การเลี้ยงกบ

ที่มา : เอกสารคําแนะนํา กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ ก า ร เ ล้ี ย ง ก บ • คํานํา • การเลอื กสถานทท่ี จ่ี ะสรา งคอกกบหรอื บอ เลย้ี งกบ • บอ หรอื คอกเลย้ี งกบ • พนั ธกุ บทน่ี ํามาเลย้ี ง • การเพาะพนั ธกุ บ • การดลู กั ษณะเพศของกบ • การใหก บผสมพนั ธแุ ละออกไขน อกฤดู • การอนบุ าลลกู กบวยั ออ น • การดแู ลและเลย้ี งกบเตม็ วยั จนเปน กบโต • ปรมิ าณการแลกอาหารเปลย่ี นเปน เนอ้ื กบ • การเลย้ี งกบในบอ ดนิ • การเลย้ี งกบในคอก • การเลย้ี งกบในกระชงั • การจบั กบจําหนา ย • การดแู ลรกั ษา • โรคกบ • การปอ งกันโรค • แนวโนม การเลย้ี งกบในอนาคต

การเลย้ี งกบ 2 คาํ นาํ เน่ืองจากสถานการณความเปนอยูในปจจุบันท่ีมีอัตราประชากรมนุษยเพ่ิมข้ึนๆ และ ปริมาณความตองการในการบริโภคเพม่ิ ขน้ึ ตดิ ตามมากอยา งหลกี เลย่ี งไมไ ด ขณะเดยี วกนั ท่ี ทรพั ยากรธรรมชาตหิ รอื แมแ ตผ ลผลติ ทางการเกษตรลดนอ ยลงเปน ไปในลกั ษณะผกผนั โดย เฉพาะอาชีพเกษตรกรรมของพ่ีนองเกษตรกรท่ีตองอาศัยความชุมช้ืนจากธรรมชาติถึง 75% นอกจากน้ันแลวยังตองพบกับความผิดหวังเม่ือจําหนายผลผลิตไมไดราคา หรือถูกพอคา คนกลางกดราคารับซื้อ สิ่งเหลานี้ลวนแลวแตเปนตนเหตุที่ทําใหเกษตรกรตองขวนขวาย หาแนวทางในการประกอบอาชพี ใหม ๆ เพื่อเพิ่มรายได เชน การขดุ บอ เลย้ี งปลา การเลย้ี งกบ ฯลฯ แตสําหรบั การเลย้ี งกบนน้ั ปจ จบุ นั เปน ทน่ี า สนใจแกเ กษตรกรเปน อยา งมาก ทง้ั นเ้ี พราะ กบเปน สตั วท เ่ี ลย้ี งงา ย ใชเ วลานอ ย ลงทนุ นอ ย ดแู ลรกั ษางา ย และจาํ หนา ยไดร าคาคมุ กับการลงทุน โดยเฉพาะในปจจุบันมีตลาดตา งประเทศทต่ี อ งการสนิ คา กบเปด กวา งมากขน้ึ กบนาท่ีเปนผลผลิตของเกษตรกรเมืองไทยจึงมีโอกาสสงจําหนายไปยังตางประเทศมากข้ึนเชน กัน และสาเหตุอีกอยางหนึ่งที่มีผูหันมาเล้ียงกบกันมากขึ้น เพราะปริมาณกบที่อยูตามแหลง ธรรมชาตมิ ีจาํ นวนลดนอ ยลงทุกที ๆ เนอ่ื งจากแหลง ทอ่ี ยอู าศยั ของมนั ถกู เปลย่ี นแปลงเปน ทอ่ี ยู อาศยั ของมนษุ ย รวมทง้ั การสรา ง โรงงานอตุ สาหกรรม การใชสารพิษกาํ จัดศัตรูพืช การใชยา กาํ จดั วชั พืช กําจดั ปนู า ลว นแลว แตม สี ว นทาํ ลายพนั ธกุ บในธรรมชาตใิ หห มดสน้ิ ไปแตล ะป ๆ ทงั้ นี้รวมทั้งการจับกบมาจาํ หนา ยหรอื การประกอบอาหาร โดยไมม กี ารละเวน กบเลก็ กบนอ ย เปน การตดั หนทางการแพรพ นั ธกุ บโดยสน้ิ เชงิ อกี ดว ย แตถ งึ กระนน้ั กต็ าม ผเู ลย้ี งกบหลายราย ตอ งประสบความลม เหลวในการเพาะเลย้ี งกบอนั เนอ่ื งจากการไมเ ขา ใจการเลย้ี ง โดยเฉพาะไม เขาใจในอุปนิสัยใจคอของกบซงึ่ มีความสาํ คญั เพอ่ื ประกอบการเลย้ี งเชน กบมนี สิ ยั ดรุ า ยและ ชอบรังแกกัน การเลย้ี งกบคละกนั โดยไมค ดั ขนาดเทา ๆ กนั ในบอ เดยี วกนั เปนเหตุใหกบใหญ รงั แกและกดั กนิ กบเลก็ เปน อาหาร หรอื ไมร วู า นสิ ยั ใจคอของกบเปน สตั วท ช่ี อบอสิ ระเสรี เมอ่ื สภาพที่เลี้ยงมีลักษณะโปรง เชน เปน อวนไนลอนทาํ ใหก บสามารถมองเหน็ ทวิ ทศั นภ ายนอก มันจะกระตอื รอื รน ทจ่ี ะดน้ิ รนหาทางออกไปสโู ลกภายนอก โดยจะกระโดดชนอวนไนลอนจน ปากบาดเจ็บและเปนแผล เปน เหตใุ หล ดการกนิ อาหารหรอื ถา เจบ็ มาก ๆ ถงึ กบั กนิ อาหารไม ไดเ ลยก็มี อยา งไรกต็ าม เอกสารคําแนะนําเรอ่ื งการเลย้ี งกบน้ี จะแนะวิธีการเลี้ยงทั้งแบบกึ่ง พฒั นาและการเลย้ี งแบบพฒั นา ท้ังน้เี พ่ือผูท่ีสนใจจะไดศ ึกษาวิธกี ารเล้ยี งแตล ะแบบเพ่ือนําไป ใชใหเหมาะสมกับพื้นที่ทุนทรัพยและสิ่งแวดลอมตอไป การเลอื กสถานทท่ี จ่ี ะสรา งคอกกบ หรือ บอ เลย้ี งกบ 1. !ควรเปน ท่ที อี่ ยใู กลบ าน สะดวกตอการดูแลรักษา และปอ งกนั ศตั รู 2. !เปนทส่ี งู ทด่ี อน เพอ่ื ปอ งกนั น้าํ ทวม 3. !พน้ื ที่ราบเสมอ สะดวกตอ การสรา งคอกและแอง นา้ํ ในคอก 4. !ใกลแ หลง นาํ้ เพอ่ื สะดวกตอ การถา ยเทน้ํา 5. !ใหหางจากถนน เพอ่ื ปอ งกนั เสยี งรบกวน กบจะไดพักผอนเต็มที่และโตเร็ว กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 3 บอ หรอื คอกเลย้ี งกบ ทที่ จี่ ะทาํ บอ เลย้ี งกบ ไมว า จะเปน สภาพบอ ปนู หรอื คอกเลย้ี ง จะตองไมค วรอยไู กลจากที่ อยอู าศยั มากนกั เพราะศตั รขู องกบมมี าก โดยเฉพาะกบน้นั เม่อื ตกใจเพราะมีภัยมา มนั จะไม สง เสยี งรอ งใหเ จา ของรเู หมอื นสตั วอ น่ื ๆ ศตั รขู องกบสว นมากไดแ ก งู นก หนู หมา แมว และทส่ี ําคัญที่สุดไดแก คน ดงั นน้ั ถา บอ เลย้ี งหรอื คอกเลย้ี งกบ อยูหางจากที่อยูอาศัยมาก ก็จะ ถูกคนขโมยจับกบไปขายหมด นกนั้นมีทั้งกลางวันและกลางคืน นกกลางคนื โดยเฉพาะ นกเคา แมวสามารถลงไปอยปู ะปนและจบั กบกนิ อยา งงา ยดาย แมวนบั วา มสี ว นทําลายกบมาก เพราะถงึ แมม นั จะจับกบกนิ เพียงตวั เดียวแลว ก็อ่ิม แตเ มอ่ื อม่ิ แลว มนั กย็ งั จบั กบตวั อน่ื ๆ มา หยอกเลน และทาํ ใหกบตายในที่สุด พนั ธกุ บทน่ี าํ มาเลย้ี ง กบทเี่ หมาะสมจะนาํ มาทําการเพาะเลย้ี งน้ี ไดแก กบนา ซง่ึ ถา เลย้ี งอยา งถกู ตอ งตาม วิธีการและใชเวลาเพียง 4-5 เดอื น จะไดก บขนาด 4-5 ตวั /กก. เปนกบที่มีความเจรญิ เติบโต เรว็ โดยมอี ตั ราการแลกเปลย่ี นอาหาร 3-4 กก. ไดเ นอ้ื กบ 1 กก. ทง้ั ยงั เปน กบทม่ี ผี นู ยิ มนํา ไปประกอบอาหารบรโิ ภคกนั มากกวากบพันธอุ ื่น ๆ ลกั ษณะของกบนานน้ั ตวั ผจู ะมขี นาดเลก็ กวา กบตวั เมยี และ สวนที่เห็นไดชัดก็คือ กบตวั ผเู มอ่ื จบั พลกิ หงายขน้ึ จะเหน็ มกี ลอ งเสยี งอยใู ตค าง แถว ๆ มมุ ปากลา งทง้ั สองขา ง ในชว งฤดผู สมพนั ธุ กบตวั ผจู ะเปน ผสู ง เสยี งรอ ง และในขณะที่ รอ งนน้ั สว นของกลอ งเสยี งจะพองโตและใส สว นตวั เมยี นน้ั จะมองไมเ หน็ สว นของกลอ งเสยี งดงั กลา ว กบตวั เมยี กร็ อ งเชน เดยี วกนั แตเ สยี งออกเบา ถา อยใู นชว งฤดผู สมพนั ธุ กบตวั เมยี ทม่ี ไี ข แกจ ะสงั เกตเหน็ สว นของทอ งบวมและใหญก วา ปรกติ ขณะเดยี วกนั ทก่ี บตวั ผจู ะสง เสยี งรอ งบอ ย ครง้ั และสขี องลําตวั ออกเปน สเี หลอื งออ น หรอื มสี เี หลอื งทใ่ี ตข าเหน็ ชดั กวา ตวั เมยี ถงึ อยา งไร สขี องกบจะเปลย่ี นแปลงไปตามสภาพสง่ิ แวดลอ มและทอ่ี ยอู าศยั สาํ หรับกบบลูฟร็อกจะแตกตางไปจากกบนาอยา งเหน็ ไดช ัด โดยมีผิวหนังสวนใหญเรียบ แตม บี างสว นขรขุ ระและเปน สนี ้ําตาลปนเขยี ว มจี ดุ สนี า้ํ ตาล ลกั ษณะเดน เหน็ ชดั คอื มสี ว นหวั ท่ี เปน สเี ขยี วเคลอื บนา้ํ ตาลและทข่ี า งทอ งมลี ายนา้ํ ตาล ใตท อ งเปน สขี าว ขาทง้ั สเ่ี ปน ลายนา้ํ ตาล ดาํ ลาํ ตวั อว นโดยเฉพาะสว นทอ งใหญก วา กบนา กบที่โตเต็มที่จะมีลักษณะกระเดียดไปทาง อง่ึ อา ง ดวยลักษณะประจาํ ตวั เชน น้ี จงึ เปน เหตใุ หไ มม กี บชนดิ นว้ี างจาํ หนา ยทง้ั ตวั ในตลาดสด เพราะนอกจากจะมลี กั ษณะไมช วนใหซ อ้ื หามาประกอบอาหารแลว รสชาตขิ องเนอ้ื กบบลฟู รอ็ ก ยงั มคี ณุ ภาพสกู บนาไมไ ดอ กี ดว ย สว นลกั ษณะกบตวั ผนู น้ั จะมวี งแกว หใู หญอ ยดู า นหลงั ตาและ กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 4 ใหญกวาตาและกบบลูฟร็อกตัวผูทุกพันธุใตคางจะเปนสีเหลืองสวนกบตัวเมียจะเห็น วงแกวหูเล็กกวาตา สาํ หรบั ผทู ค่ี ดิ จะเลย้ี งกบบลฟู รอ็ กจะตอ งคํานงึ ถงึ ตลาด ถา ทา นไมม ตี ลาด ตางประเทศรองรับหรือไมใชพ้ืนที่เปนแหลงทองเที่ยวของชาวตางประเทศ ควรเลี้ยง กบนาซง่ึ มตี ลาดทง้ั ในและนอกประเทศอกี ทง้ั ระยะเวลาเลย้ี งยงั นอ ยกวา อกี ดว ย การเพาะพนั ธกุ บ โดยธรรมชาติ กบจะเริ่มจับคู ผสมพนั ธแุ ละวางไขใ นฤดฝู น ถาเกษตรกรมพี อ แมพ ันธุ อยแู ลว กจ็ ะนําพอแมพันธุที่มีอายุ 1 ป ขน้ึ ไป และเปน กบทจ่ี บั คกู นั แลว นําไปเลย้ี งในบอ เพาะ แตอ ยา จบั ผดิ คกู นั เพราะกบที่จับคูกับแลวถูกแยกออกเปนคนละตัว และนาํ ไปเลย้ี งในบอ เพาะ ถา ไมใ ชค ขู องมนั แลว มนั จะไมผ สมพนั ธกุ นั การดลู กั ษณะเพศของกบ ถา เปน กบตวั ผจู ะเหน็ กลอ งเสยี งอยใู ตค างทง้ั สองขา ง ขากรรไกร เปน ลกั ษณะวงกลมสคี ลา้ํ เมอ่ื ถงึ ฤดผู สมพนั ธุ กบตวั ผจู ะสง เสยี งรอ ง สว นของกลอ งเสยี งนจ้ี ะ พองโปน แตล กั ษณะนจ้ี ะไมม ใี นกบตวั เมยี ซง่ึ ตวั เมยี นน้ั เมอ่ื ถงึ ฤดผู สมพนั ธทุ ส่ี ว นทอ งจะขยาย ใหญ และกบตวั เมยี ทย่ี งั มไี ขอ ยใู นทอ งจะมคี วามสากขา งลําตวั ทง้ั สองดา น เมอ่ื ใชน ว้ิ สมั ผสั จะรูสึกได และเมอ่ื ไขอ อกจากทอ งไปแลว ปุมสากเหลานี้ก็จะหายไป อนง่ึ กบตวั เมยี กจ็ ะสง เสยี งรอ งเชน กนั แตเ ปน เสยี งทเ่ี บามาก และกบตัวเมียทรี่ ตู วั วามี ไขแ กอ ยใู นทอ งจะเปน ผเู ดนิ ทางมาหาตวั ผตู ามเสยี งรอ ง ภาพท่ี 2 เปรยี บเทยี บกบนาตวั ผแู ละตวั เมยี จากกลอ งเสยี งใตค าง ภาพท่ี 3 กบนาตัวผูและตวั เมยี บอ ผสมพนั ธหุ รอื บอ เพาะ อาจเปน บอ ซเี มนต หรอื ถงั สว ม หรอื จะเปน กระชงั มงุ ไนลอน กไ็ ด ภายในมพี ืชน้ํา เชน ผักบุง ผักตบชวาเล็ก ๆ แตไ มค วรมนี า้ํ สงู เกนิ 5 ซ.ม. ถา มนี ้าํ มาก จะไมส ะดวกในการทต่ี วั ผโู อบรดั ตวั เมยี และ ขณะทต่ี วั เมยี เบง ไขซ ง่ึ ตอ งใชแ รงขาหลงั ยนั พน้ื กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 5 จนหวั ทมิ่ นาํ้ ซง่ึ ถา นา้ํ มากขาหลงั กจ็ ะลอยนา้ํ ทาํ ใหไ มม กี ําลงั เปน เหตใุ หไ ขอ อกมาไมม าก และ ขณะทก่ี บตวั เมยี ปลอ ยไขอ อกมา กบตัวผูก็จะปลอยนาํ้ เชอ้ื ออกมาผสมกบั ไขท นั ที อนง่ึ กบจะ ผสมพนั ธแุ ละวางไขใ นชว ง 04.00 - 06.00 น. แตถ า อากาศเยน็ ชมุ ฉา่ํ เชน มฝี นตกพรํา อาจจะเลยไปถึง 08.00 น. ก็ได เมอ่ื เหน็ วา กบออกไขแ ลว จงึ นําพอแมพันธุออกจากบอเพาะ เพื่อปองกันไมใหแพไขแตก เนอ่ื งจากการเคลอ่ื นไหวของกบ บอ ผสมพนั ธนุ เ้ี มอ่ื ปลอ ยพอ แมก บ ลงไปแลว ไมค วรไปรบกวนหรอื มสี ง่ิ อน่ื ใดทาํ ใหกบตกใจ ซง่ึ เปนเหตใุ หก บไมผสมพันธุ และ ออกไขไ ด การใหก บผสมพนั ธแุ ละออกไขน อกฤดู ปจจุบัน มกี ารดดั แปลงและเลยี นแบบธรรมชาตเิ พอ่ื หลอกใหก บผสมพนั ธุ และวางไข ในฤดอู น่ื ๆ ที่ไมใชฤดูฝน โดยเฉพาะในชว งฤดรู อ น ทําใหม ลี กู กบเลย้ี งไดต ลอดทง้ั ป วิธีการ เรมิ่ แรกดวยการถายเทนํ้าเกา ในบอ ออกและนํานา้ํ ใหมที่สะอาดใสลงไปแทน เปน การเพม่ิ ความ กระชุมกระชวยใหแกกบในข้ันแรก ถาหากเปนคอกเล้ียงกบท่ีมีลักษณะเปนบอซีเมนตอยู ตรงกลางกต็ อ งใสน า้ํ ในบอ ใหเ ตม็ อยเู สมอ และจะตอ งฉดี นา้ํ ลงบนพน้ื ทภ่ี ายในคอกใหช มุ ชน้ื อยู เสมอ วนั ละ 1-2 ครง้ั โดยฉดี นา้ํ ทาํ ฝนเทยี มตดิ ตอ กนั 6-7 วัน แลวหยุดไปอีก 6-7 วัน พอถงึ วนั ท่ี 8 เริ่มทาํ ฝนเทยี มขน้ึ อกี เมอ่ื เวลา 17.00 น. โดยฉดี ขน้ึ ไปบนหลงั คาใหส งู 4-5 เมตร ฉดี ใหทัว่ คอกประมาณ 15 นาที พอตกกลางคนื กบจะสง เสยี งรอ งเรยี กหาคู ในวนั ท่ี 9 จงึ ทําฝนเทยี มขน้ึ อกี ในชว งเวลาเทย่ี งและบา ย 2 ครง้ั ๆ ละ 30 นาที ซง่ึ กบจะรอ งหาคใู นเวลา กลางวนั ที่กาํ ลงั ฉดี นา้ํ อยู พอตกกลางคนื ใหส งั เกตดกู บจะเรม่ิ กระโดด เลน น้าํ และจับคูกัน จึง นาํ กบทจ่ี บั คกู นั ไปใสล งในบอ เพาะในตอนหวั คา่ํ ควรฉดี น้าํ ในบอ เพาะนใ้ี หช มุ ทว่ั บอ ประมาณ 15 นาที แลว ใหส งั เกตวา กบทป่ี ลอ ยเปน คนู น้ั มกี ารแยกคกู นั หรอื เปลา ถาไมแยกคูกบจะออก ไขป ระมาณ 04.00-05.00 น. ของวนั รงุ ขน้ึ เมอ่ื พบวา กบออกไขแ ลว ควรนําพอ แมอ อกจาก บอเพาะ และใชเครื่องพนฟองอากาศชวยในการเพาะฟกซึ่งจะทาํ ใหเ ปอรเ ซน็ ตก ารฟก สงู ขน้ึ 80-90% แตถ า ไมใ ชเ ครอ่ื งพน ฟองอากาศไขจ ะมโี อกาสฟก เปน ตวั เพยี ง 30% เทา นน้ั เอง ภาพท่ี 4 กบจับคูผสมพันธุ กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 6 ภาพท่ี 5 ไขก บ การอนบุ าลลกู กบวยั ออ น เมอ่ื ไขก บฟก ออกเปน ตวั ออ นแลว ชวงระยะ 2 วนั แรกไมต อ งใหอ าหารเพราะลกู ออ ดยงั ใชไ ขแ ดงทต่ี ดิ มาเลย้ี งตวั เอง หลงั จากนน้ั จงึ เรม่ิ ใหอ าหาร เชน รําละเอยี ด ปลาบด ไขแ ดง ตม ไขต นุ ลกู ไร ตลอดจนใบผกั กาด ผักบุง ที่นาํ มานง่ึ ใหอ อ นตวั หรอื จะใหอ าหารปลาดกุ ชนดิ เมด็ ลอยนา้ํ บางรายอาจใชป ลาสวายยา งท้ังตวั และผกู หวั ทา ยใหป ลาเรี่ยนํ้า การใหอาหาร ลูกออดเหลาน้ีควรสังเกตการกินมากกินนอยของลูกออด เพราะถาอาหารเหลือมากจะ หมกั หมมอยภู ายในบอ เปน ตน เหตใุ หน ้าํ เสยี ควรเอาใจใสด แู ลรกั ษาโดยการดดู ของเหลอื ทง้ิ หรอื มกี ารถา ยนา้ํ เปลย่ี นใหม ซึ่งถาทาํ ไดบ อ ยครง้ั โอกาสทล่ี กู ออ ดจะเจรญิ เตบิ โตและแขง็ แรง มากทีเดียว ภาพท่ี 6 การใหอาหารลกู กบ ลกู ออ ดจะมอี ายุ 20-30 วัน จงึ เปน ลกู กบเตม็ วยั ในชว งนจ้ี ะตอ งหาไมก ระดาน ขอน ไมห รอื แผน โฟมลอยนา้ํ เพอ่ื ใหล กู กบเตม็ วยั ขน้ึ ไปอาศยั อยู ลกู ออ ดจะเปน ลกู กบเตม็ วยั ไมพ รอ ม กัน โดยจะเปนลูกกบ 70% สว นอกี 30% ยงั อยูในสภาพไมพ รอ ม เชน ขางอกไมค รบทง้ั 4 ขา หรือหางหดไมหมด ถา หากในชว งนไ้ี มม วี สั ดลุ อยนา้ํ ใหก บเตม็ วยั ขน้ึ อาศยั อยู มนั จะถกู ลกู ออ ดตอดหางทเ่ี พง่ิ จะกดุ จนเปนบาดแผล ซง่ึ ถา โดนตอดมาก ๆ อาจถงึ ตายได ขณะเดียว กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 7 กันลูกออดท่ีเจริญเติบโตเปนกบเต็มวัยรุนเหลาน้ีก็จะถูกกบรุนแรกท่ีใหญกวารังแกเอาบาง ดงั นน้ั จงึ ตอ งมกี ารคดั ขนาดเพอ่ื แยกลกู กบทโ่ี ตเทา ๆ กนั นําไปปลอ ยลงเลย้ี งในบอ อน่ื ๆ ตอ ไป บอ เลย้ี งลกู ออ ด ในระยะทล่ี กู ออ ดออกเปน ตวั ใหม ๆ ไมค วรใหม นี า้ํ ลกึ เกนิ 30 ซ.ม. บางแหง มรี ะดบั น้าํ เพียง 1-2 นว้ิ ในระยะหลงั ทล่ี กู ออ ดเจรญิ เตบิ โตเตม็ ทห่ี รอื มขี าหลงั งอกแลว นา้ํ ในบอ เลย้ี งจะเพม่ิ ถงึ 50 ซ.ม. สําหรับระยะแรก ๆ นน้ั ควรใหฟ องอากาศชว ยหายใจ ผักบุง หรอื พชื นา้ํ อน่ื ๆ เพอ่ื ความรม เยน็ และใหล กู ออ ดไดเ กาะอาศยั ลกู ออ ดทอ่ี ยใู นบอ เพาะ อาจจะ ใชบ อ กลม บอเหลี่ยม หรอื กระชงั เลย้ี งไปจนเปน กบเตม็ วยั จงึ คดั ขนาดเทา ๆ กนั นําไปเลย้ี งใน บอ อน่ื ๆ สว นทเ่ี หลอื ทม่ี ขี นาดเทา ๆ กัน กใ็ ชบ อ หรอื กระชงั เดมิ เลย้ี งตอ ไป ภาพท่ี 7 ในบอ ควรมวี สั ดลุ อยนา้ํ การดแู ลและเลย้ี งกบเตม็ วยั จนเปน กบโต ลกู ออ ดเจรญิ เตบิ โตเปน กบเตม็ วยั แลว มนั จะขน้ึ จากนา้ํ ไปอาศยั อยบู นบกหรอื วสั ดอุ น่ื ๆ ทลี่ อยนาํ้ เมอ่ื คดั ขนาดนาํ ไปเลย้ี งในบอ แลว ตอ งเตรยี มอาหารให ถา เปน ลกู ออ ดทเ่ี คยให อาหารเมด็ กนิ แตแ รก กส็ ามารถใหอ าหารเมด็ ดงั กลา วกนิ ไดต อ ไป แตถ าหากเปน ลกู กบทีไ่ ม เคยไดร บั การฝก มากอ น กต็ อ งมกี ารฝก การกนิ อาหารในขน้ั ตอ ไป เพราะโดยธรรมชาติลกู กบ จะกนิ อาหารเปน สง่ิ ทม่ี ชี วี ติ เชน แมลง ไสเ ดอื น ปลวก หนอน ลกู ปลา ลูกกงุ ฯลฯ แตการ เล้ียงกบน้ันไมสามารถท่ีจะหาอาหารสง่ิ มชี วี ติ ดงั กลา วใหไ ดโ ดยตลอด เพราะอาหารหลักคือ เนอ้ื ปลา เกษตรกรจงึ ตอ งใชว ธิ กี ารฝก ใหล กู กบกนิ ปลา โดยการเพาะหนอนแลว นาํ ไปใสใ นกอง ปลาสบั ทอ่ี ยใู นถาดใหอ าหาร หนอนจะชอนไชอยใู นกองปลาสบั ลกู กบจะเขา มากนิ หนอนแตก ็ ตดิ ปลาสบั เขา ไปดว ย พอวนั ทส่ี องใสห นอนลงบนกองปลาสบั นอ ยกวา วนั แรก วันที่ 3 และวันที่ 4 ก็เชนเดียวกัน คอื ลดจาํ นวนหนอนลงเรอ่ื ย ๆ ขณะเดยี วกนั กเ็ พม่ิ ปรมิ าณปลาสบั มากขน้ึ ๆ จนวันที่ 5 บนถาดอาหารจะมเี ฉพาะกองปลาสบั เพยี งอยา งเดยี วลกู กบกเ็ ขา มากนิ ปลาสบั ตาม ปกติ และเมอ่ื ลกู กบมขี นาดโตขน้ึ อาหารปลาสบั ละเอยี ดกเ็ ปลย่ี นเปน ชน้ิ เลก็ ๆ และมขี นาด เพม่ิ ขน้ึ ๆ ตามขนาดของปากกบ หรอื เมอ่ื กบโตเตม็ ทก่ี อ็ าจจะโยนปลาทม่ี ขี นาดพอเหมาะกบั ปากใหทั้งตัวก็ได กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 8 ภาพท่ี 8 การใหอาหารกบโต ปรมิ าณการแลกอาหารเปลย่ี นเปน เนอ้ื กบ 3.4 : 1 สาํ หรบั ลกู กบทจ่ี บั ตามธรรมชาตแิ ลว นํามาเลย้ี งรวมในบอ เปน เวลา 1-2 วัน จงึ เรม่ิ ให อาหารกบ ลกู กบเหลา นเ้ี คยกนิ อาหารตามธรรมชาตมิ าแลว และเมอ่ื ปลอ ยเลย้ี งใหม ๆ ยัง เหนอ่ื ยและตน่ื กบั สภาพแวดลอ มใหม จงึ ไมส นใจกบั การกนิ อาหาร และถาผูเลี้ยงจะไมฝกให กนิ หนอนรว มกบั ปลาบด โดยใหป ลาบดหรอื ปลาสบั แตอ ยา งเดยี วโยนใหก นิ พอแตน อ ย ๆ กอ น ซึ่งกบจะกินเพราะความหิว ใหอ าหารวนั ละ 2 ครง้ั คอื ตอนเชา 07.00 น. และตอนเย็น 17.00 น. ปรมิ าณใหอ าหารในอตั รา 10% ของนา้ํ หนกั ตวั คอื ถา ปลอ ยกบลงเลย้ี งมนี า้ํ หนกั รวม 100 กก. กจ็ ะใหอ าหารวนั ละ 10 กก. แบง ออกเปน 2 เวลาดงั กลา ว หลงั จากเลย้ี งได นาน 2 อาทติ ย ลูกกบก็จะเรม่ิ ชินกับอาหาร และ เมอ่ื กบโตขน้ึ กเ็ ปลย่ี นเปน ปลาหน่ั เปน ชน้ิ ๆ หรอื โยนปลาใหท ง้ั ตวั เมอ่ื ปลามขี นาดพอ ๆ กับปากกบ แตส ําหรับผูเลี้ยงกบบางรายที่หาอาหารสดไมพอ อาจใชป ลายขา ว 1 สวน ผักบุง 2 สวน ตม รวมไปกบั อาหารสด คอื เนอ้ื ปลา เนอ้ื หอยโขง หรือ ปทู เ่ี ดด็ เอากา มออกทง้ิ กอ น เมอ่ื ตม แลว ปลอ ยใหเ ย็นจงึ นําไปใหกับกินไดเชนกัน อนง่ึ การเปด ไฟลอ ใหแ มลงมาเลน ไฟ และตก ลงไปเปน อาหารกบไมส จู ะเปน ผลดเี ทา ใดนกั เพราะจะทาํ ใหก บอดหลบั อดนอนคอยเฝา แมลงท่ี จะตกลงมาใหก บกนิ อกี ทง้ั แมลงทม่ี าเลน ไฟเหลา นบ้ี างครง้ั จะเปน อนั ตรายตอ กบ เชน แมลงทม่ี ี พษิ อยใู นตวั แมลงที่ไปถูกยากาํ จัดศตั รพู ชื และไมตายโดยทันทีเมอื่ มาเลนไฟและตกลงไปใหก บ กนิ กบกินพิษยากาํ จดั แมลงเขา ไปดว ยและตายในทส่ี ดุ จึงเปนเหตุใหผูเลี้ยงพบกบตายโดยไม มบี าดแผล และการตายในลกั ษณะเดยี วกนั น้ี ยังพบกับกบที่กินอาหารบูดเสีย ซง่ึ เนอ่ื งจากผู เลยี้ งปลอยปละละเลยไมทาํ ความสะอาดภาชะที่ใหอาหารกบ ดงั นน้ั เมอ่ื ใหอ าหารมอ้ื เชา เวลา 07.00 น. แลวควรเกบ็ เศษอาหารทเี่ หลือและนาํ ภาชนะไปลางทาํ ความสะอาดเมอ่ื เวลา 10.00 น. สว นมอ้ื เยน็ ใหเ วลา 17.00 น. ปลอ ยทง้ิ ไวต ลอดคนื ไดเ พราะในชว งกลางคนื อากาศเยน็ โอกาสทอ่ี าหารจะบดู เสยี มนี อ ย อกี ทง้ั อปุ นสิ ยั ของกบชอบหาอาหารกนิ ในเวลากลางคนื อยแู ลว ดงั นน้ั กวา จะถงึ ตอนเชา อาหารจะหมดเสยี กอ น อตั ราการใหอ าหารทเ่ี ลย้ี งในลกั ษณะคอก มบี อ นา้ํ ตรงกลาง เปน คอกขนาด 4 x 4 เมตร ปลอ ยกบ 1,000 ตวั ใหอ าหารดงั น้ี กบอายุ 50 วัน ใหอ าหารสด 400 กรัม/วัน กบอายุ 60 วัน ใหอ าหารสด 600 กรัม/วัน กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 9 กบอายุ 90 วัน ใหอ าหารสด 1.5 ก.ก./วัน กบอายุ 120 วัน ใหอาหารสด 3 ก.ก./วัน กบอายุ 150 วัน ใหอ าหารสด 4 ก.ก./วัน ในการเลย้ี งกบ จําเปน ตอ งคอยคดั ขนาดของกบใหม ขี นาดเทา ๆ กนั ลงเลย้ี งใน บอ เดยี วกนั มิฉะนั้น กบใหญจ ะรงั แกและกนิ กบเลก็ ซึ่งทําใหต อ งตายทง้ั คู ทง้ั ตวั ทถ่ี กู กนิ และตวั ทก่ี นิ การเลย้ี งกบในบอ ดนิ ใชพื้นที่ประมาณ 100-200 ตารางเมตร ภายในคอกเปน บอ นา้ํ ลกึ ประมาณ 1 เมตร บางแหงอาจจะทําเกาะกลางบอ เพอ่ื เปน ทพ่ี กั ของกบและทใ่ี หอ าหาร แตบ างแหง กใ็ ชไ มก ระดานทาํ เปน พน้ื ลาดลงจากชานบอ กไ็ ด สว นพน้ื ทร่ี อบ ๆ ขอบบอ ภายใน ทห่ี า งจากรว้ั คอกอวนไนลอน กวาง 1 เมตร ปลอยใหหญาขึ้น หรอื บางรายอาจปลกู ตะไครเ พอ่ื ใหก บใชเ ปน ทห่ี ลบอาศยั ภายในบอ ทเ่ี ปน พน้ื นา้ํ จะมีพวกผักตบชวา หรือพืชนาํ้ อน่ื ๆ ใหกบเปน ทห่ี ลบซอ นภยั และอาศยั ความรม เยน็ เชน กนั คอกทล่ี อ มรอบดว ยอวนไนลอนน้ี ดา นลา งจะใช ถงั ยางมะตอยผา ซกี หรอื แผน สงั กะสฝี ง ลกึ ลงดนิ ประมาณ 1 ศอก เพอ่ื ปอ งกนั ศตั รบู างชนดิ เชน หนู ขดุ รลู อดเขา ไปทาํ อนั ตรายกบั กบทอ่ี ยใู นบอ หรอื ในคอก สว นดา นบนของบอ มมุ ใดมมุ หนึ่ง จะมงุ ดว ยทางมะพรา วเพอ่ื เปน รม เงา และยังใชเ ปน ทใี่ หอ าหารกบอกี ดว ย นอกจากนน้ั บางแหง ยงั ใชเ สอ่ื รําแพนเกา ๆ ที่ใชทาํ เปน ฝาบา น นาํ มาวางซอ นกนั โดยมลี าํ ไมไ ผส อดกลาง เพอ่ื ใหเ กดิ ชอ งวา งใหก บเขา ไปหลบอาศยั และดา นบนนน้ั กเ็ ปน ทร่ี องรบั อาหารทโ่ี ยนลงไปให กบกนิ ไดเ ชน กนั ลกั ษณะบอ เลย้ี งกบเชน น้ี มเี ลย้ี งกนั มากทอ่ี ําเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย โดยใชพันธุ กบทซ่ี อ้ื มาจากนกั ลา กบในทอ งท่ี ๆ ออกจบั กบตามธรรมชาติ เปน ลกู กบขนาด 20-30 ตวั ตอ กโิ ลกรัม ซอ้ื ขายกนั ในราคา กก.ละ 20-30 บาท และจะนาํ ลกู กบทม่ี นี า้ํ หนักรวม 100 กก. ปลอ ยลงในเนอ้ื ท่ี 100 ตารางเมตร หลงั จากปลอ ยลกู กบแลว 2-3 วัน จงึ เรม่ิ ใหอ าหารเพราะ เมอ่ื ปลอ ยลกู กบลงเลย้ี งใหม ๆ ก็ยังเหนื่อยและตื่นตอสภาพที่อยูใหม อาหารทน่ี าํ มาใหไ มเ ปน ไปตามทม่ี นั เคยกนิ คอื เปน ปลาสบั หรอื ปลาบดทโ่ี ยนใหก นิ ทลี ะนอ ย ๆ กอ น จนกวาลูกกบจะ เคยชนิ และเมอ่ื กบโตขน้ึ จงึ เปลย่ี นเปน ปลาหน่ั เปน ชน้ิ ๆ หรอื ถา เปน ปลาเลก็ กโ็ ยนใหท ง้ั ตวั หรือ ถา เปน ปนู ากต็ อ งเดด็ ขาเดด็ กา มทง้ิ เสยี กอ น หรอื ถา เปน หอยโขง กท็ บุ เอาเปลอื กออกเอาเฉพาะ เนอ้ื ใน แลว โยนลงบนแผงทใ่ี หอ าหารในบอ เพอ่ื ใหก บกนิ ตอ ไป การเลย้ี งกบในคอก เปน การเลย้ี งกบอกี แบบหนง่ึ โดยเมอ่ื ปรบั พน้ื ทร่ี าบเรยี บเสมอกนั ดี แลว ก็ทาํ การขดุ แอง นา้ํ ไวต รงกลางคอก เชน คอกขนาด 4 x 4 เมตร ขนาด 6 x 6 เมตร หรอื ขนาด 8 x 8 เมตร ตองทาํ แอง นา้ํ ขนาด 2 x 3 เมตร มคี วามลกึ ประมาณ 20 ซม. เปน บอ ซเี มนตแ ละลาดพน้ื แอง น้าํ ขดั มนั กนั รว่ั ใสท อ ระบายนา้ํ จากแอง ขนาด 0.5 นว้ิ รอบ ๆ แอง นา้ํ เปน พน้ื ทช่ี านบอ ทง้ั 4 ดา น เพื่อสะดวกตอการใหอาหารและที่กบไดพักอาศัย รอบ ๆ คอก ปก เสาทั้ง 4 ดา นใหห า งกนั ชว งละ 2 เมตร ผกู เครา บนและลา งยดึ เสาไว นาํ อวนสเี ขยี วมาขงึ รอบนอก สว นดา นลา งใหฝ ง อวนลงใตด นิ ลกึ 20 ซม. แลวเหยียบดินใหแนน จากนั้นจึงนําไม มาวางพาดดา นบนและผกู ใหต ดิ กบั เครา หา งชว งละ 1 เมตร นาํ ทางมะพรา วแหงมาพาดใหเต็ม แตอ ยา แนน เกนิ ไป แลวหากระบะไม กะละมงั แตก หรอื กระบอกไมไผอ นั ใหญ ๆ มาวางไวใ น กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 10 คอกเพอ่ื ใหก บหลบซอ นตวั ในเวลากลางวนั สว นกระบะหรอื รงั ไมท น่ี ํามาวาง ใหเจาะประตูเขา ออกทางดานหัวและทายเพื่อสะดวกตอการจับกบจาํ หนา ย การทาํ คอกเลย้ี งกบแบบน้ี มอี ตั ราปลอ ยกบลงเลย้ี ง คอื คอกขนาด 4 x 4 เมตร ปลอ ยกบลงเลย้ี งไดไ มเ กนิ 1,000 ตวั คอกขนาด 6 x 6 เมตร ปลอ ยกบลงเลย้ี งไดไ มเ กนิ 1,200 ตวั คอกขนาด 8 x 8 เมตร ปลอ ยกบลงเลย้ี งไดไ มเ กนิ 2,500 ตวั การเลย้ี งกบในบอ ปนู ซเี มนต เปน การเลย้ี งทม่ี ผี นู ยิ มกนั มากในปจ จบุ นั เพราะดแู ลรกั ษา งา ย กบมคี วามเปน อยดู แี ละเจรญิ เตบิ โตดี อกี ทง้ั เปน การสะดวกสบายตอ ผเู ลย้ี งในดา น การดูแลรักษา บอ กบดงั กลา วนส้ี รา งดว ยการกอ แผน ซเี มนต หรอื ทเ่ี รยี กวา แผน ซเี มนตบ ลอ ก และฉาบดว ยปนู ซเี มนต ปนู ท่ฉี าบจะหนาเปน พเิ ศษ ตรงสว นลา งทเ่ี กบ็ ขงั น้าํ คอื มคี วามสงู จากพน้ื เพียง 1 ฟุต พน้ื ลา งเทปนู หนาเพอ่ื รองรบั นา้ํ และมที อ ระบายนา้ํ อยตู รงสว นทล่ี าดสดุ พนื้ ที่ ๆ เปน ทข่ี งั น้าํ น้ี นาํ วสั ดลุ อยนา้ํ เชน ไมก ระดาน ขอนไม ตน มะพรา วทง้ิ ใหล อยนา้ํ เพื่อให กบขน้ึ ไปเปน ทอ่ี าศยั อยู บางแหง ในสว นพน้ื ทใ่ี ตน ้ํายงั เปน ทเ่ี ลย้ี งปลาดกุ ไดอ กี โดยปลอ ยปลา ดกุ ลงเลย้ี งรว มกบั กบในอตั รา กบ 100 ตวั ตอ ปลาดกุ 20 ตวั ซง่ึ เปน ผลดเี มอ่ื เปรยี บเทยี บ เหน็ ไดชัด คอื ปลาดุกจะชวยทาํ ความสะอาดภายในบอ โดยเกบ็ เศษอาหารและมลู กบกนิ ทําให นา้ํ ในบอ สะอาดและอยไู ดน านกวา บอ ทไ่ี มไ ดป ลอ ยปลาดกุ ซง่ึ นอกจากจะเปน การทนุ แรงงาน แลว ยังทาํ ใหผ เู ลย้ี งมรี ายไดเ พม่ิ ขน้ึ อกี ดว ย อกี ทง้ั ระยะเวลาเลย้ี ง ตลอดจนการจาํ หนายกบและ ปลาดกุ อยใู นเวลาเดยี วกนั ภาพท่ี 9 เลี้ยงกบรวมกับปลาดุก สาํ หรบั ดา นบนของบอ จะเปด กวา งเพอ่ื ใหแ ดดสอ งลงไปทว่ั ถงึ ซง่ึ กบจะขน้ึ มาตากแดดกนั อยา งปกตสิ ขุ นอกเสยี จากตวั แหง มาก ๆ มนั กจ็ ะกระโดดลงในนา้ํ แลว ขน้ึ มาใหม แตถึง อยา งไรทม่ี มุ ใดมมุ หนง่ึ ของบอ กต็ อ งหาวสั ดุ เชน ทางมะพรา ว เพอ่ื เปน สว นของรม และปด บงั เงาวบู วาบของนกทบ่ี นิ ผา น ซึ่งทาํ ใหก บตกใจและไมก นิ อาหาร รวมทง้ั จะไมผ สมพนั ธอุ กี ดว ย บอ เลย้ี งกบแบบน้ี เปน ขนาด 3 x 4 เมตร ปลอ ยกบลงเลย้ี งได 1,000 ตวั และปลาดุก อกี 200 ตวั พนื้ ลา งของบอ ดงั กลา ว นอกจากเปน พน้ื นา้ํ ทง้ั หมดและใชว สั ดลุ อยน้ําใหกบไดอาศัยอยู แลว บางแหง อาจจะใชก อ ปนู ในลกั ษณะเกาะกลาง คอื เปน พน้ื ซเี มนตแ ละเปน เนนิ ลาดจากตรง กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 11 กลางซึ่งไมควรทาํ แบบพื้นกนกะทะ และมชี านบอ อยรู มิ โดยรอบบอ เพราะจะทาํ ใหกบมีแรง จากเทา หลงั ยนั พน้ื กระโดดสงู ไปไดแ ตถ า เปน ลกั ษณะเนนิ ตรงกลางและมพี น้ื น้ํารอบ ๆ กบก็จะ ไมส ามารถมแี รงกระโดดขน้ึ จากในน้าํ ได การเลย้ี งกบในบอ ลกั ษณะน้ี กบกไ็ มส ามารถมองเหน็ โลกภายนอก และไมค ดิ ดน้ิ รนจะกระโดดหนอี อกไปอยแู ลว ภาพท่ี 10 ลักษณะบอและพื้นบอ การเลย้ี งกบในกระชงั โดยใชก ระชงั เลย้ี งเชน เดยี วกบั กระชงั เลย้ี งปลามคี วามกวา งประมาณ 1.50 เมตร และยาว 4 เมตร กระชงั ดงั กลา วนส้ี บื เนอ่ื งมาจากการเพาะพนั ธกุ บ คอื เมอ่ื เพาะ กบและเล้ียงลูกออดจนเปนกบเต็มวัยแลวจึงคัดขนาดลูกกบนําไปเล้ียงในบอซีเมนตหรือใน กระชงั อน่ื ๆ หรือจาํ หนา ย สว นทเ่ี หลอื กเ็ ลย้ี งตอ ในกระชงั ตอ ไป พื้นที่ใตกระชังใชแผนกระดาน หรอื แผน โฟมสอดดา นลา ง เพอ่ื ใหเ กดิ สว นนนู ในกระชงั และกบไดข น้ึ ไปอยอู าศยั สว นรอบ ๆ ภายนอกกระชงั ใชว ัสดุ เชน แฝกหญาคา หรือทางมะพราว เพอ่ื ไมใ หก บมองเหน็ ทวิ ทศั นน อก กระชัง มฉิ ะนน้ั กบจะหาหนทางหลบหนอี อกโดยกระโดดและชนผนื อวนกระชงั เปน เหตใุ หป าก เปน บาดแผลและเจบ็ ปวดจนกนิ อาหารไมไ ด สว นดา นบนกระชงั กม็ วี สั ดพุ รางแสงใหเ ชน กนั การจบั กบจําหนาย เนอ่ื งจากสภาพบอ เลย้ี งกบมคี วามแตกตา งกนั ทาํ ใหค วามสะดวกในการดแู ลรกั ษายอ ม แตกตา งกนั ดงั กลา วแลว ยังรวมไปถึงการจับกบจาํ หนา ยกแ็ ตกตา งกนั อกี ดว ย กลา วคอื 1. การเลย้ี งกบในบอ ดนิ ลักษณะการเลี้ยงกบแบบนี้จะจับกบจาํ หนา ยไดค รง้ั เดยี วใน เวลาทพ่ี รอ มกนั ไมมีการจับกบจาํ หนา ยปลกี หรอื เปน ครง้ั คราว ทง้ั นเ้ี พราะสภาพบอ เลย้ี งไม เออ้ื อาํ นวย ถงึ แมจ ะเปน การจบั เพยี งครง้ั เดยี วใหห มดบอ จะตอ งใชผ จู บั หลายคนลงไปในบอ เลย้ี งทม่ี สี ภาพโคลนตมและตอ งเกบ็ พชื นา้ํ เชน ผักบุง ผักตบชวา ขน้ึ ใหห มดเสยี กอ น จงึ ตอ งใชเ วลาและแรงงานมากทจ่ี ะเทย่ี วไลจ บั กบในทห่ี ลบซอ นใหห มดในครง้ั เดยี ว 2. การเลย้ี งกบในคอก สามารถจับกบไดทุกโอกาสไมวาจะจับหมดทั้งคอกหรือ มกี ารจําหนา ยปลกี โดยมีกระบะไมและทาํ เปน ชอ งเขา ออกในดา นตรงกนั ขา มวางอยหู ลายอนั บนพน้ื ดนิ ภายในคอก ซึ่งกบจะเขาไปอาศัยอยู เมอ่ื ถงึ เวลาจะจบั กบกใ็ ชก ระสอบเปด ปากไวร อ อยทู ช่ี อ งดา นหนง่ึ แลว ใชม อื ลว งเขา ไปในชอ งดา นตรงขา ม กบจะหนอี อกทางอกี ชอ งหนง่ึ ทม่ี ปี าก กระสอบรอรบั อยแู ละเขา ไปในกระสอบกนั หมด เปนการกระทาํ ที่สะดวก กบไมต กใจและ ชอกชาํ้ กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 12 3. การเลย้ี งกบในบอ ปนู ซเี มนต สามารถจับกบไดทุกโอกาสไมวาจะจับหมดทั้งบอหรือจับ จาํ หนา ยปลีก โดยใชค นเพยี งคนเดยี วพรอ มทง้ั สวงิ เมอ่ื ลงในบอ ซง่ึ มนี า้ํ เพียง 1 ฟุต กบจะ กระโดดลงไปมดุ อยใู นน้าํ จงึ ใชส วงิ ชอ นขน้ึ มา หรอื ใชม อื จบั ใสส วงิ อยา งงา ยดาย ในบอ หนง่ึ ๆ ขนาด 12 ตารางเมตร เลย้ี งกบประมาณ 1,000 ตวั ใชค น ๆ เดียวจับเพียง 1 ชั่วโมงก็แลว เสรจ็ อนงึ่ การเลย้ี งกบควรคํานึงถงึ ระยะเวลาเลยี้ งควบคูไปกับระยะเวลาท่จี ะจบั กบจาํ หนา ย เนอ่ื งจากในฤดฝู นกบจะมรี าคาถกู ถา ผเู ลย้ี งจะตอ งจบั กบจาํ หนา ยในชว งน้ี กจ็ ะไดร บั ผลตอบ แทนนอ ยแตถ า กะเวลาเลย้ี งและเวลาจบั จาํ หนา ยใหถ กู ตอ ง คอื เมอ่ื รวู า จะตอ งใชร ะยะเวลาเลย้ี ง กบนาน 4 เดอื น จงึ ตอ งกะระยะเวลาเดอื นท่ี 4 ใหต รงกบั อยใู นชว งฤดหู นาวหรอื ฤดรู อ น เพราะในชวงนี้กบราคาแพง ผเู ลย้ี งสามารถขายไดใ นราคาทด่ี คี มุ กบั การลงทนุ อีกทั้งผูที่ ตอ งการจาํ หนา ยปลกี ควรจะตดิ ตอ ตกลงราคาและจาํ นวนกบั ผซู อ้ื ไมว า จะเปน ตลาดสดหรอื รา นอาหารใหเ ปน ทแ่ี นน อนกอ นจงึ จะจบั กบไปสง จาํ หนา ยไดต อ ไป ในการลาํ เลียงกบไมวาจะเปนกบเล็กกบใหญ ในภาชนะลาํ เลยี งกบควรมนี า้ํ เพยี งเลก็ นอ ย และจะตอ งมวี สั ดุ เชน หญา ฟาง ผักบุง ผักตบชวา เพื่อใหกบเขาไปซุกอาศัยอยู มฉิ ะนน้ั ในระหวา งเดนิ ทางกบจะกระโดดเตน ไปมาเกดิ อาการจกุ เสยี ดแนน และเปน แผล การดแู ลรกั ษา นอกจากจะเอาใจใสใ นเรอ่ื งการใหอ าหาร การรกั ษาความสะอาดภาชนะ ทใ่ี หอ าหารดงั กลา วแลว ในการเลย้ี งกบจะตอ งคํานงึ ถงึ ความสะอาด โดยเฉพาะในแอง นา้ํ หรือ การเลย้ี งกบในบอ ปนู ซเี มนต ตอ งมกี ารขดั ลา งถา ยเทน้าํ ในบางครง้ั ทง้ั นถ้ี า ทอ่ี ยอู าศยั ของกบ สะอาดและมสี ขุ ลกั ษณะทด่ี ี ความเปน อยแู ละการเจรญิ เตบิ โตของกบกด็ ี ลดอตั ราการเปน โรค พยาธิเบียดเบียน แตกบเปนสัตวท่ตี ่ืน และตกใจงา ย ซง่ึ เมอ่ื เกดิ การตกใจดงั กลา วกบจะเกดิ อาการชกั เปน ตะครวิ และถงึ กบั ชอ็ กตายได หรอื เมอ่ื เกดิ ตกใจกจ็ ะกระโดดเตน ไปมาในบอ และจะเกิดอาการกระทบกระแทก เปนแผลฟกชํ้าจุกแนน จุกเสียด เมอ่ื เปน มาก ๆ กม็ โี อกาส ถงึ ตายไดเชนกัน ดงั นน้ั การทําความสะอาดภายในบอ เลย้ี งกบ จงึ ตอ งระมดั ระวงั ในเรอ่ื งน้ี 1. งดใหอ าหารกบ เพราะถา กบกนิ อาหารแลว ตอ งกระโดดเตน ไปมาเพราะตกใจเนอ่ื ง จากคนลงไปรบกวนทอ่ี ยอู าศยั โอกาสจกุ เสยี ดแนน ถงึ ตายมมี าก 2. ควรหาวัสดุที่โปรงเปนโพรง เชน ทางมะพรา วสมุ ทมุ เพอ่ื ใหก บเขา ไปหลบซอ นตวั เมอื่ เขาไปทําความสะอาด โดยเฉพาะในบอ ซเี มนตเ มอ่ื ปลอ ยนา้ํ เกาทิ้งจนแหง กบจะเขาไป หลบตวั ในสมุ ทมุ นน้ั จะไมอ อกมากระโดดเตน จนเปน เหตใุ หเ จบ็ ปว ย 3.! หลงั จากทําความสะอาดแลว อาหารมอื ตอ ไปควรผสมยาลงไปดว ยทกุ ครง้ั เพอ่ื บรรเทาการอกั เสบลงได อนง่ึ ลกั ษณะการงดใหอ าหารเชน นจ้ี ะตอ งกระทาํ ทุกคร้ังทีม่ ีการ ลาํ เลยี งเคลอ่ื นยา ยกบ ไมว าจะเปน พอพันธุแมพ นั ธุ หรอื ลกู กบกต็ าม ยาที่ผสมในอาหารให กบกนิ นน้ั ถา มอี าการไมร นุ แรงนกั กใ็ ชอ อกซเี ตตา ซยั คลนิ 1 ชอนแกง ผสมลงในอาหาร 3 กก. เชน กนั ทง้ั น้เี พราะตัวยาแรงผดิ กันและใหก บกนิ ม้ือเดยี วแลว หยุดไปประมาณ 5-6 วัน (เฉพาะ อาหารที่ผสมยา) เพอ่ื สงั เกตดอู าการของกบวา ทเุ ลาลงแลว หรอื ไม ถา ยงั ไมม อี าการดขี น้ึ กใ็ ห อาหารผสมยาขนาดดงั กลา วเพม่ิ ขน้ึ อกี 1 มอ้ื กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 13 โรคกบ ปญหาโรคกบที่เกิดขึ้นนั้นโดยสวนใหญแลวจะเปนปญหาที่สืบเนื่องมาจากความผิดพลาด ทางดา นการเลย้ี งและการจดั การ ทําใหม กี ารหมกั หมมของเสยี ตา ง ๆ เกดิ ขน้ึ ในบอ โดยเฉพาะ การเลย้ี งกบในปจ จบุ นั มกั จะใชบ อ ซเี มนต และเลย้ี งกนั อยา งหนาแนน มกี ารใหอ าหารมาก ประกอบกบั การขาดความเอาใจใส และไมเ ขา ใจในเรอ่ื งความสะอาดของบอ รวมถงึ น้าํ ที่เลี้ยง โอกาสทกี่ บจะเปนโรคตดิ เช้อื แบคทเี รยี จึงมีมากขึน้ เทา ทไ่ี ดร วบรวมขอ มลู ทางดา นโรคตา ง ๆ ท่ตี รวจพบจากกบนนั้ พอจะแบงออกไดดังน้ี 1. โรคตดิ เชอ้ื แบคทเี รยี เปนโรคที่ทําความเสียหายใหกับผูเลี้ยงกบมากที่สุด ทง้ั ในชว ง ทเ่ี ปน ลกู ออ ด และกบเต็มวัย ซง่ึ ในท่นี จี้ ะแยกออกเปน 2 ลกั ษณะคอื ภาพท่ี 11 ลกู ออ ดทอ งบวม 1.1 โรคตดิ เชอ้ื แบคทเี รยี ในระยะลกู ออ ด พบไดตั้งแตระยะที่ไขฟกเปนตัวจนกระทั่ง พฒั นาเปน ตวั เตม็ วยั อาการทส่ี งั เกตไดค อื ลกู ออ ดจะมลี าํ ตวั ดา ง คลา ยโรคตวั ดา งในปลาดกุ จากนน้ั จะเรม่ิ พบอาการทอ งบวมและตกเลอื ดตามครบี หรอื ระยางคต า ง ๆ สาเหตุของการเกิดโรคมักจะมาจากการปลอยลูกออดในอัตราหนาแนนเกินไปมีการให อาหารมากทาํ ใหคุณภาพนาํ้ ไมเ หมาะสม โดยเฉพาะคา พเี อชของนา้ํ จะตาํ่ ลงมาก นอกจากน้ี ลกู ออ ดยงั กดั กนั เองทาํ ใหเ กดิ เปน แผลตามลําตวั เปด โอกาสใหเ ชอ้ื ทเ่ี ปน สาเหตขุ องโรค คอื แบคทีเรียในกลุม Flexibacteris เขาทาํ อนั ตรายไดง า ยขน้ึ อาการของโรคทวคี วามรนุ แรง ถา คณุ ภาพนา้ํ ทใ่ี ชเ ลย้ี งเสยี มากขน้ึ และ เลย้ี งลกู ออ ดหนาแนน เกนิ ไป ดงั นน้ั วธิ กี ารปอ งกนั คอื อนบุ าลลกู ออ ดในความหนาแนน ทเ่ี หมาะสมตารางเมตรละ 1,000 ตวั และทาํ การคดั ขนาด ทุก ๆ 2-3 วนั ตอ ครง้ั จนกระทง่ั เปน ลกู กบแลว อนบุ าลใหไ ดข นาด 1-1.5 ซม. ในอตั ราความ หนาแนน ตารางเมตรละ 250 ตวั จากนน้ั จงึ ปลอ ยลกู กบลงเลย้ี งในอตั ราตารางเมตรละ 100 ตวั ซง่ึ เปน ความหนาแนน ทเ่ี หมาะสมและลดปญ หาการเกดิ โรค ทง้ั นต้ี อ งการเปลย่ี นถา ยน้าํ สมาํ่ เสมอ และรกั ษาความสะอาดของบอ อนบุ าลเมอ่ื พบกบเรม่ิ แสดงอาการตวั ดา งควรใชเ กลอื แกงแชในอตั รา 0.5% (5 กโิ ลกรมั ตอ นา้ํ 1 ลกู บาศกเ มตร) นาน 3-5 วัน หรอื ในรายทม่ี ี อาการมากอาจใชย าออกซเี ตตา ซยั คลนิ แชใ นอตั รา 10-20 กรมั ตอ นา้ํ 1 ลกู บาศกเ มตร ตดิ ตอ กนั ทกุ วนั นาน 3-5 วัน และไมค วรใชยาและเกลือแกงในเวลาเดียวกัน เพราะเกลือจะทาํ ใหป ระสทิ ธภิ าพของยาลดตา่ํ ลง กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 14 1.2 โรคตดิ เชอ้ื แบคทเี รยี ในระยะเตม็ วยั พบทง้ั ในกบขนาดเลก็ และขนาดใหญ องคประกอบที่จะทาํ ใหอ าการของโรครนุ แรงมากหรอื นอ ย คอื สายพนั ธขุ องเชอ้ื แบคทเี รยี Aeromonas และ Pseudomonas และระยะเวลาของการเปน โรคอาการของโรคโดยทว่ั ไปทพ่ี บ ไดแก การเกิดแผลที่มีลักษณะเปนจุดแดง ๆ ตามขาและผวิ ตวั โดยเฉพาะดา นทอ ง จนถึงแผล เนา เปอ ยบรเิ วณปาก ลาํ ตวั และขา เปน ตน ภาพท่ี 12 กบเปน แผลตามลําตัว ภาพท่ี 13 แผลทโ่ี คนขากบ เมอ่ื เปด ชอ งทอ งเพอ่ื ดอู วยั วะภายในจะพบวา มขี องเหลวในชอ งทอ ง ตบั มขี นาดใหญข น้ึ และมีจุดสีเหลืองซีด ๆ กระจายอยูทั่วไป ไตขยายใหญบ างครง้ั พบตมุ สขี าวขนุ กระจายอยู สาเหตสุ าํ คัญที่ทําใหเกิดโรค คอื สภาพบอสกปรกมาก ดงั นน้ั จึงควรจดั การทาํ ความสะอาด เปลย่ี นถา ยนา้ํ บอ ย ๆ ควบคมุ ปรมิ าณอาหารใหพ อเหมาะ และอยา ปลอ ยกบลงเลย้ี งหนาแนน เกินไป เมอ่ื กบเปน โรค ควรใชย าปฏชิ วี นะ เชน ออกซเี ตตรา ซยั คลนิ ผสมอาหารใหกบกนิ ใน ภาพท่ี 14 ตกเลอื ดในชอ งทอ ง กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเลย้ี งกบ 15 อตั รา 3-5 กรัม/อาหาร 1 กโิ ลกรมั ตอ วนั กนิ ตดิ ตอ กนั จนกวา อาการจะดขี น้ึ หรอื ใหก นิ ไมน อ ย กวา ครง้ั ละ 5-7 วัน 2. โรคทเ่ี กดิ จากโปรโตซวั ในทางเดนิ อาหาร โดยทั่วไปจะพบในกบเล็กมากกวากบโต อาการทั่วไปจะพบวากบไมคอยกินอาหาร ผอม ตัวซีด เมอ่ื ตรวจดใู นลําไสจะพบโปรโตซัวใน กลมุ Opalina sp. และ Balantidium sp. อยเู ปน จาํ นวนมาก การตดิ เชอ้ื โปรโตซวั ใน ทางเดนิ อาหารนถ้ี า เปน ตดิ ตอ กนั เปน เวลานานกจ็ ะทําใหกบตายได การรักษาควรจะใชยา Metronidazole ผสมอาหารใหก นิ ในอตั รา 3-5 กรัม/อาหาร 1 กิโลกรัม กนิ ตดิ ตอ กนั ครง้ั ละ 3 วัน แลวเวนระยะ 3-4 วัน แลวใหยาซํา้ อกี 2-3 ครง้ั หรอื จนวา กบจะมอี าการดขี น้ึ และกนิ อาหารตามปกติ 3. โรคทอ งบวม โดยทั่วไปจะเกิดกับลูกออ ดในฟารมที่ใชนาํ้ บาดาล การเปลย่ี นน้าํ อยา งรวดเรว็ โดยใชน า้ํ บาดาลท่ีไมไ ดพักไวกอน จะทาํ ใหค วามดนั กา ซทล่ี ะลายอยใู นนา้ํ ลดตา่ํ ลง อยา งเฉยี บพลนั มผี ลใหร า งกายของลกู ออ ดตอ งปรบั ความดนั กา ซในตวั เองลงมาใหเ ทา กบั ความดนั ของกา ซในนา้ํ ทาํ ใหเ กดิ ฟองกา ซขน้ึ ในชอ งวา งของลาํ ตวั ทอ งลกู ออ ดจงึ บวมขน้ึ มา การแกไขจะกระทําไดยากมากจึงควรปองกันโดยระมัดระวังในเรื่องการถายน้ําอยาเปลี่ยนน้ํา ปรมิ าณมาก ๆ ในเวลาสน้ั ๆ และควรจะมีการพักนาํ้ และเตมิ อากาศใหด กี อ นนํามาใชโดยเฉพาะ อยา งยง่ิ นา้ํ บาดาล การปอ งกนั โรค การเลย้ี งกบทจ่ี ะลดอตั ราการแพรข องเชอ้ื โรคนน้ั ความสาํ คญั อยทู ล่ี กั ษณะของบอ เลย้ี งท่ี จะตอ งสะอาด มแี สงแดดสอ งลงถงึ พน้ื ได ถงึ แมจ ะมกี ารพรางแสงไวม มุ ใดมมุ หนง่ึ กต็ าม นา้ํ ใน บอ เลย้ี งตอ งสามารถถา ยเทได ดงั นน้ั ในการเลย้ี งกบบางแหง จึงทาํ ทอ นา้ํ ทีร่ ักษาระดับนาํ้ ไวไ ด โดยปลอ ยนา้ํ เขา ทางหนง่ึ และนา้ํ ลน ออกอกี ทางหนง่ึ ทาํ ใหน ้าํ ในบอ สะอาดอยเู สมอ หรอื บอ ปนู ซเี มนตที่มีนาํ้ สูงเพียง 1 ฟุต ภายใตนา้ํ เลย้ี งปลาดกุ ในอตั ราสว นกบั ปลา 100 : 20 หรือกบ 1,000 ตวั ปลอ ยปลาดกุ 200 ตวั ปลาดุกจะชวยทาํ ความสะอาดโดยเกบ็ กนิ เศษอาหารและ มลู กบ ทาํ ใหน ้าํ ในบอ สะอาดอยไู ดน านเมอ่ื เปรยี บเทยี บกบั บอ ทไ่ี มม ปี ลาดกุ ถงึ อยา งไรกต็ ามไมค วรเลย้ี งกบหนาแนน จนเกนิ ไป และถา พบกบตวั ใดมอี าการผดิ ปกติ ควรจบั แยกออกเลย้ี งตา งหาก แนวโนม การเลย้ี งกบในอนาคต กบเปน สตั วเ ศรษฐกจิ ชนดิ หนง่ึ ซง่ึ ตลาดนยิ มบรโิ ภคทง้ั ในประเทศและตา งประเทศ เชน สเปน ฮอ งกง สงิ คโปร ญี่ปุน เยอรมนั สหรัฐอเมริกา ฯลฯ สาํ หรับผูเลี้ยงกบหากหลีกเลี่ยง ชว งทม่ี กี ารจบั กบในแหลง ธรรมชาตกิ จ็ ะชว ยลดปญ หาดา นราคาตกต่ํา แตอ ยา งไรกต็ ามจาก การเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอมทําใหแหลงท่ีอยูอาศัยเล้ียงตัวตามธรรมชาติของกบลดลง ดงั นน้ั แนวโนม การเลย้ี งกบในอนาคต จงึ นบั ไดว า มลี ทู างแจม ใส ไมม ปี ญ หาดา นการจําหนา ย และราคากด็ มี ผี ลคมุ ตอ การลงทนุ ลงแรง สามารถสง เปน สนิ คา ออกชว ยการขาดดลุ ใหแ ก ประเทศไทยอีกทางหนึ่งดวย กลับหนาหลัก/สารบัญ จดั ทําเอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร