SÁCH EBOOK GIÁO DỤC CÔNG DÂN 8

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o hµ nhËt th¨ng (Tæng Chñ biªn kiªm Chñ biªn) ®Æng thuý anh - ph¹m kim dung nguyÔn thÞ thu hð¬ng - lðu thu thuû (T¸i b¶n lÇn thø mðêi s¸u) nhμ xuÊt b¶n gi¸o dôc ViÖt nam Hãy bảo quản, giữ gìn sách giáo khoa để dành tặng cho các em học sinh lớp sau !

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn nguyÔn ®øc th¸i Tæng Gi¸m ®èc hoµng lª b¸ch ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung : Tæng biªn tËp phan xu©n thµnh Biªn tËp lÇn ®Çu : T¹ hoµi nam - §ç Hång H¹nh Biªn tËp t¸i b¶n : hoµng kim liªn ThiÕt kÕ s¸ch : TrÇn Thanh H»ng Tr×nh bµy b×a : Bïi Quang TuÊn Söa b¶n in : hoµng kim liªn ChÕ b¶n : c«ng ty cæ phÇn dÞch vô xuÊt b¶n gi¸o dôc hµ néi B¶n quyÒn thuéc Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam - Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o Gi¸o dôc c«ng d©n 8 M· sè : 2H817T0 In ................ b¶n (Q§ in sè : ............), khæ 17 x 24 cm. §¬n vÞ in : ..................... ®Þa chØ ..................... C¬ së in : ..................... ®Þa chØ ..................... Sè §KXB : 01-2020/CXBIPH/318-869/GD Sè Q§XB : .../Q§-GD ngµy ... th¸ng ... n¨m ... In xong vµ nép lðu chiÓu th¸ng ... n¨m .... M· sè ISBN : 978-604-0-18597-6.

1Bµi T«n träng lÏ ph¶i I - §Æt vÊn ®Ò Trong cuéc sèng h»ng ngµy, cã nhiÒu mèi quan hÖ x· héi kh¸c nhau, nÕu ai còng cã c¸ch xö sù ®óng ®¾n, biÕt t«n träng lÏ ph¶i, thùc hiÖn tèt nh÷ng quy ®Þnh chung cña céng ®ång... th× sÏ gãp phÇn lµm cho x· héi trë nªn lµnh m¹nh, tèt ®Ñp h¬n. Cã thÓ nªu ra mét vµi trðêng hîp : 1. Khi lµm quan TuÇn phñ Hðng Ho¸, NguyÔn Quang BÝch* ®Æc biÖt lðu ý diÖt trõ n¹n tham «. Cã viªn Tri huyÖn Thanh Ba tham nhòng, ¨n hèi lé cña mét nhµ giµu råi xö cho h¾n th¾ng kiÖn trong vô chiÕm ®o¹t ruéng ®Êt cña ngðêi nghÌo. Kh«ng nh÷ng thÕ, viªn Tri huyÖn cßn b¾t giam ngðêi n«ng d©n nä, ghÐp téi g©y rèi trÞ an. BiÕt NguyÔn Quang BÝch lµ viªn quan liªm chÝnh, ngðêi n«ng d©n bÞ oan liÒn lµm ®¬n khiÕu n¹i. Quan TuÇn phñ ph¸i ngðêi vÒ ®iÒu tra. Vô ¸n ®ðîc ®ða ra ¸nh s¸ng. ¤ng b¾t tªn nhµ giµu tr¶ l¹i ruéng cho ngðêi n«ng d©n, ph¹t y vÒ téi øc hiÕp vµ ®ót tiÒn hèi lé. Tri huyÖn Thanh Ba bÞ mÊt chøc. Anh ruét Tri huyÖn Thanh Ba lµ H×nh bé Thðîng thð biªn thð ngá cho NguyÔn Quang BÝch xin tha bæng cho Tri huyÖn. ¤ng kiªn quyÕt kh«ng nghe vµ tr¶ lêi : \"T«i vµ «ng ®Òu lµ quan cña triÒu ®×nh, ph¶i c«ng b»ng, chÝnh trùc. Tri huyÖn Thanh Ba ¨n hèi lé, ®æi tr¾ng, thay ®en. NÕu v× nÓ «ng mµ tha téi cho h¾n, ho¸ ra t«i vµ «ng ®ång lo· víi viÖc lµm xÊu xa cña h¾n hay sao ? §iÒu Êy th× kh«ng thÓ...\". (Pháng theo truyÖn Lµng Nho, NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, 1999) 2. Trong c¸c cuéc tranh luËn, cã b¹n ®ða ra ý kiÕn nhðng bÞ ®a sè c¸c b¹n kh¸c ph¶n ®èi. NÕu thÊy ý kiÕn ®ã ®óng th× em sÏ xö sù nhð thÕ nµo ? 3. NÕu biÕt b¹n m×nh quay cãp trong giê kiÓm tra, em sÏ lµm g× ? 3

Chó thÝch * NguyÔn Quang BÝch (7-5-1832 - 15-12-1889) : §ç cö nh©n n¨m 1861, ngðêi lμng Tr×nh Phè, huyÖn Trùc §Þnh, phñ KiÕn Xð¬ng (Nam §Þnh), nay thuéc x· An Ninh, huyÖn TiÒn H¶i, tØnh Th¸i B×nh. Gîi ý a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lµm cña quan TuÇn phñ NguyÔn Quang BÝch trong c©u chuyÖn trªn ? b) Theo em, trong nh÷ng trðêng hîp trªn, hµnh ®éng nhð thÕ nµo ®ðîc coi lµ ®óng ®¾n, phï hîp ? V× sao ? II - Néi dung bμi häc 1. LÏ ph¶i lµ nh÷ng ®iÒu ®ðîc coi lµ ®óng ®¾n, phï hîp víi ®¹o lÝ vµ lîi Ých chung cña x· héi. T«n träng lÏ ph¶i lµ c«ng nhËn, ñng hé, tu©n theo vµ b¶o vÖ nh÷ng ®iÒu ®óng ®¾n ; biÕt ®iÒu chØnh suy nghÜ, hµnh vi cña m×nh theo hðíng tÝch cùc ; kh«ng chÊp nhËn vµ kh«ng lµm nh÷ng viÖc sai tr¸i. 2. T«n träng lÏ ph¶i gióp mäi ngðêi cã c¸ch øng xö phï hîp, lµm lµnh m¹nh c¸c mèi quan hÖ x· héi, gãp phÇn thóc ®Èy x· héi æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. III - Bμi tËp 1. Em lùa chän c¸ch gi¶i quyÕt nµo trong trðêng hîp sau ®©y vµ gi¶i thÝch v× sao ? Trong c¸c cuéc tranh luËn víi c¸c b¹n cïng líp, em sÏ : a) B¶o vÖ ®Õn cïng ý kiÕn cña m×nh, kh«ng cÇn l¾ng nghe ý kiÕn cña ngðêi kh¸c ; b) ý kiÕn nµo ®ðîc nhiÒu b¹n ®ång t×nh th× theo ; c) L¾ng nghe ý kiÕn cña b¹n, tù ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ xem ý kiÕn nµo hîp lÝ nhÊt th× theo ; d) Kh«ng bao giê d¸m ®ða ra ý kiÕn cña m×nh. 4

2. NÕu ngðêi b¹n th©n cña em m¾c khuyÕt ®iÓm, em sÏ lùa chän phð¬ng ¸n nµo sau ®©y, v× sao ? a) Bá qua nhð kh«ng biÕt ®Õn khuyÕt ®iÓm ®ã vµ vÉn ch¬i th©n víi b¹n nhð b×nh thðêng ; b) Xa l¸nh, kh«ng ch¬i víi b¹n ; c) ChØ râ c¸i sai cho b¹n vµ khuyªn b¹n, gióp ®ì b¹n ®Ó lÇn sau b¹n kh«ng m¾c ph¶i khuyÕt ®iÓm ®ã n÷a. 3. Theo em, hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn sù t«n träng lÏ ph¶i ? a) ChÊp hµnh tèt mäi néi quy n¬i m×nh sèng, lµm viÖc vµ häc tËp ; b) ChØ lµm nh÷ng viÖc mµ m×nh thÝch ; c) Phª ph¸n nh÷ng viÖc lµm sai tr¸i ; d) Tr¸nh tham gia vµo nh÷ng viÖc kh«ng liªn quan ®Õn m×nh ; ®) Giã chiÒu nµo che chiÒu Êy, cè g¾ng kh«ng lµm mÊt lßng ai ; e) L¾ng nghe ý kiÕn cña mäi ngðêi, nhðng còng s½n sµng tranh luËn víi hä ®Ó t×m ra lÏ ph¶i ; g) Bùc tøc vµ phª ph¸n gay g¾t nh÷ng ngðêi kh«ng cã cïng quan ®iÓm víi m×nh. 4. H·y kÓ mét vµi vÝ dô vÒ viÖc t«n träng lÏ ph¶i hoÆc kh«ng t«n träng lÏ ph¶i mµ em biÕt. 5. Em h·y sðu tÇm mét sè c©u ca dao, tôc ng÷, danh ng«n nãi vÒ t«n träng lÏ ph¶i. 6. Theo em, häc sinh cÇn ph¶i lµm g× ®Ó trë thµnh ngðêi biÕt t«n träng lÏ ph¶i ? 5

2Bµi Liªm khiÕt I - §Æt vÊn ®Ò 1. Ma-ri Quy-ri(1) lµ mét trong nh÷ng ngðêi s¸ng lËp ra häc thuyÕt vÒ phãng x¹. Bµ ®· cïng chång lµ Pie Quy-ri ph¸t hiÖn vµ t×m ra phð¬ng ph¸p chiÕt ra c¸c nguyªn tè ho¸ häc míi lµ : p«-l«-ni vµ ra-®i tõ b·i th¶i quÆng u-ra-ni... C¸c s¶n phÈm khoa häc cña bµ kh«ng chØ cã gi¸ trÞ to lín vÒ mÆt khoa häc mµ cßn cã gi¸ trÞ c¶ vÒ mÆt kinh tÕ : 1 gam ra-®i do bµ chiÕt ra ®ðîc tõ quÆng u-ra-ni trÞ gi¸ 750.000 phr¨ng vµng (tð¬ng ®ð¬ng 100.000 ®« la MÜ vµo thêi ®ã) vµ quy tr×nh chiÕt t¸ch ®ã bµ hoµn toµn ®ðîc ®éc quyÒn së h÷u. NhiÒu ngðêi khuyªn «ng bµ Ma-ri Quy-ri gi÷ b¶n quyÒn ph¸t minh v× ®ã lµ mèi lîi lín trong lóc gia ®×nh bµ mçi n¨m thiÕu 3.000 phr¨ng. Song, hai nhµ khoa häc vui lßng sèng tóng thiÕu vµ s½n sµng göi quy tr×nh chiÕt t¸ch ra-®i cho nh÷ng ai cÇn tíi. Bµ ®· göi biÕu tµi s¶n lín nhÊt cña m×nh lµ 1 gam ra-®i cho ViÖn Nghiªn cøu øng dông ra-®i ®Ó ch÷a bÖnh ung thð. Sau khi Pie Quy-ri qua ®êi ®ét ngét (do tai n¹n), ChÝnh phñ Ph¸p ®Ò nghÞ bµ nhËn mét kho¶n trî cÊp cña Nhµ nðíc, nhðng bµ ®· kiªn quyÕt tõ chèi : \"T«i cßn khoÎ vµ ®ñ søc nu«i con. Xin dµnh kho¶n tiÒn ®ã cho trÎ må c«i...\". Th¸ng 5 n¨m 1920, khi biÕt Ma-ri cÇn ®Õn 1 gam ra-®i ®Ó nghiªn cøu mét ®Ò tµi khoa häc nhðng kh«ng thÓ cã tiÒn ®Ó mua nã, mét n÷ kÝ gi¶ ngðêi MÜ ®· lËp héi quyªn gãp tiÒn mua tÆng Ma-ri 1 gam ra-®i vµ ®Ých th©n Tæng thèng thø 29(2) cña nðíc MÜ ®· trao tÆng cho bµ cïng víi mét chøng thð. Song, Ma-ri ®· ®Ò nghÞ söa l¹i chøng thð víi néi dung ghi râ : mãn quµ ®ã lµ tÆng cho phßng thÝ nghiÖm chø kh«ng ph¶i cho c¸ nh©n bµ v× bµ muèn gam ra-®i quµ tÆng ®ã sÏ m·i m·i thuéc vÒ khoa häc chø kh«ng ph¶i lµ tµi s¶n riªng ®Ó c¸c con bµ thõa kÕ. (Pháng theo cuèn Nhµ b¸c häc vµ ¸n tö h×nh NXB Thanh niªn, Hµ Néi, 1997) 2. Dð¬ng ChÊn(3) ®ðîc bæ ®i lµm Th¸i thó quËn §«ng Lai. Lóc ®i nhËm chøc ë ®Êt Xð¬ng Êp, quan huyÖn ë ®Êy lµ Vð¬ng MËt - ngðêi ®ðîc «ng tiÕn cö, mêi vµo yÕt kiÕn, råi ®îi ®Õn ®ªm ®em vµng ®Õn lÔ. 6

Dð¬ng ChÊn b¶o : \"Trðíc t«i biÕt «ng lµ ngðêi kh¸ míi tiÕn cö «ng. ThÕ mµ «ng vÉn chða biÕt bông t«i cßn ®em vµng ®Õn cho t«i ð ?\". Vð¬ng MËt cè nµi vµ thða r»ng : \"Xin ngµi cø nhËn cho. B©y giê ®ªm khuya kh«ng ai biÕt\". Dð¬ng ChÊn nãi : \"Trêi biÕt, ®Êt biÕt, «ng biÕt, t«i biÕt. Sao l¹i b¶o lµ kh«ng ai biÕt ?\". Vð¬ng MËt nghe nãi, xÊu hæ ®i ra. (Theo Cæ häc tinh hoa, NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, 2002) 3. Khi nhËn xÐt vÒ Hå Chñ tÞch, mét nhµ b¸o ngðêi MÜ ®· viÕt : \"Søc m¹nh vÜ ®¹i cña Cô Hå lµ ë chç Cô vÉn sèng nhð nh÷ng ngðêi ViÖt Nam b×nh thðêng. Cô ®· khðíc tõ nh÷ng ng«i nhµ ®å sé, nh÷ng bé qu©n phôc cña c¸c thèng chÕ, nh÷ng ng«i sao cña c¸c ®¹i tðíng. Trong c¶ mét ®êi, tuy quan hÖ víi nhiÒu ngðêi phð¬ng T©y ®Çy quyÒn uy, nhðng Cô ®· chän con ®ðêng kh¸c h¼n con ®ðêng cña hä. Cô vÉn lµ mét ngðêi ViÖt Nam sèng trong s¹ch, liªm khiÕt...\". (Pháng theo Mét giê víi ®ång chÝ Hå ChÝ Minh, NXB Thanh niªn, Hµ Néi, 1985) Chó thÝch 1. Ma-ri Quy-ri (1867 -1934) : n÷ b¸c häc ngðêi Ph¸p gèc Ba Lan, ngðêi phô n÷ ®Çu tiªn trªn thÕ giíi hai lÇn ®o¹t gi¶i N«-ben : - Gi¶i N«-ben VËt lÝ n¨m 1903 (cïng Hen-ri Be-c¬-ren vμ chång bμ lμ Pie Quy-ri). - Gi¶i N«-ben Ho¸ häc n¨m 1911. 2. Tæng thèng thø 29 cña nðíc MÜ : Oa-ren Gam-li Hac-®ing (Warren Gamlie Harding). 3. Dð¬ng ChÊn : nhμ hiÒn triÕt Trung Quèc thêi §«ng H¸n (kho¶ng tõ n¨m 25 ®Õn n¨m 220). Gîi ý a) Em cã suy nghÜ g× vÒ c¸ch xö sù cña Ma-ri Quy-ri, Dð¬ng ChÊn vµ cña B¸c Hå trong nh÷ng c©u chuyÖn trªn ? b) Theo em, nh÷ng c¸ch xö sù ®ã cã ®iÓm g× chung ? V× sao ? 7

c) Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, theo em, viÖc häc tËp nh÷ng tÊm gð¬ng ®ã cã cßn phï hîp n÷a kh«ng ? V× sao ? II - Néi dung bμi häc 1. Liªm khiÕt lµ mét phÈm chÊt ®¹o ®øc cña con ngðêi thÓ hiÖn lèi sèng trong s¹ch, kh«ng h¸m danh, h¸m lîi, kh«ng bËn t©m vÒ nh÷ng toan tÝnh nhá nhen, Ých kØ. 2. Sèng liªm khiÕt sÏ lµm cho con ngðêi thanh th¶n, nhËn ®ðîc sù quý träng, tin cËy cña mäi ngðêi, gãp phÇn lµm cho x· héi trong s¹ch, tèt ®Ñp h¬n. III - Bμi tËp 1. Theo em, nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn tÝnh kh«ng liªm khiÕt ? V× sao ? a) Lu«n mong muèn lµm giµu b»ng tµi n¨ng vµ søc lùc cña m×nh ; b) Lµm bÊt cø viÖc g× ®Ó ®¹t ®ðîc môc ®Ých ; c) Lu«n kiªn tr× phÊn ®Êu vð¬n lªn ®Ó ®¹t ®ðîc kÕt qu¶ cao trong c«ng viÖc ; d) S½n sµng dïng tiÒn b¹c, quµ c¸p biÕu xÐn nh»m ®¹t ®ðîc môc ®Ých cña m×nh ; ®) S½n sµng gióp ®ì ngðêi kh¸c khi hä gÆp khã kh¨n ; e) ChØ lµm viÖc g× khi thÊy cã lîi ; g) TÝnh to¸n c©n nh¾c kÜ lðìng trðíc khi quyÕt ®Þnh mét viÖc g×. 2. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi nh÷ng viÖc lµm nµo sau ®©y ? V× sao ? a) B¹n BÝch ®Õn xin c« gi¸o n©ng ®iÓm m«n To¸n cho m×nh. b) S¾p cã ®ît tuyÓn ngðêi vµo lµm viÖc ë c¬ quan do «ng L©m lµm Gi¸m ®èc. Ai mang quµ c¸p ®Õn biÕu, «ng L©m ®Òu kh«ng nhËn. c) C¸n bé kiÓm l©m v× nghÌo ®· chÆt mét sè c©y lÊy gç ®Ó b¸n. d) Nh©n viªn phôc vô phßng ë kh¸ch s¹n nhÆt ®ðîc vÝ tiÒn cña kh¸ch ®Ó quªn, ®· mang tr¶ l¹i cho kh¸ch. 3. Em h·y kÓ mét c©u chuyÖn nãi vÒ tÝnh liªm khiÕt. 4. Theo em, muèn trë thµnh ngðêi liªm khiÕt, cÇn rÌn luyÖn nh÷ng ®øc tÝnh g× ? 5. Em h·y sðu tÇm mét sè c©u ca dao, tôc ng÷, danh ng«n nãi vÒ tÝnh liªm khiÕt. 8

3Bµi t«n träng ngðêi kh¸c I - §Æt vÊn ®Ò 1. ë líp 8C, Mai lµ mét häc sinh ®ðîc c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ quý mÕn. Lµ häc sinh giái suèt 7 n¨m liÒn, l¹i sèng trong gia ®×nh kh¸ gi¶, nhðng kh«ng bao giê Mai cã th¸i ®é kiªu c¨ng, coi thðêng ngðêi kh¸c. Mai lu«n lÔ phÐp víi thÇy c« gi¸o vµ nh÷ng ngðêi trªn ; sèng chan hoµ, cëi më víi b¹n bÌ vµ gióp ®ì mäi ngðêi mét c¸ch nhiÖt t×nh, v« tð. Mai lu«n gð¬ng mÉu chÊp hµnh tèt néi quy ë trðêng vµ líp ®Ò ra, kh«ng ®Ó ai ph¶i nh¾c nhë, chª tr¸ch. 2. H¶i lµ mét cËu bÐ lai da ®en, häc giái vµ tèt bông. Song, v× mµu da cña m×nh mµ em thðêng bÞ mét sè b¹n trong líp chÕ giÔu, ch©m chäc. §iÒu ®ã lµm H¶i c¶m thÊy rÊt buån tñi vµ giËn c¸c b¹n v× ®· ®èi xö bÊt c«ng víi em. H¶i nghÜ : \"M×nh cã lµm g× nªn téi ®©u ? LÏ nµo \"da ®en\" lµ xÊu ? Kh«ng ! Kh«ng thÓ nhð thÕ ®ðîc, m×nh ®· ®ðîc hðëng mµu da nµy tõ cha. M×nh yªu nã vµ m×nh thÊy tù hµo v× nã\". 3. Trong giê häc m«n Ng÷ v¨n, c¶ líp ®ang yªn lÆng l¾ng nghe thÇy gi¸o gi¶ng bµi, bçng phÝa cuèi líp cã tiÕng cðêi róc rÝch cña Qu©n vµ Hïng. Th× ra hai b¹n mang truyÖn ®Õn líp vµ m¶i mª ngåi ®äc trong giê häc. Gîi ý a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch xö sù, th¸i ®é vµ viÖc lµm cña c¸c b¹n trong c¸c trðêng hîp trªn ? b) Theo em, trong nh÷ng hµnh vi ®ã, hµnh vi nµo ®¸ng ®Ó chóng ta häc tËp, hµnh vi nµo cÇn ph¶i phª ph¸n ? V× sao ? II - Néi dung bμi häc 1. T«n träng ngðêi kh¸c lµ sù ®¸nh gi¸ ®óng møc, coi träng danh dù, phÈm gi¸ vµ lîi Ých cña ngðêi kh¸c ; thÓ hiÖn lèi sèng cã v¨n ho¸ cña mçi ngðêi. 2. Cã t«n träng ngðêi kh¸c th× míi nhËn ®ðîc sù t«n träng cña ngðêi kh¸c ®èi víi m×nh. Mäi ngðêi t«n träng lÉn nhau lµ c¬ së ®Ó quan hÖ x· héi trë nªn lµnh m¹nh, trong s¸ng vµ tèt ®Ñp h¬n. 9

CÇn ph¶i t«n träng mäi ngðêi ë mäi n¬i, mäi lóc, c¶ trong cö chØ, hµnh ®éng vµ lêi nãi. III - Bμi tËp 1. Nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn râ sù t«n träng ngðêi kh¸c ? V× sao ? a) §i nhÑ, nãi khÏ khi vµo bÖnh viÖn ; b) ChØ lµm theo së thÝch cña m×nh kh«ng cÇn biÕt ®Õn mäi ngðêi xung quanh ; c) Nãi chuyÖn riªng, lµm viÖc riªng vµ ®ïa nghÞch trong giê häc ; d) Cðêi ®ïa Çm Ü khi ®i dù hoÆc gÆp c¸c ®¸m tang ; ®) BËt nh¹c to khi ®· qu¸ khuya ; e) Ch©m chäc, chÕ giÔu ngðêi khuyÕt tËt ; g) C¶m th«ng, chia sÎ khi ngðêi kh¸c gÆp ®iÒu bÊt h¹nh ; h) Coi thðêng, miÖt thÞ nh÷ng ngðêi nghÌo khã ; i) L¾ng nghe ý kiÕn cña mäi ngðêi ; k) C«ng kÝch, chª bai khi ngðêi kh¸c cã së thÝch kh«ng gièng m×nh ; l) B¾t n¹t ngðêi yÕu h¬n m×nh ; m) G©y gæ, to tiÕng víi ngðêi xung quanh ; n) Vøt r¸c ë n¬i c«ng céng ; o) §æ lçi cho ngðêi kh¸c. 2. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi mçi ý kiÕn dðíi ®©y ? V× sao ? a) T«n träng ngðêi kh¸c lµ tù h¹ thÊp m×nh ; b) Muèn ngðêi kh¸c t«n träng m×nh th× m×nh ph¶i biÕt t«n träng ngðêi kh¸c ; c) T«n träng ngðêi kh¸c lµ tù t«n träng m×nh. 3. H·y dù kiÕn nh÷ng t×nh huèng mµ em thðêng gÆp trong cuéc sèng ®Ó cã c¸ch øng xö thÓ hiÖn sù t«n träng mäi ngðêi, theo c¸c gîi ý sau : a) ë trðêng (trong quan hÖ víi b¹n bÌ, thÇy c« gi¸o...). b) ë nhµ (trong quan hÖ víi «ng bµ, bè mÑ, anh chÞ em...). c) ë ngoµi ®ðêng, n¬i c«ng céng... 4. Em h·y sðu tÇm mét vµi c©u ca dao, tôc ng÷ nãi vÒ sù t«n träng ngðêi kh¸c. 10

4Bµi Gi÷ ch÷ tÝn I - §Æt vÊn ®Ò Trong ®êi sèng x· héi, mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó t¹o dùng vµ cñng cè mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi÷a con ngðêi víi nhau, ®ã lµ lßng tin. Nhðng, lµm thÕ nµo ®Ó cã ®ðîc lßng tin cña mäi ngðêi ? §iÒu ®ã hoµn toµn tuú thuéc vµo viÖc lµm vµ c¸ch xö sù cña mçi chóng ta. Cã thÓ nªu ra ®©y mét vµi trðêng hîp : 1. Nðíc Lç cã mét c¸i ®Ønh(1) rÊt quý bÞ nðíc TÒ b¾t ph¶i ®em d©ng. Vua Lç tiÕc l¾m, cho lµm mét c¸i ®Ønh gi¶ ®ða sang. Vua TÒ b¶o : \"Ph¶i cã Nh¹c ChÝnh Tö(2) ®em ®Ønh sang nãi th× ta míi tin\". Vua Lç cho gäi Nh¹c ChÝnh Tö ®Õn, b¶o ®i. Nh¹c ChÝnh Tö hái : \"Sao kh«ng ®ða c¸i ®Ønh thËt ?\" Vua Lç nãi : \"Ta quý c¸i ®Ønh Êy l¾m\". Nh¹c ChÝnh Tö thða : \"Nhµ vua quý c¸i ®Ønh Êy thÕ nµo th× t«i quý c¸i ®øc \"tin\" cña t«i nhð thÕ\". Sau ®ã, Vua Lç ph¶i ®ða ®Ønh thËt, Nh¹c ChÝnh Tö míi chÞu ®i. (Theo Cæ häc tinh hoa, NXB V¨n ho¸ - Th«ng tin, Hµ Néi, 2002) 2. Håi ë P¸c Bã, mét h«m, B¸c chuÈn bÞ ®i c«ng t¸c, cã mét em bÐ trong sè c¸c em thðêng ngµy quÊn quýt bªn B¸c, ®ßi B¸c mua cho mét c¸i vßng b¹c. H¬n hai n¨m sau B¸c trë vÒ, mäi ngðêi mõng rì ra ®ãn B¸c, hái th¨m søc khoÎ B¸c, kh«ng ai cßn nhí chuyÖn em bÐ ®ßi B¸c mua quµ n¨m xða. Nhðng riªng B¸c th× B¸c vÉn nhí ®inh ninh. B¸c tõ tõ më tói, lÊy ra mét chiÕc vßng b¹c míi tinh vµ trao cho em bÐ. B¸c b¶o : \"Ch¸u nã nhê mua tøc lµ nã muèn l¾m. M×nh ®· høa th× ph¶i lµm cho k× ®ðîc, kh«ng lµm ®ðîc th× ®õng cã høa\". B¸c b¶o ®Êy lµ ch÷ \"tÝn\", cÇn gi÷ trän. (Theo B¸c Hå - Ngðêi ViÖt Nam ®Ñp nhÊt, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1986) 11

3. Trªn thÞ trðêng, c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh cÇn ph¶i lµm g× ®Ó gi÷ v÷ng ®ðîc lßng tin vµ sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng (ngðêi tiªu dïng) ®èi víi hä. §iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu trong quan hÖ hîp t¸c kinh doanh mµ mét trong hai bªn kh«ng thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh ®ðîc kÝ kÕt trong b¶n hîp ®ång ? 4. NÕu mét ngðêi, viÖc g× còng chØ lµm qua loa, ®¹i kh¸i, kh«ng lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña m×nh víi c«ng viÖc ®ðîc giao, th× ngðêi ®ã cã nhËn ®ðîc sù tin cËy, tÝn nhiÖm cña nh÷ng ngðêi kh¸c kh«ng ? V× sao ? Chó thÝch 1. C¸i ®Ønh : §å b»ng ®ång, thμnh h¬i ph×nh, miÖng réng, cã ba ch©n, dïng ®Ó ®èt hð¬ng trÇm. 2. Nh¹c ChÝnh Tö : Ngðêi nðíc Lç, thêi Xu©n Thu (Trung Quèc). ¤ng lμ ngðêi rÊt träng ch÷ tÝn. Gîi ý a) Muèn gi÷ ®ðîc lßng tin cña mäi ngðêi ®èi víi m×nh th× mçi ngðêi chóng ta cÇn ph¶i lµm g× ? b) Cã ý kiÕn cho r»ng : Gi÷ ch÷ tÝn chØ lµ gi÷ lêi høa. Em cã ®ång t×nh víi ý kiÕn ®ã kh«ng ? V× sao ? II - Néi dung bμi häc 1. Gi÷ ch÷ tÝn lµ coi träng lßng tin cña mäi ngðêi ®èi víi m×nh, biÕt träng lêi høa vµ biÕt tin tðëng nhau. 2. Ngðêi biÕt gi÷ ch÷ tÝn sÏ nhËn ®ðîc sù tin cËy, tÝn nhiÖm cña ngðêi kh¸c ®èi víi m×nh, gióp mäi ngðêi ®oµn kÕt vµ dÔ dµng hîp t¸c víi nhau. 3. Muèn gi÷ ®ðîc lßng tin cña mäi ngðêi ®èi víi m×nh, th× mçi ngðêi cÇn ph¶i lµm tèt chøc tr¸ch, nhiÖm vô, gi÷ ®óng lêi høa, ®óng hÑn trong mèi quan hÖ cña m×nh víi mäi ngðêi xung quanh. III - Bμi tËp 1. Trong nh÷ng t×nh huèng sau, theo em, t×nh huèng nµo biÓu hiÖn hµnh vi gi÷ ch÷ tÝn (hoÆc kh«ng gi÷ ch÷ tÝn) vµ gi¶i thÝch t¹i sao ? a) Minh høa víi bè mÑ Quang vµ c« gi¸o chñ nhiÖm lµ sÏ gióp ®ì Quang häc tËp tiÕn bé. V× thÕ, nh÷ng bµi tËp nµo mµ Quang kh«ng lµm ®ðîc th× Minh ®Òu lµm hé vµ ®ða cho Quang chÐp. 12

b) Bè Trung høa ®Õn sinh nhËt Trung sÏ ®ða em ®i ch¬i c«ng viªn, nhðng v× ph¶i ®i c«ng t¸c ®ét xuÊt nªn bè kh«ng thùc hiÖn ®ðîc lêi høa cña m×nh. c) Nam cho r»ng, nÕu cã khuyÕt ®iÓm th× cÇn ph¶i thËt thµ nhËn lçi vµ cø høa söa ch÷a, cßn lµm ®ðîc ®Õn ®©u l¹i lµ chuyÖn kh¸c. d) V× kh«ng muèn lµm mÊt lßng ngðêi kh¸c, nªn «ng VÜnh - Gi¸m ®èc mét c«ng ti thðêng nhËn lêi, ®éng viªn, an ñi vµ høa sÏ gióp ®ì khi hä ®Õn nhê, mÆc dï «ng biÕt r»ng viÖc ®ã «ng kh«ng thÓ lµm ®ðîc. ®) Lan mðîn Trang cuèn s¸ch vµ høa hai h«m sau sÏ tr¶, nhðng v× chða ®äc xong nªn Lan cho r»ng, cø gi÷ l¹i khi nµo ®äc xong th× tr¶ cho Trang còng ®ðîc. e) Phð¬ng bÞ èm ®· mÊy ngµy, kh«ng ®i häc ®ðîc. Nga høa víi c« gi¸o sÏ sang nhµ gióp Phð¬ng häc tËp, nhðng v× m¶i xem bé phim hay trªn truyÒn h×nh nªn Nga ®· quªn mÊt. 2. Em h·y kÓ mét vµi vÝ dô vÒ biÓu hiÖn cña hµnh vi gi÷ ch÷ tÝn (hoÆc kh«ng gi÷ ch÷ tÝn) mµ em biÕt. 3. Theo em, häc sinh muèn gi÷ ch÷ tÝn th× cÇn ph¶i lµm g× ? 4. Em h·y sðu tÇm mét sè c©u ca dao, tôc ng÷, danh ng«n nãi vÒ viÖc gi÷ ch÷ tÝn. 5Bµi ph¸p luËt vμ kØ luËt I - §Æt vÊn ®Ò NhiÒu ngðêi trong chóng ta h¼n chða quªn vô ¸n lín \"§ðêng d©y bu«n b¸n ma tuý xuyªn quèc gia Siªng Phªnh - Vò Xu©n Trðêng\" ®· ®ðîc ®ða ra xÐt xö vµo th¸ng 5 n¨m 1997 t¹i Hµ Néi. Tõ mét lêi khai trðíc khi ra ph¸p trðêng cña kÎ tö tï Siªng Phªnh (ngðêi Lµo), c¬ quan c«ng an ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra vµ b¾t gän c¶ mét ®ðêng d©y bu«n b¸n, vËn chuyÓn ma tuý xuyªn Th¸i Lan - Lµo - ViÖt Nam mµ kÎ cÇm ®Çu lµ Vò Xu©n Trðêng, nguyªn lµ c¸n bé cña ngµnh C«ng an. §ðêng d©y bu«n b¸n ma tuý nµy ®· ®ðîc thiÕt lËp rÊt c«ng phu víi mét vá bäc tðëng nhð kh¸ ch¾c ch¾n lµ lîi dông c¸n bé vµ phð¬ng tiÖn cña lùc lðîng c«ng an, cña c¬ quan 13

nhµ nðíc ®Ó che m¾t ph¸p luËt. Chóng ®· bu«n b¸n, vËn chuyÓn hµng t¹ thuèc phiÖn, mang vµo ViÖt Nam hµng tr¨m ki-l«-gam hª-r«-in ®Ó tiªu thô. Chóng cßn dïng nh÷ng ®ång tiÒn bÊt chÝnh ®Ó mua chuéc, dô dç c¸c c¸n bé nhµ nðíc tham gia tiÕp tay, che giÊu c¸c téi ¸c. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, thu thËp chøng cø ph¹m téi cña vô ¸n, c¸c chiÕn sÜ c«ng an ®· ph¶i vðît qua kh«ng Ýt khã kh¨n, trë ng¹i, song hä vÉn quyÕt t©m ®ða ra trðíc ph¸p luËt nh÷ng kÎ gieo r¾c \"c¸i chÕt tr¾ng\". Dï ®· ®ðîc tæ chøc vµ che ®Ëy mét c¸ch tinh vi, x¶o quyÖt, nhðng cuèi cïng, ®ðêng d©y ma tuý nguy hiÓm nµy còng ®· bÞ c¸c chiÕn sÜ c«ng an triÖt ph¸ vµ ®ða ra xÐt xö trðíc ph¸p luËt. Sau hai phiªn toµ xÐt xö, nh÷ng kÎ cÇm ®Çu cña ®ðêng d©y ®· bÞ nghiªm trÞ : 22 bÞ c¸o víi c¸c téi danh nhð bu«n b¸n, vËn chuyÓn, tµng tr÷ tr¸i phÐp c¸c chÊt ma tuý, thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm g©y hËu qu¶ nghiªm träng, che giÊu téi ph¹m... ®· bÞ Toµ ¸n tuyªn ph¹t víi 8 ¸n tö h×nh, 6 ¸n tï chung th©n, 2 ¸n 20 n¨m tï giam, sè cßn l¹i tõ 1 ®Õn 9 n¨m tï giam vµ bÞ ph¹t tiÒn, tÞch thu tµi s¶n. (Tæng hîp trªn b¸o Lao ®éng, c¸c sè ra tõ ngµy 10-5 ®Õn ngµy 26-6-1997) Gîi ý a) Theo em, Vò Xu©n Trðêng vµ ®ång bän ®· cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nhð thÕ nµo ? b) Nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt cña Vò Xu©n Trðêng vµ ®ång bän ®· g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nhð thÕ nµo ? c) §Ó chèng l¹i nh÷ng ©m mðu x¶o quyÖt cña bän téi ph¹m ma tuý, c¸c chiÕn sÜ c«ng an cÇn cã nh÷ng phÈm chÊt g× ? d) Ngðêi häc sinh cã cÇn cã tÝnh kØ luËt vµ t«n träng ph¸p luËt kh«ng ? T¹i sao ? Em h·y nªu mét vÝ dô cô thÓ. II - Néi dung bμi häc 1. Ph¸p luËt lµ c¸c quy t¾c xö sù chung, cã tÝnh b¾t buéc, do Nhµ nðíc ban hµnh, ®ðîc Nhµ nðíc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc, thuyÕt phôc, cðìng chÕ. 2. KØ luËt lµ nh÷ng quy ®Þnh chung cña mét céng ®ång hoÆc cña tæ chøc x· héi (nhµ trðêng, c¬ së s¶n xuÊt, c¬ quan...) yªu cÇu mäi ngðêi ph¶i tu©n theo nh»m t¹o ra sù thèng nhÊt hµnh ®éng ®Ó ®¹t chÊt lðîng, hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc. 3. Nh÷ng quy ®Þnh cña mét tËp thÓ ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kh«ng ®ðîc tr¸i víi ph¸p luËt. 14

4. Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ kØ luËt gióp cho mäi ngðêi cã mét chuÈn mùc chung ®Ó rÌn luyÖn vµ thèng nhÊt trong ho¹t ®éng. Ngoµi viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm, b¶o vÖ quyÒn lîi cña mäi ngðêi, ph¸p luËt vµ kØ luËt cßn gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mçi c¸ nh©n vµ toµn x· héi ph¸t triÓn theo mét ®Þnh hðíng chung. 5. Häc sinh cÇn thðêng xuyªn vµ tù gi¸c thùc hiÖn ®óng nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ trðêng, céng ®ång vµ Nhµ nðíc. III - Bμi tËp 1. Cã ngðêi cho r»ng, ph¸p luËt chØ cÇn víi nh÷ng ngðêi kh«ng cã tÝnh kØ luËt, tù gi¸c. Cßn ®èi víi nh÷ng ngðêi cã ý thøc kØ luËt th× ph¸p luËt lµ kh«ng cÇn thiÕt. Quan niÖm ®ã ®óng hay sai ? T¹i sao ? 2. B¶n néi quy cña nhµ trðêng, nh÷ng quy ®Þnh cña mét c¬ quan cã thÓ coi lµ ph¸p luËt ®ðîc kh«ng ? T¹i sao ? 3. Trong nh÷ng buæi sinh ho¹t §éi, cã mét sè b¹n ®Õn chËm : a) Chi ®éi trðëng nh¾c nhë, phª b×nh mÊy b¹n ®ã lµ thiÕu kØ luËt §éi. b) C¸c b¹n nãi trªn gi¶i thÝch l¹i : §éi lµ hoµn toµn tù nguyÖn, tù gi¸c, kh«ng thÓ coi ®Õn chËm lµ thiÕu kØ luËt. Em ®ång t×nh víi hµnh vi cña Chi ®éi trðëng hay quan niÖm cña c¸c b¹n ®Õn chËm ? V× sao ? 4. T¾c nghÏn giao th«ng ë mét sè thµnh phè lín hiÖn nay do nhiÒu nguyªn nh©n. Cã nguyªn nh©n nµo liªn quan ®Õn ý thøc cña ngðêi tham gia giao th«ng kh«ng ? Em thö nªu c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. 6Bµi X©y dùng t×nh b¹n trong s¸ng, lμnh m¹nh I - §Æt vÊn ®Ò Trong cuéc sèng, ai còng cÇn cã b¹n. Tuy nhiªn, t×nh b¹n cña mçi ngðêi mçi vÎ, rÊt phong phó, ®a d¹ng. Em h·y ®äc vµ t×m hiÓu vÒ t×nh b¹n gi÷a hai vÞ l·nh tô vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n trong c©u chuyÖn dðíi ®©y : 15

C¸c M¸c vµ Phri-®rÝch ¡ng-ghen lµ hai vÞ l·nh tô vÜ ®¹i cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi, ®ång thêi gi÷a hai «ng l¹i cã mét t×nh b¹n vÜ ®¹i vµ c¶m ®éng. ¡ng-ghen kh«ng nh÷ng lµ ngðêi ®ång chÝ trung kiªn, lu«n s¸t c¸nh bªn M¸c trong sù nghiÖp ®Êu tranh chèng l¹i hÖ tð tðëng tð b¶n, truyÒn b¸ hÖ tð tðëng v« s¶n, mµ «ng cßn lµ ngðêi b¹n th©n thiÕt cña c¶ gia ®×nh M¸c. ¤ng lu«n cã mÆt bªn c¹nh gia ®×nh b¹n trong nh÷ng giê phót khã kh¨n nhÊt. MÆc dï chØ muèn dµnh hÕt thêi gian, t©m huyÕt cho sù nghiÖp chÝnh trÞ cao c¶ vµ vèn kh«ng ða c«ng viÖc kinh doanh nhðng «ng ®· ph¶i nhËn lêi cha m×nh ®i lµm kinh doanh mét thêi gian ®Ó lÊy tiÒn gióp ®ì gia ®×nh M¸c. ChÝnh nhê sù gióp ®ì vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cña «ng, M¸c ®· yªn t©m hoµn thµnh bé Tð b¶n næi tiÕng cña m×nh. (Pháng theo T×nh b¹n vÜ ®¹i vµ c¶m ®éng, NXB Thanh niªn, Hµ Néi, 1987) Gîi ý a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ t×nh b¹n gi÷a M¸c vµ ¡ng-ghen ? T×nh b¹n ®ã ®ðîc dùa trªn c¬ së nµo ? b) Em h·y gi¶i thÝch thÕ nµo lµ t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh. II - Néi dung bμi häc 1. T×nh b¹n lµ t×nh c¶m g¾n bã gi÷a hai hoÆc nhiÒu ngðêi trªn c¬ së hîp nhau vÒ tÝnh t×nh, së thÝch hoÆc cã chung xu hðíng ho¹t ®éng, cã cïng lÝ tðëng sèng,... T×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau : phï hîp víi nhau vÒ quan niÖm sèng ; b×nh ®¼ng vµ t«n träng lÉn nhau ; ch©n thµnh, tin cËy vµ cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi nhau ; th«ng c¶m, ®ång c¶m s©u s¾c víi nhau. T×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh cã thÓ cã gi÷a nh÷ng ngðêi cïng giíi hoÆc kh¸c giíi. 2. T×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh gióp con ngðêi c¶m thÊy Êm ¸p, tù tin, yªu cuéc sèng h¬n, biÕt tù hoµn thiÖn m×nh ®Ó sèng tèt h¬n. §Ó x©y dùng t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh cÇn cã thiÖn chÝ vµ cè g¾ng tõ c¶ hai phÝa. 16

• Ca dao : B¹n bÌ lµ nghÜa tð¬ng th©n, Khã kh¨n, thuËn lîi ©n cÇn cã nhau. B¹n bÌ lµ nghÜa trðíc sau, Tuæi th¬ cho ®Õn b¹c ®Çu kh«ng phai. III - Bμi tËp 1. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi c¸c ý kiÕn sau ®©y ? V× sao ? a) T×nh b¹n ®Ñp chØ cã trong s¸ch vë ; b) B¹n bÌ ph¶i biÕt bao che, b¶o vÖ nhau trong mäi trðêng hîp ; c) T×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh dùa trªn sù b×nh ®¼ng, t«n träng, tin cËy, ch©n thµnh, kh«ng vô lîi, cã tr¸ch nhiÖm, lu«n th«ng c¶m, chia sÎ, gióp ®ì nhau tiÕn bé ; d) Tô tËp, rñ rª nhau héi hÌ, ¨n ch¬i ®µn ®óm kh«ng ph¶i lµ t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh ; ®) T×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh gióp con ngðêi sèng tèt h¬n, yªu cuéc sèng h¬n ; e) Kh«ng thÓ cã t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh gi÷a hai ngðêi kh¸c giíi ; g) T×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh kh«ng thÓ cã tõ mét phÝa. 2. Em sÏ lµm g× nÕu thÊy b¹n m×nh : a) M¾c khuyÕt ®iÓm hoÆc vi ph¹m ph¸p luËt ? b) BÞ ngðêi kh¸c rñ rª, l«i kÐo sö dông ma tuý ? c) Cã chuyÖn buån hoÆc gÆp khã kh¨n, rñi ro trong cuéc sèng ? d) Cã chuyÖn vui ? ®) Kh«ng che giÊu khuyÕt ®iÓm cho em ? e) §èi xö th©n mËt víi mét b¹n kh¸c trong líp ? 3. Em h·y sðu tÇm mét sè c©u chuyÖn, tÊm gð¬ng vÒ t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh vµ trao ®æi víi b¹n bÌ. 4. H·y nªu nh÷ng ®iÒu em thÊy tù hµo vÒ t×nh b¹n cña m×nh. Em sÏ lµm nh÷ng g× ®Ó x©y dùng t×nh b¹n trong s¸ng, lµnh m¹nh víi c¸c b¹n trong líp, trong trðêng ? 17

7Bµi TÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi I - §Æt vÊn ®Ò Trong buæi sinh ho¹t líp víi chñ ®Ò \"Häc tËp, rÌn luyÖn v× ngµy mai lËp nghiÖp\" n¶y sinh hai quan niÖm. - Mét sè häc sinh cho r»ng : §Ó lËp nghiÖp chØ cÇn häc v¨n ho¸, tiÕp thu khoa häc - kÜ thuËt, rÌn luyÖn kÜ n¨ng lao ®éng lµ ®ñ ; kh«ng cÇn ph¶i tÝch cùc tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi. - Sè cßn l¹i cho r»ng : Häc v¨n ho¸ tèt, rÌn luyÖn kÜ n¨ng lao ®éng lµ cÇn nhðng chða ®ñ, ph¶i tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi cña ®Þa phð¬ng, cña ®Êt nðíc. Gîi ý a) Em ®ång t×nh víi quan niÖm nµo ? T¹i sao ? b) H·y kÓ nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh trÞ – x· héi mµ em thðêng tham gia. V× sao gäi nh÷ng ho¹t ®éng ®ã lµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ – x· héi ? c) Häc sinh tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi sÏ cã lîi g× cho c¸ nh©n vµ x· héi ? II - Néi dung bμi häc 1. Ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã néi dung liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ Nhµ nðíc, chÕ ®é chÝnh trÞ, trËt tù an ninh x· héi ; lµ nh÷ng ho¹t ®éng trong c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, ®oµn thÓ quÇn chóng vµ ho¹t ®éng nh©n ®¹o, b¶o vÖ m«i trðêng sèng cña con ngðêi... 2. Ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó mçi c¸ nh©n béc lé, rÌn luyÖn, ph¸t triÓn kh¶ n¨ng vµ ®ãng gãp trÝ tuÖ, c«ng søc cña m×nh vµo c«ng viÖc chung cña x· héi. 3. Häc sinh cÇn tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi ®Ó h×nh thµnh, ph¸t triÓn th¸i ®é, t×nh c¶m, niÒm tin trong s¸ng, rÌn luyÖn n¨ng lùc giao tiÕp øng xö, n¨ng lùc tæ chøc qu¶n lÝ, n¨ng lùc hîp t¸c... 18

III - Bμi tËp 1. Theo em, nh÷ng ho¹t ®éng nµo sau ®©y thuéc lo¹i ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi ? V× sao ? a) Häc tËp v¨n ho¸ ; b) Tham gia c¸c c«ng viÖc gia ®×nh ; c) Tham gia s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt (c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp...) ; d) Tham gia x©y dùng c¸c c«ng tr×nh (x©y dùng nhµ m¸y, cÇu ®ðêng, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû ®iÖn...) ; ®) Tham quan du lÞch ; e) Ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao, v¨n nghÖ ; g) Tham gia c¸c ho¹t ®éng tõ thiÖn, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa ; h) Tham gia c¸c ho¹t ®éng cña §éi, cña §oµn ; i) Tuyªn truyÒn vÒ nÕp sèng v¨n ho¸ ; k) Gióp ®ì ngðêi gÆp khã kh¨n (cô giµ, em nhá, ngðêi gÆp rñi ro, gia ®×nh thð¬ng binh liÖt sÜ, gia ®×nh chÝnh s¸ch...) ; l) Tham gia gi÷ g×n trËt tù trÞ an ; m) Gióp ®ì lùc lðîng an ninh s¨n b¾t cðíp ; n) Gi÷ g×n vÖ sinh m«i trðêng ë nhµ, ë trðêng, ë n¬i c«ng céng ; o) Gi÷ g×n vÖ sinh c¸ nh©n. 2. Em h·y ph©n lo¹i nh÷ng biÓu hiÖn dðíi ®©y thµnh hai lo¹i : thÓ hiÖn sù tÝch cùc vµ kh«ng tÝch cùc khi tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi. a) Lu«n lu«n tham gia ®óng giê ; b) Lu«n lu«n ph¶i nh¾c nhë ; c) BÞ b¹n bÌ l«i kÐo ; d) Nhê ngðêi kh¸c tham gia ®Ó ®ðîc nghØ ; ®) Lµm viÖc ®Ó ®ðîc nhËn xÐt tèt ; e) Tham gia v× thÊy lîi Ých cho mäi ngðêi vµ b¶n th©n ; g) Lo l¾ng ®Õn c«ng viÖc ®ðîc ph©n c«ng ; 19

h) Tham gia v× thÇy c« gi¸o yªu cÇu ; i) VËn ®éng c¸c b¹n cïng tham gia ; k) Lu«n x¸c ®Þnh môc tiªu vµ kiÓm tra ®¸nh gi¸ l¹i kÕt qu¶ ho¹t ®éng ; l) Suy nghÜ, c¶i tiÕn, s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng. 3. Khi tham gia c¸c ho¹t ®éng do líp, trðêng vµ ®Þa phð¬ng tæ chøc, em thðêng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng lÝ do nµo ? V× sao ? 4. Em ®Õn nhµ b¹n ®Ó rñ b¹n cïng ®i tham gia cæ ®éng cho ngµy bÇu cö Quèc héi s¾p tíi, nhðng b¹n kh«ng muèn ®i v× ®ang xem ®¸ bãng trªn v« tuyÕn. Em sÏ xö sù nhð thÕ nµo ? V× sao ? 5. C¨n cø vµo hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cña líp, trðêng vµ ®Þa phð¬ng, em h·y ®Ò xuÊt mét ho¹t ®éng chÝnh trÞ – x· héi cho tËp thÓ líp vµ ph¸c th¶o kÕ ho¹ch thùc hiÖn ho¹t ®éng ®ã. 8Bµi T«n träng vμ häc hái c¸c d©n téc kh¸c I - §Æt vÊn ®Ò 1. Sau ba mð¬i n¨m b«n ba ë nðíc ngoµi häc hái kinh nghiÖm ®Êu tranh vµ t×m ®ðêng cøu nðíc, B¸c Hå ®· l·nh ®¹o nh©n d©n ta lµm c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc thµnh c«ng. B¸c Hå lµ tÊm gð¬ng s¸ng cho c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn toµn thÕ giíi noi theo. N¨m 1990, UNESCO (Tæ chøc Gi¸o dôc, Khoa häc vµ V¨n ho¸ cña Liªn hîp quèc) ®· ra NghÞ quyÕt c«ng nhËn Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ Danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. NghÞ quyÕt cã ®o¹n viÕt : \"... Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ mét hiÖn tðîng kiÖt xuÊt vÒ quyÕt t©m cña c¶ mét d©n téc, ®· cèng hiÕn trän ®êi m×nh cho sù nghiÖp gi¶i phãng nh©n d©n ViÖt Nam, gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh chung cña c¸c d©n téc v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé\". 2. ViÖt Nam cã nh÷ng di s¶n ®ðîc c«ng nhËn lµ di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi nhð : Cè ®« HuÕ, Phè cæ Héi An, VÞnh H¹ Long, Th¸nh ®Þa MÜ S¬n, Vðên Quèc gia Phong Nha - KÎ Bµng, Nh· nh¹c Cung §×nh HuÕ... 20

3. NÒn kinh tÕ Trung Quèc ®ang trçi dËy m¹nh mÏ. Nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XX - ®Çu thÕ kØ XXI, Trung Quèc lµ nðíc cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµo lo¹i nhanh nhÊt thÕ giíi vµ cã søc c¹nh tranh cao nhÊt khu vùc. Trung Quèc ®¹t ®ðîc nh÷ng thµnh tùu ®ã mét phÇn quan träng lµ nhê më réng quan hÖ vµ häc tËp kinh nghiÖm c¸c nðíc kh¸c, nhð cö ngðêi ®i du häc nðíc ngoµi - c¸ch lµm tõng ®ðîc NhËt B¶n ¸p dông thµnh c«ng ; ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi cã nhiÒu triÓn väng nhð cña Hµn Quèc... HiÖn nay, hîp t¸c kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn m¹nh. Gîi ý a) ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®ãng gãp g× ®¸ng tù hµo vµo nÒn v¨n ho¸ thÕ giíi ? Em h·y nªu thªm mét vµi vÝ dô. b) LÝ do quan träng nµo gióp nÒn kinh tÕ Trung Quèc trçi dËy m¹nh mÏ ? c) Theo em, chóng ta cã cÇn ph¶i t«n träng, häc hái vµ tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu cña c¸c nðíc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi kh«ng ? V× sao ? II - Néi dung bµi häc 1. T«n träng vµ häc hái c¸c d©n téc kh¸c lµ t«n träng chñ quyÒn, lîi Ých vµ nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc ; lu«n t×m hiÓu vµ tiÕp thu nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp trong nÒn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cña c¸c d©n téc ; ®ång thêi thÓ hiÖn lßng tù hµo d©n téc chÝnh ®¸ng cña m×nh. 2. Mçi d©n téc ®Òu cã nh÷ng thµnh tùu næi bËt vÒ kinh tÕ, khoa häc - kÜ thuËt, v¨n ho¸, nghÖ thuËt, nh÷ng c«ng tr×nh ®Æc s¾c, nh÷ng truyÒn thèng quý b¸u. §ã lµ vèn quý cña loµi ngðêi cÇn ®ðîc t«n träng, tiÕp thu vµ ph¸t triÓn. T«n träng vµ häc hái c¸c d©n téc kh¸c sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nðíc ta tiÕn nhanh trªn con ®ðêng x©y dùng ®Êt nðíc giµu m¹nh vµ ph¸t triÓn b¶n s¾c d©n téc. 3. Chóng ta ph¶i tÝch cùc häc tËp, t×m hiÓu ®êi sèng vµ nÒn v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc trªn thÕ giíi, tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc, phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh vµ truyÒn thèng cña d©n téc ta. III - Bμi tËp 1. Em h·y nªu mét sè thµnh tùu vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸…, c¸c c«ng tr×nh tiªu biÓu, phong tôc tËp qu¸n tèt ®Ñp cña mét sè nðíc mµ em biÕt. 2. Chóng ta nªn häc tËp, tiÕp thu nh÷ng g× ë c¸c d©n téc kh¸c trªn thÕ giíi ? H·y nªu vÝ dô. 21

3. Em h·y nªu mét vµi vÝ dô vÒ viÖc häc hái c¸c d©n téc kh¸c cña nh÷ng ngðêi xung quanh em vµ nãi râ viÖc häc hái ®ã cã g× ®óng, sai. V× sao ? H·y liªn hÖ b¶n th©n xem cã ®iÒu g× chða ®óng trong viÖc häc hái c¸c d©n téc kh¸c vµ t×m biÖn ph¸p kh¾c phôc. 4. Toµn vµ Hoµ ®ang tranh luËn víi nhau. Toµn nãi : \"ë nh÷ng nðíc ®ang ph¸t triÓn kh«ng cã g× ®¸ng häc tËp v× hä l¹c hËu l¾m, chØ ë nh÷ng nðíc ph¸t triÓn cã kinh tÕ, khoa häc - kÜ thuËt tiªn tiÕn míi cã nhiÒu thµnh tùu ®¸ng cho ta häc tËp\". Tr¸i l¹i, Hoµ b¶o : \"Ngay c¶ ë nh÷ng nðíc ®ang ph¸t triÓn còng cã nhiÒu mÆt mµ ta cÇn häc tËp\". Em ®ång ý víi ý kiÕn cña b¹n nµo ? V× sao ? 5. Em ®ång ý hoÆc kh«ng ®ång ý víi nh÷ng viÖc lµm nµo dðíi ®©y ? V× sao ? a) B¾t chðíc kiÓu quÇn ¸o cña c¸c ng«i sao ®iÖn ¶nh ; b) T×m hiÓu phong tôc, tËp qu¸n cña c¸c nðíc trªn thÕ giíi ; c) ChØ xem phim, truyÖn cña nðíc ngoµi ; kh«ng xem phim, truyÖn cña ViÖt Nam ; d) Häc hái c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®Ó øng dông ë ViÖt Nam ; ®) ChØ dïng hµng ngo¹i, chª hµng cña ViÖt Nam ; e) Kh«ng xem nghÖ thuËt d©n téc cña ViÖt Nam ; g) Kh«ng xem nghÖ thuËt d©n téc cña c¸c nðíc kh¸c ; h) Dïng tiÕng ViÖt xen lÉn tiÕng nðíc ngoµi. 9Bµi Gãp phÇn x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë céng ®ång d©n cð I - §Æt vÊn ®Ò 1. T¹i mét sè n¬i ë nðíc ta vÉn cßn tôc lÖ t¶o h«n. Cha mÑ dùng vî g¶ chång sím cho con ®Ó cã ngðêi lµm. C¸c em ph¶i xa gia ®×nh, cha mÑ ®Ó ®Õn lµm cho nhµ chång, nhµ vî, thËm chÝ cã em kh«ng ®ðîc ®i häc. NhiÒu cÆp vî chång trÎ con Êy ®· ph¶i bá nhau vµ cuéc ®êi c¸c em dang dë. Tôc lÖ t¶o h«n vµ viÖc sinh ®Î kh«ng cã kÕ ho¹ch lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n sinh ra ®ãi nghÌo. 22

Mét sè n¬i, khi cã ngðêi èm hoÆc gia sóc chÕt hµng lo¹t, ®ång bµo l¹i mêi thÇy mo, thÇy cóng vÒ cóng b¸i, phï phÐp ®Ó trõ ma. Ngðêi nµo bÞ coi lµ cã ma th× bÞ d©n lµng c¨m ghÐt, xua ®uæi. Nh÷ng ngðêi bÊt h¹nh nµy sÏ ph¶i chÕt v× bÞ ®èi xö tµn tÖ hoÆc ph¶i chÊp nhËn cuéc sèng c« ®éc, khèn khã. ë mét vµi ®Þa phð¬ng, cßn cã hiÖn tðîng tô tËp uèng rðîu say, ®¸nh b¹c vµo ngµy lÔ, ngµy TÕt, hoÆc tæ chøc ®¸m ma cã ¨n uèng linh ®×nh. C¸ biÖt, cã n¬i ®Ó ngðêi chÕt trong nhµ nhiÒu ngµy míi ®em ch«n. 2. Trong phong trµo x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸ hiÖn nay, nhiÒu lµng b¶n ®æi thay tiÕn bé, ®ðîc c«ng nhËn lµ lµng v¨n ho¸. Lµng Hinh thuéc x· Thanh An, huyÖn Minh Long, tØnh Qu¶ng Ng·i lµ mét ®iÓm s¸ng v¨n ho¸ vïng cao cña ®ång bµo Hrª. ë lµng Hinh, vÖ sinh rÊt s¹ch sÏ, ®ång bµo nu«i gia sóc vµ gia cÇm kh«ng th¶ r«ng mµ lµm chuång tr¹i c¸ch xa nhµ ë, dïng nðíc s¹ch tõ giÕng thay cho nðíc s«ng. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, lµng Hinh kh«ng cã dÞch bÖnh l©y lan, bµ con èm ®au ®· ®Õn tr¹m x¸ ®Ó ch÷a trÞ chø kh«ng ®Ó ë nhµ råi cóng \"giµng\", cóng ma nhð trðíc. TrÎ em trong lµng ®Õn tuæi ®i häc ®Òu ®ðîc ®Õn trðêng. MÆc dï lµ vïng s©u, nhðng lµng Hinh ®· ®ðîc c«ng nhËn ®¹t tiªu chuÈn phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc vµ xo¸ mï ch÷. Bµ con n¬i ®©y ®· ®oµn kÕt, tð¬ng trî gióp ®ì lÉn nhau trong lµm ¨n kinh tÕ còng nhð trong cuéc sèng. An ninh trËt tù ®ðîc gi÷ v÷ng, nh÷ng tËp tôc l¹c hËu trong cðíi xin, ma chay ®· ®ðîc xo¸ bá... Gîi ý a) Theo em, nh÷ng hiÖn tðîng nªu ë môc 1 cã ¶nh hðëng g× tíi cuéc sèng cña ngðêi d©n ? b) V× sao lµng Hinh ®ðîc c«ng nhËn lµ lµng v¨n ho¸ ? c) Nh÷ng thay ®æi ë lµng Hinh cã ¶nh hðëng nhð thÕ nµo tíi cuéc sèng cña mçi ngðêi d©n vµ c¶ céng ®ång ? II - Néi dung bμi häc 1. Céng ®ång d©n cð lµ toµn thÓ nh÷ng ngðêi cïng sinh sèng trong mét khu vùc l·nh thæ hoÆc ®¬n vÞ hµnh chÝnh, g¾n bã thµnh mét khèi, gi÷a hä cã sù liªn kÕt vµ hîp t¸c víi nhau ®Ó cïng thùc hiÖn lîi Ých cña m×nh vµ lîi Ých chung. 2. X©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë céng ®ång d©n cð lµ lµm cho ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn ngµy cµng lµnh m¹nh, phong phó nhð gi÷ g×n trËt tù an ninh, vÖ sinh n¬i ë ; b¶o vÖ c¶nh quan m«i trðêng s¹ch ®Ñp ; x©y dùng t×nh ®oµn kÕt xãm giÒng ; 23

bµi trõ phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu, mª tÝn dÞ ®oan vµ tÝch cùc phßng, chèng c¸c tÖ n¹n x· héi. 3. X©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë céng ®ång d©n cð gãp phÇn lµm cho cuéc sèng b×nh yªn, h¹nh phóc, b¶o vÖ vµ ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ tèt ®Ñp cña d©n téc. 4. Gãp phÇn x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë céng ®ång d©n cð lµ tr¸ch nhiÖm cña mçi c«ng d©n. Häc sinh cÇn tr¸nh nh÷ng viÖc lµm xÊu vµ tham gia nh÷ng ho¹t ®éng võa søc trong viÖc x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë céng ®ång d©n cð. III - Bμi tËp 1. Em h·y tù nhËn xÐt b¶n th©n vµ gia ®×nh em ®· cã nh÷ng viÖc lµm nµo ®óng, viÖc lµm nµo sai trong viÖc x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë céng ®ång ? 2. Theo em, nh÷ng biÓu hiÖn nµo sau ®©y lµ x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ (vµ ngðîc l¹i) ? V× sao ? a) C¸c gia ®×nh gióp nhau lµm kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ; b) TrÎ em tô tËp ë qu¸n x¸, la cµ ngoµi ®ðêng ; c) Bá trång c©y thuèc phiÖn ; d) TrÎ em ®Õn tuæi ®i häc ®Òu ®Õn trðêng ; ®) Sinh ®Î cã kÕ ho¹ch ; e) Tæ chøc cðíi xin, ma chay linh ®×nh ; g) Trång c©y ë ®ðêng lµng, ngâ xãm ; h) T¶o h«n (lÊy vî, lÊy chång trðíc tuæi mµ ph¸p luËt quy ®Þnh) ; i) TÝch cùc ®äc s¸ch b¸o ; k) Lµm vÖ sinh ®ðêng phè, lµng, xãm ; l) Ch÷a bÖnh b»ng cóng b¸i, bïa phÐp ; m) Tô tËp ®¸nh b¹c, chÝch hót ma tuý ; n) Nghe vµ tuyªn truyÒn tin ®ån nh¶m ; o) X©y dùng ®iÓm vui ch¬i cho trÎ em. 24

3. Em cã nhËn xÐt g× vÒ nÕp sèng v¨n ho¸ n¬i gia ®×nh em ë ? LÊy mét vµi vÝ dô vÒ nh÷ng viÖc mµ theo em lµ gãp phÇn x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ vµ ngðîc l¹i. 4. H·y t×m mét viÖc lµm mµ em cho lµ thiÕt thùc nhÊt ®Ó gãp phÇn x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ t¹i n¬i em ë. 10Bµi Tù lËp I - §Æt vÊn ®Ò Trðíc khi ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc, B¸c Hå cßn rÊt trÎ, mang tªn NguyÔn TÊt Thµnh. Lóc ®ã, anh Thµnh cã mét ngðêi b¹n th©n tªn lµ Lª. Mét lÇn cïng nhau ®i ch¬i phè, ®ét nhiªn Thµnh nh×n th¼ng vµo m¾t b¹n, hái : - Anh Lª, anh cã yªu nðíc kh«ng ? C©u hái ®ét ngét khiÕn anh b¹n ng¹c nhiªn, lóng tóng trong gi©y l¸t råi tr¶ lêi : - TÊt nhiªn lµ cã chø. - Anh cã thÓ gi÷ bÝ mËt kh«ng ? - Cã. - T«i muèn sang nðíc Ph¸p vµ c¸c nðíc kh¸c. Sau khi xem xÐt hä lµm nhð thÕ nµo, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bµo chóng ta. Nhðng nÕu ®i mét m×nh, thËt ra còng cã ®iÒu m¹o hiÓm nhð khi ®au èm. Anh muèn ®i víi t«i kh«ng ? - Nhðng b¹n ¬i, chóng ta lÊy tiÒn ®©u mµ ®i ? - §©y tiÒn ®©y, - Anh Thµnh võa nãi, võa xoÌ réng hai bµn tay - chóng ta sÏ lµm viÖc, chóng ta sÏ lµm bÊt cø viÖc g× ®Ó sèng vµ ®Ó ®i. ThÕ anh cïng ®i víi t«i chø ? BÞ l«i cuèn v× lßng h¨ng h¸i cña b¹n, anh Lª ®ång ý, nhðng sau khi nghÜ l¹i vÒ cuéc phiªu lðu trªn, Lª kh«ng ®ñ can ®¶m ®Ó gi÷ lêi høa. Vµi ngµy sau, ngðêi thanh niªn NguyÔn TÊt Thµnh ®· ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc... (Theo B¸c Hå kÝnh yªu, NXB Kim §ång, Hµ Néi, 1980) 25

Gîi ý a) Em cã suy nghÜ g× qua c©u chuyÖn trªn ? b) V× sao B¸c Hå cã thÓ ra ®i t×m ®ðêng cøu nðíc mÆc dï chØ víi hai bµn tay kh«ng ? c) Em hiÓu thÕ nµo lµ tù lËp ? d) Tù lËp cã ý nghÜa nhð thÕ nµo ®èi víi mçi c¸ nh©n, gia ®×nh vµ x· héi ? II - Néi dung bμi häc 1. Tù lËp lµ tù lµm lÊy, tù gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña m×nh, tù lo liÖu, t¹o dùng cho cuéc sèng cña m×nh ; kh«ng tr«ng chê, dùa dÉm, phô thuéc vµo ngðêi kh¸c. Tù lËp thÓ hiÖn sù tù tin, b¶n lÜnh c¸ nh©n d¸m ®ð¬ng ®Çu víi nh÷ng khã kh¨n, thö th¸ch ; ý chÝ nç lùc phÊn ®Êu, vð¬n lªn trong häc tËp, trong c«ng viÖc vµ trong cuéc sèng. 2. Ngðêi cã tÝnh tù lËp thðêng thµnh c«ng trong cuéc sèng vµ hä xøng ®¸ng nhËn ®ðîc sù kÝnh träng cña mäi ngðêi. 3. Häc sinh chóng ta cÇn ph¶i rÌn luyÖn tÝnh tù lËp ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nhµ trðêng ; trong häc tËp, c«ng viÖc vµ sinh ho¹t h»ng ngµy. III - Bµi tËp 1. Em h·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña tÝnh tù lËp trong häc tËp, trong c«ng viÖc vµ trong sinh ho¹t h»ng ngµy. 2. Em t¸n thµnh hay kh«ng t¸n thµnh víi c¸c ý kiÕn dðíi ®©y ? V× sao ? a) ChØ cã con nhµ nghÌo míi cÇn tù lËp ; b) Kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu chØ dùa trªn sù nç lùc phÊn ®Êu cña b¶n th©n ; c) Nh÷ng thµnh c«ng chØ do nhê vµo sù n©ng ®ì, bao che cña ngðêi kh¸c th× kh«ng thÓ bÒn v÷ng ; d) Tù lËp trong cuéc sèng kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng ; 26

®) Nh÷ng ngðêi cã tÝnh tù lËp thðêng gÆt h¸i ®ðîc nhiÒu thµnh c«ng trong cuéc sèng, mÆc dï ph¶i tr¶i qua nhiÒu gian khæ, khã kh¨n ; e) Tù lËp kh«ng cã nghÜa lµ kh«ng ®ðîc t×m kiÕm sù hç trî, gióp ®ì chÝnh ®¸ng cña nh÷ng ngðêi tin cËy khi khã kh¨n. 3. H·y nhí l¹i mét kÕt qu¶ em ®· ®¹t ®ðîc trong häc tËp, lao ®éng, hay trong c«ng viÖc. Em ®· lµm nhð thÕ nµo ®Ó ®¹t ®ðîc kÕt qu¶ ®ã ? B©y giê nhí l¹i em cã c¶m nghÜ g× ? 4. Em h·y sðu tÇm vµ chia sÎ víi b¹n bÌ vÒ nh÷ng tÊm gð¬ng häc sinh, sinh viªn nghÌo vðît khã. 5. Em h·y lËp kÕ ho¹ch rÌn luyÖn tÝnh tù lËp cña b¶n th©n trong häc tËp, trong lao ®éng, trong c¸c ho¹t ®éng cña líp, cña trðêng vµ trong sinh ho¹t h»ng ngµy theo b¶ng dðíi ®©y. STT C¸c lÜnh vùc Néi dung BiÖn ph¸p Thêi gian Dù kiÕn 1 Häc tËp c«ng viÖc thùc hiÖn tiÕn hµnh kÕt qu¶ 2 Lao ®éng 3 Ho¹t ®éng tËp thÓ 4 Sinh ho¹t c¸ nh©n 27

11Bµi lao ®éng tù gi¸c vμ s¸ng t¹o I - §Æt vÊn ®Ò 1. T×nh huèng Cuéc th¶o luËn vÒ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi con ngðêi lao ®éng thêi k× c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt nðíc ë líp 8 Trðêng Trung häc c¬ së D©n lËp B×nh Minh rÊt s«i næi. - Cã ý kiÕn cho r»ng : ChØ cÇn cã ý thøc tù gi¸c lµ ®ñ, kh«ng cÇn ph¶i s¸ng t¹o trong lao ®éng. - Cã ý kiÕn kh¸c cho r»ng : §ßi hái häc sinh rÌn luyÖn ý thøc lao ®éng tù gi¸c lµ kh«ng cÇn thiÕt v× nhiÖm vô chÝnh cña hä hiÖn nay lµ häc tËp chø kh«ng ph¶i lµ lao ®éng. - L¹i cã ý kiÕn ph¶n ®èi vµ cho r»ng : Häc sinh còng ph¶i rÌn luyÖn ý thøc lao ®éng tù gi¸c vµ cã ãc s¸ng t¹o. Mêi c¸c em tham gia cuéc tranh luËn trªn. Gîi ý a) Theo em, lao ®éng tù gi¸c, lao ®éng s¸ng t¹o ®ðîc biÓu hiÖn nhð thÕ nµo ? b) T¹i sao ngµy nay l¹i cÇn lao ®éng tù gi¸c vµ lao ®éng s¸ng t¹o ? c) Theo em, häc sinh cã cÇn chuÈn bÞ, rÌn luyÖn lao ®éng tù gi¸c vµ lao ®éng s¸ng t¹o kh«ng ? Nh÷ng biÓu hiÖn cña lao ®éng tù gi¸c vµ s¸ng t¹o trong häc tËp nhð thÕ nµo ? 2. TruyÖn ®äc Ng«i nhµ kh«ng hoµn h¶o Lµ mét thî méc ®· cao tuæi, suèt cuéc ®êi, «ng ®· lµm viÖc tËn tuþ vµ tù gi¸c thùc hiÖn nghiªm tóc nh÷ng quy tr×nh kÜ thuËt s¶n xuÊt nªn s¶n phÈm lµm ra ®Òu hoµn h¶o vµ ®ðîc mäi ngðêi rÊt kÝnh träng. ¤ng t©m sù víi ngðêi chñ vÒ 28

dù ®Þnh xin nghØ hðu cña m×nh ®Ó cã thêi gian ch¨m sãc vî con trong qu·ng ®êi cßn l¹i. Ngðêi chñ thÊy rÊt buån khi ngðêi thî méc trung thùc, tËn tuþ vµ lµnh nghÒ s¾p nghØ. ¤ng cè g¾ng n¨n nØ ngðêi thî méc ë l¹i lµm gióp m×nh thªm mét ng«i nhµ n÷a. NÓ t×nh, ngðêi thî méc ®µnh ë l¹i lµm gióp «ng chñ c¨n nhµ cuèi cïng. ThÕ nhðng ngðêi thî méc khã cã thÓ dµnh hÕt t©m trÝ cho c«ng viÖc. ¤ng ®· bá qua nh÷ng quy ®Þnh c¬ b¶n cña kÜ thuËt lao ®éng nghÒ nghiÖp vµ sù gi¸m s¸t cña lð¬ng t©m ngðêi thî. ¤ng lµm ng«i nhµ cuèi cïng víi ®«i bµn tay mÖt mái, kh«ng cßn khÐo lÐo tinh x¶o nhð trðíc ; vËt liÖu lµm nhµ còng t¹p nham, kh«ng cßn ®ðîc chän läc kÜ lðìng nhð trðíc ®©y ; mäi quy tr×nh kÜ thuËt kh«ng ®ðîc «ng thùc hiÖn cÈn thËn nhð «ng ®· tõng lµm... Khi ng«i nhµ ®· lµm xong, ngðêi chñ ®Õn nghiÖm thu vµ trao chiÕc ch×a kho¸ vµo tay ngðêi thî méc råi nãi : \"§©y lµ ng«i nhµ cña «ng, ng«i nhµ nµy chÝnh lµ mãn quµ t«i xin tÆng «ng\". ThËt bÊt ngê ! ThËt hæ thÑn ! ... B©y giê «ng ph¶i sèng trong mét ng«i nhµ do chÝnh ®«i bµn tay «ng x©y dùng, nhðng l¹i lµ mét ng«i nhµ kh«ng ®ðîc hoµn h¶o. (Pháng theo L¹i ThÕ LuyÖn, ThÕ giíi míi sè 556/2003) Gîi ý a) Qua truyÖn ®äc Ng«i nhµ kh«ng hoµn h¶o em cã suy nghÜ g× vÒ th¸i ®é t«n träng kØ luËt lao ®éng trðíc ®ã vµ trong qu¸ tr×nh lµm ng«i nhµ cuèi cïng cña ngðêi thî méc ? b) HËu qu¶ cña viÖc thiÕu tù gi¸c, kh«ng thðêng xuyªn rÌn luyÖn, thùc hiÖn kØ luËt lao ®éng mµ ngðêi thî méc ph¶i g¸nh chÞu lµ g× ? II - Néi dung bμi häc 1. Lao ®éng tù gi¸c lµ chñ ®éng lµm viÖc kh«ng ®îi ai nh¾c nhë, kh«ng ph¶i do ¸p lùc tõ bªn ngoµi. 2. Lao ®éng s¸ng t¹o lµ trong qu¸ tr×nh lao ®éng lu«n lu«n suy nghÜ, c¶i tiÕn ®Ó t×m tßi c¸i míi, t×m ra c¸ch gi¶i quyÕt tèi ðu nh»m kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lðîng, hiÖu qu¶ lao ®éng. CÇn rÌn luyÖn lao ®éng tù gi¸c, s¸ng t¹o v× sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt nðíc ®ang ®ßi hái cã nh÷ng ngðêi lao ®éng tù gi¸c vµ s¸ng t¹o. 29

3. Lao ®éng tù gi¸c vµ s¸ng t¹o th× sÏ gióp ta tiÕp thu ®ðîc kiÕn thøc, kÜ n¨ng ngµy cµng thuÇn thôc ; phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña mçi c¸ nh©n sÏ ®ðîc hoµn thiÖn, ph¸t triÓn kh«ng ngõng ; chÊt lðîng, hiÖu qu¶ häc tËp, lao ®éng sÏ ngµy cµng ®ðîc n©ng cao. 4. Häc sinh ph¶i cã kÕ ho¹ch rÌn luyÖn lao ®éng tù gi¸c vµ lao ®éng s¸ng t¹o trong häc tËp. III - Bμi tËp 1. H·y nªu nh÷ng vÝ dô biÓu hiÖn lao ®éng tù gi¸c vµ s¸ng t¹o (hoÆc lao ®éng thiÕu tù gi¸c, thiÕu s¸ng t¹o) trong x· héi mµ em biÕt. 2. H·y nªu nh÷ng t¸c h¹i cña sù thiÕu tù gi¸c trong häc tËp. 3. H·y nªu nh÷ng hËu qu¶ cña viÖc häc tËp thiÕu s¸ng t¹o. 4. Cã quan ®iÓm cho r»ng : ChØ cã thÓ rÌn luyÖn ®ðîc tÝnh tù gi¸c v× ®ã lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc ; cßn sù s¸ng t¹o kh«ng rÌn luyÖn ®ðîc v× ®ã lµ tè chÊt trÝ tuÖ, do bÈm sinh di truyÒn mµ cã. Em cã ®ång ý víi quan ®iÓm ®ã kh«ng ? T¹i sao ? 12Bµi QuyÒn vμ nghÜa vô cña c«ng d©n trong gia ®×nh I - §Æt vÊn ®Ò 1. Nãi vÒ bæn phËn cña con ®èi víi cha mÑ, ca dao ViÖt Nam cã bµi sau : C«ng cha nhð nói Th¸i S¬n, NghÜa mÑ nhð nðíc trong nguån ch¶y ra. Mét lßng thê mÑ kÝnh cha, Cho trßn ch÷ hiÕu míi lµ ®¹o con. 30

2. Em h·y ®äc hai mÈu chuyÖn sau : - Bè TuÊn ®· mÊt, mÑ tÇn t¶o nu«i hai anh em TuÊn ¨n häc. ¤ng bµ néi cña TuÊn ®Òu ®· giµ yÕu. TuÊn lóc ®ã ®ang häc líp 6 ®· xin mÑ vÒ ë h¼n víi «ng bµ. Tõ ®ã, TuÊn ®i häc xa h¬n, nhí nhµ, nhí mÑ vµ em, nhðng thð¬ng «ng bµ, TuÊn cè g¾ng vðît mäi khã kh¨n. H»ng ngµy, TuÊn dËy sím nÊu c¬m, mêi «ng bµ dËy ¨n c¬m, cho lîn gµ ¨n råi míi ®i häc. Mïa ®«ng, TuÊn ®un nðíc cho «ng bµ t¾m. Vµo nh÷ng ngµy n¾ng Êm, TuÊn d¾t «ng d¹o ch¬i trªn ®ðêng lµng hoÆc ®Õn th¨m bµ con hä hµng. Ban ®ªm, TuÊn bª châng n»m c¹nh giðêng «ng bµ ®Ó tiÖn gióp «ng bµ khi cÇn. Dï bËn ch¨m sãc «ng bµ giµ yÕu, TuÊn vÉn häc giái vµ tham gia c¸c ho¹t ®éng cña trðêng. - Cô Lam gÇn 80 tuæi, tõ quª lªn sèng víi ngðêi con trai c¶ ë thµnh phè. Sè tiÒn b¸n nhµ, vðên ë quª, anh con trai nãi vay t¹m cña mÑ ®Ó x©y nhµ. Nhðng khi nhµ x©y xong, tÊt c¶ gia ®×nh, con c¸i cña anh ta ë tÇng trªn, tÇng mét th× cho thuª, cßn cô Lam th× anh ta cho ë mét m×nh dðíi bÕp. H»ng ngµy, ®Õn b÷a c¬m, anh ta sai con mang xuèng cho mÑ b¸t c¬m vµ Ýt thøc ¨n. Cô Lam sèng m·i nhð thÕ, thÊy buån tñi qu¸, ph¶i bá vÒ quª sèng víi ngðêi con thø. Gîi ý a) Em hiÓu thÕ nµo vÒ bµi ca dao trªn ? T×nh c¶m gia ®×nh ®èi víi em quan träng nhð thÕ nµo ? b) Em ®ång t×nh vµ kh«ng ®ång t×nh víi c¸ch cð xö cña nh©n vËt nµo trong hai mÈu chuyÖn trªn ? V× sao ? c) Em suy nghÜ g× vÒ bæn phËn, tr¸ch nhiÖm cña con ch¸u ®èi víi «ng bµ, cha mÑ vµ vai trß cña con ch¸u trong gia ®×nh ? TrÎ em cã thÓ tham gia bµn b¹c vµ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cña gia ®×nh kh«ng ? Em cã thÓ tham gia nhð thÕ nµo ? II - Néi dung bμi häc Gia ®×nh lµ c¸i n«i nu«i dðìng mçi con ngðêi, lµ m«i trðêng quan träng h×nh thµnh vµ gi¸o dôc nh©n c¸ch. Ph¸p luËt nðíc ta cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c thµnh viªn gia ®×nh nhð sau : 1. QuyÒn vµ nghÜa vô cña cha mÑ, «ng bµ : - Cha mÑ cã quyÒn vµ nghÜa vô nu«i d¹y con thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña con, t«n träng ý kiÕn cña con ; kh«ng ®ðîc ph©n 31

biÖt ®èi xö gi÷a c¸c con, kh«ng ®ðîc ngðîc ®·i, xóc ph¹m con, Ðp buéc con lµm nh÷ng ®iÒu tr¸i ph¸p luËt, tr¸i ®¹o ®øc. - ¤ng bµ néi, «ng bµ ngo¹i cã quyÒn vµ nghÜa vô tr«ng nom, ch¨m sãc, gi¸o dôc ch¸u, nu«i dðìng ch¸u chða thµnh niªn hoÆc ch¸u thµnh niªn bÞ tµn tËt nÕu ch¸u kh«ng cã ngðêi nu«i dðìng. 2. QuyÒn vµ nghÜa vô cña con, ch¸u : Con, ch¸u cã bæn phËn yªu quý, kÝnh träng, biÕt ¬n cha mÑ, «ng bµ ; cã quyÒn vµ nghÜa vô ch¨m sãc, nu«i dðìng cha mÑ, «ng bµ, ®Æc biÖt khi cha mÑ, «ng bµ èm ®au, giµ yÕu. Nghiªm cÊm con ch¸u cã hµnh vi ngðîc ®·i, xóc ph¹m cha mÑ, «ng bµ. 3. Anh chÞ em cã bæn phËn thð¬ng yªu, ch¨m sãc, gióp ®ì nhau vµ nu«i dðìng nhau nÕu kh«ng cßn cha mÑ. Nh÷ng quy ®Þnh trªn nh»m x©y dùng gia ®×nh hoµ thuËn, h¹nh phóc, gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh ViÖt Nam. Chóng ta ph¶i hiÓu vµ thùc hiÖn tèt quyÒn, nghÜa vô cña m×nh ®èi víi gia ®×nh. * Tð liÖu tham kh¶o : · HiÕn ph¸p n¨m 2013 §iÒu 36 (trÝch) 2. Nhµ nðíc b¶o hé h«n nh©n vµ gia ®×nh, b¶o hé quyÒn lîi cña ngðêi mÑ vµ trÎ em. · LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2014 §iÒu 2. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña chÕ ®é h«n nh©n vµ gia ®×nh (trÝch) 3. X©y dùng gia ®×nh Êm no, tiÕn bé, h¹nh phóc ; c¸c thµnh viªn gia ®×nh cã nghÜa vô t«n träng, quan t©m, ch¨m sãc, gióp ®ì nhau ; kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c con. 4. Nhµ nðíc, x· héi vµ gia ®×nh cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, hç trî trÎ em, ngðêi cao tuæi, ngðêi khuyÕt tËt thùc hiÖn c¸c quyÒn vÒ h«n nh©n vµ gia ®×nh ; gióp ®ì c¸c bµ mÑ thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cao quý cña ngðêi mÑ ; thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. 32

· Danh ng«n : \"NhiÒu gia ®×nh céng l¹i míi thµnh x· héi. Gia ®×nh tèt th× x· héi míi tèt, x· héi tèt th× gia ®×nh cµng tèt h¬n\". Hå ChÝ Minh III - Bμi tËp 1. Em h·y kÓ nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn sù quan t©m cña mäi thµnh viªn trong gia ®×nh em trong cuéc sèng h»ng ngµy (chia sÎ, ch¨m sãc, gióp ®ì nhau trong c«ng viÖc...). 2. Em thö h×nh dung nÕu kh«ng cã t×nh yªu thð¬ng, sù ch¨m sãc d¹y dç cña cha mÑ th× em sÏ ra sao ? §iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu em kh«ng lµm tèt bæn phËn vµ nghÜa vô ®èi víi cha mÑ, «ng bµ, anh chÞ em ? 3. Chi lµ mét n÷ sinh líp 8. Mét lÇn, Chi nhËn lêi ®i ch¬i xa víi mét nhãm b¹n cïng líp. Bè mÑ Chi biÕt chuyÖn ®ã can ng¨n vµ kh«ng cho Chi ®i víi lÝ do nhµ trðêng kh«ng tæ chøc vµ c« gi¸o chñ nhiÖm kh«ng ®i cïng. Chi vïng v»ng, giËn dçi vµ cho r»ng cha mÑ ®· x©m ph¹m quyÒn tù do cña Chi. Theo em, ai ®óng, ai sai trong trðêng hîp nµy ? V× sao ? NÕu em lµ Chi th× em sÏ øng xö nhð thÕ nµo ? 4. S¬n sinh ra trong mét gia ®×nh giµu cã vµ lµ con mét nªn bè mÑ rÊt chiÒu chuéng vµ tho¶ m·n mäi ®ßi hái cña S¬n. S¬n ®ua ®ßi ¨n ch¬i, hót thuèc l¸ råi bÞ nghiÖn ma tuý… Theo em, ai lµ ngðêi cã lçi trong viÖc nµy ? V× sao ? 5. L©m 13 tuæi. Mét lÇn, L©m ®i xe m¸y vµo ®ðêng ngðîc chiÒu vµ ®©m ph¶i mét ngðêi ®i xe ®¹p lµm ngðêi ®ã bÞ thð¬ng vµ háng xe. L©m bÞ c¬ quan c«ng an t¹m gi÷. Khi c¬ quan c«ng an mêi bè mÑ L©m ®Õn ®Ó gi¶i quyÕt viÖc båi thðêng cho ngðêi bÞ ®©m xe th× bè mÑ L©m kh«ng chÞu ®Õn vµ nãi r»ng, m×nh kh«ng lµm viÖc ®ã nªn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm. Theo em, bè mÑ L©m xö sù nhð vËy cã ®óng kh«ng ? V× sao ? 6. §«i khi gi÷a cha mÑ vµ con c¸i, gi÷a anh chÞ em cã sù bÊt hoµ. Trong trðêng hîp ®ã em sÏ xö sù nhð thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc sù bÊt hoµ, gi÷ g×n mèi quan hÖ tèt ®Ñp trong gia ®×nh ? 7. Em h·y tù nhËn xÐt viÖc thùc hiÖn bæn phËn vµ nghÜa vô cña b¶n th©n ®èi víi gia ®×nh vµ t×m biÖn ph¸p kh¾c phôc nh÷ng ®iÒu lµm cßn chða tèt. 33

13Bµi Phßng, chèng tÖ n¹n x· héi I - §Æt vÊn ®Ò 1. Sau dÞp TÕt Nguyªn ®¸n, c¸c b¹n líp 8H hay ch¬i tó-l¬-kh¬ trong giê nghØ. Lóc ®Çu lµ ch¬i vui, ai thua chØ bÞ ph¹t bóng tai hoÆc nh¶y lß cß. Mét lÇn, Tó ®Ò nghÞ : \"Ch¬i thÕ nµy m·i ch¸n l¾m, ch¬i ph¶i cã thðëng míi thÝch !\". §a sè å lªn hðëng øng vµ s½n cã tiÒn mõng tuæi(1), c¸c b¹n lÊy tiÒn lµm phÇn thðëng. ThÊy thÕ, An can ng¨n c¸c b¹n vµ nãi : \"C¸c b¹n ®õng lµm thÕ, vi ph¹m ph¸p luËt ®Êy !\". C¸c b¹n cðêi, cho r»ng An nãi qu¸ lªn. Chó thÝch (1) TiÒn mõng tuæi : tiÒn mõng ngðêi kh¸c thªm mét tuæi vμo dÞp n¨m míi. 2. P vµ H míi 14 tuæi nhðng ®· ham mª cê b¹c vµ thðêng sang nhµ bµ T©m ®¸nh b¹c. ë ®©y, P vµ H bÞ bµ T©m dô dç hót thuèc phiÖn vµ trë thµnh nghiÖn. Mét lÇn, c«ng an b¾t qu¶ tang P vµ H ®ang hót thuèc phiÖn t¹i nhµ bµ T©m. C¶ ba ngðêi ®Òu bÞ lËp biªn b¶n vµ ®ða vÒ trô së c«ng an phðêng cïng víi tang vËt. Cã ngðêi nãi : bµ T©m bÞ lËp biªn b¶n vµ c¬ quan c«ng an b¾t gi÷ lµ ®óng, cßn P vµ H chØ vi ph¹m ®¹o ®øc th«i, h¬n n÷a chóng cßn lµ trÎ con. Gîi ý a) Em cã ®ång t×nh víi ý kiÕn cña An kh«ng ? V× sao ? Em sÏ lµm g× nÕu c¸c b¹n líp em còng ch¬i nhð vËy ? b) Theo em, P, H vµ bµ T©m cã vi ph¹m ph¸p luËt kh«ng vµ ph¹m téi g× ? Hä sÏ bÞ xö lÝ nhð thÕ nµo ? II - Néi dung bμi häc 1. TÖ n¹n x· héi lµ hiÖn tðîng x· héi bao gåm nh÷ng hµnh vi sai lÖch chuÈn mùc x· héi, vi ph¹m ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt, g©y hËu qu¶ xÊu vÒ mäi mÆt ®èi víi ®êi sèng x· héi. Cã nhiÒu tÖ n¹n x· héi, nhðng nguy hiÓm nhÊt lµ c¸c tÖ n¹n cê b¹c, ma tuý, m¹i d©m. 34

2. TÖ n¹n x· héi ¶nh hðëng xÊu ®Õn søc khoÎ, tinh thÇn vµ ®¹o ®øc con ngðêi, lµm tan vì h¹nh phóc gia ®×nh, rèi lo¹n trËt tù x· héi, suy tho¸i gièng nßi, d©n téc. C¸c tÖ n¹n x· héi lu«n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Ma tuý, m¹i d©m lµ con ®ðêng ng¾n nhÊt lµm l©y truyÒn HIV/AIDS, mét c¨n bÖnh v« cïng nguy hiÓm. 3. §Ó phßng, chèng tÖ n¹n x· héi, ph¸p luËt nðíc ta quy ®Þnh : - CÊm ®¸nh b¹c dðíi bÊt cø h×nh thøc nµo, nghiªm cÊm tæ chøc ®¸nh b¹c. - Nghiªm cÊm s¶n xuÊt, tµng tr÷, vËn chuyÓn, mua b¸n, sö dông, tæ chøc sö dông, cðìng bøc, l«i kÐo sö dông tr¸i phÐp chÊt ma tuý. Nh÷ng ngðêi nghiÖn ma tuý b¾t buéc ph¶i cai nghiÖn. - Nghiªm cÊm hµnh vi m¹i d©m, dô dç hoÆc dÉn d¾t m¹i d©m. - TrÎ em kh«ng ®ðîc ®¸nh b¹c, uèng rðîu, hót thuèc vµ dïng chÊt kÝch thÝch cã h¹i cho søc khoÎ. Nghiªm cÊm l«i kÐo trÎ em ®¸nh b¹c, cho trÎ em uèng rðîu, hót thuèc, dïng chÊt kÝch thÝch ; nghiªm cÊm dô dç, dÉn d¾t trÎ em m¹i d©m, b¸n hoÆc cho trÎ em sö dông nh÷ng v¨n ho¸ phÈm ®åi trôy, ®å ch¬i hoÆc ch¬i trß ch¬i cã h¹i cho sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña trÎ. 4. Chóng ta ph¶i sèng gi¶n dÞ, lµnh m¹nh, biÕt gi÷ m×nh vµ gióp nhau ®Ó kh«ng sa vµo tÖ n¹n x· héi. CÇn tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng tÖ n¹n x· héi trong nhµ trðêng vµ ®Þa phð¬ng. * Tð liÖu tham kh¶o : · LuËt Phßng, chèng ma tuý n¨m 2000 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2008) §iÒu 3 (trÝch) Nghiªm cÊm c¸c hµnh vi sau ®©y : 1. Trång c©y cã chøa chÊt ma tuý ; 2. S¶n xuÊt, tµng tr÷, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, mua b¸n, ph©n phèi, gi¸m ®Þnh, xö lÝ, trao ®æi, xuÊt khÈu, nhËp khÈu, qu¸ c¶nh, nghiªn cøu tr¸i phÐp hoÆc chiÕm ®o¹t chÊt ma tuý, tiÒn chÊt, thuèc g©y nghiÖn, thuèc hðíng thÇn ; 3. Sö dông, tæ chøc sö dông tr¸i phÐp chÊt ma tuý ; xói giôc, cðìng bøc, l«i kÐo, chøa chÊp, hç trî viÖc sö dông tr¸i phÐp chÊt ma tuý ; 35

4. S¶n xuÊt, tµng tr÷, vËn chuyÓn, mua b¸n phð¬ng tiÖn, dông cô vµo viÖc s¶n xuÊt, sö dông tr¸i phÐp chÊt ma tuý ; §iÒu 4. (trÝch) 1. Phßng, chèng ma tuý lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸ nh©n, gia ®×nh, c¬ quan, tæ chøc vµ cña toµn x· héi. 2. Nhµ nðíc cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, b¶o vÖ c¸ nh©n, gia ®×nh, c¬ quan, tæ chøc tham gia phßng, chèng tÖ n¹n ma tuý ; ... · Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) §iÒu 194. Téi tµng tr÷, vËn chuyÓn, mua b¸n tr¸i phÐp hoÆc chiÕm ®o¹t chÊt ma tuý (trÝch) 1. Ngðêi nµo tµng tr÷, vËn chuyÓn, mua b¸n tr¸i phÐp hoÆc chiÕm ®o¹t chÊt ma tuý, th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m. 5. Ngðêi ph¹m téi cßn cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ n¨m triÖu ®ång ®Õn n¨m tr¨m triÖu ®ång, tÞch thu mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n, cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô, cÊm hµnh nghÒ hoÆc lµm c«ng viÖc nhÊt ®Þnh tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. III - Bμi tËp 1. Em h·y kÓ nh÷ng h×nh thøc ®¸nh b¹c mµ em biÕt. Liªn hÖ xem ë líp em, trðêng em cã hiÖn tðîng ®¸nh b¹c, hót thuèc l¸, uèng rðîu, chÝch hót ma tuý kh«ng vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p kh¾c phôc. 2. Theo em, nh÷ng nguyªn nh©n nµo dÉn con ngðêi sa vµo tÖ n¹n x· héi ? Em cã nh÷ng biÖn ph¸p g× ®Ó gi÷ m×nh kh«ng bÞ sa vµo tÖ n¹n x· héi vµ gãp phÇn phßng chèng tÖ n¹n x· héi ? 3. Hoµng ®· trãt dïng tiÒn häc phÝ mÑ cho ®Ó ch¬i ®iÖn tö. Hoµng ®ang lo l¾ng kh«ng biÕt lµm thÕ nµo th× bµ hµng nðíc ë gÇn nhµ dô dç Hoµng mang mét tói nhá ®ùng hª-r«-in ®i giao cho mét ngðêi hé bµ, bµ sÏ cho tiÒn ®ãng häc phÝ vµ kh«ng nãi g× víi mÑ Hoµng. Hoµng tù nhñ : \"Lµm theo lêi bµ hµng nðíc còng ®ðîc, cßn h¬n lµ bÞ mÑ m¾ng ; víi l¹i m×nh chØ lµm mét lÇn nµy th«i, kh«ng bao giê lµm nhð thÕ n÷a\". Theo em, ý nghÜ cña Hoµng ®óng hay sai ? NÕu em lµ Hoµng, em sÏ lµm g× ? 4. Em sÏ lµm g× trong nh÷ng t×nh huèng sau : a) Mét ngðêi b¹n rñ em vµo qu¸n ch¬i ®iÖn tö ¨n tiÒn ; 36

b) Mét ngðêi rñ em ®i hÝt thö hª-r«-in ; c) Mét ngðêi nhê em mang hé gãi ®å ®Õn ®Þa ®iÓm nµo ®ã. 5. Trªn ®ðêng ®i häc vÒ, H»ng thðêng bÞ mét ngðêi ®µn «ng l¹ mÆt b¸m theo sau. Ngðêi nµy lµm quen víi H»ng, rñ H»ng ®i ch¬i víi «ng ta vµ høa sÏ cho H»ng nhiÒu tiÒn vµ nh÷ng g× H»ng thÝch. Theo em, ®iÒu g× cã thÓ x¶y ra víi H»ng nÕu H»ng ®i theo ngðêi ®µn «ng l¹ ? NÕu em lµ H»ng, em sÏ lµm g× trong trðêng hîp ®ã ? 6. Em ®ång ý hoÆc kh«ng ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? V× sao ? a) Nh÷ng ngðêi m¾c tÖ n¹n x· héi thðêng lµ nh÷ng ngðêi lðêi lao ®éng, thÝch hðëng thô ; b) ThÊy ngðêi bu«n b¸n ma tuý th× nªn lê ®i, coi nhð kh«ng biÕt ; c) Kh«ng mang hé ®å vËt cña ngðêi kh¸c khi kh«ng biÕt râ lµ g×, cho dï ®ðîc tr¶ nhiÒu tiÒn ; d) Dïng thö ma tuý mét lÇn th× còng kh«ng sao ; ®) TuyÖt ®èi kh«ng quan hÖ víi ngðêi nghiÖn ma tuý v× sÏ bÞ l©y nghiÖn vµ mang tiÕng xÊu ; e) Ph¸p luËt kh«ng xö lÝ nh÷ng ngðêi nghiÖn vµ m¹i d©m v× ®ã chØ lµ vi ph¹m ®¹o ®øc ; g) TÝch cùc häc tËp, lao ®éng, ho¹t ®éng tËp thÓ sÏ gióp ta tr¸nh xa ®ðîc tÖ n¹n x· héi ; h) Hót thuèc l¸ kh«ng cã h¹i v× ®ã kh«ng ph¶i lµ ma tuý ; i) Ma tuý, m¹i d©m lµ con ®ðêng l©y nhiÔm bÖnh x· héi, ®Æc biÖt lµ nhiÔm HIV/AIDS ; k) TÖ n¹n x· héi lµ con ®ðêng dÉn ®Õn téi ¸c. 37

14Bµi phßng, chèng nhiÔm HIV/Aids I - §Æt vÊn ®Ò Em h·y ®äc l¸ thð sau : … Mai ¬i ! B¹n biÕt kh«ng, mét tai ho¹ khñng khiÕp ®· gi¸ng xuèng gia ®×nh m×nh. Giê ®©y, tæ Êm kh«ng cßn tiÕng cðêi, h¹nh phóc kh«ng cßn hiÖn trªn khu«n mÆt mçi ngðêi, chØ cßn kh«ng khÝ ¶m ®¹m, ®au thð¬ng bao trïm, AIDS ®· cðíp ®i ngðêi anh trai cña m×nh. Trðíc ®©y, m×nh rÊt sung sðíng vµ tù hµo v× cã mét gia ®×nh ®Çm Êm vµ h¹nh phóc. Nhðng råi ch¼ng may mÑ bÞ bÖnh, bè tÊt t¶ ngðîc xu«i ®Ó nu«i sèng gia ®×nh víi hai ®øa con ®ang tuæi ¨n häc. Thêi gian kh«ng cã nhiÒu ®Ó bè mÑ quan t©m anh em m×nh chu ®¸o nhð trðíc n÷a. ThÕ lµ anh m×nh bÞ b¹n bÌ rñ rª l«i kÐo, sa vµo nghiÖn ngËp, råi bÞ nhiÔm HIV. Tõ ®ã, anh hay mÆc c¶m, tù ti vµ nghÜ r»ng, mäi ngðêi xa l¸nh, kh«ng muèn quan hÖ víi anh. MÆc dï gia ®×nh, b¹n bÌ ®· gióp ®ì, ®éng viªn anh rÊt nhiÒu, trong mét phót n«ng næi anh ®· tù l×a bá câi ®êi khi tuæi míi hai mð¬i. ... Mai biÕt kh«ng, nhiÒu ®ªm gäi anh trong tiÕng nÊc thæn thøc, lßng m×nh tª t¸i. Cã lÏ, chØ nh÷ng ngðêi ®· vµ ®ang ë trong hoµn c¶nh cña m×nh míi thÊu hiÓu ®ðîc nçi ®au do HIV/AIDS g©y ra. V× vËy, m×nh muèn nãi kh«ng chØ víi Mai, mµ víi tÊt c¶ c¸c b¹n trÎ nh÷ng lêi ch©n thµnh nhÊt, nh÷ng lêi ®ðîc cÊt lªn tõ tr¸i tim. H·y tù b¶o vÖ m×nh trðíc hiÓm ho¹ AIDS, sèng lµnh m¹nh, cã hiÓu biÕt ®Ó kh«ng r¬i vµo c¶nh ®au thð¬ng nhð gia ®×nh m×nh. Giê ®©y, nÕu cã mét ®iÒu ðíc, m×nh chØ ðíc gia ®×nh m×nh l¹i ®ðîc nhð xða, ®Çm Êm, h¹nh phóc. Nhðng ®iÒu ®ã vÜnh viÔn ®· mÊt ®i. M×nh chØ mong lµ kh«ng ai ph¶i chÕt v× AIDS… (Theo NguyÔn ThÞ Quúnh Anh, T¹p chÝ AIDS vµ céng ®ång, sè 2/2002) Gîi ý a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ t©m tr¹ng cña b¹n g¸i qua bøc thð trªn ? b) Theo em, v× sao ph¶i phßng, chèng nhiÔm AIDS ? Em hiÓu c©u \"§õng chÕt v× thiÕu hiÓu biÕt vÒ AIDS\" nhð thÕ nµo ? 38

c) Theo em, liÖu con ngðêi cã thÓ ng¨n chÆn ®ðîc th¶m ho¹ AIDS kh«ng ? V× sao ? II - Néi dung bμi häc 1. HIV lµ tªn cña mét lo¹i vi-rót g©y suy gi¶m miÔn dÞch ë ngðêi. AIDS lµ giai ®o¹n cuèi cña sù nhiÔm HIV, thÓ hiÖn triÖu chøng cña c¸c bÖnh kh¸c nhau, ®e do¹ tÝnh m¹ng con ngðêi. HIV/AIDS ®ang lµ mét ®¹i dÞch cña thÕ giíi vµ cña ViÖt Nam. §ã lµ c¨n bÖnh v« cïng nguy hiÓm ®èi víi søc khoÎ, tÝnh m¹ng cña con ngðêi vµ tð¬ng lai nßi gièng cña d©n téc, ¶nh hðëng nghiªm träng ®Õn kinh tÕ - x· héi ®Êt nðíc. 2. §Ó phßng, chèng HIV/AIDS, ph¸p luËt nðíc ta quy ®Þnh : - Mäi ngðêi cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng, chèng viÖc l©y truyÒn HIV/AIDS ®Ó b¶o vÖ cho m×nh, cho gia ®×nh vµ x· héi ; tham gia c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng nhiÔm HIV/AIDS t¹i gia ®×nh vµ céng ®ång. - Nghiªm cÊm c¸c hµnh vi mua d©m, b¸n d©m, tiªm chÝch ma tuý vµ c¸c hµnh vi lµm l©y truyÒn HIV/AIDS kh¸c. - Ngðêi nhiÔm HIV/AIDS cã quyÒn ®ðîc gi÷ bÝ mËt vÒ t×nh tr¹ng bÞ nhiÔm HIV/AIDS cña m×nh, kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö nhðng ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng, chèng l©y truyÒn bÖnh ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång. 3. Mçi ngðêi chóng ta cÇn ph¶i cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ HIV/AIDS ®Ó chñ ®éng phßng tr¸nh cho m×nh vµ cho gia ®×nh ; kh«ng ph©n biÖt ®èi xö víi ngðêi bÞ nhiÔm HIV/AIDS vµ gia ®×nh cña hä ; tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng HIV/AIDS. * Tð liÖu tham kh¶o : · LuËt Phßng, chèng nhiÔm vi-rót g©y ra héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch m¾c ph¶i ë ngðêi (HIV/AIDS) n¨m 2006. §iÒu 15. Phßng, chèng HIV/AIDS trong c¬ së gi¸o dôc thuéc hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n (trÝch) 1. C¬ së gi¸o dôc cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc gi¶ng d¹y cho häc sinh, sinh viªn, häc viªn vÒ phßng, chèng HIV/AIDS, lång ghÐp víi gi¸o dôc giíi tÝnh, søc khoÎ sinh s¶n vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng phßng, chèng HIV/AIDS kh¸c trong c¬ së ®ã. 39

· Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) §iÒu 118. Téi cè ý truyÒn HIV cho ngðêi kh¸c (trÝch) 1. Ngðêi nµo cè ý truyÒn HIV cho ngðêi kh¸c... th× bÞ ph¹t tï tõ ba n¨m ®Õn mðêi n¨m… · Cø mçi ngµy tr«i qua, trªn thÕ giíi l¹i cã thªm hµng chôc ngµn ngðêi bÞ nhiÔm HIV. ë ViÖt Nam, tÝnh ®Õn ngµy 30-6-2008, ®· cã : - Tæng sè trðêng hîp nhiÔm HIV hiÖn cßn sèng : 129.715. - Tæng sè bÖnh nh©n AIDS hiÖn cßn sèng : 26.840. - Tæng sè ngðêi nhiÔm HIV ®· tö vong : 39.664. (Theo Côc Phßng, chèng HIV/AIDS Bé Y tÕ) III - Bμi tËp 1. Mèi quan hÖ gi÷a HIV/AIDS víi c¸c tÖ n¹n x· héi thÓ hiÖn nhð thÕ nµo ? Em h·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña mèi quan hÖ Êy. 2. Em h·y nªu râ tÝnh chÊt nguy hiÓm cña HIV/AIDS ®èi víi con ngðêi vµ x· héi loµi ngðêi. 3. HIV l©y truyÒn qua c¸c con ®ðêng nµo sau ®©y ? a) Ho, h¾t h¬i ; b) Dïng chung b¬m, kim tiªm ; c) B¾t tay ngðêi nhiÔm HIV ; d) Dïng chung nhµ vÖ sinh ; ®) Dïng chung cèc, b¸t ®òa ; e) Qua quan hÖ t×nh dôc ; g) TruyÒn m¸u ; h) Muçi ®èt ; i) MÑ truyÒn sang con. 4. Em ®ång ý hoÆc kh«ng ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? V× sao ? - ChØ nh÷ng ngðêi cã quan hÖ t×nh dôc víi ngðêi nðíc ngoµi míi bÞ nhiÔm HIV/AIDS ; 40

- ChØ nh÷ng ngðêi hµnh nghÒ m¹i d©m vµ tiªm chÝch ma tuý míi bÞ nhiÔm HIV/AIDS ; - Mét ngðêi tr«ng khoÎ m¹nh th× kh«ng thÓ lµ ngðêi ®· bÞ nhiÔm HIV/AIDS ; - Cã thÓ ®iÒu trÞ ®ðîc bÖnh AIDS. 5. HiÒn rñ Thuû ®Õn nhµ HuÖ ch¬i nh©n ngµy sinh cña HuÖ. Thuû nãi : \"CËu kh«ng biÕt lµ chÞ cña HuÖ bÞ èm µ ? Ngðêi ta nãi chÞ Êy bÞ AIDS. Tí sî l¾m, nhì bÞ l©y th× chÕt, tí kh«ng ®Õn ®©u !\". Em cã ®ång t×nh víi Thuû kh«ng ? V× sao ? NÕu em lµ HiÒn th× trong trðêng hîp ®ã, em sÏ lµm g× ? 6. Mäi ngðêi cã thÓ phßng, tr¸nh HIV/AIDS ®ðîc kh«ng ? Em h·y nªu nh÷ng biÖn ph¸p phßng tr¸nh mµ em biÕt. 7. NÕu bè, mÑ, anh, chÞ em hoÆc b¹n th©n cña em bÞ nhiÔm HIV/AIDS th× em sÏ lµm g× ? 15Bµi Phßng ngõa tai n¹n vò khÝ, ch¸y, næ vμ c¸c chÊt ®éc h¹i I - §Æt vÊn ®Ò 1. ChiÕn tranh ®· kÕt thóc nhiÒu n¨m nhðng bom m×n, vËt liÖu chða næ vÉn cßn ë kh¾p n¬i, nhÊt lµ ë nh÷ng ®Þa bµn ®· diÔn ra cuéc chiÕn ¸c liÖt nhð tØnh Qu¶ng TrÞ. Theo sè liÖu cña Së Y tÕ Qu¶ng TrÞ th× trong vßng 10 n¨m, tõ n¨m 1985 ®Õn n¨m 1995, sè ngðêi bÞ chÕt vµ bÞ thð¬ng do bom m×n g©y ra lµ 474 ngðêi, trong ®ã 25 ngðêi chÕt vµ 449 ngðêi bÞ thð¬ng. 2. Theo thèng kª cña Côc C¶nh s¸t phßng ch¸y, ch÷a ch¸y, trong 5 n¨m, tõ n¨m 1998 ®Õn n¨m 2002, toµn quèc ®· x¶y ra 5871 vô ch¸y, g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n lªn tíi 902.910 triÖu ®ång. (Theo Côc C¶nh s¸t phßng ch¸y, ch÷a ch¸y) 41

3. TÝnh tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2002, theo thèng kª chða ®Çy ®ñ, trªn c¶ nðíc ®· cã gÇn 20.000 ngðêi bÞ ngé ®éc thùc phÈm, 246 ngðêi tö vong. Riªng trong n¨m 2002, t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· x¶y ra 29 vô víi 930 ngðêi bÞ ngé ®éc, hai ngðêi bÞ tö vong. Nguyªn nh©n x¶y ra ngé ®éc lµ : do thùc phÈm bÞ nhiÔm khuÈn 13 vô, do nhiÔm dð lðîng thuèc b¶o vÖ thùc vËt 9 vô, ngé ®éc c¸ nãc 2 vô, cßn l¹i lµ c¸c lÝ do kh¸c. (Theo b¸o Tuæi trÎ, ngµy 7-1-2003 vµ ngµy 22-1-2003) Gîi ý a) Em nghÜ g× khi ®äc nh÷ng th«ng tin trªn ? b) Tai n¹n do vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ®· ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ nhð thÕ nµo ? c) CÇn lµm g× ®Ó h¹n chÕ, lo¹i trõ nh÷ng tai n¹n ®ã ? d) Em biÕt nh÷ng quy ®Þnh, nh÷ng ®iÒu luËt nµo cña nðíc ta vÒ phßng, ngõa tai n¹n vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ? ®) Nh÷ng quy ®Þnh ®ã ®ðîc ®Æt ra ®Ó lµm g× ? II - Néi dung bμi häc 1. Ngµy nay, con ngðêi vÉn lu«n ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¶m ho¹ do vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i g©y ra. C¸c tai n¹n do vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ®· g©y tæn thÊt to lín c¶ vÒ ngðêi vµ tµi s¶n cho c¸ nh©n, gia ®×nh vµ x· héi. 2. §Ó phßng ngõa, h¹n chÕ c¸c tai n¹n ®ã, Nhµ nðíc ®· ban hµnh LuËt Phßng ch¸y vµ ch÷a ch¸y, Bé luËt H×nh sù vµ mét sè v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c, trong ®ã : - CÊm tµng tr÷, vËn chuyÓn, bu«n b¸n, sö dông tr¸i phÐp c¸c lo¹i vò khÝ, c¸c chÊt næ, chÊt ch¸y, chÊt phãng x¹ vµ chÊt ®éc h¹i. - ChØ nh÷ng c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n ®ðîc Nhµ nðíc giao nhiÖm vô vµ cho phÐp míi ®ðîc gi÷, chuyªn chë vµ sö dông vò khÝ, chÊt næ, chÊt ch¸y, chÊt phãng x¹ vµ chÊt ®éc h¹i. 42

- C¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n, chuyªn chë vµ sö dông vò khÝ, chÊt næ, chÊt ch¸y, chÊt phãng x¹, chÊt ®éc h¹i ph¶i ®ðîc huÊn luyÖn vÒ chuyªn m«n, cã ®ñ phð¬ng tiÖn cÇn thiÕt vµ lu«n tu©n thñ quy ®Þnh vÒ an toµn. 3. Lµ c«ng d©n, häc sinh cÇn ph¶i : - Tù gi¸c t×m hiÓu vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ phßng ngõa tai n¹n vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i. - Tuyªn truyÒn, vËn ®éng gia ®×nh, b¹n bÌ vµ mäi ngðêi xung quanh thùc hiÖn tèt c¸c quy ®Þnh trªn. - Tè c¸o nh÷ng hµnh vi vi ph¹m hoÆc xói giôc ngðêi kh¸c vi ph¹m c¸c quy ®Þnh trªn. III - Bμi tËp 1. Theo em, chÊt vµ lo¹i nµo sau ®©y cã thÓ g©y tai n¹n nguy hiÓm cho con ngðêi ? a) Bom, m×n, ®¹n ph¸o ; b) Lð¬ng thùc, thùc phÈm ; c) Thuèc næ ; d) X¨ng dÇu ; ®) Sóng s¨n ; e) Sóng c¸c lo¹i ; g) Thuèc diÖt chuét, thuèc trõ s©u ; h) C¸c chÊt phãng x¹ ; i) ChÊt ®éc mµu da cam ; k) Kim lo¹i thðêng ; l) Thuû ng©n. 2. Em h·y dù ®o¸n xem ®iÒu g× cã thÓ x¶y ra nÕu : a) Ai còng cã quyÒn ®ðîc sö dông vò khÝ ; b) Chë thuèc ph¸o, thuèc næ,… trªn « t« ; c) §ðîc tù do tµng tr÷, vËn chuyÓn, bu«n b¸n vò khÝ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i. 43

3. Theo em, nh÷ng hµnh vi, viÖc lµm nµo dðíi ®©y vi ph¹m Quy ®Þnh vÒ phßng ngõa tai n¹n vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i : a) Cða bom, ®¹n ph¸o chða næ ®Ó lÊy thuèc næ ; b) S¶n xuÊt, tµng tr÷, bu«n b¸n ph¸o, vò khÝ, thuèc næ, chÊt phãng x¹ ; c) C«ng an sö dông vò khÝ ®Ó trÊn ¸p téi ph¹m ; d) §èt rõng tr¸i phÐp ; ®) Bé ®éi b¾n ph¸o hoa nh©n ngµy lÔ lín ; e) Cho ngðêi kh¸c mðîn vò khÝ ; g) B¸o ch¸y gi¶. 4. Em sÏ lµm g× khi thÊy : a) B¹n bÌ hoÆc c¸c em nhá ch¬i, nghÞch, c¸c vËt l¹, c¸c chÊt nguy hiÓm ? b) Cã ngðêi ®Þnh cða, ®ôc, th¸o chèt bom, m×n, ®¹n ph¸o ®Ó lÊy thuèc næ ? c) Cã ngðêi ®Þnh hót thuèc l¸, nÊu ¨n hoÆc ®èt löa sðëi gÇn n¬i chøa x¨ng, dÇu ? d) Cã ngðêi tµng tr÷, vËn chuyÓn, bu«n b¸n vò khÝ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ? 5. Em biÕt g× vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ phßng, ngõa tai n¹n vò khÝ, ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ë ®Þa phð¬ng m×nh ? 16Bµi QuyÒn së h÷u tμi s¶n vμ nghÜa vô t«n träng tμi s¶n cña ngðêi kh¸c I - §Æt vÊn ®Ò 1. Theo em, trong sè : ngðêi chñ chiÕc xe m¸y, ngðêi ®ðîc giao gi÷ xe (ngðêi tr«ng xe), ngðêi mðîn xe, ai lµ ngðêi cã quyÒn : a) Gi÷ g×n b¶o qu¶n xe ; b) Sö dông xe ®Ó ®i ; c) B¸n, tÆng, cho ngðêi kh¸c mðîn. 44

2. Khi ®µo mãng lµm nhµ, «ng An t×m thÊy mét chiÕc b×nh cæ. Cã ngðêi nãi ®©y lµ cæ vËt lÞch sö rÊt cã gi¸ trÞ ph¶i ®em nép cho Së V¨n ho¸, ThÓ thao vµ Du lÞch hoÆc ViÖn B¶o tµng. Cã ngðêi l¹i b¶o : b×nh cæ do «ng An t×m thÊy nªn nã thuéc vÒ «ng An, «ng cã quyÒn b¸n hay cho ai th× tuú. Gîi ý a) Ai cã quyÒn së h÷u chiÕc xe, ai chØ cã quyÒn sö dông xe ? b) QuyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n bao gåm nh÷ng quyÒn g× ? c) Theo em, «ng An cã quyÒn ®em b¸n chiÕc b×nh cæ ®ã kh«ng ? V× sao ? II - Néi dung bμi häc 1. QuyÒn së h÷u tµi s¶n cña c«ng d©n lµ quyÒn cña c«ng d©n (chñ së h÷u) ®èi víi tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh. QuyÒn së h÷u tµi s¶n bao gåm : - QuyÒn chiÕm h÷u lµ quyÒn trùc tiÕp n¾m gi÷, qu¶n lÝ tµi s¶n. - QuyÒn sö dông lµ quyÒn khai th¸c gi¸ trÞ sö dông cña tµi s¶n vµ hðëng lîi tõ c¸c gi¸ trÞ sö dông tµi s¶n ®ã. - QuyÒn ®Þnh ®o¹t lµ quyÒn quyÕt ®Þnh ®èi víi tµi s¶n nhð mua b¸n, tÆng cho, ®Ó l¹i thõa kÕ, ph¸ huû, vøt bá... C«ng d©n cã quyÒn së h÷u vÒ thu nhËp hîp ph¸p, cña c¶i ®Ó dµnh, nhµ ë, tð liÖu sinh ho¹t, tð liÖu s¶n xuÊt, vèn vµ tµi s¶n kh¸c trong doanh nghiÖp hoÆc trong tæ chøc kinh tÕ. 2. C«ng d©n cã nghÜa vô t«n träng quyÒn së h÷u cña ngðêi kh¸c, kh«ng ®ðîc x©m ph¹m tµi s¶n cña c¸ nh©n, cña tæ chøc, cña tËp thÓ vµ cña Nhµ nðíc. NhÆt ®ðîc cña r¬i ph¶i tr¶ l¹i cho chñ së h÷u hoÆc th«ng b¸o cho c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm xö lÝ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Khi vay, nî ph¶i tr¶ ®Çy ®ñ, ®óng hÑn. Khi mðîn ph¶i gi÷ g×n cÈn thËn, sö dông xong ph¶i tr¶ l¹i cho chñ së h÷u, nÕu lµm háng, ph¶i söa ch÷a hoÆc båi thðêng tð¬ng øng víi gi¸ trÞ tµi s¶n. NÕu g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n ph¶i båi thðêng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3. Nhµ nðíc c«ng nhËn vµ b¶o hé quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña c«ng d©n. 45

* Tð liÖu tham kh¶o : · HiÕn ph¸p n¨m 2013 §iÒu 32 (trÝch) 1. Mäi ngðêi cã quyÒn së h÷u vÒ thu nhËp hîp ph¸p, cña c¶i ®Ó dµnh, nhµ ë, tð liÖu sinh ho¹t, tð liÖu s¶n xuÊt, phÇn vèn gãp trong doanh nghiÖp hoÆc trong c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c. · Bé luËt D©n sù n¨m 2005 §iÒu 169. B¶o vÖ quyÒn së h÷u (trÝch) 1. QuyÒn së h÷u cña c¸ nh©n, ph¸p nh©n vµ c¸c chñ thÓ kh¸c ®ðîc ph¸p luËt c«ng nhËn vµ b¶o vÖ. 2. Kh«ng ai cã thÓ bÞ h¹n chÕ, bÞ tðíc ®o¹t tr¸i ph¸p luËt quyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n cña m×nh. Chñ së h÷u cã quyÒn tù b¶o vÖ, ng¨n c¶n bÊt k× ngðêi nµo cã hµnh vi x©m ph¹m quyÒn së h÷u cña m×nh, truy t×m, ®ßi l¹i tµi s¶n bÞ ngðêi kh¸c chiÕm h÷u, sö dông, ®Þnh ®o¹t kh«ng cã c¨n cø ph¸p luËt. III - Bμi tËp 1. Khi tr«ng thÊy b¹n cïng løa tuæi víi em ®ang lÊy trém tiÒn cña mét ngðêi, em sÏ lµm g× ? 2. B×nh nhÆt ®ðîc mét tói x¸ch nhá trong ®ã cã tiÒn, mét giÊy chøng minh nh©n d©n mang tªn NguyÔn V¨n Hµ vµ c¸c giÊy tê kh¸c. Do ®¸nh mÊt tiÒn ®ãng häc phÝ, B×nh ®· vøt giÊy chøng minh nh©n d©n vµ c¸c giÊy tê, chØ gi÷ l¹i tiÒn. B×nh hµnh ®éng nhð vËy lµ ®óng hay sai ? V× sao ? NÕu em lµ B×nh, em sÏ hµnh ®éng nhð thÕ nµo ? 3. Do cã viÖc gÊp, chÞ Hoa ®em chiÕc xe ®¹p cña m×nh ra cöa hµng cÇm ®å ®Ó vay tiÒn. §Õn hÑn, chÞ mang tiÒn ®Õn tr¶ ®Ó lÊy l¹i xe nhðng chiÕc xe cña chÞ ®· bÞ Hµ - con trai «ng chñ cöa hµng - ®em sö dông lµm g·y khung. Theo em, Hµ cã ®ðîc quyÒn sö dông chiÕc xe ®ã kh«ng ? V× sao ? ¤ng chñ cöa hµng cã nh÷ng quyÒn g× ®èi víi chiÕc xe cña chÞ Hoa, c¨n cø vµo ®©u ? ChÞ Hoa cã quyÒn ®ßi båi thðêng chiÕc xe bÞ háng kh«ng ? Ai sÏ ph¶i båi thðêng ? 46

4. Theo em, nghÜa vô t«n träng tµi s¶n cña ngðêi kh¸c thÓ hiÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc nµo trong c¸c phÈm chÊt sau : a) Trung thùc ; b) ThËt thµ ; c) Liªm khiÕt ; d) Tù träng. 5. Em h·y t×m mét sè c©u ca dao, tôc ng÷ cã néi dung nãi vÒ t«n träng tµi s¶n cña ngðêi kh¸c. 17Bµi NghÜa vô t«n träng, b¶o vÖ tμi s¶n nhμ nðíc vμ lîi Ých c«ng céng I - §Æt vÊn ®Ò Trªn ®ðêng ®Õn trðêng, Lan thÊy mét ngðêi ®ang ®èt rõng lµm rÉy. §Õn líp, Lan kÓ cho c¸c b¹n nghe. Cã b¹n ®· tr¸ch Lan thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, kh«ng biÕt b¶o vÖ rõng - tµi s¶n quý cña Nhµ nðíc. Nhðng Lan nghÜ ®Êy lµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ngðêi ®ðîc giao qu¶n lÝ tµi s¶n vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ; chØ c¸c c¸n bé kiÓm l©m hoÆc Uû ban nh©n d©n míi cã quyÒn can thiÖp vµ xö lÝ nh÷ng viÖc ®ã. Gîi ý a) Em h·y cho biÕt ý kiÕn nµo ®óng, ý kiÕn nµo sai ? V× sao ? ë trðêng hîp Lan, em sÏ xö lÝ thÕ nµo ? b) Theo em, nghÜa vô t«n träng, b¶o vÖ tµi s¶n nhµ nðíc vµ lîi Ých c«ng céng cña c«ng d©n thÓ hiÖn nhð thÕ nµo ? c) KÓ tªn mét sè tµi s¶n nhµ nðíc mµ em biÕt. 47

II - Néi dung bμi häc 1. Tµi s¶n cña Nhµ nðíc gåm ®Êt ®ai, tµi nguyªn nðíc, tµi nguyªn kho¸ng s¶n, nguån lîi ë vïng biÓn, vïng trêi, tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c vµ c¸c tµi s¶n do Nhµ nðíc ®Çu tð, qu¶n lÝ lµ tµi s¶n c«ng thuéc së h÷u toµn d©n do Nhµ nðíc ®¹i diÖn chñ së h÷u vµ thèng nhÊt qu¶n lÝ. Lîi Ých c«ng céng lµ nh÷ng lîi Ých chung dµnh cho mäi ngðêi vµ x· héi. Tµi s¶n nhµ nðíc vµ lîi Ých c«ng céng lµ c¬ së vËt chÊt cña x· héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt nðíc, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. 2. C«ng d©n cã nghÜa vô t«n träng vµ b¶o vÖ tµi s¶n nhµ nðíc vµ lîi Ých c«ng céng. Kh«ng ®ðîc x©m ph¹m (lÊn chiÕm, ph¸ ho¹i hoÆc sö dông vµo môc ®Ých c¸ nh©n) tµi s¶n cña Nhµ nðíc vµ lîi Ých c«ng céng. Khi ®ðîc Nhµ nðíc giao qu¶n lÝ, sö dông tµi s¶n nhµ nðíc ph¶i b¶o qu¶n, gi÷ g×n, sö dông tiÕt kiÖm cã hiÖu qu¶, kh«ng tham «, l·ng phÝ. 3. Nhµ nðíc thùc hiÖn qu¶n lÝ tµi s¶n b»ng viÖc ban hµnh vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ qu¶n lÝ vµ sö dông tµi s¶n thuéc së h÷u toµn d©n (tµi s¶n nhµ nðíc) ; tuyªn truyÒn, gi¸o dôc mäi c«ng d©n thùc hiÖn nghÜa vô t«n träng, b¶o vÖ tµi s¶n nhµ nðíc, lîi Ých c«ng céng. * Tð liÖu tham kh¶o : · HiÕn ph¸p n¨m 2013 §iÒu 53 §Êt ®ai, tµi nguyªn nðíc, tµi nguyªn kho¸ng s¶n, nguån lîi ë vïng biÓn, vïng trêi, tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c vµ c¸c tµi s¶n do Nhµ nðíc ®Çu tð, qu¶n lÝ lµ tµi s¶n c«ng thuéc së h÷u toµn d©n do Nhµ nðíc ®¹i diÖn chñ së h÷u vµ thèng nhÊt qu¶n lÝ. §iÒu 56 C¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ, phßng, chèng tham nhòng trong ho¹t ®éng kinh tÕ – x· héi vµ qu¶n lÝ nhµ nðíc. 48

· Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2009) §iÒu 144. Téi thiÕu tr¸ch nhiÖm g©y thiÖt h¹i nghiªm träng ®Õn tµi s¶n cña Nhµ nðíc (trÝch) 1. Ngðêi nµo cã nhiÖm vô trùc tiÕp trong c«ng t¸c qu¶n lÝ tµi s¶n cña Nhµ nðíc, v× thiÕu tr¸ch nhiÖm mµ ®Ó mÊt m¸t, hð háng, l·ng phÝ g©y thiÖt h¹i cho tµi s¶n cña Nhµ nðíc cã gi¸ trÞ tõ 50 triÖu ®ång ®Õn dðíi 200 triÖu ®ång th× bÞ ph¹t c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ ®Õn 3 n¨m hoÆc ph¹t tï tõ 6 th¸ng ®Õn 3 n¨m. III - Bμi tËp 1. Giê ra ch¬i, c¸c b¹n nam líp 8B rñ nhau ®¸ bãng trong s©n trðêng. §ang h¨ng say, Hïng sót m¹nh, qu¶ bãng bay chÖch vÒ phÝa líp häc lµm vì cöa kÝnh. ThÊy thÕ c¶ ®¸m liÒn bá ch¹y. Em h·y nªu ý kiÕn cña m×nh vÒ viÖc lµm cña c¸c b¹n nam líp 8B. 2. ¤ng T¸m ®ðîc giao phô tr¸ch m¸y pho-to-co-py cña c¬ quan. ¤ng gi÷ g×n rÊt cÈn thËn, thðêng xuyªn lau chïi b¶o qu¶n vµ kh«ng cho ai sö dông. Ngoµi nh÷ng viÖc cña c¬ quan, «ng thðêng nhËn tµi liÖu bªn ngoµi pho-to ®Ó t¨ng thu nhËp. Vµo mïa thi, «ng nhËn in tµi liÖu thu nhá ®Ó thÝ sinh dÔ mang vµo phßng thi. Hái : a) ViÖc lµm cña «ng T¸m ®óng ë ®iÓm nµo, sai ë ®iÓm nµo, v× sao ? b) Ngðêi qu¶n lÝ tµi s¶n nhµ nðíc cã nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm g× ®èi víi tµi s¶n ®ðîc giao ? 3. Häc sinh chóng ta thùc hiÖn nghÜa vô t«n träng vµ b¶o vÖ tµi s¶n nhµ nðíc vµ lîi Ých c«ng céng b»ng c¸ch nµo ? 4. Nhµ nðíc ta cã nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó b¶o vÖ tµi s¶n cña Nhµ nðíc vµ lîi Ých c«ng céng ? Cho mét vÝ dô. 49

18Bµi QuyÒn khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n I - §Æt vÊn ®Ò Khi c¸c t×nh huèng dðíi ®©y x¶y ra, theo em, nªn xö lÝ thÕ nµo ? 1. Em nghi ngê mét ®Þa ®iÓm lµ n¬i bu«n b¸n, tiªm chÝch ma tuý. 2. Em biÕt ngðêi lÊy c¾p xe ®¹p cña b¹n An cïng líp. 3. Anh H bÞ gi¸m ®èc cho th«i viÖc mµ kh«ng nªu râ lÝ do. Gîi ý a) Theo em, khi nµo th× c«ng d©n cã quyÒn khiÕu n¹i, môc ®Ých cña viÖc khiÕu n¹i ? b) Theo em, khi nµo th× c«ng d©n cã quyÒn tè c¸o, môc ®Ých cña viÖc tè c¸o ? II - Néi dung bμi häc 1. QuyÒn khiÕu n¹i lµ quyÒn cña c«ng d©n, ®Ò nghÞ c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn xem xÐt l¹i c¸c quyÕt ®Þnh, c¸c viÖc lµm cña c¸n bé c«ng chøc nhµ nðíc khi thùc hiÖn c«ng vô theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, quyÕt ®Þnh kØ luËt, khi cã c¨n cø cho r»ng, quyÕt ®Þnh hoÆc hµnh vi ®ã tr¸i ph¸p luËt, x©m ph¹m quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. Ngðêi khiÕu n¹i cã thÓ ®Õn khiÕu n¹i trùc tiÕp hoÆc göi ®¬n khiÕu n¹i ®Õn c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2. QuyÒn tè c¸o lµ quyÒn cña c«ng d©n, b¸o cho c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n cã thÈm quyÒn biÕt vÒ mét vô, viÖc vi ph¹m ph¸p luËt cña bÊt cø c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n nµo g©y thiÖt h¹i hoÆc ®e do¹ g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña Nhµ nðíc, quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, c¬ quan, tæ chøc. Ngðêi tè c¸o cã thÓ göi ®¬n hoÆc trùc tiÕp tè c¸o hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt víi c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n cã thÈm quyÒn. 3. QuyÒn khiÕu n¹i vµ tè c¸o lµ mét trong nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña c«ng d©n ®ðîc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. C«ng d©n khi thùc hiÖn quyÒn khiÕu n¹i, quyÒn tè c¸o cÇn trung thùc, kh¸ch quan, thËn träng. 4. Nhµ nðíc nghiªm cÊm viÖc tr¶ thï ngðêi khiÕu n¹i, tè c¸o hoÆc lîi dông quyÒn khiÕu n¹i, tè c¸o ®Ó vu khèng, vu c¸o lµm h¹i ngðêi kh¸c. 50