เพลงละอ่อน

เพลงละออ่ น เรือ่ ง ทรงศกั ด์ิ ปรางค์วัฒนากุล ภาพประกอบ อนวุ ัฒน์ คำ�เงนิ 1

2

ออ่ื อือ่ จา จา... หลับสองตา แมไ่ ปนานอกบ้าน ไปเกบ็ บา่ ส้าน ใส่ซา้ มาแขวน ไปเก็บบ่าแหน ใส่ซา้ มาต้อน น้องอยา่ ไห้ออ้ น แม่จะออ่ื จา จา 3

ออ่ื ออื่ จา จา... หลับสองตาอย่าไห้ แกว้ แกน่ ไท ้ แมจ่ ะออื่ จา จา นายไหอ้ ยากกินชนิ้ บม่ ีไผไปหา นายไห้อยากกนิ ปลา บ่มีไผไปสอ้ น มีข้าวเยน็ สองสามก้อน ปอ้ นแล้วลวดหลับไป อื่อ ออ่ื จา จา... หลับสองตาอยา่ ไห้ แก้วแกน่ ไท้ ลกู แม่จะใหญว่ นั น่ึง 4

5

6

สกิ กอ้ งกอ๋ บ่าลอก้องแก้ง บ่าแควง้ สกุ ปลาดกุ เน่า หวั เขา่ ปม หัวนมป้วิ ปล้นิ ตะหลว้ิ ลงน�ำ้ ตู้มต้าม 7

8

สกิ จงุ้ จา บ่าลาจ้งุ จอ๊ ย ขึน้ ดอยน้อย ขน้ึ ดอยหลวง เกบ็ ผักขี้ขวง ใส่ซ้าตงั ลุม่ เกบ็ ผักก่มุ ใสซ่ ้าตงั บน ลูกแก้วสองตน ตามไฟมงมง 9

สิกจุ้งจาโหง สองคนพ่นี อ้ ง เวลาแดดรอ้ น ลมบ่มาเชย พ่นี อ้ งเหย ไปแอ่วกาดหมว้ั ไปซอ้ื ครัว เขา้ หนมเขา้ ตม้ กนิ ตำ�สม้ มว่ นแลว้ แอว่ กาด 10

11

12

หมาหางก้อม มาไต่คนั นาดด๊ิ ด๊ิด หมาหางกิ๊ด มาไต่คนั นาดอ้ มดอ้ ม หมาหางกอ้ ม มาไต่คนั นาดิด๊ ดด๊ิ หมาหางกด๊ิ มาไตค่ นั นาด้อมด้อม 13

14

ไปเฮาไป ไปเก่ียวหญ้าไซหญา้ ป้อง ไปสองคนพ่นี ้อง ไปเกี่ยวหญา้ ปอ้ งหญา้ ไซ ไปเฮาไป ไปเกยี่ วหญ้าไซหญ้าป้อง ไปสองคนพ่ีนอ้ ง ไปเกย่ี วหญ้าป้องหญ้าไซ 15

พเี่ มาฮกั นาย เม่ือข่ีควายกางจอ้ ง พเ่ี มาฮักน้อง เมือ่ กางจ้องขค่ี วาย พ่ีเมาฮักนาย เม่อื ขคี่ วายกางจ้อง พ่ีเมาฮกั นอ้ ง เมอ่ื กางจ้องขค่ี วาย 16

17

ฟอ้ นเฮาฟอ้ น ฟอ้ นอ้อนแอ้น วาดวงแขน แอ่นตามเสยี งก้อง กลองสะบดั ชัย กลองแอวสง้ิ หม้อง หมู่พ่ีหมนู่ ้อง มว่ นแทม้ ่วนว่า 18

19

20

ในนาเรามปี ู อยใู่ นรูตามคนั นา กลางวันฉนั ไปหา เก็บเอามาท�ำ น�้ำ ปู น้ำ�ปสู ีด�ำ ด�ำ ใสส่ ม้ ตำ�อรอ่ ยนา่ ดู หนอ่ ไมน้ ้ำ�พรกิ น้ำ�ป ู อร่อยนา่ ดูน�ำ้ ปนู ีเ้ อย 21

สิกจุ้งจาโหง สองคนพี่น้อง เวลาแดดฮอ้ น ลมบ่มาเชย แม่เลีย้ งเหย เราไปแอ่วไป ไปลอ่ งกองใต ้ ประตทู ่าแพ เพนิ่ ขายแห ขายผนื แผน่ ผ้า หมชู่ ุมแม่ค้า ขายเมี่ยงขายพลู พ่องขายแคบหมู เป็นแคบหมูฮอ่ 22

23

24

ชาวบ้านทงุ่ ต้อ ขายปลาสวาย ล�ำ จะตาย แกงปลาใสส่ ม้ ข้าวหนมขา้ วตม้ อนั ใดก็มี มว่ นงนั เตม็ ท ่ี ดแี ล้วแอ่วกาด 25

สิกจ้งุ จา อีหล้าจงุ้ จ๊อย แปงตูบหนอ้ ย ห้อื แมส่ าวนอน ข้ียองขอน หอื้ แม่สาวไหว้ ร้อยดอกไม ้ หอ้ื แม่สาวเหนบ็ บา่ เห็บขบห ู ปูหนบี ข้าง ชา้ งไล่แทง แมงแคงขบเข้ยี ว เงยี้ วไล่ฟนั ตกขุมแมงมนั ตีฆ้อง อุย อยุ 26

27

อธบิ ายศพั ท์ ซา้ ตะกรา้ เปน็ ชอื่ ผลไม้ บ่าสา้ น, บา่ แหน มาฝาก เน้อื มาต้อน ช้อน หรือตัก เช่น ชอ้ นปลา วนั หนงึ่ ชน้ิ เพลงรอ้ งเลน่ โดยเด็กนั่งบนเทา้ ผ้ใู หญ่แลว้ ยกขนึ้ ลง ลกู ล้อ สอ้ น มะเขอื พวง หวั เขา่ นนู วนั นง่ึ จุกหวั นม พลกิ กลบั อย่างรวดเร็ว สิกก้องกอ๋ ค�ำ ขน้ึ ตน้ เพลงร้องเล่นชงิ ชา้ ลูกคนเล็ก บ่าลอ้ กอ้ งแกง้ เปน็ ค�ำ สร้อย เพื่อให้คล้องกบั ค�ำ วา่ จงุ้ จา สะเดาดิน บ่าแคว้ง ข้างล่าง ขา้ งบน หัวเขา่ ปม หวั นมปิว้ ปล้นิ ตะหลวิ้ สิกจุ้งจา บ่าหลา้ จุ้งจ้อย ผักข้ีขวง ตงั ลุ่ม 28 ตังบน

ตามไฟ จุดไฟ สกิ จงุ้ จาโหง โหนชิงช้า แอ่ว เทีย่ ว กาดหม้ัว ตลาดท่ีมีของขายมากมาย เขา้ หนม ขนม มว่ น สนุก หางกอ้ ม, หางกิ๊ด หางส้ัน หญ้าไซ ชอื่ หญ้าชนดิ หนึ่ง ใบเรียวยาวและคม วัวควายกนิ ได้ หญ้าปอ้ ง หญ้าปลอ้ ง เปน็ หญ้าชอบขน้ึ ในน้ำ� ตน้ เป็นขอ้ ๆ กางจ้อง กางร่ม สิง้ หมอ้ ง กลองหน้าเดยี ว คล้ายกลองยาว มว่ นแทม้ ว่ นวา่ สนกุ มาก ลอ่ งกอง เทย่ี วไปตามทาง พ่อง บา้ ง, บางคน ลำ� อรอ่ ย มว่ นงนั สนกุ สนาน แปง สร้าง ตบู หนอ้ ย กระท่อมเล็กๆ 29

หื้อ ให้ นัง่ ถ่ายบนขอนไม้ (ในท่ีนเ้ี ปน็ ข้ียองขอน คำ�ปริศนาธรรม หมายถงึ ขีผ้ ้งึ ทีใ่ ช้ฟน่ั เทียนบชู าพระ) เป็นคำ�เปรียบเทียบ หมายถึงร่างกายเส่ือมถอย หูตงึ ปวดเมอ่ื ยสว่ นต่างๆ ของรา่ งกาย ชื่อเรียกมวน (แมลง) ชนิดหนึ่ง มีกลิ่นเหม็น (ในที่น้ี แมงแคงขบเข้ียวเป็นคำ�กล่าวเปรียบ บา่ เหบ็ ขบหู, ปหู นบี ข้าง เทยี บ หมายถึง ฟนั ผ)ุ มดชนิดหนึ่ง มีรังอยู่ใต้ดิน กินเป็นอาหารได้ (ในท่ีน้ี ตกขุมแมงมนั หมายถงึ หลุมฝังศพ) เปน็ คำ�เปรยี บเทียบ หมายถงึ เวลาในชวี ิตทเ่ี หลือ แมงแคง นอ้ ยลงทกุ ที เสียงฆ้องท่ีใช้ตีในขบวนแห่ศพ (หมายเหตุ บทสดุ ทา้ ยเปน็ ปรศิ นาธรรม กลา่ วถงึ สงั ขารทรี่ ว่ ง โรยไปตามวยั จนถึงวาระสุดท้ายของชวี ิต) แมงมนั ช้างไล่แทง, เงี้ยวไลฟ่ ัน ตีฆอ้ งอุยอุย 30

ผเู้ ขยี นเร่อื ง รศ.ทรงศักด์ิ ปรางคว์ ฒั นากุล • ช่ือ - นามสกลุ นายทรงศักดิ์ ปรางคว์ ัฒนากุล MR. SONGSAK PRANGWATANAKUN • ตำ�แหน่งทางวชิ าการ รองศาสตราจารย์ ประจ�ำ ภาควชิ าภาษาไทย คณะมนษุ ยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ • ประวตั กิ ารศึกษา ส�ำ เรจ็ การศึกษามหาบัณฑติ (สาขาภาษาและวรรณคดไี ทย) จาก มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ ประสานมติ ร ปี 2519 ผลงานทางวิชาการ • (2521) ลานนาไทยคดี เชยี งใหม่ : ศูนย์หนังสือเชียงใหม่ (บรรณาธิการ) • (2525) รวมบทรอ้ ยกรองจาก ๒๕ กวี เชียงใหม่ : ศนู ย์หนังสอื เชียงใหม่ (บรรณาธิการ) • (2529) การละครไทย กรงุ เทพฯ : ศลิ ปาบรรณาคาร • (2532) การศกึ ษาเปรียบเทียบคำ�อบู้ ่าวอสู้ าวล้านนาและผญาเกย้ี วอีสาน กรุงเทพฯ : โอเดยี นสโตร์ • (2533) ผ้าลา้ นนา : ยวน ลือ้ ลาว พมิ พค์ ร้งั ที่ ๓ ; เชยี งใหม่ : โครงการศนู ย์ส่งเสรมิ ศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 31

• (2533) ผา้ โบราณแหง่ นครเชียงใหม่ กรุงเทพฯ : กระทรวงศึกษาธกิ าร. • (2536) ผา้ เอเซีย : มรดกร่วมทางวฒั นธรรม กรงุ เทพฯ : ส�ำ นกั งานคณะกรรมการ วฒั นธรรมแหง่ ชาติ (บรรณาธกิ าร) • (2536) ล้านนาสูล่ า้ นช้าง กรงุ เทพฯ : สำ�นกั งานคณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ (บรรณาธิการ) • (2539) วรรณกรรมทอ้ งถิน่ . เชยี งใหม่ : ภาควิชาภาษาไทย คณะมนษุ ยศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ • (2539) สงกรานตใ์ น ๕ ประเทศ : การเปรียบเทียบทางวฒั นธรรม เชยี งใหม่ : ส�ำ นกั ส่งเสริม ศลิ ปวัฒนธรรม มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่.(บรรณาธิการ) • (2542) การศึกษาวเิ คราะห์วรรณกรรมประเภทโคลงค�ำ สอนของลา้ นนา เชยี งใหม่ : ภาควิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ • (2548) พจนานุกรมวฒั นธรรมผา้ ไทยในลา้ นนา เชียงใหม่ : ภาควิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชยี งใหม่ • (2550) วรรณกรรมทอ้ งถ่นิ เปรียบเทียบ เชยี งใหม่ : ภาควชิ าภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ • (2551) มรดกวัฒนธรรมผา้ ทอไทลือ้ เชยี งใหม่ : ภาควชิ าภาษาไทยคณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ • (1993) Textiles of Asia : A Common Heritage Chiang Mai : Center for the Promotion of Arts and Culture, Chiang Mai University. (editor) • (1996) Lan Na Textiles : Yuan Lue Lao. 4th ed. ; Chiang Mai : Center for the Promotion of Arts and Culture, Chiang Mai University. • (1996) Thai Textiles : Threads of a Cultural Heritage. 3rd ed. ; Chiang Mai : Center for the Promotion of Arts and Culture, Chiang Mai University. • (2008) Cultural Heritage of Tai Lue Textiles. Chiang Mai : Thai Department, Faculty of Humanities, 32

ผูเ้ ขยี นภาพประกอบ อนุวฒั น์ ค�ำ เงิน • วนั เดอื นปีเกดิ 5 เมษายน พ.ศ.2524 ที่จงั หวัดเชยี งราย การศกึ ษา • พ.ศ.2547 มหาวิทยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา เชียงใหม,่ คณะวิชาศิลปกรรม, สาขาวชิ าออกแบบนิเทศศลิ ป์ • พ.ศ.2545 สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล วทิ ยาเขตภาคพายพั , คณะวชิ าออกแบบนเิ ทศศลิ ป,์ สาขาวชิ าออกแบบนเิ ทศศลิ ป์ • พ.ศ.2545 สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตภาคพายพั , คณะวชิ าศิลปกรรม ประสบการณ์การทำ�งาน • มถิ นุ ายน พ.ศ.2549 - ปจั จบุ ัน, บรษิ ทั ไวน์ คอนเนค็ ชน่ั จ�ำ กดั , กราฟฟคิ ดีไซนเ์ นอร์ • มีนาคม - มิถุนายน พ.ศ.2549, บรษิ ทั แอปติจูด59 จำ�กดั , กราฟฟิค ดไี ซนเ์ นอร์ • พฤษภาคม พ.ศ.2548 - มกราคม พ.ศ.2549, สถาบันวจิ ัยสงั คม มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่, ผู้ชว่ ยนักวจิ ยั ผลงาน และรางวลั • ดเี ดน่ จิตรกรรมน�ำ ส่งิ ที่ดี สชู่ วี ิต • ภาพประกอบหนงั สือ ชุด”นทิ านมาลา 2” ของ อ.มาลา ค�ำ จันทร์ 33

เพลงละอ่อน เจา้ ของโครงการและด�ำ เนนิ การจดั พมิ พ์ ส�ำ นักงานอุทยานการเรียนรู้ นทิ านภาพพืน้ บ้านภาคเหนือ สำ�นกั งานบรหิ ารและพฒั นาองคค์ วามรู้ เลขมาตรฐานสากลประจำ�หนังสือ (องคก์ ารมหาชน) สังกัดส�ำ นักนายกรฐั มนตรี 978-974-287-713-2 สว่ นบริการ อาคารเซน็ ทรลั เวิลด์ ผเู้ ชย่ี วชาญท่ีปรกึ ษาคณะบรรณาธกิ าร ชน้ั 8 Dazzle Zone รศ.ทรงศักด์ิ ปรางค์วฒั นากลุ โทรศพั ท์ 02-257-4300 โทรสาร ตอ่ 125 นายเจริญ มาลาโรจน์ ส่วนส�ำ นกั งาน 999/9 อาคารส�ำ นกั งานเซน็ ทรลั เวลิ ด์ คณะบรรณาธิการอำ�นวยการ ชนั้ 17 ถนนพระราม 1 โทรศัพท์ 0-2264-5963-65 นางทศั นัย วงศ์พเิ ศษกลุ โทรสาร 0-2264-5966 นางสาวเฉยี ดฉตั รโฉม ปริพนธพ์ จนพสิ ุทธิ์ www.tkpark.or.th นายวฒั นชยั วนิ ิจจะกูล ดำ�เนนิ การจัดทำ�ตน้ ฉบับ นางสาวนันธนา เจรญิ ภกั ดี มูลนิธหิ นังสอื เพ่ือเดก็ คณะบรรณาธกิ ารตน้ ฉบบั โทรศพั ท์ 0-2805-0202 โทรสาร 0-2805-1308 รศ. สุกัญญา สุจฉายา www.thaibby.in.th ผศ.ดร. ชลภัสส์ วงษป์ ระเสรฐิ ออกแบบรปู เลม่ จัดพมิ พ์ และจดั จำ�หนา่ ย นายเรืองศกั ดิ์ ปิ่นประทีป บรษิ ทั แปลน ฟอร์ คดิ ส์ จำ�กดั นายณัฐพร ศรีมกุ ด์ โทรศพั ท์ 0-2575-2828 โทรสาร 0-2575-2558 เรอ่ื ง ทรงศกั ดิ์ ปรางคว์ ัฒนากลุ www.planforkids.com ภาพประกอบ อนวุ ฒั น์ คำ�เงิน เหมาะสำ�หรับเดก็ อายไุ มเ่ กิน 9 ปี พิสูจนอ์ กั ษร นันท์ธนัตถ์ จิตประภสั สร, อารีณะ วรี ะวัฒน์ พิมพ์ครั้งที่ 1 พฤศจกิ ายน 2551 จำ�นวนพิมพ์ 3,000 เลม่ ราคา 145 บาท 34

เปิดโลกกว้างแหง่ การเรียนรู้ บนรากฐานภูมิปัญญาท้องถิ่น การจัดต้งั อุทยานการเรียนร้สู ่วนภูมิภาค เป็นภารกิจสำ�คัญประการหน่งึ ของสำ�นักงานอุทยานการเรียนรู้ (TK park) เน้นการถ่ายทอดบทเรียนการจัดการการเรียนรู้ภายใต้บริบทวัฒนธรรมและความสนใจท่ีสอดคล้องกันของคนใน ทอ้ งถนิ่ เพือ่ กระจายโอกาสให้เด็กและเยาวชนไทยสามารถเข้าถงึ การเรียนรู้ได้อยา่ งมีความสุข โครงการนิทานพ้ืนบ้าน 4 ภาค เป็นส่วนหน่ึงของการดำ�เนินงานเพ่ือจัดต้ังอุทยานการเรียนรู้ส่วนภูมิภาคโดย จัดทำ�เน้ือหาสาระในรูปแบบท่ีเด็กและเยาวชนสนใจ ซ่ึงสามารถส่ือให้เห็นความเป็นตัวของตัวเอง ได้รับรู้ถึงความ หลากหลายทางวฒั นธรรมอันล�ำ้ คา่ ในทอ้ งถิ่น รวมทั้งการรกั ษาและสืบทอดมนต์เสน่ห์แหง่ นิทานพื้นบ้าน หนงั สอื ชดุ นทิ านพน้ื บา้ น 4 ภาค ประกอบดว้ ยนทิ านภาพส�ำ หรบั เดก็ อายไุ มเ่ กนิ 9 ปี และวรรณกรรมส�ำ หรบั เยาวชน อายุ 9 ปขี ึ้นไป ส�ำ นกั งานอุทยานการเรียนรดู้ �ำ เนนิ การจดั พมิ พ์แล้วเสร็จ และกระจายเผยแพร่ทั่วประเทศแลว้ ดังนี้ b นทิ านภาพภาคใต้ จ�ำ นวน 6 เรื่อง จารอกีตอ เมทือี่หงนนูร่าักอยู่ ไกโ่ กงมสู งั ซผงี อู้กล:า้ เหจา้าญป่า เปกาับะแซซามเดะาะ ไขใน่นวุ้ยันกฮบั าแรพีระานยอ้อย b วรรณกรรมเยาวชนภาคใต้ จ�ำ นวน 6 เรื่อง ซาไก สพรุ รคะชเศาธวาตร รายอฆอแน จาบโนตก:ระเลดห่าน์กล วัดถ้ำ�คูหาภิมขุ แดนคนธรรพ์ 35 www.tkpark.or.th อุทยานการเรียนรูส้ ่วนบรกิ าร TK park Central World ชนั้ 8 Dazzle Zone เลขท่ี 4, 4/1-4/2, 4/4 แขวงปทมุ วนั เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ 10330 โทร. 0-2257-4300 โทรสาร ต่อ 125

b นทิ านภาพภาคเหนือ จ�ำ นวน 5 เรือ่ ง ห้าสหายปราบยักษ์ เชียงใหม่เมืองบุญ เพลงละอ่อน พฉึ อ่ ...ไก่ผพู้ ชิ ิต ดาววีไกน่ อ้ ย พระอาทติ ย์ b วรรณกรรมเยาวชนภาคเหนือ จ�ำ นวน 7 เร่ือง ผเู้ ฒา่ เลา่ ไว้ จนั ตะคาด กสบัวุ รรหณมเามขกนฆคะำ� นิทานของอยุ๊ ออ้ มลอ้ มต่อมค�ำ ผีม้าบอ้ ง ก�ำ พรา้ บวั ทอง 36