สุรินทร์

สรุ นิ ทร์

ปราสาทศีขรภมู ิ งานประเพณีบวชนาคชา้ ง ผา้ ไหม ผ้าไหมมดั หมี่

ลกู ปะเกือม พิพิธภัณฑสถานแหง่ ชาติสุรินทร์ อา่ งเกบ็ น�้ำหว้ ยเสนง ศนู ยค์ ชศึกษา และหมบู่ ้านชา้ ง บ้านตากลาง สุรินทร์ ปราสาทตาเมือนธม

ผา้ ไหมโบราณ

การเดนิ ทาง สารบญั สถานทที่ ่องเท่ียว ๙ อำ� เภอเมอื งสุรนิ ทร์ ๑๑ อำ� เภอเขวาสนิ รนิ ทร์ อำ� เภอจอมพระ ๑๑ อำ� เภอทา่ ตูม ๒๑ อำ� เภอชุมพลบรุ ี ๒๒ อำ� เภอศีขรภมู ิ ๒๓ อำ� เภอลำ� ดวน ๒๕ อำ� เภอสังขะ ๒๖ อำ� เภอบัวเชด ๒๘ อำ� เภอกาบเชิง ๒๘ อำ� เภอพนมดงรัก ๓๒ อำ� เภอปราสาท ๓๓ ๓๗ เทศกาลงานประเพณ ี ๔๐ สนิ ค้าพน้ื เมอื ง ร้านจ�ำหน่ายสนิ คา้ ท่ีระลึก ๔๒ ตัวอย่างรายการน�ำเที่ยว ๔๖ ส่ิงอ�ำนวยความสะดวก ๔๙ ๕๑ สถานทพี่ กั ๕๓ ร้านอาหาร ๕๓ แผนท ี่ ๕๗ หมายเลขโทรศัพท์ส�ำคญั ๖๒ ๖๖

ปราสาทภมู ิโปน สรุ นิ ทร์ สรุ ินทรถ์ ่นิ ชา้ งใหญ่ ผ้าไหมงาม ประคำ� สวย ร�่ำรวยปราสาท ผักกาดหวาน ข้าวสารหอม งามพร้อมวฒั นธรรม

สุรินทร์ มีข้อสันนิษฐานจากนักประวัติศาสตร์ว่า เมอื งอัตปอื แสนแป แคว้นจ�ำปาศกั ดิ์ ซ่ึงขณะนน้ั เป็น พ้ืนท่ีอันเป็นท่ีตั้งเมืองสุรินทร์มีชุมชนอาศัยอยู่เม่ือ ดินแดนของไทย และเป็นกลุ่มชนที่มีความสามารถ ประมาณ ๒,๐๐๐ ปีล่วงมาแล้ว มีการพบหลักฐาน ในการจับช้างป่ามาเล้ียงไว้ใช้งาน พากันอพยพข้าม การอยอู่ าศยั ของมนษุ ยต์ ง้ั แตส่ มยั กอ่ นประวตั ศิ าสตร์ ล�ำน้�ำโขงมาสู่ฝั่งขวา โดยได้แยกย้ายกันไปตั้งชุมชน จากสภาพภมู ศิ าสตรท์ ม่ี อี าณาเขตตอ่ เนอื่ งกบั พนื้ ทท่ี ี่ ที่เมืองลงี (อ�ำเภอจอมพระ) บ้านโคกล�ำดวน (อ�ำเภอ เคยเปน็ อาณาจกั รขอมโบราณ ทำ� ใหช้ มุ ชนในจงั หวดั ขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ) บ้านอัจจะปะนึ่ง (อ�ำเภอ สุรินทร์ได้รับวัฒนธรรมขอมมาโดยตลอด ตั้งแต่ใน สังขะ) และบ้านกุดปะไท (อำ� เภอศขี รภมู ิ) ช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๒ เป็นต้นมา เมื่อขอมเส่ือม อำ� นาจลง ไมป่ รากฏหลกั ฐานเดน่ ชดั ทแี่ สดงถงึ การอยู่ ใน พ.ศ. ๒๓๐๓ หวั หน้าชาวกยู ที่อาศัยอยู่ในบริเวณ อาศัยของชุมชนในสมัยต่อมา จนกระทั่งในสมัยกรุง น้ีได้ช่วยขุนนางจากราชส�ำนักคล้องช้างเผือกท่ีแตก ศรอี ยธุ ยาตอนปลาย พ.ศ. ๒๒๖๐ จงึ ปรากฏรอ่ งรอย โขลงมาจากกรงุ ศรอี ยธุ ยากลับไปได้ ต่อมาได้ส่งสว่ ย ข้ึนอกี ครัง้ หนง่ึ ในพงศาวดารอสี าน ชาวพ้ืนเมอื งกลุ่ม ของป่าและเข้ารับราชการกับราชส�ำนัก จนได้รับ หนึ่งท่เี รยี กตัวเองวา่ สว่ ย หรือ กยู ซ่งึ อาศัยอยแู่ ถบ พระราชทานบรรดาศักดิ์และยกบ้านที่ปกครองข้ึน สวนสาธารณะบริเวณอนสุ าวรยี ์พระยาสุรินทรภกั ดศี รีณรงค์จางวาง สรุ ินทร์ 7

เปน็ เมอื ง ต่อมาใน พ.ศ. ๒๓๐๖ หลวงสุรินทรภักดี อาณาเขต ติดตอ่ กับจังหวัดร้อยเอด็ และ หรอื เชยี งปมุ หวั หนา้ หมบู่ า้ นเมอื งที ไดข้ อใหเ้ จา้ เมอื ง ทศิ เหนือ พิมายกราบบงั คมทลู ขอพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ จาก มหาสารคาม พระเจา้ อยหู่ วั พระทนี่ ง่ั สรุ ยิ าศนอ์ มรนิ ทร์ ยา้ ยหมบู่ า้ น ทิศตะวันออก ติดต่อกบั จงั หวัดศรสี ะเกษ จากบ้านเมืองที มาตัง้ อยู่ทบ่ี รเิ วณบา้ นคปู ระทาย ซ่ึง ทศิ ใต ้ ตดิ ตอ่ กบั ราชอาณาจกั รกมั พชู า เป็นที่ต้ังจังหวัดสุรินทร์ในปัจจุบัน เนื่องจากเห็นว่า ทิศตะวนั ตก ตดิ ตอ่ กับจงั หวัดบุรีรมั ย์ เป็นบริเวณท่ีมีชัยภูมิเหมาะสม มีก�ำแพงค่ายคูล้อม รอบ ๒ ชัน้ มนี ำ้� อุดมสมบูรณ์เหมาะแกก่ ารประกอบ ระยะทางจากจังหวัดสุรินทร์ไปจังหวัด อาชพี และอยอู่ าศยั ตอ่ มาหลวงสรุ นิ ทรภกั ดไี ดก้ ระทำ� ใกลเ้ คยี ง ความดคี วามชอบเปน็ ทโ่ี ปรดปรานของพระเจา้ อยหู่ วั จงั หวดั รอ้ ยเอด็ ๑๓๗ กโิ ลเมตร พระที่น่ังสุริยาศน์อมรินทร์ จึงทรงพระกรุณาโปรด จังหวัดมหาสารคาม ๑๗๗ กิโลเมตร เกล้าฯ ใหย้ กบา้ นคปู ระทายเปน็ เมืองประทายสมันต์ จังหวดั ศรีสะเกษ ๑๐๕ กโิ ลเมตร และเลอื่ นบรรดาศกั ดห์ิ ลวงสรุ นิ ทรภกั ดเี ปน็ พระยาสุ จงั หวดั บรุ รี มั ย์ ๕๐ กิโลเมตร รินทรภกั ดีศรีณรงค์จางวาง ให้เป็นเจา้ เมอื งปกครอง รตะา่ ยงะๆทางจากตัวเมืองสุรินทร์ไปอ�ำเภอ ต่อมา พ.ศ. ๒๓๒๙ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอด ฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปล่ียนช่ือเมืองประทายสมันต์เป็นเมืองสุรินทร์ อำ� เภอเขวาสนิ รินทร ์ ๒๑ กโิ ลเมตร ตามสร้อยบรรดาศักดิ์เจ้าเมือง เมืองสุรินทร์มีเจ้า อำ� เภอจอมพระ ๓๐ กิโลเมตร เมืองปกครองสืบเชื้อสายกันมารวม ๑๑ คน จนถึง อำ� เภอท่าตูม ๕๓ กิโลเมตร พ.ศ. ๒๔๕๑ ได้มีการปรับปรงุ ระบบบริหารราชการ อำ� เภอชมุ พลบุร ี ๙๒ กิโลเมตร แผ่นดินเป็นแบบเทศาภิบาลส่วนกลาง จึงได้แต่งต้ัง อำ� เภอรตั นบรุ ี ๗๔ กโิ ลเมตร อำ� เภอโนนนารายณ ์ ๗๔ กโิ ลเมตร พระกรงุ ศรบี ุรีรักษ์ (สุม สุมานนท์) มาดำ� รงตำ� แหน่ง อำ� เภอสนม ๕๒ กโิ ลเมตร เป็นข้าหลวงประจ�ำจังหวัดหรือผู้ว่าราชการจังหวัด อำ� เภอสำ� โรงทาบ ๕๔ กโิ ลเมตร เป็นคนแรก อำ� เภอศีขรภูม ิ ๓๖ กิโลเมตร จงั หวดั สุรินทร์ อยู่หา่ งจากกรุงเทพฯ ๔๕๗ กิโลเมตร อำ� เภอศรีณรงค์ ๖๑ กิโลเมตร มีพ้ืนท่ี ๘,๑๒๔ ตารางกิโลเมตร แบ่งการปกครอง อำ� เภอลำ� ดวน ๒๗ กิโลเมตร ออกเปน็ ๑๗ อำ� เภอ คือ อำ� เภอเมอื งสุรนิ ทร์ อำ� เภอ อำ� เภอสังขะ ๕๐ กโิ ลเมตร กาบเชงิ อำ� เภอเขวาสนิ รนิ ทร์ อำ� เภอจอมพระ อำ� เภอ อำ� เภอบัวเชด ๖๗ กโิ ลเมตร ชมุ พลบุรี อ�ำเภอท่าตูม อำ� เภอโนนนารายณ์ อ�ำเภอ อำ� เภอกาบเชิง ๕๘ กิโลเมตร บัวเชด อ�ำเภอปราสาท อ�ำเภอพนมดงรัก อ�ำเภอ อำ� เภอพนมดงรัก ๖๖ กิโลเมตร รตั นบรุ ี อำ� เภอลำ� ดวน อำ� เภอศรณี รงค์ อำ� เภอศขี รภมู ิ อำ� เภอปราสาท ๓๐ กิโลเมตร อำ� เภอสนม อำ� เภอสงั ขะ และอำ� เภอส�ำโรงทาบ 8 สรุ ินทร์

สถานขี นส่งผโู้ ดยสารจงั หวดั สุรนิ ทร์ การเดนิ ทาง ๒๒๖ ผ่านอ�ำเภอจักราช อ�ำเภอห้วยแถลง อ�ำเภอ ลำ� ปลายมาศ จงั หวดั บรุ รี มั ย์ และเขา้ สจู่ งั หวดั สรุ นิ ทร์ รถยนต์ เส้นทางที่ ๑ จากกรงุ เทพฯ ใช้ทางหลวงหมายเลข ๑ รวมระยะทาง ๔๓๔ กโิ ลเมตร (ถนนพหลโยธิน) แล้วแยกขวาเข้าสู่ทางหลวง หมายเลข ๒ (ถนนมติ รภาพ) ทจ่ี งั หวดั สระบรุ ี จนกอ่ น รถโดยสารประจ�ำทาง ถึงอ�ำเภอสีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา ให้ใช้ทางหลวง จากกรุงเทพฯ มีรถออกจากสถานีขนส่งผู้โดยสาร หมายเลข ๒๔ (โชคชยั -เดชอุดม) ผ่านอำ� เภอนางรอง กรงุ เทพฯ (จตจุ ักร) ถนนก�ำแพงเพชร ๒ ไปจังหวดั อ�ำเภอประโคนชัย จนถึงอ�ำเภอปราสาท จังหวัด สุรินทร์ทุกวัน สอบถามขอ้ มูลได้ที่ บรุ รี ัมย์ และแยกซา้ ยเขา้ สทู่ างหลวงหมายเลข ๒๑๔ - บรษิ ทั ขนสง่ จำ� กดั โทร. ๑๔๙๐, ๐ ๒๙๓๖ ๒๘๕๒- จนถึงตัวอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ รวมระยะทาง ๔๕๗ ๖๖ ส�ำนักงานสุรินทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๕๓๔๔ กิโลเมตร www.transport.co.th เสน้ ทางที่ ๒ จากกรงุ เทพฯ ใชท้ างหลวงหมายเลข ๑ - บรษิ ัท กจิ การราชสีมาทวั ร์ จ�ำกัด โทร. ๐ ๔๔๕๑ (ถนนพหลโยธิน) แล้วแยกขวาเข้าสู่ทางหลวง ๒๑๖๑ หมายเลข ๒ (ถนนมิตรภาพ) ทีจ่ ังหวดั สระบุรี จนถึง - บริษัท นครชัยแอร์ จำ� กดั โทร. ๑๖๒๔ ส�ำนักงาน จังหวัดนครราชสีมา ต่อด้วยทางหลวงหมายเลข สุรนิ ทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๕๑๕๑ www.nca.co.th สุรนิ ทร์ 9

สถานรี ถไฟสรุ ินทร์ - บริษัท สวสั ดสี รุ ินทร์ จำ� กดั โทร. ๐ ๒๙๓๖ ๙๙๙๔, - สายการบิน นกแอร์ โทร. ๑๓๑๘ www.nokair. ๐๖ ๑๖๔๗ ๖๙๙๙ สำ� นกั งานสรุ นิ ทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๓ com โดยเลอื กจองเสน้ ทาง กรงุ เทพฯ (ดอนเมือง)- ๐๐๙๙, ๐๖ ๑๖๔๗ ๖๘๘๘ สุรินทร์ จากน้ันสายการบินจะมีบริการรถตู้รับ-ส่ง หรือสอบถามข้อมูลได้ที่ สถานีขนส่งผู้โดยสาร ผโู้ ดยสาร จากทา่ อากาศยานบรุ รี มั ยไ์ ปยงั จดุ รบั -สง่ จังหวดั สรุ ินทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๑๗๕๖ ของสายการบนิ ณ โรงแรมสรุ นิ ทรม์ าเจสตกิ จงั หวดั สุรินทร์ รถไฟ - สายการบนิ แอร์ เอเชยี โทร. ๐ ๒๕๑๕ ๙๙๙๙ จากสถานีรถไฟกรงุ เทพฯ (หวั ล�ำโพง) มีบรกิ ารรถไฟ www.airasia.com โดยเลอื กจองเสน้ ทาง กรงุ เทพฯ สายกรงุ เทพฯ-สรุ นิ ทร์ สอบถามขอ้ มลู ไดท้ ่ี การรถไฟ (ดอนเมอื ง)-สรุ นิ ทร์ จากนนั้ สายการบนิ จะมบี รกิ าร แห่งประเทศไทย โทร. ๑๖๙๐, ๐ ๒๒๒๐ ๔๓๓๔, ๐ รถตรู้ บั -สง่ ผโู้ ดยสาร จากทา่ อากาศยานบรุ รี มั ยไ์ ปยงั ๒๒๒๐ ๔๔๔๔ สถานรี ถไฟสรุ นิ ทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ จดุ รบั -สง่ ของสายการบนิ ณ เดอะชา้ ง โนเลจ พารค์ ๑๒๙๕, ๐ ๔๔๕๑ ๕๓๙๓ www.railway.co.th จังหวดั สุรินทร์ เครอ่ื งบนิ การเดินทางภายในจังหวัด มีเท่ียวบินจากท่าอากาศยานนานาชาติดอนเมือง ในอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ มรี ถสองแถวประจ�ำทางวิ่งให้ กรุงเทพฯ ไปยังท่าอากาศยานบุรีรัมย์ อ�ำเภอสตึก บริการบนถนนเส้นหลักรอบเมือง ท่ารถอยู่บริเวณ จังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งเป็นท่าอากาศยานท่ีตั้งอยู่ใกล้ ตลาดสดเทศบาล นอกจากนย้ี งั มรี ถสามลอ้ เครอ่ื งและ กับจังหวัดสุรินทร์มากที่สุด สอบถามข้อมูลได้ที่ ท่า จักรยานยนต์รับจ้างคอยให้บริการอยู่บริเวณสถานี อากาศยานบรุ ีรมั ย์ โทร. ๐ ๔๔๖๖ ๖๓๒๖ ขนส่งผโู้ ดยสารจงั หวดั สุรินทร์ 10 สุรนิ ทร์

ส�ำหรับการเดินทางจากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ไปยัง เชยี งใหม่ ภูเกต็ เปน็ ตน้ สอบถามข้อมลู ได้ท่ี สถานี อำ� เภอต่าง ๆ ในจงั หวัด มรี ถประจำ� ทาง รถสองแถว ขนสง่ ผโู้ ดยสารจงั หวดั สรุ นิ ทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๑๗๕๖ และรถตู้โดยสารให้บริการ เช่น รถตู้สายสุรินทร์- ศีขรภูมิ-รัตนบุรี รถตู้สายสุรินทร์-จอมพระ-ท่าตูม- สถานที่ทอ่ งเทยี่ ว รัตนบุรี รถต้สู ายสรุ ินทร-์ ช่องจอม เปน็ ต้น สอบถาม อ�ำเภอเมอื งสุรินทร์ ข้อมลู ไดท้ ี่ สถานีขนสง่ ผูโ้ ดยสารจังหวัดสุรนิ ทร์ โทร. ศาลหลักเมืองสุรินทร์ อยู่ถนนหลักเมือง ห่างจาก ๐ ๔๔๕๑ ๑๗๕๖ ศาลากลางจงั หวัด ประมาณ ๕๐๐ เมตร เป็นสถาน ทส่ี ำ� คญั คบู่ า้ นคเู่ มอื งของชาวสรุ นิ ทร์ เดมิ เปน็ ศาลทย่ี งั การเดินทางจากจังหวัดสุรินทร์ไปยัง ไมม่ เี สาหลักเมอื ง ต่อมา พ.ศ. ๒๕๑๑ กรมศลิ ปากร จงั หวัดใกลเ้ คียง ได้ออกแบบสร้างศาลหลักเมืองและเสาหลักเมือง จากสถานขี นสง่ ผูโ้ ดยสารจงั หวัดสรุ ินทร์ มีรถประจ�ำ ใหม่ โดยเสาหลักเมืองเป็นไม้ชัยพฤกษ์ที่ได้มาจาก ทางและรถตู้โดยสาร ว่ิงให้บริการไปยังจังหวัด นายประสิทธิ์ มณีกาญจน์ อ�ำเภอไทรโยค จังหวัด ใกล้เคียง เช่น บุรีรัมย์ ศรีสะเกษ อุบลราชธานี กาญจนบรุ ี เป็นเสาไมส้ ูง ๓ เมตร วัดโดยรอบเสาได้ นครราชสีมา ขอนแก่น ร้อยเอ็ด ระยอง ชลบุรี ๑ เมตร ท�ำพิธียกเสาหลกั เมืองและสมโภช เม่อื วันที่ ๑๕ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๑๗ ศาลหลักเมอื งสุรินทร์ สรุ ินทร์ 11

อนสุ าวรยี พ์ ระยาสรุ นิ ทรภกั ดศี รณี รงคจ์ างวาง (ปมุ ) อยู่ถนนสรุ นิ ทร์-ปราสาท ตำ� บลในเมอื ง สร้างข้ึนเพอ่ื เป็นอนุสรณ์สถานระลึกถึงผู้สร้างเมืองท่านแรก ซึ่ง เป็นบุคคลส�ำคัญอย่างย่ิงในประวัติศาสตร์ของเมือง สุรินทร์ อนุสาวรีย์เป็นรูปหล่อทองเหลืองรมด�ำ สูง ๒.๒ เมตร สะพายดาบคอู่ ยบู่ นหลงั อนั หมายถงึ ความ เปน็ นกั รบ ความกลา้ หาญ และมือขวาถอื ของ้าว อัน แสดงถึงความเก่งกล้าสามารถของท่านในการบังคับ ช้างศึก และเป็นเคร่ืองบ่งบอกว่าสุรินทร์เป็นเมือง ช้างมาแต่ดึกด�ำบรรพ์ อนุสาวรีย์แห่งน้ีได้ท�ำพิธีเปิด เมอ่ื วันท่ี ๑๓ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๘ วดั บรู พาราม อยู่หมู่ที่ ๑ ถนนจิตรบ�ำรงุ ตำ� บลใน เมือง ตรงข้ามกับส�ำนักงานอัยการจังหวัดสุรินทร์ เป็นพระอารามหลวงชนั้ ตรี สนั นิษฐานว่าสร้างขึน้ ใน เสาหลกั เมอื ง ภายในศาลหลกั เมอื ง อนุสาวรียพ์ ระยาสรุ นิ ทรภักดีศรณี รงคจ์ างวาง (ปุม) 12 สรุ ินทร์

วัดบูรพาราม สมัยกรุงธนบุรีหรือในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ โดย อาคารจัดแสดงเป็น ๔ อาคาร แต่ละอาคารเชื่อม พระยาสรุ นิ ทรภกั ดศี รณี รงคจ์ างวาง (ปมุ ) ภายในวดั มี ต่อถงึ กนั อาคารที่ ๑ เปน็ โถงทางเขา้ และทางเดิน ปชู นยี วตั ถทุ ส่ี ำ� คญั คอื หลวงพอ่ พระชวี ์ เปน็ พระพทุ ธ อาคารที่ ๒ เป็นส่วนการศึกษา ประกอบด้วย ห้อง รปู ปางมารวิชยั หนา้ ตักกว้าง ๔ ศอก ปนั้ ด้วยเนื้อดนิ ประชุม ห้องกิจกรรม หอ้ งรบั รอง หอ้ งสมุด อาคาร เผาอดั แนน่ มพี ทุ ธลกั ษณะคลา้ ยศลิ ปะแบบขอม เปน็ ท่ี ๓ เปน็ อาคารจดั แสดงและสำ� นกั งาน ประกอบดว้ ย พระประธานของวัด ประดิษฐานอยู่ในวิหารจตุรมุข ห้องนิทรรศการถาวร ห้องนิทรรศการชว่ั คราว หอ้ ง ก่ออิฐถือปูนทางด้านทิศตะวันตกของพระอุโบสถ ทำ� งานเจา้ หน้าที่ และอาคารที่ ๔ เป็นคลังพิพิธภณั ฑ์ สมัยก่อนทางการได้ให้ข้าราชการท่ีต้องทำ� พิธีด่ืมน้�ำ ประกอบด้วย ห้องคลังโบราณวัตถุ ห้องปฏิบัติการ พพิ ฒั นส์ ตั ยามาทำ� พิธตี อ่ หนา้ หลวงพอ่ พระชวี ์ ซง่ึ ตอ่ อนุรักษ์และสงวนรักษา โดยแยกเป็นนิทรรศการ มากลายเปน็ ทพ่ี งึ่ ทางใจในการบนบานศาลกลา่ วและ แสดงเร่อื งราวตา่ ง ๆ ออกเปน็ ๕ เรื่อง คอื อธษิ ฐานเพอื่ ให้ประสบผลสำ� เรจ็ หรอื ปกปักษ์รกั ษา - ธรรมชาติวิทยา ในส่วนน้ีจัดแสดงเรื่องกายภาพ ของจังหวัดสุรินทร์ เน้ือหาประกอบด้วย สภาพ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติสุรินทร์ อยู่หมู่ที่ ๑๓ ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ลักษณะทางธรณีวิทยา ต�ำบลเฉนยี ง เปน็ สถานทจ่ี ดั แสดงเรอ่ื งราวความเปน็ ปฐพวี ิทยา ทรพั ยากรธรรมชาตติ ่าง ๆ เชน่ ดิน น้�ำ มาของสุรนิ ทร์ตั้งแตอ่ ดตี จนถึงปจั จุบัน มกี ารจดั แบง่ ป่าไม้ สตั วป์ า่ อุทยานแหง่ ชาติ เป็นต้น นอกจากน ้ี สุรินทร์ 13

พพิ ิธภณั ฑสถานแห่งชาติสุรินทร์ ภายในพิพธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติสรุ นิ ทร์ ยงั จดั แสดงเรอ่ื งข้าวและการทำ� นาด้วย - ประวัติศาสตร์โบราณคดี มีเน้ือหาเก่ียวกับ พฒั นาการของผคู้ น ตั้งแต่สมัยกอ่ นประวตั ศิ าสตร ์ สมยั วฒั นธรรมทวารวดี สมัยวฒั นธรรมขอม สมัย วัฒนธรรมล้านช้าง-อยุธยา โดยการจัดแสดงจะ จำ� ลองวถิ ชี วี ติ และพธิ กี รรมตา่ ง ๆ โบราณวตั ถุ ศลิ ป วัตถุที่พบในจังหวัดสุรนิ ทร์ - ประวตั ศิ าสตรเ์ มอื ง นำ� เสนอเกย่ี วกบั ประวตั ศิ าสตร ์ ของจังหวัดสุรินทร์ โดยเร่ิมจากชาวกูยช่วยจับช้าง เผือกท่ีหลุดมาจากกรุงศรีอยุธยาและได้รับความดี ความชอบตงั้ เปน็ บา้ นเมอื ง การปฏริ ปู การปกครอง มาเปน็ ระบบเทศาภบิ าลและระบอบประชาธปิ ไตย ตามลำ� ดบั นอกจากนย้ี งั มเี นอื้ หาเกยี่ วกบั ประวตั ศิ าสตร ์ ดา้ นเศรษฐกจิ สงั คมประชากรและการศกึ ษาในการ จดั แสดงผการจบั ชา้ งเผอื ก การเดนิ รถไฟมาถงึ จงั หวดั สุรินทร์ สภาพตลาดการค้าในยคุ แรก ๆ เปน็ ตน้ - ชาตพิ นั ธว์ุ ทิ ยา กลา่ วถงึ ประชากรในจงั หวดั สรุ นิ ทร์ 14 สุรินทร์

อ่างเก็บน้�ำห้วยเสนง ทปี่ ระกอบด้วยชน ๔ กลมุ่ ไดแ้ ก่ ชาวกูย ชาวเขมร การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวง ชาวลาว และชาวไทยโคราช ความเป็นมาและ หมายเลข ๒๑๔ ทางไปอ�ำเภอปราสาท ประมาณ ๔ การก่อร่างสร้างเมืองของจังหวัดสุรินทร์ต้ังแต่เร่ิม กิโลเมตร จะพบพพิ ธิ ภัณฑฯ์ อยรู่ มิ ถนนทางซ้ายมือ ก่อต้ังเมือง จนถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา และเรื่อยมา จนปัจจบุ นั อ่างเก็บน�้ำห้วยเสนง เป็นโครงการชลประทานที่ - มรดกดีเด่นประจ�ำจังหวัด กล่าวถึงมรดกทาง มีสันเขื่อนเป็นแนวยาว เหมาะกับการพักผ่อนชม วฒั นธรรมของจงั หวดั สรุ นิ ทรท์ โี่ ดดเดน่ และเปน็ ทรี่ จู้ กั ทศั นยี ภาพรอบอา่ งเกบ็ นำ้� โดยเฉพาะในเวลาเชา้ เปน็ โดยทวั่ ไปคอื งานศลิ ปหตั ถกรรมไดแ้ ก่การทำ� เครอื่ ง จุดชมพระอาทติ ยข์ ึน้ ท่สี วยงามอกี แหง่ และยังเปน็ ท่ี ประดบั เงนิ และการทอผา้ ไหม การแสดงศิลปะพ้ืน นยิ มในการวิ่งออกก�ำลงั กาย ปัน่ จกั รยาน นอกจากน้ี บา้ นไดแ้ ก่การแสดงเรอื มอนั เรการละเลน่ เจรยี งรวม พื้นที่ส่วนหนึ่งยังเป็นท่ีตั้งพระต�ำหนักที่ประทับของ ถึงดนตรีพืน้ บ้าน เช่น วงกนั ตรึม และการเลีย้ งช้าง สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (ในรัชกาลท่ี ซงึ่ เปน็ เอกลกั ษณโ์ ดดเดน่ เปน็ ทร่ี จู้ กั ของคนทวั่ โลก ๙) และสำ� นักงานชลประทาน รวมท้งั มีรา้ นค้า รา้ น และมฉี ากจำ� ลองบรรยากาศหมบู่ า้ นเลยี้ งชา้ งในอดตี อาหาร ให้บริการนักทอ่ งเที่ยว พิพิธภัณฑ์ฯ เปิดวันพุธ-อาทิตย์ (ปิดวันจันทร์- การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวง องั คาร และวนั นกั ขตั ฤกษ)์ เวลา ๐๙.๐๐-๑๖.๐๐ น. หมายเลข ๒๑๔ ทางไปอ�ำเภอปราสาท ประมาณ ๕ อัตราค่าเข้าชม ชาวไทย ๒๐ บาท ชาวต่างชาต ิ กิโลเมตร จนถึงระหว่างหลกั กโิ ลเมตรท่ี ๕-๖ จะพบ ๑๐๐ บาท สอบถามขอ้ มลู โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๓๓๕๘ ทางแยกใหเ้ ลยี้ วซา้ ยเขา้ สทู่ างหลวงชนบท สร.๕๐๕๑ สรุ นิ ทร์ 15

ศนู ยห์ ม่อนไหมเฉลมิ พระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ (สุรนิ ทร์) เป็นถนนเลียบคลองชลประทาน ตรงไปประมาณ ๓ กิโลเมตร ถงึ อ่างเก็บนำ้� ห้วยเสนง ศูนย์หม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนาง เจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ (สุรินทร์) อยู่หมู่ ท่ี ๔ ต�ำบลคอโค ภายในมีพ้ืนที่การปลูกหม่อน ต้นแบบและโรงเรือนเลี้ยงหนอนไหม ซึ่งสามารถ เรียนรู้วิวัฒนาการของหนอนไหม ตั้งแต่ระยะฟักไข่ ระยะหนอนไหมทอรัง การสาวไหม การย้อมไหม จากสีธรรมชาติ และการทอผ้าไหม นอกจากน้ียังมี พิพิธภัณฑ์ผ้าไหมให้ชม และร้านจ�ำหน่ายสินค้าท่ี ระลกึ เปน็ ผลิตภัณฑ์จากรังไหมแปรรปู หนอนไหม ศูนย์หม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติฯ เปิดให้เข้าชมทุก ๐ ๔๔๕๑ ๑๓๙๓, ๐๘ ๘๗๓๓ ๑๔๐๑ วัน เวลา ๐๘.๓๐-๑๖.๓๐ น. ไม่เสียคา่ เขา้ ชม กรณี การเดินทาง รถยนต์ จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ เข้าชมเป็นหมู่คณะและต้องการวิทยากรบรรยาย ทางหลวงหมายเลข ๒๒๖ ทางไปจงั หวดั บรุ รี มั ย์ ระยะ ควรท�ำหนังสือแจง้ มาล่วงหน้า สอบถามข้อมลู โทร. ทาง ๕ กิโลเมตร จะพบศูนย์หม่อนไหมอยู่ริมถนน 16 สุรนิ ทร์

ทางซา้ ยมอื รถโดยสารประจำ� ทาง มรี ถสองแถว สาย การทอผา้ ยกทองชนั้ สงู แบบราชสำ� นกั ไทยโบราณ โดย สุรินทร์-กระสัง ผ่านหน้าศูนย์หม่อนไหมเฉลิมพระ มอี าจารยว์ รี ธรรม ตระกลู เงนิ ไทย เปน็ แกนนำ� และเปน็ เกยี รตฯิ ทา่ รถอยบู่ รเิ วณหนา้ ตลาดสดเทศบาล ๓ ใน อำ� เภอเมอื งสรุ นิ ทร์ รถออกทกุ ๓๐ นาท ี หมู่บ้านทอผ้าไหมยกทองโบราณบ้านท่าสว่าง (จันทรโ์ สมา) อยู่ ๑๗๙ ซอยเรือนไทย บา้ นท่าสว่าง ต�ำบลท่าสว่าง เป็นหมู่บ้านที่ได้รับการยกย่องว่า “ทอผา้ ไหมหนง่ึ พนั สรี่ อ้ ยสบิ หกตะกอ” เมอื่ ครง้ั ทอผา้ ยกทองทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ (ในรัชกาลท่ี ๙) จากการริเริ่ม ผลงานศิลปหัตถกรรมของกลุ่มทอผ้าไหมยกทอง “จันทร์โสมา” ซึ่งเป็นกลุ่มท่ีมีการอนุรักษ์และฟื้นฟู ผ้าไหมยกทองบ้านทา่ สว่าง (จนั ทร์โสมา) โรงทอผ้าไหมยกทองโบราณบา้ นท่าสว่าง (จนั ทร์โสมา) สรุ ินทร์ 17

ผรู้ วบรวมชาวบา้ นบา้ นทา่ สวา่ งมารวมกลมุ่ กนั ทอผา้ การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวง ดว้ ยการออกแบบลวดลายทสี่ ลบั ซบั ซอ้ น งดงาม ผสม ชนบท สร.๔๐๒๖ (เกาะลอย-เมอื งลงี ) ประมาณ ๑๐ ผสานกันระหว่างลวดลายการทอแบบราชส�ำนักกับ กโิ ลเมตร จนถึงบา้ นท่าสว่าง เทคนคิ การทอผ้าแบบพืน้ บ้าน จนกลายเปน็ ผา้ ทอที่ มีความงดงามอย่างมหัศจรรย์และมีช่ือเสียงโด่งดัง หมู่บ้านวัฒนธรรมบ้านดงมัน อยู่หมู่บ้านดงมัน ไปทั่วโลก ผลงานช้ินส�ำคัญ คือ การได้รับคัดเลือก ตำ� บลคอโค เปน็ หมบู่ า้ นทอ่ี นรุ กั ษศ์ ลิ ปวฒั นธรรมทาง จากรัฐบาลให้ทอผ้าส�ำหรับตัดเสื้อของผู้น�ำประเทศ ด้านการแสดงพน้ื บ้าน เช่น การละเลน่ พนื้ เมอื ง การ และผ้าคลุมไหล่ส�ำหรับคู่สมรสผู้น�ำประเทศ ๒๑ ขับเจรียง ร้องกนั ตรมึ เรอื มอัมเร เป็นตน้ ประเพณี เขตเศรษฐกิจ ท่ีมาร่วมประชุมผู้น�ำเอเปกเม่ือ พ.ศ. ประจำ� เทศกาลตา่ ง ๆ เชน่ งานบวช งานแตง่ งาน งาน ๒๕๔๖ จนเปน็ ทร่ี จู้ กั กนั อยา่ งดใี นชอ่ื “หมบู่ า้ นทอผา้ ขนึ้ บา้ นใหม่ ฯลฯ มศี ลิ ปนิ นกั แสดง นกั ดนตรจี ำ� นวน เอเปก” และยังไดร้ บั รางวัลโอทอป (OTOP) ระดับ มาก เป็นแหล่งผลิตเครื่องดนตรี เป็นท่ีฝึกสอน ฝึก ๕ ดาว ของประเทศ อบรมการแสดง การดนตรี และมีการจดั แสดงศิลปะ พน้ื บา้ นใหน้ กั ทอ่ งเทย่ี วไดช้ ม สอบถามขอ้ มลู ไดท้ ี่ คณุ ความโดดเดน่ ของผา้ ไหมยกทองจันทร์โสมา คือ การ น�้ำผึง้ เมอื งสุรนิ ทร์ โทร. ๐๘ ๑๙๖๗ ๘๗๕๖, ๐๘ เลือกเส้นไหมท่ีเล็กและบางเบา น�ำมาผ่านกรรมวิธี ๑๓๙๐ ๑๐๑๘ ฟอก ต้ม แล้วย้อมสีธรรมชาติด้วยแม่สีหลักสามสี การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวง ได้แก่ สีแดงจากครั่ง สีเหลืองจากแก่นแกแล และ หมายเลข ๒๑๔ จนถงึ สีแ่ ยกถนนเลย่ี งเมอื งสุรินทร์- สีครามจากเมล็ดคราม สอดแทรกการยกดอกด้วย ปราสาท เลยี้ วขวาไปประมาณ ๔ กโิ ลเมตร จะพบ ไหมทองทน่ี ำ� มารดี เปน็ เสน้ เลก็ ๆ ปน่ั ควบกบั เสน้ ดา้ ย ป้ายบอกทางหมู่บ้านวัฒนธรรมบ้านดงมันให้เลี้ยว ใช้ตะกอเส้นพุ่งพิเศษที่ท�ำให้เกิดลาย จ�ำนวนตะกอ ซ้ายไปอกี ๒ กโิ ลเมตร ๑,๔๑๖ ตะกอ ซงึ่ กธี่ รรมดาทวี่ างไวบ้ นพน้ื ดนิ มคี วาม สูงไม่พอ จึงต้องขุดดินบริเวณนั้นเป็นหลุมลึกลงไป ๒-๓ เมตร เพอื่ รองรบั ความยาวของตะกอทหี่ ้อยลง ปราสาทเมอื งที อยใู่ นบรเิ วณวดั จอมสทุ ธาวาส หมทู่ ่ี มาจากกีใ่ หเ้ ป็นระเบียบ และใหค้ นสามารถยืนอยู่ใน ๑ ต�ำบลเมอื งที เปน็ ปราสาททมี่ สี ถาปตั ยกรรมแบบ หลุมเพ่ือสอดตะกอไมไ้ ด้ เน่ืองจากไมต้ ะกอมจี �ำนวน เขมร ก่อดว้ ยอฐิ ฉาบปนู ปราสาทมี ๕ หลงั สรา้ งรวม มากจงึ ตอ้ งใชค้ นทอ ๔-๕ คน คือ คนช่วยยกตะกอ เปน็ หมอู่ ยบู่ นฐานเดยี วกนั โดย ๑ หลงั ตง้ั อยตู่ รงกลาง ๒-๓ คน คนสอดไม้ ๑ คน และคนทออีก ๑ คน ด้วย และอกี ๔ หลงั อยทู่ ม่ี มุ ทง้ั ส่ี ตรงตามคตคิ วามเชอ่ื ของ ความซับซ้อนทางด้านเทคนิคการทอนี้ จึงท�ำให้ได้ ลทั ธพิ ราหมณ์ ทปี่ ราสาทหลงั กลางเปรยี บเสมอื นเขา ผลงานผ้าออกมาเพียงวนั ละ ๔-๕ เซนตเิ มตรเทา่ น้ัน พระสุเมรุและมีปรางค์ทั้งสี่มุมโดยรอบ ปัจจุบันตัว ปัจจุบันบ้านจันทร์โสมา เปิดให้เข้าชมทุกวัน เวลา ปราสาทเหลืออยเู่ พียง ๓ หลัง ปราสาทหลงั กลางมี ๐๘.๓๐-๑๗.๐๐ น. ไม่เสียคา่ เขา้ ชม สอบถามข้อมลู ขนาดใหญ่สุด มีบันไดทางขึ้นทั้งสี่ด้าน ตัวเรือนธาตุ โทร. ๐ ๔๔๑๔ ๐๐๑๕ หรอื ททท. สำ� นกั งานสรุ ินทร์ ตันทึบไม่มีประตูเน่ืองจากการดัดแปลง ส่วนหลังคา โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๔๔๔๗-๘ ทำ� เปน็ ชนั้ มี ๓ ชนั้ เลียนแบบตวั เรอื นธาตุ ส่วนยอด บนหกั หาย 18 สุรินทร์

ปราสาทเมอื งที สรุ นิ ทร์ 19

การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวง องคใ์ หญป่ างประทานพร ขนาดหนา้ ตกั กวา้ ง ๑๕ เมตร หมายเลข ๒๒๖ ทางไปอ�ำเภอศีขรภูมิ จนถึงสี่แยก ความสูงองค์พระจากที่ประทับถึงยอดเกศ ๒๑.๕๐ ต�ำบลเมืองที ใหเ้ ลย้ี วซา้ ยเข้าซอยเทศบาล ๒ ถงึ วัด เมตร โครงสร้างเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก พระเนตร จอมสุทธาวาส รวมระยะทางประมาณ ๑๘ กิโลเมตร ขาวประดับด้วยเปลือกหอยมุก พระเนตรด�ำท�ำด้วย วนอุทยานพนมสวาย อยใู่ นเขตพื้นที่ ๒ ต�ำบล คอื โลหะทองเหลืองผสมทองแดงหล่อรมด�ำ ประทับนั่ง ต�ำบลนาบัวและต�ำบลสวาย ในเขตป่าสงวนแห่ง ขัดสมาธิบนฐานบัวคว่�ำและบัวหงาย มีบันไดจาก ชาติ มีพืน้ ท่ี ๑,๙๗๕ ไร่ ลักษณะเป็นยอดเขา ๓ ลกู เนินเขาเดินข้ึนไปถึงองค์พระ และบริเวณด้านหลัง ตดิ ต่อกัน คอื องคพ์ ระยงั เปน็ จดุ ชมทวิ ทศั นใ์ นมมุ สงู ของวนอทุ ยาน ยอดเขาที่ ๑ มชี ่อื วา่ “พนมเปร๊าะ” หรอื “เขาชาย” พนมสวายดว้ ย มีความสูง ๒๒๐ เมตร เป็นที่ประดิษฐาน “พระพุทธ ยอดเขาท่ี ๒ มชี ื่อว่า “พนมสรัย” หรอื “เขาหญิง” สุรินทรมงคล” หรือ “พระใหญ”่ พระพุทธรูปสขี าว มีความสูง ๒๑๐ เมตร เป็นที่ตง้ั ของวัดพนมศลิ าราม และมสี ระนำ�้ โบราณอยู่ ๒ สระ ท่เี ชอื่ กันวา่ เปน็ ที่อยู่ วนอทุ ยานพนมสวาย ของเต่าศักด์ิสิทธ ิ์ 20 สุรินทร์

พระพทุ ธสรุ นิ ทรมงคล ยอดเขาท่ี ๓ มชี อ่ื วา่ “พนมกรอล” หรอื “เขาคอก” มี ๒. พระพุทธรปู องค์ดำ� ๓. สถูปบรรจอุ ัฐหิ ลวงปดู่ ลุ ย์ ความสงู ๑๕๐ เมตร พทุ ธสมาคมจงั หวดั สรุ นิ ทรไ์ ดจ้ ดั อตุโล ๔. รอยพระพุทธบาทจำ� ลอง ๕. หลวงปู่สวน สรา้ งศาลาอฏั ฐะมขุ เปน็ อนสุ รณฉ์ ลองครบรอบ ๒๐๐ (พระครพู นม ศลิ คณุ ) ๖. ปราสาทหินพนมสวาย ๗. ปี แหง่ การสถาปนากรงุ รตั นโกสนิ ทร์ เพอ่ื ประดษิ ฐาน เจา้ แมก่ วนอมิ ๘. เตา่ หนิ ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์ ๙. สระนำ้� ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์ พระพุทธบาทจ�ำลองที่ย้ายมาจากยอดเขาชาย มา การเดินทาง จากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ทางหลวง ประดิษฐานไว้ในศาลา และบริเวณใกล้เคียงกันเป็น หมายเลข ๒๑๔ ทางไปอำ� เภอปราสาท ประมาณ ๑๔ ที่ต้ังสถูปบรรจุอัฐิพระราชวุฒาจารย์ (หลวงปู่ดุลย์ กิโลเมตร จะมีทางใหเ้ ล้ียวขวาไปอกี ๖ กโิ ลเมตร ถงึ อตโุ ล) พระเกจอิ าจารยส์ ายวิปสั สนากรรมฐาน และ วนอุทยานฯ มีศาลเจ้าแม่กวนอิมให้สกั การะ อ�ำเภอเขวาสินรินทร์ ในอดตี บรรพบรุ ษุ ชาวสรุ นิ ทรถ์ อื วา่ เขาพนมสวายเปน็ หม่บู ้านหัตถกรรมเขวาสนิ รนิ ทร ์ อยตู่ ำ� บลเขวาสนิ สถานท่ีแสวงบญุ จะมีการเดินข้ึนยอดเขาในวนั ขนึ้ ๑ รินทร์ เป็นหมู่บ้านที่มีช่ือเสียงในการผลิตลูกประค�ำ คำ�่ เดอื น ๕ ของทกุ ปี ผทู้ ม่ี าเยอื นเขาพนมสวายจะได้ เงินท่ีมีเอกลักษณ์เฉพาะของท้องถ่ิน เรียกกันว่า สกั การะ ๙ สงิ่ ศกั ดสิ์ ทิ ธค์ิ บู่ า้ นคเู่ มอื งเพอ่ื ความเปน็ สริ ิ “ลูกปะเกือม” เป็นการน�ำแผ่นเงินมาตีเป็นลูกกลม มงคล ไดแ้ ก่ ๑. พระใหญ่หรือพระพุทธสรุ นิ ทรมงคล สุรินทร์ 21

ลกู ปะเกือม หรอื รเี กลยี้ ง ๆ แลว้ นำ� มาลงยาและลงลายตา่ ง ๆ ทมี่ ี ชนบท สร.๓๐๓๖ ประมาณ ๔ กโิ ลเมตร ถงึ บา้ นเขวา ความสวยงาม เชน่ ลายไขแ่ มงดา ลายดอกพกิ ลุ ลายถงุ สนิ รนิ ทร์ และหากตรงไปอีก ๑ กิโลเมตร จะถึงบ้าน เงนิ เปน็ ตน้ โดยนิยมนำ� ไปท�ำเป็นเครอ่ื งประดบั ของ โชค ซ่ึงท้ังสองหมู่บ้านเป็นแหล่งผลิตเคร่ืองเงินหลัก สุภาพสตรี เชน่ กำ� ไล เข็มขัด สรอ้ ยคอ ต่างหู ฯลฯ ของต�ำบลน้ี ผู้สนใจสามารถติดต่อเข้าชมการสาธิตการท�ำเครื่อง อ�ำเภอจอมพระ ประดับได้ที่ กลุ่มหัตถกรรมเครื่องเงินโบราณ ปราสาทจอมพระ อยหู่ มู่ที่ ๔ ตำ� บลจอมพระ เปน็ (นายป่วน เจียวทอง) โทร. ๐๘ ๑๓๐๙ ๔๓๕๒ อโรคยาศาลหรือศาสนสถานพยาบาลแห่งหนึ่ง ใน นอกจากน้ี ยังมีร้านจ�ำหน่ายเครื่องประดับจาก จ�ำนวนหลายร้อยแห่งท่ีพระเจ้าชัยวรมันท่ี ๗ โปรด ลูกปะเกือมภายในหมู่บ้าน เช่น กลุ่มหัตถกรรม ให้สร้างขึ้นราวต้นพุทธศตวรรษที่ ๑๘ เน่ืองจาก เครอ่ื งเงนิ บา้ นโชค และ รา้ นฐติ ารยี เ์ ครอื่ งประดบั เงนิ พระองค์ทรงนับถือพระพุทธศาสนา ลัทธิมหายาน เปิดให้บริการทุกวัน เวลา ๐๘.๐๐-๑๘.๐๐ น. และทรงสนับสนุนให้ประชาชนของพระองค์นับถือ สอบถามขอ้ มลู โทร. ๐๘ ๖๒๖๔ ๕๓๓๑ ศาสนานดี้ ว้ ย ทำ� ใหส้ ง่ิ กอ่ สรา้ งทางสถาปตั ยกรรมของ การเดนิ ทาง อยหู่ า่ งจากทว่ี า่ การอำ� เภอเขวาสนิ รนิ ทร ์ วฒั นธรรมเขมรทเ่ี คยมขี นาดใหญโ่ ตเพราะรบั อทิ ธพิ ล ๑ กิโลเมตร หากมาจากอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ใช้ จากศาสนาฮินดู เปล่ียนไปเป็นส่ิงก่อสร้างท่ีมุ่งเน้น ทางหลวงหมายเลข ๒๑๔ เส้นทางไปจังหวดั รอ้ ยเอ็ด ที่การสร้างกุศลเพ่ือประโยชน์สุขของประชาชนของ ประมาณ ๑๔ กโิ ลเมตร จากนน้ั เลย้ี วขวาเขา้ ทางหลวง 22 สรุ ินทร์

การแสดงความสามารถของช้างทศ่ี ูนยค์ ชศึกษา และ หม่บู า้ นชา้ ง บา้ นตากลาง พระองคต์ ามหลกั ของศาสนาพทุ ธ จากหลกั ฐานตา่ ง ๆ นอกเขตกำ� แพงแกว้ ทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของ และจารึกที่สร้างไว้ตามอโรคยาศาลน้ัน ท�ำให้ทราบ ปราสาท มสี ระน�้ำ ๒ สระ จากการขุดแต่งของกรม ว่าพระเจ้าชัยวรมันท่ี ๗ ทรงโปรดให้สร้างอโรคยา ศิลปากร พบโบราณวัตถทุ ีส่ �ำคัญ คือ พระวัชระสัตว์ ศาลหรือโรงพยาบาลข้ึนไว้ตามเมืองต่าง ๆ ท่ัวพระ และ เศยี รพระโพธสิ ตั วอ์ วโลกเิ ตศวร ปจั จบุ นั ปราสาท ราชอาณาเขต โดยมอบให้เจ้าเมืองเป็นผ้ดู แู ล พร้อม จอมพระยังไม่ได้รับการบูรณะ เปิดให้เข้าชมทุกวัน ทั้งจัดหาแพทย์ พยาบาล และยารักษาโรค ไว้เพื่อ ไมเ่ สียค่าเขา้ ชม รกั ษาประชาชนผู้เจ็บปว่ ย การเดินทาง จากอ�ำเภอจอมพระ ใช้ทางหลวง หมายเลข ๒๓๓๔ ประมาณ ๑ กิโลเมตร จะพบซ้มุ ปราสาทจอมพระ มปี ราสาทประธาน ๑ หลงั กอ่ ดว้ ย ประตูวัดป่าปราสาทจอมพระอยู่ริมถนนทางขวามือ ศลิ าแลง แผนผงั เป็นรูปส่เี หลี่ยมจตั ุรสั ย่อมมุ มีประตู ปราสาทจอมพระอยภู่ ายในวดั ทางเข้าออกอยู่ทางทิศตะวันออก หน้าประตูมีมุข ย่ืน ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของปราสาทประธาน มีบรรณาลัย ๑ หลัง กอ่ ด้วยศิลาแลงแผนผังเป็นรปู อ�ำเภอทา่ ตูม ส่ีเหลี่ยมผืนผ้า มีประตูทางเข้าออกอยู่ทางทิศตะวัน ศนู ยค์ ชศกึ ษา และ หมูบ่ ้านชา้ ง บ้านตากลาง อยู่ ตก ทงั้ หมดลอ้ มรอบดว้ ยก�ำแพงแกว้ กอ่ ดว้ ยศิลาแลง หมู่ท่ี ๙ และหมู่ท่ี ๑๓ บ้านตากลาง ต�ำบลกระโพ เปน็ รปู สเี่ หลย่ี มผนื ผา้ บรเิ วณดา้ นทศิ ตะวนั ออกมซี มุ้ อ�ำเภอท่าตูม พ้ืนที่หมู่บ้านเป็นท่ีนาและป่าละเมาะ ประตรู ปู กากบาท ท่ีผนงั ประตูมชี อ่ งหน้าต่าง ๑ ชอ่ ง สลบั กบั ปา่ โปรง่ เหมาะกบั การเลยี้ งชา้ ง ชาวบา้ นตาก สรุ นิ ทร์ 23

ศูนย์คชศกึ ษา และ หมู่บ้านช้าง บ้านตากลาง ลางดง้ั เดิมเปน็ “ชาวสว่ ย” หรือ “กยู ” หรือ “กวย” ท่านได้ไปท่ีบ้านตากลาง นอกจากจะได้เห็นสภาพ มีความช�ำนาญในการคล้องช้างป่า ฝึกหัดช้าง และ โรงเลี้ยงช้างดังกล่าวแล้ว ยังได้สัมผัสการด�ำรงชีวิต เลี้ยงช้าง ในอดีตส่วนมากจะเดินทางไปคล้องช้าง ของชาวสว่ ย พรอ้ มทงั้ ไดพ้ บปะพดู คยุ กบั หมอชา้ งทมี่ ี บริเวณชายแดนเขตกมั พชู า แต่ดว้ ยสภาวะการเมือง ประสบการณใ์ นการคล้องชา้ ง มีการสร้างพพิ ธิ ภัณฑ์ ระหวา่ งประเทศในปจั จบุ นั ทำ� ใหช้ าวบา้ นไมส่ ามารถ ชา้ งขนึ้ ภายในหมบู่ า้ น เพอื่ รวบรวมประวตั คิ วามเปน็ ไปคล้องช้างบริเวณชายแดนได้เหมือนสมัยก่อน ถึง มาเก่ียวกบั ช้าง อปุ กรณ์ตา่ ง ๆ ท่ใี ช้ในการคลอ้ งช้าง กระน้ันชาวบ้านตากลางก็ยังคงเลี้ยงช้างและฝึกช้าง และการให้ความร้เู กี่ยวกบั ชา้ ง เพ่ือไปร่วมแสดงในงานช้างของจังหวัดเป็นประจ�ำ ทกุ ปี การเลย้ี งชา้ งของชาวบา้ นตากลางไมเ่ หมอื นการ ศูนย์คชศึกษา เปิดให้เข้าชมทุกวัน เวลา ๐๘.๐๐- เล้ียงช้างของชาวภาคเหนือที่เล้ียงไว้ใช้งาน แต่ชาว ๑๖.๐๐ น. ค่าเข้าชม ชาวไทย ๕๐ บาท ชาวต่าง บ้านตากลางเล้ียงช้างไว้เป็นเพ่ือน นอนร่วมชายคา ชาติ ๑๐๐ บาท มีกิจกรรมการแสดงความสามารถ เดียวกันกับผู้เป็นเจ้าของ จนช้างท่ีเล้ียงไว้เปรียบ ตา่ ง ๆ ของช้างให้ได้ชม วันละ ๒ รอบ คอื รอบเวลา เสมือนเป็นส่วนหน่ึงในครอบครัว ก่อให้เกิดสายใย ๑๐.๐๐ น. และเวลา ๑๔.๐๐ น. สอบถามขอ้ มลู โทร. ความผูกพันท่ีแน่นเฟ้นระหว่างคนกับช้าง ดังน้ันถ้า ๐ ๔๔๑๔ ๕๐๕๐, ๐๘ ๑๙๖๗ ๕๐๑๕ 24 สุรนิ ทร์

การเดนิ ทาง จากอำ� เภอทา่ ตมู ใชท้ างหลวงหมายเลข ชวี ภาพ อกี ทง้ั ยงั เปน็ ทอี่ าบนำ้� ของชา้ งในหมบู่ า้ นยาม ๒๑๔ ทางไปจงั หวัดรอ้ ยเอ็ด จนพบสามแยกใหเ้ ล้ยี ว เยน็ ทา่ มกลางสายนำ�้ ทแี่ วดลอ้ มไปดว้ ยปา่ กอ่ ใหเ้ กดิ ซา้ ยเขา้ สทู่ างหลวงชนบท สร.๓๐๒๗ ตรงไปประมาณ เปน็ ทศั นียภาพท่ีงดงามควรคา่ แก่การมาเทีย่ วชม ๒๒ กิโลเมตร ถึงศนู ย์คชศกึ ษา การเดนิ ทาง จากศูนยค์ ชศึกษา ใช้ถนนเสน้ ทางไปวดั แจง้ สวา่ ง ขบั ผา่ นวดั และตรงไปตามถนนประมาณ ๓ วังทะลุ อยู่ห่างจากหมู่บ้านช้างบ้านตากลางเพียง กิโลเมตร ถึงวังทะลุ ๓ กิโลเมตร เป็นบริเวณท่ีแม่น้�ำชีและแม่น้�ำมูล ไหลมาบรรจบกัน ก่อนไหลลงสู่แม่น�้ำโขงท่ีจังหวัด อ�ำเภอชมุ พลบรุ ี อุบลราชธานี ในอดีตเป็นสถานที่ส�ำคัญที่เคยใช้ ทะเลสาบทุ่งกุลา อยู่ต�ำบลไพรขลา แต่เดิมพ้ืนท่ี ประกอบพิธี “บวชนาคช้าง” ของชาวบ้านตากลาง บรเิ วณนเ้ี ปน็ สว่ นหนง่ึ ของทงุ่ กลุ ารอ้ งไห้ จนเมอ่ื พ.ศ. และหมู่บา้ นใกลเ้ คียง แมใ้ นปัจจุบันจะเลกิ ใช้วังทะลุ ๒๕๕๐ ไดม้ กี ารขดุ ลอกพน้ื ทท่ี ำ� เปน็ แกม้ ลงิ กกั เกบ็ นำ้� ประกอบพิธีกรรมดังกล่าวแล้ว แต่ด้วยบริเวณนั้น ไว้แก้ไขปัญหาความแห้งแล้ง ต่อมากรมชลประทาน ยังมีความอุดมสมบูรณ์และมีความหลากหลายทาง ได้ท�ำการขุดพื้นที่กว่า ๗๕๐ ไร่ ให้เป็นหนองน้�ำ ทะเลสาบทงุ่ กลุ า สรุ ินทร์ 25

ขนาดใหญ่ และเปลยี่ นชอื่ มาเปน็ “ทะเลสาบทงุ่ กลุ า” อ�ำเภอศีขรภมู ิ บรเิ วณโดยรอบทะเลสาบมเี สน้ ทางปน่ั จกั รยาน ศาลา ปราสาทศีขรภูมิ อยู่บ้านปราสาท ต�ำบลระแงง ชมทวิ ทัศน์ และสง่ิ อำ� นวยความสะดวก ห่างจากที่ว่าการอ�ำเภอศีขรภูมิ ๕๐๐ เมตร สร้าง การเดินทาง จากอ�ำเภอชุมพลบุรี ใช้ทางหลวง ข้ึนตามรูปแบบศิลปกรรมเขมรโบราณ ตรงกับ หมายเลข ๒๐๘๑ ไปจนถงึ บา้ นขาม ใหเ้ ล้ยี วซา้ ยเข้า ศิลปะสมัยบาปวนต่อเน่ืองถึงสมัยนครวัด ช่วงพุทธ ทางหลวงชนบท สร.๔๐๔๖ และตรงไปประมาณ ๑๓ ศตวรรษท่ี ๑๖-๑๗ เพือ่ เป็นศาสนสถานของศาสนา กโิ ลเมตร ผา่ นโรงเรยี นบา้ นโพนมว่ ง จากนนั้ เลย้ี วซา้ ย ฮนิ ดู ลทั ธไิ ศวนกิ าย ทีน่ บั ถอื พระศวิ ะและพระอิศวร เขา้ ทางหลวงชนบท สร.๔๐๐๑ และตรงไปอีก ๑.๕ เป็นเทพเจ้าสูงสุด จนถึงราวพทุ ธศตวรรษที่ ๒๒-๒๓ กิโลเมตร ถงึ ทะเลสาบทงุ่ กลุ า ปราสาทศีขรภูมิได้ถูกดัดแปลงให้เป็นวัดในศาสนา พทุ ธนิกายหนิ ยาน ปราสาทศีขรภูมิ 26 สุรินทร์

ทบั หลงั ศิวนาฏราช แผนผังหลักของปราสาท คือ ตัวปราสาทหันหน้า เหนอื ศีรษะสลกั ลายประจำ� ยามกา้ มปู และส่วนดา้ น ไปทางทิศตะวันออก ประกอบด้วย ปราสาทอิฐ ๕ ข้างสลกั เป็นรูปทวารบาลซงึ่ เป็นเทพผรู้ ักษาประตู หลัง ต้ังอยู่บนฐานศิลาแลงเดียวกัน โดยมีปราสาท ส่วนปราสาทบริวารพบทับหลัง ๒ ช้ิน ปัจจุบันถูก ประธานอยู่ตรงกลาง และมีปราสาทบริวารอยู่โดย น�ำไปเก็บรักษาไว้ท่ีพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพิมาย รอบทง้ั สม่ี ุม ปราสาทแตล่ ะหลงั มลี กั ษณะเหมือนกนั จงั หวดั นครราชสมี า สลกั เปน็ รปู แสดงเหตกุ ารณต์ อน คือ ตัวปราสาทก่อสร้างด้วยอิฐ หินทราย และศิลา พระกฤษณาวตาร (ตอนทพี่ ระวษิ ณหุ รอื พระนารายณ์ แลง มีบันไดทางข้ึนและประตูทางเข้าด้านทิศตะวัน แบ่งภาคลงมาเกิดเป็นพระกฤษณะเพื่อปราบพญา ออกเพียงด้านเดยี ว กงส์) โดยทบั หลังชนิ้ ท่ี ๑ สลกั รปู ตอนพระกฤษณะ ประลองก�ำลังปราบช้างและคชสีห์ ส่วนทับหลังช้ิน จุดที่น่าสนใจโดยรอบของปราสาทศีขรภูมิ ได้แก่ ที่ ๒ สลกั รปู ตอนพระกฤษณะปราบคชสหี ์ ทับหลังหินทรายเหนือกรอบประตูทางเข้าปราสาท ประธาน สลักเปน็ รปู ศวิ นาฏราช (พระศิวะทรงฟ้อน นอกจากนีย้ งั พบ บัวยอดปราสาท สลกั ด้วยหนิ ทราย ร�ำ) อยบู่ นหงส์ ๓ ตัว เหนอื หนา้ กาล แวดลอ้ มไปด้วย มีลักษณะเป็นรูปดอกบัวบานขนาดใหญ่ ส�ำหรับ บริวารท่รี ่วมทรงดนตรี รปู สลกั ทีส่ ำ� คัญทางดา้ นขวา ประดบั ยอดบนสุดของปราสาท ปัจจุบนั จัดแสดงอยู่ ของพระองค์ คอื พระนารายณแ์ ละพระอมุ า สว่ นทาง บรเิ วณโคนตน้ โพธิ์ ดา้ นหน้าปราสาทศีขรภูมิ ดา้ นซ้ายของพระองค์ คือ พระพรหมและพระคเณศ ในสว่ นของตำ� แหนง่ เสาประดบั ผนงั ปราสาทประธาน ปราสาทศีขรภมู ิ เปดิ ใหเ้ ข้าชมทกุ วัน เวลา ๐๗.๓๐- นั้น ส่วนดา้ นหน้าสลักเปน็ รปู นางอปั สร ส่วนดา้ นบน ๑๘.๐๐ น. อัตราคา่ เขา้ ชม ชาวไทย ๑๐ บาท ชาว ตา่ งชาติ ๕๐ บาท สรุ นิ ทร์ 27

การเดนิ ทาง จากอำ� เภอศขี รภมู ิ ใชท้ างหลวงหมายเลข พาเย่ียมชม สามารถตดิ ตอ่ นัดหมายล่วงหน้าท่ี กลุม่ ๒๒๖ ทางไปจังหวัดศรสี ะเกษ จนถงึ หลกั กิโลเมตรท่ี สตรีทอผา้ ไหมบ้านประทนุ โทร. ๐๘ ๙๕๘๕ ๔๗๖๘ ๓๕ ใหเ้ ล้ยี วซา้ ยเขา้ ซอยเทศบาล ๕ ตรงไปประมาณ การเดินทาง จากอ�ำเภอศีขรภูมิ ใช้ทางหลวง ๕๐๐ เมตร ถึงปราสาทศีขรภมู ิ หมายเลข ๒๓๓๔ จนถึงสี่แยกต�ำบลแตล ให้เลี้ยว ซ้ายไปตามถนนคอนกรีต ผ่านท่ีท�ำการองค์การ ปราสาทช่างปี่ อยู่หมู่ท่ี ๑ บ้านช่างปี่ ต�ำบลช่าง บริหารส่วนตำ� บลแตล จนถึงบา้ นประทุน รวมระยะ ปี่ เป็นอโรคยาศาลหรือโรงพยาบาล หนึ่งในจ�ำนวน ทางประมาณ ๑๗ กิโลเมตร ๑๐๒ แหง่ ท่ีพระเจ้าชยั วรมนั ท่ี ๗ โปรดใหส้ รา้ งขน้ึ อายรุ าวพุทธศตวรรษท่ี ๑๘ มีผังเปน็ รูปสีเ่ หล่ียมผืน อ�ำเภอลำ� ดวน ผ้า ก่อด้วยศิลาแลงและหินทราย ประกอบไปด้วย ปราสาทตะเปียงเตีย อยู่ภายในวัดปราสาทเทพ ปราสาทประธานตง้ั ตรงกลาง ทางดา้ นทศิ ตะวนั ออก นิมิตร หมู่ที่ ๒ ต�ำบลโชกเหนือ ค�ำว่า ตะเปียงเตีย เฉียงใต้มีบรรณาลัย ล้อมรอบด้วยก�ำแพงแก้ว ซึ่งมี หมายถึง หนองเป็ด เป็นปราสาทรปู ทรงส่เี หลี่ยม มี โคปรุ ะอยทู่ างดา้ นทศิ ตะวนั ออก นอกกำ� แพงทางดา้ น ยอดปราสาท ๕ ยอด เป็นรูปบัวตูม ตวั ปราสาทก่อ ทิศตะวันออกเฉียงเหนือมีสระน�้ำ ปราสาทแห่งน้ีมี ดว้ ยอิฐ ลกั ษณะการก่อสรา้ งเป็นสถาปตั ยกรรมแบบ การค้นพบศิลปวัตถุ เทวรูปประธานพระคเณศ ลาวและสมยั กรงุ ศรีอยธุ ยาตอนปลาย กลีบขนุนท่ียอดปราสาท ซ่ึงมีความสมบูรณ์หลาย การเดนิ ทาง จากอำ� เภอลำ� ดวน ใชท้ างหลวงหมายเลข ชิ้น ศิลปวัตถุบางส่วนถูกน�ำไปเก็บรักษาไว้ที่ ๒๐๗๗ เสน้ ทางไปอำ� เภอสงั ขะ ไปจนถงึ ระหวา่ งหลกั พพิ ธิ ภัณฑสถานแห่งชาติสรุ นิ ทร์ กโิ ลเมตรท่ี ๓๓-๓๔ มปี า้ ยบอกทางใหเ้ ลย้ี วซา้ ยเขา้ ไป การเดินทาง จากอ�ำเภอศีขรภูมิ ใช้ทางหลวง ๗ กิโลเมตร ถงึ วัดปราสาทเทพนิมิตร หมายเลข ๒๒๖ ทางไปอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ จนถึง ส่ีแยกใหญ่ให้เลี้ยวขวาเข้าไปประมาณ ๓ กิโลเมตร อำ� เภอสังขะ ถงึ ปราสาทช่างป่ี เขตอนุรักษ์พันธุ์ไม้สนสองใบ (วนอุทยานป่าสน หนองค)ู อยบู่ า้ นหนองคู ตำ� บลทบั ทนั เปน็ โครงการ หมู่บ้านทอผ้าโสร่งหางกระรอก บ้านประทุน อยู่ ร่วมระหวา่ งไทย-เดนมารก์ มพี ้นื ที่ ๖๒๕ ไร่ เป็นเขต หมู่ท่ี ๔ ต�ำบลแตล เป็นหมู่บ้านที่มีฝีมือในการทอ อนุรักษ์พันธุ์ไม้สนสองใบ ซึ่งถือว่าเป็นพันธุ์ดีที่สุดท่ี ผ้ามาต้ังแต่สมัยโบราณ ผ้าที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ขน้ึ ในทร่ี าบสงู ลกั ษณะเดน่ คอื เปน็ สนสองใบทขี่ นึ้ ใน ของบ้านประทุน คือ ผ้าโสร่งหางกระรอก ซ่ึงต้อง ที่ราบแหง่ เดยี วในประเทศไทย นับวา่ เป็นสถานทพ่ี ัก ใช้ไหมตีเกลียวให้เป็นหางกระรอกเท่าน้ัน จึงจะทอ ผอ่ นหย่อนใจอกี แห่งหนึ่งของชาวสรุ นิ ทร์ ลายผ้าออกมาเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ โดยชาวบ้าน การเดนิ ทาง รถยนต์ จากอำ� เภอสังขะ ใชท้ างหลวง จะทอผ้าอยู่ภายในบ้านของตนเองทุกวัน ผู้สนใจ หมายเลข ๒๐๗๗ เส้นทางไปอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ สามารถเข้าไปเย่ียมชมและซื้อหาผลิตภัณฑ์ผ้าโสร่ง ประมาณกิโลเมตรที่ ๓๕ จะพบวนอุทยานฯ อยู่ริม หางกระรอกได้โดยตรงจากผู้ทอในแต่ละบ้าน และ ถนน รถโดยสารประจำ� ทาง จากสถานขี นสง่ ผโู้ ดยสาร หากสนใจเข้าชมเป็นหมู่คณะและต้องการวิทยากร จงั หวดั สรุ นิ ทร์ สามารถนง่ั รถโดยสารประจำ� ทาง สาย สุรินทร์-สังขะ มาลงหน้าวนอุทยานฯ ได้ 28 สรุ นิ ทร์

ปราสาทตะเปยี งเตยี สรุ นิ ทร์ 29

ปราสาทภูมโิ ปน ปราสาทภูมิโปน อยู่หมทู่ ่ี ๕ บ้านภูมโิ ปน ตำ� บลดม และเสาประดบั กรอบประตู ไดน้ ำ� ไปเกบ็ รกั ษาและจดั ประกอบดว้ ย ปราสาทกอ่ อฐิ ๓ หลงั และปราสาทกอ่ แสดง ณ พิพธิ ภณั ฑสถานแห่งชาติสรุ ินทร์ ศลิ าแลง ๑ หลงั ต้งั เรยี งกันจากเหนือไปใต้ ปราสาท การเดนิ ทาง จากอ�ำเภอสงั ขะ ใชท้ างหลวงหมายเลข กอ่ อฐิ หลงั ท่ี ๓ ซงึ่ เปน็ ปราสาทประธาน เปน็ ปราสาท ๒๑๒๔ (สังขะ-บวั เชด) ประมาณ ๑๐ กิโลเมตร และ หลงั ใหญก่ อ่ ดว้ ยอฐิ ไมส่ อปนู มเี สาประดบั กรอบประตู เลี้ยวขวาเข้าทางหลวงชนบท สร.๔๐๑๓ จนถงึ บ้าน ทบั หลงั สลกั จากหนิ ทราย ใตห้ นา้ บนั เหนอื ทบั หลงั ขน้ึ ภมู โิ ปน จะพบปราสาทภมู โิ ปนอยรู่ มิ ถนนทางซา้ ยมอื ไปมลี วดลายรปู ใบไมม้ ว้ นแบบศลิ ปะอนิ เดยี สมยั หลงั คปุ ตะ (ราวพทุ ธศตวรรษที่ ๑๑-๑๓) และจารกึ ภาษา ปราสาทยายเหงา อยู่บ้านสังขะ ต�ำบลสังขะ เป็น สนั สกฤต อกั ษรปลั ลวะ ซง่ึ เคยใชใ้ นราวพทุ ธศตวรรษ ศาสนสถานแบบขอมทป่ี ระกอบดว้ ย ปราสาท ๒ หลงั ท่ี ๑๒-๑๓ ถอื เปน็ จารึกรนุ่ แรก ๆ ที่มีการค้นพบ จงึ ตง้ั อยเู่ รยี งกนั ในแนวเหนอื ใต้ หนั หนา้ ไปทางทศิ ตะวนั นับว่าปราสาทภูมิโปนเป็นโบราณสถานศิลปะแบบ ออก ตวั ปราสาทกอ่ ดว้ ยอฐิ อยบู่ นฐานศลิ าแลง มกี าร เขมรท่ีเกา่ แกม่ ากทส่ี ุดในประเทศไทย แกะสลกั อฐิ เปน็ ลวดลาย เชน่ ทก่ี รอบหนา้ บนั เปน็ รปู มกร (อา่ นวา่ มะ-กอน หรอื มะ-กะ-ระ คอื สัตว์ผสม ปัจจุบันปราสาทภูมิโปนได้รับการบูรณะจากกรม ระหวา่ งสงิ ห์ ชา้ ง และปลา) คาบนาคหา้ เศยี ร เปน็ ตน้ ศลิ ปากร และโบราณวตั ถุ ไดแ้ ก่ ทบั หลงั ชน้ิ สว่ นจารกึ 30 สรุ ินทร์

นอกจากน้ียังพบกลีบขนุนยอดปราสาท เสาประดับ ลานกว้างปกคลุมด้วยพ้ืนหญ้าและต้นไม้ใหญ่ เชื่อ กรอบประตู ที่แกะสลักจากหินทรายน�ำมาจัดแสดง ว่าสมัยก่อนพื้นที่บริเวณน้ีมีความเหมาะสมแก่การ ไว้ด้านหนา้ ปราสาท สร้างท่ีพักคนเดินทางและโรงพยาบาลหรืออโรคยา การเดินทาง จากอำ� เภอสงั ขะ ใชท้ างหลวงหมายเลข ศาล เพ่ือให้นักเดินทางสามารถแวะพักรักษาตัวได้ ๒๔ (โชคชัย-เดชอุดม) ทางไปจังหวัดศรีสะเกษ ไป แต่เน่ืองจากบริเวณท่ีต้ังปราสาทเป็นที่ลุ่มน้�ำท่วมถึง จนถงึ ระหวา่ งกโิ ลเมตรท่ี ๑๘๙-๑๙๐ จะพบทางแยก ประกอบกับการเส่ือมถอยของอาณาจักรขอมท�ำให้ ใหเ้ ลยี้ วขวาไปตามทางคอนกรีตอีก ๘๐๐ เมตร ถึง ปราสาทแหง่ น้ีผุกร่อนไปตามกาลเวลา ปราสาทยายเหงา ปราสาทหมน่ื ชยั เปน็ ปราสาทกอ่ อฐิ ทงั้ หลงั มลี กั ษณะ เป็นผงั รูปสี่เหลีย่ มจตั รุ สั ขนาดกว้าง ๖.๕ เมตร ยาว ปราสาทหมนื่ ชยั และปราสาทบา้ นปราสาท อยบู่ า้ น ๖.๕ เมตร ปัจจบุ นั เหลอื เพียงผนงั สองดา้ น สว่ นผนัง ถนน ต�ำบลกระเทียม สภาพพื้นที่รอบปราสาทเป็น ดา้ นหนา้ มรี อ่ งรอยคนู ำ�้ ลอ้ มรอบ และไมพ่ บภาพสลกั ปราสาทยายเหงา สรุ ินทร์ 31

วัดเขาศาลาอตลุ ฐานะจาโร ใด ๆ จงึ ไม่สามารถสันนิษฐานอายุการกอ่ สรา้ งได้ ให้วัดเป็นผู้ดูแล เพื่อจัดสร้างโครงการพุทธอุทยาน ปราสาทบ้านปราสาท อยถู่ ัดจากปราสาทหมน่ื ชัยไป เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม ประมาณ ๗๕ เมตร นบั เป็นอโรคยาศาลหรือศาสน ราชินนี าถ (ในรัชกาลท่ี ๙) ตามพระราชเสาวนีย์ เม่ือ สถานพยาบาล ๑ ในจ�ำนวน ๑๐๒ แหง่ ท่ีพระเจา้ ครง้ั ทพ่ี ระองคเ์ สดจ็ มาเยยี่ มเยอื นราษฎรในพน้ื ที่ เมอ่ื ชัยวรมันที่ ๗ แห่งอาณาจักรขอมโปรดให้สร้างขึ้น วนั ที่ ๒๗ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ ทรงรบั ส่ังใหร้ าษฎร ประกอบด้วย ปราสาทประธาน วิหาร ก�ำแพงแก้ว ช่วยกันรักษาป่าและสัตว์ป่าไว้เพื่อเป็นสมบัติของ และสระนำ้� ชาติและอนุชนรุ่นหลัง ต่อมาได้มีการค้นพบรอย การเดินทาง จากอำ� เภอสังขะ ใช้ทางหลวงหมายเลข พระพุทธบาทบนแผ่นหินขนาดใหญ่ ยาว ๔ เมตร สูง ๒๔ ทางไปอ�ำเภอเมืองสุรินทร์ ประมาณ ๒๐ ๓ เมตร อยภู่ ายในปา่ แยกจากถนนลกึ เขา้ ไปประมาณ กิโลเมตร ถึงบ้านถนน ให้เลี้ยวซ้ายไป ๓ กิโลเมตร ๔๐๐ เมตร เชื่อกันว่ามีมาต้ังแต่ ๑,๕๐๐ ปีมาแล้ว จากน้ันเลย้ี วซ้ายไปอีก ๓ กิโลเมตร จะพบปราสาท ซึ่งรอยพระพุทธบาทที่พบนี้เป็นพระบาทข้างขวา หมนื่ ชยั และปราสาทบา้ นปราสาทอยทู่ างซ้ายมือ ยาว ๖.๒ เมตร ส้นพระบาทกวา้ ง ๐.๗ เมตร ปลาย พระบาทกว้าง ๑.๕ เมตร องค์พระบาทถูกแกะสลกั อ�ำเภอบัวเชด ลึกลงไป ๐.๒ เมตร ขนาดน้ิวพระบาทแทบจะเท่า วดั เขาศาลาอตลุ ฐานะจาโร อยตู่ ำ� บลจรสั เปน็ พทุ ธ กัน มีลายก้นหอยประดับทงั้ ส่วนปลายนวิ้ และข้อน้ิว อุทยานแห่งแรกของประเทศไทย มีเนอื้ ท่ี ๑๐,๘๖๕ ลายบนฝ่าพระบาททั้งหมดอยู่ในกรอบสี่เหลี่ยมเส้น ไร่ ได้รับอนุญาตจากกรมป่าไม้ผ่านกรมการศาสนา นนู ลว้ นเปน็ รปู สตั วแ์ ละพนั ธพ์ุ ฤกษา ซ่ึงลวดลายบาง 32 สรุ ินทร์

อย่างมีความเก่าแก่ร่วมสมัยกับลายเขมรในช่วงพุทธ ธรรมต่าง ๆ ตามความตอ้ งการ สอบถามขอ้ มูลไดท้ ี่ ศตวรรษที่ ๑๗-๑๙ พระสุวิท (กตสาโร) โทร. ๐๘ ๙๐๓๓ ๓๑๖๔ การเดนิ ทาง จากอำ� เภอบวั เชด ใชท้ างหลวงหมายเลข นอกจากน้ี ภายในวัดยังมีพระสถูปเจดีย์บรรจุ ๒๑๒๔ ตอ่ ดว้ ยทางหลวงชนบท สร. ๔๐๐๔ ทมี่ งุ่ หนา้ พระบรมสารรี กิ ธาตุ จดุ ชมทวิ ทศั น์ คอื ผานางคอย ซง่ึ ไปบา้ นจรัส ประมาณ ๖ กโิ ลเมตร และเล้ียวขวาไป บรเิ วณน้ีมีรูปหล่อพระพทุ ธรปู ปางตา่ ง ๆ เชน่ หลวง ตามเสน้ ทางส่วู ัดอีก ๒ กิโลเมตร ปมู่ ัน่ ภูรทิ ัตโต และ พระพุทธบารมสี ยามบรุ พี ิทักษ์ เป็นพระพุทธรูปปางนาคปรกขนาดใหญ่สีทองอร่าม หนา้ ตกั กวา้ ง ๙ เมตร เปน็ ตน้ และจากจดุ ชมทวิ ทศั น์ อำ� เภอกาบเชงิ สามารถมองเหน็ อา่ งเกบ็ นำ้� บา้ นจรสั และทวิ เขาพนม นิคมสร้างตนเองเลี้ยงไหม จังหวัดสุรินทร์ ใน ดงรัก ซ่งึ เป็นแนวเขตชายแดนไทย-กมั พชู า ส�ำหรับผู้ พระบรมราชานเุ คราะห์ อยบู่ า้ นเขอื่ นแกว้ หมทู่ ี่ ๑๓ สนใจถอื ศลี ปฏบิ ตั ธิ รรม สามารถเขา้ รบั การฝกึ ปฏบิ ตั ิ ตำ� บลกาบเชิง เดิมเปน็ ที่ดนิ ของบรษิ ทั พรหมสุวรรณ พระพุทธบารมสี ยามบรุ ีพิทกั ษ์ วัดเขาศาลาอตลุ ฐานะจาโร สุรินทร์ 33

ตลาดการค้าช่องจอม ไหมไทย ต่อมาได้กราบบังคมทูลเกล้าถวายกิจการ อ่างเก็บน้�ำห้วยตาเกาว์ อยู่ในพ้ืนท่ีเขตรักษาพันธุ์ โครงการแด่ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล สตั วป์ า่ หว้ ยทบั ทนั -หวั ยสำ� ราญ สรา้ งโดยรฐั บาลญปี่ นุ่ อดุลยเดช รัชกาลที่ ๙ เพ่ือพระราชทานพระบรม มอบใหไ้ ทย เมือ่ พ.ศ. ๒๕๒๕ เปน็ แหลง่ ต้นน้�ำท่สี ่ง ราชานุเคราะห์ให้กับประชาชนผู้ยากไร้ และในวันที่ หลอ่ เลยี้ งชาวอำ� เภอกาบเชงิ มพี นื้ ทบี่ รเิ วณอา่ งเกบ็ นำ�้ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ทรงมพี ระราชกระแสโปรด ประมาณ ๒.๒๖ ตารางกิโลเมตร และพ้นื ทรี่ บั น้�ำฝน เกลา้ ฯ ใหก้ รมประชาสงเคราะหด์ ำ� เนนิ โครงการเลย้ี ง เหนืออา่ งเก็บนำ�้ ประมาณ ๓๔.๖๐ ตารางกโิ ลเมตร ไหมจังหวัดสุรินทร์ โดยจัดท่ีดินให้ราษฎรผู้ยากไร้ สามารถกักเก็บน�้ำเพื่อการชลประทานได้ตลอดปี เขา้ ประกอบอาชีพปลูกหม่อนเลี้ยงไหม ซงึ่ ได้ด�ำเนนิ นักท่องเท่ียวสามารถเดินทางมาเท่ียวชมบรรยากาศ การในรูปแบบนิคมสร้างตนเอง และให้ความรู้ด้าน รม่ รน่ื และลงเลน่ นำ�้ ได้ นอกจากนยี้ งั มรี า้ นอาหารพนื้ วิชาการการเลี้ยงไหมแบบครบวงจร และดูแลเก่ียว บา้ นแบบแพรมิ นำ้� ให้บริการ กับการจ�ำหน่ายรังไหมแก่สมาชิก สอบถามข้อมูล การเดนิ ทาง จากอำ� เภอกาบเชงิ ใชท้ างหลวงหมายเลข โทร. ๐ ๔๔๕๕ ๙๐๓๗ ๒๑๔ ทางไปช่องจอม จนถงึ นิคมสรา้ งตนเอง เลี้ยง การเดินทาง จากอ�ำเภอกาบเชิง ใช้ทางหลวง ไหมจังหวัดสุรินทร์ ให้เล้ียวขวาไป ๕๐๐ เมตร จะ หมายเลข ๒๑๔ ทางไปช่องจอม ประมาณ ๔ พบส�ำนักงานเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยทับทัน-ห้วย กิโลเมตร จะพบนิคมสร้างตนเองฯ อยู่ริมถนนทาง ส�ำราญอยู่ทางซ้ายมือ และอ่างเก็บน�้ำห้วยตาเกาว์ ขวามอื อยู่ทางขวามอื 34 สุรินทร์

เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยทับทัน-ห้วยส�ำราญ มี ตลุ าคม-พฤศจกิ ายน) จะมดี อกไม้ปา่ เชน่ ดอกดุสติ า พื้นท่ี ๓๑๓,๗๕๐ ไร่ ครอบคลมุ พื้นทอี่ �ำเภอกาบเชงิ ออกดอกงามสะพรงั่ เปน็ ทงุ่ กวา้ ง สอบถามขอ้ มลู โทร. อ�ำเภอสงั ขะ และอำ� เภอบวั เชด ลักษณะภมู ปิ ระเทศ ๐๘ ๓๗๙๒ ๐๙๙๒ เป็นท่ีราบและเทือกเขาสูง อยู่สูงจากระดับน�้ำทะเล การเดนิ ทาง จากอำ� เภอกาบเชงิ ใชท้ างหลวงหมายเลข ระหว่าง ๒๐๐-๔๗๖ เมตร เป็นแหล่งต้นน้�ำล�ำธาร ๒๑๔ ทางไปช่องจอม จนถึงนคิ มสร้างตนเอง เลีย้ ง ท่ีสามารถส่งน้�ำไปช่วยเหลือและพัฒนาพ้ืนท่ีราบ ไหมจังหวดั สุรนิ ทร์ และเล้ียวขวาไปอกี ๕๐๐ เมตร ชายแดนในโครงการต่าง ๆ ได้ มีล�ำห้วยท่ีส�ำคัญ ผา่ นอา่ งเกบ็ นำ้� ห้วยตาเกาวท์ างขวามือ และทางซา้ ย หลายสาย คอื หว้ ยสงิ ห์ หว้ ยประเดก หว้ ยขนาดมอญ มอื คือสำ� นักงานเขตรักษาพนั ธส์ุ ตั ว์ป่าฯ ห้วยจรสั ห้วยหมอนแบก ห้วยสำ� ราญ หว้ ยเสียดจะ เอิง ห้วยจ�ำเริง จึงมีการสร้างอ่างเก็บน้�ำขึ้นในพ้ืนที่ ตลาดการค้าช่องจอม อยู่บ้านด่านพัฒนา ต�ำบล น้ัน ๆ เป็นผลให้พ้ืนท่ีมีความชุ่มชื้นโดยทั่วไป มีป่า ดา่ น เปน็ ตลาดชายแดนทอ่ี ยใู่ กลก้ บั จดุ ผา่ นแดนถาวร ไม้ท่ีอุดมสมบูรณ์ เป็นท่ีอยู่อาศัยของสัตว์ป่านานา ชอ่ งจอม เปดิ จำ� หนา่ ยสนิ คา้ อปุ โภคบรโิ ภคทว่ั ไป เปน็ ชนดิ และตดิ แนวชายแดนไทย-กมั พชู า นกั ทอ่ งเทยี่ ว สินค้าท่ีผลิตในประเทศไทยและสินค้าท่ีน�ำเข้าจาก สามารถสัมผัสความงามตามธรรมชาติ โดยเฉพาะ ฝั่งกัมพูชา เช่น อาหารสด อาหารแห้ง เครื่องเทศ ในช่วงปลายฝนต้นหนาวของทุกปี (ประมาณเดือน สมนุ ไพร เสอื้ ผา้ อปุ กรณต์ กแตง่ บา้ น ฯลฯ ตลาดเปดิ ทุกวนั เวลา ๐๘.๐๐-๑๗.๐๐ น. รถโดยสารปรเขะาจฝำ� ทาชาีงหสราือยสจรุ ุดินชทมรว-์ ิวชเอ่ขงาจฝอามชี สุรนิ ทร์ 35

รถตูโ้ ดยสารประจ�ำทางสายสรุ นิ ทร์-ชอ่ งจอม การเดนิ ทาง รถยนต์ จากอำ� เภอกาบเชงิ ใชท้ างหลวง ระเบียบการข้ามแดน หมายเลข ๒๑๔ ทางไปช่องจอม ประมาณ ๑๒ ๑. ชาวไทย ใช้หนังสือเดินทาง (Passport) กิโลเมตร จะพบตลาดการค้าช่องจอมอยู่ริมถนน ประทับตราผ่านเข้า-ออก ณ จุดผ่านแดน อนุญาต ทางซ้ายมือ ก่อนถึงจุดผ่านแดนถาวรช่องจอม ๒ ใหพ้ �ำนักอยใู่ นราชอาณาจกั รกัมพูชาได้ ๑๔ วนั กโิ ลเมตร หากมาจากอำ� เภอเมอื งสรุ นิ ทร์ ใชท้ างหลวง ชาวตา่ งชาติ ใชห้ นงั สอื เดนิ ทาง (Passport) หมายเลข ๒๑๔ (สรุ นิ ทร-์ ปราสาท-ช่องจอม) ระยะ และวีซ่า (Visa) ประทับตราผ่านเข้า-ออก ณ จุด ทาง ๖๗ กิโลเมตร ผ่านแดน และสามารถขอ Visa on Arrival ได้ ณ รถโดยสารประจำ� ทาง มรี ถโดยสารประจ�ำทางทัง้ รถ สำ� นกั งานจุดผา่ นแดนถาวรช่องจอม บัสและรถตู้ สายสุรนิ ทร-์ ชอ่ งจอม ใหบ้ ริการทส่ี ถานี ๒. ผู้มีภูมิล�ำเนาอยใู่ นจงั หวดั สุรินทร์ (ตอ้ งมีช่อื ขนส่งผู้โดยสารจังหวัดสุรินทร์ ผ่านตลาดการค้า อยใู่ นทะเบยี นบา้ นไมต่ ำ�่ กวา่ ๖ เดอื น) สามารถปฏบิ ตั ิ ชายแดน ไปจุดผา่ นแดนถาวรชอ่ งจอม ทุกวนั เวลา ตามระเบียบข้อ ๑ หรือใช้บัตรผ่านแดนช่ัวคราว ๐๕.๓๐-๑๘.๓๐ น. รถออกทุก ๓๐ นาที ใช้เวลาเดนิ (Temporary Border Pass) ซึ่งสามารถเดินทาง ทางประมาณ ๑.๓๐ ชัว่ โมง เข้าไปได้เฉพาะในพื้นท่ีจังหวัดอุดรมีชัยเท่าน้ัน และ อนญุ าตให้พ�ำนกั อยู่ได้ ๗ วนั ติดต่อท�ำบตั รผา่ นแดน จุดผ่านแดนถาวรช่องจอม อยู่บ้านด่านพัฒนา ชั่วคราว (Temporary Border Pass) ได้ ณ งาน ต�ำบลด่าน ตรงขา้ มกับ ชมุ ชนโอรเ์ สม็ด อ�ำเภอสำ� โรง ความมั่นคง ศาลาว่าการจังหวัดสุรินทร์ ในวันเวลา จงั หวัดอุดรมีชัย ราชอาณาจกั รกัมพูชา ชอ่ งจอมถือ ราชการ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๒๐๕๙ เอกสารที่ใชไ้ ดแ้ ก่ เป็นเส้นทางข้ามแดนที่ใหญ่และสะดวกท่ีสุดของ - สำ� เนาบตั รประชาชน จังหวัดสุรินทร์ที่จะไปยังราชอาณาจักรกัมพูชา เปิด - สำ� เนาทะเบยี นบา้ น ท�ำการทุกวัน เวลา ๐๖.๐๐-๒๐.๐๐ น. สอบถาม - คา่ ธรรมเนยี ม ๒๐๐ บาท ขอ้ มูล โทร. ๐ ๔๔๕๕ ๙๑๒๗ ๓. ผู้มีภูมิล�ำเนาอยู่ในอ�ำเภอกาบเชิง จังหวัด 36 สรุ ินทร์

สุรินทร์ (ต้องมีช่ืออยู่ในทะเบียนบ้านไม่ต่�ำกว่า ๖ หมายเลข ๒๑๔ ทางไปช่องจอม ประมาณ ๑๔ เดอื น) สามารถปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บขอ้ ๑ หรอื ใชบ้ ตั ร กิโลเมตร ถึงจุดผ่านแดนถาวร หากมาจากตัวเมือง ผา่ นแดนชัว่ คราว (Temporary Border Pass) ซ่ึง สุรินทร์ ใช้ทางหลวงหมายเลข ๒๑๔ (สุรินทร์- สามารถเดินทางเข้าไปได้เฉพาะในพ้ืนท่ีจังหวัดอุดร ปราสาท-ช่องจอม) ระยะทาง ๖๙ กโิ ลเมตร มชี ัยเทา่ น้ัน และอนญุ าตให้พำ� นกั อยูไ่ ด้ ๗ วนั ตดิ ต่อ รถโดยสารประจำ� ทาง มีรถโดยสารประจ�ำทางทงั้ รถ ทำ� บตั รผา่ นแดนชวั่ คราว (Temporary Border Pass) บสั และรถตู้ สายสรุ นิ ทร-์ ช่องจอม ใหบ้ ริการทีส่ ถานี ได้ ณ ทว่ี ่าการอำ� เภอกาบเชงิ โทร. ๐ ๔๔๕๕ ๙๒๘๐ ขนสง่ ผโู้ ดยสารจงั หวดั สรุ นิ ทร์ ไปยงั จดุ ผา่ นแดนถาวร เอกสารท่ีใชไ้ ดแ้ ก่ ช่องจอม ทุกวนั เวลา ๐๕.๓๐-๑๘.๓๐ น. รถออก - สำ� เนาบตั รประชาชน ทุก ๓๐ นาที ใช้เวลาเดินทางประมาณ ๑.๓๐ ชั่วโมง - สำ� เนาทะเบียนบา้ น - ค่าธรรมเนียม ๒๐๐ บาท อ�ำเภอพนมดงรัก ๔. กรณีน�ำรถยนต์จากฝั่งไทยข้ามแดนไปยัง โบราณสถานกลุ่มปราสาทตาเมือน อยู่บ้านหนอง ราชอาณาจักรกัมพูชา สามารถติดต่อท�ำเอกสาร คันนา ต�ำบลตาเมียง ติดแนวชายแดนไทย-กัมพูชา ขา้ มแดนได้ ณ ฝา่ ยศลุ กากร บรเิ วณจดุ ผา่ นแดนถาวร เป็นโบราณสถานแบบขอม ๓ หลงั ตั้งอยบู่ รเิ วณใกล้ ช่องจอม สอบถามขอ้ มูลได้ที่ สำ� นกั งานจุดผา่ นแดน เคียงกัน ประกอบไปดว้ ย ถาวรชอ่ งจอม โทร. ๐ ๔๔๕๕ ๙๑๒๗ ปราสาทตาเมือน เป็นศาสนสถานในพุทธศาสนา การเดนิ ทาง รถยนต์ จากอำ� เภอกาบเชงิ ใชท้ างหลวง ลัทธิมหายาน สร้างข้ึนเพ่ือเป็นธรรมศาลาหรือท่ีพัก ปราสาทตาเมอื น สรุ ินทร์ 37

คนเดนิ ทาง เป็น ๑ ใน ๑๗ แหง่ ที่พระเจ้าชยั วรมนั หน้า ก่อด้วยศิลาแลงและหินทราย มีบรรณาลัย ที่ ๗ โปรดใหส้ รา้ งขึน้ ตวั ปราสาทสรา้ งด้วยศิลาแลง อยู่ทางด้านหน้าเยื้องไปทางขวาของปราสาท ล้อม ลักษณะเป็นปรางค์องค์เดียว มีห้องยาวเช่ือมต่อ รอบด้วยก�ำแพงก่อศิลาแลงเช่นเดียวกัน มีซุ้มประตู มาทางด้านหน้า ผนังด้านเหนือปิดทึบแต่สลักเป็น (โคปรุ ะ) อยดู่ า้ นหนา้ ทางดา้ นทศิ ตะวนั ออกเพยี งดา้ น หน้าต่างหลอก ส่วนด้านใต้มีหน้าต่างเรียงกันโดย เดยี ว นอกกำ� แพงดา้ นหนา้ มสี ระนำ�้ เชน่ เดยี วกบั อโรค ตลอด เคยมีผู้พบทับหลังเป็นรูปพระพุทธรูปปาง ยาศาลแหง่ อ่นื ๆ ตรงหอ้ งกลางของโคปรุ ะ พบศิลา สมาธิในซ้มุ เรอื นแก้ว ๒-๓ ชิ้น จารึก ๑ หลัก จารึกด้วยอักษรขอมภาษาสันสกฤต ปราสาทตาเมือนโต๊ด อยู่ห่างจากปราสาทตาเมือน เป็นศิลาจารึกที่พระเจ้าชัยวรมันท่ี ๗ โปรดให้สร้าง ๓๔๐ เมตร เปน็ อโรคยาศาลหรอื สถานพยาบาลของ ไว้ประจ�ำอโรคยาศาลแห่งนี้ มีข้อความเช่นเดียว ชุมชน สร้างข้ึนในพุทธศตวรรษท่ี ๑๘ เป็น ๑ ใน กบั จารกึ ทพี่ บตามอโรคยาศาลแห่งอื่น ๆ คอื กล่าว ๑๐๒ แหง่ ทพี่ ระเจา้ ชัยวรมันที่ ๗ โปรดใหส้ รา้ งขน้ึ นมัสการพระพทุ ธเจา้ พระไภษชั ยครุ ไุ วฑรู ยะ ซึ่งเปน็ และยังคงสภาพเกือบสมบูรณ์ ปราสาทประธานมี พระโพธิสัตว์ผู้ประทานความไม่มีโรคแก่ประชาชนผู้ ลักษณะเป็นรูปทรงส่ีเหล่ียมจัตุรัสมีมุขย่ืนทางด้าน นบั ถอื และกลา่ วถงึ การแตง่ ตงั้ เจา้ หนา้ ทป่ี ระจำ� สถาน ปราสาทตาเมือนโตด๊ 38 สรุ ินทร์

ปราสาทตาเมอื นธม พยาบาลในแผนกต่าง ๆ เช่น แพทย์ ผู้ดูแลสถาน ด้านทิศตะวนั ออก นอกจากน้ยี ังมบี รรณาลัย ๒ หลงั พยาบาล ปัจจบุ ันศลิ าจารกึ หลกั น้ีถกู น�ำไปเก็บรกั ษา สรา้ งด้วยศลิ าแลง อยู่ทางดา้ นทศิ ตะวนั ออกเฉยี งใต้ ไว้ ณ หอสมดุ แหง่ ชาติ ท่าวาสกุ รี กรงุ เทพมหานคร และทศิ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ของปราสาทประธาน และมี ปราสาทตาเมือนธม อยู่ห่างจากปราสาทตาเมือน ระเบยี งคดสรา้ งดว้ ยหนิ ทรายลอ้ มรอบอาคารทง้ั หมด โต๊ดไปทางทิศใต้ ประมาณ ๘๐๐ เมตร และอยูห่ ่าง มสี ระนำ้� อยภู่ ายนอกระเบยี งคด ทางดา้ นทศิ เหนอื กรุ จากปราสาทตาเมอื น ประมาณ ๑ กโิ ลเมตร สรา้ งขนึ้ ดว้ ยศลิ าแลง ในศาสนาฮนิ ดู ลทั ธิไศวนกิ าย ซึ่งนับถอื พระศวิ ะเปน็ เทพสงู สดุ สนั นษิ ฐานวา่ สรา้ งขน้ึ ในราวพทุ ธศตวรรษ โบราณสถานกลุ่มปราสาทตาเมือนเปิดให้เข้าชมทุก ที่ ๑๗ ซึ่งเก่าแก่กว่าปราสาทตาเมือนและปราสาท วัน เวลา ๐๘.๐๐-๑๗.๐๐ น. ไม่เสยี คา่ เขา้ ชม และ ตาเมือนโต๊ด และเป็นปราสาทขนาดใหญ่ท่ีสุดใน เนอื่ งจากเปน็ พนื้ ทตี่ งั้ อยใู่ กลช้ ายแดนไทย-กมั พชู า นกั กลุ่มปราสาทตาเมือน ซ่ึงประกอบด้วยปราสาท ๓ ทอ่ งเทย่ี วทจี่ ะเดนิ ทางไปเทยี่ วชม ควรสอบถามขอ้ มลู หลงั ไดแ้ ก่ ปราสาทประธานมขี นาดใหญท่ ส่ี ดุ อยตู่ รง จากหน่วยทหารที่ดูแลพื้นท่ีบริเวณนั้นก่อนและน�ำ กลาง ปราสาทอกี สองหลงั อยู่ถดั ไปด้านหลงั ทางขวา บตั รประชาชนติดตวั ไปทกุ ครงั้ สอบถามข้อมูล โทร. และซ้าย ตัวปราสาทสร้างด้วยหินทรายหันหน้าไป ๐ ๔๔๕๐ ๘๒๔๐ ทางทิศใต้ ภายในปราสาทประธานปรากฏหลักฐาน การเดินทาง จากอ�ำเภอพนมดงรัก ใช้ทางหลวง ที่ส�ำคัญ คือ ศิวลึงค์ท่ีสกัดจากหินธรรมชาติ และมี หมายเลข ๒๒๔ ทางไปจงั หวัดบรุ รี มั ย์ และเลีย้ วซา้ ย ท่อโสมสูตรหรือท่อระบายน้�ำมนต์จากการสักการะ เขา้ ทางหลวงหมายเลข ๒๔๐๗ ประมาณ ๘ กโิ ลเมตร ศิวลึงค์ ต่อจากปราสาทประธานไปยังระเบียงคด จะพบปราสาทตาเมือนอย่ทู างซา้ ยมอื สุรนิ ทร์ 39

ปราสาทบา้ นไพล อ�ำเภอปราสาท อยใู่ นซมุ้ เหนอื หนา้ กาลทก่ี ำ� ลงั คายทอ่ นพวงมาลยั มอื ปราสาทบ้านไพล อย่บู า้ นปราสาท ตำ� บลเชือ้ เพลิง ทงั้ สองข้างยดึ ท่อนพวงมาลัยไว้ และอกี ชิน้ หนง่ึ สลกั เปน็ ศาสนสถานศลิ ปะขอมทสี่ รา้ งถวายแดพ่ ระอศิ วร ภาพพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ แม้ว่าศิวลึงค์และ ตวั ปราสาทคลา้ ยปรางค์ ๓ องค์ สรา้ งดว้ ยอฐิ ขดั เรยี บ ทับหลังบางส่วนจะหายไป และเศษทับหลังได้ถูก ตง้ั อยบู่ นฐานศลิ าแลงเดยี วกนั เรยี งจากเหนอื ไปใต้ มคี ู น�ำไปเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพิมาย นำ้� ลอ้ มรอบ ยกเวน้ ทางเขา้ ดา้ นทศิ ตะวนั ออก ปจั จบุ นั จังหวัดนครราชสีมา สันนิษฐานได้ว่าปราสาทหลังน้ี ปราสาทหลังที่อยู่ด้านทิศเหนือและหลังตรงกลางยัง นา่ จะสรา้ งขนึ้ ราวพุทธศตวรรษท่ี ๑๖ อยู่ในสภาพค่อนข้างดี โดยเฉพาะปราสาทที่อยู่ด้าน การเดินทาง จากอ�ำเภอปราสาท ใช้ทางหลวง ทิศเหนือยังคงมีทับหลังติดอยู่ในต�ำแหน่งเดิม สลัก หมายเลข ๒๑๔ ทางไปอำ� เภอเมอื งสรุ นิ ทร์ ประมาณ ภาพเทวดาน่ังชันเข่าอยู่ในซุ้มเหนือหน้ากาลที่ก�ำลัง ๗ กิโลเมตร จะพบทางให้เลี้ยวซ้ายไปตามถนน คายทอ่ นพวงมาลยั มือทงั้ สองข้างยึดท่อนพวงมาลยั ลาดยางอกี ๓ กิโลเมตร ไว้ (หนา้ กาล คอื ลวดลายปนู ปน้ั ลกั ษณะเปน็ รปู หนา้ ปราสาทหินบ้านพลวง อยู่บ้านพลวง ต�ำบลบ้าน ยกั ษ์ปนสงิ ห์ หรือใบหน้าอสูรที่โหดรา้ ย) พลวง ลักษณะเป็นปรางค์องค์เด่ียว ตั้งอยู่บนฐาน นอกจากนี้ยังมีทับหลังอีก ๒ ช้ิน วางอยู่ท่ีพื้น ศลิ าแลงขนาดใหญร่ ูปทรงสเี่ หล่ียมผนื ผา้ หันหน้าไป สนั นษิ ฐานวา่ เปน็ ทบั หลงั ของปราสาทหลงั กลางและ ทางทศิ ตะวนั ออก มปี ระตทู างเขา้ ดา้ นหนา้ เพยี งดา้ น หลงั ทางด้านทศิ ใต้ ชนิ้ หนง่ึ สลกั ภาพเทวดานัง่ ชนั เข่า เดยี ว สว่ นอกี สามดา้ นทรำ�า้ นเปขาน็ ยปขอรงะเกต่าหู ตลลอาดกเกอา่ งอคทุ ป์ยั ธราานงี ค์ 40 สรุ ินทร์

ก่อสรา้ งดว้ ยหนิ ทราย ดา้ นบนเรือนธาตุสร้างด้วยอฐิ ภายในซมุ้ เรอื นแกว้ เหนือหนา้ กาลยดึ ท่อนพวงมาลยั ซึ่งพังทลายลงมาจนหมดแล้ว จึงเหลือตัวปราสาท ที่คายออกมาจากปาก ทบั หลงั ทางทศิ เหนือสลักเป็น เพยี งคร่งึ เดียว มีคูน้�ำเป็นรปู ตัวยูลอ้ มรอบ ใกลเ้ คียง รูปพระกฤษณะกำ� ลังรบกับนาคกาลียะ และทับหลงั กันมีบารายหรือสระน้�ำขนาดใหญ่ สันนิษฐานว่า ทางทศิ ตะวันตกไมม่ กี ารแกะสลักเป็นรูปใด ๆ บริเวณน้ีเคยเป็นท่ตี ง้ั ของชุมชนโบราณมากอ่ น นอกจากนี้ยังมีภาพแกะสลักเล่าเรื่องของสัตว์ช้ันต่�ำ แม้จะเป็นปราสาทหินขนาดเล็กแต่ฝีมือการสลักหิน ทง้ั ฝงู ลงิ ทมี่ าเกาะอยบู่ นชอ่ เฟอ่ื งอบุ ะแทนความหมาย รอบตวั ปราสาทมคี วามประณีตและงดงามมาก หน้า ภาพฝงู ลงิ ในปา่ หงส์ หา่ น หรอื นกนำ�้ กำ� ลงั จบั ปลากนิ บันทางทิศตะวันออกซ่ึงเป็นด้านหน้าของปราสาท โดยมจี ระเขแ้ อบจอ้ งมองอยใู่ นบงึ นำ�้ ใหญ่ แมม่ า้ พาลกู แกะสลกั เปน็ รปู พระกฤษณะกำ� ลงั ยกภเู ขาโควรรธนะ มาเล็มหญ้า มีเสือคอยจ้องมองอยู่ด้านหลัง วัวนอน ป้องกันผู้เล้ียงวัว (โคปาลและโคปี) จากฝนกรดท่ี หมอบอยู่ทางซ้ายและขวา และสัตว์ป่านานาชนิด พระอนิ ทรโ์ ปรยลงมา สว่ นทบั หลงั ทางทศิ ตะวนั ออก ท้ังแรด หมูป่า ช้าง เป็นต้น นับเป็นคร้ังแรกที่ภาพ และทศิ ใต้ สลกั เปน็ รปู พระอนิ ทรท์ รงชา้ งเอราวณั อยู่ ของสัตว์ชั้นต�่ำได้มาแกะสลักร่วมกันอยู่บนปราสาท ปราสาทหนิ บ้านพลวง สุรินทร์ 41

ทอ่ี ุทศิ ถวายแก่เทพเจา้ คอื พระอินทร์ ซ่งึ เชอ่ื กันว่า ย่ิงท�ำให้จังหวัดสุรินทร์เป็นท่ีรู้จักกันดีในหมู่นักท่อง เป็นเทพเจ้าแห่งความอุดมสมบรู ณ ์ เท่ยี วชาวไทยและชาวต่างชาติ ปราสาทหนิ บา้ นพลวง เปดิ ใหช้ มทกุ วนั เวลา ๐๘.๐๐- งานจดทะเบยี นสมรสบนหลงั ชา้ ง (พธิ แี ตง่ งานแบบ ๑๖.๐๐ น. ค่าเข้าชม ชาวไทย ๑๐ บาท ชาวต่าง ชาวกูยหรือพิธีซัตเต) จัดในวันท่ี ๑๔ กุมภาพันธ์ ชาติ ๕๐ บาท ของทุกปี ณ ศูนยค์ ชศึกษา หมู่บา้ นชา้ ง บ้านตากลาง การเดินทาง จากอ�ำเภอปราสาท ใช้ทางหลวง อ�ำเภอท่าตูม เพ่ือร่วมอนุรักษ์สืบสานประเพณีการ หมายเลข ๒๑๔ ทางไปยังช่องจอม ประมาณ แต่งงานแบบชนพื้นเมืองด้ังเดิมของสุรินทร์ให้คงอยู่ ๔ กิโลเมตร จะพบทางแยกให้เล้ียวซ้ายเข้าไปอีก สืบไป และเป็นการส่งเสรมิ การท่องเทยี่ วของจังหวัด ๑ กโิ ลเมตร สุรินทร์ด้วย คู่สมรสท่ีสนใจสามารถขอรับสิทธิ์จด บ้านโพธิ์กอง อยู่ต�ำบลเช้ือเพลิง เป็นแหล่งผลิต ทะเบยี นบนหลงั ชา้ งและเขา้ พธิ แี ตง่ งานตามแบบพน้ื ผ้าไหมที่มีชื่อเสียงอีกแห่งหน่ึงของจังหวัดสุรินทร ์ เมืองของชาวกูยได้ โดยไม่จ�ำกัดเช้ือชาติและไม่เสีย ปัจจุบันนอกจากการท�ำนาแล้ว ชาวบ้านโพธ์ิกองได้ ค่าใชจ้ ่ายใด ๆ ท้ังส้นิ สอบถามข้อมูลไดท้ ่ี องค์การ รวมกลุ่มกันผลิตผ้าไหมทอมือ โดยใช้กระบวนการ บริหารส่วนจังหวดั สุรินทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๔๕๒๔ ผลิตท่ีได้รับการสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ และยัง งานวันช้างไทย จัดในวันท่ี ๑๓ มีนาคม ของทุกปี คงอนุรักษ์ลายโบราณที่เป็นเอกลักษณ์ของหมู่บ้าน ณ บริเวณอนุสาวรีย์พระยาสุรินทรภักดีศรีณรงค์ เช่น ลายมดั หม่ีค่นั ลายโห่ เปน็ ตน้ ผา้ ไหมของชาว จางวาง อ�ำเภอเมืองสุรินทร์ การสถาปนาวันช้าง บ้านโพธิ์กองมีท้ังที่ผลิตจากไหมพื้นบ้านที่เลี้ยงเอง ไทย มีวัตถุประสงค์เพ่ือให้ชาวไทยหันมาให้ความ และไหมประดิษฐ์ส�ำเร็จรูปถักทอเรียงร้อยเส้นไหมที่ ส�ำคัญในการให้ความช่วยเหลือและอนุรักษ์ช้างมาก ละเสน้ ๆ จนเป็นผา้ ผืนท่ีงดงาม สอบถามข้อมูลไดท้ ี่ ขึ้น กิจกรรมภายในงาน เช่น พิธีท�ำบุญเพื่ออุทิศ คณุ สุดารัตน์ โทร. ๐๘ ๑๑๕๗ ๓๘๙๙ ส่วนกุศลให้กับหมอช้าง ควาญช้าง และช้างท่ีล่วง การเดินทาง จากอ�ำเภอปราสาท ใช้ทางหลวง ลบั ไปแล้ว การจัดสะโตกช้าง (ขนั โตกช้าง) ร่วมเลีย้ ง หมายเลข ๒๑๔ ไปจนถงึ หลกั กิโลเมตรที่ ๑๐ จะมี อาหารชา้ ง และรว่ มเสวนาอนาคตชมุ ชนคนเลยี้ งชา้ ง ทางแยกซา้ ยมอื เขา้ ไปอกี ๒ กิโลเมตร ฯลฯ สอบถามขอ้ มลู ไดท้ ี่ องคก์ ารบรหิ ารสว่ นจงั หวดั เทศกาลงานประเพณี สรุ ินทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๔๕๒๔ จังหวัดสุรนิ ทร์ เป็นดนิ แดนทีม่ ีชา้ งจ�ำนวนมากมาแต่ งานประเพณขี น้ึ เขาสวาย เคาะระฆัง ๑,๐๘๐ ใบ โบราณ ชาวเมอื งในอดตี หรอื ท่เี รยี กว่า “สว่ ย” ได้จบั กราบไหวส้ ง่ิ ศักดสิ์ ทิ ธิ์ จัดในวันขึ้น ๑ ค�่ำ เดือน ๕ ช้างป่ามาฝึกเพื่อใช้เป็นพาหนะและใช้ในการขนส่ง ของทุกปี (ประมาณปลายเดอื นมนี าคมหรือต้นเดอื น การควบคุมฝึกฝนช้างของชาวสุรินทร์ได้ท�ำชื่อเสียง เมษายน) ณ วนอทุ ยานพนมสวาย อำ� เภอเมอื งสรุ นิ ทร์ ให้แก่ประเทศไทยมาช้านาน ต่อมาเริ่มมีการน�ำช้าง กิจกรรมภายในงาน เช่น การสักการะส่ิงศักดิ์สิทธิ์ มาแสดงความสามารถต่าง ๆ เม่ือราว พ.ศ. ๒๕๐๓ ประจำ� เขาพนมสวายทงั้ ๙ สงิ่ การเคาะระฆงั ๑,๐๘๐ ใบ 42 สรุ นิ ทร์

งานจดทะเบียนสมรสบนหลงั ชา้ ง (พธิ แี ตง่ งานแบบชาวกูยหรือพิธีซตั เต) เพื่อเสริมสิริมงคลให้แก่ตนเองและครอบครัว การ งานเยย่ี มเยอื นปราสาทตาเมอื นเดือนเมษา จัดใน ประกวดขบวนแห่ การแสดงศลิ ปวัฒนธรรมพื้นบ้าน วนั ท่ี ๑๒ เมษายน ของทุกปี ณ โบราณสถานกล่มุ สอบถามข้อมูลได้ที่ องค์การบริหารส่วนจังหวัด ปราสาทตาเมอื น อ�ำเภอพนมดงรกั กิจกรรมภายใน สุรินทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๔๕๒๔ งาน เช่น การบวงสรวงกลุ่มปราสาทตาเมือน การ แสดงศิลปวัฒนธรรมพ้ืนบ้าน การออกร้านจ�ำหน่าย งานสืบสานต�ำนานปราสาทภูมิโปน (ต�ำนานเนียง สินค้าโอทอป (OTOP) ฯลฯ สอบถามข้อมูลได้ที่ เด๊าะทม) จัดในวันเสาร์-อาทิตย์ สัปดาห์แรกของ องค์การบริหารส่วนต�ำบลตาเมียง โทร. ๐ ๔๔๕๐ เดือนเมษายน ของทุกปี หรือบางปีอาจตรงกับช่วง ๘๒๔๐ สงกรานต์ ณ ปราสาทภมู ิโปน ต�ำบลดม อ�ำเภอสงั ขะ ภายในงานมีกิจกรรม เช่น การแสดงแสงสีเสียงเล่า งานประเพณบี วชนาคชา้ ง จดั ในวนั ขน้ึ ๑๓-๑๕ คำ่� เร่ืองราวต�ำนานปราสาทภูมิโปน (ต�ำนานเนียงเด๊าะ เดอื น ๖ หรอื ราวกลางเดอื นพฤษภาคม ของทุกปี ณ ทม) การแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้าน และมหรสพ ศนู ยค์ ชศกึ ษา อำ� เภอทา่ ตมู เปน็ ประเพณพี น้ื บา้ นทไี่ ด ้ สมโภชตลอดคนื สอบถามขอ้ มลู ไดท้ ่ี องคก์ ารบรหิ าร สบื ทอดจากบรรพบรุ ษุ มาเปน็ เวลาหลายรอ้ ยปขี องชาว สว่ นตำ� บลดม โทร. ๐ ๔๔๑๔ ๘๒๖๖ ทว่ี า่ การอำ� เภอ กยู ซงึ่ เปน็ ชาวบา้ นทมี่ วี ถิ ชี วี ติ ผกู พนั กบั ชา้ ง การบวช สงั ขะ โทร. ๐ ๔๔๕๗ ๑๒๔๗ นาคช้างนั้นไม่ได้เป็นการน�ำช้างมาบวช แต่เป็นการ สรุ ินทร์ 43

งานประเพณบี วชนาคช้าง บวชของผู้ชายในหมู่บ้านตากลาง เพื่อทดแทน เพอื่ ประกอบพธิ บี วงสรวงบอกกลา่ วสง่ิ ศกั ดสิ์ ทิ ธ์ิ โดย พระคณุ พ่อแม่ และเขา้ ไปศกึ ษาพระธรรมคำ� ส่ังสอน มหี มอช้างเป็นผ้นู �ำในการประกอบพิธี และชาวบา้ น ของพทุ ธศาสนา โดยมเี อกลกั ษณ์ท่ีโดดเด่น คือ การ จะพร้อมใจกันแห่นาคช้าง ไปประกอบพิธีบวงสรวง มีช้างเข้ามาร่วมในพิธีปฏิบัติด้วย ซึ่งตามธรรมเนียม ศาลปตู่ าทด่ี อนบวช ซ่งึ เปน็ เกาะกลางแมน่ ้�ำ เรียกว่า ปฏบิ ตั ขิ องชาวกยู นน้ั หากลกู หลานคนใดตอ้ งการจะ “วังทะลุ” เป็นจุดท่ีแม่น้�ำมูลและแม่น�้ำชีไหลมา บวชเพ่ือทดแทนพระคุณพ่อแม่ จะต้องกลับมาบวช บรรจบกนั และขบวนแหน่ าคชา้ งจะกลบั ไปประกอบ ท่บี ้านตากลางแหง่ นี้เทา่ นั้น หากบวชท่อี น่ื ถือวา่ การ พธิ อี ปุ สมบทหมทู่ อ่ี โุ บสถวดั แจง้ สวา่ ง ณ บา้ นตากลาง บวชน้ันไม่ส�ำเร็จ ประเพณีน้ีจึงเป็นประเพณีส�ำคัญ ซงึ่ จดุ เดน่ ของประเพณบี วชนาคชา้ ง คอื การแหน่ าคชา้ ง ของทุกคนในหมู่บ้าน เป็นพิธีอุปสมบทหมู่ท่ีงดงาม เพราะถือได้ว่าเป็นพิธีการที่ยิ่งใหญ่ ขบวนนาคช้าง อย่างมีเอกลักษณ์ จะประกอบไปด้วยช้างหลายเชือกท่ีเป็นพาหนะ สำ� หรบั พระสงฆแ์ ละนาค โดยมเี หลา่ ญาตพิ นี่ อ้ งเพอื่ น โดยพธิ ีการ คือ วันแรกจะมกี ารทำ� ขวัญนาค และวัน พอ้ งของนาคมารว่ มขบวนแห่ด้วยเช่นกัน และตลอด ถดั มาจะเปน็ พธิ กี ารทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั ชา้ ง โดยชา้ งแตล่ ะ สองข้างทางจะมีชาวบ้านและนักท่องเท่ียวมารอชม เชือกจะถูกวาดลวดลายลงบนผิวหนังอย่างสวยงาม ขบวนแหแ่ ละรอเกบ็ เหรยี ญโปรยทานทน่ี าคจะโปรย ด้วยปูนขาวและขมิ้น (ปัจจุบันอาจใช้ชอล์กสีมาวาด ลงมาจากหลังช้างดว้ ย สอบถามขอ้ มูลได้ท่ี องค์การ เป็นลวดลายแทน) หลังจากนั้นควาญช้างจะน�ำช้าง บริหารสว่ นจงั หวัดสุรนิ ทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๔๕๒๔ ไปรับนาคที่บ้านแล้วไปรวมกันที่ศูนย์คชศึกษา ซึ่ง เปน็ ทต่ี ้งั ของ “ศาลปะกำ� ” ศาลศักด์สิ ิทธ์ขิ องชาวกูย 44 สรุ ินทร์

ประเพณีแซนโฎนตา เป็นประเพณีสารทของกลุ่ม ศกั ดส์ิ ทิ ธท์ิ ศี่ าลปตู่ า การแสดงศลิ ปวฒั นธรรมพน้ื บา้ น วัฒนธรรมชาวไทยเชื้อสายเขมร ซึ่งได้ปฏิบัติสืบต่อ นทิ รรศการตา่ ง ๆ สอบถามขอ้ มลู ไดท้ ่ี องคก์ ารบรหิ าร กันมายาวนานนับเป็นพันปี เพ่ือแสดงออกถึงความ ส่วนจังหวัดสุรินทร์ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๔๕๒๔ กตญั ญตู อ่ ผมู้ พี ระคณุ โดยการทำ� บญุ อทุ ศิ สว่ นกศุ ลแก่ บรรพบรุ ษุ ทล่ี ่วงลับไปแลว้ คำ� ว่า “แซนโฎนตา” ใน ประเพณีแข่งขันเรือยาวชิงถ้วยพระราชทานฯ ภาษาไทยหมายถงึ ประเพณเี ซน่ ไหวต้ ายาย โดยคำ� วา่ จังหวัดสุรินทร์ จัดประมาณปลายเดือนตุลาคม-ต้น “แซน” หมายถงึ เซน่ ไหว้ สว่ นคำ� วา่ “โฎน” หมายถงึ เดือนพฤศจิกายน ของทกุ ปี ณ แมน่ ้�ำมลู บริเวณสวน ยาย (บรรพบรุ ษุ ฝา่ ยหญงิ ) และคำ� ว่า “ตา” หมายถึง เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม ตา (บรรพบรุ ุษฝ่ายชาย) ซงึ่ จะตรงกบั วันแรม ๑๔ คำ่� ราชินีนาถ อ�ำเภอท่าตูม กิจกรรมภายในงาน เช่น เดือน ๑๐ หรือประมาณปลายเดือนกันยายนหรือ การแข่งขนั เรือยาวใหญข่ นาด ๕๕ ฝพี าย การแข่งขนั ต้นเดือนตุลาคม ของทุกปี โดยจังหวัดสุรินทร์จะ เรือยาวกลางขนาด ๔๐ ฝีพาย การแข่งขันเรือยาว กำ� หนดการจดั ประเพณแี ซนโฏนตากอ่ นวนั จรงิ ๒ วนั เล็กขนาด ๓๐ ฝีพาย ชมขบวนเรืออัญเชิญถ้วย (แรม ๑๒ ค่�ำ เดือน ๑๐) ณ อนุสาวรีย์พระยา พระราชทานและเรือพยุหยาตรา (จ�ำลอง) ขบวน สุรินทรภักดีศรีณรงค์จางวาง อ�ำเภอเมืองสุรินทร์ พาเหรดช้าง การแสดงศิลปวัฒนธรรมท้องถ่ิน และ กิจกรรมภายในงาน เช่น ชมขบวนแห่จ�ำลองเคร่ือง การออกร้านและจ�ำหน่ายสินค้าโอทอป สอบถาม แซนโฎนตาที่ยิ่งใหญ่ ชมและร่วมพิธีบูชาบรรพบุรุษ ข้อมูลได้ท่ี ส�ำนักงานเทศบาลต�ำบลท่าตูม โทร. ของชาวไทยเชื้อสายเขมร พิธีเซ่นไหว้และขอขมาส่ิง ๐ ๔๔๕๙ ๑๑๖๖ งานมหศั จรรยง์ านช้างสุรินทร์ สรุ ินทร์ 45

งานมหัศจรรยง์ านชา้ งสรุ ินทร์ จดั ระหว่างสัปดาห์ ปลาไหล อาหารสูตรเด็ดจากปลาไหล การแข่งขัน ท่สี ามของเดือนพฤศจกิ ายน ของทกุ ปี ณ สนามกีฬา นวดข้าว ต�ำข้าว หุงข้าวแบบโบราณ การประกวดผา้ ศรีณรงค์ อ�ำเภอเมืองสุรินทร์ กิจกรรมภายในงาน ไหม การแขง่ ขนั เรอื พายไมเ่ กนิ ๘ ฝพี าย การจำ� หนา่ ย เช่น ขบวนแห่ต้อนรับช้าง การประกวดโต๊ะอาหาร สินค้าโอทอป สอบถามข้อมูลได้ที่ ฝ่ายบริหารงาน ช้าง งานเล้ียงอาหารช้างท่ีใหญ่ท่ีสุดในโลก ชมการ ปกครอง ที่ว่าการอ�ำเภอชุมพลบุรี โทร. ๐ ๔๔๕๙ แสดงความสามารถพิเศษของช้าง การแสดงศิลป ๖๐๘๘ วัฒนธรรมพ้ืนเมือง ฯลฯ สอบถามข้อมูลได้ท ่ี ฝ่ายอ�ำนวยการ ส�ำนักงานจังหวัดสุรินทร์ โทร. สินค้าพืน้ เมือง ๐ ๔๔๕๑ ๒๐๓๙, ๐ ๔๔๕๒ ๑๓๕๘ ผ้าไหม สุรินทร์เป็นจังหวัดหน่ึงที่มีความเช่ียวชาญ ในการทอผ้าไหมมายาวนานและได้สืบทอดเป็น งานสืบสานต�ำนานพันปีปราสาทศีขรภูมิ จัดขึ้น มรดกทางวัฒนธรรมกลายเป็นเอกลักษณ์ที่น่าสนใจ ในวันเสาร์และอาทิตย์ สัปดาห์ที่สามของเดือน ลักษณะเด่นของผ้าไหมสุรินทร์ คือ มีลวดลายเป็น พฤศจิกายน ของทุกปี ณ ปราสาทศีขรภูมิ อ�ำเภอ เอกลักษณ์ โดยได้รับอิทธิพลทางวัฒนธรรมจาก ศขี รภมู ิ กจิ กรรมภายในงาน เชน่ การแสดงแสงสเี สยี ง กัมพูชา ลวดลายที่คิดค้นขึ้นมาจึงล้วนมีที่มาและมี การจ�ำลองวิถีชีวิตชาวพื้นเมืองสุรินทร์ (เขมร ลาว ความหมายอนั เปน็ มงคล ทง้ั นยิ มน�ำเสน้ ไหมขนั้ หน่ึง สว่ ย) การแสดงศลิ ปวัฒนธรรมพ้ืนบ้าน การจำ� หน่าย หรือไหมน้อยมาทอผ้า (ไหมน้อย คือ ไหมท่ีสาวมา สินค้าที่ระลึก ฯลฯ สอบถามข้อมูลได้ท่ี ส�ำนักงาน จากเสน้ ใยในรงั ไหม มลี กั ษณะนมุ่ เรยี บ และเงางาม) เทศบาลตำ� บลศขี รภมู ิ โทร. ๐ ๔๔๕๖ ๑๒๓๔ และนิยมใช้สีธรรมชาติในการทอ ลายผ้าไหมของ สรุ นิ ทรแ์ บง่ ตามลกั ษณะการทอไดห้ ลายประเภท เชน่ เทศกาลงานปลาไหล ข้าวใหม่หอมมะลิ และงาน กาชาดประจำ� ป ี จัดข้นึ ในวนั เสาร์-อาทิตย์ สัปดาห์ - มัดหม่ีโฮล หรือ จองโฮล ค�ำว่า “โฮล” เป็นค�ำ ที่สามของเดือนธันวาคม ของทุกปี ณ สนามทว่ี ่าการ ในภาษาเขมรเป็นชื่อเรียก กรรมวิธีการผลิตผ้าไหม อ�ำเภอชุมพลบุรี ซ่ึงอ�ำเภอชุมพลบุรีมีพ้ืนที่อยู่ใน ประเภทหนึ่งท่ีสร้างลวดลายข้ึนมาจากกระบวนการ บรเิ วณทเ่ี รยี กวา่ “ทงุ่ กลุ ารอ้ งไห”้ ปจั จบุ นั เปน็ แหลง่ มัดยอ้ มเสน้ ไหมใหเ้ กดิ สีสันและลวดลายตา่ ง ๆ กอ่ น ผลิตข้าวหอมมะลิท่ีมีช่ือเสียงของโลก นอกจากน้ี แล้วจงึ นำ� มาทอเป็นผืนผ้า ซง่ึ ตรงกบั ค�ำวา่ “ผ้าปมู ” อำ� เภอชุมพลบรุ ียังเป็นพน้ื ทร่ี าบล่มุ แมน่ �้ำมูล เหมาะ ในภาษาไทย และค�ำว่า “มัดหม่ี” ในภาษาลาว ผ้า แก่การท�ำเกษตรกรรมและการขยายพันธุ์ปลา ซึ่ง โฮลมี ๕ สี ได้แก่ สีด�ำ แดง เหลอื ง น�ำ้ เงนิ และเขยี ว แต่ละปีหลังเก็บเก่ียวข้าวเสร็จในเดือนพฤศจิกายน สีเหล่านี้ได้มาจากการย้อมด้วยสีธรรมชาติ เนื้อผ้า จะเป็นช่วงทปี่ ลาไหลเจริญเติบโต มีจ�ำนวนมาก เป็น มักมี ๒ สี ดา้ นหน้าเป็นสอี ่อน อกี ด้านหนึ่งเป็นสเี ข้ม ทนี่ ิยมในการบริโภค - มดั หมอ่ี ัมเปรม หรอื จองกรา เปน็ การมัดหม่ที ง้ั เสน้ กิจกรรมภายในงาน เช่น ขบวนรถตกแตง่ ดว้ ยเมลด็ พงุ่ และเสน้ ยนื ซง่ึ มกี ารทำ� เฉพาะในจงั หวดั สรุ นิ ทร์ ซงึ่ ข้าวหอมมะลิ การแข่งขันจับปลาไหล การประกวด เคยไดร้ บั คดั เลอื กจากรฐั บาลไทยใหท้ อผา้ สำ� หรบั ตดั เสื้อของผู้น�ำประเทศและผ้าคลุมไหล่ส�ำหรับคู่สมรส 46 สรุ นิ ทร์

ผา้ ไหมทอมือ จ.สุรนิ ทร์ สุรนิ ทร์ 47

เครอื่ งประดับลูกปะเกือม ผนู้ �ำประเทศ ๒๑ เขตเศรษฐกจิ ท่ีมารว่ มประชุมผนู้ �ำ ลายไข่แมงดา ลายดอกพิกุล ลายถงุ เงิน โดยนิยมน�ำ เอเปกเมอ่ื พ.ศ. ๒๕๔๖ ไปท�ำเป็นเครื่องประดับของสุภาพสตรี เช่น ก�ำไล สรอ้ ยคอ ตา่ งหู เขด็ ขดั ฯลฯ ผลติ ทห่ี มบู่ า้ นหตั ถกรรม แหล่งผลิตผ้าไหมของสุรินทร์ มักกระจายกันอยู่ทุก เขวาสินรินทร์ อ�ำเภอเขวาสินรินทร์ สามารถเข้าชม อำ� เภอ โดยสว่ นมากเปน็ การรวมกลมุ่ กนั ภายในชมุ ชน การสาธิตและซื้อเคร่ืองประดับจากลูกปะเกือมได้ท่ี เพ่ือทอผ้าและจ�ำหน่าย นักท่องเที่ยวและผู้สนใจ ร้านจ�ำหน่ายสินค้าท่ีระลึกท่ัวไปในจังหวัดสุรินทร์ สามารถซอ้ื หาผา้ ทอของสรุ นิ ทรไ์ ด้ จากกลมุ่ ทอผา้ ใน กลมุ่ หตั ถกรรมเครอื่ งเงนิ โบราณ (นายปว่ น เจยี วทอง) ชุมชนต่าง ๆ หรอื จากรา้ นขายผา้ พ้ืนเมืองและสนิ ค้า โทร. ๐๘ ๑๓๐๙ ๔๓๕๒ และร้านฐิตารีย์ เคร่ือง ที่ระลกึ ของจงั หวดั เชน่ ประดับเงิน เปิดให้บริการทุกวัน เวลา ๐๘.๐๐- - หมู่บ้านทอผ้าไหมยกทองโบราณบ้านท่าสว่าง ๑๘.๐๐ น. โทร. ๐๘ ๖๒๖๔ ๕๓๓๑ (จันทร์โสมา) ต�ำบลท่าสว่าง อ�ำเภอเมืองสุรินทร์ โทร. ๐ ๔๔๑๔ ๐๐๑๕ - หมู่บา้ นทอผ้าโสรง่ หางกระรอกบ้านประทุน ต�ำบล เครื่องจักสานจากหวายหางหนู เป็นผลิตภัณฑ์ แตล อ�ำเภอศขี รภูมิ โทร. ๐๘ ๙๕๘๕ ๔๗๖๘ จ�ำพวกเครือ่ งใช้ เชน่ กระเปา๋ ตระกร้า กระจาด ฯลฯ ท่ีท�ำจากหวายเส้นเล็ก เรยี กวา่ “หวายหางหน”ู โดย จะไม่ลงแล็กเกอร์ หากใช้ไปแล้วมีเชื้อรา ให้รักษา เครื่องประดับลูกปะเกือม “ลูกปะเกือม” เป็นการ โดยใช้ผลมะเฟืองสุกรสเปรี้ยว มะนาว หรือมะกรูด น�ำแผ่นเงินมาตีเป็นลูกกลมหรือรีเกล้ียง ๆ แล้วน�ำ มาถู จากนัน้ ลา้ งน้�ำให้สะอาดผงึ่ แดดให้แห้ง ภาชนะ มาลงยาและเขยี นลายต่าง ๆ ทมี่ คี วามสวยงาม เช่น 48 สรุ นิ ทร์

ก็จะมันเงาเหมือนเดิม มีแหล่งผลิตอยู่ที่ บ้านบุทม ข้าวหอม ถนนเทศบาล ๔ ต�ำบลในเมือง โทร. ต�ำบลเมืองที อ�ำเภอเมืองสุรินทร์ และมีร้าน ๐ ๔๔๕๑ ๕๘๕๗ (ข้าวหอมมะลิอินทรีย)์ จ�ำหน่ายผลิตภัณฑ์ของหมู่บ้าน คือ ร้านวังหวาย อยู่ริมทางหลวงหมายเลข ๒๒๖ (สุรินทร์-ศีขรภูมิ) จองโฮล ๑๑/๗ ถนนศรธี นามติ ร (เย้อื งนครชยั แอร์ หลักกิโลเมตรที่ ๑๕ ต�ำบลเมืองที โทร. ๐ ๔๔๕๔ สุรินทร์) ต�ำบลในเมือง โทร. ๐๘ ๖๔๖๘ ๖๙๐๐ ๙๐๔๔, ๐๘ ๑๐๖๕ ๒๓๙๗ (ผา้ ไหม ผ้าซิ่น ผ้าคลุมไหล่) จงิ เฮยี ง ถนนกรงุ ศรใี น ตำ� บลในเมอื ง โทร. ๐ ๔๔๕๑ ผลติ ภณั ฑจ์ ากเนอ้ื หมแู ปรรปู เชน่ กนุ เชยี ง หมหู ยอ็ ง ๒๓๔๑ (กนุ เชยี ง หมหู ย็อง กาละแม ฯลฯ) หมแู ผ่น แคบหมู หมแู ก้ว ฯลฯ มจี �ำหนา่ ยตามรา้ น เจ๊กม้ิงไหมไทย ถนนจิตรบ�ำรุง โทร. ๐ ๔๔๕๑ จ�ำหนา่ ยสินคา้ ทีร่ ะลกึ ทว่ั ไปในจงั หวดั สุรนิ ทร์ ๑๖๘๕ (ผ้าไหม ของทรี่ ะลกึ ฯลฯ) กาละแม ผลิตกันมากท่ีอ�ำเภอศีขรภูมิ มีรสชาติ ดวี ไิ ล ถนนเทศบาล ๑ ต�ำบลในเมอื ง โทร. ๐ ๔๔๕๑ หวานมัน หอมอร่อย เป็นท่นี ยิ มของชาวสุรนิ ทรแ์ ละ ๓๒๘๑ (ผา้ ไหม ผ้าฝา้ ย ของท่ีระลึก ฯลฯ) นักท่องเที่ยว มีจ�ำหน่ายตามร้านขายสินค้าท่ีระลึก น้องหญิง ถนนจิตรบ�ำรุง ต�ำบลในเมือง โทร. ท่ัวไปในจังหวัดสุรินทร์ และในอ�ำเภอศีขรภูมิ เช่น ๐ ๔๔๕๑ ๑๖๐๖ (ผ้าไหม ของท่รี ะลกึ ฯลฯ) ร้านกาละแม ตราแม่สองบาล ถนนศรีปราสาท เรือนไหมใบหม่อน ถนนจิตรบ�ำรุง ต�ำบลในเมือง โทร. ๐ ๔๔๕๖ ๑๒๐๐ ร้านกาละแมสดศีขรภูมิ โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๑๓๔๘ (ผา้ ไหม) ตราปราสาทเดียว ถนนเสรีธิปัตย์ โทร. ๐ ๔๔๕๖ ๑๐๐๙, ๐ ๔๔๕๖ ๐๔๔๔ ลมิ้ อเี ฮยี ง ถนนธนสาร ตำ� บลในเมอื ง โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๑๓๖๖ (กนุ เชียง หมูหยอ็ ง กาละแม ฯลฯ) รา้ นจ�ำหนา่ ยสนิ ค้าทรี่ ะลกึ สายไหมสุรินทร์ ถนนธนสาร ต�ำบลในเมือง โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๒๘๑๐ (ผา้ ไหม) อ�ำเภอเมอื งสรุ ินทร์ สรุ ินทรไ์ หมไทย สาขา ๑ ถนนศริ ิรัฐ ตำ� บลในเมอื ง ศูนย์แสดงและจ�ำหน่ายสินค้าโอทอป อยู่ที่ท�ำการ โทร. ๐ ๔๔๕๓ ๐๙๙๘ (ผ้าไหม) องค์การบริหารส่วนจังหวัดสุรินทร์ ถนนหลักเมือง ต�ำบลในเมือง โทร. ๐๘ ๙๗๑๘ ๔๐๗๔ สรุ นิ ทรไ์ หมไทย สาขา ๒ ถนนเทศบาล ๑ ตำ� บลใน กุนเชยี ง ๕ ดาว สาขา ๑ ถนนธนสาร ตำ� บลในเมือง เมอื ง โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๒๑๕๙ (ผา้ ไหม) โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๑๗๗๕ (กนุ เชยี ง หมหู ย็อง หมแู ก้ว เอกอนนั ตไ์ หมไทย ถนนสนทิ นคิ มรัฐ ตำ� บลในเมือง กาละแม หวั ไชโ่ ปว้ ผ้าไหม ฯลฯ) โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๑๔๔๑ (ผ้าไหม ผ้าฝ้าย) กนุ เชยี ง ๕ ดาว สาขา ๒ (สหรส) ถนนกรุงศรีใน เฮียง เฮียง ถนนกรุงศรีใน ต�ำบลในเมือง โทร. ต�ำบลในเมอื ง โทร. ๐ ๔๔๕๑ ๓๘๗๖ (กุนเชยี ง หมู ๐ ๔๔๕๑ ๒๒๘๓ (กนุ เชียง หมูหยอ็ ง กาละแม ฯลฯ) หยอ็ ง หมูแก้ว กาละแม หวั ไช่โปว้ ฯลฯ) สรุ นิ ทร์ 49

ปราสาทตาเมอื นธม 50 สรุ นิ ทร์