กล้วยกินได้

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ล�า บ ลกษณะพนธ์พืช ส�านกค้มครองพนธพ์ ืช ศนู ย์วิจยพชื สวนสโขทย ผล ü ü ü ü 64 รูปรา่ งของผลกล้วย ü ü 65 รปู หน้าตดั ผลตามขวาง 66 รูปร่างปลายผล ü ü 67 การตกค้างของซากดอกทีป่ ลายผล/ ü ü ซากกา้ นยอดเกสรเพศเมยี ติดทป่ี ลายผล ü ü ü ü 68 ความยาวก้านผล ü ü 69 ความกวา้ งก้านผล ü ü 70 การปรากฏของขนบนกา้ นผล/ผวิ ของก้านผล ü ü 71 สีของเปลอื กผลดบิ ü ü 72 สีของเปลือกผลสุก ü ü 73 ความหนาของเปลอื ก ü ü 74 สีของเน้ือผลดบิ ü ü 75 สขี องเนอื้ ผลสุก ü ü 76 ลกั ษณะเนอื้ 77 รสชาติ ü ü 78 จ�านวนเมลด็ ตอ่ ผล ü ü เมล 79 พน้ื ผิวของเมล็ด 80 รปู รา่ งของเมล็ด การจาแนกลัก ะพัน ุ์พืชกล้วย ของส าบันทรัพยากรพัน ุกรร พืชระ ว าง ระเทศ – ได้จ�าแนกลักษณะประจ�าพันธุ์กล้วยไว้ 109 ลักษณะ ประกอบด้วย ลักษณะทางคุณภาพ ( ualitati e) และลักษณะทางปรมิ าณ ( uantitati e) แบง่ ออกเปน็ 7 สว่ น ดงั น้ี 1) ลักษณะทั่วไป ( lant eneral Appearance) จ�านวน 2 ลักษณะ ประกอบด้วย รายละเอยี ด เกี่ยวกับลักษณะวสิ ัยของใบและลักษณะตน้ รวมทั้งภาพวาดลายเส้นประกอบเพือ่ อธบิ ายลักษณะต่างๆ 2) ส่วนของล�าต้น และหน่อ ( seudostem and Suc ers) จ�านวน 9 ลักษณะ ประกอบด้วย รายละเอียดเกยี่ วกบั ลกั ษณะรปู รา่ งของลา� ตน้ สขี องล�าตน้ และต�าแหน่งของหน่อขา้ ง กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 47

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 3) ก้านใบ เส้นกลางใบ และใบ (petiole Midrib and Lea ) จ�านวน 22 ลักษณะ ประกอบด้วย รายละเอยี ดเกี่ยวกบั ลักษณะขอบกา้ นใบ รอ่ งก้านใบ ความยาวของแผ่นใบ ความกว้างของแผน่ ใบ และรูปรา่ ง ของฐานแผน่ ใบ รวมทั้งภาพวาดลายเส้นประกอบเพอ่ื อธิบายลกั ษณะต่างๆ 4) ชอ่ ดอกและตาดอกเพศผู้ (in orescence and Male Bud) จา� นวน 14 ลกั ษณะ ประกอบดว้ ย รายละเอียดเก่ียวกับความยาวของก้านช่อดอก สีของก้านช่อดอก ต�าแหน่งของเครือ และรูปร่างของตาดอก เพศผู้ รวมท้ังภาพวาดลายเส้นประกอบเพ่ืออธิบายลักษณะต่างๆ 5) ใบประดับ (bract) จ�านวน 14 ลักษณะ ประกอบด้วย รายละเอียดเกี่ยวกับรูปร่างของ ฐานใบประดับ สีของใบประดับ และพฤติกรรมของใบประดับก่อนร่วง รวมท้ังภาพวาดลายเส้นประกอบ เพื่ออธิบายลักษณะต่างๆ 6) ดอกเพศผู้ (male o er) จ�านวน 22 ลักษณะ ประกอบด้วย รายละเอียดเกี่ยวกับพฤติกรรม ของดอกเพศผู้ สีพูของกลีบเชิงประดับ สีของกลีบรวมอิสระ รูปร่างของกลีบรวมอิสระ และรูปร่างของรังไข่ รวมทั้งภาพวาดลายเส้นประกอบเพือ่ อธิบายลักษณะตา่ งๆ 7) ผล ( ruit) จ�านวน 24 ลักษณะ ประกอบด้วย รายละเอียดเกี่ยวกับต�าแหน่งของผล จ�านวนผล รูปร่างผล ส่วนปลายผล สีของเปลือกผล จ�านวนเมล็ด และรูปร่างเมล็ด รวมท้ังภาพวาดลายเส้นประกอบ เพื่ออธบิ ายลักษณะตา่ งๆ การศึกษาเอกสารของ และเอกสารการจ�าแนกลักษณะประจ�าพันธุ์กล้วยของ โดยน�า ข้อมูลมาศึกษาและวิเคราะห์ และจัดท�าร่างหลักเกณฑ์การตรวจสอบลักษณะประจ�าพันธุ์พืชกล้วย การเก็บ ข้อมูลได้ปฏิบัติตามรายละเอียดในหลักเกณฑ์ดังกล่าว เพ่ือวิเคราะห์และประเมินถึงความเหมาะสมและ ความสะดวกในการน�าไปปฏิบัติจริง พบว่า จากรายละเอียดในหลักเกณฑ์การตรวจสอบลักษณะประจ�าพันธุ์ พืชกล้วย สามารถบนั ทกึ ลกั ษณะประจา� พันธ์ุในตารางบันทกึ ลักษณะประจา� พันธุ์ทง้ั 77 ลกั ษณะ ลักเก ์การ รวจสอบลัก ะ ระจาพัน ุ์พืช กล้วย Musa สานัก ุ้ รองพัน ุ์พืช 1. ลกเกณ ์การตรวจสอบลกษณะพนธ์ หลักเกณฑ์และการตรวจสอบคุณลักษณะพันธุ์พืชท่ีจะกล่าวต่อไปน้ีให้ใช้กับกล้วย (Musa spp.) ท่ีมีการขยายพันธุด์ ว้ ยวธิ ีไมอ่ าศยั เพศ 2. ส่วนขยายพนธ์ 2.1 ปริมาณส่วนขยายพนธ์ท่ีต้องจ ส่ง ผู้ท่ีต้องการจดทะเบียนคุ้มครองพันธุ์กล้วย จะต้องส่ง ส่วนขยายพันธุ์อย่างน้อย 10 ต้น ท่ีมีอายุพร้อมปลูกเพื่อท�าการปลูกตรวจสอบ โดยต้นอ่อนอายุ 3–4 เดือน (วธิ กี ารเพาะเลี้ยงเนอื้ เย่ือ) 2.2 คณ าพของสว่ นขยายพนธ์ ตอ้ งอยใู่ นสภาพทส่ี มบรู ณ์ ไมม่ โี รค แมลง และศตั รอู น่ื ๆ จะตอ้ ง ระบุทีม่ าของสว่ นขยายพันธุ์ และการปฏิบัติการใดๆ กับสว่ นขยายพันธุใ์ ห้ชัดเจน 2. ช่วงเวลาท่ีเ มาะสมในการส่งมอบส่วนขยายพนธ์ ให้เป็นไปตามที่คณะท�างานตรวจสอบ ภาคสนามกา� หนด 48 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . การปลกู เพอ่ื ตรวจสอบ .1 ูปลูก ท�าการปลูกตรวจสอบอย่างน้อย 8 เดือน ถ้าไม่สามารถสังเกตเห็นความแตกต่าง ความสม่�าเสมอหรือ/และความคงตัวได้ชัดเจน ต้องเพิ่มการตรวจสอบอีก .2 สถานท่ีปลูก ท�าการตรวจสอบใน 1 สถานที่ แต่ถ้าลักษณะประจ�าพันธุ์ที่ส�าคัญไม่สามารถ สังเกตเห็นความแตกตา่ งได้ในทีน่ ้นั ๆ ตอ้ งเพิม่ สถานทที่ �าการตรวจสอบ . ระยะปลูกตรวจสอบ ให้ก�าหนดตามความเหมาะสม โดยระยะระหว่างต้น และระหว่างแถว อย่างนอ้ ย 4 4 เมตร .4 การตรวจสอบเพ่ิมเติม ถ้ามีการตรวจสอบเพ่ิมเติม ต้องก�าหนดรายละเอียดเป็นเฉพาะกรณี ตามความจา� เปน็ โดยข้นึ อย่กู ับดลุ ยพินิจของคณะทา� งานตรวจสอบภาคสนาม 4. วิธกี ารตรวจสอบ 4.1 ตรวจสอบลกษณะ ในแปลงตรวจสอบอย่างน้อย 10 ตน้ 4.2 ขอ้ มลู ลกษณะตา่ ง จะตอ้ งบนั ทกึ ลกั ษณะประจา� พนั ธข์ุ องตน้ กลว้ ยทม่ี อี ายไุ มต่ า่� กวา่ 8 เดอื น และใหผ้ ลผลิต โดยมีรายละเอยี ดการเกบ็ ขอ้ มลู ดงั น้ี 4.2.1 การเก็บบันทึกข้อมูลเชิงคุณภาพท่ีต้องประเมินด้วยประสาทสัมผัส เช่น กลิ่น รสชาติ ต้องใช้มาตรฐานเกณฑ์ตัดสินของคณะกรรมการประเมิน (panel test) ท่ีแต่งต้ังโดย พนักงานเจ้าหนา้ ที่ 4.2.2 การตรวจสอบและเก็บข้อมูลในแปลงทดสอบ ให้ท�าจากต้นที่สมบูรณ์ และมีลักษณะ ตรงตามพันธุ์อย่างน้อย 5 ต้นต่อพันธุ์ เว้นต้นหัวท้ายแปลง 4.2.3 การตรวจสอบลักษณะล�าต้นเทียม ให้ตรวจสอบในระยะล�าต้นเทียมเจริญเติบโตเต็มท่ี ลกั ษณะทางปรมิ าณ ใหบ้ นั ทกึ สว่ นกาบนอกสดุ ทย่ี งั ไมแ่ หง้ อยา่ งนอ้ ย 5 ตน้ ตอ่ หนงึ่ พนั ธ์ุ 4.2.4 การตรวจสอบลักษณะใบแก่ ให้ตรวจสอบในระยะท่ีใบเจริญเต็มท่ี (mature lea ) ในใบลา� ดบั ท่ี 3 นบั จากปลายยอดลงมา ใหบ้ นั ทกึ ลกั ษณะทางปรมิ าณอยา่ งนอ้ ย 20 ใบ จากอย่างน้อย 5 ต้น ต่อหน่ึงพันธุ์ 4.2.5 การตรวจสอบลักษณะช่อดอก ให้ตรวจสอบในระยะเริ่มตกเครือ โดยเลือกช่อดอกที่ สมบรู ณ์ ลกั ษณะทางปรมิ าณใหบ้ นั ทกึ อยา่ งนอ้ ย 10 ชอ่ จากอยา่ งนอ้ ย 5 ตน้ ตอ่ หนงึ่ พนั ธ์ุ 4.2.6 การตรวจสอบลักษณะผล ให้ตรวจสอบโดยเลือกผลระยะพร้อมบริโภค ลักษณะทาง ปรมิ าณให้บนั ทึกอยา่ งน้อย 10 ผล จากอยา่ งน้อย 5 ตน้ ตอ่ หนง่ึ พันธุ์ 4. การเลือกพนธ์ท่ีจะปลูกเปรียบเทียบ ให้เลือกพันธุ์ทั่วไปที่มีลักษณะพันธุ์ใกล้เคียงกับพันธุ์ ขอจดทะเบียนมากท่ีสุดเป็นพันธุ์เปรียบเทียบ จ�านวนอย่างน้อย 1 พันธุ์ โดยพิจารณาจากลักษณะผล ใบ ดอก และ/หรืออืน่ ๆ 4.4 การประเมนิ ความแตกตา่ งระ วา่ งพนธ์ ตอ้ งมลี กั ษณะทางคณุ ภาพหรอื ทางปรมิ าณ ทส่ี ามารถ แยกแยะให้เหน็ ความแตกต่างระหวา่ งพันธ์ุใหม่ กับพันธุ์เปรยี บเทยี บได้ชัดเจน กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 49

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 4.5 การประเมินความสม�่าเสมอและความคงตวของพนธ์ ในการประเมินความสม�่าเสมอ และ ความคงตวั ของพนั ธ์ุ (uni ormit and stabilit ) ใหพ้ จิ ารณาจากการกระจายตวั โดยไมม่ ตี น้ แปลกปลอม (o –t pe) 5. การจ กล่มพนธ์ 5.1 การรวบรวมพนธ์ส�า รบปลูกตรวจสอบ จะต้องแบ่งพันธุ์เปรียบเทียบส�าหรับปลูกตรวจสอบ เปน็ กลมุ่ เพอื่ อา� นวยความสะดวกในการประเมนิ ความแตกตา่ ง ลกั ษณะทเ่ี หมาะสมตอ่ การจดั กลมุ่ เปน็ ลกั ษณะ ทไ่ี ด้จากประสบการณ์ คือ เป็นลกั ษณะท่ไี ม่แตกตา่ งหรอื แตกตา่ งกันน้อยมากระหวา่ งพันธุ์ 5.2 ลกษณะทใี่ ชใ้ นการจ กลม่ ของพนธ์ 5.2.1 ลกั ษณะตน้ 5.2.2 ลกั ษณะใบ 5.2.3 ลกั ษณะดอก 5.2.4 ลักษณะผล 6. แบบบนทกึ ลกษณะประจา� พนธท์ จ่ี ะตรวจสอบ โ ยอธบิ ายลกษณะและส ลกษณท์ ใี่ ชใ้ นแบบบนทกึ 6.1 ลกษณะและส ลกษณ์ 6.1.1 ลักษณะท่ีใช้ประเมิน เพื่อตรวจสอบความแตกต่างระหว่างพันธุ์ ความสม�่าเสมอ และ ความคงตัวของพันธุ์ บันทึกลักษณะและเก็บผลสดจากต้นที่ปลูกใกล้กันอย่างน้อย 5 ต้น ลักษณะและ คา� บรรยายลกั ษณะทีใ่ ชใ้ นการประเมิน จะอยู่ในตารางลกั ษณะท่จี ะตรวจสอบ ตามรายละเอยี ดในขอ้ 7 6.1.2 ตัวเลขทใี่ ชแ้ ทนลกั ษณะ (note) คอื ตวั เลขสา� หรบั ใชใ้ นการป้อนข้อมลู กับคอมพิวเตอร์ อยตู่ รงขา้ มกบั คา� บรรยายลักษณะแสดงถึงลักษณะทีแ่ ตกต่างกัน 6.2 เครือ่ ง มายทใ่ี ชแ้ ทนลกษณะ ( ) ลักษณะทคี่ วรใช้กับทกุ พนั ธ์ุ ( ) มีรูปภาพประกอบในข้อ 9 L ลกั ษณะทางคณุ ภาพ ลักษณะทางปริมาณ ลกั ษณะทางคุณภาพเทยี ม M เก็บข้อมลู ภาพรวมของกลุ่มพชื หรอื ส่วนของพืช MS เกบ็ ข้อมูลแต่ละลักษณะของกลมุ่ พชื หรือสว่ นของพืช เกบ็ ขอ้ มลู จากการประเมนิ และสงั เกตดว้ ยสายตาในภาพรวมของกลมุ่ พชื หรอื สว่ นของพชื 7. แบบบนทึกลกษณะประจา� พนธท์ ีจ่ ะตรวจสอบ กล้วย ดูรายละเอียดตารางแบบบันทึกลักษณะประจ�าพันธุ์ที่จะตรวจสอบลักษณะของพันธุ์พืช : กล้วย (Musa spp.) (ตารางท่ี ) 50 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ตารางที่ แบบบนั ทึกลักษณะประจ�าพันธุ์ทจี่ ะตรวจสอบลักษณะของพันธพ์ุ ืช : กล้วย (Musa spp.) . 1 . 2 3 ล�าตน้ เทียม 3 1. ลักษณะวิสัยของใบ (lea habit) 5 () 7 ( ) ( ) ตั้งตรง (erect) 1 ( ) ก่ึงต้งั ตรง (intermediate) 2 3 ( ) โค้งลง (drooping) 2. MS ความสูงของลา� ต้นเทียม (pseudostem height) บันทกึ ตงั้ แต่โคนของล�าตน้ จนถึงจุดทกี่ า้ นเครอื โผล่ ออกมา ( ) ส้ัน (short) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) สูง (tall) 3. MS เส้นรอบวงของล�าต้นเทียม (pseudostem circum erence) บนั ทกึ ทคี่ วามสงู จากโคนตน้ 1 เมตร ( ) ผอมเรียว (slender) ( ) ปกติ (normal) ( ) ใหญ่ (robust) 4. สีของลา� ต้นเทียม (color o pseudostem) บันทึกกาบนอกสดุ ท่ยี งั ไมแ่ หง้ ระบสุ ีตาม S color chart กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 51

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 1 9 . . 1 3 5. การปรากฏของไขบนลา� ต้นเทียม (pseudostem 5 appearance) บันทึกกาบนอกสดุ ทยี่ งั ไม่แห้ง 7 ( ) ไมม่ ี (absent) ( ) มี (present) 3 5 6. จ�านวนหนอ่ (number o suc ers) 7 ( ) ( ) ไม่มี (absent) 3 ( ) นอ้ ย ( e ) 5 ( ) ปานกลาง (medium) 7 ( ) มาก (man ) 7. MS ตา� แหนง่ ของหนอ่ ขา้ ง (position o suc ers) สงั เกตหนอ่ ขา้ งที่สงู ทส่ี ุดขณะเกบ็ เก่ยี วผลผลิตจาก ตน้ แม่ ( ) ชิด (close) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) หา่ ง ( ar) ใบ 8. การปรากฏของปนบนโคนก้านใบ (present o blotches) ( ) ไม่ปรากฎ (absent) ( ) ปรากฏนอ้ ย ( e ) ( ) ปรากฏมาก (much) 52 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 2 3 9. สีของปนบนโคนก้านใบ (color o blotches) ระบุสตี าม S colour chart 3 5 10. รอ่ งของกา้ นใบ (petiole canal lea ) 7 ( ) บนั ทกึ ระยะกล้วยออกเครือ ตดั ก้านใบที่ 3 จากสว่ น 1 บนสดุ ของลา� ต้น โดยตดั ตรงกึ่งกลางระหว่างล�าต้น 3 กบั แผ่นใบ ตรวจสอบลักษณะรอ่ งก้านใบแนวขวาง 5 ( ) เปิดกวา้ ง 7 ( ) เปดิ ปานกลาง ( ) ปิด 11. สขี องขอบก้านใบ (petiole margin color ) ระบสุ ตี าม S colour chart 12. MS ความกว้างของขอบกา้ นใบ (petiole margin idth) ( ) ไม่มี/นอ้ ย (absent/ e ) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มาก (man ) 13. MS ความยาวของแผน่ ใบ (length) ( ) สั้น (short) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) ยาว (long) ( ) ยาวมาก ( er long) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 53

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 1 3 . 5 . 7 14. MS ความกวา้ งของแผ่นใบ ( idth) 3 ( ) แคบ (narro ) 5 ( ) ปานกลาง (medium) 7 ( ) กวา้ ง (broad) ( ) กวา้ งมาก ( er broad) 1 2 15. MS ความยาวของก้านใบ (petiole length) ( ) สั้น (short) 1 ( ) ปานกลาง (medium) 9 ( ) ยาว (long) 16. ลกั ษณะของแผน่ ใบ (lea blade) ( ) ( ) เรยี บ (entire) ( ) เปน็ คลนื่ (undulate) 17. สีของแผน่ ใบด้านบน (color o lea blade) ระบุสีตาม S colour chart 18. ความมนั ของแผ่นใบดา้ นบน (lea glossiness) ( ) ดา้ น (callous) ( ) เป็นมนั (gloss ) 19. สีของแผน่ ใบด้านล่าง ระบสุ ตี าม S colour chart 54 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 9 20. ความมนั ของแผน่ ใบด้านลา่ ง (lea glossiness) 1 ( ) ดา้ น (callous) 3 ( ) เป็นมนั (gloss ) 5 7 21. MS ไขด้านล่างของแผ่นใบ ( a on lea es) ( ) ไมม่ ี (absent) 1 ( ) น้อย ( e ) 2 ( ) ปานกลาง (medium) 3 ( ) มาก (man ) 4 22. รูปร่างปลายใบ (shape o ape ) 1 ( ) แหลม (acute) 2 ( ) มนเล็กน้อย (slightl obtuse) ( ) มน (obtuse) 3 ( ) มนเกือบกลม (obtuse to rounded) ( ) กลม (rounded) 23. รูปร่างของโคนใบ (shape o lea blade base) ( ) ( ) กลมทัง้ สองด้าน (both sides rounded) ( ) ดา้ นหนงึ่ กลมอีกดา้ นหนงึ่ แหลม (one side rounded, one pointed) ( ) แหลมท้ังสองดา้ น (both sides pointed) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 55

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . . 24. สีผิวดา้ นบนของเสน้ กลางใบ (color o midrib entral sur ace) ระบสุ ตี าม S colour chart 25. สีผิวดา้ นล่างของเสน้ กลางใบ (color o midrib dorsal sur ace) ระบสุ ีตาม S colour chart ช่อ อก ปลี 26. MS ความยาวของกา้ นช่อดอก (peduncle length) 3 บันทกึ จากโคนของโคนก้านใบธงถงึ โคนของหวแี รก 5 ( ) ส้นั (short) 7 ( ) ปานกลาง (medium) ( ) ยาว (long) 3 5 27. MS ความกว้างของกา้ นชอ่ ดอก (peduncle idth) 7 บนั ทกึ ท่กี ลางก้านชอ่ ดอก ( ) แคบ (narro ) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) กว้าง (broad) 28. สีของก้านชอ่ ดอก (color o peduncle) ระบสุ ีตาม S colour chart 56 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 3 5 29. การมีขนบนกา้ นช่อดอก (peduncle hairiness) 7 ( ) ไมม่ ี (absent) ( ) น้อย ( e ) 1 ( ) ปานกลาง (medium) 2 ( ) มาก (man ) 3 4 30. ตา� แหนง่ ของเครือกล้วย (bunch position) 5 ( ) ( ) ห้อยลงในแนวดิง่ ( alling erticall ) ( ) ( ) ท�ามมุ (at an angle) 1 2 ( ) โคง้ ( ith a cur e) 3 ( ) ขนานไปกับแนวพื้นดิน (horizontal) 4 ( ) ชูขน้ึ (erect) 31. รูปร่างของเครือกลว้ ย (bunch shape) 5 ( ) ( ) รูปทรงกระบอก (c lindrical) ( ) โคนตัด (truncated cone shape) ( ) แกนของเครือเกือบตรง (as mmetric) ( ) แกนของเครอื โคง้ ( ith a cur e in the bunch a is) ( ) เป็นบนั ไดเวยี น (spiral) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 57

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . ลกั ษณะปรากฏของเครอื (bunch appearance) 1 . ( ) โปร่ง (la ) 2 32. ( ) แนน่ (compact) 3 ( ) แน่นมาก ( er compact) 33. รูปร่างของปลีกล้วย (male bud shape) 1 () ( ) คล้ายลกู ขา่ ง (li e a top) 2 () ( ) รูปหอก (lanceolate) 3 ( ) ปานกลาง (intermediate) 4 34. ( ) รูปไข่ (o oid) 5 ( ) กลม (rounded) ใบประ บ ความยาวของปลกี ล้วยในระยะเก็บเกี่ยว 3 (length o male bud at har est) 5 35. ( ) นอ้ ย ( e ) 7 ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มาก (man ) 1 2 รูปรา่ งโคนใบประดับ (bract base shape) 3 ( ) ไหล่แคบ (small shoulder) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) ไหล่กว้าง (large shoulder) 58 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 2 3 36. รูปรา่ งปลายใบประดบั (bract ape shape) 4 5 ( ) ( ) แหลม (pointed) 1 ( ) ( ) เรียวแหลม (slightl pointed) 9 ( ) ปานกลาง (intermediate) 1 9 ( ) มน (obtuse) ( ) มนและแตกออก (obtuse and split) 37. สผี วิ ดา้ นนอกของใบประดับนอก (color o the bract e ternal ace) ระบุสตี าม S colour chart 38. สีผวิ ดา้ นในของใบประดบั ใน (color o the bract internal ace) ระบสุ ีตาม S colour chart 39. รอยแผลของใบประดบั บนแกนกลาง (bract scars on rachis) MS บนั ทกึ หลงั จากใบประดบั และดอกรว่ งหมดแล้ว ( ) ไม่เด่นชดั (not prominent) ( ) เด่นชัดมาก ( er prominent) 40. 40. พฤติกรรมของใบประดับก่อนรว่ ง (bract beha ior be ore alling) () ( ) ( ) ไมม่ ว้ น (not rolling) L ( ) ม้วน (rolling) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 59

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . . 41. MS ไขบนใบประดับ ( a on the bract) 1 ( ) ไมม่ ี (absent) 3 ( ) น้อย ( e ) 5 ( ) ปานกลาง (medium) 7 ( ) มาก (man ) 3 42. ลักษณะร่องบนใบประดบั (groo es on the bract) 5 ( ) ไม่มี/นอ้ ย (absent/ e ) 7 ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มาก (man ) 1 2 อกเพศผู้ พฤติกรรมของดอกเพศผู้ (male o er beha iour) 3 ( ) รว่ งกอ่ นใบประดบั ( alling be ore the bract) 4 43. ( ) รว่ งพรอ้ มใบประดบั ( alling hite the bract) ( ) รว่ งหลงั ใบประดบั ( alling a ter the bract) 44. ( ) ดอกกะเทย/ดอกเพศผยู้ งั คงติดทน () (neutral/male o er persistent) สีพ้นื ฐานของกลบี รวมเชิงประกอบ (compound tepal basic color) ระบุสตี าม S colour chart 60 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 2 3 45. สีพูของกลีบรวมประกอบ 4 (lobe color o compound tepal) 1 () 2 ระบสุ ีตาม S colour chart 3 46. สีของกลบี รวมอิสระ ( ree tepal color) 1 () 2 3 ระบุสตี าม S colour chart 47. รูปร่างของกลบี รวมอสิ ระ ( ree tepal shape) ( ) ส่เี หลยี่ มผนื ผา้ (rectanglar) ( ) รูปไข่ (o al) ( ) กลม (rounded) ( ) รปู พดั ( an–shaped) 48. การพัฒนาตรงส่วนปลายของกลีบรวมอสิ ระ ( ree tepal ape de elopment) () ( ) เลก็ นอ้ ย หรือ ไมส่ ามารถสงั เกตได้ (little or no isible sign o de elopment) ( ) พัฒนา (de eloped) ( ) พัฒนามาก ( er de eloped) 49. รูปรา่ งตรงสว่ นปลายของกลบี รวมอิสระ ( ree tepal ape shape) ( ) เรยี วเลก็ (thread–li e) ( ) สามเหลย่ี ม (triangular) ( ) มน (obtuse) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 61

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 1 2 . 3 . 1 50. การยืน่ ของอบั เรณู (anther e sertion) ตรงระดบั 2 ฐานพูบนกลีบรวมเชงิ ประกอบ ( n relation to the 3 base o the lopes on the compound tepal) 4 ( ) ยนื่ เหนือฐานพู (e serted) ( ) ระดับเดียวกับฐานพู (same le el) ( ) ต�่ากวา่ ฐานพู (inserted) 51. สขี องกา้ นชูอับเรณู ( lament color) () ระบุสีตาม S colour chart 52. สขี องอับเรณู (anther color) () ระบุสตี าม S colour chart 53. สพี ้นื ของก้านเกสรเพศเมีย (st le basic color) () ระบุสีตาม S colour chart 54. รูปร่างของกา้ นเกสรเพศเมยี (st le shape) ( ) ( ) ตรง (straight) ( ) ( ) โคง้ ใตย้ อดเกสรเพศเมยี (cur ed under stigma) ( ) โคง้ บริเวณโคน (cur ed at the base) ( ) โค้งทงั้ ใต้ยอดเกสรเพศเมียและบริเวณโคน (cur ed t ice) 62 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 2 55. สขี องยอดเกสรเพศเมยี (color o stigma) 3 () 5 7 ระบุสตี าม S colour chart 56. รูปร่างรงั ไข่ (o ar shape) ( ) ( ) ตรง (straight) ( ) ( ) โคง้ (curred) 57. สีพ้นื ของรงั ไข่ (o ar basic color) () ระบสุ ีตาม S colour chart 58. สีของดอกเพศผู้ (color o male o er) () ระบสุ ีตาม S colour chart ผล 59. MS จา� นวนผลต่อหวี (number o ruits) บนั ทกึ เมื่อมผี ลสุกผลแรกบนเครอื โดยเลือกผล ดา้ นในของหวี เลือกหวที ีม่ าจากก่ึงกลางเครอื ( ) น้อย ( e ) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มากกวา่ (man ) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 63

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 3 5 . 7 . 1 60. MS ความยาวผล ( ruit length) 2 ( ) สั้น (short) 3 ( ) ปานกลาง (medium) 4 ( ) ยาว (long) 1 61. รูปร่างของผลกลว้ ย ( ruit shape) 2 ( ) ( ) ตรงหรอื โคง้ เลก็ น้อย (straight) 3 ( ) ( ) ตรงบริเวณสว่ นปลายผล 1 (straight in the distal part) 2 ( ) โคง้ (cur ed) 3 ( ) โค้งเป็นรปู ตวั เอส (cur e in ຸsູ shape) 4 62. รปู หนา้ ตดั ผลตามขวาง (trans erse section o ruit) 5 ( ) บันทกึ จากผลแกส่ กุ เตม็ ทแี่ ตไ่ ม่งอม ( ) ( ) เปน็ เหลย่ี มชัดเจน (pronounced ridges) ( ) เปน็ เหลย่ี มเล็กน้อย (slightl ridged) ( ) กลม (round) 63. รปู ร่างปลายผล ( ruit ape ) ( ) ( ) แหลม (pointed) ( ) ( ) แหลมยาว (lengthil pointed) ( ) ปลายทู่ (blunt–tipped) ( ) คอขวด (bottle–nec ) ( ) กลม (rounded) 64 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 2 3 64. การตกค้างของซากดอกที่ปลายผล (remains o o er relicts at ruit ape ) 3 5 () 7 ( ) ( ) ไม่มี ( ithout an ora relicts) 3 ( ) มกี ้านเกสรเพศเมียตดิ อยู่ (persistent st le) 5 ( ) มีส่วนฐานของก้านเกสรเพศเมียยน่ื ออกมา 7 (base o the st le prominent) 1 65. MS ความยาวก้านผล ( ruit pedicel length) 9 ( ) นอ้ ย ( e ) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มาก (man ) 66. MS ความกวา้ งกา้ นผล ( ruit pedicel idth) ( ) น้อย ( e ) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มาก (man ) 67. ผิวของกา้ นผล (pedicel sur ace) ( ) ไม่มขี น (hairless) ( ) มขี น (hair ) 68. สีของเปลือกผลดิบ (immature ruit peel color) ( ) บันทึกหวที อ่ี อ่ นท่สี ดุ ของเครอื กอ่ นแก่ ระบุสีตาม S colour chart กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 65

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 3 5 . 7 . 1 69. สขี องเปลอื กผลสกุ (mature ruit peel color) 2 ( ) บนั ทึกจากผลแก่สกุ เต็มทแี่ ตไ่ มง่ อม ระบสุ ีตาม S colour chart 70. MS ความหนาของเปลือก ( ruit peel thic ness) ( ) นอ้ ย ( e ) ( ) ปานกลาง (medium) ( ) มาก (man ) 71. S สีของเนื้อผลดิบ (pulp color be ore maturit ) ( ) บนั ทกึ หวที ่ีอ่อนท่ีสุดของเครือกอ่ นแก่ ระบุสีตาม S colour chart 72. S สขี องเนอ้ื ผลสกุ (pulp color at maturit ) ( ) บนั ทึกจากผลแก่สกุ เต็มทแ่ี ตไ่ ม่งอม ระบสุ ตี าม S colour chart 73. S ลกั ษณะเนอ้ื ( esh te ture) ( ) แน่น ( rm) ( ) น่มุ (so t) 66 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . 1 . 2 3 74. MS รสชาติ (predominant taste) 4 ( ) ( ) ฝาด (astringent) 5 ( ) หวานน้อยหรือจดื (mild) 1 ( ) หวาน (s eet) 3 ( ) หวานมาก (sugar ) 5 ( ) หวานอมเปร้ียว (s eet and acid) 7 75. MS จา� นวนของเมลด็ /ผล ( ) ไม่มี (none) 1 ( ) น้อย ( e ) 2 ( ) ปานกลาง (medium) 3 ( ) มาก (man ) 76. พืน้ ผิวของเมล็ด (seed sur ace) 1 ( ) ( ) เรยี บ (smooth) 2 ( ) ขรุขระ (rough) 3 ( ) ยน่ ( rin led) 4 77. รปู ร่างของเมลด็ (seed shape) ( ) ( ) แบนเรียบ ( at) ( ) ทรงเหล่ยี ม (angular) ( ) ทรงกลม (globular) ( ) กลม (rounded) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 67

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 . าพแส งบางลกษณะในลกษณะประจ�าพนธ์ที่จะตรวจสอบลกษณะของพนธ์พืช กล้วย (Musa . ก. ตัง้ ตรง (erect) ข. ก่ึงต้งั ตรง (intermediate) ค. โคง้ ลง (drooping) ภาพท่ี 1 ลกั ษณะวิสัยของใบ (lea habit) ใบที่ 3 (lea ) ใบซกิ ้า กา้ นชอ่ ดอก (peduncle) (cigar lea ) เครือกล้วย (bunch) ช่อดอก (in orescence) หน่อ แกนกลาง (rachis) (suc er) ปลกี ลว้ ย (male bud) ลา� ตน้ เทยี ม (pseudostem) ภาพที่ 2 ลกั ษณะต้นและการแตกกอของกลว้ ย 68 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 แผ่นใบ (lea blade) เสน้ กลางใบ (midrib) ร่องของกา้ นใบ ก้านใบ (petiole) กาบใบ (lea sheath) ขอบก้านใบ (petiole margins) ก ปกี ( ings) ปน (blotches) ข ภาพที่ 3 ลกั ษณะก้านใบ (petiole) เสน้ กลางใบ (midrib) และปนที่โคนกา้ นใบ รอ่ งเปิด ก. เปิดและขอบกา้ นใบขยายออก ข. กวา้ งและขอบก้านใบตั้งขนึ้ (open hit margin spreading) ( ide hit erect margins) ภาพที่ 4 ร่องของกา้ นใบ (petiole canal lea ) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 69

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ร่องเปดิ ปานกลาง ค. ตรงและขอบกา้ นใบตั้ง ง. ขอบก้านใบโคง้ เข้าหากนั (straight hite erect margins) (margins cur ed in ard) ร่องปดิ จ. ขอบกา้ นใบซ้อนทบั กัน (margins o erlapping) ภาพที่ 4 รอ่ งของกา้ นใบ (petiole canal lea ) ก. กลมทง้ั สองด้าน ข. ด้านหนงึ่ กลมดา้ นหนง่ึ แหลม ค. แหลมทั้งสองด้าน (both sides rounded) (one side rounded, one pointed) (both sides points) ภาพท่ี 5 รูปรา่ งของโคนใบ (shape o lea blade base) 70 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ก. หอ้ ยลงในแนวดง่ิ ข. ทา� มุม ค. โค้ง ( alling erticall ) (at an angle) ( ith a cur e) ง. ขนานไปกับแนวพ้นื ดิน (horizontal) จ. ชูข้นึ (erect) ภาพท่ี 6 ต�าแหนง่ ของเครอื กลว้ ย (bunch position) ก. คล้ายลูกข่าง ข. รูปหอก ค. ปานกลาง ง. คลา้ ยรปู ไข่ จ. กลม (li e a top) (lanceolate) (intermediate) (o aid) (roundes) ภาพท่ี 7 รปู รา่ งของปลี (male bud shape) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 71

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ก. ไหล่แคบ (small shoulder) ข. ปานกลาง (medium) ค. ไหลก่ ว้าง (large shoulder) ภาพท่ี 8 รูปรา่ งโคนใบประดบั (bract base shape) ก. แหลม ข. เรียวแหลม ค. ปานกลาง ง. มน จ. มนและแตกออก (pointed) (slightl pointed) (intermediate) (obtuse) (obtuse and split) ภาพที่ 9 รปู รา่ งปลายใบประดบั (bract ape shape) ก. ไมม่ ว้ น (not rolling) ข. มว้ น (rolling) ภาพท่ี 10 พฤตกิ รรมของใบประดับก่อนรว่ ง (bract beha iour be ore alling) 72 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 รอยแผลของใบประดบั (bract scar) ใบประดบั (bract) ดอกเพศผู้ (male o er) ยอดเกสรเพศเมยี อบั เรณู ก (stigma) (anther) พูของกลบี รวมประกอบ ก้านชอู บั เรณู (lobes o compound tepal) ( lament) ก้านเกสรเพศเมีย (st le) กลบี รวมเชิงประกอบ สว่ นปลาย (compound tepal) (ape ) กลีบรวมอสิ ระ รังไข่ (o ar ) ( ree tepal) ภาพท่ี 11 ลกั ษณะของดอกเพศผู้ ข ก. เลก็ นอ้ ยหรอื ไมส่ ามารถสังเกตได้ ข. พฒั นา ค. พฒั นามาก (little or no isible sign o de elopment) (de eloped) ( er de eloped) ภาพที่ 12 การพัฒนาตรงสว่ นปลายของกลบี รวมอสิ ระ ( ree tepal ape de elopment) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 73

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ก. ตรง ข. โค้งใต้ยอดเกสรเพศเมีย ค. โค้งบรเิ วณโคน ง. โค้งทั้งใตย้ อดเกสรเพศเมียและ (straight) (cur ed under stigma) (cur ed at the base) บรเิ วณโคน (cur ed t ice) ภาพท่ี 13 รูปร่างของกา้ นเกสรเพศเมยี (st le shape) ก. ตรง (straight) ข. โคง้ (cur ed) ภาพที่ 14 รูปรา่ งรงั ไข่ (o ar shape) ก. ตรง ข. ตรงบริเวณสว่ นปลายผล ค. โคง้ ง. โค้งเป็นรูปตัวเอส (straight) (straight in the distal part) (cur ed) (cur e in ຸsູ shape) ภาพท่ี 15 รูปร่างของผลกล้วย ( ruit shape) 74 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ก. เปน็ เหลีย่ มชดั เจน ข. เปน็ เหลย่ี มเล็กน้อย ค. กลม (pronounced ridges) (slightl ridged) (round) ภาพที่ 16 รูปหน้าตัดผลตามขวาง (trans erse section o ruit) ก. แหลม ข. แหลมยาว ค. ปลายทู่ ง. คอขวด จ. กลม (pointed) (lengthil pointed) (blunt–tipped) (bottle–nec ) (rounded) ภาพท่ี 17 รปู รา่ งปลายผล ( ruit ape ) ก. ไม่มี ข. มกี ้านเกสรเพศเมียตดิ อยู่ ค. มีสว่ นฐานของกา้ นเกสรเพศเมียย่นื ออกมา ( ithout an oral relicts) (persistent st le) (base o the st le prominent) ภาพท่ี 18 การตกคา้ งของซากดอกท่ปี ลายผล/ซากกา้ นยอดเกสรเพศเมียติดทป่ี ลายผล (remains o o er relicts at ruit ape ) กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 75



เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 º··Õè 5 ลักษ ะประ าพันธุ์กล้วยกิน ้ของ กรมวิชาการเกษตร กลุ่มพันธุ์กล้วยกินได้ในกรมวิชาการเกษตรที่มีการบันทึกข้อมูลลักษณะ ประจา� พันธุใ์ นระบบข้อมูลของสถาบนั วจิ ยั พชื สวนแลว้ จา� นวน 70 พันธุ์ (ตารางท่ี 5) โดยการแสดงลักษณะประจ�าพันธุ์ที่ส�าคัญแบบย่อ ที่แสดงลักษณะทางสัณฐานท่ี ชดั เจนระหวา่ งพนั ธ์ุต่างๆ ดังน้ี 1. ล�าต้นเทียม 5 ลักษณะ ประกอบด้วย ลักษณะวิสัย ความสูง เส้นรอบวง สี ไข 2. ใบ 6 ลักษณะ ประกอบด้วย ปนที่โคนก้านใบ สีของปน ร่องก้านใบ สีขอบก้านใบ สแี ผน่ ใบด้านบน รูปร่างโคนใบ 3. ช่อดอก/ปลี 6 ลักษณะ ประกอบด้วย ขนบนก้านช่อดอก ต�าแหน่ง เครอื กล้วย การปรากฏของเครอื ต�าแหน่งกา้ นดอกเพศผู้ รปู ร่างปลีกล้วย ไหลก่ าบปลี 4. กาบปลี 7 ลักษณะ ประกอบด้วย ปลายกาบปลี การหุ้มกาบปลี สีกาบปลีด้านนอก สีกาบปลีด้านใน รอยแผลกาบปลี ลักษณะของกาบปลี ไขบนกาบปลี 5. ดอก 7 ลกั ษณะ ประกอบดว้ ย สพี น้ื กลบี รวมเชงิ ประกอบ สพี กู ลบี รวม เชิงประกอบ ลักษณะดอกเพศผู้ สีดอกเพศผู้ ลักษณะก้านเกสรเพศเมีย สียอดเกสร เพศเมีย สโี คนรงั ไข่ 6. ผล 13 ลักษณะ ประกอบด้วย จ�านวนหวี จ�านวนผลต่อหวี รูปร่าง ผลกล้วย รูปร่างผลกล้วย รูปร่างผลผ่าตามขวาง รูปร่างปลายผล ซากดอกติดที่ ปลายผล การเชื่อมก้านผล สีเปลือกผลดิบ สีเปลือกผลสุก สีเนื้อผลดิบ สีเน้ือผลสุก รสชาติ จา� นวนเมล็ด/ผล กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 77

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 จา� แนกเปน็ กลมุ่ จโี นมได้ กลมุ่ คอื กลมุ่ จโี นม AA จา� นวน 10 พนั ธ์ุ กลมุ่ จโี นม AAA จา� นวน 16 พนั ธ์ุ กลุ่มจีโนม AAB จ�านวน 11 พันธุ์ กลุ่มจีโนม ABB จ�านวน 28 พันธุ์ กลุ่มจีโนม BB จ�านวน 3 พันธุ์ กลมุ่ จีโนม BBB จา� นวน 2 พนั ธุ์ ตารางที่ 5 ตารางที่ 5 รายชื่อกล้วยกินได้ท่ีมีการบันทึกข้อมูลลักษณะประจ�าพันธุ์จ�านวน 70 พันธุ์ ของศูนย์วิจัย พืชสวนสโุ ขทัย สถาบนั วจิ ยั พืชสวน กรมวชิ าการเกษตร ส่วนทก่ี นิ ้ ลา� บ ชอื่ สาม ช่อื วทิ ยาศาสตร์ ผล ยวก ปลี ผล ิบ ผลสก แปรรปู 1 กล้วยกอกหมาก Musa (AA) ຸ luai o Ma ູ üü 2 กล้วยโกะ๊ Musa (BBB) ຸ luai oູ ü 3 กลว้ ยขม Musa (AAB) ຸ luai homູ ü 4 กลว้ ยขา้ งกฏุ ไิ สล้ าย Musa (AA) ü ຸ luai hang ut Sai Laiູ 5 กล้วยไข่ Musa (AA) üü ก�าแพงเพชร ຸ luai hai amphaeng hetູ 6 กลว้ ยไข่ทองรว่ ง Musa (AA) ü ຸ luai hai hong uangູ 7 กลว้ ยไขพ่ ระตะบอง Musa (AAA) üü ü ຸ luai hai hra a Bongູ 8 กลว้ ยตานีกิง่ จันทร์ Musa (BB) üü ຸ luai ani ing Chanູ 9 กลว้ ยตานหี มอ้ Musa (BB) ຸ luai ani Moູ ü ü 10 กลว้ ยตานหี อมทอง Musa (BB) üü ຸ luai ani om hongູ 11 กล้วยตบี คา� Musa (ABB) ຸ luai ip amູ ü 12 กลว้ ยตบี Musa (ABB) ü นครสวรรค์ ຸ luai ip a hon Sa anູ ü 13 กล้วยตบี มกุ ดาหาร Musa (ABB) ຸ luai ib Mu dahanູ 78 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 สว่ นท่กี ิน ้ ลา� บ ชอื่ สาม ชื่อวิทยาศาสตร์ ผล ยวก ปลี ผล ิบ ผลสก แปรรปู 14 กล้วยโตนดพัทลงุ Musa (AAB) ü 15 กลว้ ยทองกา� ป่ัน ຸ luai anot hatthalungູ ü 16 กลว้ ยทองขแ้ี มว ü Musa (AA) ຸ luai hong am anູ Musa (AA) ຸ luai hong hi Maeoູ 17 กลว้ ยทองสม้ Musa (AA) ຸ luai hong Somູ ü 18 กลว้ ยทองเอย Musa (AA) ຸ luai hong eiູ ü 19 กลว้ ยทองโฮะ๊ Musa (AAB) ຸ luai hong oູ ü 20 กล้วยท่าแมจ่ ัน Musa (ABB) ຸ luai ü เชยี งราย ha Mae Chan Chiang aiູ ü ü 21 กลว้ ยเทพพนม Musa (ABB) ü ຸ luai hep hanomູ 22 กลว้ ยเทพรส Musa (ABB) 23 กลว้ ยนมสวรรค์ ຸ luai hep harotູ Musa (AAB) ຸ luai om Sa anູ 24 กลว้ ยนาก Musa (AAA) ຸ luai a ູ ü 25 กล้วยนากค่อม Musa (AAA) ຸ luai a homູ ü 26 กล้วยนากไท Musa (AAA) ຸ luai a haiູ ü 27 กล้วยนากมกุ Musa (AAA) ຸ luai a Mu ູ ü 28 กล้วยนากยกั ษ์ Musa (AAA) ຸ luai a a ູ ü 29 กลว้ ยนางกราย Musa (AAB) ü สรุ ินทร์ ຸ luai ang rai Surin ູ กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 79

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 สว่ นที่กนิ ้ ลา� บ ช่อื สาม ชอ่ื วิทยาศาสตร์ ผล ยวก ปลี ผล บิ ผลสก แปรรปู 30 กล้วยน้วิ จระเข้ Musa (AAB) ü ຸ luai iu Chora heູ 31 กลว้ ยนิ้วมอื นาง Musa (AAB) ü 32 กล้วยนา้� เชยี งราย ຸ luai iu Mue angູ üü Musa (AAB) ຸ luai am Chiang aiູ 33 กลว้ ยน�้าพทั ลงุ Musa (AAB) ü ຸ luai am hatthalungູ 34 กลว้ ยน�า้ วา้ ขาวแพร่ Musa (ABB) ü ຸ luai am a hao hraeູ ü 35 กล้วยน้า� ว้าครั่ง Musa (ABB) ຸ luai am a hrangູ 36 กล้วยน้า� ว้าแดง Musa (ABB) ü นครพนม ຸ luai am a Daeng a hon hanomູ 37 กล้วยนา�้ วา้ ด�า Musa (ABB) üü ຸ luai am a Damູ 38 กล้วยน้�าว้า Musa (ABB) ü นครศรธี รรมราช ຸ luai am a a hon Si hammaratູ 39 กลว้ ยน�้าวา้ Musa (ABB) üü นวลจนั ทร์ ຸ luai am a uan Chanູ 40 กล้วยน้�าว้า Musa (ABB) üü üü ปากช่อง 50 ຸ luai am a a Chong 50ູ 41 กลว้ ยนา�้ วา้ เพชรบรุ ี Musa (ABB) ຸ luai am a hetchaburiູ 42 กลว้ ยนา้� ว้าแพร่ Musa (ABB) üü ຸ luai am a hraeູ 80 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 ส่วนทกี่ นิ ้ ลา� บ ช่อื สาม ชื่อวทิ ยาศาสตร์ ผล ยวก ปลี ผล บิ ผลสก แปรรปู 43 กลว้ ยน้�าว้า Musa (ABB) üü มะลิออ่ ง ຸ luai am a Maliongູ 44 กล้วยน้�าวา้ Musa (AAB) üü สุโขทยั 3 ຸ luai am a Su hothai 3ູ üü 45 กล้วยน�า้ ว้า Musa (ABB) สโุ ขทัย 4 ຸ luai am a Su hothai 4ູ 46 กล้วยนา�้ วา้ Musa (ABB) üü สโุ ขทัย 6 ຸ luai am a Su hothai 6ູ 47 กล้วยนา้� ว้า Musa (AAB) üü สุโขทยั 7 ຸ luai am a Su hothai 7ູ üü 48 กลว้ ยนา้� ว้าอบุ ล Musa (ABB) ຸ luai am a bonູ 49 กลว้ ยบางคณทใี น Musa (ABB) üü ຸ luai Bang honthi aiູ 50 กล้วยเปรีย้ วบ้านไร่ Musa (AAB) ü ຸ luai riao Ban aiູ üü 51 กลว้ ยพระยาเสวย ü Musa (ABB) 52 กล้วยพาโล ຸ luai hra a Sa oeiູ กาฬสนิ ธ์ุ Musa (ABB) ຸ luai halo alasinູ 53 กลว้ ยรอ้ ยหวี Musa (AAB) ຸ luai oi iູ ü 54 กล้วยลังกา Musa (AAB) ü นครสวรรค์ ຸ luai Lang a a hon Sa anູ ü 55 กลว้ ยเล็บช้างกดุ Musa (BBB) ຸ luai Lep Chang utູ 56 กล้วยเล็บมอื นาง Musa (AA) üü ຸ luai Lep Mue angູ กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 81

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 สว่ นท่กี นิ ้ ลา� บ ชือ่ สาม ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ ผล ยวก ปลี ผล ิบ ผลสก แปรรปู 57 กล้วยลูกไสด้ �า Musa (ABB) ü กา� แพงเพชร ຸ luai Lu Sai Dam amphaeng hetູ 58 กล้วยหวานทบั แมว้ Musa (AAA) ü ຸ luai an hap Maeoູ ü ü 59 กล้วยหอมคอ่ ม Musa (AAA) ü ຸ luai om homູ ü ü 60 กลว้ ยหอมจนั ทร์ Musa (AA) ü ຸ luai om Chanູ üü ü ü 61 กลว้ ยหอมจ�าปา Musa (AAA) üü ü ຸ luai om Champaູ üü ü 62 กลว้ ยหอมไต้หวัน Musa (AAA) ຸ luai om ai anູ 63 กลว้ ยหอมทอง Musa (AAA) ຸ luai om hongູ 64 กล้วยหอม Musa (AAA) นครพนม ຸ luai om a hon hanomູ 65 กลว้ ยหอมผลสน้ั Musa (AAA) ຸ luai om hon Sanູ 66 กลว้ ยหอมพมา่ Musa (AAA) ຸ luai om hamaູ 67 กลว้ ยหกั มกุ เขยี ว Musa (ABB) ຸ luai a mu hiaoູ 68 กล้วยหักมกุ นวล Musa (ABB) ຸ luai a mu uanູ 69 กล้วยหิน Musa (ABB) ຸ luai inູ üü ü 70 กลว้ ยไฮเกท Musa (AAA) ຸ luai ai etູ ü 82 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 น�้าว้านวล น�้าวา้ ด�า น้�าวา้ เขยี ว น้า� ว้าค่อม กอเดียวมีลูกดก นา�้ ว้าลูกใสด้ �า ต�าใส่ครก มะลอิ อ่ ง เพยี งลองยกชือ่ ให้ฟงั กลว้ ยน้า� วา้ หลายพนั ธส์ุ รรมาฝาก ทา� กลว้ ยตากอบนา�้ ผ้ึงโด๊ปด็งึ ดัง็ กลว้ ยดบิ ดบิ ฉาบขายได้สตังค์ ชมหรือยงั กล้วยลอยแก้วชมิ แล้วราย กล้วยกวน กลว้ ยบวชชี มดี อี วด สง่ ประกวด กล้วยเชอ่ื ม สีแดงสวย ขนมกลว้ ย สูตรแม่ท�าโชคอา� นวย ชมสวนกล้วยดว้ ยกนั ปลกู ปญั ญา กล้วยมากมายหลายพนั ธชุ์ อื่ มนั แปลก คร้งั แรกแรกได้ฟงั ยงั กังขา เร่อื งกล้วยกลว้ ยมีต�านานโบราณมา ใชเ้ ปน็ ยาเปน็ เคร่อื งพลพี ิธกี รรม กลว้ ยหอมทอง ลองทาน หวานทับแมว้ กล้วยขแี้ มวหาดใหญ่ ใครไม่ข�า กล้วยน�า้ พัด อีกชือ่ ทราบ น�า้ กาบด�า กล้วยประจา� ถนิ่ จันทบุรี กลว้ ยหลวง กลว้ ยผา กล้วยสา กล้วยสม้ ดนู ่าชมไม่นอ้ ย กลว้ ยรอ้ ยหวี กลว้ ยไร่ กล้วยนางพญา กล้วยตานี ใช้ หัวปลตี ้มข่า เชิญมาซด กล้วยนมสาว นมสวรรค์ ใครสรรช่อื ใช้เปน็ สอ่ื อร่อยด้วยลูกสวยสด กล้วยตนี เต่า กลว้ ยส้นิ ปลี กลว้ ยเทพรส กลว้ ยสามเดือน อร่อยหมด ใช่คา� ลวง กลว้ ยป่า กล้วยตีบ กลว้ ยคร่ัง กล้วยกระ กลว้ ยไข่พระตะบอง กล้วยพระร่วง กล้วยพม่าแหกคุก บกุ ทะลวง กล้วยหนิ หวงซอ้ื มาราคาแพง กลว้ ยกลา้ ย กล้วยงาชา้ ง ค่อนขา้ งใหญ่ เคยชิมไหม นว้ิ มือนาง วางบนแผง นิ้วจระเข้ เลบ็ มือนาง มาวางแสดง เล็บช้างกุด เน้อื แป้ง น่าตม้ กนิ กลว้ ยกงุ้ เขียว กลายพันธจ์ุ าก กลว้ ยนาค หาไมย่ าก หอมเขียวใหญ่ ให้ถวลิ หอมเขียวคอ่ ม หลน่ ขว้ั กลัวอดกิน พระเน้อื ดนิ ส�าเร็จด้วย กลว้ ยหอมจนั ทร์ ยังกล้วยบวั อีกหลายสีปลมี ันสวย สรา้ งสวนกล้วยสุขใจเหมอื นในฝัน ประโยชนม์ ากประหยัดด้วยมาชว่ ยกัน รว่ มสรา้ งสรรคโ์ ลกสดใสด้วยใบตอง ท่มี า : แก้ว (2561). กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 83

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยกอกหมาก ลา� ต้นเทยี ม ตงั้ ตรง อก เหลือง 1) ลักษณะวิสัย 3.5 เมตร 1) สพี ้นื กลีบรวมเชงิ ประกอบ เหลอื ง 2) ความสูง 46 เซนติเมตร 2) สีพูกลีบรวมเชงิ ประกอบ ดอกกะเทย/ดอก 3) เสน้ รอบวง เขยี วปานกลาง 3) ลักษณะดอกเพศผู้ เพศผูย้ งั คงตดิ ทน 4) สี มี 5) ไข 4) สีดอกเพศผู้ เหลือง ไม่มี 5) ลักษณะก้านเกสรเพศเมยี ตรง ใบ ไม่มี 6) สียอดเกสรเพศเมีย เหลือง 1) ปนทโี่ คนกา้ นใบ เปดิ /ขอบโคง้ เขา้ 7) สีโคนรังไข่ ขาว 2) สีของปน เขียว 3) รอ่ งกา้ นใบ เขยี ว ผล 3 4) สขี อบกา้ นใบ ดา้ นหนงึ่ กลมดา้ นหนง่ึ สอบเรยี ว 1) จ�านวนหวี 5) สีแผ่นใบด้านบน 2) จ�านวนผลต่อหวี 12 6) รูปร่างโคนใบ มขี น 3) รูปร่างผลกล้วย หอ้ ยลงในแนวต้งั ฉาก 4) รปู ร่างผลผา่ ตามขวาง โคง้ ชอ่ อก ปลี โปรง่ เปน็ เหล่ียม 1) ขนบนก้านชอ่ ดอก ตรงลงขา้ งล่าง 5) รูปร่างปลายผล เลก็ น้อย 2) ต�าแหน่งเครือกล้วย ผอม (0.28) 6) ซากดอกตดิ ที่ปลายผล 3) การปรากฏของเครือ (0.24) 7) การเช่ือมก้านผล ปลายทู่ 4) ต�าแหนง่ กา้ นดอกเพศผู้ 8) สเี ปลอื กผลดิบ ไม่มี 5) รูปรา่ งปลีกลว้ ย มน 9) สีเปลือกผลสุก ไมเ่ ชอ่ื มกัน 6) ไหล่กาบปลี ซอ้ นทับกันบางสว่ น 10) สีเน้อื ผลดิบ เขียวเขม้ แดงแกมมว่ ง 11) สเี น้อื ผลสกุ เหลือง กาบปลี แดง 12) รสชาติ ครมี 1) ปลายกาบปลี เดน่ ชัดมาก 13) จ�านวนเมลด็ /ผล ส้ม 2) การหุ้มกาบปลี ไม่ม้วน หวานน้อยหรือจืด 3) สกี าบปลดี ้านนอก มไี ขปานกลาง ไมม่ ี 4) สีกาบปลีด้านใน 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กลว้ ยกอกหมากเปน็ กลว้ ยกลมุ่ จโี นม AA ลา� ตน้ เทยี ม สงู ประมาณ 3.5 เมตร สเี ขยี วปานกลาง ไมม่ ปี น เส้นรอบวง ยาวประมาณ 46 เซนติเมตร ก้านใบ ยาวประมาณ 50 เซนติเมตร สีเขียวอ่อน เป็นร่องเปิด ขอบโค้งเข้า ไม่มีครีบ ใบอ่อนที่ยังม้วนอยู่สีเขียว เมื่อคล่ีกางออกเต็มที่สีเขียวเป็นมัน แผ่นใบเป็นคลื่น กว้างประมาณ 54 เซนติเมตร ยาวประมาณ 91 เซนติเมตร ปลายใบมนเล็กน้อย โคนใบด้านหนึ่งมน ดา้ นหนงึ่ สอบเรยี ว กา้ นชอ่ ดอกมขี น สเี ขยี วออ่ น กวา้ งประมาณ 2 เซนตเิ มตร ปลรี ปู หอก กาบปลสี แี ดงแกมมว่ ง ซอ้ นทบั กนั บางสว่ น ปลายมว้ นขนึ้ ดา้ นในสแี ดง มรี อ่ งปานกลาง ไหลก่ าบปลกี วา้ ง เครอื รปู ทรงกระบอก มี 3 หวี ผลโค้ง ไม่พบซากก้านเกสรเพศเมียติดอยู่ติดที่ปลายผล ก้านผลเรียบ ไม่เช่ือมกัน ไม่มีขน ผลดิบสีเขียว เน้ือผลสคี รีม ผลสุกผวิ ผลเปน็ สเี หลอื ง เนื้อผลสีส้ม นุม่ รสหวานน้อยหรือจดื ไม่มเี มลด็ 84 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

Musa (AA) ‘Kluai Kok Mak’ ปลายใบ ลักษณะวิสัย รอ่ งก้านใบ ปนท่โี คนกา้ นใบ ปลี กาบปลี ดอก หวีดิบด้านนอกแกนเครอื หวสี กุ ด้านในแกนเครอื เครือ ผลดบิ ผ่าตามขวาง ผลสุกผา่ ตามยาว กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 85

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยโก๊ะ ลา� ต้นเทียม กงึ่ ต้งั ตรง อก ครีม 1) ลักษณะวสิ ัย 4.5 เมตร 1) สีพืน้ กลบี รวมเชิงประกอบ เหลอื ง 2) ความสงู 69 เซนติเมตร 2) สพี กู ลีบรวมเชิงประกอบ ร่วงพรอ้ ม 3) เสน้ รอบวง เขียวปานกลาง 3) ลกั ษณะดอกเพศผู้ ใบประดับ 4) สี มี 5) ไข 4) สีดอกเพศผู้ เหลอื ง 20% 5) ลักษณะก้านเกสรเพศเมยี ตรง ใบ น้า� ตาลปนด�า 6) สียอดเกสรเพศเมยี ครมี 1) ปนท่ีโคนกา้ นใบ เปิด/ขอบตรง 7) สีโคนรงั ไข่ ขาว 2) สขี องปน เขยี ว 3) ร่องก้านใบ เขียวเข้ม ผล 8 4) สขี อบก้านใบ มนท้ังสองดา้ น 1) จ�านวนหวี 15 5) สีแผน่ ใบดา้ นบน 2) จา� นวนผลตอ่ หวี โคง้ 6) รปู รา่ งโคนใบ ไม่มขี น 3) รปู ร่างผลกลว้ ย เปน็ เหล่ียมชดั เจน ทา� มุม 45 องศา 4) รปู รา่ งผลผ่าตามขวาง ปลายทู่ ช่อ อก ปลี แน่นมาก 5) รูปร่างปลายผล มีก้านเกสร 1) ขนบนกา้ นช่อดอก ตรงลงขา้ งล่าง 6) ซากดอกติดท่ีปลายผล เพศเมยี ติดอยู่ 2) ตา� แหน่งเครอื กล้วย ผอม (0.35) 3) การปรากฏของเครือ (0.23) 7) การเช่อื มกา้ นผล เช่อื มกันบางส่วน 4) ตา� แหน่งกา้ นดอกเพศผู้ 8) สเี ปลือกผลดิบ เขยี ว 5) รูปรา่ งปลกี ล้วย มน 9) สเี ปลอื กผลสุก เหลือง 6) ไหล่กาบปลี ซอ้ นทบั กันบางส่วน 10) สเี น้ือผลดิบ ครมี ม่วงแกมแดง 11) สีเนอื้ ผลสกุ เหลอื ง กาบปลี สม้ แกมแดง 12) รสชาติ หวานนอ้ ย 1) ปลายกาบปลี เด่นชัดมาก 13) จ�านวนเมล็ด/ผล 3 2) การหุ้มกาบปลี ไมม่ ว้ น 3) สกี าบปลีด้านนอก มีไขมาก 4) สีกาบปลดี ้านใน 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กล้วยโก๊ะเป็นกล้วยกลุ่มจีโนม BBB ล�าต้นเทียม สูงประมาณ 4.5 เมตร สีเขียวปานกลาง มีปน สนี า�้ ตาลแกมดา� เลก็ นอ้ ย เสน้ รอบวง ยาวประมาณ 69 เซนตเิ มตร กา้ นใบ ยาวประมาณ 49 เซนตเิ มตร สเี ขยี ว เป็นร่องเปิด ขอบตรง ไม่มีครีบ ใบอ่อนที่ยังม้วนอยู่สีเขียว เม่ือคล่ีกางออกเต็มที่สีเขียวเข้มเป็นมัน แผ่นใบ เป็นคล่ืน กว้างประมาณ 54 เซนติเมตร ยาวประมาณ 169 เซนติเมตร ปลายใบมนเล็กน้อย โคนใบมน ทั้งสองด้าน ก้านช่อดอกไม่มีขน สีเขียว กว้างประมาณ 2.3 เซนติเมตร ปลีรูปหอก กาบปลีสีม่วงแกมแดง ซอ้ นทบั กนั บางสว่ น ปลายไมม่ ว้ นขน้ึ ดา้ นในสสี ม้ แกมแดง มรี อ่ งปานกลาง ไหลก่ าบปลแี คบ เครอื รปู ทรงกะบอก มี 8 หวี ผลโคง้ พบซากกา้ นเกสรเพศเมยี ตดิ อยตู่ ดิ ทป่ี ลายผล กา้ นผลเรยี บ เชอ่ื มกนั บางสว่ น ไมม่ ขี น ผลดบิ สเี ขียว เน้ือผลสคี รีม ผลสุกผวิ ผลเปน็ สีเหลอื ง เนอ้ื ผลสีเหลอื ง น่มุ รสหวานนอ้ ย มี 3 เมล็ด 86 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

Musa (BBB) ‘Kluai Ko’ ปลายใบ ลักษณะวสิ ยั รอ่ งกา้ นใบ ปนทโ่ี คนกา้ นใบ ปลี กาบปลี ดอก หวีดิบด้านนอกแกนเครอื หวสี ุกด้านในแกนเครอื เครือ ผลดิบผ่าตามขวาง ผลสกุ ผา่ ตามยาว กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 87

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยขม ล�าตน้ เทียม กง่ึ ต้ังตรง อก ครมี 1) ลักษณะวสิ ยั 2.4 เมตร 1) สีพ้ืนกลบี รวมเชงิ ประกอบ เหลอื ง 2) ความสูง 31 เซนติเมตร 2) สีพกู ลีบรวมเชิงประกอบ ร่วงหลังใบประดบั 3) เสน้ รอบวง เขยี วแกมเหลอื ง 3) ลกั ษณะดอกเพศผู้ เหลือง 4) สี ไมม่ ี 4) สีดอกเพศผู้ โคง้ บรเิ วณโคน 5) ไข 5) ลักษณะกา้ นเกสรเพศเมีย เหลอื ง 20–50% 6) สยี อดเกสรเพศเมยี ขาว ใบ น้�าตาลเขม้ 7) สโี คนรงั ไข่ 1) ปนทโ่ี คนก้านใบ เปิด/ขอบตรง 8 2) สีของปน ชมพูแกมมว่ งถึงแดง ผล 16 3) รอ่ งก้านใบ เขยี ว 1) จ�านวนหวี ตรง 4) สขี อบก้านใบ มนทั้งสองด้าน 2) จ�านวนผลตอ่ หวี เปน็ เหลย่ี มชดั เจน 5) สแี ผ่นใบด้านบน 3) รูปรา่ งผลกลว้ ย ปลายทู่ 6) รปู รา่ งโคนใบ ไม่มีขน 4) รูปรา่ งผลผา่ ตามขวาง มกี า้ นเกสร ท�ามุมเล็กนอ้ ย 5) รูปรา่ งปลายผล เพศเมยี ติดอยู่ ชอ่ อก ปลี แน่น 6) ซากดอกติดท่ีปลายผล 1) ขนบนกา้ นช่อดอก ตรงลงขา้ งล่าง เชอ่ื มกันบางส่วน 2) ตา� แหนง่ เครือกล้วย ผอม (0.44) 7) การเชอ่ื มกา้ นผล เขยี ว 3) การปรากฏของเครือ (0.29) 8) สเี ปลือกผลดบิ เหลอื ง 4) ต�าแหนง่ กา้ นดอกเพศผู้ 9) สีเปลือกผลสุก ส้ม 5) รปู ร่างปลกี ลว้ ย ปานกลาง 10) สีเนือ้ ผลดิบ เหลอื ง 6) ไหล่กาบปลี ซ้อนทับกนั เลก็ น้อย 11) สเี นอื้ ผลสุก หวาน ม่วง 12) รสชาติ ไม่มี กาบปลี เหลอื งหรอื เขียว 13) จ�านวนเมล็ด/ผล 1) ปลายกาบปลี เดน่ ชัดมาก 2) การห้มุ กาบปลี มว้ น 3) สีกาบปลีดา้ นนอก มีไขนอ้ ยมาก 4) สีกาบปลดี า้ นใน 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กล้วยขมเป็นกล้วยกลุ่มจีโนม AAB ล�าต้นเทียม สูงประมาณ 2.4 เมตร สีเขียวแกมเหลือง มีปน สีน้�าตาลเข้มปานกลาง เส้นรอบวง ยาวประมาณ 31 เซนติเมตร ก้านใบ ยาวประมาณ 45 เซนติเมตร สีชมพู แกมม่วงถึงแดง เป็นร่องเปิด ขอบตรง มีครีบ ใบอ่อนที่ยังม้วนอยู่สีเขียว เมื่อคล่ีกางออกเต็มท่ีสีเขียวเป็นมัน แผน่ ใบเปน็ คลนื่ กวา้ งประมาณ 52 เซนตเิ มตร ยาวประมาณ 95 เซนตเิ มตร ปลายใบมน โคนใบมนทง้ั สองดา้ น กา้ นชอ่ ดอกไม่มีขน สเี ขยี ว กว้างประมาณ 1.6 เซนตเิ มตร ปลรี ูปหอก กาบปลสี ีม่วง ซอ้ นทับกนั เลก็ นอ้ ย ปลาย ม้วนข้ึน ด้านในสีเหลืองหรือสีเขียว มีร่องปานกลาง ไหล่กาบปลีกว้าง เครือรูปทรงกระบอก มี 5 หวี ผลโค้ง เล็กน้อย พบซากก้านยอดเกสรเพศเมียติดท่ีปลายผล ก้านผลเรียบ เช่ือมกันบางส่วน ไม่มีขน ผลดิบสีเขียว เน้อื ผลสคี รมี ผลสุกผิวผลเปน็ สีเหลอื ง เนือ้ ผลสคี รมี แนน่ รสหวาน ไมม่ เี มล็ด 88 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

Musa (AAB) ‘Kluai Khom’ ปลายใบ ลักษณะวสิ ัย รอ่ งกา้ นใบ ปนที่โคนก้านใบ ปลี กาบปลี ดอก หวีดิบดา้ นนอกแกนเครอื หวีสกุ ดา้ นในแกนเครอื เครอื ผลดิบผา่ ตามขวาง ผลสุกผ่าตามยาว กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 89

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยข้างกุฏิไส้ลาย ล�าต้นเทียม ตั้งตรง อก เหลอื งแตม้ ชมพู 1) ลกั ษณะวสิ ัย 2.7 เมตร 1) สพี ้นื กลบี รวมเชิงประกอบ เหลอื ง 2) ความสูง 25 เซนติเมตร 2) สพี ูกลบี รวมเชิงประกอบ รว่ งพรอ้ ม 3) เสน้ รอบวง เขยี วแกมเหลอื ง 3) ลกั ษณะดอกเพศผู้ ใบประดับ 4) สี มี 5) ไข 4) สีดอกเพศผู้ เหลอื ง 20% 5) ลักษณะก้านเกสรเพศเมีย ตรง ใบ น้�าตาลเข้ม 6) สียอดเกสรเพศเมยี เหลอื ง 1) ปนท่โี คนก้านใบ เปดิ /ขอบโค้งเขา้ 7) สีโคนรงั ไข่ ชมพู 2) สีของปน เขียว 3) รอ่ งกา้ นใบ เขียว ผล 4 4) สขี อบกา้ บใบ สอบเรยี วทัง้ สองดา้ น 1) จา� นวนหวี 5) สแี ผน่ ใบด้านบน 2) จา� นวนผลตอ่ หวี 17 6) รูปร่างโคนใบ ไม่มขี น 3) รูปรา่ งผลกลว้ ย โคง้ เลก็ น้อย ท�ามมุ เลก็ นอ้ ย 4) รปู รา่ งผลผา่ ตามขวาง กลม ช่อ อก ปลี โปร่ง 5) รปู รา่ งปลายผล กลม 1) ขนบนก้านช่อดอก ตรงลงข้างลา่ ง 6) ซากดอกตดิ ทปี่ ลายผล ไม่มี 2) ตา� แหนง่ เครอื กล้วย ปานกลาง (0.48) 7) การเชือ่ มกา้ นผล เชือ่ มกันบางสว่ น 3) การปรากฏของเครือ (0.29) 8) สีเปลอื กผลดบิ เขียวออ่ น 4) ตา� แหน่งกา้ นดอกเพศ 9) สีเปลอื กผลสกุ เหลอื งออ่ น 5) รปู ร่างปลีกล้วย ปานกลาง 10) สีเน้ือผลดบิ ครีม 6) ไหล่กาบปลี ซอ้ นทับกันบางส่วน 11) สเี น้ือผลสกุ เหลือง แดง 12) รสชาติ หวาน กาบปลี ส้มแกมแดง 13) จ�านวนเมล็ด/ผล ไมม่ ี 1) ปลายกาบปลี เดน่ ชดั มาก 2) การหมุ้ กาบปลี ม้วน 3) สีกาบปลีด้านนอก ไม่มีไข 4) สีกาบปลีดา้ นใน 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กล้วยข้างกุฏิไส้ลายเป็นกล้วยกลุ่มจีโนม AA ล�าต้นเทียม สูงประมาณ 2.7 เมตร สีเขียวแกมเหลือง มปี นสีน้า� ตาลเข้มเลก็ นอ้ ย เสน้ รอบวง ยาวประมาณ 25 เซนตเิ มตร กา้ นใบ ยาวประมาณ 40 เซนตเิ มตร สเี ขยี ว เปน็ รอ่ งเปดิ ขอบโคง้ เขา้ ไมม่ คี รบี ใบออ่ นทย่ี งั มว้ นอยมู่ สี เี ขยี ว เมอื่ คลก่ี างออกเตม็ ทสี่ เี ขยี ว ผวิ ใบดา้ น แผ่นใบเป็นคล่ืน กว้างประมาณ 47 เซนติเมตร ยาวประมาณ 40 เซนติเมตร ปลายใบมน โคนใบสอบเรียว ทงั้ สองดา้ น กา้ นชอ่ ดอกไมม่ ขี น สเี ขยี วเขม้ กวา้ งประมาณ 1.9 เซนตเิ มตร ปลรี ปู หอก กาบปลสี แี ดง ซอ้ นทบั กนั บางสว่ นปลายมว้ นขึน้ ด้านในสีส้มแกมแดง มรี อ่ งปานกลาง ไหล่กาบปลกี วา้ ง เครอื รปู ทรงกระบอก มี 4 หวี ผลโคง้ เลก็ น้อย ไมพ่ บซากก้านยอดเกสรเพศเมยี ตดิ ทป่ี ลายผล กา้ นผลเรียบ เชื่อมกนั บางสว่ น ไม่มีขน ผลดบิ สเี ขียวอ่อน เนอื้ ผลสคี รมี ผลสุกผวิ ผลเปน็ สีเหลืองออ่ น เนอ้ื ผลสเี หลือง น่มุ รสหวาน ไม่มเี มลด็ 90 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

Musa (AA) ‘Kluai Khang Kut Sai Lai’ ปลายใบ ลักษณะวสิ ัย ร่องกา้ นใบ ปนทโ่ี คนกา้ นใบ ปลี กาบปลี ดอก หวดี ิบดา้ นนอกแกนเครือ หวสี กุ ด้านในแกนเครอื เครือ ผลดิบผ่าตามขวาง ผลสกุ ผ่าตามยาว กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 91

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยไข่ก�าแพงเพชร ลา� ตน้ เทียม ตงั้ ตรง อก ครมี 1) ลกั ษณะวสิ ัย 2.4 เมตร 1) สพี น้ื กลีบรวมเชิงประกอบ เหลือง 2) ความสูง 52.5 เซนติเมตร 2) สีพกู ลบี รวมเชงิ ประกอบ ร่วงพรอ้ ม 3) เส้นรอบวง เขียวแกมเหลอื ง 3) ลกั ษณะดอกเพศผู้ ใบประดบั 4) สี ไม่มี 5) ไข 4) สดี อกเพศผู้ ชมพูหรอื 20% ชมพูแกมม่วง ใบ น�้าตาล 5) ลกั ษณะกา้ นเกสรเพศเมีย 1) ปนที่โคนกา้ นใบ เปิด/ขอบกว้าง 6) สยี อดเกสรเพศเมยี ตรง 2) สีของปน เขียว 7) สีโคนรังไข่ เหลอื ง 3) ร่องกา้ นใบ เขยี ว ขาว 4) สีขอบกา้ บใบ สอบเรยี วทั้งสองด้าน ผล 5) สแี ผน่ ใบดา้ นบน 1) จา� นวนหวี 12 6) รปู ร่างโคนใบ ไม่มีขน 2) จ�านวนผลต่อหวี ท�ามมุ 45 องศา 3) รูปรา่ งผลกลว้ ย 15 ชอ่ อก ปลี แนน่ 4) รูปรา่ งผลผา่ ตามขวาง ตรง 1) ขนบนก้านชอ่ ดอก แนวระดบั 5) รปู ร่างปลายผล กลม 2) ต�าแหน่งเครือกลว้ ย อว้ น (0.93) 6) ซากดอกตดิ ที่ปลายผล ปลายทู่ 3) การปรากฏของเครอื (0.28) มีกา้ นเกสร 4) ตา� แหน่งก้านดอกเพศ 7) การเชอื่ มกา้ นผล เพศเมียตดิ อยู่ 5) รปู รา่ งปลีกลว้ ย ปานกลาง 8) สเี ปลอื กผลดบิ 6) ไหล่กาบปลี ซ้อนทับกนั บางสว่ น 9) สีเปลือกผลสุก เชือ่ มกันบางสว่ น แดงแกมม่วง 10) สเี น้อื ผลดบิ เขียวออ่ น กาบปลี สม้ 11) สีเน้ือผลสุก เหลอื ง 1) ปลายกาบปลี เดน่ ชดั มาก 12) รสชาติ ครีม 2) การหุ้มกาบปลี มว้ น 13) จ�านวนเมล็ด/ผล ครมี 3) สีกาบปลีดา้ นนอก มไี ขนอ้ ยมาก หวาน 4) สีกาบปลดี า้ นใน ไมม่ ี 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กล้วยไข่ก�าแพงเพชรเป็นกล้วยกลุ่มจีโนม AA ล�าต้นเทียม สูงประมาณ 2.4 เมตร สีเขียวแกมเหลือง มปี นสนี า้� ตาลเลก็ นอ้ ย เสน้ รอบวง ยาวประมาณ 52.5 เซนตเิ มตร กา้ นใบ ยาวประมาณ 40 เซนตเิ มตร สเี ขยี ว เปน็ ร่องเปดิ ขอบกวา้ ง มีครบี ใบออ่ นท่ยี งั มว้ นอยู่สีเขยี ว เม่อื คล่ีกางออกเต็มท่ีสีเขียวเปน็ มัน แผ่นใบเปน็ คล่นื กว้างประมาณ 59 เซนติเมตร ยาวประมาณ 225 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบสอบเรียวท้ังสองด้าน ก้านช่อดอกไม่มีขน สีเขียวเข้ม กว้างประมาณ 2.5 เซนติเมตร ปลีรูปคล้ายลูกข่าง กาบปลีสีแดงแกมม่วง ซอ้ นทบั กนั บางสว่ น ปลายมว้ นขนึ้ ดา้ นในสสี ม้ มรี อ่ งปานกลาง ไหลก่ าบปลกี วา้ งปานกลาง เครอื รปู ทรงกระบอก มี 12 หวี ผลตรง พบซากกา้ นยอดเกสรเพศเมยี ตดิ ท่ปี ลายผล กา้ นผลเรียบ เชื่อมกนั บางส่วน ไม่มีขน ผลดบิ สเี ขียวอ่อน เนือ้ ผลสคี รมี ผลสุกผิวสเี หลือง เน้อื ผลสคี รมี นมุ่ รสหวาน ไม่มเี มลด็ 92 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

Musa (AA) ‘Kluai Khai Kamphaeng Phet’ ปลายใบ ลกั ษณะวสิ ัย รอ่ งก้านใบ ปนที่โคนกา้ นใบ ปลี กาบปลี ดอก หวดี ิบดา้ นนอกแกนเครอื หวสี กุ ดา้ นในแกนเครอื เครือ ผลดิบผา่ ตามขวาง ผลสกุ ผา่ ตามยาว กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 93

เน่ืองในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยไข่ทองร่วง ล�าต้นเทยี ม ก่งึ ตงั้ ตรง อก ครีม 1) ลกั ษณะวสิ ยั 3.6 เมตร 1) สีพืน้ กลบี รวมเชงิ ประกอบ เหลือง 2) ความสงู 46 เซนตเิ มตร 2) สพี กู ลบี รวมเชิงประกอบ รว่ งหลงั ใบประดับ 3) เสน้ รอบวง เขียวออ่ น 3) ลกั ษณะดอกเพศผู้ ครีม 4) สี ไม่มี 4) สีดอกเพศผู้ โค้งบริเวณโคน 5) ไข 5) ลักษณะก้านเกสรเพศเมีย เหลือง 20% 6) สยี อดเกสรเพศเมีย ขาว ใบ น้า� ตาลแกมแดง 7) สีโคนรังไข่ 1) ปนทีโ่ คนกา้ นใบ เปิด/ขอบตรง 9 2) สขี องปน เขยี ว ผล 3) รอ่ งกา้ นใบ เขยี ว 1) จ�านวนหวี 20 4) สีขอบก้าบใบ สอบเรยี วทง้ั สองด้าน 2) จ�านวนผลต่อหวี โค้งเลก็ น้อย 5) สีแผน่ ใบดา้ นบน 3) รูปรา่ งผลกล้วย กลม 6) รปู รา่ งโคนใบ ไม่มีขน 4) รปู ร่างผลผ่าตามขวาง ปลายทู่ หอ้ ยลงในแนวตงั้ ฉาก 5) รปู รา่ งปลายผล ไมม่ ี ช่อ อก ปลี แน่น 6) ซากดอกติดที่ปลายผล เช่ือมกันบางส่วน 1) ขนบนก้านชอ่ ดอก ตรงลงขา้ งล่าง 7) การเชื่อมก้านผล เขียวออ่ น 2) ตา� แหนง่ เครอื กลว้ ย ผอม (0.42) 8) สีเปลอื กผลดบิ เหลอื งออ่ น 3) การปรากฏของเครอื (0.28) 9) สีเปลอื กผลสกุ ครมี 4) ตา� แหน่งก้านดอกเพศ 10) สีเนอื้ ผลดบิ งาชา้ ง 5) รูปรา่ งปลีกล้วย ปานกลาง 11) สเี น้ือผลสุก หวาน 6) ไหล่กาบปลี ซ้อนทบั กนั บางส่วน 12) รสชาติ ไมม่ ี แดงแกมมว่ ง 13) จ�านวนเมล็ด/ผล กาบปลี สม้ 1) ปลายกาบปลี เดน่ ชัดมาก 2) การหุ้มกาบปลี มว้ น 3) สีกาบปลีด้านนอก มไี ขนอ้ ย 4) สีกาบปลีด้านใน 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กลว้ ยไขท่ องรว่ งเปน็ กลว้ ยกลมุ่ จโี นม AA ลา� ตน้ เทยี ม สงู ประมาณ 3.6 เมตร สเี ขยี วออ่ น มปี นสนี า�้ ตาล แกมแดงเล็กน้อย เส้นรอบวง ยาวประมาณ 46 เซนติเมตร ก้านใบ ยาวประมาณ 81 เซนติเมตร สีเขียว เปน็ รอ่ งเปดิ ขอบตรง ไมม่ คี รบี ใบออ่ นทยี่ งั มว้ นอยสู่ เี ขยี ว เมอ่ื คลกี่ างออกเตม็ ทสี่ เี ขยี วเปน็ มนั แผน่ ใบเปน็ คลน่ื กวา้ งประมาณ 68 เซนตเิ มตร ยาวประมาณ 253 เซนตเิ มตร ปลายใบมนเลก็ นอ้ ย โคนใบสอบเรยี วทงั้ สองดา้ น กา้ นชอ่ ดอกไมม่ ขี น สเี ขยี วปานกลาง กวา้ งประมาณ 2 เซนตเิ มตร ปลรี ปู หอก กาบปลสี แี ดงแกมมว่ ง ซอ้ นทบั กนั บางสว่ น ปลายมว้ นขึ้น ดา้ นในสีสม้ มรี ่องปานกลาง ไหล่กาบปลีกว้าง เครือรูปทรงกระบอก มี 9 หวี ผลโคง้ เล็กน้อย ซากก้านยอดเกสรเพศเมียติดท่ีปลายผล ก้านผลเรียบ เช่ือมกันบางส่วน ไม่มีขน ผลดิบสีเขียวอ่อน เนอ้ื ผลสคี รมี ผลสุกผวิ ผลเปน็ สีเหลืองอ่อน เนื้อผลงาช้าง แนน่ รสหวาน ไมม่ ีเมลด็ 94 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร

Musa (AA) ‘Kluai Khai Thong Ruang’ ปลายใบ ลกั ษณะวสิ ัย ร่องกา้ นใบ ปนทโ่ี คนก้านใบ ปลี กาบปลี ดอก หวดี ิบดา้ นนอกแกนเครือ หวสี กุ ดา้ นในแกนเครอื เครือ ผลดิบผา่ ตามขวาง ผลสุกผ่าตามยาว กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร 95

เนื่องในโอกาส ครบรอบ 46 ปี การสถาปนากรมวิชาการเกษตร พ.ศ. 2561 กล้วยไข่พระตะบอง ลา� ตน้ เทียม ต้ังตรง อก ครีม 1) ลักษณะวิสัย 3.3 เมตร 1) สพี ้ืนกลบี รวมเชิงประกอบ เหลอื ง 2) ความสงู 54 เซนติเมตร 2) สพี ูกลบี รวมเชงิ ประกอบ รว่ งหลังใบประดบั 3) เสน้ รอบวง เขยี วปานกลาง 3) ลักษณะดอกเพศผู้ ชมพูหรอื 4) สี ไมม่ ี 4) สีดอกเพศผู้ ชมพูแกมมว่ ง 5) ไข 20–50% 5) ลักษณะก้านเกสรเพศเมยี โค้งบริเวณโคน ใบ น้�าตาลแกมดา� 6) สียอดเกสรเพศเมีย เหลอื ง 1) ปนท่ีโคนกา้ นใบ เปิด/ขอบโค้งเข้า 7) สโี คนรังไข่ ขาว 2) สีของปน เขียว 3) ร่องกา้ นใบ เขยี ว ผล 6 4) สขี อบก้าบใบ มนทั้งสองด้าน 1) จ�านวนหวี 12 5) สีแผ่นใบด้านบน 2) จ�านวนผลตอ่ หวี 6) รปู รา่ งโคนใบ ไม่มีขน 3) รปู รา่ งผลกล้วย โคง้ เลก็ นอ้ ย ทา� มมุ 45 องศา 4) รปู รา่ งผลผ่าตามขวาง กลม ช่อ อก ปลี แน่น 5) รปู รา่ งปลายผล ปลายทู่ 1) ขนบนกา้ นชอ่ ดอก ทา� มมุ เลก็ น้อย 6) ซากดอกติดทป่ี ลายผล มกี า้ นเกสร 2) ตา� แหน่งเครอื กล้วย ปานกลาง (0.5) เพศเมยี ติดอยู่ 3) การปรากฏของเครอื (0.33) 7) การเช่ือมกา้ นผล 4) ต�าแหนง่ ก้านดอกเพศ 8) สเี ปลือกผลดบิ ไมเ่ ช่ือมกนั 5) รปู ร่างปลกี ล้วย ปานกลาง 9) สเี ปลือกผลสกุ เขียว 6) ไหลก่ าบปลี ซอ้ นทบั กันบางส่วน 10) สีเนื้อผลดบิ เหลืองอ่อน แดงแกมมว่ ง 11) สีเน้ือผลสกุ ครีม กาบปลี สม้ แกมแดง 12) รสชาติ ขาว 1) ปลายกาบปลี เดน่ ชัดมาก 13) จา� นวนเมลด็ /ผล หวานอมเปรี้ยว 2) การหมุ้ กาบปลี ม้วน ไม่มี 3) สีกาบปลีดา้ นนอก มีไขน้อยมาก 4) สีกาบปลีดา้ นใน 5) รอยแผลกาบปลี 6) ลักษณะของกาบปลี 7) ไขบนกาบปลี กล้วยไข่พระตะบองเป็นกล้วยกลุ่มจีโนม AAA ล�าต้นเทียม สูงประมาณ 3.3 เมตร สีเขียวปานกลาง มปี นสนี า�้ ตาลแกมดา� ปานกลาง เสน้ รอบวง ยาวประมาณ 54 เซนตเิ มตร กา้ นใบ ยาวประมาณ 50 เซนตเิ มตร สีเขียว เป็นร่องเปิด ขอบโค้งเข้า ไม่มีครีบ ใบอ่อนที่ยังม้วนอยู่สีเขียว เม่ือคลี่กางออกเต็มที่สีเขียวเป็นมัน แผน่ ใบเปน็ คลนื่ กวา้ งประมาณ 26.5 เซนตเิ มตร ยาวประมาณ 241 เซนตเิ มตร ปลายใบมนเลน็ นอ้ ย โคนใบ มนทง้ั สองด้าน ก้านชอ่ ดอกไม่มขี น สีเขียว กว้างประมาณ 2.5 เซนตเิ มตร ปลรี ปู หอก กาบปลสี แี ดงแกมมว่ ง ซ้อนทับกันบางส่วน ปลายม้วนขึ้น ด้านในสีส้มแกมแดง มีร่องปานกลาง ไหล่กาบปลีกว้างปานกลาง เครือ รปู ทรงกระบอก มี 6 หวี ผลโคง้ เลก็ นอ้ ย พบซากกา้ นยอดเกสรเพศเมยี ตดิ ทปี่ ลายผล กา้ นผลเรยี บ ไมเ่ ชอ่ื มกนั ไมม่ ขี น ผลดบิ สเี ขยี ว เนอื้ ผลสคี รมี ผลสกุ ผวิ ผลเปน็ สเี หลอื งออ่ น เนอื้ ผลสขี าว นมุ่ รสหวานอมเปรย้ี ว ไมม่ เี มลด็ 96 กล้วยกินได้ ของกรมวิชาการเกษตร