คู่มือการใช้โปรแกรมสำหรับส่อง AR เทคโนโลยเี สมือนจริง
อนั ตรายจากสตั วท์ ะเลแบ่งออกไดเ้ ป็ น 3 กลุ่มดงั น้ี1.อันตรายจากสัตว์ทะเลท่ีมีพิษ กัด ท่ิมแทง หรือต่อย (venomous animals) และปลอ่ ยสารพิษเข้าส่รู ่างกายตรงบริเวณบาดแผลนนั้ พิษของสตั ว์ทะเลอาจอย่ทู ่ีเงี่ยง ก้าน ครีบ เขีย้ วและมีเข็มพิษที่เรียกว่า นีมาโตศีย์สต์ (nematocyst) ตวั อย่างได้แก่ ดอกไม้ทะเล แมงกะพรุน งูทะเล ปลาสงิ โต และเมน่ ทะเล 2.อันตรายจากสตั ว์ทะเลท่ที าให้การเกิดบาดแผล (injurious animals) เนื่องจากถกู อวยั วะ ที่แหลมคม เช่น ฟัน หนาม ก้านครีบ หรือเงี่ยง รวมทงั้ การปลอ่ ยกระแสไฟฟ้าออกมาของสตั ว์ ทะเลบางชนิด ตวั อยา่ งเช่น ฉลามกดั ปหู นีบ เพรียงหินบาด และเปลอื กหินทิ่มตา เป็นต้น สตั ว์ เหลา่ นีม้ กั มีฟัน ครีบ และเง่ียงท่ีแหลมคมไว้ใช้ในการปอ้ งกนั ตวั และลา่ เหย่ือเทา่ นนั้ หาได้มีไว้ เพอ่ื โจมตี หรือทาร้ายมนษุ ย์แตอ่ ยา่ งไร
3.อันตรายจากการบริโภคเนือ้ และอวัยวะของสัตว์ทะเลท่ีมีพิษ (poisonous animals) สตั ว์ทะเลบางชนิดมีการสะสมสารพิษในบริเวณเนือ้ เยื่ออวยั วะภายใน และรังไข่ เมื่อมนุษย์นาเอาสัตว์ทะเลนนั้ มาบริโภค จะได้รับสารพิษเข้าส่รู ่างกาย อาจเป็นอนั ตรายถึงชีวิต เช่น แมงดาทะเล ปูบางชนิด และปลาปักเป้า เป็นต้น สตั ว์บางชนิดมีสารพิษสะสมอยู่ในเนือ้ เยื่อเป็นบางช่วงฤดูกาล เช่นหอยแมลงภู่ หอยนางรม ท่ีเพาะเลีย้ งอยู่ตามชายฝ่ังท่ีมักเกิดปรากฏการณ์นา้ เปล่ียนสีเป็นประจาในช่วงฤดฝู น หรืออาจได้รับสารพิษจากไดโนแฟลกเจลเลตที่เป็นสาเหตุของปรากฏดงั กล่าวเข้าไปเมื่อมนษุ ย์นาสตั วม์ าบริโภคทาให้ได้รับสารพิษนนั้ ได้ ในทานองเดียวกนั หากดนิ ตะกอนบริเวณชายฝั่งมีการสะสมโลหะหนกั และยาฆ่าแมลง ทีพ่ ดั พามาจากแผ่นดิน สตั ว์ทะเลที่อาศยั อย่ใู นบริเวณนนั้ อาจมีการสะสมของสารพิษดงั กล่าวด้วยเช่น หอยสองกาบที่อาศยั อยู่ตามพืน้ ท้องทะเล ได้แก่ หอยลายหอยแครง เป็นต้น ท ความร้อนจากการปรุงอาหารไม่สามารถทาให้สลายไปได้ เชน่ พิษของไข่แมงดาทะเล เนือ้ และอวยั วะภายในของปลาปักเปา้ เป็นต้น
1.ฟองนา้ (Sponge)ฟองนา้ เป็นสตั ว์เกาะน่ิงอย่กู ับท่ี มีลาตวั เป็นรูพรุนดารงชีวิตได้โดยอาศยั ระบบท่อให้นา้ ไหลผา่ นลาตวั มีโครงคา้ จนุ ร่างกายเป็นหนามท่ีเรียกวา่ สปิคลุ (Spicule) หรือเส้นใยออ่ นนมุ่การป้องกันและรักษา หลีกเลี่ยงจากการสมั ผสั ฟองนา้ ขนาดใหญ่ตามแนวปะการัง เช่นฟองนา้ ครก หากเป็นความบงั เอิญท่ีไมไ่ ด้ระวงั ตวั การปฐมพยาบาลเบือ้ งต้นนนั้ คือ การทาให้สปิคุลของฟองนา้ หลดุ ออกไป โดยทาการล้างแผลบริเวณท่ีสมั ผสั ด้วยนา้ สะอาด หรือนา้ กรดนา้ ส้ม 5 เปอร์เซ็นต์ เป็นเวลา 15-30 นาที ยาจาพวกแอนติฮิสตามีน ใช้ทาบรรเทาอาการผน่ื คนั
2.ขนนกทะเล (Sea feather)ขนนกทะเลเป็นสตั ว์ที่มีลกั ษณะคล้ายพืชและมีอยู่หลายชนิด แต่ละตัวมีรูปร่างเป็นโพลิปขนาดเลก็ อาศยั อย่รู วมกนั เป็นกลมุ่ หรือนิคม มกั พบตามแนวปะการังเกาะกบั หลกั ท่ีปักอยรู่ ิมชายฝ่ัง เสาสะพานท่าเรือ ตลอดจนเศษวสั ดทุ ี่ลอยในทะเล บางชนิดมีลกั ษณะคล้ายขนนกและบางชนดิ ลกั ษณะคล้ายเฟิร์น เมื่อผิวหนงั สมั ผสั กบั นิคมของขนนกทะเล โพลปิ จะปลอ่ ยนีมาโตศีย์สต์ ที่มพี ิษแทรกเข้าสผู่ วิ หนงั ทาให้เกิดอาการคนั ปวดแสบปวดร้อนการป้องกันและรักษา หลีกเลี่ยงการสัมผัสขนนกทะเลโดยตรง การใส่เสือ้ ผ้าป้องกันอนั ตรายได้ ล้างบริเวณที่ถกู พิษด้วยแอลกอฮอล์ปะคบด้ วยนา้ แข็งหรือนา้ เย็น หากมีอาการรุนแรงต้องสง่ แพทย์ทนั ที
3.ปะการัง (Corals)ปะการังเป็นสตั ว์ทะเลกล่มุ ใหญ่ท่ีมีมากกว่า 750 ชนิด ส่วนใหญ่อาศยั อย่แู บบเด่ียว ปะการังมีฐานรองรับโพลปิ หรือตวั ปะการังเป็นหนิ ปนู บางชนดิ มหี นามหรือแงย่ น่ื ท่ีแหลมคม และบางชนิดมีนีมาโตศยี ์สต์ท่ีมนี า้ พษิ ทาให้ระคายเคืองตอ่ ผิวหนงั ปะการังทอ่ี าจทาให้เกิดบาดแผล ได้แก่ ปะการังเขากวาง (Acropora) ปะการังแกแลคซ่ี (Galaxea) ปะการังลกู โป่ ง(Plerogyra) ปะการังดอกจอก(Pec-tinea) ปะการังสมองหยาบ(Symphyllia) เป็นต้น มรี ายงานวา่ ปะการังเห็ดบางชนดิ ผลติ นมี าโตศยี ์สต์ทีม่ ีพษิ ทาให้เกิดอาการบวมแดงและผ่ืนคนั ได้การป้องกนั และรักษา หินปูนของปะการังมีความแข็งและแหลมคม การเดินเหยียบย่าไปบนปะการัง หรือดานา้ ผา่ นแนวปะการัง อาจทาให้เกิดบาดแผล เนื่องจากปะการังมกั มพี วกแบคทีเรียอาศยั อยเู่ ป็นสาเหตทุ าให้บาดแผลหายช้าจงึ ต้องล้างด้วยนา้ สะอาด หรือ แอลกอฮอล์โดยเร็ว และตรวจดวู า่ ไมม่ ีเศษปะการังติดค้างอยู่ ใสย่ าฆา่ เชือ้ ถ้าแผลมขี นาดกว้างและลกึ ควรรีบนาสง่ แพทย์
4.ปะการังไฟ (Fire coral)ปะการังไฟ ไม่ใชป่ ะการังแท้จริง แตเ่ ป็นสตั ว์ทะเลพวกเดียวกบั ขนนกทะเลและมีพิษเช่นเดยี วกนัโพลิปมีขนาดเล็กอาศัยอยู่รวมกันเป็นนิคม โดยสร้ างหินปูนฐานรองรับโพลิปจึงมีลกั ษณะคล้ายคลงึ กบั ปะการังมาก ปะการังไฟมรี ูปร่าง 3 แบบใหญ่คือ แบบแผน่ แบบก้อน และแบบแขนงโดยทวั่ ไปมกั มีสเี หลอื งออ่ นหรือนา้ ตาล พบปะปนอย่กู บั สตั ว์อื่นในแนวปะการังทวั่ ไป หากสมั ผสักบั ปะการังไฟ จะทาให้เกิดรอยไหม้ บวมแดงและปวดแสบบริเวณผวิ หนงั ท่สี มั ผสัการรักษาการปฐมพยาบาลเบอื้ งต้น คอื การล้างแผลด้วยนา้ ส้มสายชูหรือล้างด้วยอะลมู ิเนียมซลั เฟตอีกครัง้ หนง่ึ สง่ิ ทีค่ วรระมดั ระวงั คอื หากสว่ นที่สมั ผสั ปะการังเป็นมือ ก็อยา่ ได้นามาเช็ดหน้าหรือให้เข้าตาโดยเดด็ ขาด เพราะนา้ พษิ จากนมี าโตศีย์สต์ของปะการังไฟท่ยี งั เหลอื อยู่ จะทาให้เกดิระคายเคืองได้ สาหรับครีมท่ีเป็นยาปฏิชีวนะนนั้ ใช้ป้องกันการติดเชือ้ จากแบคทีเรีย ไม่ใช่การรักษาสารพษิ จากนมี าโตศีย์สต์ โดยตรง
5.แมงกะพรุน (Jelly fish)แมงกะพรุนทว่ั ไปมีรูปร่างคล้ายร่ม หรือ กระดิ่งคว่า (medusa) ลาตวั โปร่งแสงประกอบด้วยว้นุ เป็นส่วนใหญ่ ดารงชีวิตโดยการว่ายเวียนและล่องลอยไปตามกระแสนา้ และแรงพัดพาของคลื่นลม อาหารที่แมงกะพรุนกินได้แก่ ปลา ครัสเตเซียน และแพลงค์ตอนอื่นๆ บริเวณหนวดและแขนงทย่ี ่ืนออกมารอบปากมีเข็มพิษนีมาโตศีย์สต์ ใช้ฆา่ เหย่ือหรือทาให้เหย่ือสลบก่อนจบั กินเป็นอาหาร ปริมาณของนีมาโตศีย์สตอ์ าจมีจานวนถงึ 80,000 เซลล์ใน 1 ตารางเซนติเมตรเทา่ นนั้ ภายในนีมาโตศยี ์สต์ มีนา้ พิษท่ีเป็นอนั ตรายทาให้เกิดอาการคนั เป็นผื่นบวมแดงเป็นรอยไหม้ปวดแสบปวดร้ อน และเป็นแผลเรือ้ รังได้ ขนึ ้ อย่กู บั แมงกะพรุนแตล่ ะชนดิ บางรายทาให้เกิดอาการจุกแนน่ หน้าอก หายใจไมอ่ อก กระสบั กระส่าย นอนไมห่ ลบั อ่อนเพลียเป็นไข้ บางรายถงึ เสียชีวติ โดยทว่ั ไปเรียกแมงกะพรุนมีพษิ วา่ แมงกะพรุนไฟการป้องกันและรักษา การป้องกันการถูกแมงกะพรุน คือ การหลีกเล่ียงลงเล่นนา้ ทะเลบริเวณที่มีแมงกะพรุนชุกชุม หรือ ช่วงหลังพายฝุ น เพราะจะมีกระเปาะพษิ ของแมงกะพรุนหลุดลอยไปในนา้ ทะเลแม้จะไมไ่ ด้สมั ผสั กบั แมงกะพรุนโดยตรงก็ตามการเกิดพิษเมอื่ ถกู แมงกะพรุน กระทาได้โดยใช้นา้ ส้มสายชลู ้างแผลเพ่อื ไมใ่ ห้นีมาโตศีย์สต์ปลอ่ ยนา้ พษิ ภายใน
6.ดอกไม้ทะเล (Sea anemone)ดอกไม้ทะเลเป็นสตั ว์ทะเลที่มีลาตวั อ่อนนมุ่ ด้านปากมีหนวดเรียงรายอยรู่ อบปาก ด้านล่างเป็นฐานยึดเกาะอย่กู ับก้อนหิน ก้อนปะการัง หรือฝังตวั ลงในพืน้ ทะเลบริเวณดินเลนหรือดินทรายดอกไม้ทะเลเป็นสตั ว์ท่ีดารงชีวิตแบบเด่ียว ไม่มีการสร้ างหินปูนเป็นฐานรองรับโพลิปเหมือนปะการัง โพลปิ ดอกไม้ทะเลมกั มขี นาดใหญ่ บางชนดิ มีขนาดเส้นผา่ นศนู ย์กลางถึง 30 เซนติเมตรมกั พบอาศยั อย่ตู ามแนวปะการัง เมื่อสมั ผสั หนวดของดอกไม้ทะเล นีมาโตศีย์สต์จากหนวดของดอกไม้ทะเล จะทาให้เกิดผ่ืนแดงและคนั บริเวณท่ีสมั ผสั ถ้าอาการรุนแรงมากจะทาให้เกิดอาการบวมแดง มนึ งง คลนื่ ไส้ อาเจียน ทงั้ นขี ้ นึ ้ อยกู่ บั ภมู ิต้านทานของแตล่ ะคนการรักษาการปฐมพยาบาลในเบือ้ งต้น ให้ใช้นา้ ส้มสายชูล้างแผล และพยายามล้างเอาเมือกและชิน้ สว่ นของหนวดดอกไม้ทะเลออกให้หมด ถ้าผ้ปู ่ วยมีอาการทรุดลงให้นาสง่ แพทย์โดยดว่ น
7.บุ้งทะเล (Fire worms)บ้งุ ทะเลเป็นหนอนปล้องจาพวกเดียวกบั แมเ่ พรียงหรือไส้เดือนทะเล แตม่ ีลาตวั สนั้ กว่า เป็นสตั ว์ทะเลพวกโพลยี ์ฆีต (polychaete) ตามลาตวั มขี นยาวมาก และมสี ว่ นย่นื ของร่างกายออกไปเป็นคู่ด้านข้าง ช่วยในการว่ายนา้ ขนที่มีลกั ษณะเป็นเส้นแข็งนีจ้ ะหลดุ จากตวั บ้งุ ได้ง่ายและแทงเข้าสู่ผิวหนงั ทาให้เกิดอาการคนั ในธรรมชาติ บ้งุ ทะเลอาศยั อยตู่ ามพนื ้ ทะเลใต้ก้อนหนิ ใต้ซอกปะการังตามลาคลองในเขตป่ าชายเลน หรือตามพืน้ ทะเลและถกู จบั มาโดยอวนหน้าดิน ตวั อย่างของบ้งุทะเลจึงพบปะปนอยกู่ บั สตั ว์นา้ อืน่ ๆทถี่ กู นาไปทาอาหารสตั ว์การป้องกันและรักษา ต้องระมดั ระวงั ไมใ่ ห้บ้งุ ทะเลสมั ผสั กบั ผิวหนงั หรือใช้มือเปลา่ หยบิ จบั บ้งุทะเล หากถกู บ้งุ ทะเล ทาการแก้ไขได้โดยหยบิ ขนบ้งุ ออกให้หมด แล้วใช้ครีม หรือ ยานา้ คาลาไมน์ทาเพอ่ื บรรเทาอาการคนั และปอ้ งกนั การติดเชือ้ ทีอ่ าจเกิดตามมาได้
8.เพรียงหนิ (Rock Barnacle)เพรียงหินเป็นสตั ว์จาพวกเดียวกบั ก้งุ และปู ที่มีการปรับตวั เปลย่ี นแปลงไปจากพวกก้งุ มาก โดยสร้างเปลอื กหินปนุ ออกมาช่วยยึดติดอย่กู บั ที่ และห่อห้มุ ร่างกายเอาไว้ ทาให้สามารถอาศยั อยู่บนบกได้เป็นเวลานาน เพรียงหินอาศยั อย่ตู ามโขดหิน เสาสะพานท่าเรือ หลกั โป๊ ะ หลกั เลีย้ งหอยแมลงภู่ ฟาร์มหอยนางรม หรืออาจพบเกาะอย่บู นสตั ว์มีเปลอื ก เช่น หอย แมงดาทะเล ปูเป็นต้น เป็นสตั ว์ทพี่ บบอ่ ย และพบชกุ ชมุ ตามริมชายฝ่ังทะเลทวั่ ไปการป้องกันและรักษา อนั ตรายที่อาจได้รับจากเพรียงหนิ คือการถกู บาดจากเปลอื กทีแ่ หลมคมขณะเดินไปตามโขดหินหรือจากการดานา้ เก็บหอยแมลงภู่ เป็นต้น หากถกู เพรียงหินบาดให้ทาความสะอาดบาดแผล และใสย่ าฆ่าเชือ้ เช่น ยาแดง และเสียเลือดมากให้นาสง่ แพทย์เพื่อเย็บบาดแผลนนั้ ทนั ที
9.ปู (Crab)ปูเป็นสัตว์ที่วิวัฒนาการจากกุ้ง โดยมีส่วนท้องลดขนาดลง และพับอยู่ใต้อก ปูมีขาเดิน 5 คู่ คู่แรกเปล่ียนแปลงไปเป็นก้ามใช้หนีบจบั เหย่ือและป้องกนั ตวั ปสู ่วนใหญ่มีก้ามแข็งแรง การจบั ปเู หล่านีจ้ งึ ต้องระมดั ระวงั โดยเฉพาะปทู ี่ยงั มีชีวิตและถกู แก้มดั ออกแล้ว ปใู บ้มีเปลือกแขง็ ก้ามแข็งแรงมาก เม่ือหนีบแล้วไม่ยอมปล่อยง่ายๆ อย่างไรก็ตาม อันตรายจากปูหนีบนัน้ ยังไม่ร้ ายแรงเท่ากับการบริโภคปูมีพิษเช่นเดียวกบั แมงดาไฟ ซงึ่ อาจทาให้เสียชีวติ ได้ ตวั อย่างปมู ีพิษได้แก่ ปใู บ้แดง และปใู บ้ลายเป็นต้นพษิ อนัเกิดจากปทู ี่นามาบริโภค บางครัง้ อาจเกิดจากปมุ ้าหรือปทู ะเลก็ได้ เช่น ปมู ้าที่ไม่สด หรือปทู ี่มีดนิ ตะกอนจากพืน้ ทะเลติดอยู่ตามลาตวั โดยเฉพาะบริเวณเหงือกปู เม่ือนามาปรุงอาหาร แบคทีเรียจากปทู ่ีไม่สดและดนิ ตะกอนจะทาให้เกิดอาการท้องเดนิ ได้เช่นกนั บางคนอาจไม่สามารถบริโภคปไู ด้เลยเน่ืองจากแพ้อาหารทะเล หากบริโภคเข้าไปจะทาให้เกดิ เป็นผืนคนั หรือ บวมท่ีใบหน้าและลาคอก็ได้การบริโภคปูมีพษิ ในไม่กี่ชวั่ โมงจะเกิดอาการบวมท่ีริมฝีปาก ลิน้ ปาก ลาคอและใบหน้า ถ่ายท้อง ปวดท้อง และช็อค
10.แมงดาทะเล (Horse-shoe crab)แมงดาทะเลเป็นสตั ว์ทะเลโบราณที่ยงั คงเหลืออย่ใู นโลกปัจจุบนั เพียง 4 ชนิด ที่พบในทะเลไทยมีอยู่ 2 ชนิดคือแมงดาจานหรื อแมงดาหางเหล่ียม (Tachypleus gigas) และ แมงดาถ้ วยหรื อแมงดาหางกลม(Carcinoscorpius rotundicauda) ทงั้ สองชนิดมีความเป็นอยู่ในสภาพแวดล้อมต่างกัน แมงดาจานอาศยัอย่ตู ามพืน้ ทะเล วางไข่ตามริมชายฝั่งท่ีเป็นดินทราย ส่วนแมงดาถ้วยอาสยั อย่ตู ามพืน้ ทะเลท่ีเป็นดนิ โคลนและตามลาคลองในป่ าชายเลน เทา่ ที่มีรายงานในประเทศไทย เฉพาะแมงดาหางกลมเท่านนั้ ทอี่ าจเป็นพิษและมักเรียกชื่อแมงดาที่เป็นพิษว่าแมงดาไฟ หรือ เหรา จนบางครัง้ ทาให้เข้าใจสบั สนว่า เหรา เป็นแมงดาชนดิ ท่ีสาม อาการของคนทบ่ี ริโภคแมงดาถ้วยทม่ี ีสารพิษเข้าไป จะทาให้เกดิ อาการมนึ งง ปวดศรี ษะ คลื่นไส้อาเจียน หวั ใจเต้นเร็ว ปากชาพูดไม่ได้ แขนขาอ่อนเปลีย้ กล้ามเนือ้ ไม่ทางาน หมดความรู้สึกและอาจเสียชีวติ ได้ ขนึ ้ อย่กู บั ปริมาณที่บริโภคเข้าไปมากหรือน้อยการรักษา เมื่อพบผ้ทู ี่บริโภคแมงดาทะเลแล้วเกิดเป็นพิษ ให้ทาการล้างท้อง ทาให้อาเจียน และรีบนาส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สดุ
11.หอยเต้าปูน (Cone shell)หอยเต้าปนู เป็นหอยกาบเด่ียวพวกหนึ่งท่ีล่าจบั สตั ว์อ่ืนกินเป็นอาหาร ลกั ษณะเปลือกเป็นรูปกรวยคล้ายถ้วยไอศกรีมโคน (cone) สว่ นใหญ่มีเปลือกหนา ด้านหน้าของลาตวั มีท่อนา้ ยื่นออกไปยาว และมีงวงยื่นอย่ทู างด้านใต้ของไซฟอนด้วย ตรงปลายงวงหอยเต้าปนู นีเ้ องมีฟันแหลมคล้ายลูกธนูซึ่งหอยใช้แทงเหย่ือ หอยเต้าปูนมีจานวนราว 500 ชนิด บางชนิดมีตอ่ มนา้ พิษร้ายแรง เท่าท่ีมีรายงานในต่างประเทศมีไมน่ ้อยกว่า 10 ชนิดท่ีเคยต่อยคนทาให้เสียชีวิตมาแล้ว ตามปกติแล้วหอยเต้าปูนท่ีอาศัยอยใู่ นธรรมชาติ จะใช้นา้ พิษเพื่อฆ่าเหยื่อ และโอกาสทห่ี อยจะทาอนั ตรายให้คนนนั้ น้อยมาก นอกจากคนไปเก็บจบั หอยเหลา่ นีด้ ้วยมือเปลา่ และถือเอาไว้ หอยจึงป้องกันตัวโดยใช้งวงท่ีมีฟันพิษแทงพิษท่ีเกิดจากหอยเต้าปูนต่อย จะทาให้เกิดอาการบวมแดง ตาพร่ามัวหายใจตดิ ขดั หรือ เสยี ชวี ติ ได้การรักษาการปฐมพยาบาล เม่ือถกู หอยเต้าปตู อ่ ย คือ การปฏิบตั ิเช่นเดียวกบั ถกู งกู ดั โดยใช้สายยางรัดแขนเพื่อไมใ่ ห้พิษไหลเข้าสหู่ วั ใจ ให้ผ้ปู ่ วยนอนและเคล่ือนไหวน้อยที่สดุ แล้วรีบนาส่งโรงพยาบาลโดยนาหอยไปด้วยแม้ว่าทางโรงพยาบาลจะไม่มีเซรุ่มแก้พิษของหอยเต้าปูนโดยตรง แต่แพทย์ก็อาจใช้เซรุ่มแก้พิษงู ที่อาจมีประสิทธิภาพคล้ายคลงึ กนั ชว่ ยรักษา
12.หมึก (Cephalopod)หมึกเป็นมอลลสั พวกหน่งึ ที่มีววิ ฒั นาการสงู กว่าหอยโดยสามารถเคลอื่ นทีได้รวดเร็ว สามารถไล่ลา่ สตั ว์อื่นกินได้ ลาตวั ไม่มีเปลือกด้านนอก แตม่ ีแกนคา้ จนุ อย่ภู ายใน หนวดของหมึกจานวน 8เส้นได้เปลี่ยนแปลงมาจากเท้าของหอย ภายในปากของหมึกมีขากรรไกรแข็ง ซึ่งหมึกใช้ขบกดัเหย่ือ ย่ิงไปกว่านนั้ หมึกสายบางชนิด เช่น หมึกสายวงหมึก (Hapalochlaena naculosa) ซึ่งอาศยั อยตู่ ามแนวปะการังของออสเตรเลยี แตไ่ มพ่ บในนา่ นนา้ ไทย มตี อ่ มพิษทสี่ ามารถทาให้เกิดอนั ตรายถึงแก่ชีวิตได้การรักษา เม่ือถกู หมกึ กดั ควรรีบห้ามเลอื ด ทาความสะอาดบาดแผล ใสย่ าฆา่ เชือ้ ถ้าบาดแผลมีขนาดใหญ่ควรรีบพบแพทย์ และถกู อวยั วะทรงกลมสาหรับใช้ดดู บนหนวดหมกึ (suction cub)ดดู อาจทาให้เกิดอาการห้อเลือด ควรใช้นา้ เย็นปะคบ ดงั นนั้ การจบั ด้วยมือขณะท่ีหมึกยงั มีชีวิตอยู่ โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ หมกึ สาย อาจถกู กดั ทาให้บาดเจ็บได้
13.ดาวหนาม (Clown-of-thorn sea star)ดาวหนามหรือดาวมงกุฎหนามเป็นดาวทะเลชนิดหนึ่งที่มีแขนจานวนมาก ตามผิวลาตวั มีหนามยาวประมาณ 1 นิว้ อาศัยอย่ตู ามแนวปะการังโดยกินโพลิปปะการังเป็นอาหาร นกัอนรุ ักษ์ธรรมชาติถือวา่ ดาวหนามเป็นตวั ทาลายแนวปะการัง และพยายามควบคมุ ปริมาณดาวหนามให้ลดลงนอกจากผลกระทบตอ่ ระบบนิเวศในแนวปะการังแล้ว ดาวหนามยงั เป็นอนั ตรายตอ่ นกั ดานา้และชาวประมงทด่ี านา้ อยบู่ ริเวณปะการังด้วย เพราะหากเหยียบลงไปบนตวั ดาวหนามแล้วจะทาให้เกิดบาดแผล และได้รับความเจ็บปวดการรักษา เม่ือถกู หนามของดาวทะเลนีต้ า แผลจะบวมแดง ถ้าหนามหกั คาต้องผา่ หรือถอนออก ทาความสะอาดแผลด้วยนา้ สะอาด แช่สว่ นที่ถกู ตาด้วยนา้ ร้อน 50-60 องศาเซลเซียสใช้ยาฆา่ เชือ้ ใสบ่ ริเวณบาดแผล เพ่อื ปอ้ งกนั การอกั เสบ
14.เม่นทะเล (Sea urchin)เม่นทะเลเป็นสตั ว์มีหนามตามผิวลาตวั เช่นเดียวกบั ดาวทะเล แตเ่ ม่นทะเลมีหนามยาวจานวนมาก ชนิดท่ีพบชุกชุมในแนวปะการังของชายฝั่งทะเลไทยคือเม่นดาหนามยาว (Diadema setosum) มีหนามขนาดยาวอยู่รอบตวั การเล่นนา้ ดานา้ ในบริเวณท่ีมีเม่นทะเล คลื่นอาจซดั ให้โยนตวั ไปเหยียบย่าหรือนง่ั ทบั เมน่ ทะเลได้ หนามของเมน่ ทะเลมกั เปราะหกั ง่าย เม่ือฝังอยู่ในเนือ้ ไม่สามารถบ่งออกได้อยา่ งเสยี ้ นหรือหนามจากพืช เม่นทะเลบางชนดิ มีตอ่ มนา้ พิษด้วยเมื่อถหู นามเมน่ ตาแล้ว นา้ พิษยงัอาจเข้าส่รู ่างกายทาให้เกิดอาการอักเสบ บวมแดง เจ็บปวดและเป็นไข้ได้ นอกจากหนามที่แหลมคมแล้วเม่นทะเลยังมีโครงสร้างพิเศษท่ีเรียกว่า เพดเิ ศลลาเรีย (อี) (pedicellariae) กระจดั กระจายแทรกอย่รู ะหว่างหนามตรงปลายมกั มี 3 แฉกคล้ายคีม ซง่ึ ทาหน้าทีเ่ ก็บเศษอินทรีย์และจลุ นิ ทรีย์ออกจากผวิ ลาตวั เพดเิ ศลลาเรียในเม่นทะเลบางชนดิ มีต่อมนา้ พิษอย่ดู ้วยดงั นนั้ อนั ตรายจากเม่นทะเลจงึ ไม่เฉพาะหนามเพียงอย่างเดียว หนามของเม่นทะเลจะทาให้เกิดอาการบวมแดง ชา เป็นอยู่นานประมาณ 30 นาที จนถึง 4-6 ชวั่ โมง และหนามจะยอ่ ยสลายไปภายใน 24 ชว่ั โมงการป้องกันและรักษา โดยปกตเิ มน่ ทะเลมกั ไม่เป็นอนั ตรายตอ่ นกั ดานา้ ถ้าไมเ่ ข้าไปใกล้ หรือ จบั ต้อง เม่ือถกู หนามเม่นทะเลตาให้ถอนหนามออก ถ้าทาได้ หากถอนไมอ่ อกให้พยายามทาให้หนามบริเวณนนั้ แตกเป็นชนิ ้ เลก็ ๆ โดยการบิดผิวหนงั บริเวณนนั้ ไปมา หรือ แช่แผลในนา้ ร้อนประมาณ 50 องศาเซลเซยี ส เพื่อช่วยให้หนามย่อยสลายได้เร็วขนึ ้ แต่หนามบางชนิดอาจไม่ยอ่ ยสลาย ต้องผ่าออก
15.ปลากระเบน (Ray)ปลากระเบนเป็นปลากระดกู อ่อน ลาตวั แบนด้านบนด้านลา่ ง รูปร่างคอ่ นข้างกลมและมีหางยาว ปากของปลากระเบนอยทู่ างด้านลา่ ง อาหารของปลากระเบนสว่ นใหญ่เป็นสตั ว์หน้าดินตา่ งๆ ปลากระเบนมีการป้องกนั ตวั ด้วยการมีเงี่ยงแหลมคมอย่บู ริเวณโคนหาง ผ้ทู ี่เดินลยุ นา้อยรู่ ิมชายฝั่งทะเล จงึ อาจเหยียบไปบนตวั ปลากระเบนท่ีหมกตวั อยตู่ ามพนื ้ ทะเล และถกู เง่ียงตาได้รับความเจ็บปวด ในแนวปะการังของไทย มปี ลากระเบนทอง (Taeniura lymna) อาศยัอยู่ตามแนวปะการังท่ัวไป ผู้ที่ดานา้ ลงไปในบริเวณดงั กล่าว จึงมีโอกาสถูกเง่ียงของปลากระเบนทองตาได้เช่นเดยี วกนัเม่อื ถกู เง่ยี งของปลากระเบน ตาจะได้รับพิษทาให้เกิดอาการปวดอยา่ งแรง บางครัง้ อาจทาให้เกิดอาการช็อค หมดสติ และเสยี ชีวติ ได้การรักษา การปฐมพยาบาลในขนั้ แรก คือ ห้ามเลือดท่บี าดแผล แล้วตรวจดวู า่ มีเศษของเง่ียงพิษตกค้างอยรู่ ึไม่ เนื่องจากพิษของเง่ียงปลากระเบน เป็นสารพวกโปรตีนย่อยสลายในความร้อน ดงั นนั้ ควรแชบ่ าดแผลใน
16.ปลากระเบนไฟฟ้า (Electric ray)ปลากระเบนไฟฟ้ามลี าตวั แบนคอ่ นข้างกลม มอี วยั วะผลติ กระแสไฟฟา้ ประกอบด้วยเซลลร์ ูปหกเหลย่ี ม เรียงซ้อนกนั เป็นกลมุ่ ตงั้ อยทู่ างด้านข้างของตาถดั ไปถึงครีบอก ภายในมีสารเป็นเมือกคล้ายว้นุ ทาหน้าที่เป็นตวั ผลติ กระแสไฟฟา้ จะว่ิงจากด้านล้างขนึ ้ ไปด้านบนภายใต้การควบคุมของสมอง การปล่อยกระแสไฟฟ้าเกิดขึน้ เมื่อได้รับการกระตุ้น หรือถูกรบกวนตามปกติใช้เพอื่ ลา่ เหยื่อหรือทาร้ายศตั รู หากคนไปเหยียบปลากระเบนไฟฟ้าท่ีหมกตวั อาศยัอยตู่ ามธรรมชาติ กระแสไฟฟ้าท่ีปลอ่ ยออกมามกั มีกาลงั ไฟประมาณ 40-100 โวลต์ ซง่ึ อาจทาให้เกิดอาการชา จนอาจจมนา้ ได้การป้ องกันและรักษา หากทราบว่าในบริเวณใดมีปลากระเบนไฟฟ้าอาศัยอยู่ ควรหลกี เลย่ี งในการลงเลน่ นา้ ในบริเวณดงั กลา่ ว เนือ่ งจากกระแสไฟฟา้ ทป่ี ลอ่ ยออกมาอาจทาให้หมดสติ เมื่อนาผ้ปู ่ วยขนึ ้ บนผิวนา้ และชว่ ยให้ผ้ปู ่ วยหายใจ (CPR) แล้วนาสง่ โรงพยาบาล
17.ปลาสงิ โต (Lion fish)ปลาสิงโตเป็นปลาที่อาศยั อย่ตู ามแนวปะการัง ว่ายนา้ เช่ืองชา มกั ถกู จับมาเลีย้ งเป็นปลาตู้สวยงาม จึงมกั พบปลาชนดิ นเี ้ลยี ้ งเป็นปลาต้สู วยงาม นา้ เคม็ แทบทกุ แหง่ ปลาสงิ โตมีครีบหลงัและครีบอกยาว ประกอบด้วยก้านครีบแข็งขนาดยาวหลายเซนติเมตร ก้านครีบแข็งนีม้ ีอนั ตรายมาก สามารถทิม่ แทงเข้าสผู่ ิวหนงั ของคนได้ลกึ และมีตอ่ มนา้ พษิ ท่ที าให้เจ็บปวดรุนแรงการป้องกันและรักษา ระวงั อย่าจบั ปลาชนิดนีค้ วรปลอ่ ยให้ตาย หรือไม่ควรไปเล่นกับมนัการรักษาเช่นเดียวกบั การถกู เง่ียงปลากระเบน
18.ปลากะรังหวั โขน (Stonefish)ปลาชนิดนีม้ ีลกั ษณะใกล้เคียงกบั ปลาสิงโตและปลาแมงป่ อง มีหวั ขนาดใหญ่ ปากกว้าง มกันอนสงบน่ิงอย่ตู ามพืน้ ทะเล เพ่ือรอให้เหย่ือวา่ ยผ่านมา ปลาจะพ่งุ ตวั ฮบุ เหง่ือกินทงั้ ตวั ปลาชนดิ นแี ้ ม้วา่ ยถกู จบั มาได้ก็ไมน่ ิยมนามาบริโภคปลากะรังหวั โขน มีรูปร่างคล้ายคลงึ กบั ก้อนหินมองดูกลมกลนื กับสภาพแวดล้อมท่ีอาศยั อย่ทู าให้มองไม่เห็น จึงไม่เพียงทาให้เกิดบาดแผลเทา่ นนั้ ท่กี ้านครีบของปลาชนิดนีย้ งั มพี ิษทีเ่ ป็นอนั ตรายรุนแรงอาจทาให้ถึงแก่ชีวติ ได้การป้ องกันและรักษา ระวังอย่าจับปลาชนิดนี ้ หรือไม่ควรไปเล่นกับมัน การรักษาเช่นเดยี วกบั การถเู งี่ยงปลากระเบน
19.ฉลาม (Shark)ปลาฉลามเป็นปลาท่ีคนโดยทวั่ ไปเข้าใจว่าเป็นสตั ว์ดุร้าย หรือเป็นปลากินคน ความจริงแล้วปลาฉลามเป็นสตั ว์กินเนอื ้ พวกหนง่ึ ซึง่ มีฟันแหลมคมไว้ช้ลา่ เหยื่อเป็นอาหารแตก่ ็มีบอ่ ยครัง้ ที่ปลาฉลามขนาดใหญ่เข้าจ่โู จมกดั นกั ดานา้ หรือผ้คุ นที่เลน่ นา้ อยตู่ ามชายหาด ด้วยเข้าใจผิดคดิ ว่าเป็นอาหารส่วนใหญ่แล้วข่าวเก่ียวกับปลาฉลามกินคนหรือกัดนักประดานา้ นักท่องเท่ียว ที่เล่นนา้ ตามชายหาด เกิดเฉพาะในตา่ งประเทศ เช่น ออสเตรเลีย ฮ่องกง ตวั อยา่ งฉลามที่มีความดรุ ้ายและมีรายงานกดั คนได้การป้องกันและรักษา ควรหลีกเล่ียงการเลน่ นา้ หรือ ดานา้ ในบริเวณท่มี ีฉลามชุกชมุ และไมค่ วรแสดงอาการต่ืนกลวั เม่ือพบฉลาม หลกี เลี่ยงการกระต้นุ ความสนใจของฉลามเช่น ยิงปลา เพราะเลือดและการดิน้ ของปลาจะกระต้นุ ความสนใจของปลาฉลาม หากถกู ฉลามกดั ต้องพยายามห้ามเลอื ดทกุ วิธี นาผ้บู าดเจ็บขนึ ้ จากนา้ หากหมดสติให้ออกซิเจนสว่ นมากผ้ปู ่ วยเสยี ชีวติ เนื่องจากเสยีเลอื ด ดงั นนั้ การห้ามเลอื ดได้ดีจะสามารถชว่ ยชีวิตผ้ปู ่ วยได้ดีที่สดุ แล้วนาสง่ โรงพยาบาล
20.ปลาไหลมอร์เลย์ (Morley eel)ปลาทะเลในแนวปะการังหลายชนิดเป็นสตั ว์กินเนือ้ และมีฟันแหลมคม โดยเฉพาะปลาไหลมอร์เลย์ซึง่ ซ่อนตวั อย่ตู ามโพรงหินปะการังและโผลห่ วั ออกมาเฝา้ ระวงั เหย่ือหรือศตั รู หากนกัดานา้ หรือผ้ทู ่วี า่ ยนา้ ผา่ นบริเวณที่ปลาอาศยั อยู่ ปลาก็อาจพงุ่ ตวั ออกมาฉกกดั คล้ายงไู ด้ แม้วา่ปลาไหลมอร์เลย์จะไมม่ ีเขยี ้ วพษิ อยา่ งงทู ะเล แตเ่ มอื กในปากของปลาก็เป็นพษิ ออ่ นๆการป้องกันและรักษา ถ้าพบปลาไหลอยา่ เข้าใกล้ อยา่ ล้วงมือเข้าไปในโพรงหิน หรือซากเรือจม อย่าเลน่ กบั ปลาไหลที่ไม่ค้นุ เคย เมื่อถูกกัดจะเกิดบาดแผลลึกจากเขีย้ วของปลา ทาให้เลือดออกมาก และอาจหมดสติได้ ต้องนาผู้ป่ วยขึน้ จากนา้ ห้ามเลือด และรีบนาผู้ป่ วยส่งแพทย์โดยเร็ว แผลทีถ่ กู กดั มกั มขั นาดลกึ ต้องรีบทาความสะอาดแผลให้ทวั่ ถงึ
21ปลาปักเป้า (Puffer fishes)ปลาปักเปา้ เป็นปลาท่ีรู้จกั กนั ดีวา่ มีพิษโดยเฉพาะอย่างไข่ ตบั ลาไส้ ผิวหนงั ส่วนเนือ้ ปลามีพิษน้อยการนาปลาปักเปา้ มาบริโภค ถ้าการเตรียมก่อนนาไปปรุงไม่รู้วิธีท่ีถูกต้อง ทาให้พิษท่ีอยู่ในอวยั วะภายในปนเปือ้ นเนือ้ ปลา ทาให้ผ้บู ริโภคได้รับสารพิษเกิดอาการชาท่ีริมฝีปาก มีอาการคนั แสบร้อนที่ผิวหนังและตา คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน ขาอ่อนแรง หรือเกิดอมั พาต กลืนลาบาก หวัใจเต้นเร็ว เจ็บอก ความดนั เลือดสูง จนถึงขนั้ หยุดหายใจและเสียชีวติ พษิ ของปลาปักเปา้ เป็นสารเตโตรโดทอกซนิ (tetrodotoxin) ตวั อย่างปลาปักเปา้ ทีม่ ีพิษได้แก่ ปักเปา้ ดา ปักเปา้ หนามทเุ รียนการป้องกันและรักษา งดบริโภคอาหารแปลกๆ ถ้าไม่แน่ใจให้ถามชาวประมง หรือคนในท้องถิ่นถ้าหากได้รับสารพิษพยายามให้ผู้ป่ วยอาเจียน โดยวิธีล้วงคอ หรือให้ผ้ปู ่ วยดื่มผงถ่านกมั มนั ต์ ผสมนา้ อตั ราส่วน 10 กรัม ตอ่ นา้ 100 มล. เพ่ือดดู ซบั สารพษิ ท่ีตกค้างอยใู่ นกระเพาะอาหาร ไมใ่ ห้ดดู ซมึเข้าร่างกาย แล้วรีบนาสง่ แพทย์
22.งทู ะเล (Sea snake)งทู ะเลมีลกั ษณะตา่ งจากงบู กคือ ลกั ษณะลาตวั สว่ นท้ายค่อนข้างแบนทางด้านข้างจนถงึ ปลายหางคล้ายใบพายเพ่ือใช้สาหรับว่ายนา้ งทู ะเลทกุ ชนิดมีพษิ อย่ทู ่ีเขีย้ วที่ปาก บางชนิดว่ายนา้ เหมือนอย่างปลา และบางชนิดขึน้ มาวางไขบ่ นชายฝั่งเชน่ เดียวกบั เตา่ ทะเล พิษของงทู ะเลมอี นั ตรายร้ายแรงมาก แม้จะถกู นาขึน้ มาบนบกแล้วก็ไมค่ วรใช้มือจบั การเดินไปตามแนวปะการังควรใส่รองเท้ายางห้มุ ข้อ งทู ่ีตายแล้วก็ยงั ต้องระวงั พิษจากเขีย้ วที่สามารถออกฤทธิ์ได้ นา้ จากพิษงทู ะเลมีผลโดยตรงตอ่ ระบบกล้ามเนือ้ ทาให้ปัสสาวะของผ้ปู ่ วยจะเปล่ียนเป็นสีนา้ ตาลภายในเวลา 3-5 ชว่ั โมง เนื่องจากเม็ดสีถกู ปลอ่ ยออกมาจากเซลล์กล้ามเนือ้ ท่ถี กู ทาลาย มกี ารหายใจขดั หรือการทางานของหวั ใจล้มเหลว งทู ะเลที่พบในน่านนา้ ไทยมีอยหู่ ลายชนิด บางชนิดมีพษิ บางชนิดท่ีพษิ ออ่ นหรือไมม่ พี ิษตวั อยา่ งเชน่ งแู สมบงั งแู สมรัง งคู อออ่ น งผู ้าขีร้ ิว้ งชู ายธง เป็นต้น รายละเอยี ดดไู ด้จากบทความเร่ืองของงูการป้องกันและรักษา ควรหลีกเลี่ยงการลงเลน่ นา้ ในบริเวณท่ีมงี ชู กุ ชมุ หากมีผ้ถู กู งทู ะเลกดั ควรให้ผ้ปู ่ วยนอนนิ่งๆ และไมค่ วรให้บาดแผลท่ีถกู กดั เพอ่ื ชะลอการไหลของเลือกพยายามอยา่ ให้ผ้ปู ่ วยเคลอ่ื นไหว ทาความสะอาดแผลและรีบนาสง่ แพทย์โดยเร็วท่ีสดุ ในประเทศไทยยงั ไม่มีเซรุ่มใช้กับงทู ะเล แตอ่ าจใช้เซรุ่มสาหรับผ้ปุ ่ วยท่ีถกู งูสามเหล่ียมกดั แทนได้
23.แมงกะพรุนลอดช่องลาตวั ใส สฟี ้า ขาว ชมพู หรือ ม่วงคราม ผิวนอกของร่มมีรยางค์คล้ายว้นุ เป็นเส้นตรงเหมือนเส้นลอดช่องสงิ คโปร์ รยางค์ท่ีอยตู่ รงกลางใต้ร่มมขี นาดใหญ่ ขนาดเส้นผา่ ศนู ย์กลางร่ม ท่พี บวา่นามาใช้ทาแมงกะพรุนแห้งอยรู่ ะหวา่ ง 20-50 เซนติเมตรการป้องกันและรักษา การปอ้ งกนั การถกู แมงกะพรุน คอื การหลกี เลยี่ งลงเลน่ นา้ ทะเลบริเวณท่ีมีแมงกะพรุนชกุ ชมุ หรือ ชว่ งหลงั พายฝุ น เพราะจะมกี ระเปาะพษิ ของแมงกะพรุนหลดุ ลอยไปในนา้ ทะเลแม้จะไมไ่ ด้สมั ผสั กบั แมงกะพรุนโดยตรงก็ตาม
Search
