำรุงรกั ษาใหพรอ มใชง านเสมอ 4.4) การจดั การในขน้ั ตอนการผลติ มกี ารจัดการระบบการผลติ เพื่อใหไ ดผลผลติ ตรงตามขอ กำหนดของลกู คา 4.5) การจัดการของเสยี และส่ิงของท่ไี มใ ชหรอื ไมเ กยี่ วขอ งกับการผลิต โดยคำนงึ ถงึ ผลกระทบตอส่งิ แวดลอม 5. การเก็บเกยี่ วและการปฏิบัติหลงั การเกบ็ เกยี่ ว ตอ งเกบ็ เก่ียวทีอ่ ายเุ หมาะสม ปฏบิ ัติ หลังการเก็บเกี่ยวถูกตอง มีการคัดแยกผลิตผลที่ไมไดคุณภาพออกกับผลผลิตที่มี คุณภาพ 6. การพกั ผลติ ผล การขนยา ยในแปลงปลูกและเก็บรกั ษา ตอ งปฏิบัติอยา งระมดั ระวงั ปองกันความเสียหาย และการปนเปอน ที่มีผลตอความปลอดภัยในการบริโภค 7. สขุ ลักษณะสว นบุคคล ผูปฏบิ ัติงานในแตล ะสว นตองมีความรู ความเขาใจ สามารถ ปฏบิ ัติงานไดอ ยา งถกู สุขลักษณะ ปองกนั ไมใหเ กิดการปนเปอ นสูผลติ ผล 8. บันทกึ ขอ มลู และการตามสอบ ตองมกี ารบนั ทกึ ขอ มูลตางๆ ท่ีเกยี่ วของในการผลิต อยา งครบถว น มกี ารจัดเก็บเปนหมวดหมเู พ่ือสะดวกในการตรวจสอบ 16 การผลิตมะมว งคุณภาพเพื่อการสงออก

มาตรฐานสนิ คา เกษตร: มะมวง นอกจากขอกำหนดดานมาตรฐานสินคา เกษตรดานการปฎิบตั ทิ างการเกษตร ท่ดี ีสำหรบั พืชอาหารดังกลา วแลว การผลติ มะมว งใหไดค ุณภาพตามมาตรฐาน ปลอดภัย ตอ ผูบริโภคน้นั กรมวิชาการเกษตรไดจ ัดทำแผนควบคุมการผลติ มะมว ง เพอ่ื กำหนด มาตรการควบคมุ การผลติ มะมวงในแตละข้นั ตอน มีการระบุอนั ตรายท่ีอาจสง ผล กระทบตอ คณุ ภาพของมะมว งและความปลอดภยั สง่ิ แวดลอ ม สขุ ภาพ ความปลอดภยั และสขุ ภาพของผูปฏบิ ัตงิ าน รวมถึงการกำหนดมาตรการควบคุม จดุ วกิ ฤตทต่ี อ ง ควบคุม การเฝา ระวัง การแกไ ขปญหาและการบันทกึ ขอมูล เพอ่ื ใชเปน แนวทางการ จดั การการผลติ มะมว งใหไดผลติ ผลคณุ ภาพ และตามมาตรฐานสินคาเกษตรมะมว ง (มกษ. 5-2558) มะมว งตองมคี ุณภาพขั้นต่ำ ดงั นี้ ขอกำหนดขนั้ ต่ำ 1) เปน มะมว งท้งั ผล มีข้ัวหรือไมม ขี ั้วติดอยูก็ได ถามีขั้วตอ งมคี วามยาวไมเ กนิ 1.5 เซนตเิ มตร 2) ตรงตามพันธุ 3) สด 4) ไมมีรอยช้ำที่ทำใหไมเหมาะสมกับการบริโภคและไมเสื่อมคุณภาพหรือไม เนาเสีย 5) สะอาด ปราศจากสงิ่ แปลกปลอมท่ีมองเห็นได 6) ไมม ีรอยแตก 7) ไมมีศัตรพู ืชที่มีผลกระทบตอลักษณะภายนอกของผลมะมวง 8) ไมมีรองรอยความเสียหายเนื่องจากศัตรูพืชที่มีผลกระทบตอคุณภาพของเนื้อ มะมวง 9) ไมมีความผิดปกติจากความชื้นภายนอก ทั้งนี้ไมรวมหยดน้ำที่เกิดหลังจาก นำผลมะมว งออกจากหองเยน็ 10) ไมมีความเสยี หายเนื่องจากอุณหภมู ิต่ำและ/หรืออณุ หภูมสิ ูง 11) ไมม กี ล่ินแปลกปลอมและ/หรอื รสชาติท่ีผิดปกติ จากหองเย็น การผลติ มะมวงคณุ ภาพเพอื่ การสงออก 17

การแบงช้นั คุณภาพ แบงเปน 3 ช้นั คณุ ภาพ คอื 1. ชั้นพิเศษ (extra class) มะมวงชั้นนี้มีคุณภาพดีที่สุด ไมมีตำหนิทั้งที่ผิว สี และรูปทรง หรอื ถามตี องมองเห็นไดไ มช ัดเจน 2. ชนั้ หนึง่ (class 1) มะมว งชน้ั น้มี คี ุณภาพดี มีความผิดปกตหิ รอื ตำหนิไดเลก็ นอ ย ทง้ั ทผ่ี วิ สี และรปู ทรง โดยขนาดของตำหนทิ ผ่ี วิ โดยรวมตอ งไมเ กนิ 5 4 3 2 และ 1 ตารางเซนติเมตร สำหรับผลมะมวงรหัสขนาด 1 2 3 4 และ 5 ตาม ลำดับ และมีจดุ กระสนี ำ้ ตาลไดไมเ กนิ 30 % ของพืน้ ทผี่ ิว 3. ชนั้ สอง (class 2) มะมว งชนั้ นีม้ ีคณุ ภาพไมเขาช้ันท่ีสงู กวาแตอ ยใู นขอกำหนด มาตรฐานขั้นต่ำ มีความผิดปกติหรือตำหนิไดเล็กนอยทั้งที่ผิว สี และรูปทรง โดยขนาดของตำหนิที่ผิวโดยรวมตองไมเกิน 7 6 5 4 และ 3 ตารางเซนติเมตร สำหรับผลมะมวงรหัสขนาด 1 2 3 4 และ 5 ตามลำดับ และมีจุดกระ สีน้ำตาลไดไ มเกนิ 40 % ของพ้นื ท่ผี ิว การจัดขนาด การจดั ขนาดของมะมวงพจิ ารณาจากนำ้ หนกั ตอผล แบง เปน 5 รหัส ขนาด (ตารางที่ 3) ตารางที่ 3 รหสั ขนาดของมะมว ง ความแตกตางของขนาดผลสงู สดุ รหัสขนาด น้ำหนักตอ ผล (กรมั ) ในแตล ะภาชนะบรรจุ (กรมั ) 100 1 > 450 50 2 > 350-450 50 3 > 250-350 50 4 > 150-250 25 5 100-150 18 การผลติ มะมวงคุณภาพเพื่อการสงออก

นอกจากนี้ในแตละชั้นคณุ ภาพทง้ั ชนั้ พิเศษ ช้นั หน่งึ และช้ันสอง จะมขี อ กำหนด เกณฑค วามคลาดเคลอ่ื น เรือ่ ง คุณภาพและขนาดท่ีไมเปน ไปตามขอ กำหนด โดยแตละชัน้ ยอมใหมชี ัน้ ท่ตี ่ำกวาปนมาในแตละภาชนะบรรจุไดไ มเกิน 5 10 และ 10 % ตามลำดบั และมขี อกำหนดในการบรรจุหบี หอ ผลมะมวงตองมีคณุ ภาพ ขนาดและสีผวิ ผลสม่ำเสมอกนั วสั ดทุ ใ่ี ชภ ายในภาชนะบรรจุตองสะอาดและมีคณุ ภาพ สามารถปองกนั ความเสยี หายท่ีมผี ลกระทบตอคณุ ภาพของมะมวง ภาชนะบรรจตุ อ ง มขี อความแสดงรายละเอียดทม่ี องเหน็ งาย ชัดเจนท้ังในสว นชอ่ื ผลิตผล น้ำหนกั สุทธิ ช้นั คุณภาพ (ถา มี) รหสั ขนาด ขอ มลู ผูผลิต และแหลง กำเนดิ การผลติ มะมว งคณุ ภาพเพอ่ื การสง ออก 19

20 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

การผลิตมะมว ง ใหไดคุณภาพ การผลติ มะมว งคณุ ภาพเพ่ือการสง ออก 21

22 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

บทท่ี 3 การผลติ มะมวงใหไ ดค ุณภาพ การผลติ มะมวงใหไ ดคุณภาพตองเรม่ิ ตัง้ แตต น นำ้ คอื เกษตรกร สวนกลางนำ้ และปลายน้ำ คอื ภาคผรู วบรวม ผปู ระกอบการสง ออกจนถงึ ตลาดผบู ริโภคปลายทาง เกษตรกรผูผลิตตอ งเริ่มตนตั้งแตการเลือกพ้ืนท่ปี ลกู ทีเ่ หมาะสม มีการวางแผนผงั แปลง ทดี่ ี เพอ่ื ใหก ารปฏิบตั ิงานและการใชเครือ่ งจกั รกลการเกษตรตา งๆ ไดอ ยางมีประสิทธิภาพ ประหยดั เวลา แรงงาน และลดตน ทนุ การผลติ มกี ารวางแผนการปลูกโดยเลือกพนั ธุ ที่เหมาะสม ตรงตามความตองการของตลาด มีการวางแผนการผลติ ทง้ั ชวงเวลา การผลิตและชวงเวลาการเก็บเกี่ยวเพื่อกระจายการผลิตและกระจายการใชแรงงานในสวน อยางมปี ระสทิ ธภิ าพ มกี ารจดั การและดแู ลการผลติ อยา งดีเพือ่ ใหไดผ ลผลิตคุณภาพ มีการเก็บเกี่ยวและจัดการหลงั การเกบ็ เกีย่ วทเี่ หมาะสม มแี ผนการใชผลิตผลท่ไี มได มาตรฐาน รวมทง้ั ตอ งมีการวางแผนการตลาดทเ่ี หมาะสมซ่ึงนับวา มีความสำคญั ยง่ิ ซ่ึงการผลติ มะมว งใหไ ดค ุณภาพ ตองมกี ารดำเนนิ การดงั นี้ แนวทางการผลิตมะมวงใหไดค ณุ ภาพ 1. การเลอื กพ้นื ท่ีปลูก มะมวงเปนพชื ที่ปลกู ไดเกอื บทุกสภาพพื้นท่ี แตการผลิตเชงิ การคาควรเลือกพ้ืนที่ ปลกู ทเ่ี หมาะสม ฝนไมต กชกุ เกินไป อณุ หภูมิ 18-35 องศาเซลเซยี ส ดนิ มกี ารระบายน้ำดี มแี หลง นำ้ เพยี งพอโดยเฉพาะการผลติ นอกฤดู และการคมนาคมสะดวก สภาพพ้นื ที่ปลูกมี 2 แบบ คือ พ้ืนทีล่ มุ และพ้นื ท่ีดอน (ภาพที่ 3) โดยพืน้ ที่ลมุ ตอ ง จัดการใหมกี ารระบายน้ำอยา งดี อาจทำเปน ระบบรอง หรอื ยกรอ งแบบลูกฟกู เพอ่ื ชวยการระบายน้ำ สวนพ้นื ทีด่ อนควรมีการปรบั สภาพพืน้ ทีใ่ หเ รยี บ มีการวางแผนผงั แปลงเพือ่ ใหสามารถใชเ คร่ืองจักรกลการเกษตรไดอ ยางมีประสิทธภิ าพ 2. พันธุและระบบการปลูก ท้ัง 2 ปจ จัยมีความสำคญั มาก ตอ งมีการวางแผน วา จะปลกู มะมวงพันธุอะไร เพอื่ อะไร พืน้ ท่ีเทา ไร ทำใหออกดอกและเก็บเกย่ี วผลผลิตชวงเวลาใด ท้ังนีค้ วร คำนงึ ถึงความตอ งการของตลาด ชว งเวลาการผลิต และแรงงานที่มภี ายในสวน กรณี พนื้ ทป่ี ลูกมากควรวางแผนการผลติ เปนรนุ ๆ หรือปลกู ตางพนั ธุ เชน ปลูกพนั ธทุ ่ีตอ งการ การดแู ลอยา งประณตี เชน พันธุน ำ้ ดอกไมส ที อง และพนั ธุทดี่ แู ลงาย เชน โชคอนันต แกว อารทูอีทู ฯลฯ ทงั้ นีเ้ พ่อื ใหมกี ารจัดสรรแรงงานทีม่ อี ยูใหดแู ลแปลงไดอ ยา งทวั่ ถึง เพียงพอและมปี ระสิทธภิ าพ การผลติ มะมว งคุณภาพเพอ่ื การสง ออก 23

สำหรบั ระบบการปลูก ปจ จุบนั นยิ มปลกู ระยะชดิ และควบคมุ ทรงพมุ ใหเหมาะสม เชน ระยะ 4×4 เมตร หรือ 4×6 เมตร ทง้ั น้ีเพอ่ื ความสะดวกในการปฏิบัตงิ านและ ดูแลรกั ษา โดยเฉพาะการปลกู พนั ธุทต่ี องมีการหอ ผลดว ยแลว ควรควบคมุ ทรงพมุ ใหม ีความสงู ประมาณ 2.5-3 เมตร เพ่อื ใหห อ ผลไดงา ย ผหู อ สามารถยนื หอจากดา นลาง ไดไ มต องปน ตน ทำใหท ำงานไดสะดวกรวดเรว็ และจากประสบการณท ไี่ ดม ีโอกาส ศึกษาดูงานการผลิตมะมว งของประเทศจนี พบวา มีการปลูกระยะชดิ เชน กัน มกี ารจัด การทรงพมุ และการตดั แตงกิ่งดี รวมทง้ั มีการหอผล (ภาพท่ี 4) 3. การใหน ำ้ การปลูกมะมว งสว นใหญมกั ไมมรี ะบบการใหนำ้ ซึ่งทำใหก ารควบคมุ การผลิต นอกฤดทู ำไดไมม ีประสิทธภิ าพ นอกจากน้กี ารผลติ ในฤดู พบวา ระยะการเจรญิ เติบโตของผลอยใู นชวงฤดูแลง ดังนน้ั นำ้ จงึ มคี วามจำเปนอยา งมาก การขาดน้ำ สงผลใหผลรวง ผลเจรญิ เติบโตไดไ มด ี ผลมีขนาดเล็ก ขนาดผลที่ไดม าตรฐานสงออก ต่ำลง 4. การจดั การทรงพมุ และการตัดแตงก่ิง การจัดการทรงพุม ของไมผ ลสว นใหญจ ะทำตง้ั แตตนไมย ังมขี นาดเลก็ เพ่อื ให ไดรปู ทรงตามทตี่ องการ หลังจากจดั ไดรปู ทรงตามตองการแลว จะเหลอื เพยี งการตดั แตงก่งิ เทานัน้ การตดั แตงกิ่งสง่ิ แรกตองเขา ใจถึงธรรมชาติของตนไม ตน ไมผ ลแตล ะ ชนดิ จะตอบสนองตอการตดั แตงกิง่ แตกตา งกัน รวมท้ังตอ งศกึ ษาชว งระยะเวลาท่ี เหมาะสมในการตดั แตงดว ย การจัดการทรงพุมของมะมว งควรจัดแบบพรี ามดิ 24 การผลติ มะมวงคณุ ภาพเพอื่ การสงออก

ภาพท่ี 3 การปลกู มะมว งในสภาพท่ลี ุมและทด่ี อน ภาพที่ 4 (ก) มะมว งนำ้ ดอกไมสีทองท่ี จ.สระแกว (ข) มะมวง มณฑลกวางสี ประเทศจนี 25 การผลิตมะมว งคุณภาพเพ่อื การสงออก

ดัดแปลงหรือแบบดัดแปลงยอดกลาง (modified–leader or delayed-open center type) วิธีนี้ทำใหขนาดตนไมสูงหรือเตี้ยจนเกินไป แตมีทรงพุมที่แข็งแรง และใหผลผลิตสงู การตดั แตงแบบนม้ี ีวิธกี าร คอื ในชวงปแ รก ทำการเลยี้ งตนไมใหม ี ทรงตนสงู ข้ึนมา ขณะเดยี วกนั ก็เลือกก่งิ แขนงท่ีมขี นาด ลักษณะทด่ี ีและแขง็ แรงไว 3-4 กงิ่ โดยใหชว งระยะหางระหวา งกิ่งแขนงไมชิดกันมาก เสร็จแลวทำการตัดยอด กลางทงิ้ แลว เล้ียงกิ่งแขนงเหลานใ้ี หเ จริญขึน้ มา ในขณะเดยี วกันจะตองคอยตดั กง่ิ ที่ เจรญิ ขึ้นมาทดแทนยอดกลางอยเู สมอ ขอดขี องการตัดกิง่ แบบน้ี คือ ไดโ ครงสรา ง ของตนทีแ่ ขง็ แรง สว นสงู พอเหมาะไมส งู หรอื ต่ำจนเกินไป ทรงพุมมงี า ม ก่งิ แข็งแรง ผลผลติ สงู การดแู ลรักษางาย ขอ เสียของการตดั แตง ก่ิงแบบนี้ คือ ทำไดค อ นขางยาก ผทู ำการตัดแตง ตองมคี วามชำนาญ และกวา ที่ตนจะสามารถเขา รูปทรงไดต อ งใชเ วลานาน พอสมควร วิธนี ้ีเหมาะสำหรับใชกบั ไมผลหลายชนดิ เชน มะมว ง และสม เปน ตน (ภาพที่ 5) 3 3 2 12 ´ŒÒ¹¢ŒÒ§ ´ÒŒ ¹º¹ 1 ภาพท่ี 5 การจดั ทรงพุมแบบพีรามดิ แปลงหรอื แบบดัดแปลงยอดกลาง 5. การควบคุมการออกดอก มะมวงเปนไมผลที่สามารถผลิตไดทั้งในและนอกฤดูกาล การผลิตผลไม นอกฤดู คือ การบงั คับหรือชกั นำใหไมผลออกดอกติดผลในชว งท่ีไมใ ชฤดูกาลปกติ ในอดตี มีการกระตุนใหไ มผลออกดอกติดผลนอกฤดดู วยวิธีการตางๆ เชน การสบั ตน หรอื กง่ิ การรดั กงิ่ การรมควัน การงดนำ้ หรือทำใหอยูในสภาพท่ไี มเ หมาะสม ปจจุบนั มีเทคโนโลยีที่ใชบังคับหรือควบคุมใหไมผลมีการออกดอกไดตามชวงเวลาที่กำหนด โดยใชสารควบคุมการเจริญเติบโตพืชและนำมาใชปฏิบัติอยางแพรหลายในไมผล หลายชนิด เชน ลำไย สบั ปะรด ทเุ รยี น และมะมวง 26 การผลติ มะมว งคุณภาพเพ่ือการสงออก

ปจจยั ท่มี ีผลตอ การออกดอกของไมผ ล 1) ปจจยั ภายในตนพชื 1.1) พันธุ มีผลตออายุการออกดอก บางพันธุออกดอกชา บางพันธุ ออกดอก เรว็ หรอื ออกดอกนอกฤดู (ทะวาย) 1.2) อายุทีเ่ หมาะสมในการออกดอก การขยายพันธแุ บบเดิมใชว ธิ ีการ เพาะเมล็ด ทำใหอ อกดอกชา แตป จ จบุ ันใชว ธิ ตี อน ทาบกง่ิ หรือตดิ ตา ทำใหลด ระยะเวลาเจรญิ เติบโต และออกดอกเรว็ ขึน้ 1.3) ฮอรโ มนภายในตน พืชตอ งสมดลุ ปจ จบุ ันมกี ารใชสารควบคมุ การเจรญิ เติบโตพืชบางชนิดที่มีบทบาทหนาที่คลายฮอรโมนพืชมาใชในการปรับสมดุลฮอรโมน ภายในตน พชื ทำใหส ามารถควบคุมการออกดอกของไมผลได 1.4) ความพรอ มภายในตน ตามปกตกิ ารออกดอกของไมผลตนจะตองมี ความสมดลุ ทกุ ดา น ท้งั ในดานสัดสว นธาตุอาหาร (คารโบไฮเดรต/ไนโตรเจน) และ ฮอรโ มนพืช 2) ปจ จยั ภายนอกตนพชื 2.1) อุณหภมู ิ ไมผลเมอื งรอนหรอื กง่ึ รอนเมือ่ ผา นอณุ หภมู ติ ่ำหรอื ฤดหู นาว ชว งหนง่ึ แลว จะสามารถชักนำใหออกดอกได สว นไมผ ลเมอื งหนาวจำเปนตอ งผา น อุณหภมู ติ ำ่ นานมากกวา และเมอ่ื อณุ หภมู ิอนุ ขึ้นก็ชกั นำใหออกดอกได 2.2) นำ้ มีความสมั พนั ธก ับความชน้ื ในดิน ถามีการใหน ำ้ มากตน ไมจ ะมี การเจริญเติบโต แตกกิ่งใบ และไมออกดอก ไมผลบางชนิดจำเปนตองขาดหรือ งดนำ้ และผา นชวงเวลาท่ีมอี ุณหภูมติ ่ำเพื่อชักนำใหอ อกดอก 2.3) แสง ไมผลบางชนดิ ออกดอกในชว งทม่ี วี ันยาวหรอื เรียกวา พชื วันยาว แตไมผ ลบางชนดิ ออกดอกในชวงทม่ี ีวันสั้นจงึ เรียกวา พชื วนั ส้ัน ดงั นนั้ การควบคมุ ความยาวของแสงในชว งกลางวัน สามารถกระตนุ ใหไมผ ลบางชนดิ ออกดอกได 2.4) ความช้ืนสัมพทั ธ มีผลตอ การแตกของอบั ละอองเกสร เชน ความชืน้ สัมพัทธสงู การแตกของอับละอองเกสรตำ่ สง ผลใหโ อกาสการผสมเกสรตำ่ นอกจากนี้ มีผลตอการเกดิ โรคโดยเฉพาะจากเชอื้ รา ทำใหการตดิ ผลตำ่ เปน ตน หลกั เกณฑท ีค่ วรพิจารณาในการผลิตไมผ ลนอกฤดู 1) การวางแผนการผลิต นบั วามีความสำคัญมากในทุกพชื การวางแผน ที่ดีจะชวยใหสามารถบริหารจัดการผลผลิตใหสอดคลองกับความตองการของตลาด 27 การผลิตมะมวงคณุ ภาพเพ่อื การสง ออก

เกษตรกรตองเขาใจในพืชน้ันๆ และสามารถคำนวณเวลายอ นกลบั มาไดว า จะตอง เตรียมตน เม่อื ไร ชักนำใหอ อกดอกเมือ่ ไร เพอ่ื ใหเก็บเกี่ยวไดตามชวงเวลาทก่ี ำหนด 2) การเตรียมความพรอมของตน นับเปนสิ่งสำคัญสำหรับการผลิตผลไม นอกฤดู ตอ งมีการเตรียมตน ใหสมบรู ณพรอมสำหรบั กระตนุ หรือบังคับการออกดอก นอกฤดกู าล 3) การบงั คบั ใหอ อกดอก มีหลายวธิ ขี ้ึนกับชนิดของไมผล ส่งิ สำคัญตองทำ ความเขา ใจลักษณะนสิ ยั การออกดอกของพชื นั้นวาตองการสภาพอยางไรและจะตอ ง จัดการใหไดใ กลเ คียงกบั ความตองการของพชื 4) การปฏิบตั ิดูแลรักษาหลังการออกดอก ทงั้ การจดั การศัตรูพืช การจดั การปุย การจัดการนำ้ การตัดแตง ผล การหอ ผล และการจัดการหลังการเก็บเกยี่ ว จะตอ ง ปฏบิ ัติใหถูกตองตามหลักการเกษตรท่ีถกู ตองของพืชน้ันๆ เพ่อื ใหไดผลผลติ ทม่ี คี ุณภาพ ตรงตามความตอ งการของตลาด 6. ขนั้ ตอนการผลิตมะมวงนอกฤดู การควบคุมใหมะมวงออกดอกติดผลนอกฤดูจะใชสารพาโคลบิวทราโซล สารฯ นีจ้ ดั อยูในกลุมสารชะลอการเจรญิ เติบโตพชื มผี ลยบั ยัง้ การสรางจิบเบอเรลลนิ บริเวณใตเ นอื้ เยอ่ื เจรญิ ของยอด ชะลอการแบงเซลล และการยืดตัวของเซลลพ ืช สารชนิดน้ีเคลือ่ นยา ยไดดที างทอ ลำเลียงน้ำ ดังนนั้ การราดสารทางดนิ จะไดผ ลดกี วา การพนทางใบ โดยมีข้ันตอนดงั นี้ 6.1 การเตรยี มความพรอมตน 1) หลงั เก็บเก่ยี ว ตดั แตงก่ิงใหท รงพมุ โปรงเพ่ือใหแ สงแดดสองถึงโคนตน โดยตัดกงิ่ ท่ีถูกโรคหรอื แมลงทำลาย กง่ิ ออนแอ กงิ่ ในทรงพุม และตัดปลายก่ิงเพอื่ ควบคมุ ทรงพมุ ใหม ขี นาดและความสูงท่ีเหมาะสม (ภาพที่ 6) การตดั แตงควรตดั ทุกกงิ่ ทกุ ยอด เพอ่ื ใหก ารแตกใบออ นสม่ำเสมอและพรอมกันทั้งตน 2) ใสปยุ เคมีบำรงุ ตน โดยใสกอ นหรอื หลังตดั แตงก่งิ 5-7 วัน ปุยเคมีทีใ่ ช เชน 15-15-15, 20-10-10 หรอื 30-10-10 อัตรา 1-2 กโิ ลกรัม/ตน (ขนึ้ กับ ขนาดทรงพมุ ) รวมกบั ปุยอนิ ทรยี  10-20 กิโลกรมั /ตน ใสร อบทรงพมุ แลว พรวน ดนิ กลบ และใหนำ้ 3) การกระตนุ ใหแตกใบออนสม่ำเสมอพรอ มกันท้ังตน โดยพนสารโพแทส เซียมไนเตรท อัตรา 200–250 กรมั /น้ำ 20 ลิตร หลงั ตัดแตงกิง่ 10-15 วนั 28 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

4) ดูแลรักษาใบออนใหสมบูรณ ไมใหโรคและแมลงทำลาย โดยพนสาร ปองกันโรคและแมลง 1 ครง้ั หลงั ตัดแตง กง่ิ และอกี 2 คร้งั ในระยะใบออ น ภาพท่ี 6 การตัดแตงกงิ่ หลงั การเก็บเก่ยี ว 6.2 การชักนำการออกดอก หลังมะมวงแตกใบออ น 1-2 ครงั้ และใบมะมว งอยใู นระยะใบพวงหรือ ใบเพสลาดจึงทำการราดสารฯ โดยกอ นการราดสารตองกำจดั วัชพืชหรอื เศษใบไม ใตทรงพุม และถาดินแหงควรใหน้ำกอนการราดสาร 1 วัน อัตราการใชสาร ข้นึ กบั พนั ธแุ ละขนาดทรงพมุ เชน พันธุน้ำดอกไม ซ่งึ เปนพนั ธุท่ีออกดอกงา ยใชสาร พาโคลบวิ ทราโซล (10 % WP) อัตรา 1 กรัมสารออกฤทธ์ิ หรอื 10 กรมั ผลิตภัณฑ ตอ เสน ผานศูนยกลางทรงพุม 1 เมตร สำหรับพนั ธุทอี่ อกดอกยาก เชน พันธเุ ขยี วเสวย ใชส ารฯ อัตรา 1.5 กรมั สารออกฤทธิ์ (15 กรมั ผลติ ภัณฑ/เสนผานศูนยกลาง ทรงพุม 1 เมตร) โดยราดสารหางจากบรเิ วณโคนตน 30 เซนตเิ มตร หลังราดสาร ใหน ้ำสม่ำเสมอประมาณ 1 เดอื น (ภาพที่ 7) ทำการใสป ยุ เคมี 8-24-24 หรือ 12-24-12 อัตรา 1-2 กโิ ลกรัม/ตน ในระยะเรง สรา งตาดอก และหลังการราดสาร ประมาณ 45-60 วนั หรือสงั เกตปลายยอด ใบมีลกั ษณะลูลง ยอดบวมเตง จึงพน สารโพแทสเซยี มไนเตรทอตั รา 250 กรัม/น้ำ 20 ลติ ร เพ่อื กระตนุ การแตกตา (ดอก) ใหสม่ำเสมอพรอ มกัน (ภาพท่ี 8) การผลติ มะมวงคุณภาพเพ่อื การสง ออก 29

ภาพที่ 7 ระยะใบเพสลาด (ก) และการราดสารพาโคลบิวทราโซล (ข) ภาพที่ 8 หลงั ราดสารประมาณ 45-60 วัน กระตนุ การแตกตาดว ยสารโพแทสเซียมไนเตรท 6.3 การปฏบิ ตั ดิ แู ลรกั ษา 1) ระยะแทงชอ ดอกถึงดอกบาน ใหน ้ำและดูแลรกั ษา ระยะนี้ถอื เปน ระยะ วิกฤตของการผลติ มะมว งใหไ ดค ณุ ภาพ เพราะระยะนจ้ี ะมศี ตั รูพชื หลายชนดิ ทจี่ ะ เขา ทำลายชอ ดอก ดงั น้นั จะตอ งดูแลอยา งดี มีการสำรวจและประเมินการระบาด ของศตั รูพชื เชน เพล้ยี ไฟ เพลย้ี จกั จน่ั หนอนกัดกินชอ ดอก โรคราดำ และพนสาร ปอ งกันกำจดั โรคและแมลง หลกี เล่ยี งการพน สารฯ ในระยะดอกบาน และในชวง ผสมเกสรควรปลอ ยแมลงเพ่ือชวยในการผสมเกสร เชน ผ้งึ ชนั รง หรือลอ แมลงวัน หวั เขียว ใหมาชว ยในการผสมเกสร 2) ระยะติดผลและพัฒนาการของผล ระยะนีถ้ ือเปน ระยะวิกฤตของการผลิต มะมว งใหไดคุณภาพเชนกนั หลงั การติดผลควรควบคุมศตั รพู ชื อยา งดี โดยเฉพาะ เพล้ยี ไฟซ่งึ จะมาดดู กินนำ้ เลย้ี งท่ผี ล ทำใหผ วิ ผลเปน จดุ สนี ้ำตาลไมสามารถสง ออกได ดังนั้นหลังดอกโรยจึงควรพนน้ำเพื่อใหดอกที่ไมไดผสมเกสรหลุดรวงจากชอดอกแลว จึงพน สารเคมคี วบคุมเพลย้ี ไฟและโรค ตอ งหมัน่ ตรวจสอบการระบาดของโรคและ 30 การผลติ มะมวงคุณภาพเพ่ือการสง ออก

แมลงอยา งสมำ่ เสมอ พน สารปอ งกนั กำจัดศัตรพู ชื ตามความจำเปน รวมท้ังควรมกี าร ใหน ำ้ อยา งเพยี งพอ ซ่ึงมีผลการศึกษา พบวา การใหนำ้ แบบมินิสปริงเกอรและระบบ นำ้ หยดกับมะมว งน้ำดอกไมในชวงฤดแู ลง ชว ยใหไดผ ลผลิตที่มาตรฐานสงออกสูงขึ้น กวา การไมใ หน ำ้ 15-20 % (ภาพท่ี 9) และควรใสป ยุ สูตร 15-5-20 จำนวน 2 ครั้ง คร้ังละ 1-2 กโิ ลกรัม/ตน หลังการติดผล และกอนเกบ็ เกี่ยวผลผลิตประมาณ 1 เดือน % export grade 50 a a ab 40 30 b Line 20 10 0 Drip control Mini sprinkle ภาพที่ 9 การใหน ้ำแบบตางๆ ท่มี ตี อเปอรเซ็นตผลผลติ ที่ไดมาตรฐานสงออก ของมะมว งนำ้ ดอกไมสีทอง ในชว งฤดูแลง 3) การหอผล วตั ถปุ ระสงคการหอ เพื่อใหส ีผิวสวย ลดการทำลายจากศตั รูพชื ลดการใชส ารเคมี โดยทำการหอ ผลหลงั ติดผลประมาณ 50 วัน การหอผลตองเลอื ก ใชวัสดุหอ ทเ่ี หมาะสม กอ นการหอ ใหซ อยผลใหเหลอื ผลทสี่ มบรู ณไวชอละ 1 ผล หลงั จากนั้นใหพน หรอื จุมผลในสารเคมปี อ งกนั กำจัดศตั รูพชื ปลอ ยใหผ ลแหงแลวจงึ ทำ การหอ ผล (ภาพที่ 10) ซ่ึงมีการศกึ ษา พบวา การซอยผลจะทำใหเปอรเซ็นตผ ลผลติ ท่ไี ดมาตรฐานสงออกเพิ่มมากขึ้น สว นการพน หรอื จมุ ผลในสารเคมีปอ งกนั กำจดั ศัตรู พืชกอนการหอผลใหผลไมแ ตกตางกนั (ภาพที่ 11) สำหรบั วสั ดหุ อ ที่เหมาะสมในมะมวง พันธนุ ้ำดอกไม คือ ถงุ คารบ อนทดี่ านในเปน สีดำ ดานนอกสนี ้ำตาล ซึง่ จะชว ยใหผวิ ผล มีสเี หลือง (ภาพท่ี 12) กรณีมะมว งผิวสแี ดง การหอ ตองใชวัสดหุ อทีแ่ สงสามารถ 31 การผลิตมะมว งคุณภาพเพ่ือการสง ออก

สองผานเขามาได และชวงการเปลี่ยนสีผลควรมีการตัดแตงกิ่งใหโปรงเพื่อใหแสง สอ งผานไดท ว่ั ตน ซง่ึ การพฒั นาสผี ิวของผลไมข้ึนกับหลายปจจยั ท้ังแสง อุณหภมู ิ และพบวา การใชส ารควบคมุ การเจรญิ เติบโตบางชนดิ สามารถชวยเพมิ่ การพฒั นา สผี วิ ของผลได ในมะมวงมหาชนกใชก รดจสั โมนิก (Jasmonic acid) 300 ppm จุมผลเมื่อ 60 วนั หลงั ดอกบาน ชวยใหผวิ ผลมสี แี ดงเขม กวา กรรมวิธีอื่นๆ มีปริมาณ แอนโธไซยานินสูง 0.370 มิลลิกรัม/100 กรมั น้ำหนักสด และ ผลที่อยชู ายทรงพุม ทีไ่ ดร บั แสงมากกวา จะมสี ีแดงกวา และปรมิ าณแอนโธไซยานนิ สงู กวา ผลท่อี ยใู นทรงพมุ ภาพที่ 10 การซอยผลเมื่ออายุประมาณ 50 วัน และการพนการจุมผลในสารปองกัน กำจดั โรคและการหอ ผล 32 การผลติ มะมวงคุณภาพเพ่อื การสงออก

% export grade60 a 1098000 % export grade50 70 Thinning 6500 40 b 3400 Drip 1200 30 0 20 10 Spray 0 Non thinning (ก) (ข) ภาพท่ี 11 ผลของการซอยผล (ก) และ การพนและจุมผลดวยสารปอ งกันกำจดั โรคพืช กอนการหอ ผล (ข) ทีม่ ีตอเปอรเซน็ ตผ ลผลิตที่ไดมาตรฐานสง ออก ของมะมวงนำ้ ดอกไมส ีทอง 80 a a a ab a b 70 60 50 40 L a 30 20 a aa bbb 10 0 walaxytewro twobuortolswaidyneer twowuohtlsiaitdeyeer newspaper yellow control ภาพที่ 12 ผลของวัสดหุ อ ชนดิ ตา งๆ ที่มผี ลตอสผี วิ ผลมะมวงนำ้ ดอกไมส ที อง (คา L* and a* values) 33 การผลิตมะมวงคุณภาพเพอ่ื การสงออก

4) การเกบ็ เกี่ยว ตองเก็บเกยี่ วเมอื่ อายุเหมาะสม ซึง่ ข้นึ กับพันธุ ดัชนกี าร เก็บเก่ียวใชการนับอายหุ ลังติดผล หรอื อาจสังเกตนวลท่ผี ล หรือใชก ารลอยนำ้ ผลที่ แกจะจมนำ้ อายุเกบ็ เกยี่ วมะมวงนำ้ ดอกไมเ พอื่ สง ออกประมาณ 98 วนั หลังการตดิ ผล (ภาพท่ี 13) ตองไมเ กบ็ เกยี่ วผลออนซึง่ ไมไ ดคุณภาพและจะทำใหเ สยี หายตอตลาด สง ออก หลังจากเกบ็ เกีย่ วขนยายผลผลติ มายังโรงคดั บรรจใุ นฟารม ทำการตัดกาน ผลใหความยาวกา นผล 1-2 เซนตเิ มตร เพอ่ื ปองกันไมใหยางไหลเปอ นผล การตัด ชดิ ขั้วผลจะทำใหน ำ้ ยางเปอนผลและผลไมไดคุณภาพ (ภาพที่ 14) คดั แยกผลท่ไี มได มาตรฐานออก หอผลดว ยโฟมตาขา ยเพอ่ื ลดการกระแทกของผลและบรรจใุ นตะกรา ทม่ี ีวัสดุกรุปอ งกันการกระแทกไปยังโรงคดั บรรจุ วิธีนีจ้ ะชว ยใหไ ดเ ปอรเซน็ ตผ ลผลติ ทไ่ี ดม าตรฐานมากกวา การหอดว ยถุงสนี ้ำตาลและการไมห อผล (ภาพท่ี 15) 20 b ab ab a 18 16 14 NIRS value 12 c 10 8 6 4 2 0 12345 Days afte1r12fuallnbdlo11o9md: a9y1s, 98, 105, ภาพที่ 13 การวดั ความสุกแกข องมะมวงน้ำดอกไมส ีทองทอ่ี ายตุ างๆ หลงั ดอกบาน แบบไมท ำลายผล (NIRS value) 34 การผลิตมะมวงคณุ ภาพเพื่อการสงออก

60 a% export grade 50 40 30 20 10 0b short sterm long sterm ภาพท่ี 14 การตดั กานผลสน้ั ชิดข้ัวและการตดั ยาว 1-2 เซนติเมตรท่ีมีตอเปอรเ ซ็นต ผลผลติ ทีไ่ ดมาตรฐานสง ออกของมะมว งน้ำดอกไมสีทอง Percent (%)% 100 a Export grade 90 a understandard grade 80 70 b 60 b 50 40 a 30 a 20 10 Control Foam net Frubiatgwith 0 ภาพท่ี 15 ผลของการหอผลดว ยวสั ดุหอ ชนิดตา งๆ เมอ่ื ขนยา ยจากสวนมายังโรงคดั บรรจุ ที่มีตอ เปอรเ ซน็ ตผลผลิตที่ไดม าตรฐานสง ออกของมะมว งนำ้ ดอกไม การผลิตมะมวงคุณภาพเพื่อการสง ออก 35

5) การจดั การหลังการเกบ็ เกย่ี ว นับเปน ขั้นตอนสำคัญท่ีจะชวยใหผลิตผลมี คณุ ภาพดเี มื่อถงึ ตลาดปลายทาง ข้ันตอนการดำเนนิ การขึ้นกับขอกำหนดของประเทศ คคู า เชน การสงไปประเทศญป่ี ุนและเกาหลตี องมกี ารอบไอนำ้ เพื่อกำจดั ไขและหนอน แมลงวันผลไม 6) การขนสง ปจจุบันการขนสงมะมวงสวนใหญใ ชการขนสง ทางอากาศซ่งึ มีคา ขนสง คอนขางสงู เชน การขนสง ทางเครือ่ งบนิ ไปตลาดยุโรป อเมริกา คา ขนสง ประมาณ 100-130 บาท/กิโลกรัม ในขณะที่การขนสง ทางเรอื ประมาณ 10-20 บาท/กิโลกรัม ซง่ึ ถกู กวา 5-6 เทา ดังนัน้ การพฒั นาการจดั การหลงั การเก็บเก่ียว เพื่อยืดอายุการเก็บรักษาและใชการขนสงทางเรือจะชวยลดตนทุนการขนสงอยางมาก และเปน การเพ่มิ โอกาสการแขง ขนั ของมะมวงไทยอกี ทางหน่ึง 36 การผลติ มะมว งคุณภาพเพื่อการสงออก

การผลติ มะมว งคณุ ภาพเพ่อื การสง ออก 37

38 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

ผลกระทบของ การเปลี่ยนแปลง สภาพภมู อิ ากาศ ตอ การผลิตมะมว ง การผลติ มะมว งคุณภาพเพ่อื การสง ออก 39

40 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพื่อการสงออก

บทท่ี 4 ผลกระทบของการเปล่ยี นแปลงสภาพภมู อิ ากาศตอ การผลติ มะมว ง จากสภาพอากาศที่เปลย่ี นแปลงในปจ จุบนั สง ผลกระทบตอ การผลติ มะมว ง อยางมาก โดยเฉพาะปญหาเรือ่ งการติดผล หรอื เกดิ การผสมเกสรท่ไี มสมบูรณทำให เมือ่ ตดิ ผลแลวผลเปน กะเทย (ภาพท่ี 16) นอกจากนี้ ปญ หาการระบาดของศตั รพู ืช โดยเฉพาะเพลี้ยไฟนับเปนอปุ สรรคสำคญั ในการผลิตมะมวงคณุ ภาพเพ่ือการสง ออก ภาพที่ 16 ผลมะมวงท่ีไดรับการผสมเกสรไมส มบรู ณ เมลด็ ไมพ ัฒนา และผลไมโต (ผลกะเทย) 41 การผลติ มะมวงคุณภาพเพื่อการสงออก

ปจจัยทีม่ ผี ลตอ การติดผลของมะมว ง มหี ลายปจ จัย สรปุ ไดด ังน้ี 1) สัดสวนเพศดอก (sex ratio) คือ สดั สวนระหวา งดอกเพศผูต อดอกสมบูรณเพศ ซ่ึงดอกสมบรู ณเพศท่ไี ดรับการผสมจะพัฒนาไปเปนผลได ดังนัน้ ถาในชอ ดอกมสี ัดสว น เพศท่ีเหมาะสมจะชว ยเพ่ิมโอกาสการตดิ ผล มะมว งนำ้ ดอกไม พบวา มีดอกสมบรู ณ เพศเฉล่ีย 274.75 + 87.50 ดอก/ชอ และมดี อกเพศผเู ฉลยี่ 1,044.56 + 298.62 ดอก/ชอ ดา นเปอรเ ซ็นตด อกสมบูรณเ พศในสภาพธรรมชาติของมะมว งพันธนุ ำ้ ดอกไม น้ำดอกไมสที อง มหาชนก แกว และโชคอนนั ต มีเปอรเซ็นตด อกสมบูรณเ พศ 7.98, 9.82, 55.4, 20.31 และ 12.98 % ขณะทใี่ นหอ งควบคุมอุณหภมู ิกลางวนั /กลางคืน ที่ 25/15 องศาเซลเซียส พันธุน้ำดอกไม Kensington Irwin และ Sensation มเี ปอรเซ็นตด อกสมบรู ณเ พศ 24.3, 31.0, 47.6 และ 34.6 % และพบวา ตน อายุ มากมเี ปอรเซ็นตด อกสมบูรณเ พศมากกวาตน อายนุ อ ย สวนการเปลยี่ นแปลงสดั สวน เพศดอกในมะมว งนำ้ ดอกไมท ะวายโดยใช NAA (naphthaleneacetic acid) ความเขม ขน 100 และ 200 ppm และสารอีทฟี อน ethephon ความเขมขน 10 และ 20 ppm พนทางใบในระยะที่ชอ ดอกมคี วามยาว 3-4 เซนติเมตร ชวยใหป ริมาณ ดอกสมบูรณเพศเพิม่ ขน้ึ ในทุกความเขม ขน ดังนัน้ จะเหน็ ไดวา เปอรเ ซ็นตด อกสมบูรณ เพศขึ้นกับพนั ธุ อายุตน ฮอรโมน และสภาพอากาศ 2) การผสมเกสร (pollination) คือ การทล่ี ะอองเกสร (pollen grain) ตกลง บนยอดเกสรตวั เมยี (stigma) แลว ละอองเกสรจะงอกหลอดละอองเกสร (pollen tube) ซึง่ การผสมเกสรจะประสบความสำเร็จเมอ่ื มปี จจัยตา ง ๆ ดังนี้ 2.1) แมลงพาหะในการผสมเกสร เชน กลมุ ของผึง้ แมลงภู กลมุ ของแมลงวนั ซึง่ ชวงดอกบานควรมแี มลงชว ยในการผสมเกสรซ่งึ จะชว ยเพิม่ โอกาสการตดิ ผลมากข้นึ 2.2) ชวงเวลาการผสมเกสร ปลายยอดเกสรตัวเมียพรอ มที่จะรับการผสมใน ชวงเชาถงึ สาย โดยประสทิ ธภิ าพในการรับการผสมจะดีที่สดุ ในวนั แรกทดี่ อกเรมิ่ บาน แตส ำหรบั อบั ละอองเกสรจะแตกเรว็ หรอื ชาขึน้ กับสภาพแวดลอม ไดแก ความชนื้ สมั พัทธแ ละอุณหภมู ิ ถา ความชน้ื สัมพันธส งู กวา 80 % จะทำใหอ ับละอองเกสร แตกนอยมาก ดงั นั้นในชวงฤดฝู นหรือหมอกลงจัดการติดผลจะนอ ย นอกจากนี้ อุณหภมู มิ ีผลตอการแตกของอบั ละอองเกสรเชนกนั โดยท่อี ุณหภมู ิ 37.5 องศาเซลเซียส เหมาะสมตอ การแตกของละอองเกสรมากท่ีสดุ เน่ืองจากยอดเกสรตวั เมยี พรอ มกอน ละอองเกสรตวั ผจู ะแตก ดงั นนั้ มะมว งจงึ ตองมีการผสมขา มจึงจะติดผลดี ซง่ึ การปลูก มะมวงหลายพนั ธุในบริเวณใกลก นั จะทำใหม ะมวงมกี ารตดิ ผลดีขึ้น 42 การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพอ่ื การสง ออก

2.3) ความสามารถของการแตกอับละอองเกสร มีรายงานวา การแตกของ อับละอองเกสรมีความสำคัญตอ การตดิ ผลของมะมว ง มะมวงโชคอนันตมีการแตก ของอบั ละลองเกสรมากถงึ 74 % น้ำดอกไม 20 % และเขยี วเสวย 15 % ซง่ึ อาจ ทำใหม ะมวงโชคอนนั ตม กี ารติดผลดีทส่ี ุด ความช้นื สัมพัทธส ูงหรอื ต่ำเกนิ ไป มีผลตอ การแตกของอบั ละอองเกสร ถา ความชน้ื สมั พทั ธต ำ่ กา นเกสรตวั เมยี เหย่ี วแหง เปน อปุ สรรค ตอการงอกและการเจริญของหลอดละอองเกสร 2.4) ความสามารถในการงอกของละอองเกสร การงอกของละอองเกสร เปนการนำเชอ้ื เพศผู (sperm) เขาผสมกบั เชื้อเพศเมยี (egg) ซ่งึ เกสรเพศผูสามารถ งอกไดใ นชว งประมาณ 16-40 องศาเซลเซียส ดงั น้ัน การปลกู มะมว งพันธุทม่ี ีความ มชี วี ิตของละอองเกสรสูงมีโอกาสผสมติดไดด ีกวาพนั ธุทม่ี ีความมีชวี ติ ของละอองเกสร ต่ำ เชน มะมวงพนั ธนุ ำ้ ดอกไมม ีความมชี ีวติ ของละอองเกสร 77.1 แกว 76.4 ศาลายา 76.0 พมิ เสนมันทะวาย 71.4 และแรด 38.8 % นอกจากนฤี้ ดกู าลมผี ลตอการงอก ของละอองเกสรและการติดผลของมะมวง เชน มะมวงน้ำดอกไมในฤดู เกสรงอกได 32 % มีเปอรเ ซน็ ตการตดิ ผล 47 % ขณะท่มี ะมว งนำ้ ดอกไมน อกฤดู เกสรสามารถ งอกได 5 % มเี ปอรเ ซน็ ตก ารติดผล เพียง 11 % 3) การจัดการน้ำและธาตอุ าหาร ในชว งการออกดอกตดิ ผลเปน ชว งทีต่ องการ นำ้ และปยุ มากเพอ่ื ใหต น มะมว งมคี วามสมบรู ณ ซง่ึ จะมโี อกาสตดิ ผลไดม ากกวา ตน ท่ี ไมสมบูรณ การขาดน้ำในชว งตดิ ผลมีผลตอการรวงของดอกและผลเปน อยา งมาก เนอ่ื งจากมีสว นในการปรบั เปลีย่ นฮอรโ มนภายในตน เชน ปรมิ าณออกซินและไซโตไคนนิ ลดลง สวนเอทิลนี และกรดแอบไซซกิ มปี รมิ าณเพม่ิ ขนึ้ สำหรับตนมะมวงท่ีขาด อาหารตนมะมวงจะสลัดลูกทิ้งเพื่อความอยูรอดของตนแมจึงทำใหติดผลนอย การใหอ าหารเสรมิ ทางใบ ชว ยทำใหม ะมว งตดิ ผลอยางเปนปกติหรือดขี ้นึ โดยการ พนปุยทางใบท่มี ีฟอสเฟตสงู อัตราสวน N:P:K = 1:2:1 พนขณะแทงชอดอกและ ตดิ ผลออ น การใหนำ้ และปยุ ท่ีเหมาะสมจะทำใหผ ลมกี ารเจริญเติบโตสม่ำเสมอและ ตดิ ผลไดมากขึน้ การพนโบรอนท่คี วามเขมขน 0.6 % ในมะมว งพนั ธุ Amelie และ Keitt จะชวยเพิม่ การตดิ ผล การพนแคลเซียมและโบรอน อัตรา 75 มิลลลิ ิตร/น้ำ 20 ลิตร 2 ครั้ง ในระยะกอนออกดอก 1-2 สัปดาห และระยะดอกบาน 50 % จะมเี ปอรเ ซน็ ตความงอกของละอองเกสรสงู สุด 92.9 % การผลิตมะมว งคณุ ภาพเพ่ือการสงออก 43