Binder_คู่มือบริหารหลักสูตรและบันทึกกิจกรรมนิสิต ป.โท-เอก พบศ 02-07_online

ค่มู อื การบรหิ ารหลกั สูตร และบันทกึ กิจกรรมนิสติ หลกั สตู รบณั ฑิตศึกษา คณะครศุ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั www.mcu.ac.th

คูม่ อื การบริหารหลักสูตรและบันทกึ กิจกรรมนิสติ หลกั สูตรบัณฑติ ศกึ ษา คณะครุศาสตร มหาวิทยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย ท่ปี รกึ ษา รศ.ดร.สมศักดิ์ บุญปู รศ.ดร.ธีรยุทธ พ่งึ เทยี ร พระราชสตุ าภรณ, รศ.ดร. รศ.ดร.สมชยั ศรนี อก พระมหาบญุ สุข สุทธฺ ิญาโณ, ผศ. รศ.ดร.อินถา ศริ ิวรรณ พระปลดั สรวชิ ญ อภปิ ฺโญ, ผศ.ดร. รศ.ดร.สุทธิพงษ ศรีวิชัย พระครสู ถติ บญุ วัฒน, ดร. รศ.ดร.สนิ งามประโคน พระครภู ัทรธรรมคณุ , ดร. รศ.ดร.ประเทอื ง ภมู ิภัทราคม พระครโู อภาสนนทกติ ต,์ิ ผศ.ดร. รศ.ดร.วรกฤต เถอื่ นชา ง พระครกู ติ ตญิ าณวสิ ฐิ , ผศ.ดร. ผศ.ดร.ระวงิ เรอื งสังข พระครวู ริ ุฬหสตุ คุณ, ผศ.ดร. ผศ.ดร.บญุ เชดิ ชำนิศาสตร พระมหาสมบตั ิ ธนปฺโญ, ผศ.ดร. ดร.พรี วฒั น ชัยสุข พระมหาญาณวฒั น ฐิตวฑฺฒโน, ผศ.ดร. ดร.สมปอง ชาสิงหแกว พระมหาอุดร อุตฺตโร, ผศ.ดร. ดร.วนิ ยั ทองม่นั พระครูอดลุ สีลาภรณ, ดร. ดร.สังวาล เพียยุระ พระครมู นูญธรรมธาดา, ดร. ดร.ธีระศักดิ์ บงึ มุม พระปลดั โฆสิต โฆสโิ ต, ดร. ดร.ประเสริฐ บณั ฑิศกั ดิ์ พระอำนวย นนทฺ โก, ดร. ดร.ทองดี ศรีตระการ พระอธกิ ารบญุ ชว ย โชตวิ โํ ส, ดร. รศ.ดร.ชาติชาย พิทกั ษธนาคม ผจู ัดทำ ผศ.ดร.เกษม แสงนนท, พระมหาอดุ ร อตุ ตฺ โร,ผศ.ดร. ผศ.ดร.ธรี พงษ สมเขาใหญ, ดร.สนุ ทร สายคำ พิมพคร้งั ที่ ๘ ตลุ าคม ๒๕๖๒ จำนวน ๓๐๐ เลม จัดพมิ พโ ดย หลักสตู รบณั ฑติ ศึกษา ภาควชิ าบรหิ ารการศึกษา (หองซี ๕๑๐) คณะครศุ าสตร มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย เลขที่ ๗๙ หมู ๑ ถนนพหลโยธนิ ต.ลำไทร อ.วงั นอ ย จ.พระนครศรอี ยธุ ยา ๑๓๑๗๐ โทร. ๐๓๕-๒๔๘-๐๐๐ ตอ ๘๒๘๔, ๐๙๓-๐๓๐-๕๐๓๘ e-Mail: [email protected] www.edmcu.net, www.facebook.com/meda2015 พมิ พท ี่ โรงพมิ พมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั ๗๙ หมู ๑ ถนนพหลโยธิน ต.ลำไทร อ.วงั นอย จ.พระนครศรอี ยธุ ยา ๑๓๑๗๐ ดาวนโหลดแบบ e-Book ที่ www.mebmarket.com คนคำวา “พทุ ธบริหารการศึกษา”

คํานาํ คณะครุศาสตร มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ไดเปดหลักสูตรพุทธศาสตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารการศึกษา พ.ศ.๒๕๔๙ เปนหลักสตู รแรก จากนั้นไดเปดหลักสูตร พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาพุทธบริหารการศึกษา พ.ศ.๒๕๕๔ เปดหลักสูตรพุทธศาสตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาการสอนสังคมศึกษา และสาขาวิชาจิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว พ.ศ.๒๕๕๘ หลักสูตรไดมีความเจริญกาวหนาและไดขยายการจัดการศึกษาไปในวิทยาลัยสงฆ นครสวรรค ขอนแกน นครศรธี รรมราช ทง้ั ระดับปริญญาโทและปรญิ ญาเอก การจัดการศกึ ษาระดับบัณฑิตศกึ ษาของคณะครุศาสตร มีวตั ถุประสงคดงั น้ี เพ่อื ผลิตมหาบัณฑติ และดษุ ฎบี ณั ฑิต ใหเปน ผู ๑. มีความรู ความเขาใจ และมีวสิ ยั ทศั นในการจดั การศึกษาระดับสากลและบรู ณาการเขา กบั หลกั พทุ ธธรรมและศาสตรส มยั ใหมไ ดอ ยางกลมกลืน ๒. มีความเชี่ยวชาญเฉพาะดาน สามารถสังเคราะห วิเคราะห วิจัย จัดระบบ ประเมินผล ขอมูล และพฒั นาองคค วามรใู หม ๆ ๓. มีภาวะผูนำ เปนแบบอยางทีดี และสามารถนำความรูคูคุณธรรมตามหลัก พระพุทธศาสนาที่ลึกซ้ึงสูการพัฒนาท่ีย่ังยืนทั้งดานกายภาพ สังคม จิตใจ และปญญา ตอชุมชน สังคม และประเทศชาติ คูมือนี้ไดรวบรวบขอมูลพ้ืนฐานเก่ียวกับหนวยงาน การบูรณาการหลักธรรมกับการศึกษา การบริหารงานของหลักสูตร แผนการดำเนินงาน และบันทึกกิจกรรมของนิสิต เพื่อสะดวกตอการ ดำเนนิ งานของบคุ ลากรและนสิ ิต จงึ หวังวา คมู อื นี้จะเปน ประโยชนแกผ ูเกี่ยวของตามสมควร ขอขอบคุณผูบริหาร คณาจารย เจาหนาที่ และนิสิตหลักสูตรระดับบัณฑิตศึกษา ทุกทาน ที่ใหการสนับสนุนกิจกรรมและรวมสรรสรางบัณฑิตศึกษาของคณะครุศาสตร ใหทรงคาตอวง การศึกษาไทยตอ ไป หลกั สูตรบณั ฑิตศึกษา คณะครุศาสตร มหาวิทยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย ตลุ าคม ๒๕๖๒

สารบัญ ๑ ข้อมลู พ้ืนฐานเกย่ี วกบั หนว่ ยงาน ๑ ๔ มหาวิทยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย ๕ คณะครุศาสตร หลักสูตรบัณฑิตศึกษา คณะครุศาสตร ๗ การบรู ณาการพุทธธรรมกบั การศกึ ษา ๗ ๑๒ การพฒั นามนุษยตามหลักพุทธธรรม ๑๗ การบูรณาการหลกั ธรรมกบั การจดั การศึกษา ๑๗ หลกั ธรรมสำหรับครแู ละนกั เรียน ๑๙ • หลกั ธรรมสำหรับครู อาจารย ๒๑ • หลกั ธรรมสำหรบั นกั เรยี น นกั ศกึ ษา ๒๑ การบรหิ ารงานของหลกั สตู ร ๒๕ ๒๖ การบรหิ ารงานทว่ั ไป ๒๗ • แผนการชำระเงินคาธรรมเนียมการศึกษา ๒๙ ๓๒ การจดั การศกึ ษา ๓๓ • หลักสูตรพทุ ธศาสตรมหาบัณฑติ สาขาวชิ าพุทธบรหิ ารการศึกษา ๓๕ • หลักสูตรพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวชิ าพทุ ธบริหารการศกึ ษา ๓๖ • พันธสัญญาของผสู มคั รเขา ศึกษา ๓๘ • แนวปฏิบัติสำหรบั การเขา ช้นั เรยี น ๓๘ • เพลงมารช ครุศาสตร ๓๙ • การสวดมนตก อนเรยี น ๔๑ ๔๒ การวิจยั และสรา งนวตั กรรม • ประเดน็ ในการศึกษา คนควา วิจัย ๔๓ • สรปุ ข้ันตอนการทำวิทยานิพนธ/ ดุษฎนี ิพนธ (๒๕๖๒) ๔๔ การบริการวิชาการและทะนุบำรงุ ศิลปวัฒนธรรม ๔๕ • ตัวอยาง แบบเสนอโครงการ ๔๗ ๔๘ บันทึกกจิ กรรมตา่ ง ๆ ของนิสติ ๔๙ ๕๐ บันทกึ การชำระเงินคาธรรมเนยี มการศึกษา ๕๑ บนั ทึก การเขารวมประชมุ สัมมนา หรือกิจกรรมทางวิชาการ ๕๒ บนั ทึก การศึกษาดงู านภายในประเทศและตา งประเทศ บนั ทึก ผลการศึกษาภาษาตางประเทศ ๕๕ บันทึก การสอบวดั คณุ สมบตั ิ (QE) บันทกึ การปฏิบัตวิ ปิ ส สนากรรมฐาน บันทกึ การดำเนนิ งานเก่ียวกับบทความวิชาการ บนั ทึก การดำเนินงานเกยี่ วกับวทิ ยานิพนธ (พบท่ปี รกึ ษา/คลนี คิ วิทยานพิ นธ) ภาคผนวก (การรับทราบหลกั สูตรของ สกอ. และการรับรองมาตรฐานของคุรุสภา)

ขอ้ มลู พื้นฐานเกีย่ วกบั หนว่ ยงาน มหาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั ความเปนมา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจฬุ าลงกรณพระจุลจอมเกลา เจาอยหู ัว รัชกาลท่ี ๕ ไดทรงสถาปนา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยขึ้น ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎ์ิ เพื่อเปนสถาบันการศึกษา พระไตรปฎกและวิชาชั้นสูงสำหรับพระภิกษุสามเณรและคฤหัสถ โดยพระราชทาน นามวามหาธาตุวิทยาลัย เมอื่ พ.ศ.๒๔๓๐ และเปด ดำเนินการเมือ่ วันที่ ๘ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๓๒ ตอมาไดท รงเปลีย่ นจากมหาธาตวุ ิทยาลัย เปนมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั ในพระบรมราชูปถัมภ เมื่อ วันที่ ๑๓ กันยายน พ.ศ.๒๔๓๙ แตยังคงจัดการศึกษาเฉพาะปริยัติธรรมแผนกบาลีเทาน้ัน ยังมิไดดำเนินการ ศึกษาในรูปแบบอุดมศึกษาหรือรูปแบบมหาวิทยาลัย ตามพระราชประสงคของพระบาทสมเด็จพระ จุลจอมเกลาเจาอยูหวั ดังนั้น เพื่อเปนการสืบสานพระราชปณิธานพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว เมื่อวันท่ี ๙ มกราคม พ.ศ.๒๔๙๐ พระพิมลธรรม (ชอย ฐานทตฺตเถร) อธิบดีสงฆวัดมหาธาตุ พรอมท้ัง พระ เถรานุเถระฝายมหานกิ าย จำนวน ๕๗ รปู ไดป ระชุมหารอื ท่ีจะเปดการศกึ ษาในรูปแบบมหาวิทยาลยั รับสมคั ร ผูสนใจวิชาดานพระปริยัติสัทธรรมช้ันสูง ภาษาตางประเทศ และวิทยาการบางอยางอันเปนอุปกรณแกการ คนควาหลักธรรมทางพระพทุ ธศาสนา พ.ศ.๒๔๙๐ ประกาศใชร ะเบียบมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย เปด รบั พระภิกษสุ ามเณรผสู อบไดตัง้ แต เปรียญธรรม ๔ ประโยคขึ้นไปเขาศึกษา มีนิสิตเขาศึกษารุนแรกจำนวน ๑๕๖ รูป เปดการศึกษาเม่ือวันที่ ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๙๐ โดยจัดใหเรียนวิชาพ้ืนฐาน เรียกวา การศึกษาระดับ ช้ันอบรมพ้ืนความรู จนถึงช้ัน เตรียมอุดมศึกษาเปน เวลา ๔ ป จากนั้นจึงใหเ รยี นตอระดับปริญญาตรีในคณะพุทธศาสตรซึ่งเปดเปนคณะแรก รับพระภิกษุสามเณรท่ีจบช้นั เตรียมอุดมศึกษาน้ี และเปนผูสอบไดเ ปรียญธรรม ๕ ประโยคขึ้นไป จำนวนผูผาน ค่มู ือการบรหิ ารหลักสตู รและบันทกึ กิจกรรมนิสติ ๑

การคัดเลือกใหเขาเรียน ในปการศึกษา ๒๔๙๔ จำนวน ๑๖ รูป สำเร็จการศึกษาในป ๒๔๙๘ เปน “พุทธ ศาสตรบัณฑติ ” รุนแรก จำนวน ๖ รูป พ.ศ.๒๕๑๒ มหาเถรสมาคมไดออกคำส่ัง เรื่อง การศึกษาของมหาวิทยาลัยสงฆ พ.ศ.๒๕๑๒ จำนวน ๑๒ ขอ สาระสำคัญขอ ๓ ระบุสวนท่ีเกี่ยวกับมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยไววา “ใหการศึกษา ของมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยในพระบรมราชูปถัมภ ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ ซึ่งดำเนินการอยูแลว เปนการศกึ ษาของคณะสงฆ” พ.ศ.๒๕๒๗ รัฐบาลไดออกพระราชบัญญัติกำหนดวิทยฐานะผูสำเร็จวิชาการทางพระพุทธศาสนา พ.ศ.๒๕๒๗ โดยมาตรา ๔ (๓) กำหนดวา “ใหผูสำเร็จวิชาการพระพุทธศาสนาตามหลักสูตรปริญญาพุทธ ศาสตรบัณฑิต มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยในพระบรมราชูปถัมภ มีวิทยฐานะชั้นปริญญาตรี เรียกวา “พุทธ ศาสตรบัณฑติ ” ใชอกั ษรยอ วา “พธ.บ.” พ.ศ.๒๕๓๐ สภามหาวิทยาลัย ประกาศใชระเบียบมหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั ในพระ บรมราชูปถัมภ วาดว ยการบริหาร พ.ศ.๒๕๓๐ พ.ศ.๒๕๔๐ พระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย กำหนดใหมหาวิทยาลัยเปน นิติบุคคล และอยูในกำกับของรัฐ ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เลมท่ี ๑๑๔ ตอนท่ี ๕๑ ก ลงวันที่ ๑ ตลุ าคม พ.ศ.๒๕๔๐ การขยายสวนงานจัดการศกึ ษา มหาวิทยาลัยไดแ บงสวนงานในสว นกลางและสวนภมู ภิ าค เพ่อื รองรับการจัดการศกึ ษา ดังน้ี พ.ศ.๒๔๙๐ ตงั้ คณะพทุ ธศาสตร พ.ศ.๒๕๐๔ ตั้งคณะครุศาสตร พ.ศ.๒๕๐๖ เปดหลกั สูตรอบรมครูศาสนศกึ ษา ระดบั ประกาศนยี บตั ร พ.ศ.๒๕๑๖ ต้ังคณะเอเชียอาคเนยต อ มาเปลีย่ นเปนคณะมานุษยสงเคราะหศาสตร พ.ศ.๒๕๒๑ ต้ังวิทยาเขตหนองคายเปนวิทยาเขตแรกที่วัดศรีสะเกษ อำเภอเมือง จังหวัดหนองคาย เปดปรญิ ญาตรี หลกั สูตรคณะครุศาสตร พ.ศ.๒๕๒๖ ตั้งคณะสงั คมศาสตร (แยกวิชาสายสังคมศาสตรออกจาก คณะมานุษยสงเคราะหศ าสตร) และต้ังคณะมนษุ ยศาสตร (โดยแยกวิชาสายภาษาศาสตร จติ วิทยาออกจากคณะมานุษย สงเคราะหศ าสตร) พ.ศ.๒๕๒๘ ต้งั วทิ ยาเขตนครศรธี รรมราช ทีว่ ดั แจง จงั หวดั นครศรีธรรมราช พ.ศ.๒๕๒๘ ต้งั วทิ ยาเขตเชยี งใหม ท่วี ดั สวนดอก จังหวดั เชียงใหม พ.ศ.๒๕๒๙ ตั้งวิทยาเขตขอนแกน ที่วัดธาตุ ปจจุบันยายไปที่ตำบลโคกสี อำเภอเมือง จังหวัด ขอนแกน พ.ศ.๒๕๒๙ ตั้งวิทยาเขตนครราชสีมาที่วัดพระนารายณมหาราช ปจจุบันยายไปท่ีบานหัวถนน ถนน ชาติพัฒนา อำเภอเมอื ง จงั หวัดนครราชสมี า พ.ศ.๒๕๒๙ ตั้งวิทยาเขตอุบลราชธานี ท่ีวัดมหาวนาราม ปจจบุ ันยายไปที่บานหมากมี่ ตำบลกระโสบ อำเภอเมอื ง จังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ.๒๕๓๐ ตั้งวิทยาเขตสุรินทร ที่วัดศาลาลอย ปจจุบันยายไปหมู ๘ ตำบลนอกเมือง อำเภอเมือง จงั หวัดสรุ ินทร คมู่ ือการบรหิ ารหลักสูตรและบันทกึ กิจกรรมนสิ ิต ๒

พ.ศ.๒๕๓๐ ตงั้ วทิ ยาเขตแพร ท่ีวดั พระบาทมิ่งเมือง จงั หวดั แพร พ.ศ.๒๕๓๔ ต้ังวิทยาเขตพะเยา ท่วี ัดศรโี คมคำ จงั หวัดพะเยา พ.ศ.๒๕๓๕ ต้งั วิทยาเขตบาีศกึ ษาพทุ ธโฆส ท่ีวัดมหาสวสั ดน์ิ าคพุฒาราม พทุ ธมณฑล นครปฐม พ.ศ.๒๕๕๙ ตง้ั วิทยาเขตนครสวรรค นอกจากนี้ยังไดตั้งหนวยงานระดับวิทยาลัยสงฆข้ึนอีก ๙ แหง ประกอบ ดวยวิทยาลัยสงฆนครพนม วิทยาลัยสงฆเลย วิทยาลัยสงฆลำพูน วิทยาลัยสงฆนครสวรรค วิทยาลัยสงฆพุทธชินราชพิษณุโลก วิทยาลัย สงฆบุรีรัมย วิทยาลัยสงฆปตตานี และวิทยาลัยสงฆนครนาน และวิทยาลัยสงฆพุทธโสธรฉะเชิงเทรา และ มี การขยายหองเรยี น หนวยวิทยบริการ อยูในจงั หวัดตา งๆ ทวั่ ทุกภาค มหาวิทยาลัยยังไดรับสถาบันการศึกษาทางพุทธศาสนาทั้งในประเทศ และตางประเทศ เขาเปน สถาบันสมทบรวม ๔ แหง คือ พ.ศ.๒๕๔๔ วทิ ยาลยั พระพุทธศาสนาดองกุก ชอนบอบ ประเทศเกาหลีใต พ.ศ.๒๕๔๗ มหาปญ ญาวทิ ยาลยั หาดใหญ สงขลา พ.ศ.๒๕๔๗ มหาวิทยาลยั พระพทุ ธศาสนาซิน จู ไตหวนั พ.ศ.๒๕๕๐ สถาบันการศกึ ษาพระพุทธศาสนาชั้นสูง แหงเมืองแคนดี ประเทศศรีลังกา สถาบันธรรม เกต ประเทศฮงั การี ไดเขา สมทบเพื่อผลิตบณั ฑติ ศึกษาดา นพระพุทธศาสนาในแถบภมู ภิ าคยโุ รปดว ย ปจจุบัน มหาวทิ ยาลัยไดยายที่ทำการมาท่ี ๗๙ หมู ๑ ถนนพหลโยธิน (กม.๕๕) ตำบลลำไทร อำเภอ วังนอย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา รหัสไปรษณีย ๑๓๑๗๐ บนพื้นท่ี ๒๑๙ ไรเศษ ทำใหสามารถจัดการศึกษา การบริหารจดั การ และการบริการวชิ าการแกสังคมไดอยา งเตม็ ท่ี ในชว งเวลาสิบกวา ปทผ่ี า นมาหลังจากทไี่ ดร ับพระราชบัญญตั ิ พ.ศ.๒๕๔๐ เปนมหาวิทยาลัย ในกำกับ ของรัฐแลว มหาวิทยาลัยก็ไดเปนผูนำในการจดั ประชมุ สัมมนา และใหบรกิ ารวิชาการ ในระดับชาติและระดับ นานาชาติมาโดยลำดับ เชน จัดงานวนั วิสาขบูชาวันสำคัญสากล งานศาสนสัมพันธนานาชาติ งานเยาวชนโลก งานสภามหาวทิ ยาลยั พทุ ธโลก เปนตน สุภาษติ ปรัชญา ปณิธาน วิสยั ทศั น และพนั ธกิจ สภุ าษิต ปฺญา โลกสฺมิ ปชโฺ ชโต แปลวา ปญ ญาเปนแสงสวา งในโลก ปรัชญา จัดการศึกษาพระพทุ ธศาสนา บรู ณาการกับศาสตรสมัยใหม พฒั นาจิตใจและสังคม ปณิธาน ศึกษาพระไตรปฎกและวิชาช้ันสงู สำหรับพระภกิ ษสุ ามเณร และคฤหัสถ วสิ ัยทศั น ผลติ คนดีและเกง อยางมสี มรรถภาพ จัดการศึกษาและวิจัยดีอยา งมีคุณภาพ บริการวชิ าการดีอยางมสี ขุ ภาพ บรหิ ารดีอยางมีประสิทธภิ าพ พนั ธกจิ จัดการศึกษา วจิ ยั และสรางนวตั กรรม พระราชปรยิ ตั ิกว,ี ศ.ดร. อธิการบดี สงเสรมิ พระพุทธศาสนาและบริการวชิ าการแกส งั คม ทะนบุ ำรุงศลิ ปะและวฒั นธรรม คูม่ ือการบรหิ ารหลกั สตู รและบันทกึ กจิ กรรมนสิ ิต ๓

คณะครุศาสตร์ คณะครุศาสตร เปดดำเนินการเม่ือวันที่ ๑ กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๐๔ เปนตนมา นับเปนคณะที่ ๒ ตอ จากคณะพุทธศาสตร ในระยะแรกจัดการศึกษาแบงออกเปน ๔ ภาควิชา คือ ภาควิชาการศึกษา ภาควิชา จิตวิทยา ภาควิชาบรรณารักษศาสตร และภาควิชาคณิตศาสตรและวิทยาศาสตร ตอมา พ.ศ.๒๕๒๖ ได ปรับปรงุ โดยแบง เปน ๓ ภาควชิ า คือ ภาควชิ าบริหารการศึกษา ภาควิชาหลักสตู รและวธิ สี อนสังคมศึกษา และ ภาควิชาการศึกษานอกโรงเรยี น ปจจุบัน คณะครุศาสตรแบงสวนงานตามประกาศ พ.ศ.๒๕๕๖ เปน ๖ สวน ไดแก สํานักงานคณบดี ภาควิชาจิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว ภาควิชาบริหารการศึกษา ภาควิชาหลักสูตรและการสอน โรงเรียนบาลเี ตรยี มอดุ มศึกษา โรงเรียนบาลีสาธิตศึกษา และกลมุ งานหรือโครงการพเิ ศษหลายโครงการ วตั ถปุ ระสงคข องคณะครุศาสตร ๑. เพื่อจัดการศึกษาแกพ ระสงฆและบุคคลทั่วไป ใหม คี วามรูใ นศาสตรความเปนครู การจดั การศึกษา เทคนคิ การสอน และการเผยแผพระพทุ ธศาสนา ๒. เพ่ือผลิตบัณฑิตทมี่ ีปฏิปทานา เล่ือมใส ใฝรูใฝคิด เปนผูนำดานจิตใจ และปญญา รจู ักเสียสละเพ่ือ พระพุทธศาสนาและสงั คม ๓. เพ่อื ประยุกตและพัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อการศกึ ษา การวจิ ยั และบรกิ าร ๔. เพ่ือสงเสริมและเผยแพรองคความรูดานการศึกษาและพุทธธรรมสูสังคม ทำนุบำรุง ศิลปวัฒนธรรม ธำรงรักษาเอกลกั ษณ และภูมิปญ ญาไทย การจดั การศึกษา คณะครุศาสตร จัดการศึกษาปริญญาตรี ๕ สาขา วิชา ไดแก สาขาวิชาจิตวิทยาการศึกษาและการ แนะแนว การสอนพระพทุ ธศาสนา สงั คมศกึ ษา การสอนภาษาไทย และการสอนภาษาอังกฤษ ระดับประกาศนียบัตร ๓ หลักสูตร คือ ประกาศนียบัตรวิชาการเทศนา (ป.ทศ.) การสอนศีลธรรมใน โรงเรียน (ป.สศ.) ประกาศนียบตั รบัณฑิต วชิ าชพี ครู ระดับบัณฑิตศึกษา ปริญญาโท ๓ คือ สาขาวิชาการบริหารการศึกษา การสอนสังคมศึกษา และ จติ วทิ ยาการศึกษาและการแนะแนว ปรญิ ญาเอก ๑ สาขาวชิ า คือ สาขาวิชาพุทธบริหารการศึกษา ปรชั ญา ปณธิ าน วิสยั ทศั น พันธกิจ ปรชั ญา : ศกึ ษาดี มคี ุณธรรม นำความรูสสู งั คม ปณิธาน : จะพัฒนาบัณฑิตใหม ปี ฏิปทานาเล่อื มใส ใฝร ูใฝคดิ เปน ผนู ำ ดา นจิตใจและปญ ญา มีศรทั ธาอุทิศตนเพอ่ื พระพุทธศาสนา วสิ ยั ทัศน : ศนู ยกลางการศึกษาพระพทุ ธศาสนาระดบั นานาชาติ พระราชสตุ าภรณ, รศ.ดร. สรา งคนดแี ละคนเกงอยา งมสี มรรถภาพ คณบดีคณะครุศาสตร จดั การศึกษาและวิจยั ดีอยางมีคุณภาพ บริหารดอี ยา งมีประสทิ ธภิ าพ คู่มือการบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกจิ กรรมนิสิต ๔

พันธกิจ : จัดการศกึ ษา วจิ ัยและสรางนวตั กรรม สง เสรมิ พระพทุ ธศาสนาและบริการวชิ าการแกสงั คม ทะนบุ ำรงุ ศลิ ปะและวฒั นธรรม สปี ระจำคณะ : สแี ดง คณบดีคณะครศุ าสตร ๑. พระมหาจำลอง ภูริปฺโญ (สารพัดนึก) พ.ศ. ๒๕๑๑–๒๕๒๑ (ปจจุบัน ศาสตราจารยพิเศษ ดร. จำลอง สารพัดนึก) ๒. พระมหากนกพนั ธุ องฺควณฺโณ (นงนชุ ) พ.ศ. ๒๕๒๒–๒๕๒๓ ๓. พระมหาณรงค จติ ฺตโสภโณ (เชิดสงู เนิน) พ.ศ. ๒๕๒๓–๒๕๒๓ (พระสธุ วี รญาณ, รศ.ดร.) ๔. พระมหากิตติ อตฺตาโภ พ.ศ. ๒๕๒๓–๒๕๒๔ ๕. พระประสิทธสิ ุตตคุณ (สวัสด์ิ อตฺถโชโต) พ.ศ. ๒๕๒๔–๒๕๓๐ ๖. พระครศู รีธรรมปฏภิ าณ (สมภพ ปุ ญฺ าคโม) พ.ศ. ๒๕๓๐–๒๕๓๓ ๗. พระครวู ินัยธรสเุ มธ ธีรธมฺโม (ขำสวัสด)ิ์ พ.ศ. ๒๕๓๓–๒๕๓๖ ๘. พระสุวรรณเมธาภรณ (ขุนทอง สุวณฺณเมโธ), ผศ. พ.ศ. ๒๕๓๖–๒๕๔๐และ พ.ศ. ๒๕๔๑–๒๕๕๒ (ปจจุบันเปน รองอธิการบดีฝายวิชาการ) ๙. พระครปู ลัดมารุต วรมงฺคโล (กุลเพชร) , ผศ.ดร. พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๔๑ และ พ.ศ. ๒๕๕๓–๒๕๕๗ ๑๐. พระครูโสภณพทุ ธศิ าสตร, ผศ.ดร. (เชีย่ ว ชิตนิ ทฺ รโิ ย) พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๑ ๑๑. พระราชสตุ าภรณ, รศ.ดร. (ประศกั ด์ิ อคคฺ ปโฺ ญ) พ.ศ. ๒๕๖๑-ปจจบุ ัน หลกั สูตรบณั ฑิตศกึ ษา คณะครศุ าสตร์ พ.ศ.๒๕๔๘ ถือเปนการเปล่ยี นแปลงระบบการจดั ศึกษาครง้ั สำคญั เพราะมีการปรบั หลักสูตรปรญิ ญา ตรใี หเปน หลกั สตู ร ๕ ป ตามประกาศสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) ภาควิชาบริหารการศึกษา ไดเปดหลักสูตรระดับปริญญาโท ๑ สาขาวิชา คือ การบริหารการศึกษา เปน รนุ ที่ ๑ จดั การเรียนการสอน ณ วดั ศรีสุดาราม พ.ศ.๒๕๕๒ คณะครุศาสตรยายสำนกั งานมาอยูที่มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย วงั นอย จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา พ.ศ.๒๕๕๔ ไดขยายการศึกษาระดับปริญญาโท สาขาวิชาการบริหารการศึกษา ไปที่วิทยาลัยสงฆ นครสวรรค วิทยาเขตขอนแกน และวิทยาเขตนครศรีธรรมราช ตามลำดับ พรอมไดพัฒนาสำนักงาน บัณฑติ ศึกษาขน้ึ ทชี่ ั้น ๕ อาคารเรยี นรวม เพอ่ื รองรบั การพฒั นาซง่ึ มผี สู นใจเขามาศึกษาเปนจำนวนมาก พ.ศ.๒๕๕๔ ภาคเรียนที่ ๒ ปการศึกษา ๒๕๕๔ เปดหลักสูตรพุทธศาสตรดุษฎบี ัณฑิต สาขาวิชาพุทธ บรหิ ารการศึกษา รบั นสิ ิตรุนที่ ๑ และไดรับความเห็นชอบหลักสูตรจากสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศกึ ษา (สกอ.) เม่อื ๗ กันยายน ๒๕๕๕ พ.ศ. ๒๕๕๗ ไดเ ปด หลักสตู รดษุ ฎบี ณั ฑติ ทว่ี ิทยาลยั สงฆน ครสวรรค คมู่ ือการบริหารหลักสูตรและบันทึกกิจกรรมนสิ ติ ๕

พ.ศ.๒๕๕๘ ภาควิชาหลักสูตรและการสอน เปดหลักสูตรใหมคือ หลักสูตรพุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวชิ าการสอนสังคมศึกษา พ.ศ.๒๕๕๙ ภาควิชาจิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว เปดหลักสูตรใหม คือ หลักสูตรพุทธศาสตร มหาบณั ฑิต สาขาวชิ าจิตวทิ ยาการศึกษาและการแนะแนว พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดมีการปรับปรุงหลักสูตรโดยเปล่ียนชื่อสาขาวิชาเปน “พุทธบริหารการศึกษา” ทั้ง ระดับปริญญาโท และปรญิ ญาเอก พ.ศ. ๒๕๖๑ ไดร ับอนุมัติจากสภามหาวิทยาลยั เปลยี่ นชือ่ หลักสูตรเปน “ครุศาสตรมหาบัณฑิต” และ “ครศุ าสตรดุษฎบี ัณฑติ ” ในปเ ดียวกนั น้ี ไดเ ปดหลกั สตู รดุษฎบี ณั ฑิตทีว่ ิทยาลยั สงฆข อนแกน ดวย พ.ศ.๒๕๖๒ สำนักงานคณะกรรมการอุดมศึกษา (สกอ.) ไดใหการรับทราบหลักสูตรปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐ ทั้งสองหลักสูตร และคุรุสภารับรองมาตรฐานการผลิตและมาตรฐานบัณฑิต ซ่ึงทำใหหลักสูตรสามารถ กลา วไดวา “มมี าตรฐานคุรสุ ภา บูรณาการวิถีพทุ ธ” ไดอยา งเตม็ ภาคภมู ิ การติดตอ เลขท่ี ๗๙ หมู ๑ ถนนพหลโยธนิ กม.๕๕ ตำบลลำไทร อำเภอวงั นอย จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา ไปรษณีย ๑๓๑๗๐ โทรศพั ท ๐-๓๕๒๔-๘๐๐๐, ๐-๓๕๓๕-๔๗๑๐, ๐-๓๕๓๕-๔๗๑๑ โทรสาร ๐-๓๕๒๔-๘๐๐๖ เวบ็ ไซต www.mcu.ac.th คู่มอื การบริหารหลกั สตู รและบันทึกกิจกรรมนิสติ ๖

การบูรณาการพุทธธรรมกบั การศึกษา การพัฒนามนษุ ย์ตามหลกั พุทธธรรม พุทธศาสนสุภาษิตบทหนึ่งกลาววา “ทันโต เสฏโฐ มนุสเสสุ” แปลวา ในหมูมนุษย ผูท่ีฝกแลวเปนผู ประเสริฐที่สุด” (กรมพระยาวชิรญาณวโรรส, ๒๔๗๗ : ๔๙) ดานทานพุทธทาสภิกขุ (๒๕๓๗) กลาววา “เปน มนุษยเปนไดเพราะใจสูง เหมือนหน่ึงยูงมีดีท่ีแววขน ถาใจต่ำเปนไดแตเพียงคน ยอมเสียทีที่ตนไดเกิดมา ใจ สะอาดใจสวางใจสงบ ใครมีครบควรเรียกมนุสสา เพราะทำถูกพูดถูกทุกเวลา เปรมปรีดาทุกคืนวันสุขสันต จรงิ ใจสกปรกมดื มวั และรอนเรา ใครมีเขาควรเรยี กวา ผีสิง เพราะทำผิดพูดผิดจิตประวงิ แตในสิ่งนำตัวกล้ัว อบาย คิดดูเถิดถาใครไมอยากตก จงรบี ยกใจตนรีบขวนขวาย ใหใจสูงเสียไดกอนตัวตาย ก็สมหมายที่เกิด มาอยาเชือนเอย” นั่นก็หมายความวา โดยธรรมชาติแลวมนุษยเปนเพียงสัตวโลกชนิดหนึ่งซ่ึงมีสัญชาตญาณ เดมิ ๆ เหมือนกบั สตั วอ น่ื ๆ ประเด็นนี้เปนที่ยอมรับกนั ท่วั ไปวา มนษุ ยเ กิดมานั้นมีความพกพรอ งหรือมีบาปติด ตัวมาดวยทุกคน มนุษยจะมีความแตกตางก็เพราะการฝกฝน ความสามารถในการเรียนรู และมีปญญาเกิดข้ึน เมื่อมีปญญาแลว ก็ทำในส่ิงท่ีแตกตางออกไป ท่เี รยี กวา มีใจสงู ขึ้น พัฒนายิ่งขึน้ จนทำใหมนุษยไ ดชอ่ื วาเปนผู ครอบครองโลกน่ันเอง เมื่อเจาชายสิทธัตถะตรัสรูเปนพระสัมมาสัมพุทธเจา เม่ือกวา ๒,๖๐๐ ปท่ีแลว ไดทรงแสดงแนว ทางการพัฒนาเรียกวา “ไตรสิกขา” ที่จะทำใหมนุษยแตกตางจากสัตวเหลาอื่น ไตรสิกขาเปนแบบแผนในการ พัฒนาทรัพยากรมนษุ ยอยา งไรนน้ั มรี ายละเอียดตอไปนี้ มนษุ ยค ือใคร ตามหลักพุทธศาสนามนุษยมีองคประกอบพื้นฐานการกอกำเนิดไมตางจากสัตวอื่น ๆ คือมีรางกาย และจิตใจ หรือ “รปู และนาม” สวนท่ีมีลักษณะเปนช้ินสวน มองเห็น แตะตองไดดวยประสาทสัมผัสทั้ง ๕ คือ ตา หู จมูก ล้ิน กาย เรียกวา “รูป” รูปมีสวนประกอบสำคัญคือ ธาตุ ๔ ไดแก ดิน น้ำ ลม ไฟ และมีอาการตาง ๆ ที่อาศัยธาตุ ๔ เกิดขนึ้ ทัว่ ไป เรียกวา อริ ยิ าบถยอย หรืออาการยอยของธาตุ ๔ เรยี กวา อปุ าทายรปู เชน การยืน เดิน นั่ง นอน กิน ด่ืม ทำ พดู คดิ เปน ตน อีกสวนหน่ึง ไมสามารถเห็นหรือสัมผัสดวยประสาททั้ง ๕ ได เรียกวา “นาม” นามประกอบดวย เวทนา คือความรสู กึ วา สุข ทุกข หรือเฉย ๆ สญั ญา คอื สวนท่ีทำหนา ทใี่ นการจำไดหมายรสู ิ่งตา ง ๆ ท่ไี ดพบเห็น สังขาร คือความรูสึกปรงุ แตงวาดี ชั่ว โลภ โกรธ หลง และวิญญาณ คือการรับรูจากประสาทสัมผัส การเรียนรู ความรู การคดิ วเิ คราะหต า ง ๆ ทั้งรปู และนามเม่ือรวมกันเขา เรยี กวา “ขนั ธ ๕” เขียนสรปุ เปนภาพเพือ่ ใหเขา ใจไดง าย ดงั รปู น้ี คูม่ อื การบริหารหลักสูตรและบันทึกกจิ กรรมนิสติ ๗

มนุษยประกอบดวยกายกบั ใจ หรอื รูปและนาม รวมเรียกวาขนั ธ ๕ จะพฒั นามนุษยอยางไร จากพื้นฐานการกำเนิดชีวติ มนุษยขางตนจะเห็นไดวา โดยธรรมชาติของชีวิตแลว มนุษยไมไดแตกตาง จากสตั วเ หลาอ่ืนๆ เลย ถาหากปลอ ยไปตามธรรมชาติ มนษุ ยก ็คงมีพฤติกรรมไมแตกตางจากสัตวท้ังหลายมาก นัก แตมนุษย มีจิตใจและปญญาดีกวา จงึ ไดพัฒนาอารยธรรมข้ึนมา ทำใหมีศาสนา ลัทธิ ความเช่ือ และแนว ปฏบิ ตั ิตา งๆ เกดิ ขนึ้ ในโลกมากมาย เมื่อพระพุทธเจาอุบัติข้ึนในโลก ไดทรงส่ังสอนประชาชนดวยหลักธรรมตางๆ ที่เหมาะสมกับบุคคล ประสบการณ หรือสถานการณน้ันๆ เพ่ือพัฒนามนษุ ยใ หดีขน้ึ สูงสงข้ึน ตา งจากสรรพสัตวทง้ั หลายทงั้ ดา นกาย วาจา และใจ ดังพุทธศาสนสุภาษิตและบทกลอนของทานพุทธทาสภิกขุท่ีไดยกข้ึนเปนอุทาหรณในเบ้ืองตน หลักธรรมทั้งหลายท่ีพระพุทธเจาแสดงท้ังหมด สามารถสรุปลงในหลักการที่เรียกวา “ไตรสิกขา” ซึ่งก็เปน คำตอบของคำถามขา งตนวา เราสามารถพัฒนามนษุ ยด วย “ไตรสิกขา” น่นั เอง ไตรสิกขาเปน เครอื่ งมือพัฒนามนษุ ยใ หสมบรู ณ (ดว ยกาย วาจา ใจ) (ทมี่ าภาพ: www.fugly.com/media/IMAGES/Random/morphing-clinton.jpg) ไตรสกิ ขาคอื อะไร สิกขา คือส่ิงท่ีทุกคนตองศึกษา เรยี นรู ทำความเขาใจ และนำไปปฏิบัติ เพื่อจะใหชีวิตมีพัฒนาการที่ดี ข้ึนท้ังดา นรางกาย วาจา สงั คม อาชีพการงาน จติ ใจ และปญญา มีอยู ๓ อยา ง ไดแก ศีล คือหลกั ความประพฤตปิ ฏบิ ตั ทิ างกาย วาจา สงั คม อาชีพการงาน เรียกวา สีลสิกขา สมาธิ คือหลักความปฏิบัติทางจิตใจท่ีจะทำใหม่ันคง มุงม่ัน ไมหวั่นไหวงาย บางคร้ังก็เรียกวา จิต สิกขา คู่มอื การบริหารหลกั สตู รและบันทึกกจิ กรรมนิสิต ๘

ปญญา คือหลักปฏิบัติทางความรู ความคิด วิสัยทัศน ท่ีจะนำไปสูการปฏิบัติหรือแสดงออกทางกาย วาจา และพัฒนาใหด ียง่ิ ข้ึน เรยี กวา ปญ ญาสกิ ขา ทั้งสามอยางรวมกันเรียกวา ไตรสิกขา หรือ สิกขา ๓ พระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจาท่ีจารึกไว ในพระไตรปฎกทั้งหมด ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ ก็คือ ไตรสิกขา กลาวคือ พระวินัยปฎก ๒๑,๐๐๐ พระ ธรรมขนั ธ สรุปลงในสีลสิกขา พระสุตตันตปฎก ๒๑,๐๐๐ พระธรรมขันธ สรปุ ลงในจิตสิกขา และพระอภธิ รรม ปฎก ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขันธ สรปุ ลงในปญ ญาสกิ ขา ดังสรปุ ในรูปน้ี สรุปหลักธรรมทางพระพทุ ธศาสนาลงในไตรสิกขา ขอบเขตในการพฒั นามนษุ ย เปนที่ทราบแลววา ไตรสิกขา เปนเคร่ืองมือในการพัฒนามนุษยใหตางจากสัตวท้ังหลายท่ีประชาชน ยึดถือและปฏิบัติตามได พระพุทธเจายังไดทรงแสดงหลักการอันเปนขอบขายของการพัฒาท้ังสวนบุคคลและ หมูคณะอีก เรียกวา “ภาวนา” หมายถึง การเจริญ การทำใหเปนใหมีข้ึน การฝกอบรม การพัฒนา (cultivation; training; development) มี ๔ อยาง ไดแ ก ๑. กายภาวนา คอื การเจริญกาย พัฒนากาย การฝก อบรมกาย ใหรูจักติดตอเกี่ยวของกับส่ิงทั้งหลาย ภายนอกทางอินทรียทั้งหาดวยดี และปฏิบัติตอส่ิงเหลาน้ันในทางที่เปนคุณ มิใหเกิดโทษ ใหกุศลธรรมงอก งาม ใหอกศุ ลธรรมเสอ่ื มสูญ การพัฒนาความสมั พนั ธกับสง่ิ แวดลอ มทางกายภาพ (physical development) ๒. สีลภาวนา คือการเจริญศีล พัฒนาความประพฤติ การฝกอบรมศีล ใหต้ังอยูในระเบียบวินัย ไม เบียดเบยี นหรือกอความเดอื ดรอนเสียหาย อยูรวมกบั ผูอ่ืนไดด ว ยดี เกือ้ กูลแกก ัน (moral development) ๓. จิตภาวนา คือการเจริญจิต พัฒนาจิต การฝกอบรมจิตใจ ใหเขมแข็งมั่นคงเจริญงอกงามดวย คุณธรรมทั้งหลาย เชน มีเมตตากรุณา ขยันหมั่นเพียร อดทนมีสมาธิ และสดช่ืน เบิกบาน เปนสุขผองใส เปน ตน : cultivation of the heart; emotional development) ๔. ปญญาภาวนา คือการเจรญิ ปญญา พัฒนาปญญา การฝกอบรมปญญา ใหรูเขาใจสิ่งทั้งหลายตาม เปนจริง รูเทาทันเห็นโลกและชีวิตตามสภาวะ สามารถทำจิตใจใหเปนอิสระ ทำตนใหบริสุทธิ์จากกิเลสและ ปลอดพนจากความทุกข แกไขปญหาท่ีเกิดข้ึนไดดวยปญญา (cultivation of wisdom; intellectual development) ในบาลีทานแสดงภาวนา ๔ ในรูปท่ีเปนคุณสมบัติของบุคคล จึงเปน ภาวิตกาย ภาวิตศีล ภาวติ จิต ภา วิตปญญา (ผูไดเจริญกาย ศีล จิต และปญญาแลว) บุคคลที่มีคุณสมบัติชุดน้ีครบถวนยอมเปนพระอรหันต (พระพรหมคณุ าภรณ, ๒๕๕๕ : ๗๐) คู่มือการบรหิ ารหลกั สูตรและบันทึกกจิ กรรมนิสิต ๙

จะพฒั นามนุษยไ ปใหถึงขนั้ สูงสดุ อยา งไร พระพุทธเจาทรงจำแนกบุคคลออกเปน ๒ ประเภท คือ เสขบุคคล ไดแกมนุษยทุกคนที่เกิดมา ตองมี การศึกษาและพัฒนาตนเองอยูเร่ือยไป นับต้ังแตการเปนปุถุชนท่ัวไปจนถึงอรหันตมรรค และ อเสขบุคคล ไดแ กผูท่ีบรรลุธรรมขน้ั สูงสดุ ไมต อ งศึกษาหรือพัฒนาตนใหบ รรลุอะไรอกี ตอไป ซึง่ กค็ ือพระอรหันตผล การพัฒนาตนเพ่ือไปสูความเปน อเสขบุคคล น้ันตองปฏิบัติตามหลักมัชฌิมาปฏิปทา หรือทางสาย กลาง เพราะเปนขอปฏิบัติอันพอดีท่ีจะนำไปสูจุดหมายแหงความหลุดพนเปนอิสระ ดับทุกข ปลอดปญหา ไม ติดของในท่ีสุด ทั้งสองอยาง คือ กามสุขัลลิกานุโยค และอัตตกิลมถานุโยค เรียกเต็มวา อริยอัฏฐังคิกมรรค (พระพรหมคุณาภรณ, ๒๕๕๕ : ๒๑๕) มอี งค ๘ ประการ ดังนี้ ๑. สัมมาทิฏฐิ เห็นชอบ ไดแ ก ความรอู ริยสัจจ ๔ หรือ เห็นไตรลักษณ หรือ รูอ กศุ ลและอกุศลมูล กับ กศุ ลและกุศลมูล หรอื เห็นปฏิจจสมปุ บาท (Right View; Right Understanding) ๒. สัมมาสงั กัปปะ ดำรชิ อบ ไดแ ก เนกขมั มสังกัป อพยาบาทสังกปั อวิหิงสาสงั กปั (Right Thought) ๓. สมั มาวาจา เจรจาชอบ ไดแ ก วจีสจุ รติ ๔ (Right Speech) ๔. สัมมากมั มนั ตะ กระทำชอบ ไดแ ก กายสุจรติ ๓ (Right Action) ๕. สมั มาอาชวี ะ เลี้ยงชพี ชอบ ไดแก เวน มิจฉาชพี ประกอบสัมมาชพี (Right Livelihood) ๖. สมั มาวายามะ พยายามชอบ ไดแก สัมมปั ปธาน ๔ (Right Effort) ๗. สมั มาสติ ระลึกชอบ ไดแ ก สติปฏฐาน ๔ (Right Mindfulness) ๘. สมั มาสมาธิ (ตั้งจิตม่นั ชอบ ไดแ ก ฌาน ๔ (Right Concentration) สามารถสรปุ ไตรสกิ ขาไปสูภาวนาและอรยิ มรรคมีองค ๘ ไดดังรูปน้ี จากสกิ ขา ๓ ขยายไปสูภาวนา ๔ และมรรคมอี งค ๘ ทางเลือกในการพฒั นามนุษย (มงคล ๓๘) เพื่อใหเหมาะกับบุคคลระดับตางๆ ยังมีหลักธรรมที่สนับสนุนการพัฒนาทรัพยากรมนุษยอีกมาก เชน มงคล ๓๘ ซ่ึงมีบทสรุปกลา ววา เอตาทิสานิ กตวฺ าน สพพฺ ตถฺ มปราชติ า สพฺพตฺถ โสตถฺ ี คจฉฺ นฺติ ตนเฺ ตสํ มงฺคลมตุ ฺตมนตฺ ิ คูม่ อื การบรหิ ารหลักสตู รและบันทกึ กิจกรรมนสิ ติ ๑๐

แปลวา เทวดาและมนุษยทั้งหลายกระทำมงคลเชนนี้แลว ยอมเปนผูไมปราชัยในที่ทุกสถาน ยอมถึง ความสวัสดใี นท่ที ้งั ปวง น้ีคอื อุดมมงคลของเทวดาและมนุษยเหลา น้นั (ขุ.ขุ. ๒๕/๕/๓) มงคล ๓๘ ประการนี้ แบง เปน ๑๐ หมวด (คาถา) ดังน้ี คาถาที่ ๑ ไมค บคนพาล คบบณั ฑิต บชู าคนท่คี วรบูชา คาถาท่ี ๒ อยูใ นท่เี หมาะสม ทำความดีใหพ รอม ตงั้ ตนไวช อบ คาถาที่ ๓ ศึกษามาก มีศิลปวทิ ยา มรี ะเบียบวินัย วาจาสภุ าษติ คาถาท่ี ๔ บำรงุ มารดาบิดา สงเคราะหบ ุตรภรรยา งานไมอากูล คาถาท่ี ๕ แบงปน ต้ังอยใู นธรรม สงเคราะหญาติ ทำงานไมม ีโทษ คาถาที่ ๖ ละเวนความช่ัว ไมด ม่ื นำ้ เมา ไมประมาทในธรรม คาถาท่ี ๗ เคารพ ออ นนอ ม สันโดษ กตญั ู ฟงธรรมตามกาล คาถาที่ ๘ อดทน วาสอนงาย พบเห็นสมณะ สนทนาธรรมตามกาล คาถาที่ ๙ เพียรเผากเิ ลส ถอื พรหมจรรย เหน็ อริยสัจ ทำนพิ พานใหแ จง คาถาที่ ๑๐ จิตไมหวนั่ ไหวดว ยโลกธรรม จติ ไมเ ศรา หมอง จติ ปราศจากธลุ ี จติ เกษม การพัฒนามนษุ ยใหยอดเยี่ยม (ทศบารม)ี การพัฒนาตนนั้นมีหลายระดับ ถาตองการพัฒนาใหยอดเย่ียม คือการทำความดีท่ีบำเพ็ญอยางพิเศษ เพื่อบรรลุซึ่งจุดหมายอันสูง เชน ความเปนพระพุทธเจา และความเปนมหาสาวก เรียกวา บารมี ๑๐ หรอื ทศ บารมี ไดแก ๑. ทาน การให การเสยี สละ ๒. ศีล การรกั ษากายวาจาใหเ รยี บรอ ย ประพฤตถิ กู ตอ งตามระเบียบวินยั ๓. เนกขัมมะ การออกบวช, ความปลกี ตวั ปลกี ใจจากกาม ๔. ปญญา ความรอบรู ความหยงั่ รเู หตุผล เขาใจสภาวะของสง่ิ ทง้ั หลายตามความเปนจริง ๕. วิริยะ ความเพียร ความแกลวกลา ไมเกรงกลัวอุปสรรค พยายามบากบ่ันอุตสาหะ กาวหนา เรือ่ ยไป ไมทอดท้งิ ธรุ ะหนาที่ ๖. ขันติ ความอดทน ความทนทานของจติ ใจ สามารถใชสตปิ ญญาควบคุมตนใหอยูในอำนาจเหตุผล และแนวทางความประพฤติ ที่ตง้ั ไวเ พอ่ื จุดหมายอนั ชอบไมลอุ ำนาจกิเลส ๗. สัจจะ ความจรงิ คือ พดู จรงิ ทำจริง และจริงใจ ๘. อธิษฐาน ความต้ังใจมั่น, การตัดสินใจเด็ดเด่ียว วางจุดหมายแหงการกระทำของตนไวแนนอน และดำเนนิ ตามน้นั แนน แน ๙. เมตตา ความรักใคร ความปรารถนาดี มีไมตรี คิดเก้ือกูลใหผูอื่นและเพื่อนรวมโลกทั้งปวง มี ความสุขความเจรญิ ๑๐. อุเบกขา ความวางใจเปนกลาง ความวางใจสงบราบเรียบสม่ำเสมอ เท่ียงธรรม ไมเอนเอียงไป ดวยความยนิ ดยี นิ รายหรือชอบฟง บารมนี นั้ ทานกลา ววาจะบำเพญ็ ใหบ รบิ รู ณ ตอ งครบ ๓ ระดบั คือ ๑. บารมี ระดบั สามัญ เชน ทานบารมี ไดแ ก ใหท รัพยสนิ เงินทอง สมบัตนิ อกกาย ๒. อุปบารมี ระดบั รองหรือจวนจะสงู สุด เชน ทานอุปบารมี ไดแ ก การเสยี สละอวยั วะเปน ทาน ค่มู อื การบริหารหลักสูตรและบันทกึ กิจกรรมนิสิต ๑๑

๓. ปรมัตถบารมี ระดบั สูงสดุ เชน ทานปรมัตถบารมี ไดแ ก การสละชีวติ เพื่อประโยชนแ กผ อู น่ื การบำเพ็ญบารมี ๑๐ ครบ ๓ ขั้นนี้เรียกวา สมติงสปารมี หรือ สมติงสบารมี แปลวา บารมี ๓๐ ถวน (พระพรหมคุณาภรณ, ๒๕๕๕: ๒๓๙) ดงั รปู น้ี คุณธรรม ๑๐ บำเพญ็ ๓ ระดับ คอื บารมี อปุ บารมี ปรมตั ถบารมี รวมเปน บารมี ๓๐ มนษุ ยควรมปี ญญา ๒ ดาน มีผูใหคำนิยามของการศึกษาไวมากมาย แตค ำวา การศึกษาในทางพุทธศาสนา หมายถึง ไตรสิกขา อัน เปนกระบวนการพัฒนามนุษยใหสมบูรณท้ังกาย วาจา สังคม อาชีพการงาน จิตใจ และปญญา เพื่อทำ ประโยชนต อ ตนและผูอ่ืน ดังนัน้ องคค วามรู วชิ า หรือปญ ญา ตามหลกั ไตรสิกขา จึงมี ๒ แบบ คือ ๑. โลกิยปญญา ความรูท่ัวไปเกี่ยวกับการดำเนินชีวิต อาชีพ การงาน สังคม และวิชาการตางๆ ทาง โลก หรือเรียกวา วชิ าชีพ ๒. โลกุตตรปญญา ความรูเก่ียวกับความจริงของชีวิต (เทวทูต ๔) ลักษณะของชีวิต (ไตรลักษณ) องคประกอบของชีวิต (ธาตุ ๔ ขันธ ๕) โลกธรรม (โลกธรรม ๘) และปรมัตถธรรม (ธรรมชาติท่ีเปนจริงแท แนนอน คือ จิต เจตสกิ รูป นพิ พาน) หรอื เรียกวา วชิ าชีวิต ความรู หรือปญญาดงั กลาว สามารถเกดิ ขน้ึ ได ๓ ทาง ไดแ ก ๑. สุตตมยปญ ญา ความรเู กดิ จากการฟง การอาน คน ควา การฟงบรรยาย อภิปรายตา งๆ ๒. จินตามยปญ ญา ความรูเ กิดจากการคดิ วเิ คราะห ใครครวญ พจิ ารณาหาเหตผุ ล ๓. ภาวนามยปญญา ความรเู กดิ จากการลงมอื ปฏิบตั ิ ฝก ฝน ทำแลวทำอีกจนเกดิ ความชำนาญ การบรู ณาการหลกั ธรรมกับการจัดการศกึ ษา ระดับพื้นฐาน ไตรสิกขา เปนหลักพ้ืนฐานของการศกึ ษา หมายถงึ เปนแนวทางการเรียนรูแ ละพัฒนาตลอดชวี ติ มีผนู ำ หลักไตรสิกขาไปบูรณาการกับการจัดการศึกษาตั้งแตระดับพื้นฐานจนถึงปริญญาเอก ดังเชนคณะกรรมการ พัฒนานวตั กรรมการศึกษา (๒๕๔๖) ไดใหความหมายของโรงเรียนวิถพี ุทธวา คือโรงเรยี นระบบปกตทิ วั่ ไปทีน่ ำ หลักพุทธธรรมมาใช หรือประยุกตใชในการบริหารและการพัฒนาผูเรียนโดยรวมของสถานศึกษา เนนกรอบ การพัฒนาตามหลักไตรสิกขาอยางบูรณาการ ผูเรียนไดเรียนรูผานการพัฒนา “การกิน อยู ดู ฟง เปน” คือมี ปญญา รูแ ละเขา ใจในคุณคาแท ใชกระบวนการทางวัฒนธรรมแสวงหาปญญา และมวี ัฒนธรรมเมตตาเปน ฐาน ค่มู อื การบริหารหลกั สูตรและบันทกึ กจิ กรรมนสิ ติ ๑๒

การดำเนินชีวิต โดยมีผูบริหารและคณะครูเปนกัลยาณมิตร ชวยกันพัฒนาดำเนินการจัดการศึกษาใหผูเรียนมี วถิ กี ารทำงาน วถิ ีชวี ติ วิถกี ารเรยี นรู วถิ ีวฒั นธรรมตางๆ ตามหลักไตรสกิ ขาทง้ั ๓ ดาน คือ ๑. ดานพฤติกรรม (ศลี ) เนน ใหน กั เรยี นมคี ณุ ลกั ษณะ ดงั น้ี - มีกริ ิยามารยาท กนิ อยู ดู ฟง เปน - รจู กั เลอื กเสพสิ่งบรโิ ภคและสื่อตา งๆ ใหเ กิดประโยชนด วยปญ ญา - รูจักความพอดี พอประมาณ ในการแสวงหา การบริโภค สะสมสิ่งตา งๆ - ปฏิบัตติ ามระเบยี บ กฎเกณฑที่ถกู ตอ งเพือ่ ใหเกิดวินัยในตนเอง - ไมเ บยี ดเบยี นตนเองและผอู นื่ โดยมศี ลี ๕ เปนพ้ืนฐานในการดำเนนิ ชวี ิต - มีชวี ติ ทสี่ ัมพันธด วยดีกับบคุ คล ครอบครัว ชมุ ชน สังคมและส่งิ แวดลอม ๒. ดานจติ ใจ (สมาธิ) เนน ใหน ักเรยี นมีคณุ ลกั ษณะ ดงั น้ี - มสี มรรถภาวะที่ดี คอื มีสมาธิ มคี วามตั้งมน่ั เขม แข็ง มุงมนั่ ทำดี ดวยจติ ใจกลา หาญ อดทน สูส่ิง ยาก ขยนั หมั่นเพยี ร ไมยอ ทอ ฟนฝาอปุ สรรคผานความยากลำบากไปได พึง่ ตนเองได - มีคุณภาวะ คือ มีความกตัญูรูคุณ มีจิตใจเมตตา กรุณาโอบออมอารี มีน้ำใจ ละอายชั่วกลัว บาป ซ่อื สัตย รับผิดชอบ กลารบั ผิด เกิดจิตที่เปน บญุ กุศลอยา งสม่ำเสมอ - มีสุขภาวะท่ดี ี คือ มคี วามสขุ ความรา เริง เบกิ บาน มองโลกในแงดี มีกำลังใจ เกิดแรงบนั ดาล ใจในการเรียนรู ในการรว มกจิ กรรมงานตา งๆ ๓. ดา นความคดิ ความเช่ือ และการแสวงหาความรู (ปญ ญา) เนนใหน ักเรียนมคี ุณลกั ษณะ ดังน้ี - มีศรัทธาเล่ือมใสและเขา ใจในพระรตั นตรยั กฎแหงกรรม และบาปบุญคณุ โทษ - มีทักษะและอุปนิสัยในการเรียนรูทีดี ใฝรู ใฝคิด รูจักคนควา จดบันทึก เรียนรูจากการปฏิบัติ จรงิ การคดิ วเิ คราะหป ระมวลผล สามารถนำเสนอถา ยทอดไดท้งั แบบกลุมและรายบุคคล - มีทกั ษะชีวิต รเู ทาทนั ตอส่ิงเราภายนอกและกิเลสภายในตน สามารถแกป ญหาและนำหลกั ธรรม ไปใชในการดำเนินชวี ิตได มีฐานชีวิตที่ดี มีปญ ญาเขา ใจสจั ธรรมชวี ิตไดตามวุฒภิ าวะของตน - มีทัศนคติท่ีดีตอการปฏิบัติกรรมฐาน สามารถตอยอดพัฒนาไปสูการปฏิบัติธรรมใหเกิดความ เจริญงอกงามในธรรมทีส่ งู ยงิ่ ขน้ึ ไป ลกั ษณะโรงเรียนวิถีพุทธ เนนการจัดสภาพทุกดาน เพอ่ื สนบั สนนุ ใหผูเรยี นพฒั นาตามหลกั พุทธธรรม อยางบูรณาการ โดยสงเสรมิ ใหเกิดความเจริญงอกงามตามหลกั วุฒิธรรม ๔ ประการ คอื ๑. สัปปรุ ิสสงั เสวะ หมายถงึ การอยใู กลคนดี ใกลผ รู ู มีครู อาจารยดี มขี อมลู มีสือ่ ท่ีดี ๒. สทั ธมั มสั สวนะ หมายถึง เอาใจใสศ ึกษาโดยมีหลักสูตร การเรียนการสอนที่ดี ๓. โยนิโสมนสิการ หมายถงึ มีกระบวนการคิดวเิ คราะหพจิ ารณาหาเหตุผลและถูกวธิ ี ๔. ธัมมานธุ มั มปฏปิ ตติ หมายถงึ สามารถนำความรูไ ปใชในชวี ิตไดถกู ตองเหมาะสม ระดับอุดมศึกษา ภาควชิ าบรหิ ารการศกึ ษา คณะครุศาสตร มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย (๒๕๕๕:๑๓) ได นำหลักไตรสิกขามาเปนกรอบแนวคิดเพื่อสรางอัตลักษณแกนิสิต โดยบูรณาการสรุปตามอักษรยอของ มหาวิทยาลัยคือ MCU และแปลความหมายใหส อดคลองกับไตรสกิ ขา ดังนี้ M - Mentality มีความรูดี (ปญ ญา) คูม่ อื การบริหารหลักสตู รและบันทกึ กิจกรรมนสิ ิต ๑๓

C - Character มคี วามประพฤติดี (ศลี ) U - Universal mind มจี ติ สาธารณะ ใจมนั่ คง ซอื่ ตรง เสยี สละ (สมาธ)ิ ทั้งไดนำหลักธรรมมาบูรณาการเปนกรอบแนวคิดในจัดการศึกษา ท้ังระดับปริญญาตรี ปริญญาโท และปรญิ ญาเอก โดยมองวา นสิ ิตทุกระดับจะตองไดเ รยี นรู ๒ อยางคือ วิชชา ความรูตางๆ ตามสาขาวิชาท่ีตน เรียน และ จรณะ หลักความประพฤตปิ ฏบิ ตั ทิ ่ดี งี าม ดงั รายละเอียดตอไปน้ี ระดับปริญญาตรี ใชกรอบแนวคดิ วา “มีนวลักษณ รหู ลักพัฒนา ม่ันในไตรสิกขา มีสาธารณจิต” สรุป เปน รูปดังนี้ มีนวลักษณ หมายถึง คุณลักษณะ ๙ ประการของนิสิต ตามความหมายของ MAHACHULA ประกอบดว ย M - Morality มปี ฏิปทานาเล่อื มใส A - Awareness รเู ทาทันความเปลีย่ นแปลงทางสังคม H - Helpfulness มีศรทั ธา อุทศิ ตนเพือ่ พระพุทธศาสนา A - Ability มคี วามสามารถในการแกปญ หา C - Curiosity มคี วามใฝรู ใฝคดิ H - Hospitality มีน้ำใจเสยี สละเพอื่ สวนรวม U - University มีโลกทัศนก วา งไกล L - Leadership มีความเปนผูน้ำดานจติ ใจและปญญา A - Aspiration มคี วามมงุ ม่นั พัฒนาตนใหเพียบพรอมดวยคณุ ธรรมและจรยิ ธรรม รูหลักพัฒนา หมายถึง รูและเขาใจหลักการพัฒนาตามแนวของ ภาวนา ๔ ไดแก กายภาวนา พัฒนา กาย สีลภาวนา พฒั นาสงั คม จิตภาวนา พฒั นาจติ ใจ ปญ ญาภาวนา พัฒนาปญ ญา มั่นในไตรสิกขา หมายถึง หลกั การดำเนินชีวติ ตามหลกั ศีล สมาธิ ปญญา หรือ สุจริต ๓ คอื กายสจุ ริต วจสี จุ รติ มโนสุจริต เปน ตน มสี าธารณจิต หมายถงึ นำ้ ใจดี วจีไพเราะ สงเคราะหประชาชน วางตนเหมาะสม ตามหลกั สังคหวัตถุ ๔ ไดแก ทาน ปย วาจา อัตถจริยา สมานัตตา ดงั สรุปตามรูปน้ี บรู ณาการหลักธรรมกบั การสรา งคณุ ลกั ษณะนสิ ิตระดับปรญิ ญาตรี ระดับปริญญาโท เปนระดับที่เนนองคความรูระดับสูง และมีความเชี่ยวชาญในสาขาวิชาน้ันๆ เปน อยางดี จึงกำหนดแนวทางพัฒนานิสิตตอเนื่องจากปริญญาตรี โดยใชหลัก ปฏิสัมภิทา ๔ (อัตถะ ธัมมะ นิรุตติ คมู่ อื การบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกิจกรรมนิสติ ๑๔

ปฏิภาณ) เปนกรอบแนวคิด สรุปเปนคำคลองจองวา “รอบรูวิชาการ ชำนาญวิชาชีพ เชี่ยวชาญส่ือศึกษา บรกิ ารประชาชน” มีคำอธิบาย ดังน้ี รอบรูวิชาการ หมายถึง มีความรู ความเขาใจในวิชาการพื้นฐานและวิชาที่เกี่ยวของอยางทั่วถึงรอบ ดาน รูเทาทันสถานการณ รูหลักการและทฤษฎีชัดเจนในสาขาวิชาที่ศึกษา รวมถึงศึกษาดูงาน การเสริมสราง วิสัยทัศนในดานตางๆ สอดคลองกับ อัตถปฏิสัมภิทา หรือ Conceptual Skill และสอดคลองกับจตุสดมภ การศึกษาขอ ๑ เรียนเพือ่ ใหเกดิ ความรู หรือ Learning to know ชำนาญวิชาชีพ หมายถึง มีความรูความเขาใจ และปฏิบัติไดถูกตอง จนถึงมีความชำนาญในวิชา เฉพาะสาขา หรือวิชาเอก รวมถึงมีการวิจัยและพัฒนาความรูและนวัตกรรมใหมๆ ได สอดคลองกับ ธัมม ปฏิสัมภิทา หรือ Technical skill และสอดคลองกับจตุสดมภการศึกษาขอ ๒ เรียนเพื่อใหเกิดทักษะ สามารถ ประกอบอาชพี ไดเปน อยา งดี ฝมอื คณุ ภาพ หรอื Learning to do เช่ียวชาญสื่อศึกษา หมายถึง มีความสามารถในการใชภาษาและเทคโนโลยีสาร สนเทศเพ่ือการ สื่อสาร การนำเสนอ หรือการแสดงออกตอสังคม ไดอยางเช่ียวชาญ รวมถึงมีความ สามารถ ในการพัฒนา นวัตกรรมและส่ือการศึกษาใหมๆ เพื่อการศึกษาท่ีกอใหเกิดความรูความเขาใจและอยูรวมกันอยางสันติ สอดคลองกับ นิรุตติปฏิสัมภิทา หรือ Presentation Skill และสอดคลองกับจตุสดมภการศึกษาขอ ๓ เรียน เพ่อื อยูรว มกนั อยา งสันติ หรือ Learning to live Together บริการประชาชน หมายถึง มีความรูคูคุณธรรรม รูจักเสียสละ มีจิตบริการ ฉลาดสามารถประยุกต ความรู ทฤษฎี ภาษาและเทคโนโลยีตางๆ ใหสอดคลองกลมกลืนกัน เพื่อการบริหารหรือบริการที่มี ประสิทธิภาพ เปนประโยชนตอสังคม สอดคลองกับ ปฏิภาณปฏิสัมภิทา หรือ Human relation Skill และ สอดคลอ งกับจตุสดมภการศกึ ษาขอ ๔ เรียนเพอ่ื เปนมนษุ ยท ีส่ มบรู ณ Learning to be ดงั รปู นี้ Conceptual Technical Skill Skill Presentation Human Skill Relation Skill เทยี บองคป ระกอบจตสุ ดมภทางการศึกษา และทักษะ ๔ ดา น ของมหาบัณฑติ ทค่ี วรมี (ท่มี ารูป https://lsw09.wikispaces.com/Mental%20Models) ระดับปริญญาเอก เปนระดับสูงสุดของการศึกษา นิสิตจะตองมีท้ังความรู วิสัยทัศน ความเชี่ยวชาญ และมนุษยสัมพันธ ในทุติยปาปณิกสูตร (องฺ.เอก. ๒๐/๒๐/๑๖๓) ระบุวาพอคา (นักธุรกิจ) จะประสบ ความสำเร็จตองมีคุณลักษณะ ๓ ประการ คือ มีตาดี หรือมีวิสัยทัศน (จักขุมา) สามารถจัดการธุระไดด ี (วิธูโร) และมีบุคคลที่จะพึ่งพิงอาศัยได (นิสสยสัมปนโน) สรุปเปนคำคลองจองใหจำงายวา “มีวิสัยทัศน เชี่ยวชาญ ปฏบิ ัติ ฉลาดมนุษยสัมพันธ” มคี ำอธิบาย ดงั น้ี คู่มือการบรหิ ารหลกั สูตรและบันทกึ กิจกรรมนสิ ิต ๑๕

มีวิสัยทัศน หมายถึง มีความรอบรูในหลักการและทฤษฎีตางๆ มีความสามารถสรางทฤษฎีใหม และมวี ิสยั ทศั นกวา งไกลสสู ากล สอดคลองกับบาลีขอ จักขุมา หรอื Pro-vision เชี่ยวชาญปฏิบัติ หมายถึง มีความเชี่ยวชาญในเชิงปฏิับัติ ปฏิบัติดี ปฏิบัติถูกตองตามหลักทฤษฎีท่ี เรียนมา รวมถึงสามารถสรางและพัฒนาส่ิงใหมๆ และการใชภาษาและเทคโนโลยีสารสนเทศเปนเคร่ืองมือใน การสื่อสารไดดี สอดคลองกับบาลีขอ วธิ ูโร หรือ Professional ฉลาดมนุษยสัมพันธ หมายถึง มีความสามารถในการบริหารอยางมีประสิทธิภาพ รวมถึงสามารถ สรางปจจัยในการบริหารขึ้นมาได โดยมีความเหมาะสมกับสภาพชุมชน สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดลอม สอดคลอ งกบั บาลีขอ นิสสยสมั ปน โน หรอื Public Relation โดยสรปุ คอื มีความสอดคลอ งกับทักษะของผบู รหิ ารระดบั ตางๆ ดงั รปู นี้ แนวคดิ การพัฒนานิสติ ระดับ ป.เอก ใหเ ปนผทู ีม่ วี ิสยั ทศั น (จกั ขุมา-Conceptual Skills) เชีย่ วชาญปฏิบตั ิ (วธิ ูโร-Technical Skills) ฉลาดมนุษยสัมพนั ธ (นสิ สยั สมั ปน โน-Human Skills) บรู ณาการพทุ ธธรรมกับการศึกษาจะชวยสังคมดขี ึ้นอยา งไร ผูท ่ีไดรับการพฒั นาโดยไตรสิกขา ซงึ่ เปน บทสรปุ ของพทุ ธธรรม เชื่อวา ยอ มจะไดร บั ประโยชน ดังน้ี ๑. ประโยชนตน เปน ผมู กี ารพัฒนาอยางสมดลุ ทั้งทางกาย วาจา อาชีพ สงั คม จิตใจ และปญ ญา ๒. ประโยชนผูอ่ืน ผูท่ีศึกษาหรือพัฒนาจากพื้นฐานแบบไตรสิกขา ยอมไมเห็นแกตัว ยอมมุง ใหงาน สังคม และเพอื่ นมนุษยดว ยกนั อยดู มี สี ขุ เหมอื นกัน ๓. ประโยชนทั้งสองฝาย เม่ือทกุ คนมีศีล สมาธิ ปญญา ยอมเปน ประโยชนตอตนและสงั คมดวย ๔. ประโยชนอยางยิ่ง ผูที่พัฒนาตนตามแนวทางพุทธธรรมหรือไตรสิกขา ยอมรูท้ังวิชาชีพและเขาใจ วิชาชีวิต ไมตกเปนทาสของอธรรม ยอมจะไดรับส่ิงที่ดีงามย่ิงขึ้น และสามารถเขาถึงความสมบูรณสูงสุดเปน อเสขบคุ คล บรรลุอรหันตผล ไมเ วยี นวายตายเกิดอกี ตอไป บทสรปุ มนุษยและสัตวท้ังหลายมีองคประกอบของชีวิต ๒ สวน คือกายและใจ หรือรูปและนาม หรือขันธ ๕ แตมนุษยแตกตางตรงท่ีมีปญญา สามารถฝก ฝนพัฒนาใหยิ่งขึ้นไปได เคร่ืองมือในการพัฒนาน้ันก็คือ ไตรสิกขา ไดแ ก ศีล สมาธิ ปญญา โดยมีขอบเขตการพัฒนา ๔ ดาน คือ กาย สงั คม จิตใจ และปญ ญา มขี อปฏบิ ัตทิ ี่จะทำ ใหบรรลุถึงเปาหมายคืออริมรรคมีองค ๘ มีสัมมาทิฏฐิ เปนตน และยังหลักธรรมอื่นท่ีเหมาะแกบุคคล เหตุการณตาง ๆ เชน มงคล ๓๘ และ ทศบารมี เปนตน เราสามารถบูรณาการไตรสิกขา และหลักธรรมอ่ืนๆ กับการจัดการศึกษาต้ังแตระดับพื้น ฐานจนถึงปริญญาเอกได ผูปฏิบัติตามหลักไตรสิกขา จะไดรับประโยชน คู่มือการบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกิจกรรมนิสิต ๑๖

อยางนอย ๔ ประการ คือ ประโยชนตน ประโยชนผูอ่ืน ประโยชน ท้ังสองฝาย และประโยชนอยางยิ่ง คือการ บรรลุเปนพระอรหนั ตผลไมเ วียนวายตายเกดิ ในสังสารวัฏอีกตอไป หลักธรรมสาํ หรับครูและนกั เรียน พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตฺโต, ๒๕๔๐) ไดสรุปหลักคุณธรรมจริยธรรมสำหรับครูและนักเรียน เพือ่ ใหเ ขา ใจงาย สะดวกตอการศกึ ษาและนำไปปฏบิ ัติ ปรากฏในหนงั สอื ธรรมนูญชีวิต ดังนี้ o หลกั ธรรมสำหรับครู อาจารย ผูทำหนาที่สั่งสอน ใหการศึกษาแกผูอ่ืน โดยเฉพาะครู อาจารย หรือผูแสดงธรรม พึงประกอบดวย คุณสมบัติ และประพฤติตามหลักปฏิบตั ิ ก. เปน กัลยาณมิตร คือมดี ว ยองคค ุณของกลั ยาณมติ ร หรือกลั ยาณมติ รธรรม ๗ ประการ ดงั น้ี ๑. ปโย นารัก คือ มีเมตตากรุณา ใสใจคนและประโยชนสุขของเขา เขาถึงจิตใจ สรางความรูสึกสนิท สนมเปน กันเอง ชวนใจผูเ รยี นใหอ ยากเขา ไปปรึกษาไตถาม ๒. ครุ นาเคารพ คือ เปนผูหนักแนน ถือหลักการเปน สำคัญ และมคี วามประพฤติสมควรแกฐานะ ทำ ใหเกดิ ความรูสกึ อบอุนใจ เปนทีพ่ ง่ึ ไดและปลอดภัย ๓. ภาวนีโย นาเจริญใจ คือ มีความรูจริง ทรงภูมิปญญาแทจริง และเปนผูฝกฝนปรับปรุงตนอยูเสมอ เปน ท่นี า ยกยอ งควรเอาอยา ง ทำใหศิษยเ อย อางและรำลกึ ถงึ ดว ยความซาบซ้งึ มน่ั ใจ และภาคภูมใิ จ ๔. วตฺตา รจู ักพูดใหไดผล คือ รูจักชีแ้ จงใหเขาใจ รวู าเมอื่ ไรควรพดู อะไร อยางไร คอยใหคำแนะนำวา กลาวตกั เตือน เปน ทปี่ รึกษาท่ีดี ๕. วจนกฺขโม อดทนตอถอยคำ คือ พรอมท่ีจะรับฟงคำปรึกษาซักถามแมจุกจิก ตลอดจนคำลวงเกิน และคำตักเตือนวิพากษว จิ ารณต า งๆ อดทน ฟงได ไมเ บือ่ หนา ย ไมเสยี อารมณ* ๖.คมฺภีรฺจ กถํ กตฺตา แถลงเรื่องล้ำลึกได คือ กลาวชี้แจงเร่ืองตางๆ ท่ียุงยากลึกซ้ึงใหเขาใจได และ สอนศษิ ยใหไ ดเ รียนรเู รื่องราวท่ลี ึกซึง้ ยงิ่ ขึน้ ๗. โน จฐาเน นิโยชเย ไมชักนำในอฐาน คือ ไมชักจูงไปในทางท่ีเสื่อมเสีย หรือเรื่องเหลวไหลไม สมควร (องฺ.สตตฺ ก. ๒๓/๓๔/๓๓) ข. ตั้งใจประสิทธ์ิความรู โดยต้ังตนอยูในธรรมของผูแสดงธรรม ท่ีเรียกวา ธรรมเทศกธรรม ๕ ประการ คอื ๑. อนุบุพพิกถา สอนใหมีขั้นตอนถูกลำดับ คือ แสดงหลักธรรม หรือเนื้อหาตามลำดับความงายยาก ลุม ลึก มเี หตุผลสัมพนั ธต อ เนอ่ื งกันไปโดยลำดบั ๒. ปริยายทสั สาวี จับจุดสำคญั มาขยายใหเ ขาใจเหตผุ ล คือ ชแี้ จง ยกเหตุผลมาแสดง ใหเขาใจชัดเจน ในแตล ะแงแตล ะประเดน็ อธิบายยักเย้อื งไปตา งๆ ใหม องเห็นกระจา งตามแนวเหตผุ ล ๓. อนุทยตา ตง้ั จิตเมตตาสอนดว ยความปรารถนาดี คือ สอนเขาดว ยจิตเมตตา มุงจะใหเ ปน ประโยชน แกผ ูรบั คำสอน คมู่ อื การบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกิจกรรมนิสติ ๑๗

๔. อนามิสันดร ไมมีจิตเพงเล็งเห็นแกอามิส คือ สอนเขามิใชมิใชมุงท่ีตนจะไดลาภ สินจาง หรือ ผลประโยชนต อบแทน ๕. อนุปหัจจ* วางจิตตรงไมกระทบตนและผูอ่ืน คือ สอนตามหลักตามเนื้อหา มุงแสดงอรรถ แสดง ธรรม ไมย กตน ไมเ สยี ดสขี ม ขผ่ี ูอื่น (อง.ฺ ปฺจก. ๒๒/๑๕๙/๒๐๕) ค. มลี ีลาครคู รบทั้งส่ี ครทู ีส่ ามารถมีลลี าของนกั สอน ดังน้ี ๑. สันทัสสนา ชี้ใหชัด จะสอนอะไร ก็ช้ีแจงแสดงเหตุผล แยกแยะอธิบายใหผูฟงเขาใจแจมแจง ดังจูง มอื ไปดเู หน็ กบั ตา ๒. สมาทปนา ชวนใหปฏิบัติ คือ ส่ิงใดควรทำ ก็บรรยายใหมองเห็นความสำคัญ และซาบซึ้งในคุณคา เห็นสมจรงิ จนผฟู ง ยอมรบั อยากลงมอื ทำ หรอื นำไปปฏิบตั ิ ๓. สมุตเตชนา เราใหก ลา คือ ปลกุ ใจใหคึกคัก เกิดความกระตือรือรน มกี ำลงั ใจแข็งขัน มั่นใจจะทำให สำเรจ็ ไมกลวั เหน็ดเหน่ือยหรอื ยากลำบาก ๔. สัมปหังสนา ปลุกใหราเริง คือ ทำบรรยากาศใหสนุกสดช่ืน แจมใส เบิกบานใจ ใหผูฟงแชมชื่น มี ความหวงั มองเห็นผลดแี ละทางสำเรจ็ จำงา ยๆ วา สอนให แจมแจง จูงใจ แกลวกลา รา เริง (เชน ท.ี สี. ๙/๑๙๘/๑๖๑) ง. มีหลักตรวจสอบสาม เมอื่ พูดอยางรวบรัดที่สุด ครูอาจตรวจสอบตนเอง ดว ยลักษณะการสอน ของพระบรมครู ๓ ประการ คอื ๑. สอนดวยความรจู ริง รจู รงิ ทำไดจ ริง จงึ สอนเขา ๒. สอนอยางมีเหตุผล ใหเ ขาพิจารณาเขาใจแจง ดวยปญ ญาของเขาเอง ๓. สอนใหไดผลจริง สำเร็จความมุงหมายของเรื่องที่สอนนั้นๆ เชน ใหเขาใจไดจริง เห็นความจริง ทำ ไดจ รงิ นำไปปฏบิ ตั ไิ ดผ ลจรงิ เปน ตน (อง.ฺ ตกิ . ๒๐/๕๖๕/๓๕๖) จ. ทำหนาทีค่ รูตอศษิ ย ปฏิบตั ิตอ ศษิ ยโดยอนเุ คราะหตามหลกั ธรรมเสมือนเปนทิศเบื้องขวา* ดังน้ี ๑. แนะนำฝกอบรมใหเ ปน คนดี ๒. สอนใหเ ขาใจแจมแจง ๓. สอนศิลปวิทยาใหสนิ้ เชิง ๔. สง เสริมยกยองความดีงามความสามารถใหปรากฏ ๕. สรางเครื่องคุมภัยในสารทิศ คือ สอนฝกศิษยใหใชวิชาเล้ียงชีพไดจริงและรูจักดำรงตนดวยดี ท่ีจะ เปนประกนั ใหดำเนนิ ชวี ติ ดีงามโดยสวัสดี มคี วามสุขความเจริญ** (ที.ปา. ๑๑/๒๐๐/๒๐๓) คู่มอื การบริหารหลักสูตรและบันทกึ กจิ กรรมนิสิต ๑๘

o หลกั ธรรมสำหรับนกั เรยี น นักศึกษา คนท่ีเลาเรียนศึกษา จะเปนนักเรียน นักศึกษา หรือนักคนควาก็ตาม นอกจากจะพึงปฏิบัติตาม หลักธรรมสำหรับคนที่จะประสบความสำเร็จ คือ จักร ๔* และอิทธิบาท ๔* แลว ยังมีหลักการที่ควรรู และ หลกั ปฏบิ ัติที่ควรประพฤตอิ กี ดังตอ ไปน้ี ก. รหู ลกั บพุ ภาคของการศกึ ษา คอื รูจกั องคประกอบท่ีเปน ปจจยั แหง สัมมาทฏิ ฐิ ๒ ประการ ดงั นี้ ๑. องคประกอบภายนอกที่ดี ไดแก มีกัลยาณมิตร หมายถึง รูจักหาผูแนะนำส่ังสอน ที่ปรึกษา เพื่อน หนังสือ ตลอดจนสงิ่ แวดลอมทางสังคมโดยท่วั ไปท่ดี ี ทเ่ี กอ้ื กลู ซ่ึงจะชักจูง หรือกระตุนใหเกิดปญญาไดด วยการ ฟง การสนทนา ปรกึ ษา ซกั ถาม การอาน การคนควา ตลอดจนการรูจักเลือกใชส่อื มวลชนใหเ ปนประโยชน ๒. องคประกอยภายในที่ดี ไดแ ก โยนิโสมนสกิ าร หมายถงึ การใชค วามคิดถูกวิธี รูจักคิด หรอื คิดเปน คอื มองส่งิ ท้ังหลายดว ยความคิดพิจารณา สืบสาวหาเหตุผล แยกแยะสิ่งน้นั ๆ หรือปญหานั้นๆ ออกใหเห็นตาม สภาวะและตามความสัมพันธแ หง เหตุปจจยั จนเขาถงึ ความจริง และแกปญ หาหรอื ทำประโยชนใหเ กดิ ขึน้ ได กลา วโดยยอ วา ขอ หนึ่ง รจู ักพึ่งพาใหไดป ระโยชนจากคนและสิ่งที่แวดลอม ขอสอง รูจ ักพึ่งตนเอง และทำตวั ใหเ ปนท่พี ึง่ ของผอู ่นื (ม.มู. ๑๒/๔๙๗/๕๓๙) ข. มีหลักประกันของชีวิตที่พัฒนา เม่ือรูหลักบุพภาคของการศึกษา ๒ อยางแลว พึงนำมา ปฏิบัติในชีวิตจริง พรอมกับสรางคุณสมบัติอื่นอีก ๕ ประการใหมีในตน รวมเปนองค ๗ ท่ีเรยี กวา แสงเงนิ แสง ทองของชีวิตที่ดีงาม หรือ รุงอรุณของการศึกษา ท่ีพระพุทธเจาทรงเปรียบวาเหมือนแสงอรุณที่เปนบุพนิมิต แหง อาทิตยอทุ ยั เพราะเปนคุณสมบตั ติ นทนุ ท่เี ปนหลักประกันวา จะทำใหกา วหนาไปในการศึกษา และชีวิตจะ พฒั นาสูความดงี ามและความสำเรจ็ ท่สี งู ประเสริฐอยา งแนนอน ดงั ตอ ไปน้ี ๑. แสวงแหลง ปญญาและแบบอยา งทดี่ ี ๒. มวี นิ ัยเปน ฐานของการพฒั นาชีวิต ๓. มีจติ ใจใฝรใู ฝส รา งสรรค ๔. มงุ มัน่ ฝกตนจนเตม็ สดุ ภาวะที่ความเปน คนจะใหถงึ ได ๕. ยดึ ถือหลกั เหตุปจจยั มองอะไรๆ ตามเหตแุ ละผล ๖. ตั้งตนอยูในความไมประมาท ๗. ฉลาดคดิ แยบคายใหไดป ระโยชนแ ละความจรงิ ค. ทำตามหลักเสริมสรางปญญา ในทางปฏิบัติ อาจสรางปจจัยแหงสัมมาทิฏฐิ ๒ อยางขางตน นน้ั ได ดวยการปฏิบตั ิตามหลกั วุฒธิ รรม ๔* (หลักการสรา งความเจริญงอกงามแหงปญ ญา) ๑. สปั ปรุ สิ สังเสวะ เสวนาผรู ู คือ รูจ ักเลอื กหาแหลงวิชา คบหาทานผูรู ผทู รงคุณความดี มีภูมิธรรมภูมิ ปญญานา นับถอื ๒. สัทธัมมัสสวนะ ฟงดูคำสอน คือ เอาใจใสสดับตรับฟงคำบรรยาย คำแนะนำสั่งสอน แสวงหา ความรู ท้ังจากตัวบุคคลโดยตรง และจากหนังสือหรือสื่อมวลชน ตั้งใจเลาเรียน คนควา หมั่นปรึกษาสอบถาม ใหเขาถงึ ความรทู จ่ี ริงแท ๓. โยนิโสมนสิการ คิดใหแยบคาย คือ รู เห็น ไดอาน ไดฟงส่ิงใด ก็รูจักคิดพิจารณาดวยตนเอง โดย แยกแยะใหเห็นสภาวะและสืบสาวใหเห็นเหตุผลวานั่นคืออะไร เกิดข้ึนไดอยางไร ทำไมจึงเปนอยางนั้น จะ เกิดผลอะไรตอ ไป มีขอ ดี ขอเสยี คณุ โทษอยางไร เปนตน คมู่ อื การบริหารหลกั สตู รและบันทกึ กิจกรรมนิสติ ๑๙

๔. ธรรมานุธรรมปฏิบัติ ปฏิบัตใิ หถูกหลัก นำสงิ่ ท่ีไดเ ลาเรยี นรบั ฟงและตริตรองเห็นชัดแลว ไปใชหรือ ปฏิบัติหรือลงมือทำ ใหถูกตองตามหลักตามความมุงหมาย ใหหลักยอยสอดคลองกับหลักใหญ ขอปฏิบัติยอย สอดคลองกับจุดหมายใหญ ปฏิบัติธรรมอยางรูเปาหมาย เชน สันโดษเพื่อเก้ือหนุนการงาน ไมใชสันโดษ กลายเปน เกยี จครา น เปนตน (อง.ฺ จตุกฺก. ๒๑/๒๔๘/๓๓๒) ง. ศึกษาใหเปนพหูสูต คอื จะศึกษาเลาเรยี นอะไร กท็ ำตนใหเปนพหูสูตในดา นนน้ั ดวยการสราง ความรูความเขาใจใหแจมแจงชัดเจนถึงขั้นครบ องคคุณของพหูสูต (ผูไดเรียนมาก หรือผูคงแกเรียน) ๕ ประการ คือ ๑. พหสุ สฺ ุตา ฟงมาก คอื เลาเรยี น สดับฟง รูเห็น อา น สง่ั สมความรใู นดานนัน้ ไวใหมากมายกวา งขวาง ๒. ธตา จำได คอื จับหลักหรอื สาระได ทรงจำเรื่องราวหรอื เนอื้ หาสาระไวไ ดแมน ยำ ๓. วจสา ปริจิตา คลองปาก คือ ทองบน หรือใชพูดอยูเสมอ จนแคลวคลองจัดเจน ใครสอบถามก็พูด ชีแ้ จงแถลงได ๔. มนสานุเปกฺขิตา เจนใจ คือ ใสใจนึกคิดจนเจนใจ นึกถึงครั้งใด ก็ปรากฏเนื้อความสวางชัดเจน มองเหน็ โลงตลอดไปท้งั เรือ่ ง ๕. ทิฐิยา สุปฏิวิทฺธา ขบไดดวยทฤษฎี คือ เขาใจความหมายและเหตุผลแจมแจงลึกซึ้ง รูท่ีไปที่มา เหตุผล และความสัมพันธของเนื้อความและรายละเอียดตางๆ ท้ังภายในเร่ืองนั้นเอง และท่ีเกี่ยวโยงกับเรื่อง อ่นื ๆ ในสายวิชาหรือทฤษฎีน้ันปรุโปรง ตลอดสาย (อง.ฺ ปจฺ ก. ๒๒/๘๗/๑๒๙) จ. เคารพผูจุดประทีปปญญา ในดานความสัมพันธกับครูอาจารย พึงแสดงคารวะนับถือ ตาม หลกั ปฏบิ ัตใิ นเรอื่ งทศิ ๖ ขอ วาดว ย ทศิ เบอื้ งขวา* ดงั น้ี ๑. ลกุ ตอนรบั แสดงความเคารพ ๒. เขา ไปหา เพือ่ บำรงุ รบั ใช ปรึกษา ซกั ถาม รบั คำแนะนำ เปน ตน ๓. ฟง ดวยดี ฟงเปน รจู กั ฟงใหเกิดปญญา ๔. ปรนนิบัติ ชว ยบริการ ๕. เรยี นศิลปวทิ ยาโดยเคารพ เอาจรงิ เอาจงั ถอื เปน กิจสำคัญ (ที.ปา. ๑๑/๒๐๐/๒๐๓) บรรณานกุ รม กองทุนศนู ยส ืบอายพุ ระพทุ ธศาสนาวดั ชลประทานรงั สฤษฎ. ชวี ิตงาม. นนทบุรี : ม.ป.ท., ๒๕๓๗. ธำรง อดุ มไรจติ รกลุ และคณะ. เศรษฐศาสตรพ อเพยี ง. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ, ๒๕๔๔. พระเทพโสภณ (ประยรู ธมมฺ จติ ฺโต). ทิศทางการศกึ ษาไทย. กรงุ เทพฯ : มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๖. พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยตุ ฺโต). ธรรมนูญชีวิต. กรงุ เทพฯ : มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๐. พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ.ปยุตโฺ ต). พจนานุกรมพทุ ธศาสตร ฉบบั ประมวลธรรม. พมิ พค ร้ังที่ ๒๓. กรุงเทพฯ : มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๕๕. ภาควิชาบริหารการศึกษา คณะครศุ าสตร มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. คมู ือระดับบัณฑติ ศกึ ษา. พมิ พค รงั้ ท่ี ๕. กรงุ เทพฯ : มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๕๘. มหาวิทยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย. พระไตรปฎ กภาษาไทย ฉบับมหาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั . กรุงเทพฯ : มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๙. สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแหง ชาติ.ปฏิรูปการเรียนรู ผเู รยี นสำคญั ทสี่ ดุ . กรงุ เทพฯ : โรงพิมพคุรสุ ภาลาดพรา ว, ๒๕๔๓. คมู่ อื การบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกิจกรรมนสิ ติ ๒๐

การบริหารงานของหลกั สตู ร การบรหิ ารงานท่วั ไป พระราชบัญญัติการอุดมศึกษา พ.ศ. ๒๕๖๒ มาตรา ๒๖ กำหนดใหสถาบันอุดมศึกษามีหนาท่ีและ อำนาจในการจัดการศึกษา การวิจัยและสรางนวัตกรรม การบริการวิชาการแกสังคม การทะนุบำรุงศิลปะ และวฒั นธรรม และมหี นาทแ่ี ละอำนาจอ่ืนตามทกี่ ฎหมายกำหนด การดำเนินการตองสอดคลองกับยุทธศาสตรชาติ แผนแมบท แผนการปฏิรูปประเทศ แผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ แผนการศึกษาแหงชาติ และแผนดานการอุดมศึกษา และสนองตอความจำเปน และความตองการของประเทศในดานตาง ๆ การสงเสริมใหเกิดผูประกอบการ รายใหมใหแกประเทศ การ พัฒนากำลังคนของประเทศ และการจัดการศึกษาตลอดชีวิต เพื่อใหประเทศไทยพัฒนาไปสูประเทศที่มี ความกา วหนา ทางดานเศรษฐกิจ สังคม และมพี ลเมอื งท่ีมคี ณุ ภาพ มาตรา ๒๗ สถาบันอุดมศึกษาตองดำเนินการใหคณาจารยและบุคลากรอื่นมีความรูเทาทัน ความกา วหนา ทางวิชาการในโลก พฒั นาการเรียนการสอน การวิจยั ใหทันสมัยสอดคลองกับความเปลี่ยนแปลง ทางวิชาการ ความเปล่ียนแปลงของโลก สังคม และเทคโนโลยี และสงเสริมและสนับสนุนการผลิตผลงานทาง วชิ าการในระดบั ชาตแิ ละระดับนานาชาติ มาตรา ๒๘ สถาบันอุดมศึกษาพึงสงเสริมและสนับสนุนใหผูประกอบการภาครัฐ ภาคเอกชน ภาค ประชาสังคม และชุมชน นำความรู ผลงานวิจัย หรือนวัตกรรมของสถาบันอุดมศึกษาไปใชประโยชนอยาง กวา งขวาง และนำไปใชในการสรา งผปู ระกอบการรายใหมใหก บั ประเทศ รวมถึงกำหนดมาตรการใด ๆ เพ่ือเปนการสงเสริมและสนับสนุนทางดานการเงินเพื่อการประกอบ ธรุ กจิ ใหม หรือนำความรู ผลการวจิ ยั หรือนวัตกรรมไปใชโ ดยมีหรอื ไมม ปี ระโยชนตอบแทน นอกจากการจัดการศึกษา การวิจัยและการสรางนวัตกรรมแลว สถาบันอุดมศึกษายังตองมีการบริการ วิชาการแกสังคม ดังในมาตรา ๔๐ กำหนดใหสถาบันอุดมศึกษามีหนาท่ีในการใหบริการทางวิชาการ ให คำปรึกษาทางวิชาการและถายทอดองคความรูที่เกิดขึ้นจากการจัดการเรียนการสอน การวิจัยและการสราง นวัตกรรมแกภ าครัฐภาค เอกชน ชมุ ชน และสังคม เพอ่ื นำความรไู ปใชป ระโยชน สงเสริมการเรียนรูต ลอดชีวิต สถาบันอุดมศึกษาในฐานะที่เปนท่ีพึ่งทางวิชาการของชุมชนและสังคม ตองรวมเปนสวนหนึ่งของ ชุมชนในการพัฒนาพ้ืนที่ที่ใกลเคียงกับที่ต้ังของสถาบันอุดมศึกษาน้ันหรือพ้ืนท่ีอื่นตามท่ีสถาบันอุดมศึกษา เหน็ สมควร และตองสงเสริมใหผูเรยี นมสี วนรวมในการทำกิจกรรมตาง ๆ กับสงั คมเพ่ือสรางเสริมจิตสาธารณะ ในการนำความรูแ ละประสบการณมาใชเ พื่อสรางประโยชนแกส ว นรวม และในมาตรา ๔๑ กำหนดใหส ถาบนั อดุ มศกึ ษามีหนาที่ในการทะนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม โดยการ อนุรกั ษ ฟน ฟู สืบสาน และเผยแพรภ ูมิปญ ญาทอ งถิ่นและของชาติ รวมทงั้ สง เสริมใหมีการวิเคราะห สังเคราะห และบรู ณาการการทะนบุ ำรุงศิลปะและวฒั นธรรมกบั การเรียนการสอนและกจิ กรรมของผูเรยี น จากภารกิจดังกลาว หลักสูตรบัณฑิตศึกษาจึงนำมาเปนแนวทางในการบริหารงานของหลักสูตรโดย อนโุ ลม สรุปเปนแผนภูมกิ ารบรหิ ารหลักสตู ร ดังนี้ ค่มู ือการบริหารหลกั สูตรและบันทกึ กิจกรรมนิสติ ๒๑

ค่มู ือการบริหารหลกั สตู รและบันทึกกจิ กรรมนสิ ติ ๒๒

การบริหาร เปนงานพืน้ ฐานของหนวยงานหรอื องคกรตาง ๆ เพื่อใหหนวยงานดำเนินไปไดอ ยางมั่นคง และชวยสงเสริมงานภาระงานดานอ่ืนใหดำเนินไปอยางตอเน่ือง สวนมากจะประกอบไปดวย งานสารบรรณ งานแผน งบประมาณ โครงการ งานบุคลากร งานการเงิน บัญชี งานทะเบียนนิสิต งานประชุม พิธีการ งาน ประชาสมั พนั ธ และงานประกนั คณุ ภาพ เปน ตน การจัดการศึกษา เปนงานหลักท่ีสำคัญของสถาบันหรือหลักสูตรตาง ๆ ซ่ึงมีภารงานประกอบไปดวย งานหลักสูตร การจัดการเรียนการสอน การจัดหาหองเรียน การศึกษาดูงาน การพัฒนาส่ือและแหลงเรียนรู เทคโนโลยีการศึกษา กิจกรรมเสริมเรียนรู การฝกปฏิบัติการวิชาชีพ วิชาเสริมการเรียนรู เชน ภาษาอังกฤษ บาลี และการปฏิบัติกรรมฐาน เปน ตน การวจิ ยั และการสรางนวัตกรรม เปนงานการศกึ ษา คนควา เรยี บเรียง และนำเสนอผลงานวิจยั หรือ นวตั กรรมท่ไี ดทำการศกึ ษามา และตอ งใหมีความถูกตองตามระเบียบวธิ ีวจิ ยั และกอ นจะเรมิ่ ดำเนินการก็ตอ งมี คุณสมบัติครบตามหลักสูตรกำหนดกอน ไดแก การสอบ Q.E. (ป.เอก) การเขาคลินิกวิทยานิพนธ การกำหนด หัวขอโครงราง การสอบ ๓ บท การดำเนินการวิจัย การสนทนากลุม (ป.เอก) การสอบดุษฎีพิจารณ (ป.เอก) การสอบปอ งกนั จนถึงการเสนอบทความวจิ ยั ตอ เวทสี าธารณะ การบริการวิชาการ และการทะนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม เปนงานที่สถาบันหรือหลักสูตรตอง ดำเนินการเพื่อเปนประโยชนตอชุมชน สังคมสวนรวม โดยการกำหนดเปนแผนงาน โครงการ งบประมาณ (Plan) การจดั กิจกรรมตามแผน (Do) การสรปุ และรายงานผล (Check) การประเมินผลและเตรยี มโครงการ ใหม (Act) ตามรอบปง บประมาณ หรอื เปนโครงการระยะยาว ตามความเหมาะสม บคุ ลากรหลกั สตู รระดบั บณั ฑติ ศึกษา ภาควิชาบรหิ ารการศกึ ษา คณะครุศาสตร ช่ือ ตำแหนง /หนาทรี่ บั ผิดชอบ โทรศัพท รศ.ดร.สมศกั ดิ์ บุญปู รองคณบดีคณะครุศาสตร 081-838-2416 ผอ.หลักสตู รระดบั บัณฑติ ศกึ ษา และ ผอ. ดร.พีรวฒั น ชัยสุข หลักสูตร ค.ด. พทุ ธบรหิ ารการศกึ ษา 086-046-5122 ผศ.ดร.เกษม แสงนนท หัวหนาภาควิชาบริหารการศึกษา 089-819-5991 พระครกู ติ ติญาณวสิ ฐิ , ดร.ผศ. และเลขานกุ ารหลักสตู รบัณฑิตศึกษา 081-003-6175 พระครโู อภาสนนทกติ ต์,ิ ผศ.ดร. ผอ.หลักสูตรครศุ าสตรมหาบัณฑติ 061-535-1415 พระมหาสมบตั ิ ธนปโฺ ญ,ผศ.ดร. และอาจารยผ รู บั ผดิ ชอบหลักสตู ร ค.ม. 062-379-9099 พระมหาญาณวฒั น ฐิตวฑฒฺ โน,ผศ.ดร. อาจารยผูรับผิดชอบหลกั สตู ร ค.ม. 081-297-2613 ผศ.ดร.ระวิง เรอื งสงั ข อาจารยผรู ับผิดชอบหลกั สตู ร ค.ม. 085-404-7009 รศ.ดร.สุทธพิ งษ ศรีวชิ ัย อาจารยผูรบั ผิดชอบหลกั สตู ร ค.ด. 084-104-4273 รศ.ดร.อนิ ถา ศิริวรรณ อาจารยผ ูรบั ผดิ ชอบหลักสตู ร ค.ด. 095-964-9430 รศ.ดร.สนิ งามประโคน อาจารยผ ูรบั ผดิ ชอบหลักสตู ร ค.ด. 081-860-6922 พระครสู าทรปรยิ ัตคิ ณุ , ดร. อาจารยป ระจำหลกั สูตร ค.ม, ค.ด. 081-241-3949 อาจารยประจำหลกั สตู ร ค.ม, ค.ด. อาจารยป ระจำหลกั สูตร ค.ม, ค.ด. อาจารยประจำหลักสูตร ค.ม. คมู่ ือการบรหิ ารหลักสูตรและบันทกึ กิจกรรมนิสติ ๒๓

ชอ่ื ตำแหนง /หนา ท่รี ับผดิ ชอบ โทรศัพท พระครูภัทรธรรมคณุ , ดร. อาจารยป ระจำหลักสตู ร ค.ม, ค.ด. 081-994-3875 พระครูสถติ ยบุญวัฒน, ดร. อาจารยป ระจำหลักสตู ร ค.ม. 089-915-2077 พระครูวิรฬุ หสตุ คณุ , ผศ.ดร. อาจารยประจำหลกั สูตร ค.ม, ค.ด. 081-848-81116 พระครสู งั ฆรกั ษจักรกฤษณ ภูริปโฺ ญ, ผศ.ดร. อาจารยประจำหลักสูตร ค.ม, ค.ด. 065-565-3506 ผศ.ดร.บญุ เชิด ชำนิศาสตร อาจารยป ระจำหลักสูตร ค.ม, ค.ด. 089-928-8093 พระสุรชัย สรุ ชโย, ดร. เลขานกุ ารหลกั สูตร ค.ม. ดร.ยุทธวีร แกว ทองใหญ อาจารยหลกั สตู ร ป.บัณฑิตวชิ าชีพครู ดร.ทองดี ศรีตระการ อาจารยประจำหลกั สูตรสังคมศกึ ษา นายสทุ ศิ สวัสดี จนท. บรหิ ารงานทั่วไป นายประวิทย ชยั สขุ จนท. บริหารงานทัว่ ไป นางสาวอรุณรัตน วไิ ลรตั นกลุ จนท.บริหารงานทวั่ ไป นางสาวมณี อาลากุล จนท. สนง.บัณฑติ ศกึ ษา นางสาววรรณิภา บรรณามล จนท. สนง.บัณฑติ ศึกษา นางสาววลิ าวลั ย บญุ เพ็ง จนท. สนง.บัณฑติ ศกึ ษา นางสาววารี โศกเตีย้ จนท. การเงนิ -บญั ชี การบริหารงานหลักสูตร ตองมีปจจัยในการบริหารนั้นคือ กำลังคน วัสดุอุปกรณ งบประมาณ และ การบริหารจัดการที่ดี หลักสูตรจึงไดกำหนดแผนการชำระคาธรรมเนียมการศึกษาไวเพ่ือใหนิสิตทราบ และได เตรียมตวั ในการชำระไว ดังน้ี (เฉพาะหลักสูตร ค.ม., ค.ม. พุทธบริหารการศึกษา สวนกลาง) คู่มอื การบรหิ ารหลักสูตรและบันทึกกิจกรรมนสิ ิต ๒๔

o แผนการชำระเงนิ คา ธรรมเนียมการศกึ ษา (เฉพาะหลกั สูตร ค.ม., ค.ม. สาขาวิชาพทุ ธบริหารการศกึ ษา คณะครศุ าสตร สว นกลาง) • หลักสตู ร ค.ม. สาขาวชิ าพุทธบรหิ ารการศึกษา (แผน ก ๑)* กำหนดเวลาชำระ ปก ารศกึ ษา ภาคการศึกษา บรรพชิต คฤหสั ถ ๑ - ๓๐ มิ.ย. ภาคที่ ๑ (มิ.ย.-ต.ค.) ๓๐,๐๐๐ ๓๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ พ.ย. ปท ี่ ๑ ภาคที่ ๒ (พ.ย.-มี.ค.) ๓๐,๐๐๐ ๓๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ ม.ิ ย. ๑ - ๓๐ พ.ย. ปท่ี ๒ ภาคท่ี ๑ (ม.ิ ย.-ต.ค.) ๒๐,๐๐๐ ๒๕,๐๐๐ ภาคที่ ๒ (พ.ย.-ม.ี ค.) ๒๐,๐๐๐ ๒๕,๐๐๐ *ทุกภาคเทากนั จนกวา จะจบ ปท ี่ ๓ เปนตน ไป ภาคที่ ๕ รกั ษาสถานภาพ ภาคละ ๕,๐๐๐* รวมทั้งส้ิน* (เฉพาะผูจบตามเวลา) ๑๐๐,๐๐๐ ๑๑๐,๐๐๐ • หลักสูตร ค.ด. สาขาวชิ าพุทธบริหารการศึกษา (แบบ ๑.๑ และ ๒.๑)* ปก ารศกึ ษา ภาคการศึกษา บรรพชิต คฤหัสถ กำหนดเวลาชำระ ภาคท่ี ๑ (มิ.ย.-ต.ค.) ๗๐,๐๐๐ ๗๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ ม.ิ ย. ปท ่ี ๑ ภาคที่ ๒ (พ.ย.-ม.ี ค.) ๗๐,๐๐๐ ๗๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ พ.ย. ปท ่ี ๒ ภาคที่ ๑ (มิ.ย.-ต.ค.) ๕๕,๐๐๐ ๗๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ มิ.ย. ภาคที่ ๒ (พ.ย.-ม.ี ค.) ๕๕,๐๐๐ ๗๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ พ.ย. ภาคที่ ๑ (มิ.ย.-ต.ค.) ๕๐,๐๐๐ ๖๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ มิ.ย. ปท ่ี ๓ ภาคท่ี ๒ (พ.ย.-มี.ค.) ๕๐,๐๐๐ ๖๐,๐๐๐ ๑ - ๓๐ พ.ย. ปท ่ี ๔ เปน ตนไป ภาคท่ี ๗ รักษาสถานภาพ ภาคละ ๒๕,๐๐๐* *ทุกภาคเทากนั จนกวาจะจบ รวมทั้งสน้ิ (เฉพาะผูจบตามเวลา) ๓๕๐,๐๐๐ ๔๐๐,๐๐๐ *หมายเหตุ ๑. คา ธรรมเนียมนเ้ี ปนคา ธรรมเนียมการศึกษาภาคปกติเทา นน้ั และอาจมกี ารปรบั ขึ้นตามภาวะเศรษฐกิจ ๒. คา ธรรมเนยี มอนื่ ๆ ทจ่ี ะตองชำระตางหากนอกจากคาธรรมเนียมการศกึ ษา ไดแ ก ๒.๑ คาลงทะเบยี นปรบั พ้นื ฐานผูจบไมต รงสาขาท้ัง ป.โท และ ป.เอก วิชาละ ๑,๐๐๐ บาท ๒.๒ คา ลงทะเบยี นสอบวดั คณุ สมบตั ิ (QE) หมวดวชิ าละ ๑,๐๐๐ บาท (เฉพาะ ป.เอก) ๒.๓ คา ลงทะเบยี นสอบวัดความรภู าษาตา งประเทศอ่ืน เชน บาลี วิชาละ ๑,๕๐๐ บาท (เฉพาะ ป.เอก) ๒.๔ คาลงทะเบยี นเรยี นหรอื สอบภาษาอังกฤษ (MCU003, 004, 005, 006) ใชต ามประกาศมหาวิทยาลัย ๒.๕ คาลงทะเบยี นทำวทิ ยานิพนธ (หลังสอบหัวขอและโครงราง) ป.โท และ ป.เอก ๓,๐๐๐ บาท ๒.๖ คาลงทะเบยี นสอบดษุ ฎีพจิ ารณ (Public Hearing) ครงั้ ละ ๓,๐๐๐ บาท (เฉพาะ ป.เอก) ๒.๖ คาลงทะเบยี นสอบปองกันวทิ ยานพิ นธ ป.โท และ ป.เอก ๕,๐๐๐ บาท ๒.๘ คารักษาสถานภาพนิสิต ป.โท ภาคละ ๕,๐๐๐ บาท, ป.เอก ภาคละ ๒๕,๐๐๐ บาท ๓. คา ใชจา ยสวนบุคคลในการศึกษาดูงาน กิจกรรมเสริมหลักสูตร หรืออื่น ๆ นอกจากน้ี จายตามจริงในแตล ะงาน ๔. คาลงทะเบียนบทความวชิ าการในเวทีสาธารณะ จา ยตามขอ กำหนดของแตละวารสารทไี่ ปตพี มิ พ คมู่ ือการบริหารหลักสูตรและบันทกึ กิจกรรมนิสติ ๒๕

การจดั การศกึ ษา มาตรา ๓๑ ระบุวา หลักสูตรการศึกษาที่สภาสถาบันอุดมศึกษาจะอนุมัติเพ่ือใหเปดสอนไดตองมี มาตรฐานไมต่ำกวาขอกำหนดขั้นต่ำดานคุณภาพที่คณะกรรมการมาตรฐานการอุดมศึกษากำหนด และตอง มุงเนนการพัฒนาคุณภาพของผูเรียน พัฒนาวิชาชีพหรือทักษะอาชีวะชั้นสูง หรือการคนควาวิจัย เพ่ือพัฒนา องคความรแู ละเพือ่ พฒั นาสงั คม สถาบันอุดมศึกษาพึงจัดใหมีหลักสูตรการศึกษาหรือการเรียนการสอนในรูปแบบที่หลากหลายจนถึง ระดับปริญญา ซึ่งอาจเปนการศึกษาแบบชุดการเรียนรู การศึกษาตลอดชีวิต การศึกษานอกเวลางาน เพื่อ พฒั นาศกั ยภาพและทกั ษะการทำงานของบุคคลในทุกชวงวยั มาตรา ๓๒ สถาบันอุดมศึกษาตองใหการศึกษาอยางเต็มท่ีกับผูเรียน โดยมุงพัฒนาใหผูเรียนมีความ เปนเลิศท้ังในดานวิชาการหรือวิชาชีพ และเปนคนดีของสังคม ทั้งตองสรางเสริมผูเรียนใหเปนผูมีคุณธรรม จริยธรรม และมีความรบั ผิดชอบตอตนเอง ครอบครัว ชมุ ชน สังคม และประเทศ ใหสถาบันอุดมศึกษาจัดใหมีระบบการประกันคุณภาพการศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพและมาตรฐาน การศกึ ษาของสถาบนั อดุ มศึกษา มาตรา ๓๓ เพ่ือเปนการสนับสนุนการจัดการเรียนการสอนของสถาบันอุดมศึกษา ใหรัฐสนับสนุน ระบบสารสนเทศทางการศึกษาขั้นพ้ืนฐานใหแกสถาบันอุดมศึกษาทุกแหง ทั้งท่ีเปนของรัฐและเอกชน เพื่อ ความเทา เทยี มในการเขา ถึงสารสนเทศทางการศกึ ษาของสถาบนั อดุ มศึกษา มาตรา ๓๔ สถาบันอุดมศึกษาท้ังของรัฐและของเอกชนอาจรวมมือกันในการจัดการศึกษาการวิจัย และการสรางนวัตกรรม และในดานอื่น ๆ เพ่ือใหเกิดประโยชนสูงสุดในการพัฒนาทรัพยากรบุคคลของ ประเทศ ความรว มมือหมายความรวมถึงการใชบุคลากรรวมกัน การรวมกันออกคาใชจายใชทรัพยากรรวมกัน หรอื ความรว มมืออยา งอ่ืน ท้ังนี้ ตามหลกั เกณฑ วิธกี าร และเงอื่ นไขที่กำหนดในกฎกระทรวง มาตรา ๓๕ สถาบันอุดมศึกษาพึงสรางความรวมมือกับหนวยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และ ภาคอตุ สาหกรรมเพื่อสนับสนุนการจดั การเรียนการสอนของสถาบันอุดมศึกษา เพื่อใหผูเรียนไดเ รียนรูโดยการ ปฏิบัติงานจริง และเพื่อพัฒนาผูเรียนใหมีความรู ทักษะ สมรรถนะ และคุณลักษณะอื่นใหสอดคลองกับความ ตอ งการของประเทศ สถาบันอุดมศึกษาอาจจัดทำขอตกลงรวมกับหนวยงานตามวรรคหน่ึง ในการจัดหลักสูตรการศึกษา การเรยี นการสอน การวดั และการประเมินผล โดยผเู รยี นใชเวลาสวนหนึ่งในสถาบันอุดมศกึ ษาและอกี สว นหนึ่ง ในสถานประกอบการของหนวยงานดงั กลาว ในการดาเนินการตามวรรคหนึ่งและวรรคสอง สถาบันอุดมศึกษาอาจอนุญาตใหบุคลากรและผูเรียน ไปปฏบิ ัติงานในหนว ยงานดังกลา วได ตามระเบียบท่ีสภาสถาบนั อุดมศึกษากำหนด มาตรา ๓๖ หนวยงานของรฐั หรอื หนวยงานภาคเอกชนท่ีใหความรวมมอื ในการดำเนินการตามมาตรา ๓๕ อาจไดรับสิทธปิ ระโยชน ดังตอไปนี้ (๑) การสนับสนนุ ดานวิชาการและทรัพยากรตามสมควรแกก รณี (๒) ไดรับการเชิดชูเกียรติ (๓) สิทธิประโยชนทางภาษีอากรตามประมวลรัษฎากร (๔) สิทธิประโยชนอ่ืนตามท่ี รัฐมนตรีกำหนดโดยความเหน็ ชอบของคณะกรรมการการอดุ มศึกษา จากหลักการขางตน หลักสูตรจึงไดดำเนินการตามแผนการจัดการศึกษาของหลักสูตร ที่ไดกำหนดไว ในรายละเอียดหลกั สตู ร (มคอ.๒) โดยสรุป ดงั น้ี คูม่ อื การบรหิ ารหลกั สตู รและบันทึกกิจกรรมนสิ ิต ๒๖

o หลักสตู รพทุ ธศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวิชาพทุ ธบริหารการศกึ ษา รหสั หลกั สตู ร : ๒๕๔๙๑๘๕๑๑๐๐๑๖๗ ช่ือหลักสูตร : หลกั สูตรพทุ ธศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวชิ าพทุ ธบรหิ ารการศกึ ษา Master of Arts Program in Buddhist Educational Administration ชื่อปรญิ ญาและสาขาวิชา (เต็ม/ยอ, ไทย/องั กฤษ) พทุ ธศาสตรมหาบัณฑิต (พุทธบริหารการศึกษา) พธ.ม. (พทุ ธบริหารการศกึ ษา) Master of Arts (Buddhist Educational Administration) M.A. (Buddhist Educational Administration) วัตถปุ ระสงคข องหลักสูตร เพื่อผลติ มหาบัณฑติ ๑. ใหเปนผูมีความรูและเขาใจศาสตรดานบริหารการศึกษาอยางกวางขวาง มีวิสัยทัศนกวางไกล มี ความคิดริเร่มิ สรางสรรค และมีภาวะผนู ำในทางวชิ าการ ๒. ใหเปนผูมีความสามารถในการใชงาน และพัฒนานวัตกรรมการบริหารการศึกษา การวิจัย และ สรางสรรองคความรูใ หมๆ ทเี่ หมาะกับภาระงานหรือบริการแกส งั คม ๓. ใหสามารถบูรณาการหลักพุทธธรรมกับการบริหารการศึกษาอยางเหมาะสม เปนผูมีความรูคู คณุ ธรรม รเู ทา ทนั สถานการณ และดำรงตนอยูใ นสงั คมอยางมคี วามสุข โครงสรางหลกั สูตร หมวดวิชา แผน ก แบบ ก ๒* ๑. หมวดวิชาบังคับ ๙ (๓) ๑) นับหนว ยกิต ๒๑ ๒) ไมน ับหนวยกติ (๓) ๒. หมวดวชิ าเอก ๑๒ ๓. หมวดวิชาเลอื ก ๔๒ ๔. วิทยานิพนธ หนวยกติ ตลอดหลกั สตู ร คมู่ ือการบริหารหลกั สูตรและบันทึกกจิ กรรมนสิ ติ ๒๗

แผนการจัดการศกึ ษา ๖๑๐ ๒๐๑ รายวชิ าและกิจกรรม ภาคการศกึ ษา ๖๑๐ ๑๐๒ การพฒั นาวิชาชพี ทางการศกึ ษา ๖๑๐ ๒๐๒ ระเบยี บวธิ ีการวจิ ัยทางพทุ ธบรหิ ารการศึกษา ภาค ๑ ภาค ๒ ภาค ๓ ภาค ๔ ๖๑๐ ๑๐๓ ภาวะผนู ำทางการศึกษา กจิ กรรม : นวัตกรรมและเทคโนโลยกี ารบรหิ ารโรงเรยี นวถิ พี ุทธ มิ.ย.- ๖๑๐ ๒๐๓ ปฐมนเิ ทศ, ไหวครู, สมั มนา, กรรมฐาน..................... ต.ค. ๖๑๐ ๒๐๔ นโยบายและหลักการบริหารการศึกษา ๖๑๐ ๒๐๕ การพฒั นาหลักสูตรและสงเสรมิ คุณภาพการศึกษา พ.ย.- ๖๑๐ ๒๐๖ การประกนั คุณภาพการศกึ ษา ม.ี ค. กจิ กรรม : คุณธรรมจรยิ ธรรมและจรรยาบรรณวิชาชีพ ๖๑๐ ๑๐๔ กรรมฐาน, ศึกษาดูงาน, กำหนดหวั ขอ /โครงราง, ม.ิ ย.- ๖๑๐ ๓๐๒ สอบหวั ขอ และโครงราง (๓ บท).............................. ต.ค. ๖๑๐ ๑๐๑ กรรมฐาน* ๖๑๐ ๒๐๗ พน้ื ฐานภาษาบาลี พ.ย.- กจิ กรรม : สัมมนากิจกรรมการเรียนรเู ชิงพทุ ธบรู ณาการ มี.ค. XXX XXX การฝกปฏิบตั กิ ารวิชาชีพบรหิ ารการศึกษา ๖๑๐ ๔๐๐ สมั มนา, ฝกปฏิบตั กิ ารวิชาชพี ฯ, ดำเนินการวิจยั , กจิ กรรม : วิเคราะหข อมลู , สรุปผลการศกึ ษา........................... วชิ าเลอื ก หรอื วิชาเสรมิ ทบ่ี ัณฑิตวิทยาลัยกำหนด วทิ ยานพิ นธ (Thesis)* กรรมฐาน, MCU003-004, สอบปองกนั , บทความวจิ ัย, สง รายงานฉบับสมบูรณ.................... แผนการทำวิทยานพิ นธของนิสิต ภาค ๑ ภาค ๒ ภาค ๓ ภาค ๔ กจิ กรรม มยิ -ตค พย-มคี มิย-ตค พย-มคี ๑. กำหนดหัวขอและโครงรางวิทยานิพนธ ๒. สอบโครงรางวทิ ยานิพนธ (๓ บท) ๓. ดำเนินการวจิ ัย, วิเคราะหข อมลู , สรปุ ผลการศกึ ษา ๔. สอบปอ งกันวิทยานิพนธ (ภายใน ๑๕ มี.ค.) ๕. เสนอบทความวจิ ัย (ภายใน ๓๑ ม.ี ค.) ๖. สง รายงานฉบบั สมบูรณ (ภายใน ๓๑ ม.ี ค.) เกณฑก ารสำเรจ็ การศึกษา ๑) ศึกษารายวชิ าครบ ๒) ปฏิบัตกิ ารวิชาชพี ๙๐ ชม. ๓) อังกฤษ MCU 003-004 ๔) กรรมฐาน ครบ ๓๐ วนั ๕) สอบปองกันวิทยานิพนธ ๖) เสนอบทความวชิ าการ/วิจัย คู่มือการบริหารหลกั สูตรและบันทึกกิจกรรมนสิ ติ ๒๘

o หลักสูตรพุทธศาสตรดุษฎบี ัณฑติ สาขาวิชาพทุ ธบริหารการศึกษา รหสั หลกั สตู ร : ๒๕๕๔๑๘๕๑๑๐๒๑๗๖ ชอื่ หลกั สตู ร : หลักสตู รพุทธศาสตรดษุ ฎบี ณั ฑติ สาขาวิชาพทุ ธบริหารการศึกษา Doctor of Philosophy Program in Buddhist Educational Administration ช่ือปริญญาและสาขาวิชา (เตม็ /ยอ, ไทย/อังกฤษ) พุทธศาสตรดุษฎบี ัณฑติ (พทุ ธบริหารการศกึ ษา) พธ.ด. (พุทธบริหารการศกึ ษา) Doctor of Philosophy (Buddhist Educational Administration) Ph.D. (Buddhist Educational Administration) วัตถปุ ระสงคของหลักสตู ร เพอื่ ผลติ ดษุ ฎีบัณฑติ ๑. เพื่อผลิตพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต ใหมีความรูความเขาใจวิชาการทางพระพุทธศาสนาประยุกตเขา กับวิชาการแหงการบรหิ ารการศกึ ษา พรอ มกับบูรณาการกบั ศาสตรส มัยใหมไ ดอยางกลมกลืน ๒. เพ่ือผลิตพทุ ธศาสตรดุษฎีบัณฑิต ใหนาความรูในวชิ าการทางพระพทุ ธศาสนา ไปประยกุ ตใชใ นการ บริหารการศึกษาและเนนถึงความรูคูคุณธรรมตามหลักพระพุทธศาสนา มีความลึกซ้ึงดานจิตภาวนา สุข สงบ เยือกเย็น แจมใส ใฝรู สรางสรรค และมีวิสัยทัศนกวางไกล มีความเพียบพรอม เปนตนแบบหรือตัวอยางที่ดี ใหแกสังคม ๓. เพ่ือผลิตพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต ใหมีความรูความสามารถในการสังเคราะหขอมูลวิเคราะห วิจัย จดั ระบบ และประเมินผลขอมูลจนเกิดองคความรูใหม เพื่อความเจริญกาวหนาทางวิชาการพระพุทธศาสนาท่ี บูรณาการเขากบั วิชาการทางดา นการบรหิ ารการศึกษา ตลอดจนพฒั นาสังคมและประเทศชาติ โครงสรา งหลกั สูตร หมวดวชิ า แบบ ๑.๑ แบบ ๒.๑ ๑. หมวดวิชาบงั คบั - ๙ ๑.๑ นบั หนวยกติ (๒๔) (๙) ๑.๒ ไมน บั หนวยกิต ๙ ๒. หมวดวิชาเอก - ๖ ๓. หมวดวชิ าเลอื ก - ๓๖ ๔. ดษุ ฎีนพิ นธ ๖๐ ๖๐ ๖๐ หนวยกิตตลอดหลักสตู ร คมู่ อื การบรหิ ารหลกั สตู รและบันทกึ กจิ กรรมนิสิต ๒๙

แผนการจัดการศึกษา หลักสตู ร แบบ ๑.๑ รายวิชาและกิจกรรม ภาคการศกึ ษา ๘๐๖ ๑๐๓ สมั มนากลยทุ ธการพฒั นาคณุ ภาพทางการบรหิ าร ๑ ๒๓๔๕ ๖ การศึกษาเชิงพุทธ มิย- ๘๐๖ ๒๐๘ สมั มนาการบริหารและการนำสถานศึกษาสูความสำเรจ็ ตค ๘๐๖ ๑๐๑ สมั มนาภาษาอังกฤษสำหรับบรหิ ารการศึกษา ๘๐๖ ๑๐๒ สัมมนาวิธวี ิจัยทางการบรหิ ารการศกึ ษา กจิ กรรม ปฐมนเิ ทศ, ไหวครู, ปฏบิ ัติธรรม ๘๐๖ ๑๐๔ สมั มนาการศกึ ษาคณะสงฆกบั การบรหิ ารการศึกษา พย- ๘๐๖ ๒๐๖ สมั มนาพุทธวธิ ีการบริหารการศึกษา มคี ๘๐๖ ๒๐๗ สมั มนาการบริหารทรพั ยากรทางการการศึกษา ๘๐๖ ๒๐๕ สัมมนากรรมฐาน กิจกรรม ศกึ ษาดูงาน, ปฏิบัตธิ รรม ๘๐๐ ๒๐๐ ดุษฎนี พิ นธ มิย- กจิ กรรม สอบวดั คุณสมบตั ิ, MCU 005, MCU 006 ตค สอบกำหนดหัวขอและโครงราง พย- สอบหวั ขอและโครงราง (๓ บท) มคี ๘๐๐ ๒๐๐ ดษุ ฎีนิพนธ กิจกรรม วิเคราะหขอมูล สัมมนากลุม ยอย เรียนภาษาบาลี มยิ - ๘๐๐ ๒๐๐ ดษุ ฎีนิพนธ ตค กจิ กรรม สอบดษุ ฎีนิพนธพิจารณ, ลงตีพิมพบทความวชิ าการ จำนวน ๒ เรอ่ื ง พย- ๘๐๐ ๒๐๐ ดษุ ฎนี ิพนธ มีค กิจกรรม ลงตีพมิ พบทความวจิ ยั TCI ฐาน ๑ จำนวน ๒ เรือ่ ง, สอบปองกันดษุ ฎีนิพนธ เกณฑก ารสำเร็จการศึกษา ๑) ศกึ ษาครบทุกรายวชิ า ๒) สอบผานวัดคณุ สมบัติ (QE) ๓) สอบผานภาษาอังกฤษและ ภาษาตา งประเทศอกี ๑ ภาษา ๔) ไดร บั การตีพิมพบ ทความวิชาการ จำนวน ๓ เร่อื ง ๕) เขา รวมประชมุ สัมมนา หรือกจิ กรรมทางวิชาการไมนอยกวา ๗ ครงั้ ๖) ไดร ับการตีพิมพบ ทความ วจิ ยั ฐาน TCI จำนวน ๑ เร่อื ง ๗) สอบปอ งกนั ดุษฎนี ิพนธ ๘) กรรมฐานครบ ๔๕ วัน ๙) เกณฑอนื่ ๆ ตามท่มี หาวิทยาลัยกำหนด คมู่ อื การบรหิ ารหลกั สตู รและบันทึกกจิ กรรมนสิ ิต ๓๐

แผนการจดั การศึกษา หลักสตู ร แบบ ๒.๑ ภาคการศึกษา ๖ ๑๒๓๔๕ รายวิชาและกิจกรรม ๘๐๖ ๑๑๒ กลยทุ ธการพฒั นาคณุ ภาพทางการบรหิ าร มิย- ตค การศกึ ษาเชิงพุทธ ๘๐๖ ๑๐๙ ภาษาองั กฤษสำหรับบรหิ ารการศกึ ษา ๘๐๖ ๑๑๐ วธิ วี จิ ัยทางการบริหารการศึกษา ๘๐๖ ๒๑๖ การบริหารและการนำสถานศึกษาสูความสำเร็จ กจิ กรรม ปฐมนเิ ทศ, ไหวคร,ู ปฏบิ ตั ธิ รรม ๘๐๖ ๒๑๓ การศึกษาคณะสงฆกับการบริหารการศึกษา พย- ๘๐๖ ๒๑๔ พทุ ธวธิ กี ารบริหารการศกึ ษา มีค ๘๐๐ ๒๑๑ กรรมฐาน ๘๐๖ ๒๑๕ การบรหิ ารทรัพยากรทางการบรหิ ารการศกึ ษา กิจกรรม ศกึ ษาดงู าน, ปฏบิ ัตธิ รรม, ฝก ปฏิบัติการวิชาชีพ ๘๐๖ ๓๑๗ ปฏบิ ตั กิ ารวิชาชพี ทางการบรหิ ารการศกึ ษา มิย- ๘๐๖ ๓๑๙ การพฒั นาเคา โครงวจิ ยั ทางการบรหิ ารการศกึ ษา ตค ๘๐๖ ๓๒๐ นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการ พย- บรหิ ารการศึกษา มีค ๘๐๐ ๓๐๐ ดุษฎีนิพนธ กิจกรรม MCU 005-MCU 006, เรยี นภาษาตา งประเทศ (บาล)ี , ฝก ปฏิบตั กิ ารวชิ าชีพ ๘๐๐ ๓๐๐ ดษุ ฎนี ิพนธ กิจกรรม สอบวัดคุณสมบตั ิ, กำหนดหัวขอ และโครงราง, สอบหวั ขอ และโครงรา ง (๓ บท), วเิ คราะหขอมลู , สมั มนากลมุ ยอย ๘๐๐ ๓๐๐ ดษุ ฎนี พิ นธ มิย- กจิ กรรม ลงตีพิมพบ ทความวชิ าการ จำนวน ๓ เรือ่ ง, ตค สอบดุษฎีนิพนธพิจารณ ๘๐๐ ๓๐๐ ดษุ ฎนี พิ นธ พย- กจิ กรรม ลงตีพิมพบ ทความวิจัย TCI ฐาน ๑ จำนวน ๑ เรอ่ื ง มีค สอบปอ งกนั ดุษฎีนิพนธ หลักเกณฑก ารสำเร็จการศึกษา ๑) ศกึ ษาครบทกุ รายวิชา ๒) สอบผานการสอบวดั คณุ สมบัติ (QE) ๓) สอบผาน ภาษาอังกฤษ และภาษาตางประเทศอกี ๑ ภาษา ๔) ไดร บั การตพี มิ พบ ทความวชิ าการ จำนวน ๓ เรอ่ื ง ๕) เขา รวมประชุม สมั มนา หรอื กจิ กรรมทางวิชาการไมนอยกวา ๑๐ ครง้ั ๖) ไดรับการตพี มิ พบทความวจิ ยั ฐาน TCI จำนวน ๑ เรื่อง ๗) สอบ ปองกันดุษฎนี ิพนธ ๘) กรรมฐานครบ ๔๕ วนั ๙) เกณฑอ ื่น ๆ ตามทม่ี หาวทิ ยาลยั กำหนด คมู่ อื การบรหิ ารหลกั สูตรและบันทกึ กิจกรรมนิสติ ๓๑

o พันธสัญญาของผสู มัครเขา ศึกษา พนั ธสัญญาของผสู มัครเขา ศกึ ษา หลักสูตรระดับบณั ฑติ ศึกษา คณะครศุ าสตร มหาวิทยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย ***************** ขา พเจา...........................................................................ไดส มัครเขาศึกษาในหลกั สูตร............................. สาขาวชิ า...................................................ภาคการศึกษาที่..............ปก ารศกึ ษา..................... โดยท่ีขาพเจาได ทราบเงอื่ นไขการปฏบิ ตั ติ ามหลกั เกณฑของหลกั สูตรแล วา ดังน้ี ๑. ปฏิบตั ิตามแผนการศึกษาทหี่ ลกั สูตรจดั ใหแตละภาคการศึกษา โดยไมมขี อ ขดั ขอ งใด ๆ ๒. ชำระคาเลา เรียนและคาธรรมเนียมการศึกษาแตละภาคการศึกษา ตามระยะเวลาที่หลักสูตรกำหนด โดยไมม ขี อขัดของใด ๆ ๓. เขาศึกษาตามตารางเรยี น เวลา และสถานที่ท่หี ลักสูตรกำหนด โดยไมม ีขอ ขดั ของใด ๆ ๔. เขารวมการปฐมนิเทศนิสิตใหม และกิจกรรมทางวิชาการ การอบรม สัมมนา ท่ีหลักสูตรหรือ มหาวิทยาลัยจัดขึ้น เพ่ือการศึกษาหรือเสริมสรางความรูและประสบการณในสาขาวิชา โดยความสมัครใจ ไม นอยกวาภาคการศกึ ษาละ ๑ คร้ัง ๕. เขารวมและปฏิบัติตามเงื่อนไขของกิจกรรมและโครงการสัมมนา หรือศึกษาดูงานนอกสถานที่ท้ัง ภายในและตางประเทศที่หลักสูตรจัดขึ้น เพ่ือการศึกษาและเสริมสรางประสบการณในสาขาวิชา โดยไมมี ขอขดั ของใด ๆ ๖. ปฏิบัติตามระบบการศึกษาของหลักสูตร กลาวคือ การเรียนการสอนปกติ การสัมมนา ศึกษาดูงาน การวัดผล กจิ กรรมเสริมหลกั สตู ร การสอบวดั คณุ สมบัติ (QE) โดยไมมขี อขัดของใด ๆ ๗. ปฏิบตั ิตามระบบการทำวิจยั ของหลกั สตู ร กลาวคือ การกำหนดหวั ขอและโครงรางวทิ ยานพิ นธ/ดุษฎี นิพนธ การสอบ ๓ บท การสอบประชาพิจารณ การสอบปองกัน การเขียนบทความวิชาการเพ่ือตีพิมพใน วารสาร โดยไมม ขี อขัดขอ งใด ๆ ๘. สอบวดั คณุ สมบตั ภิ าษาตางประเทศ โดยไมมขี อ ขัดของใด ๆ ๙. ฝกปฏิบัติการวิชาชีพบริหารการศึกษาและบริหารสถานศึกษา ตามแผนที่เลือกศึกษา และเปนไป หลกั เกณฑทห่ี ลักสตู รกำหนด โดยไมมขี อ ขัดของใด ๆ ๑๐. ปฏบิ ัติกรรมฐานครบ ๓๐ วัน สำหรับระดบั ปรญิ ญาโท และครบ ๔๕ วัน สำหรบั ระดบั ปรญิ ญาเอก ซ่งึ เปน สวนหนึง่ ในการจัดการศกึ ษาของหลกั สูตร ๑๑. ศกึ ษาและปฏิบตั ติ ามระบบและหลักเกณฑตาง ๆ ของหลกั สตู ร และเงอ่ื นไขการศกึ ษาระดับบัณฑิตศึกษา ของมหาวิทยาลยั อยางครบถว นสมบรู ณจนกวาจะสำเร็จการศึกษาอยางมีคุณภาพ ขา พเจายินดีปฏิบัติตามพันธสัญญาของหลักสูตรตามรายละเอียดที่ไดตกลงไว ณ เบื้องตนโดยเครงครัด และไมมขี อขัดขอ งใด ๆ ลงชือ่ ………………………………………ผสู มคั ร (..................................................) .........../............./........... คู่มือการบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกิจกรรมนสิ ิต ๓๒

o แนวปฏิบตั สิ ำหรบั การเขาชนั้ เรียน เพ่ือใหการเรียนการสอนหลักสูตรระดับบัณฑิตศึกษา คณะครุศาสตร มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ ราชวทิ ยาลัย เปน ไปดวยความเรียบรอย จึงออกแนวปฏิบัติสำหรับการเขาเรยี นในชนั้ เรียนของนสิ ิต ดังตอไปนี้ ๑. การเขาเปนนสิ ิตและการบริหารชนั้ เรียน ๑.๑ กอนการเปดการเรียนการสอน นิสิตตองดำเนินการเก่ียวกับระบบงานทะเบียน และชำระ คา ธรรมเนียมการศกึ ษาตามระเบยี บหลักสตู รใหเ รยี บรอ ยกอน ๑.๒ ใหมีการบริหารชั้นเรียน โดยเลือกหรือตั้งบุคคลหรือคณะทำงานประกอบดวย ประธาน รอง ประธาน เลขานุการ วิชาการ สื่อและเทคนิคการศึกษา สวัสดิการ ประชาสัมพันธ หรือช่ืออยางอ่ืนที่มีความ เหมาะสมและจำเปน ตอการบริหารช้ันเรียน ๑.๓ ใหมีระบบบริการ ชวยเหลือ ติดตอประสานงานกันภายในกลุม เชน กลุมไลน กลุมเฟซบุก หรือ ชองทางอนื่ ๆ ที่ติดตอ กันไดโดยสะดวก ๒. การแตงกายของนิสิต ๒.๑ นิสติ บรรพชติ ใหน ุง หมเรียบรอยตามหลกั เสขยิ วตั รของสงฆ ๒.๒ นิสิตคฤหสั ถ ใหแตงกายสุภาพ เรียบรอ ย ไมสวมกางเกงบลูยนี ส หรือกางเกงขาส้ันแบบสามสวน ขนึ้ ไป หรอื กางเกงทมี ีสีสันฉดู ฉาดหรอื แบบไมส ภุ าพ ๒.๓ หามใสเสื้อยืดแขนกุด หรือเส้ือผาบาง หรือรัดรูปจนเกินไป กรณีใสเสื้อยืดคอกลมใหสวมเสื้อสูท หรอื แจค็ เก็ต หรอื เสื้อตรา มจร ทบั ๓. การลงช่ือเขา ช้ันเรยี น ๓.๑ นิสติ ตอ งมาเขา ช้นั เรียนกอนหรอื ตรงตามเวลาท่ีกำหนดในการบรรยาย ๓.๒ ใหนสิ ิตเซน็ ตช อื่ ทุกครั้งที่เขา เรียนในแตล ะวันและแตล ะรายวิชา ๓.๓ หามนิสิตเซ็นตช ื่อแทนกนั หากผใู ดละเมิดอาจถูกตัดสิทธิ์การสอบรายวิชาน้ัน ๔. การจดั ทีน่ ั่งในหองเรียน ๔.๑ นิสิตบรรพชิต ใหน่ังเกาอ้ีซีกดานในของหอง โดยเริ่มต้ังแตแถวหนาหองไป นิสิตคฤหัสถใหน่ัง เกา อี้ซีกดานนอกของหอง โดยเร่ิมต้ังแตแ ถวหนา ไป เชนเดียวกนั ๔.๒ นิสิตบรรพชิต ไมควรนั่งคละ หรือน่ังดานหลังของนิสิตคฤหัสถ เวนแตมาเขาชั้นเรียนภายหลังท่ี นสิ ติ อนื่ ๆ นั่งเรยี บรอ ยแลว ๕. การสวดมนตกอนเรยี น ๕.๑ ใหมีการสวดมนตประจำวันทุกวันกอนการเรียนการสอน เมื่อสมาชิกพรอมเพรียงกันใหเริ่มสวด ได โดยไมตองรอเพอ่ื นมาครบหรอื อาจารยเขา บรรยาย คมู่ ือการบริหารหลกั สตู รและบันทึกกิจกรรมนสิ ิต ๓๓

๕.๒ การสวดมนตใหเ ร่มิ จาก (๑) บูชาพระรัตนตรัย (อรหํ สมฺมา...) การสรรเสริญพระพุทธคุณ ธรรมคุณ สังฆคุณ (นโม ๓ จบ, อติ ปิ โ ส ภควา...) (๒) สวดมนตบทใดบทหน่ึงที่มีความยาวพอประมาณ และเปนการเสริมสรางสติปญญา เขาใจ งาย และนำไปสูการปฏิบัติได เชน โอวาทปาฏิโมกขคาถา (สพฺพปาปสฺส อกรณํ...) ชยสิทธิคาถา (พาหุง...) มงคลสตู ร (อเสนา...) (๓) ทำสมาธิเพื่อเจรญิ สติ เวลา ๕-๑๐ นาที หรอื อยใู นเวลาทเ่ี หมาะสม และ (๔) แผเ มตตาและอทุ ศิ สวนกุศลแกสรรพสัตว ๖. การทำความเคารพอาจารย ๖.๑ อาจารยผูบรรยายเปนบรรพชิต ใหน ิสิตทุกรูป/คน ลุกข้ึนยืนประนมมือแลวพรอมกันกลาวคำวา “นมัสการพระอาจารยครับ-คะ ” ๖.๒ อาจารยผูบรรยายเปนคฤหัสถ เมื่ออาจารยถึงพรอมแลว ใหนิสิตบรรพชิตน่ังโดยอาการสำรวม แลวกลาวคำวา “ขอเจริญพรอาจารย” พรอ มกนั ๖.๓ หลังจากนิสิตบรรพชิตกลาวเสร็จ ใหประธานนิสิตคฤหัสถ หรือผูแทน หรือผูอาวุโสในช้ันเรียน กลาวคำวา “นิสิตทุกคนแสดงความเคารพอาจารย” นสิ ิตคฤหัสถยืนข้ึนแลวกลาวพรอ มกันวา “สวัสดีครับ-คะ อาจารย” เมือ่ เสรจ็ สนิ้ การบรรยาย ใหน สิ ติ คฤหสั ถย นื ขน้ึ แลวกลา วพรอมกนั วา “ขอบคุณครบั -คะ อาจารย” ๗. การปฏบิ ตั ติ นขณะกำลงั เรยี นในช้นั เรยี น ๗.๑ นิสติ ตองมีความเคารพตอการศึกษา ตอผูใหความรู และสถานศึกษาตามความเหมาะสม (สิกขา คารวตา) อันเปน หลักพื้นฐานการเรียนรตู ามวถิ พี ทุ ธ ๗.๒ หามลุกเดินไปมา หรือเดินเขา-ออก หรือพูดเสียงดัง หรือกระทำการใด ๆ อันเปนการรบกวน สมาธิของผอู ่นื ในขณะท่อี าจารยกำลังบรรยาย ๗.๓ ถาจำเปน ตองออกไปทำธุระนอกหองเรียน ตองขออนุญาตกับอาจารยกอน ๗.๔ ถาเขาเรียนชาเกินกวา ๓๐ นาที ใหถือเปนการขาดเรียน หรืออาจไมอนุญาตใหเขาหองเรียนใน กรณีที่อาจารยเขา บรรยายหรือเขา สอนเกิน ๓๐ นาทีแลว ๗.๕ หา มเปด โทรศพั ทมอื ถือ ถา เปด ใหใ ชระบบที่ไมม ีเสียงดงั ในขณะเรยี น ๗.๖ กรณีจำเปนอยางยิ่งตองรับโทรศัพท ใหออกไปรับนอกหองเรียน โดยไมสงเสียงดังรบกวนการ เรียนการสอน ๗.๗ หามเปดเคร่ืองคอมพิวเตอรสวนบุคคลในขณะกำลังเรียน ยกเวนกรณีท่ีตองใชประกอบ การศึกษาคนควา วิชาท่กี ำลังเรยี นอยู โดยตอ งไดรบั อนุญาตจากอาจารยผ ูบ รรยายเทา นน้ั ๗.๘ ใหนิสิตแสดงออกดานวิชาการ สอบถาม ซักถาม ถามตอบ แลกเปลี่ยนเรียนรู หรือทำกิจกรรมการ เรียนรอู ยา งสรา งสรรค เพ่ือใหเขาถึงองคค วามรใู นศาสตรน ้ัน ๆ อยางแทจรงิ ๘. การจบการเรยี นในช้นั เรียน ๘.๑ ไหวพระ (อรหํ สมมฺ า...) กอนแยกยา ยจากกนั อันเปนประเพณขี องสถาบันแหงนี้ ค่มู ือการบรหิ ารหลักสตู รและบันทึกกจิ กรรมนสิ ิต ๓๔

๘.๒ ใหชวยกันเก็บเอกสาร รายงาน อุปกรณ หรืองานสั่งจากอาจารยหรือหลักสูตร เพ่ือนำสงคืน หรือเพอ่ื ใชใ นการเรยี นครัง้ ตอไป ๘.๓ ใหชวยกันปดไฟฟา แอรคอนดิช่ัน โปรเจคเตอร เครื่องขยายเสียง คอมพิวเตอร หรืออุปกรณ อื่นๆ ใหอ ยูในสภาพเรียบรอ ย กอนออกจากหองเรยี น o เพลง มารช ครศุ าสตร มจร ช.ศรนี อก ประพันธ *ครศุ าสตรภ มู ิใจในศกั ด์ิศรี บารมีพุทธธรรมนำศึกษา สถาบันเดน สกาวยาวนานมา สรา งสรรคชาวประชาเปนคนดี ชมพูพราวเพริศเจดิ จรสั สงบสงดั ศรทั ธารักเปน สักขี พระปยมหาราชแหง วงศจักรี ภบู ดีสรา งสรรคในทางธรรม ครุศาสตร มจร. นามพอน้ี ผลติ คนดสี ืบสานงานฉนำ พัฒนาสงั คมนิยมธรรม กาวนำตามบาทพระศาสดา นี่คือถิ่นธรรมนอมนำจติ มวลนสิ ิตเปนทายาทศาสนา ออกสอนโรงเรียนนานา เสริมศรัทธาแมพมิ พมง่ิ มงคล สื่อการสอนกรรมฐานผลงานเดน ครเุ ปน คุณครูอยูทุกหน จริยนำทางสรางกมล บริหารนำตนมเี กียรติงาม....(ดนตร)ี **รวมความรักสามัคคีเปน พ่นี อง รว มปรองดองไทยอังกฤษสงั คมสาม ครศุ าสตรส รางครดู ีคอื นิยาม รวมเปนนาม มจร. แหงพอเรา ***รวมเปน นาม มจร. แหง พอเรา รวมเปน นาม มจร. แหงพอ เรา รวมเปน นาม มจร. แหงพอเรา. *,** (ซำ้ ), *** ยำ้ สรปุ คู่มอื การบรหิ ารหลกั สูตรและบันทึกกิจกรรมนสิ ติ ๓๕

o การสวดมนตกอนเรียน การสวดมนต หมายถงึ การทองบน สาธยายบทสวดเปนทำนองมนต ซ่ึงเปนคำภาษาบาลีทีเ่ ปน คำสอน ของพระ พุทธเจา จากพระไตรปฎ กโดยตรง อกี สวนหนึง่ เปนบททอ่ี าจารยท้งั หลายแตงข้นึ เพือ่ ใชสวดสรรเสริญ คณุ ของพระรัตนะตรยั และเพ่อื ปดเปาทุกขภยั หรือเพอ่ื ความเปนศริ มิ งคลแกบุคคลและสถานที่ เพ่ือเปนการปรับสมดุลกาย วาจา ใจ ใหเกิดสติ สมาธิ ปญญา ทั้งเปนวัฒนธรรมองคกรอันดีงามที่ได ปฏิบัติกันมาชานาน หลักสูตรจึงกำหนดใหมีการสวดมนต ทำสมาธิ และแผเมตตากอนเรียนหรือปฏิบัติงาน ตา งๆ มขี ้ันตอน ดงั น้ี ๑. บชู าพระรตั นตรยั ใหส วดบูชาพระรัตนตรยั กอ น ดงั นี้ อะระหัง สัมมาสมั พุทโธ ภะคะวา, พุทธงั ภะคะวันตงั อะภิวาเทมิ สว๎ ากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม, ธัมมงั นะมัสสามิ สุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ, สงั ฆงั นะมามิ นะโม ตสั สะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมั มาสัมพุทธัสสะ (๓ จบ) อิติป โส ภะคะวา อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ วิชชาจะระณะ สัมปนโน สุคะโต โลกะวิทู อะนตุ ตะโร ปรุ ิสะทมั มะสาระถิ สตั ถา เทวะมะนุสสานัง พุทโธ ภะคะวาตฯิ สะวากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม สันทิฏฐิโก อะกาลิโก เอหิปสสิโก โอปะนะยิโก ปจจัตตัง เวทิตัพโพ วิญหู ีตฯิ สุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ อุชุปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ ญายะ ปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ สามีจิปะฏิปนโน ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ ยะทิทัง จัตตาริ ปุริสะยุคานิ อัฏฐะ ปุริสะปุคคะลา เอสะ ภะคะวะโต สาวะกะสังโฆ อาหุเนยโย ปาหุเนยโย ทักขิเณยโย อญั ชะลกี ะระณโี ย อะนุตตะรัง ปุญญกั เขตตัง โลกสั สาตฯิ ๒. สวดมนตบทพเิ ศษ ใหเลือกบทสวดมนตที่กระทัดรัด ไมใชเวลามาก แตเปนหลักการสำคัญทางพุทธศาสนา เชน ชยสิทธิ คาถา มงคลสตู ร ธัมมจกั กัปปวตั ตนสูตร อาทติ ตปรยิ ายสูตร อนัตตลกั ขณสตู ร ในท่ีนีจ่ ะใชบ ท โอวาทปาตโิ มกข คาถา เปนตวั อยา ง ดังนี้ (หัวหนา นำ) หนั ทะ มะยัง โอวาทะปาติโมกขะคาถาโย ภะณามะ เส. สพั พะปาปสสะ อะกะระณงั การไมทำบาปทัง้ ปวง กสุ ะลสั สูปะสมั ปะทา การทำกศุ ลใหถ งึ พรอม สะจิตตะปะรโิ ยทะปะนงั การชำระจติ ของตนใหขาวรอบ เอตงั พุทธานะ สาสะนัง ธรรม ๓ อยางนีเ้ ปน คำสัง่ สอนของพระพทุ ธเจา ทง้ั หลาย ขันตี ปะระมงั ตะโป ตีติกขา ขันติ คือความอดกลั้น เปนธรรมเครอ่ื งเผากิเลสอยา งยง่ิ นิพพานัง ปะระมัง วะทันติ พทุ ธา ผรู ูทัง้ หลายกลาววา นพิ พานเปน ธรรมอนั ย่ิง คู่มอื การบริหารหลกั สตู รและบันทึกกิจกรรมนสิ ิต ๓๖

นะ หิ ปพพะชิโต ปะรปู ะฆาตี ผกู ำจัดสัตวอ ่ืนอยูไมชือ่ วา เปนบรรพชิตเลย สะมะโณ โหติ ปะรงั วเิ หฐะยันโต ผูทำสัตวอ ื่นใหล ำบากอยไู มช อื่ วาเปนสมณะเลย อะนูปะวาโท อะนปู ะฆาโต การไมพดู ราย, การไมทำรา ย ปาติโมกเข จะ สงั วะโร การสำรวมในปาตโิ มกข มตั ตญั ุตา จะ ภตั ตสั ม๎ ิง ความเปน ผรู ปู ระมาณในการบรโิ ภค ปนตญั จะ สะยะนาสะนัง การนอนการนง่ั ในทีอ่ ันสงัด อะธจิ ติ เต จะ อาโยโค ความหม่ันประกอบในการทำจติ ใหยิง่ เอตัง พุทธานะ สาสะนัง ธรรม ๖ อยางนี้ เปนคำสงั่ สอนของพระพุทธเจา ท้งั หลาย ๓. บรหิ ารจติ และเจริญสติ (ทำสมาธิ) ชวี ิตมนุษยมี ๒ สวน คือกายและใจ หรือรปู นาม ผูท่ีจะอยางเปนสุขตองรูจกั ปรับกายและจิตใหสมดุล ดวยการบรหิ ารจิตและเจรญิ สติ รว มกันทำสมาธิ ๕ - ๑๐ นาที หรอื ในเวลาทเ่ี หมาะสม ๔. แผเ มตตาและอุทศิ สวนกศุ ลแกสรรพสตั ว สพั เพ สตั ตา สัตวทั้งหลายท้งั ปวง ท่ีเปนเพอื่ นทกุ ข เกดิ แกเจบ็ ตาย ดว ยกนั ทงั้ หมดทง้ั ส้ิน อะเวรา โหนตุ จงเปน สขุ ๆ เถิด อยาไดม เี วรแกกนั และกันเลย อัพยาปช ฌา โหนตุ จงเปนสขุ ๆ เถิด อยา ไดเ บยี ดเบียนซง่ึ กนั และกนั เลย อะนฆี า โหนตุ จงเปน สขุ ๆ เถิด อยา ไดม ีความทกุ ขก ายทกุ ขใ จเลย สขุ ี อัตตานงั ปะรหิ ะรนั ตุ จงมคี วามสุขกายสุขใจ รกั ษาตนใหพนจากทกุ ขภ ยั ทั้งสนิ้ เถิด คำอทุ ศิ สวนกุศล อิทัง เม มาตาปตูนัง โหตุ สุขิตา โหนตุ มาตาปตะโร ขอสวนบุญน้ีจงสำเร็จแกมารดา บิดาของ ขา พเจา ขอใหมารดา บดิ าของขา พเจามคี วามสุข อิทัง เม ญาตีนัง โหตุ สุขิตา โหนตุ ญาตะโย ขอสวนบุญน้ีจงสำเร็จแกญาติท้ังหลาย ของขาพเจา ขอใหญ าติทง้ั หลาย ของขา พเจามคี วามสุข อิทัง เม คุรูปชฌายาจริยานัง โหตุ สุขิตา โหนตุ คุรูปชฌายาจริยา ขอสวนบุญน้ีจงสำเร็จ แกครู อปุ ชฌายอาจารยของขา พเจา ขอใหค รูอุปชฌายอ าจารยข องขา พเจามีความสุข อิทัง สัพพะเวรีนัง โหตุ สุขิตา โหนตุ สัพเพเวรี ขอสวนบุญน้ีจงสำเร็จแกเจากรรมนายเวรท้ังหลาย ทงั้ ปวง ขอใหเ จากรรมนายเวรทง้ั หลายทั้งปวงมีความสุข อทิ ัง สัพพะสัตตานัง โหตุ สขุ ิตา โหนตุ สัพเพ สัตตา ขอสวนบุญน้ีจงสำเรจ็ แกสัตวทั้งหลายทงั้ ปวง ขอใหส ัตวท้งั หลายท้ังปวง มคี วามสุขท่ัวหนากันเทอญ คู่มอื การบริหารหลกั สูตรและบันทกึ กจิ กรรมนิสิต ๓๗

การวิจัยและการสรา้ งนวตั กรรม มาตรา ๓๗ ระบุวา การวิจัยและการสรางนวัตกรรมจะตองสอดคลองกับความตองการและความ จำเปนของประเทศ เพ่ือนำไปใชในการพัฒนาและแกปญหาของประเทศไดอยางเปนรูปธรรมและเพ่ือความ เจริญงอกงามทางวิชาการ และตองสอดคลองกับแนวทางที่สภานโยบายและคณะกรรมการสงเสริม วทิ ยาศาสตรวิจยั และนวัตกรรมกำหนด รฐั มีหนา ที่ในการสง เสรมิ การศกึ ษาวิจัยตามวรรคหนึ่งใหเปนไปเพื่อการสรา งความรูและนวตั กรรมเพื่อ ใชใ นการพฒั นาชมุ ชน สงั คม และประเทศ มาตรา ๓๘ ใหสถาบันอุดมศึกษาใหความรวมมือในการจัดทำฐานขอมูลดานวิทยาศาสตรวิจัยและ นวตั กรรมของประเทศ มาตรา ๓๙ เพื่อสงเสริมใหมีการนำผลการวิจัยและนวัตกรรมของสถาบันอุดมศึกษาไปใชประโยชน สถาบันอุดมศึกษาพึงสนับสนุนการพัฒนาบุคลากรในดานการวิจัยและการสรางนวัตกรรมการบริหารการวิจัย การแลกเปล่ียนบุคลากร การจัดตั้งกลุมวิจัยรวม การแปลงผลงานวิจัยใหเปนรูปธรรมระหวาง สถาบันอุดมศึกษากับองคกรปกครองสวนทองถิ่น หนวยงานอ่ืนของรัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคมทั้งใน ประเทศและตางประเทศ สถาบันอุดมศึกษาอาจจัดต้ังนิติบุคคลหรือรวมลงทุนกับหนวยงานของรัฐหรือเอกชน โดยมี วัตถปุ ระสงคเพ่ือนำผลการวิจัยและนวตั กรรมของสถาบันอดุ มศึกษาไปใชป ระโยชนก็ได o ประเด็นในการศึกษา คน ควา วจิ ัย หลักสูตรกำไดหนดประเด็นสำหรับการศึกษา คนควา วิจัย ท่ีมีความสอดคลองกับสาขาวิชา หรือ ประเด็นท่ีเปนไปเพื่อการสรางความรูและนวัตกรรมเพื่อใชในการพัฒนาชุมชน สังคม และประเทศ สามารถ นำไปใชในการพัฒนาและแกปญหาของประเทศไดอยางเปน รปู ธรรม เจรญิ งอกงามทางวชิ าการ ดังนี้ • นโยบาย วิสยั ทศั น หรือแผนงานทางการศึกษา • ภาวะผนู ำทางการศึกษา • การพัฒนาคุณภาพการบรหิ าร หรอื นวัตกรรมการบริหาร • การบรหิ ารงานวิชาการ หรอื งานบุคคล หรืองบประมาณ หรอื บรหิ ารทว่ั ไปในสถานศึกษา • การพัฒนาคณุ ภาพครู อาจารย หรอื การพฒั นาผูเ รยี น • การพฒั นาแหลง การเรียนรู ส่ือการศกึ ษา นวตั กรรมและเทคโนโลยีการศึกษา • การประกันคณุ ภาพการศกึ ษา • จติ อาสา และการบรกิ ารวชิ าแกชมุ ชน • ธรรมาภิบาล หรือการพัฒนาคุณธรรมจรยิ ธรรม • บูรณาการหลกั พทุ ธธรรมกับการบริหารการศึกษา • ประเดน็ อ่นื ๆ ท่สี อดคลองกับท่คี ณะกรรมการบริหารหลักสูตร มหาวิทยาลัย และสภานโยบาย และคณะกรรมการสงเสรมิ วิทยาศาสตรวิจัยและนวตั กรรมกำหนด คูม่ อื การบริหารหลกั สตู รและบันทึกกิจกรรมนิสิต ๓๘

o สรปุ ข้ันตอนการทำวทิ ยานพิ นธ/ ดุษฎีนพิ นธ (๒๕๖๒) ๑. การสอบหวั ขอ และโครงรา งวิทยานิพนธ/ดษุ ฎีนพิ นธ นสิ ิตทีม่ คี ุณสมบตั พิ รอม (หนวยกิตครบ/ผลสอบ QE ครบ) ใหปฏิบัติ ดังน้ี ๑.๑ ขอสอบกำหนดหวั ขอและโครงรา งฯ ๖ ชดุ สง กอ นสอบ ๑ สัปดาห (บฑ ๖.๑) ๑.๒ เขาสอบตามกำหนดการ ถาสอบผา นใหแกไขภาย ๑๕ วนั หรอื ตามที่ กก.สอบกำหนด ๑.๓ สง หัวขอ และโครงรางท่ีแกไขแลว ๓ ชดุ เพ่ือขออนุมัติตอ บัณฑิตวิทยาลยั (บฑ ๘.๑) ๑.๔ พัฒนาหวั ขอ และโครงรางฯ (๓ บท) และสงขอตรวจรูปแบบกอนสอบ (บฑ ๖.๑) ๑.๕ ขอสอบหัวขอและโครงรางฯ (๓ บท) ใหมลี ายเซ็นต กก.ควบคมุ วทิ ยานิพนธบ นปก ๖ ชดุ กอนสอบ ๑ สปั ดาห (บฑ ๖.๑) ๑.๖ เขาสอบตามกำหนดการ ถาสอบผา นใหแกไ ขภาย ๓๐ วนั หรอื ตามท่ี กก.สอบกำหนด ๑.๗ สง หัวขอ และโครงรางฯ (๓ บท) ทแ่ี กไ ขแลว ๒ ชดุ ใหแ กหลักสูตร (บฑ ๘.๑) ๒. การดำเนินการทำวิจยั หลงั จากไดรบั อนุมตั ิหัวขอและโครงรา งฯ แลว ใหปฏิบัติ ดังน้ี ๒.๑ สรา งเคร่ืองมอื วจิ ยั และใหผเู ชยี่ วชาญ ๓-๕ คน ตรวจคา IOC (แนบ ๓ บท) ๒.๒ นำไปทดลองกับผทู ่ีมใิ ชประชากร/กลมุ ตวั อยางงานวจิ ยั นัน้ จำนวน ๓๐-๖๐ ชุด ๒.๓ แจกแบบสอบถาม สมั ภาษณ สัมมนา หรือปฏบิ ัติการภาคสนาม แลวแตก รณี ๒.๔ วิเคราะหแ ละประมวลผลขอ มูลจากขอ ๒.๓ และเขียนรายงาน บทที่ ๔-๕ ๒.๕ จัด Focus Group หรือ Connoisseurship หรอื อ่นื ๆ แลวแตก รณี (เฉพาะ ป.เอก) ๒.๖ แกไ ขตามท่ีผูทรงคุณวุฒแิ นะนำจากขอ ๒.๕ (เฉพาะ ป.เอก) ๒.๗ ขอทำดุษฎพี จิ ารณ /Public Hearing (บฑ ๘.๑(๒), เฉพาะ ป.เอก) ๒.๘ เขยี นรายงานวจิ ยั ฉบับสมบรู ณ (๕ บท) ตามรปู แบบของสถาบัน ๓. การตรวจรูปแบบวทิ ยานพิ นธ/ ดษุ ฎนี พิ นธ (Format) ผทู ี่จะสอบปองกนั ตอ งตรวจรูปแบบรายงานวิจยั กอน ใหป ฏิบัติ ดังน้ี ๓.๑ ขอตรวจรปู แบบวทิ ยานิพนธ/ ดษุ ฎีนพิ นธ (บฑ ๖.๑) พรอมแนบเอกสาร ดงั นี้ (๑) วิทยานพิ นธ/ดุษฎีนิพนธทีเ่ รยี บเรียงเสรจ็ แลว เพื่อตรวจรปู แบบ ๑ เลม (๒) ชือ่ หัวขอ และโครงรางฯ ท่ีไดร บั อนุมัติใหทำการวิจัย ๑ ชุด (จาก ๑.๓) ๓.๒ นำผลการตรวจรปู แบบไปแกไ ขปรบั ปรุง และดำเนนิ การขอสอบตอ ไป ๔. การสอบปอ งกันวทิ ยานพิ นธ/ดุษฎีนพิ นธ การขอสอบปองกันวิทยานิพนธ/ ดุษฎนี พิ นธ (Defense) ใหปฏบิ ัติ ดังนี้ ๔.๑ ขอสอบปองกันวทิ ยานิพนธ/ ดษุ ฎนี พิ นธ กอนสอบ ๑ สัปดาห (บฑ ๘.๑ (๓)) แนบหลักฐาน ดังน้ี (๑) หลักฐานชำระคาเทอมภาคการศึกษาลาสดุ (๒) หลกั ฐานชำระคารักษาสถานภาพ (ถาม)ี (๓) หลักฐานการตรวจรูปแบบวทิ ยานิพนธ (บฑ ๖.๑) คู่มอื การบรหิ ารหลกั สูตรและบันทึกกิจกรรมนิสิต ๓๙

(๔) หลกั ฐานการตีพมิ พบทความวิชาการ (ป.โท ๒ ชดุ /ป.เอก ๓ ชุด) (๕) หลกั ฐานผลสอบภาษาตางประเทศ............................................ (๖) หลักฐานปฏบิ ตั กิ รรมฐาน (ป.โท ๓๐ วนั /ป.เอก ๔๕ วัน) ๔.๒ วิทยานิพนธท ่ีเรยี บเรียงเสร็จแลว (ปกออ น) ๖ เลม ๔.๓ เขา สอบตามกำหนดการที่หลักสตู รกำหนด ๕. การสงรายงานฉบับสมบรู ณ และขอจบ ถาสอบผานแลว ใหแ กไขตาม กก.สอบแนะนำ ภายในเวลาทก่ี ำหนด และปฏบิ ัติ ดงั น้ี ๕.๑ ยื่น บฑ.๑๒, บฑ.๑๓, บฑ.๑๔ พรอมแนบหลักฐาน ดังน้ี (๑) สำเนาหนาปก+หนา อนุมัติ+บทคัดยอ ไทย/อังกฤษ+ผลการเรยี น เยบ็ รวมกนั ๒ ชดุ (๒) หนา อนมุ ัติที่ กก.สอบปองกนั และคณบดีบัณฑิตวิทยาลยั ลงนามแลว ๑๒ แผน (๓) หลักฐานการเสนอบทความวิจัย พรอมเลมตีพิมพ ๑ ชดุ (๔) วิทยานิพนธฉบบั สมบูรณ (ปกแข็ง) ๖ เลม และซดี บี รรจุไฟล .doc และ .pdf ๒ แผน ๕.๒ ติดตอ สำนักทะเบยี นและวัดผล (หลังสภาอนุมตั ิ) เพื่อข้นึ ทะเบยี นบัณฑิต ขอรบั ปริญญาบัตร ๑. สอบหัวขอ้ และโครงร่าง ๕. ส่งรายงาน ๒. ดาํ เนินการ และขอจบ วจิ ยั ๔. สอบ ๓. ตรวจ ป้องกัน รปู แบบ *ดูรายละเอียดจากคูมอื การเขียนรายงานวทิ ยานพิ นธ ดษุ ฎีนพิ นธ หรอื การวจิ ัย คมู่ อื การบรหิ ารหลกั สตู รและบันทึกกจิ กรรมนิสิต ๔๐

การบรกิ ารวชิ าการ และทะนบุ ํารุงศิลปวฒั นธรรม หลักสูตรไดใหบรกิ ารวิชาการ และทะนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม ตามพระราชบัญญัตกิ ารอดุ มศึกษา พ.ศ. ๒๕๖๒ ระบุวา มาตรา ๔๐ สถาบันอุดมศึกษามีหนาที่ในการใหบริการทางวิชาการ ใหคำปรึกษาทางวิชาการ และ ถายทอดองคความรูท่ีเกิดขึ้นจากการจัดการเรียนการสอน การวิจัยและการสรางนวัตกรรมแกภาครัฐ ภาคเอกชน ชมุ ชน และสังคม เพอ่ื นำความรไู ปใชประโยชนแ ละสง เสริมการเรียนรตู ลอดชีวติ รวมเปนสวนหน่ึงของชุมชนในการพัฒนาพื้นท่ีที่ใกลเคียงกับที่ตั้งของสถาบันอุดมศึกษานั้นหรือพื้นท่ี อนื่ ตามทสี่ ถาบนั อดุ มศึกษาเห็นสมควร และตองสง เสริมใหผเู รียนมสี วนรวมในการทำกจิ กรรมตา ง ๆ กับสังคม เพือ่ สรางเสริมจิตสาธารณะในการนำความรูและประสบการณม าใชเพ่ือสรางประโยชนแ กส ว นรวม มาตรา ๔๑ สถาบันอุดมศึกษามีหนาที่ในการทะนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรม โดยการอนุรักษ ฟนฟู สืบสาน และเผยแพรภูมิปญญาทองถ่ินและของชาติ รวมทั้งสงเสริมใหมีการวิเคราะห สังเคราะห และบูรณา การการทะนบุ ำรุงศิลปะและวัฒนธรรมกับการเรียนการสอนและกิจกรรมของผเู รยี น โดยในแตละปงบประมาณ หลักสูตรไดมีโครงการและกิจกรรม เก่ียวกับการบริการวิชาการแกสังคม การทะนบุ ำรุงศิลปะและวัฒนธรรม หลายโครงการ ดังภาพนี้ คมู่ ือการบริหารหลักสูตรและบันทึกกิจกรรมนิสติ ๔๑

o ตัวอยาง แบบเสนอโครงการ ชือ่ โครงการ : โครงการสัมมนาวชิ าการและศกึ ษาดงู านตางประเทศ (สงิ คโปร) หนว ยงานรบั ผดิ ชอบ : หลกั สตู รบณั ฑติ ศึกษา ภาควชิ าบรหิ ารการศึกษา กำหนดการดำเนนิ งาน : วันที่ ๖ – 1๐ ธนั วาคม 256๑ สถานท่ีตั้งโครงการ : มหาวิทยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย อยธุ ยา หลกั การและเหตุผล หลักสูตรบัณฑิตศึกษา คณะครุศาสตร ไดเปดดำเนินการต้ังแตปการศึกษา 2549 เปนตนมา ไดจัด การศึกษาดานครุศาสตร/ศึกษาศาสตรโดยบูรณาการกับหลักพุทธธรรมสำหรับพระภิกษุ สามเณรและคฤหัสถ โดยจัดการศึกษาท้ังภาคทฤษฎีและปฏิบัติ พรอมทั้งศึกษาดูงานเพ่ือเพิ่มพูนความรูความสามารถใหแกนิสิต ทางหลักสูตรจึงไดกำหนดใหนิสิตไดไปสัมมนาและศึกษาดูงานเกี่ยวกับการบริหารจัดการสถานศึกษา ณ สาธารณรัฐสงิ คโปร เพ่ือเพมิ่ พูนความรใู หมากย่ิงขึน้ วตั ถุประสงค 1. เพ่ือเสรมิ สรางวสิ ยั ทศั น ความรู และประสบการณแ กน ิสติ หลักสูตรบัณฑิตศึกษา คณะครศุ าสตร 2. เพ่อื สมั มนาวิชาการและศกึ ษาดงู านการบริหารและการจัดการศึกษาสมยั ใหมระดบั นานาชาติ เปาหมายการดำเนนิ งาน 1. ดานปริมาณ : อาจารย และนิสติ หลักสตู รบณั ฑติ ศึกษา รว มงาน จำนวน ๗๕ รูป/คน 2. ดานคุณภาพ : อาจารยแ ละนิสติ ไดความรู วิสยั ทศั น และประสบการณการบริหารการศึกษา วิธีการดำเนินงาน 1. ขออนมุ ตั โิ ครงการ ๒. แตงต้งั กรรมการ และประชมุ เพื่อเตรยี มดำเนินงานโครงการ ๓. ดำเนินโครงการตามแผนท่กี ำหนดไว ๔. ประเมินผลการดำเนินงาน สรปุ และรายงานโครงการ งบประมาณ งบประมาณจากหลักสตู ร..............................จำนวน.............................บาท โดยมแี ผนการใชจ า ยดังน้.ี .......................................... ประโยชนท ี่คาดวา จะไดรับ 1. นสิ ิตไดรับความรแู ละประสบการณเพม่ิ เตมิ ในสาขาวชิ าท่ีกำลังศึกษาเลา เรยี น 2. นสิ ิตมสี วนรวมและประสบการณส ัมมนาและศึกษาดงู านดา นการบริหารการศึกษา ************** เอกสารแนบ - แผน/กำหนดการ และกจิ กรรม - เอกสารประกอบการประชุม อบรม หรอื สัมมนา - ผรู บั ผิดชอบ / การประสานงาน / การประชาสัมพนั ธ ค่มู อื การบริหารหลกั สตู รและบันทกึ กจิ กรรมนสิ ิต ๔๒

บนั ทกึ กิจกรรมต่าง ๆ ของนสิ ิต ค่มู ือการบริหารหลกั สูตรและบันทกึ กจิ กรรมนิสิต ๔๓

บันทึก การชำระเงินคาธรรมเนยี มการศึกษา ******************** หลักสูตร  ปริญญาโท  ปริญญาเอก สาขาวชิ า.................................................................................... ชอ่ื นิสติ ..............................................................รหสั นิสติ .....................................รุนท่.ี ..............แบบ.................. ไดช ำระเงินคาธรรมเนียมการศึกษา ดังนี้ (ดแู ผนการชำระเงนิ ในหนา ถัดไป) คร้งั ที่ ภาคเรียนที่ ปก ารศกึ ษา วันทีช่ ำระเงนิ จำนวนเงิน บนั ทกึ ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ๖. ๗. ๘. ๙. ๑๐. รวมทง้ั สิ้น ชำระครบแลว ไดร ับชำระครบแลว ลงชือ่ .......................................นิสิต ลงชอื่ ................................จนท.การเงนิ (____________________) (_____________________) ......../........../........ ......../........../........ ค่มู อื การบริหารหลักสูตรและบันทกึ กจิ กรรมนสิ ิต ๔๔

บันทกึ การเขา รวมประชุม สมั มนา หรอื กจิ กรรมทางวชิ าการ ******************** หลกั สตู ร  ปรญิ ญาโท  ปริญญาเอก สาขาวิชา.................................................................................... ชอ่ื นิสติ ..............................................................รหสั นสิ ติ .....................................รนุ ท.ี่ ..............แบบ.................. เกณฑ: ระดบั ป.โท ไมนอ ยกวา ๕ ครงั้ , ป.เอก ไมนอยกวา ๗ คร้ัง (รวมปฐมนเิ ทศ, สมั มนาในภาคเรียนได) ไดเ ขา รวมประชมุ สัมมนา หรอื กิจกรรมทางวิชาการ ดังนี้ ครง้ั วันท่/ี เวลา ผทู รงคณุ วุฒิ ท่ี และสถานที่ สรุปสาระสำคัญ ใหก ารรับรอง ๑ วันท.ี่ ............................ ชอื่ งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จัดโดย............................................................................................... สถานท่ี......................... สาระสำคัญ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๒ วันท่ี............................. ชื่องาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จดั โดย............................................................................................... สถานท.ี่ ........................ สาระสำคญั ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๓ วนั ที่............................. ช่ืองาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จัดโดย............................................................................................... สถานท.่ี ........................ สาระสำคญั ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๔ วนั ท่ี............................. ช่อื งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จดั โดย............................................................................................... สถานท.่ี ........................ สาระสำคญั ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๕ วนั ที่............................. ชื่องาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จัดโดย............................................................................................... สถานท่ี......................... สาระสำคัญ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... คูม่ ือการบรหิ ารหลักสูตรและบันทึกกิจกรรมนสิ ติ ๔๕

ครง้ั วนั ท่/ี เวลา สรปุ สาระสำคัญ ผูท รงคุณวุฒิ ที่ และสถานที่ ใหก ารรับรอง ๖ วันที.่ ............................ ชอื่ งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จดั โดย............................................................................................... สถานท่.ี ........................ สาระสำคญั ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๗ วนั ท่.ี ............................ ชอื่ งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จัดโดย............................................................................................... สถานท่.ี ........................ สาระสำคญั ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๘ วันที.่ ............................ ช่อื งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จดั โดย............................................................................................... สถานที่......................... สาระสำคัญ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๙ วนั ท่ี............................. ชอ่ื งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จัดโดย............................................................................................... สถานที่......................... สาระสำคญั ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ๑๐ วนั ที.่ ............................ ชือ่ งาน/โครงการ............................................................................... เวลา............................. จัดโดย............................................................................................... สถานที.่ ........................ สาระสำคัญ........................................................................................ ..................................... .......................................................................................................... ..................................... .......................................................................................................... ไดด ำเนนิ การครบถว นแลว รบั รองตามนี้ ลงชื่อ..........................................นสิ ติ ลงชอ่ื ........................................ผรู บั รอง* (_______________________) (_____________________) ......../........../........ ......../........../........ คมู่ ือการบริหารหลักสตู รและบันทึกกิจกรรมนิสติ ๔๖