Thai Rice for Life

สารบัญ CONTENTS 03 59 — Section I — — Section V — ข้าวเพื่อชวี ิต ความหลากหลายของสายพนั ธุ์ข้าวไทย Thai Rice for Life มรดกทางธรรมชาตแิ ละวัฒนธรรม 09 The Diversity of Thai Rice Strains Natural and Cultural Heritage 99 — Section II — — Section VI — ขา้ วกบั สถาบนั พระมหากษตั รยิ ์ Rice and The Royal Family คุณประโยชนข์ ้าวไทย​ Great Health Benefits of 23 Glorious Thai Rice 113 — Section III — — Section VII — อขู่ ้าว​อนู่ ้�า​ของชาวโลก The World’s Rice Bowl ​ข้าวไทยกบั การพฒั นาอยา่ งยั่งยนื Thai Rice and 45 Sustainable Development 131 — Section IV — — Section VIII — วิถีข้าว…วถิ ีไทย ​เครอ่ื งหมายรับรองคุณภาพ​ The Way of Rice…The Thai Way of Life Thailand Certification Marks: Marks of Quality 143 — Section IX — ผลติ ภัณฑ์และนวัตกรรมขา้ วไทย Thai Rice Products and Innovations

2 | Thai Rice for Life

ISection ข้าวเพอื่ ชวี ติ Thai Rice for Life Thai Rice for Life | 3 

4 | Thai Rice for Life

ข้าวเพือ่ ชวี ิต Thai Rice for Life ข้าว คือธัญพืชหลักท่ีหล่อเล้ียงชีวิตชาวไทยและอีกกว่าคร่ึงของ Rice is a staple cereal that nurtures the lives of the ประชากรชาวโลก ในทางเศรษฐกิจ ข้าวนับเป็นโภคภัณฑ์ท่ีนำามา Thai people and of more than half the world’s population. ซ่ึงความมั่งค่ังและความม่ันคงด้านอาหาร ในภาคการเกษตร ข้าวเป็น In economic terms, rice is a commodity ensuring prosperity ธัญพืชท่ีมีการเพาะปลูกมากเป็นที่สองของโลกรองจากข้าวสาลี โดย and food security. In agriculture, rice is the second most ชาวเอเชียเป็นผบู้ ริโภคกว่าร้อยละ 90 ของผลผลติ ท่วั โลก สว่ นในเชิง cultivated cereal in the world, after wheat, and more อารยธรรมของมนษุ ยชาติ ขา้ วถอื เปน็ แกนหลกั ของวฒั นธรรมประเพณี than 90% of the world’s production is consumed in Asia. ของนานาประเทศในซีกโลกตะวนั ออก ภูมภิ าคท่ีคำาว่า “ขา้ ว” สามารถ In terms of civilisation, rice is fundamental to the culture สอื่ แทนความหมายเดยี วกนั กับคาำ วา่ “อาหาร” เลยทีเดียว of many Eastern countries, where the words “rice” and “food” are synonymous. จากการท่ีประเทศไทยมีทำาเลท่ีตั้งอยู่บนคาบสมุทรเขตร้อน ใกล้เส้นศูนย์สูตรทำาให้มีภูมิอากาศแบบร้อนชื้น โดยบางส่วนได้แก่ As Thailand is located in a tropical zone close to ภาคใต้และภาคตะวันออกมีอากาศแบบมรสุมเขตร้อน ประกอบกับ the Equator, the country has a hot and humid climate มีสภาพภูมิประเทศท่ีแตกต่าง และผืนแผ่นดินส่วนใหญ่มีความอุดม while the South and the East come under tropical monsoon สมบูรณ์ ทำาให้มีความโดดเด่นในด้านความหลากหลายทางชีวภาพ conditions. The variety of local weather conditions and โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นถ่ินกำาเนิดของพันธุ์ข้าวมากมาย ข้าวในสังคม prevalent soil fertility work to widen biological diversity, ไทยนนั้ เปรยี บไดก้ บั ของขวญั จากผนื แผน่ ดนิ ทบี่ ม่ เพาะใหเ้ จรญิ งอกงาม especially in terms of rice varieties, both cultivated and ด้วยสายนำ้าฝนทีห่ ล่นจากฟากฟา้ wild. In Thailand, rice can be compared to a gift from the land that thrives on rain falling from the sky. นับย้อนไป 5,000 ปีตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ บรรพบุรุษ บนแผน่ ดนิ นกี้ ็ไดร้ ้จู กั การทำานาเพาะปลกู ขา้ วเปน็ อาหารกันแลว้ ต่อมา Going back more than five thousand years, the เมื่อเกิดอาณาจักรต่างๆ ก็มีการส่ังสมภูมิปัญญา และรวบรวมเป็น ancestors on this land in prehistoric times already knew องค์ความรู้สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ตลอดจนมีสถาบันวิจัย ค้นคว้า และ how to grow rice for food. Later on, as the various พัฒนาเพ่ือเกษตรกรไทยสามารถเลือกวิธีการปลูกและคัดสายพันธ์ุข้าว kingdoms came along, there was an accumulation of ที่เหมาะสม ทำาให้ไทยได้ช่ือว่าเป็นประเทศหน่ึงที่มีสายพันธุ์ข้าว knowledge and local wisdom, which were passed on อันหลากหลาย นบั พนั นับหมน่ื ทัง้ พนั ธข์ุ ้าวปา่ พันธุข์ า้ วพ้นื เมืองและ from generation to generation, until there were research พันธ์ุข้าวพัฒนา สามารถครองความเป็นผู้นำาในตลาดข้าวของโลก and development institutes to teach Thai farmers to มาหลายทศวรรษ choose appropriate cultivation techniques and rice strains. This led to Thailand becoming well-known for the diversity of rice varieties, numbering in the tens of thousands of both cultivars and wild species. This has allowed the country to be the world leader in rice and dominated the world's rice markets for decades. Thai Rice for Life | 5 

ชีวิตเกษตรกรไทยท่ีทำานาข้าวเป็นฤดูกาลเป็นชีวิตท่ีต้องใช้ความ The life of Thai farmers tilling paddy fields during อดทน ความพยายาม และความขยันหมัน่ เพยี รอยา่ งยิ่งตามแบบอยา่ ง planting seasons requires utmost forbearance and ที่ไดป้ ฏบิ ตั กิ นั มาตงั้ แตส่ มัยโบราณจากร่นุ เทียด สู่ทวด และปู่ ยา่ ตา perseverance, and has been practised for generations. ยาย พ่อ แม่ จนถึงวันน้ี ต่างก็ยังคงมุ่งม่ันท่ีจะผลิตข้าวเปลือก Thai farmers endeavour to produce rice in their paddy จากนาข้าวท่ีได้รับการรับรองมาตรฐาน ผลิตผลแห่งความภาคภูมิ fields according to agreed standards. With attention paid ของชาวนาไทย ทมี่ าจากความใส่ใจในการเพาะปลกู และทกุ กระบวนการ in every step of cultivation, consumers are assured of การผลติ ทาำ ใหผ้ บู้ ริโภคทกุ คนมนั่ ใจในคณุ ภาพข้าวไทย และเช่ือมั่นว่า the quality of Thai rice, certain of receiving a healthy จะไดร้ ับสินคา้ ท่ีดตี อ่ สุขภาพเป่ียมด้วยสารอาหาร คณุ ค่าทางโภชนาการ product providing wholesome nourishment and, most ทีส่ ำาคญั คือมรี สชาติอรอ่ ยอยา่ งมีเอกลกั ษณ์ ไม่มีใครเทยี บ importantly, of its unique, delicious taste. การแข่งขันทางการค้าท่ีเฟ่ืองฟูแต่ดุดันเคยดึงดูดให้ชาวนาไทย Thriving, if aggressive, competition for sales had ส่วนใหญ่ละท้ิงวิถีเกษตรอินทรีย์ของบรรพบุรุษไปใช้วิธีเพาะปลูก led Thai farmers to drop the organic agriculture of their ที่ใช้สารเคมีเพื่อแสวงหาความรำ่ารวยอย่างรวดเร็วโดยละเลยคุณภาพ forefathers and turned to using chemicals to make more ของส่ิงแวดล้อม ทว่าด้วยพระวิสัยทัศน์อันลึกซ้ึงและกว้างไกลของ profit while neglecting the quality of the environment. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชได้ทรงคิดค้นและ But thanks to His Majesty King Bhumibol Adulyadej’s เผยแพร่ทฤษฏีใหม่ในการทำาการเกษตรแบบผสมผสาน ตลอดจน far and wide vision, there has been the formulation and ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งทสี่ ามารถสรา้ งรายไดเ้ ลย้ี งตวั เลย้ี งครอบครวั propagation of a new theory of practising mixed และร่วมพัฒนาเศรษฐกิจชาติโดยไม่ทำาลายสุขภาพ คุณภาพชีวิต และ agriculture, as well as the philosophy of sufficiency สง่ิ แวดล้อม economy, i.e. generating sufficient income for oneself and one’s family while taking part in the development หนังสืออัตลักษณ์ข้าวไทย “Thai Rice for Life” เลม่ น้ี จดั ทำา of the national economy without harm to health, quality ขึ้นโดยมุ่งรวบรวมและเผยแพร่ข้อมูลความรู้เกี่ยวกับข้าวไทยในทุกมิติ of life or the environment. เพ่ือตอกยำ้าภาพลักษณ์ความเชื่อม่ันในคุณค่า คุณภาพ และคุณสมบัติ อันเปี่ยมอัตลักษณ์ของข้าวไทยที่ไม่มีใครเสมอเหมือน รวมถึงเป็นการ “Thai Rice for Life” has been published with the ประกาศศักด์ิศรีของชาวนาไทยท่ีได้มีการพัฒนาศักยภาพจนแข็งแกร่ง objectives to compile and disseminate the most ตลอดจนผู้ประกอบการและผ้เู กย่ี วขอ้ งทกุ ภาคสว่ น ทัง้ หมดล้วนทุม่ เท comprehensive information on Thai rice globally, in ใจใหก้ บั การปรบั ปรุงประสทิ ธิภาพการทำางานอย่างไมห่ ยุดยงั้ เพ่ือให้ได้ order to strengthen confidence in the values, quality มาซง่ึ ผลิตภณั ฑท์ ดี่ ีและปลอดภยั เพ่อื คุณภาพชีวิตที่ดีของทกุ คน and incomparable properties of Thai rice. The book also celebrates the dedication of Thai farmers and other stakeholders in Thai rice trade for their endless quest for quality rice and products to enrich life for all consumers. 6 | Thai Rice for Life

Thai Rice for Life | 7 

8 | Thai Rice for Life

IISection ข้าวกับสถาบันพระมหากษตั รยิ ์ Rice and The Royal Family Thai Rice for Life | 9 

ขา้ วกับ สถาบนั พระมหากษตั ริย์ Rice and The Royal Family ป ระเทศไทยเป็นประเทศกสิกรรม จึงตระหนักดีถึง ค วามสำาคัญของการเพาะปลูกพืชผลทางการเกษตรต่างๆ โ ดยเฉพาะอย่างยิ่งการเพาะปลูก “ข้าว” ซึ่งเป็นรากฐาน ค วามมั่นคงของประเทศมาทุกยุคทุกสมัย พระมหากษัตริย์ ใ นฐานะเกษตรบดี ทรงปฏิบัติพระราชภารกิจในการบำารุง ข วัญและกำาลังใจแก่ชาวนาผู้ปลูกข้าวเล้ียงผู้คนท้ังประเทศ ค วามจริงน้ีปรากฏเด่นชัดผ่าน “พระราชพิธีพืชมงคลจรด พระนงั คลั แรกนาขวัญ” อนั เปน็ พระราชพิธีท่ีมคี วามสาำ คัญ ยิง่ ตอ่ การเพาะปลูกขา้ วของคนไทยมาแต่โบราณกาล เพอื่ เปน็ ม่งิ มงคลและสรา้ งขวัญกาำ ลงั ใจแกช่ าวนาผ้ปู ลกู ขา้ ว T hailand is an agricultural country. This green nation has prioritised agricultural activities, e specially “rice growing” which has been the v ery foundation of the country throughout its history. The King, in his capacity as the Patron Monarch of Agriculturists, carries the vital duty of lifting the spirit of agriculturists. This is clearly s een in the “Royal Ploughing Ceremony”, a cherished sacred rite to heighten the morale of all rice farmers. พระราชพธิ พี ืชมงคลจรดพระนังคลั แรกนาขวญั ในปจั จบุ ัน The present-day Royal Ploughing Ceremony. 10 | Thai Rice for Life

Thai Rice for Life | 11 

12 | Thai Rice for Life

พ ระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ หรือท่ีผู้คน The Royal Ploughing Ceremony has been part of ทั่วไปมักเรียกสั้นๆ ว่า “พิธีแรกนาขวัญ” เป็นวัฒนธรรมร่วมของ the culture common to ethnic Tai tribes living in Thailand ช นเผ่าชาติพันธุ์ไทที่จัดขึ้นเป็นประจำาทุกปีในเดือนหกของไทย (ราว and its surrounding areas. It takes place annually at เดอื นพฤษภาคม) ตามคตคิ วามเชือ่ ของสังคมกสกิ รรมทว่ี า่ ธรรมชาติได้ the beginning of the rainy season in the sixth lunar month มอบผนื ดนิ อันอุดมสมบูรณท์ ้งั นำา้ ทา่ และดนิ ฟา้ อากาศทเ่ี หมาะสมแก่ (May). According to ancient beliefs, Mother Nature ก ารเพาะปลูก หากได้พืชพันธุ์ท่ีดีและเป็นมงคลต่อสรรพชีวิตแล้ว provides fertile land with plenty of water and suitable ค วามร่มเย็นเป็นสุขจะบังเกิดข้ึนแก่มหาชน โดยพิธีเต็มรูปแบบตาม weather conditions. With the good seeds and the โ บราณราชประเพณีนั้น เพ่ิงรื้อฟื้นขึ้นในปี พ.ศ. 2503 หลังจากว่าง blessing, the people can be happy and contented. เว้นไปกวา่ 20 ปีโดยพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวภมู พิ ลอดุลยเดชทรง มีพระราชกระแสให้ปรับปรุงพิธีการให้เหมาะสมกับปัจจุบัน และเสด็จ After a hiatus of more than two decades, the full- พ ระราชดำาเนินไปทรงเป็นประธานในพิธีเป็นประจำาโดยมีผู้รับหน้าท่ี fledged Royal Ploughing Ceremony was revived in 1960 “พระยาแรกนา” เปน็ ผู้จับคนั ไถและหวา่ นเมล็ดขา้ วและพชื พนั ธมุ์ งคล when His Majesty King Bhumibol graciously restructured ทผ่ี า่ นการทาำ พธิ ที างพทุ ธศาสนาในพระอโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม and improved the ancient ceremony so that it became ลงสู่ผืนนาแห่งท้องสนามหลวง more suitable for the modern society. Until recent years when His Royal Highness Crown Prince Maha Vajiralongkorn ข้าวมงคลบรรจุอยู่ในหาบกระบุงเงิน กระบุงทอง ที่มีเทพีคู่ graciously acted on his behalf, His Majesty presided เ ป็นผู้หาบเดินเคียง เพื่อให้พระยาแรกนาได้หยิบหว่านลงบนผืนนา over the annual Royal Ploughing Ceremony on a regular หลงั จากทพี่ ระโคไดล้ ากคนั ไถศกั ดส์ิ ทิ ธพ์ิ ลกิ ฟน้ื ผนื ดนิ แลว้ เมอื่ ไถเวยี น basis. The Ploughing Lord (Phraya Raekna) had also been ครบกาำ หนดจงึ ทาำ การเสยี่ งทายวา่ ปนี นี้ าำ้ ทา่ จะดี พชื พนั ธจ์ุ ะอดุ มสมบรู ณ์ appointed to carry out the rites of inaugurating the plough หรอื ไม่ โดยทาำ นายจากธญั ญาหารและสง่ิ ทีพ่ ระโคกนิ and sow the ritualistic first seeds on Sanam Luang ceremonial ground on his behalf. ค นไทยถอื ว่า “พิธแี รกนาขวญั ” น้ี เปน็ พิธีทเี่ ป็นมงคลอยา่ งย่ิง โ ดยจะมีชาวนาจากท่ัวสารทิศเดินทางมาเป็นส่วนหนึ่งของพิธีจนเนือง The sacred rice is contained in gold and silver แ น่นทุกปี และทุกคนต่างก็มุ่งหวังจะได้เมล็ดข้าวมงคลซ่ึงเป็นข้าว baskets which are carried by Celestial Maidens to let the พันธุ์ดีท่ีผ่านการคัดพันธุ์มาแล้ว กลับไปเป็นม่ิงขวัญแก่ผืนนาของตน Ploughing Lord sow the rice seeds onto the ceremonial เมื่อพิธกี ารเสร็จสน้ิ กถ็ อื วา่ นมิ ิตรหมายอนั ดแี หง่ การเพาะปลกู ได้เร่มิ ตน้ field and the two sacred oxen pull the plough to cover ข้ึนแล้ว ชาวนาท่ีร่วมพิธีต่างก็กรูเข้าไปยังผืนนาศักดิ์สิทธิ์ กอบเอาดิน the grains with earth. When the ploughing is finished และเมล็ดพันธข์ุ ้าวดว้ ยใบหน้าทเ่ี ปี่ยมรอยยิ้ม ก่อนแยกยา้ ยกันกลับไป the oxen are presented with choices of foods and เร่ิมต้นการหวา่ นไถในที่นาของตน drinks to predict whether the year will be plentiful. The Royal Ploughing Ceremony is considered the most auspicious for the country’s rice farmers as the crowds are usually seen scrambling for the sacred seeds sown by the Ploughing Lord after the ceremony ends. The seeds are believed to bring the farm owners wealth and good luck. They return from the ceremonial field with their faces aglow before travelling back home to begin their own rice-growing activities. Thai Rice for Life | 13 

14 | Thai Rice for Life

แปลงนาของกษัตริย์ The King’s Paddy Fields พ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงมี His Majesty King Bhumibol Adulyadej began พ ระราชหฤทยั อันมงุ่ ม่ันที่จะพัฒนาข้าวไทยอย่างจรงิ จงั โดย experimenting with rice planting at all stages of ท รงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้กรมการข้าวจัดทำาแปลงนา the production cycle in his own home, or what ใ นบริเวณพระตำาหนักจิตรลดารโหฐาน อันเป็นที่ประทับ all Thais know as Chitralada Palace, from tilling ห รือ “บ้าน” ของพระองค์ พร้อมทั้งนำาพันธุ์ข้าวต่างๆ มา and improving the soil, composting organic ปลกู ทดลองเพอ่ื ทาำ การศึกษา โดยในครั้งแรกทรงขับรถไถนา fertiliser, planting all sorts of rice varieties, เ ตรียมแปลงหว่านข้าว และทรงเกี่ยวข้าวด้วยพระองค์เอง building traditional models of barns and silos, น อกจากนย้ี งั ทรงรเิ ริม่ ทดลองกระบวนการผลิตข้าวอยา่ งครบ to a small rice mill. It also includes the use of วงจร ตง้ั แตก่ ารปรบั ปรงุ บาำ รงุ ดนิ การทาำ ปยุ๋ หมกั ปยุ๋ อนิ ทรยี ์ ทาำ paddy husks processed into charcoal briquettes ยงุ้ ฉางเกบ็ ขา้ วแบบโบราณ รวมไปถงึ การทาำ โรงสขี า้ วขนาดเลก็ for added value. The accrued knowledge was ต ลอดจนการนำาเอาแกลบที่ได้จากการสีข้าวมาแปรรูปเป็น harvested and has been used to generate further ถา่ นอัดแท่งเพ่มิ มลู คา่ เปน็ ต้น ซ่ึงองค์ความรดู้ งั กล่าวไดม้ กี าร projects related to rice and the development of นาำ ไปตอ่ ยอดสู่โครงการตา่ งๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั เรอื่ งของขา้ วและ farming as a profession, including research on การพัฒนาอาชีพชาวนา รวมถงึ งานวจิ ยั ด้านข้าวอีกมากมาย many other crops. Thai Rice for Life | 15 

“ดนิ ” งานของ “พระเจ้าแผ่นดนิ ” The King’s Task of Soil Improvement ตลอดระยะเวลา 70 ปีแห่งการครองราชย์ พระบาท Throughout the 70 years on the Throne, สมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรงทมุ่ เทพระวรกายและ His Majesty King Bhumibol Adulyadej tirelessly พระอจั ฉริยภาพในการทรงงาน คดิ คน้ และพฒั นาจนกอ่ เกิด dedicated himself to research and development, เป็นโครงการพระราชดำาริที่เกี่ยวเน่ืองกับการทำานามากมาย leading to thousands of royal projects. Many of หลายโครงการ อาทิ โครงการฝนหลวง ซึ่งเร่ิมต้นตั้งแต่ปี those are linked to rice farming such as the Royal พ.ศ. 2512 มีการค้นคว้าทดลองการทำาฝนเทียม ดัดแปร Rain Project, which started in 1969 with research สภาพอากาศให้เกิดฝน คิดค้นรูปแบบวิธีการท่ีใช้ได้ดี and experiment to modify weather conditions ตามลกั ษณะภูมปิ ระเทศ ภูมิอากาศของประเทศไทย โครงการ and induces rains. And the method works well อ่างเก็บน้ำาและคลองชลประทาน เพื่อส่งน้ำาไปยังพื้นที่ทำา until today. There are projects of reservoirs and การเกษตร เปน็ ตน้ irrigation canals to supply water to agricultural areas. Soil management was another important การจดั การดนิ กเ็ ปน็ อกี แนวคดิ ทที่ รงศกึ ษาทดลองอยา่ ง research area in which he studied problems of จริงจัง จนทรงรซู้ ้ึงถึงการแก้ไขปัญหาดนิ เสอื่ มสภาพรูปแบบ soil degradation, soil salinity, soil nutrient ตา่ งๆ ทง้ั ดนิ เปรย้ี ว ดนิ เคม็ ดนิ ขาดธาตอุ าหาร โดยเฉพาะอยา่ ง deficiency, using vetiver grass to help fix the ยงิ่ การนาำ หญ้าแฝกสายพนั ธ์ุตา่ งๆ เข้ามาชว่ ยแก้ไขปญั หาดนิ soil at low cost, etc. All countries around the ซ่งึ เปน็ วิธกี ารทม่ี ีต้นทนุ ต่ำา แตม่ ปี ระสทิ ธภิ าพสงู world are able to adapt this model to solve their own soil problems. ดว้ ยพระอจั รยิ ภาพและพระปรชี าญาณอนั เปน็ ทปี่ ระจกั ษ์ สมาคมอนุรักษ์ดินนานาชาติ (International Erosion This is the reason why the International Control Association: IECA) ได้ทูลเกล้าฯ ถวายรางวัล Erosion Control Association (IECA) presented International Merit Awards ในฐานะท่ีทรงเปน็ นกั อนุรกั ษ์ His Majesty the International Merit Awards ดินและน้ำาดีเด่นของโลก และสหภาพวิทยาศาสตร์ทางดิน for his role as one of the world’s greatest soil นานาชาติ (The International Union of Soil Science) ได้ and water conservationists. The International ทลู เกลา้ ฯ ถวาย “รางวลั นกั วทิ ยาศาสตรท์ างดนิ เพอ่ื มนษุ ยธรรม” Union of Soil Science also presented him the (The Humanitarian Soil Scientist) สดดุ พี ระเกยี รตคิ ุณ Humanitarian Soil Scientist Award to honour พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั และกำาหนดใหว้ นั ที่ 5 ธันวาคม his conservation work over the years, and ของทกุ ปี ซงึ่ ตรงกบั วนั พระบรมราชสมภพของพระองค์ใหเ้ ปน็ made December 5th, which coincides with his “วนั ดินโลก” (World Soil Day) birthday, the World Soil Day. 16 | Thai Rice for Life

ในหลวงพระราชทานแนวทาง การปลูกหญ้าแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดนิ His Majesty King Bhumibol taught his people the use of vetiver grass to conserve soil. Thai Rice for Life | 17 

เศรษฐกจิ พอเพียง ทางรอดของชาวนาไทย Sufficiency Economy: The Real Salvation for Farmers เศรษฐกิจโลกที่ขับเคลื่อนด้วยระบบทุนนิยมนำามาซึ่ง As the world was vigorously driven by ความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว และรุนแรง อุตสาหกรรม capitalism and industries were encroaching รกุ ลาำ้ พน้ื ทสี่ งั คมการเกษตร ชาวนาตอ้ งประสบกบั ภาวะหนส้ี นิ upon the fields of agricultural society, sending ไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ นเปน็ อนั มาก พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั farming people into a pool of debt and hardship, ภูมิพลอดุลยเดชทรงตระหนักถึงสภาวการณ์ดังกล่าว His Majesty King Bhumibol came up with จึงพระราชทานหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อให้ his philosophy of Sufficiency Economy as an คนไทยได้น้อมนำาเป็นหลักคิด หลักปฏิบัติ และแนวทาง alternative way of life for the Thais. The new การดำาเนนิ ชวี ิต เพ่ือกา้ วเดินไปข้างหน้าอย่างม่ันคงและยั่งยืน philosophy empowers people to stand up and บนวถิ พี อมพี อกนิ พงึ่ พาตวั เองได้ และพรอ้ มรบั มอื กบั กระแส move forward confidently in a sustainable fashion, โลกท่นี บั วันจะผกผนั เปลย่ี นแปร with enough to live on, while being self-reliant and ready to face changes in the world. ไร่นาสวนผสม ตามแนวทางเกษตรทฤษฎีใหม่ และเศรษฐกิจพอเพยี ง Joint plantation according to the New Agricultural Theory and Sufficiency Economy. 18 | Thai Rice for Life

นอกจากน้ี ยังทรงมีพระราชดำาริเก่ียวกับการทำา “เกษตรทฤษฎีใหม่” คือการบริหารจัดการ ในยามที่เกิดเหตุเภทภัยต่างๆ พ้ืนที่แบบที่ให้เกษตรกรสามารถพึ่งตนเองได้อย่างครบวงจร อันเป็นรูปแบบตามภูมิปัญญาโบราณ สงิ่ ทคี่ นไทยไดเ้ หน็ แทบจะทนั ทแี ละเหน็ จน ของบรรพบุรุษไทย น่ันคือการขุดบ่อ เลี้ยงปลา ปลูกข้าว ปลูกผักสวนครัวและไม้ผล แนวคิดนี้ ชินตา คอื “ถงุ พระราชทาน” ท่ที ุกคนรู้ ไม่เพยี งตอบโจทยแ์ ก้ปัญหาระบบเกษตรเชงิ เด่ียวในประเทศไทยเทา่ นัน้ แตย่ ังสามารถนาำ ไปประยกุ ต์ ดีว่าบรรจุไว้ด้วยข้าวสาร อาหารแห้ง ใช้กับเกษตรกรทั่วโลกให้สามารถพึ่งพาตัวเองได้ รวมไปถึงการสร้างความสมดุลทางธรรมชาติและ และสิ่งของท่ีจ�าเป็นต่อการยังชีพ สิง่ แวดล้อมโลกได้อกี ทางหนง่ึ ดว้ ย โดยสว่ นหนง่ึ ในนนั้ คอื ขา้ วหอมมะลอิ นิ ทรยี ์ ช้ันดีท่ีสมาพันธ์ชาวนา ภาคอีสานได้ ความผูกพันระหว่างสถาบันพระมหากษัตริย์กับข้าวและชาวนาไทย นับเป็นความผูกพันอัน ร่วมกันน้อมเกล้าฯ ถวาย โดยชาวนา ลึกซ้ึงที่หาไม่ได้อีกแล้วจากท่ีแห่งใดในโลก ไม่ใช่เป็นเพียงเรื่องราวกล่าวขาน หากแต่ปรากฏชัด เองก็ปลูกข้าวนี้ด้วยความเอาใจใส่ดูแล ผ่านพระราชกรณียกิจและโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดำาริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว อยา่ งดที ส่ี ดุ เพอื่ ถวายแดพ่ ระเจา้ แผน่ ดนิ สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ และพระบรมวงศานวุ งศ์ทุกพระองค์ ที่ลว้ นสะท้อนถงึ ดว้ ยเชอื่ วา่ เปน็ มงคลสงู สดุ ที่ไดร้ ว่ มบญุ พระมหากรณุ าธคิ ณุ ทที่ รงมตี อ่ ชาวนา ผเู้ สยี สละแรงกายแรงใจเพอื่ ผลติ อาหารเลย้ี งชาวไทยและชาวโลก รว่ มทานกบั “ในหลวง” ผูเ้ ป็นมงิ่ ขวญั ทเ่ี คารพรกั สงู สดุ และนเี่ ปน็ เพยี งเสยี้ วหนง่ึ His Majesty King Bhumibol Adulyadej also put into practice “The New ของเรอ่ื งราวความผกู พนั ระหวา่ งสถาบนั Theory Agriculture”, a systematic guideline on proper management of land and พระมหากษัตริย์กับขา้ วและชาวนาไทย water resources in rural household aiming to make farmers more self-reliant and farming more sustainable. Based on the King’s own experiment with ancient Whenever Thailand is struck wisdom on integrated agriculture, the theory involves the division of land for by natural disasters or any other fish pond, rice plot, vegetable patch, living quarters and fruit trees around the misfortune, a most familiar sight house. The model is considered a total solution not only for Thai farmers but everywhere is the “royal survival any farmers anywhere in the world. kit” and everyone knows well the contents inside. One of the most The bond between the Monarchy and Thai people is indeed unique as important survival tool in it is illustrated well in the objectives of countless Royal Projects. Throughout the “rice”. Most of the rice in the many decades, all members of the Royal Family’s have made untiring efforts to royal survival kit is the high-quality improve the livelihood of farmers who constitute the majority of the population Thai Hom Mali Rice presented and produce food for people of Thailand and the world. by the Federation of the Northeast Farmers. The Hom Mali Rice is grown with utmost care. It is believed that it is the highest honour to have a chance of jointly making merit with their beloved king. This is just one small story of strong ties between the King, the rice, and the Thai farmers. Thai Rice for Life | 19 

20 | Thai Rice for Life

Thai Rice for Life | 21 

22 | Thai Rice for Life

IIISection อ่ขู ้าว อนู่ �า้ ของชาวโลก The World’s Rice Bowl Thai Rice for Life | 23 

ยคุ กอ่ นประวัติศาสตร์ “ข้าว” ในเร่ืองเลา่ ปรมั ปรา Rice in Ancient Tales ในสงั คมทม่ี กี ารบริโภคขา้ วเปน็ อาหารหลกั ลว้ นมตี าำ นาน In every rice-consuming society, there must เก่ียวกับกำาเนิดของข้าวที่เล่าสืบต่อกันมา ในภาคอีสานของ be one or more folktales related to the origin of ไทยมีความเช่ือท่ีว่า “ข้าว” เป็นพืชพันธุ์ของสวรรค์ช้ันฟ้า their staple food. In the Northeast, there is a story ซึ่งนำาลงมายังโลกมนุษย์ตามบัญชาของพญาแถน โดยสั่งให้ saying that rice is a grain from heaven sent down ควายเป็นผู้นำาเมล็ดข้าวมาสอนให้คนทำานาและปลูกข้าวไว้ to earth at the command of Phaya Thaen, who เล้ยี งชีวิต ordered a buffalo to bring rice seeds to people and teach them how to grow rice. The people นอกจากเรื่องราวในรูปของนิทานและตำานานท่ีเล่าขาน thus have lived on rice since then. ยงั มหี ลกั ฐานทางโบราณคดอี กี มากมาย อาทิ เปลอื กขา้ วโบราณ อายุกว่า 5,000 ปี ท่ีขุดพบในถำ้าของจังหวัดแม่ฮ่องสอน Apart from traditional tales passed down for และแกลบอันเป็นส่วนผสมของภาชนะดินเผาโบราณ generations, there also exists some concrete แห่งอารยธรรมบ้านเชียง รวมถึงภาพเขียนสียุคก่อน archaeological evidence: the 5,000-year-old rice ประวตั ศิ าสตร์ อายรุ าว3,000 ปี ทผี่ าแตม้ จงั หวดั อบุ ลราชธานี chaff found in a cave in Mae Hong Son province, the rice husk that was a composition of the pottery of Ban Chiang, an archaeological site on the UNESCO World Heritage list, and the 3,000-year-old cliff painting discovered at Pha Taem, Ubon Ratchathani province. ภาพเขยี นสียุคก่อนประวัตศิ าสตร์ ทอี่ ุทยานแห่งชาติผาแตม้ จงั หวดั อบุ ลราชธานี Prehistoric cliff paintings at Pha Taem National Park, Ubon Ratchathani. 24 | Thai Rice for Life

Thai Rice for Life | 25 

เครื่องปัน้ ดนิ เผาบา้ นเชยี ง Ancient pottery at Ban Chiang archaeological site, Udon Thani province. เปลอื กข้าวทีข่ ดุ ไดจ้ ากถ้ำาปงุ ฮงุ จงั หวดั แม่ฮ่องสอน อายุกวา่ 5,000 ปี แสดงรอยแตกแบบเดียวกับเปลอื กข้าว ทแ่ี ตกจากการตำาแลว้ ฝดั เอาเปลอื กออก Fossil chaff discovered at Pung Hung Cave of Mae Hong Son province shows that fractures were made by pounding and winnowing. 26 | Thai Rice for Life

สวุ รรณภูม:ิ แผน่ ดินทองบนสองฝง่ั คาบสมทุ ร Suvarnabhumi: The Golden Peninsula ดินแดนแห่งความรุ่งเรืองในอดีตท่ีต้ังอยู่ระหว่างทะเลจีนใต้และ The land of prosperity situated between the ทะเลอนั ดามนั อันเป็นทต่ี ้งั ของประเทศไทยในวันน้ี เดมิ เป็นที่เรียกขาน South China Sea and the Andaman Sea where กันว่า “สุวรรณภูมิ” ซ่ึงมีความหมายว่า “แผ่นดินทอง” แม้ตาม Thailand is strategically located was originally called หลักฐานทางประวัติศาสตร์จะปรากฏว่ามีทองคำาและแร่ธาตุต่างๆ “Suvarnabhumi” literally meaning the Golden Land. อยู่มากมายจริง ช่ือ “สุวรรณภูมิ” น้ี ก็มิได้กินความหมายเพียงแค่ Even if we go by historical evidence indicating that แร่ธาตุทอี่ ยู่ในธรรมชาตเิ ทา่ นั้น หากแตย่ ังสะท้อนถงึ ความอุดมสมบูรณ์ the flows of minerals, especially gold, run beneath this ของพชื พันธธ์ุ ญั ญาหาร โดยเฉพาะอย่างยิง่ ท่งุ ข้าวทอ่ี วดรวงทองเหลือง region, the name was intended to mean a lot more: the อร่ามยามถงึ ฤดูกาลเกบ็ เกี่ยวอยทู่ ั่วทกุ แหง่ หน นับเปน็ ทรัพย์ในดินทีม่ ี soil of the Golden Land is so fertile that crops and grains คุณคา่ ด่งั ทองคำา are in such great abundance as seen in vast golden rice กา� เนดิ ​“ข้าวเจ้า” fields filling the entire length of the horizons during the harvest season. This is considered treasures worth of เมอ่ื ราว1,500 ปกี อ่ น พราหมณ์ พระสงฆแ์ ละพ่อค้าจากชมพทู วีป gold that are found right there on the soil every where. ได้เดินทางเข้ามายังคาบสมุทรสุวรรณภูมิ พร้อมนำาเมล็ดข้าวเรียวยาว ตดิ ตวั เขา้ มา เมื่อนาำ มาเพาะปลูกบนพนื้ ทีแ่ หง่ น้ี ก็งอกงามดี และยงั มี The​Origin​of​“Khao​Jao”​Rice รสชาติเป็นเลิศ ได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่ชนชั้นสูง จนได้รับ ขนานนามวา่ “ข้าวเจา้ ” อนั มีความหมายวา่ เป็นขา้ วทเี่ จา้ เสวยนั่นเอง Some 1,500 years ago, Brahmins, Buddhist monks and traders from the Indian subcontinent travelled to ไม่ว่าจะเป็นข้าวเหนียวที่ควายนำาลงมาตามบัญชาของพญาแถน this part of the world, taking along with them long หรอื ขา้ วเจา้ ทพ่ี อ่ คา้ จากตา่ งแดนนาำ เขา้ มา เมอื่ หยง่ั รากลงในผนื แผน่ ดนิ slender grains which, once planted here, well flourished, นี้แล้ว ก็มีแต่เจริญงอกงาม แตกกอต่อพันธุ์ไปได้ไม่รู้จบ ความอุดม turned out very tasteful, and became popular among สมบูรณ์แห่งผืนดินน้ีมีแต่อุ้มชูเกื้อหนุนทุกชีวิตและพืชพันธุ์นานาให้ได้ elites and aristocrats: hence the name “Khao Jao” which literally means “Rice for Lords.” เติบโตต่อไปโดยไม่แบ่งแยก เชอ้ื ชาติ พนั ธพ์ุ งศ์ เชน่ นเี้ อง Whether it was glutinous rice the buffalo brought ใครๆ จึงเรียกขานดนิ แดนน้ี down to earth at the order of the celestial Phaya Thaen ว่า “สุวรรณภูมิ” แผ่นดิน or white rice brought in by foreign traders, once rooted ที่ อุ ด ม ส ม บู ร ณ ์ ป ร ะ ดุ จ in this land, rice has thrived and generated endless แผน่ ดนิ ทอง varieties continuing to nurture every life without discrimination, thus the name Suvarnabhumi (pronounced in Thai su-wan-na-phoom) or Land of Gold was bestowed onto this land of plenty. Thai Rice for Life | 27 

ภาพถา่ ยสรดี ภงส์ในปจั จุบัน A current view of Saritphong 28 | Thai Rice for Life

ยคุ แรกเริ่มอาณาจักรไทย อาณาจกั รสุโขทัย : สุดยอดการจดั การน้�า Sukhothai: Ingenious Water Management ศูนย์กลางของอาณาจักรท่ีได้ช่ือว่าอุดมสมบูรณ์ ด้วย Sukhothai was the centre of the kingdom นำ้าทา่ มงั่ คั่งดว้ ยข้าวปลาอาหารและพชื พันธุ์ดังคำาศิลาจารึกว่า famous for the abundance of water, rich with “...สุโขทัยนี้ดี ในนำ้ามีปลา ในนามีข้าว” ท่ีจริงความอุดม food and flora, as stated on an ancient stele, สมบูรณ์ที่ว่านี้ก็มิใช่ว่าจะเกิดข้ึนหรือมีอยู่เองตามธรรมชาติ “Sukhothai is good, with fish in the water and เทา่ นนั้ หากแตเ่ กดิ จากความชาญฉลาดของพอ่ ขนุ และเรยี่ วแรง rice in the fields”. This abundance did not come แขง็ ขนั ของทวยราษฎรแ์ หง่ กรุงสโุ ขทัยอกี เป็นสาำ คัญ to be all by nature: it came from the skills of King “สรีดภงส”์ ​เข่ือนแรกแห่งสยาม Ramkhamhaeng and the diligence of the people of Sukhothai. ราชอาณาจักรสุโขทัยมีการจัดการน้ำาอย่างเป็นระบบ ประการแรกคือการสร้างเข่ือนหรืออ่างเก็บนำ้าขนาดใหญ่ Saritphong,​Siam’s​First​Dams เรยี กวา่ “สรดี ภงส์” ที่ปรากฏอยู่ถึง 3 แห่งภายในเมอื งสุโขทยั แตล่ ะแหง่ สรา้ งขนึ้ ดว้ ยวตั ถปุ ระสงคท์ แ่ี ตกตา่ งกนั อนั ไดแ้ ก่ การ The people of Sukhothai developed water กักเก็บน้ำาเพ่ือการใช้สอย เป็นแหล่งน้ำาสำารอง และแหล่งน้ำา management strategically. The most important สำาหรับการทำานาปลูกข้าวและกสิกรรมต่างๆ นอกจากนั้นยัง genuity was the construction of dams and large ปรากฏร่องรอยของอ่างเก็บน้ำาขนาดเล็กลงมาในลกั ษณะของ reservoirs called Saritphong. They built three บงึ หรอื หนอง ทเี่ รยี กวา่ “ตระพงั ” กระจายอยูท่ ่ัวเมืองสโุ ขทัย Saritphong on the city grounds, each with the มีทำานบคูคลองน้อยใหญ่เชื่อมต่อยึดโยงเป็นโครงข่ายถึงกัน different purposes and uses: water retention for มคี นั บงั คบั นาำ้ มปี ระตรู ะบายนา้ำ เปดิ ปดิ ทาำ ใหส้ ามารถผนั นา้ำ ไป multipurpose use, water reserves and water ไดท้ วั่ อาณาจกั ร นบั เปน็ การวางระบบชลประทานอนั ชาญฉลาด resources to grow rice and other crops. Smaller reservoirs were also built throughout town as marshes or swamps which were called Traphang (well, reservoirs, ponds). Also built were ditches and canals, large and small, linking various water sources into a single network and helping control water levels. Floodgates were installed, making it possible to divert water to all arable land around the kingdom. It was undoubtedly an ingenious and well-planned irrigation system. Thai Rice for Life | 29 

30 | Thai Rice for Life

ข้าวกม็ ากมาย​ปลากม็ ากมี Abundant​Rice​and​Fish​Galore เมอื่ มนี า้ำ บรบิ รู ณก์ ส็ ามารถทาำ นาปลกู ขา้ วไดท้ กุ ที่ คนทอี่ ยู่ With plentiful water resources, rice could be บนทสี่ งู หรอื ทดี่ อนก็ทำานาแบบนาข้ันบนั ได ส่วนคนที่อยทู่ ี่ล่มุ grown everywhere, On hillsides, rice terraces ก็ยิ่งสบายจะทดน้ำาเข้าออกทำานาเมื่อใดก็ได้ ไม่ต้องรอฟ้าฝน cultivation was enabled by an abundant water ชาวสุโขทัยจึงสามารถทำานาได้ปีละ 2 คร้ัง ใครขยันมาก supply; in the plains, rice planting was even easier ก็ทำามาก ใครขยันน้อยก็ทำาน้อย หลวงเองไม่ได้มากะเกณฑ์ as field could be irrigated at any time without เอาภาษีจากราษฎรแตอ่ ย่างใด ระบบ “ใครสร้างได้ไว้แกม่ ัน” waiting for the rain. So the people of Sukhothai ทาำ ใหช้ าวสโุ ขทัยมีอิสระเสรีในการทำามาหากิน ใครมกี ำาลังมาก were able to grow two rice crops a year, more or จะหกั รา้ งถางพงใหเ้ ปน็ นาไร่กย็ ่อมทาำ ได้ ทำาได้เท่าไรก็ถือเป็น less depending on one’s willingness to work. ทรัพย์ของตนท้ังสิ้น ก็ย่ิงส่งเสริมให้ชาวสุโขทัยกระตือรือร้น Moreover, the state did not interfere or levy taxes ทจ่ี ะทาำ มาหากนิ สรา้ งเนอื้ สรา้ งตวั จงึ ไมแ่ ปลกทส่ี โุ ขทยั จะมง่ั คง่ั on the people. As a result, the system to-each-his- ทัง้ ข้าวปลาและอาหาร own allowed the people of Sukhothai the freedom ขา้ วเปรยี บดง่ั เงนิ ดงั่ ทอง to make a living as they saw fit. They could clear land for farming at will and thus multiply their ข้าวและปลาถือเป็นทรัพย์อย่างหน่ึงท่ีใช้เป็นอัตรา assets. This made them eager to earn their own แลกเปลีย่ นได้ ในสมยั น้นั ถ้าจะดวู า่ ใครร่าำ รวยเทา่ ไรก็ใหด้ ูวา่ way. Hence, it is not surprising that Sukhothai ใครมีนามาก มียุ้งข้าวใหญ่ มีข้าวก็เหมือนมีเงินเพราะใช้ had plenty of rice, fish and food in general. แลกเปลยี่ นสงิ่ ของตา่ งๆ ได้ การแลกเปลย่ี นก็ไมม่ สี ง่ิ กะเกณฑ์ การค้าในสมัยน้ันจึงเป็นระบบค้าขายแลกเปลี่ยนที่มีความ Rice​as​a​Measure​of​Wealth ยืดหยุ่นและผ่อนคลาย จะมีก็เพียงหลักธรรมท่ีพ่อขุนให้ไว้ เตือนใจไม่ให้เกิดความละโมบว่า “...เห็นข้าวท่านบ่ใคร่พีน In those days, rice and fish were used as เห็นสินท่านบ่ใคร่เดือด คนใดข่ีช้างมาหา พาเมืองมาสู่ ช่อย assets for exchange; thus, to know one’s เหนือเฟื้อกู้...” มีความหมายว่าเห็นข้าวเห็นของผู้อื่นก็อย่า wealthiness, people looked at the size of his ริษยาอยากได้ใคร่มี เม่ือมีแขกมาเยือนก็ให้ต้อนรับด้วยความ paddy field and rice barns. Rice was like money เอ้อื เฟ้อื and could be exchanged with any other item and its rate of exchange depended on the negotiation skills of each party. Trade in those days was thus flexible and relaxed, without administrative constraints, apart from King Ramkhamhaeng’s reminder against greed: “When you see someone’s rice, don’t covet it and look for trouble. When someone riding an elephant comes and offers allegiance, help them along”. In other words, do not be jealous of other people’s wealth and treat visitors with generosity. Thai Rice for Life | 31 

สังคโลกสุโขทยั ​ลวดลายสะท้อนวิถี Sukhothai​ Sangkhalok​ Patterns:​ ความมงั่ คงั่ ของกรงุ สโุ ขทยั ดงึ ดดู ใหผ้ คู้ นตา่ งบา้ นตา่ งเมอื ง Reflections​of​the​Way​of​Life หลง่ั ไหลเขา้ มาทาำ มาคา้ ขาย สนิ คา้ ขนึ้ ชอ่ื ในขณะนนั้ คอื “เครอื่ ง Sukhothai’s affluence, prospered with an สังคโลก” เครื่องเคลือบดินเผาของสุโขทัยนี้มีความโดดเด่น abundance of rice and fish, entices outsiders to เป็นเอกลักษณ์ โดยเฉพาะลวดลายท่ีปรากฏบนพ้ืนผิว เช่น come and trade in the kingdom. Besides the two ลายรวงข้าว ลายปลา ลายพรรณพฤกษา ลายววั และลายควาย commodities, Sukhothai was also famous for its สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของชาวสุโขทัยท่ีผูกพันแนบแน่นใน ceramic wares, “Sangkhalok”. The ceramics were วิถีข้าว ซ่ึงมีความหมายมากกว่าการเป็นอาหาร หากแต่คือ decorated with unique motifs in the shapes of อตั ลกั ษณ์ตวั ตนของชาวสโุ ขทยั ear of paddy, fish, flower and flora, and cattle. These decorations and designs reflected the way of life of city folks tied closely to the rice and fish culture. Thus, it can be seen clearly from these chinawares that rice was not only a mere food but also the identity of Sukhothai’s people themselves as the art on them representing their way of life. 32 | Thai Rice for Life

Thai Rice for Life | 33 

34 | Thai Rice for Life

ยุครุง่ เรอื งเฟื่องฟู อาณาจักรอยุธยา : อู่ขา้ ว อ่นู �้า Ayutthaya: The Cradle of Nourishment เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนผ่านจากสุโขทัยสู่กรุงศรีอยุธยา When power passed from Sukhothai to อาณาจักรเลก็ ๆ ทส่ี งบสขุ ของคนไทยก็เรม่ิ แผ่ขยายอาณาเขต Ayutthaya, the small, peaceful and happy และทวีความรุ่งเรืองขึ้นจนเป็นท่ีโจษจันไปทั่วโลก ความ kingdom of the Thais began to expand and grew, เฟื่องฟูที่เกิดขึ้นจากความอุดมสมบูรณ์ของผืนดินท่ีราบลุ่ม so tales of its prosperity spread all over. It could แมน่ าำ้ ขนาดใหญซ่ ง่ึ กลา่ วขานกนั วา่ จะปลกู พชื พนั ธ์ุใดกอ็ อกผล be said that the wealth of Ayutthaya derived เต็มเมด็ เต็มหน่วย โดยเฉพาะ “ข้าว” ซ่งึ เติบโตงอกงามอยูท่ ว่ั from the fertility of the river basin reputed as ทุกหัวระแหง ผู้คนต่างแดนท่ีเดินทางเข้ามายังสยามต่าง an excellent arable land that could grow any ได้พบเห็นทุ่งข้าวสีทองอร่ามค้อมรวงอ่อนน้อมต้อนรับอยู่เต็ม crops, especially rice, and produce a high yield. ผืนแผ่นดิน จนเป็นท่ีชินตาว่าเมืองสยามน้ีคือเมืองแห่งข้าว It is therefore not surprising that early visitors โดยแท้ ดังสมญานามว่าเป็นดินแดนแห่ง “อู่ข้าว อู่น้ำา” to Siam were dazzled by her paddy fields and มาต้งั แต่โบราณกาล gave Ayutthaya the nickname of “the cradle of nourishment”. ซีมง เดอ ลา ลูแบร์ (Simon de la Loubère) อัครราชทูตท่ีพระเจ้าหลุยส์ ที่ 14 แห่งฝรั่งเศสได้ส่งมา French diplomat Simon de la Loubère เจริญสัมพันธไมตรีกับสมเด็จพระนารายณ์แห่งกรุงศรีอยุธยา reported the existence of what he called “miracle ได้บันทึกเรื่องราวของสยามไว้มากมาย และได้กล่าวถึงข้าว rice”, a variety which had no fear of water; the ชนดิ หนง่ึ ของสยามวา่ เปน็ “ขา้ วมหศั จรรย”์ เพราะไมเ่ กรงกลวั more water there was, the longer its stalks grew. ตอ่ นา้ำ เลย นาำ้ ขนึ้ เทา่ ใดกย็ ดื ลาำ ตน้ ไดเ้ ทา่ นน้ั พรอ้ มตงั้ ขอ้ สงั เกต He noted that it might be this variety of rice ว่าอาจเป็นเพราะข้าวสายพันธุ์น้ีที่ทำาให้การตั้งถิ่นฐานในพ้ืนที่ which enabled settlement on land flooded up มีน้ำาท่วมขังอยู่นานนับคร่ึงปีได้โดยไม่เดือดรอ้ น ผ้คู นจึงไม่ได้ to six months a year; people did not starve; on อดอยากยากแค้น กลับมีข้าวปลาอาหารอย่างสมบูรณ์ ทำาให้ the contrary, they enjoyed plenty of food, while ชุมชนยังดำารงอยู่ได้อย่างมั่นคง และขยับขยายกลายเป็น the community prospered and expanded into อาณาจกั รอยุธยาที่ยงิ่ ใหญ่ดงั ทเ่ี ปน็ อยู่ the mighty Kingdom of Ayutthaya as he saw it. Thai Rice for Life | 35 

ไรน่ าคือยศถาบรรดาศกั ด์ิ กรมเวียง มีหน้าท่ีดูแลความสงบเรียบร้อยภายในราช นอกจากเปน็ แหลง่ ขา้ วปลาและอาหาร นาขา้ วในแผน่ ดนิ อาณาจกั ร อยธุ ยายงั เปน็ เครอ่ื งมอื ในการจดั ระบบการบรหิ ารและระเบยี บ กรมวัง มีหน้าท่ีดูแลความเรียบร้อยภายในวัง จัดการ สังคมทเ่ี รยี กว่า “ศกั ดนิ า” อันหมายถงึ การจัดระเบยี บสงั คม พระราชพิธตี า่ งๆ ของราชสำานกั โดยใช้สิทธ์ิการถือครองที่นาในการแบ่งชนช้ันวรรณะหรือ ลาำ ดบั “ศกั ด”์ิ ของคนในสงั คม มกี ารกาำ หนดการถอื ครองทนี่ า กรมคลังหรือกรมท‹า มีหน้าที่ดูแลกิจการการค้าของ มากน้อยตามศักดิ์ของบุคคล ดังน้ี เจ้านายหรือเช้ือพระวงศ์ ราชอาณาจกั ร เป็นชนช้ันสูงในสังคม มีศักดินาตั้งแต่ 1,500-10,000 ไร่ ขุนนางและข้าราชการมีศักดินา 400-10,000 ไร่ ไพร่มี กรมนา มีหน้าที่ป้องกันและระงับข้อพิพาทของราษฎร ศกั ดินา 10-25 ไร่ และทาสมศี ักดินาสูงสุดไมเ่ กิน 5 ไร่ สว่ น เก่ยี วกับเรื่องขา้ ว พืชผลในไรน่ าและสตั วพ์ าหนะ เก็บข้าวเข้า พระมหากษัตริย์ทรงอยู่ในฐานะ “พระเจ้าแผ่นดิน” มีสิทธิ์ ฉางหลวง การจัดระบบชลประทาน จดั สรรทีด่ นิ รกรา้ งให้แก่ เหนือทด่ี ินทงั้ มวลของอาณาจักร ราษฎรเพอื่ ทาำ การเพาะปลกู และกสิกรรมตา่ งๆ เปน็ ตน้ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ขุนนางและข้าราชการท่ีทำางาน แต่เดิมการค้าขายกับต่างประเทศจะต้องผ่านราชสำานัก รับใช้หลวงไม่ได้มีเงินเดือนเหมือนอย่างปัจจุบัน พระมหา ยกเว้นสินค้าประเภท “ข้าว” ที่ราชการอนุญาตให้ค้าขาย กษัตริย์จะทรงมอบข้าวของ เงินทองและท่ีนาให้เป็นการปูน ได้อย่างเสรี เพราะถือว่าเป็นสิ่งท่ีมีอยู่ดาษด่ืนเต็มอาณาจักร บาำ เหนจ็ และตอบแทนคณุ งามความดี นาขา้ วของกรงุ ศรอี ยธุ ยา และข้าวก็สร้างรายได้อย่างงดงามแก่อาณาจักรมาโดยตลอด จึงไม่ได้เป็นเพียงผืนดินสำาหรับปลูกข้าว เพราะ “นา” คือ เพราะไม่ว่าชาติตะวันตกหรือตะวันออกต่างก็มีความต้องการ หนา้ ตา คอื ศกั ด์ิศรี คอื บารมขี องผูถ้ ือครอง ขา้ วของสยามท้ังนนั้ เวยี ง​วงั ​คลงั ​นา​สี่เสาหลกั ของแผน่ ดนิ ในรชั สมยั ของสมเดจ็ พระนารายณ์ เปน็ สมยั ทก่ี ารคา้ ขาย ในสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยานนั้ ถอื กนั วา่ “ขา้ ว” เปน็ ความมนั่ คง เฟื่องฟูท่ีสุด มีชาติต่างๆ เดินทางเข้ามาค้าขายและอาศัยอยู่ อย่างหนึ่งของราชอาณาจักร และมีความสำาคัญย่ิงจนต้อง ในกรุงศรีอยุธยาเป็นจำานวนมาก พระองค์ได้พระราชทาน ตั้งเป็นหน่ึงใน 4 กรมหลัก มีขุนนางเป็นผู้ดูแลรับผิดชอบ ท่ีดินสำาหรับอยู่อาศัยและท่ีดินสำาหรับการเพาะปลูก พระองค์ เปน็ การเฉพาะ ดงั ปรากฏในระบอบการบรหิ ารราชการแผน่ ดนิ ทรงสนับสนุนท้ังแรงงาน โคกระบือ และพันธุ์ข้าว เพื่อท่ี ที่เรียกวา่ “จตุสดมภ”์ ท่เี ปรยี บเหมือนสีเ่ สาหลกั ของแผ่นดนิ ชาวตา่ งชาตนิ น้ั จะไดช้ ว่ ยกนั เพาะปลกู ขา้ ว ซงึ่ พระองคท์ รงมอง ไดแ้ ก่ กรมเวยี ง กรมวงั กรมคลงั และกรมนา ว่าเปน็ สิ่งทีจ่ ะสรา้ งความเจรญิ รงุ่ เรอื งให้แก่สยามประเทศ 36 | Thai Rice for Life

Paddy​Fields​as​Marks​of​Nobility The​Four​Pillars​of​the​Realm Paddy land in Ayutthaya period was very Rice in the Ayutthaya period was most important. Besides being a source of food important. It was considered one form of security bringing well-being to the kingdom, it was also for the kingdom, so much so that a ministry was instrumental in organising the social system set up with a nobleman at its head, as one of four known as feudalism. ministries administering the realm, namely City, Palace, Treasury and Land. Feudalism was a social order using landholding rights as a way to divide society The City Ministry was responsible for into castes of various status or prestige, the peace within the kingdom. acreage bestowed depending on the social position. At the top, royalty owned up to 1,500 The Palace Ministry was responsible for to 10,000 rai [1 rai = 1,600 m²]; noblemen and peace within the palace, and organised the administration officials had between 400 and various royal functions. 10,000 rai; commoners made do with 10 to 25 rai; and slaves could own at most 5 rai. As for The Treasury (or Harbour) Ministry was the king, he was the Lord of the Land and his responsible for commercial affairs in the rule extended over the entire territory. kingdom. In the Ayutthaya period, nobles and officials The Land Ministry was responsible for the at the service of the king had no monthly salary prevention and settlement of disputes over rice, in currency. The king provided them with crops and farm animals such as ox and buffalo. goods, money and valuables, and paddy fields In the course of time, those duties increased, as pensions or rewards. The larger the paddy such as keeping royal granaries, and allocating field, the more accrued prestige. So the rice fields fallow land to farmers for rice and other crops of Ayutthaya were not just pieces of land for rice cultivation. cultivation, they were reflections of the prestige of their owners. During King Narai’s reign, trade flourished as many nations entered Ayutthaya to trade and reside there. The king provided them with land for housing and for cultivation, as well as with workers, cattle and rice seedlings so that foreigners could grow rice and thus contribute to the prosperity of Siam. Thai Rice for Life | 37 

ยคุ ขา้ วไทย...ก้าวไกลทว่ั โลก รัตนโกสินทร์ : ยคุ แห่งการค้าข้าว Rattanakosin: The Age of the Rice Trade แม้ยุคสมัยจะเปลี่ยนไปแต่ผืนนาไทยก็ยังเต็มไปด้วย Time has passed, yet Thailand still enjoys ทุ่งข้าวสีทองดังเดิม เช่นในยุคต้นของกรุงรัตนโกสินทร์ที่ the bounty of its “golden rice paddy-field”. In สภาพเศรษฐกิจไม่เอ้ืออำานวยเพราะกำาลังอยู่ในช่วงสร้างบ้าน the early Rattanakosin era, the economy was แปงเมือง แต่ในดา้ นการคา้ ขายกับต่างประเทศกย็ งั ดาำ เนนิ ไป not so thriving as it had been during Ayutthaya อยา่ งคกึ คกั โดยเฉพาะการคา้ สาำ เภากบั จนี และเมอื งทา่ ในแถบ period, as the newly founded kingdom was เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และ “ข้าว” ก็ยังเป็นสินค้าหลัก undergoing infrastructure construction. Foreign ท่ีสรา้ งรายไดแ้ ละความมั่นคงให้กบั ประเทศอยูเ่ ช่นเดมิ trade remained nonetheless, especially the junk จุดเปลี่ยนประเทศไทย​ trade with China and Southeast Asian ports, and ศักราชใหมข่ องการค้าเสรี rice was still a main staple ensuring security and generating revenue for the country. ปฐมบทแห่งยุคของการค้าเสรีได้เริ่มข้ึนหลังการทำาสนธิ สัญญาเบาว์ริงกับประเทศอังกฤษ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ Thailand’s​Turning​Point:​A​New​Era​of​ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ี 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ Free​Trade เมื่อพระคลังสินค้าต้องยกเลิกระบบผูกขาดและเปิดให้พ่อค้า ไทยและต่างชาติสามารถค้าขายกันได้อย่างเสรี สินค้าไทยท่ี The era of free trade began with the Bowring ตา่ งชาตติ ้องการไมเ่ คยเปลยี่ นก็คือ “ขา้ ว” นั่นเอง Treaty of 1855 signed with Britain during the reign of King Mongkut (Rama IV), whereby Thai สนธิสัญญาฉบับน้ีคือกุญแจสำาคัญท่ีเปิดประตูการค้า and foreign merchants could trade freely, and a ของไทยสู่สากล ทำาให้ไทยต้องเริ่มเปล่ียนแปลงโครงสร้าง Thai commodity that foreigners kept purchasing การผลิต จากการผลิตเพ่ือยังชีพมาเป็นการผลิตเพื่อการค้า as ever was rice. และการส่งออก ส่งผลให้เศรษฐกิจขยายตัวอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะภาคการเกษตรนั้นเกิดความเปล่ียนแปลงอย่าง This treaty was the key that opened Thailand มหาศาล เพราะชาวต่างชาติมีความต้องการข้าวไทยเป็น to the global marketplace. It prompted nations จำานวนมาก จนข้าวที่ปลูกในราชอาณาจักรไม่เพียงพอ from all over the world to flock to Thailand to ต่อการส่งออก จึงต้องทำาการบุกเบิกที่ดินเพื่อขยายพ้ืนท่ี trade. As a result, the economy expanded rapidly. เพาะปลูกข้าวให้เพ่ิมมากข้ึน เกิดการขุดคลองขนานใหญ่ The agricultural sector in particular changed ทั่วเมอื งหลวงและปริมณฑล dramatically, as foreign traders had such a great demand for Thai rice that soon the rice grown in the country was no longer sufficient for export. For this reasion, land reclamation had to be carried out to expand rice cultivation and large canals were dug across the capital and its suburbs. 38 | Thai Rice for Life

Thai Rice for Life | 39 

แผนผังระบบชลประทานคลองรงั สติ ประยรู ศักด์ิ เป็นระบบชลประทานที่ทันสมัยที่สดุ ในยุคนัน้ A ground plan of the irrigation for Khlong Rangsit Prayurasak, the most modern irrigation system at the time. ต้นก�าเนดิ สมญา​“เวนสิ ตะวนั ออก” “Venice​of​the​East” แหล่งปลูกข้าวดั้งเดิมของไทยต้ังอยู่ในแถบลุ่มนำ้า Originally the main rice growing area in เจ้าพระยาตอนล่าง บริเวณเมืองอ่างทอง เมืองอินทร์ Thailand was the lower Chao Phraya basin เมืองพรหม เมืองสิงห์ เมืองสรรค์ และเมืองสุพรรณ covering Mueang Ang Thong, In, Phrom, Sing, ซ่ึงเป็นแหล่งเพาะปลูกที่สำาคัญมาต้ังแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา San, and Suphan, thriving since Ayutthaya times. การบุกเบิกพื้นที่เพาะปลูกใหม่ในยุคนั้นได้ขยายสู่บริเวณ And the new reclaimed areas were south of that ตอนใตข้ องพระนครศรอี ยธุ ยา ลงมา ปทมุ ธานี นนทบรุ ี จนถงึ former capital, around Pathum Thani, Nonthaburi กรงุ เทพมหานคร and down to Bangkok. การบุกเบิกท่ีดินเพ่ือเพิ่มพื้นที่เพาะปลูกข้าวเป็นกิจการ Land reclamation to boost rice acreage was สำาคัญอย่างหน่ึงในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า one important activity during King Chulalongkorn เจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ซ่ึงมีการก่อตั้งบริษัทขุดคลองและ (Rama V)'s reign, when a company was meanwhile คูนาสยามขึ้น เพ่ือดำาเนินการขุดคลองเป็นการเฉพาะ set up for the purpose of digging canals. Fourteen เพื่อการทำานาปลูกข้าวโดยมีมากถึง 14 คลอง เปิดพื้นที่ such canals were dug specifically to irrigate ทำานาได้หลายล้านไร่โดยเฉพาะคลองรังสิตประยูรศักดิ์ paddy fields covering millions of rai, in particular ทม่ี ีการวางระบบชลประทานทันสมยั ที่สุด สามารถขยายพืน้ ที่ the Rangsit Prayurasak Canal. The irrigation เพาะปลูกย่านรังสิตออกไปได้นับล้านไร่กลายเป็นทุ่งข้าว system was the most modern at the time and ที่กวา้ งใหญ่ไพศาลสุดลูกหูลูกตา expanded rice cultivation by more than a million rai, forming huge paddy fields that stretched as far as the eye could see. 40 | Thai Rice for Life

คูคลองต่างๆ ล้วนมีบทบาทสำาคัญต่อการตอบสนองการขยายตัว Ditches and canals played a key role in the ของตลาดขา้ ว โดยทำาหน้าทีท่ ้ังเป็นแหล่งนา้ำ สำาหรับปลูกขา้ วและยงั เป็น expansion of exports and delivering water to crops. เส้นทางหลักในการขนส่งข้าวจากแหล่งผลิตออกสู่โรงสีและท่าเรือ They were also thoroughfares for transportation of อกี ดว้ ย ดงั ทเ่ี ซอร์ จอหน์ เบาวร์ งิ ไดก้ ลา่ วไวว้ า่ “ทางหลวงของบางกอก grain to mills and harbours. As Sir John Bowring put it, ไม่ใชถ่ นนหรอื ตรอกซอกซอย แตเ่ ปน็ แมน่ าำ้ และคคู ลอง” และนเ่ี องเปน็ “Bangkok highways are not roads or streets or alleys, ทีม่ าของสมญานาม “เวนสิ ตะวนั ออก” but rivers and canals”, hence the name “Venice of the East”. Thai Rice for Life | 41 

ยุครุง่ เรืองของชาวนา ในปี 2450 รัชกาลท่ี 5 ทรงจัด ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี5 กจิ การคา้ ขา้ ว การประกวดพันธุ์ข้าวข้ึนเป็นคร้ังแรก ของประเทศไทยซ่ึงเป็นการประกวด ได้สร้างความม่ังคั่งให้แก่ประเทศเป็นอย่างมาก จึงทรงยกย่องผู้ท่ีมีความอุตสาหะ พันธุ์ข้าวจากทุ่งหลวงย่านรังสิต ในการทำาไร่ทำานาว่า เป็นผู้มีคุณประโยชน์ต่อบ้านเมือง สมควรได้รับการยกเว้น วัตถุประสงค์ก็เพ่ือเป็นการอุดหนุน การเกณฑ์มาทำาราชการและทำานาหลวง โดยให้เปลี่ยนเป็นการเก็บภาษีข้าวแทน และบ�ารุงขวัญชาวนา และเป็นการ สง่ ผลใหร้ าษฎรมขี วัญกำาลงั ใจในการทำานาปลกู ข้าวเปน็ อยา่ งมาก และอาชพี ชาวนา คัดเลือกข้าวสายพันธุ์ดีไว้เป็นเช้ือพันธุ์ ได้รับการยอมรับวา่ มเี กยี รติและมีความม่นั คง ด้วยการประกวดคร้ังท่ี 2 เกิดขึ้นในปี ถัดมา และให้ชาวนาจากทั่วประเทศ Farmers’​Heydays สามารถส่งขา้ วเขา้ ประกวดได้ The rice trade flourished very much during the reign of In 1907, for the first time King Chulalongkorn (Rama V), in the second half of the 19th century. in Siam, King Rama V held a His Majesty praised the dedication of rice growers, saying that contest on varieties of rice grown they worked for the benefit of the country and helped make it on royal land around Rangsit area. flourish, that they deserved to be exempted from conscription The objective was to support for administrative tasks or toiling in royal land and should farmers and select the best rice instead pay rice tax. This encouraged farmers to grow rice and strains. In the contest held the lead their lives and work as they would please, with farming following year, rice farmers from recognised as a most prestigious and stable profession. all over the country were allowed to compete. 42 | Thai Rice for Life

ข้าวไทยได้รบั รางวลั ยอดเยย่ี มอนั ดบั 1 การประกวดข้าวโลก ในปี 2476 ณ ประเทศแคนาดา Thai rice: Winner of World’s Grain Exhibition & Conference 1933. ข้าวไทยประกาศศักดา Thai​Rice​Proclaims​its​Reputation คร้ันล่วงเข้าสู่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า During the reign of King Rama VI the เจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ี 6 ได้ทรงก่อต้ังกรมการข้าวและสถานี Department of Rice and a rice experimental ทดลองข้าวข้ึนเพ่ือทำาหน้าท่ีเก็บรวบรวบข้อมูล ศึกษา วิจัย station were established for the first time to และพัฒนาสายพันธุ์ข้าวเป็นครั้งแรก ทำาให้เกิดการพัฒนา collect data, research and develop rice varieties. ข้าวไทย มีการคัดเลือกข้าวพันธุ์ดีและส่งเสริมการปลูกข้าว This contributed to the rapid development of rice อย่างเป็นระบบ in Siam, with selection of best rice varieties and systematic improvement of rice planting. และเม่ือมกี ารจัดการประกวดขา้ วโลก ในงาน World’s Grain Exhibition & Conference 1933 ขนึ้ ณ เมอื งเรยนิ า And when the World’s Grain Show was (Regina) ประเทศแคนาดา โดยมปี ระเทศตา่ งๆ สง่ ขา้ วเขา้ รว่ ม held as part of the World’s Grain Exhibition & การประกวดรวม 176 ราย พระบาทสมเด็จพระปกเกล้า Conference 1933 in Regina, Canada, His Majesty เจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี7 ทรงสง่ ขา้ วไทยเขา้ ประกวดในครงั้ นน้ั ดว้ ย King Rama VII submitted some Thai rice varieties การประกาศผลเม่ือวนั ท่ี 5 สิงหาคม 2476 ปรากฏว่ารางวลั to compete. The announcement took place on ยอดเยย่ี มอันดบั 1 ของโลกตกเป็นของ “ข้าวป่ินแก้ว” จาก August 5, 1933 and the top award went to ประเทศไทย โดยข้าวสายพันธุ์ไทยยงั ไดก้ วาดรางวลั ที่ 2 ท่ี 3 Pinkaew rice, with the second and third best และรองลงมาอกี รวม 11 รางวลั จาก 20 รางวลั ทม่ี กี ารมอบให้ prizes along with other eight prizes also going to ในการประกวดคร้ังนนั้ Thai rice from a total of 20 prizes awarded in the conference. ชยั ชนะท่เี มืองเรยินานับเป็นการเปดิ ตัวข้าวไทยสสู่ ายตา ชาวโลกอย่างงดงาม เพราะในเวลาต่อมาข้าวสายพันธุ์ไทย This grand victory served to launch Thai ก็หลั่งไหลไปสู่ผู้บริโภคนานาประเทศ จนก้าวขึ้นสู่การเป็น rice to the world. The fine food grain from แชมปสŠ ง่ ออกขา้ วอนั ดบั หนงึ่ ของโลกตอ่ เนอ่ื งมาหลายทศวรรษ Thailand gradually made its way to consumers จวบจนปัจจบุ นั worldwide, and finally earned the country the position of “The World’s No. 1 Rice Exporter” throughout the past decades. Thai Rice for Life | 43 

44 | Thai Rice for Life

IVSection วถิ ขี ้าว…วิถีไทย The Way of Rice The Thai Way of Life Thai Rice for Life | 45 

วถิ ขี ้าว…วถิ ีไทย The Way of Rice The Thai Way of Life “ข้าว” คือต้นธารแห่งอารยธรรมของ ผู้คนในแถบอุษาคเนย์ เป็นรากเหง้าของ ขนบธรรมเนียมประเพณีท่ียึดโยงเราไว้กับ ชุมชนและความเป็นชาติ รวมท้ังยังเป็น วฒั นธรรมรว่ มทห่ี ลอมรวมประชาคมในภมู ภิ าค ในประเทศไทยก็เช่นกันท่ีวิถีของข้าว เป็นตัว กำาหนดวิถีของสังคม โดยวัฏจักรของข้าว จะสอดคล้องกลมกลืนเป็นอันหน่ึงอันเดียว กับวิถชี ีวิต “Rice” is the cradle of civilisation for the peoples inhabiting the Southeast Asian region. It is the origin of traditions and cultures that have brought the people together in these nations. It is a common cauldron of all the peoples of the region. In Thailand, the way of rice is the way of life in Thai society. The harmonious rice cycle matches the people's lifestyles and is at the forefront of their unique culture. 46 | Thai Rice for Life