(คู่มือ)หนังสือเรียนสสวท พื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 ล.2

คมู่ ือครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 162 แนวการประเมินการเรียนรู้ การประเมนิ การเรยี นรู้ของนกั เรยี นทำได้ ดังน้ี 1. ประเมินความร้เู ดิมจากการอภปิ รายในชน้ั เรียน 2. ประเมินการเรียนร้จู ากคำตอบของนักเรยี นระหวา่ งการจดั การเรยี นร้แู ละจากแบบบนั ทึกกิจกรรม 3. ประเมินทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 จากการทำกิจกรรมของนักเรยี น การประเมนิ จากการทำกิจกรรมที่ 1.1 ดนิ มสี ว่ นประกอบอะไรบา้ ง ระดบั คะแนน 3 คะแนน หมายถงึ ดี 2 คะแนน หมายถงึ พอใช้ 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรงุ รหัส ส่งิ ทป่ี ระเมนิ คะแนน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ S1 การสงั เกต S8 การลงความเห็นจากข้อมูล S13 การตีความหมายขอ้ มูลและลงข้อสรปุ ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 C4 การสอื่ สาร C5 ความร่วมมือ รวมคะแนน สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

163 คมู่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา ตาราง แสดงการวเิ คราะห์ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรต์ ามระดับความสามารถของนักเรียน โดยอาจใช้เกณฑ์การประเมนิ ดงั น้ี ทักษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1) ทางวทิ ยาศาสตร์ พอใช้ (2) S1 การสังเกต การใช้ประสาทสัมผัสเก็บ สามารถเก็บรายละเอียดของ สามารถเก็บรายละเอียดของ สามารถเก็บรายละเอียด รายละเอียดและบรรยาย ลักษณะดินและส่วนประกอบ ลักษณะดิน และส่วนประกอบ ข อ งลั ก ษ ณ ะ ดิ น ห รื อ รายละเอียดของลักษณะ ของดินจากดินในท้องถิ่นได้ ของดินจากดินในท้องถ่ินได้ ส่วนประกอบของดินจาก ดิน และส่วนประกอบ ด้วยตนเอง โดยไม่เพ่ิมความ จากการช้ีแนะของครูหรือผู้อื่น ดิ น ใน ท้ อ งถิ่ น ได้ เพี ย ง ของดนิ ในทอ้ งถน่ิ คิดเห็น หรอื มีการเพิ่มเติมความคิดเหน็ บางส่วน แม้ว่าจะได้รับคำ ชแ้ี นะจากครหู รือผอู้ น่ื S8 การลงความเห็น ก ารล งค วาม เห็ น จาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจากข้อมูล สามารถลงความเห็นจาก จากข้อมลู ข้อมูลได้ว่าส่ิงท่ีพบในดิน ข้อมูลได้อย่างถูกต้องด้วย ได้อย่างถูกต้อง จากการชี้แนะ ข้อมูลได้ถูกต้องบางส่วน ส่ิงใดเป็นส่วนประกอบ ตนเองว่าสิ่งที่พบในดินส่ิงใด ของครูหรือผู้อื่นว่าสิ่งท่ีพบใน แม้ว่าจะได้รับคำแนะนำ ของดนิ เปน็ ส่วนประกอบของดิน ดินส่ิงใดเป็นส่วนประกอบของ จากครูหรือผู้อื่นว่าสิ่งที่ ดิน พ บ ใ น ด ิน สิ ่ง ใ ด เ ป ็น ส่วนประกอบของดิน S13 การตีความหมาย การตีความหมายข้อมูล สามารถตีความหมายข้อมูล สามารถตีความหมายข้อมูล สาม ารถ ตี ค วาม ห ม าย ข้ อ มู ล แ ล ะ ก า ร ล ง จากการสังเกต และลง จ า ก ก า ร สั งเก ต แ ล ะ ล ง จากการสังเกต และลงข้อสรุป ข้อมูลจากการสังเกต และ ข้อสรปุ ข้ อ ส รุ ป ไ ด้ ว่ า ดิ น ข้อสรุปได้ด้วยตนเองว่าดิน ได้จากการชี้แนะของครูหรือ ล ง ข้ อ ส รุ ป ได้ ถู ก ต้ อ ง ป ระ ก อบ ด้ วย เศ ษ หิ น ประกอบด้วยเศษหิน ซากพืช ผอู้ ื่นว่าดนิ ประกอบด้วยเศษหิน บ า ง ส่ ว น ว่ า ดิ น ซากพืช ซากสัตว์ น้ำ และ ซากสัตว์ น้ำ และอากาศ ซาก พื ช ซ าก สั ต ว์ น้ ำ แ ล ะ ประกอบด้วยเศษหิน ซาก อากาศ อากาศ พื ช ซ าก สั ต ว์ น้ ำ แ ล ะ อากาศ แม้ว่าจะได้รับ คำแนะนำจากครูหรือผอู้ ่นื ⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 164 ตาราง แสดงการวเิ คราะหท์ ักษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 ตามระดบั ความสามารถของนกั เรียน โดยอาจใชเ้ กณฑ์การประเมนิ ดงั นี้ ทักษะแห่ง รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรับปรงุ (1) ศตวรรษท่ี 21 พอใช้ (2) C4 การส่ือสาร การนำเสนอข้อมูลท่ี สามารถนำเสนอข้อมูลท่ี สามารถนำเสนอข้อมูลที่รวบรวม สามารถนำเสนอข้อมูลท่ี รวบรวมได้เก่ียวกับ ร ว บ ร ว ม ไ ด้ เกี่ ย ว กั บ ได้เกี่ยวกับส่วนประกอบของดิน ร ว บ ร ว ม ไ ด้ เ ก่ี ย ว กั บ ส่วนประกอบของ ส่ ว น ป ร ะ ก อ บ ข อ งดิ น เพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจได้อย่างถูกต้อง ส่ ว น ป ร ะ ก อ บ ข อ ง ดิ น ดนิ เพ่ือให้ผู้อ่ืนเข้าใจได้อย่าง และรวดเร็ว จากการช้ีแนะของ เพื่อให้ผู้อ่ืนเข้าใจได้อย่าง ถูกต้อง และรวดเร็วด้วย ครูหรือผู้อ่ืน ถูกต้อง แต่ต้องใช้เวลา โดย ตนเอง ต้องอาศัยคำชี้แนะจากครู หรอื ผูอ้ ่นื C5 ความ การทำงานร่วมกับ สามารถทำงานร่วมกับ สามารถทำงานร่วมกับผู้อ่ืนใน สามารถทำงานร่วมกับผู้อ่ืน รว่ มมอื ผู้อ่ืนในการรวบรวม ผู้อ่ืนในการรวบรวมข้อมูล การรวบรวมข้อมูล บันทึกผล ในการรวบรวมข้อมูล บันทึก ข้ อ มู ล บั น ทึ ก ผ ล บัน ทึกผล น ำเสน อผล นำเสนอผล แสดงความคิดเห็น ผล นำเสนอผล แสดงความ นำเสนอผล แสดง แสดงความคิดเห็นและ แ ล ะ อ ภิ ป ร า ย เ พ่ื อ ร ะ บุ คิดเห็นและอภิปรายเพ่ือ ความคิดเห็นและ อ ภิ ป ร า ย เ พื่ อ ร ะ บุ ส่วนประกอบของดิน รวมท้ัง ระบุส่วนประกอบของดิน ได้ อภิปรายเพื่อระบุ ส่ ว น ป ระ ก อ บ ข อ งดิ น ยอมรับความคิดเห็นของผู้อ่ืน ใน บ า งช่ ว ง ข อ งก า ร ท ำ ส่วนประกอบของ ร ว ม ทั้ ง ย อ ม รั บ ค ว า ม บางชว่ งเวลาทีท่ ำกจิ กรรม ดิน รวมทั้งยอมรับ คิดเห็นของผู้อื่น ตั้งแต่ กิจกรรม แต่ไม่ค่อยสนใจ ความคิดเห็ นของ เรมิ่ ตน้ จนสำเรจ็ ความคิดเห็นของผู้อ่ืน ผู้อืน่ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

165 คูม่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา กิจกรรมท่ี 1.2 ดนิ ในทอ้ งถิ่นมีลกั ษณะและสมบัตอิ ย่างไร กิจกรรมน้ีนักเรียนจะได้สังเกตลักษณะเน้ือดิน สมบัติ การจับตัวและการอุ้มน้ำของดินในท้องถิ่นเปรียบเทียบกับ ดนิ เหนยี ว ดินรว่ น ดินทราย เพอื่ ระบุชนิดดินในท้องถน่ิ เวลา 4 ช่ัวโมง จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. สังเกตและเปรียบเทียบลักษณะเน้ือดินของดินเหนียว ดนิ รว่ น ดนิ ทราย และดนิ ในท้องถนิ่ 2. สังเกตและเปรียบเทียบการจับตัวและการอุ้มน้ำของดิน เหนียว ดนิ ร่วน ดินทรายและดนิ ในทอ้ งถิ่น 3. ระบุชนิดของดินในท้องถิ่น โดยเปรียบเทียบกับลักษณะ เนื้อดิน สมบัติการจับตัว และการอุ้มน้ำของดินเหนียว ดนิ ร่วน และดินทราย วสั ดุ อปุ กรณส์ ำหรับทำกจิ กรรม สง่ิ ทค่ี รูตอ้ งเตรียม/กลุ่ม 1. ชุดทดลองการอมุ้ น้ำ 4 ชุด 2. ดินเหนยี ว ประมาณ 200 กรมั ทกั ษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 3. ดินรว่ น ประมาณ 200 กรมั C2 การคดิ อย่างมวี ิจารณญาณ C4 การสือ่ สาร 4. ดินทราย ประมาณ 200 กรัม C5 ความร่วมมอื 5. ตัวอยา่ งดนิ ในท้องถ่ิน ประมาณ 200 กรมั ส่ือการเรียนร้แู ละแหล่งเรียนรู้ 6. ปากกกาเคมี 1 ดา้ ม 1. หนังสอื เรียน ป.2 เลม่ 2 2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป.2 เลม่ 2 ส่งิ ทค่ี รูต้องเตรยี ม/กลุม่ 1. ภาชนะใสด่ นิ 4 ใบ 2. แกว้ พลาสตกิ ใส 4 ใบ หนา้ 49-53 หน้า 68-77 3. ชอ้ นโต๊ะ 1 อนั ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ S1 การสงั เกต S2 การจำแนกประเภท S7 ความสัมพันธร์ ะหวา่ งสเปซกบั สเปซ S8 การลงความเหน็ จากข้อมูล S13 การตคี วามหมายข้อมลู และลงขอ้ สรปุ ⎯ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 166 แนวการจดั การเรียนรู้ ในการทบทวนความรู้พ้ืนฐาน คุณครู ควรให้เวลานักเรียนคิดอย่างเหมาะสม 1. ครูทบทวนความรู้พ้ืนฐานที่ได้เรยี นผา่ นมาในกิจกรรมที่ 1.1 เกีย่ วกบั รอคอยอย่างอดทน นักเรียนต้องตอบ ส่วนประกอบของดิน โดยใชค้ ำถามดังต่อไปนี้ คำถามเหล่านี้ได้ถูกต้อง หากตอบไม่ได้ 1.1 ดนิ มสี ่วนประกอบอะไรบ้าง (ดิน ประกอบดว้ ย เศษหนิ ซากพืช หรือลืมครูต้องให้ความร้ทู ถ่ี ูกต้องทันที ซากสตั ว์ น้ำ และอากาศ) 1.2 นักวทิ ยาศาสตร์จำแนกดินออกเป็นกีช่ นิด อะไรบ้าง (นกั วทิ ยาศาสตรจ์ ำแนกดนิ ออกเปน็ 3 ชนดิ ได้แก่ ดินเหนียว ดิน ร่วน และดนิ ทราย) 2. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเกี่ยวกับลักษณะและสมบัติของดิน โดยใช้ แนวคำถามดังน้ี 2.1 นักเรยี นเขา้ ใจคำว่า สมบัติของดิน ว่าอย่างไร (นกั เรียนตอบตาม ความเข้าใจของตนเอง เช่น สมบัติของดิน คือ ลักษณะเฉพาะ ของดินแต่ละชนิด) หากนักเรยี นยังไม่สามารถตอบได้ ครูอาจยกตัวอย่างให้นักเรียน สงั เกตลกั ษณะเฉพาะของดนิ ทราย ว่ามเี นือ้ หยาบ เพื่อเชื่อมโยงไปสู่ คำว่า “สมบตั ิของดนิ ” 2.2 นกั เรียนคิดวา่ ดินมีสมบตั ิอะไรบ้าง (นกั เรยี นตอบตามความเขา้ ใจ ของตนเอง เช่น การจับตวั และการอมุ้ น้ำของดนิ ) 2.3 ดินที่นกั เรียนเคยเห็นมีลักษณะเน้ือดินเป็นอย่างไรบ้าง (นักเรยี น ตอบตามความเขา้ ใจของตนเอง เชน่ เนื้อหยาบและละเอียด) 3. ครูนำเข้าสู่กิจกรรมท่ี 1.2 โดยกล่าวว่าจากกิจกรรมที่ผ่านมา นักเรียนได้ ทราบสว่ นประกอบของดนิ และการจำแนกดนิ เปน็ ดนิ เหนียว ดินร่วน และ ดินทราย อยากรู้หรือไม่ว่า ดินทั้ง 3 ชนิด จะมีลักษณะและสมบัติเหมือน และแตกต่างกันอย่างไรบ้าง ไปเรียนรู้จากการทำกิจกรรม 1.2 เพ่ือหา คำตอบกัน ใช้คำถามว่าดินในท้องถิ่นมีลักษณะเน้ือดิน สมบัติการจับตัวและการอุ้ม น้ำคลา้ ยกบั ดินชนิดใด 4. นักเรียนอ่านชื่อกิจกรรม และทำเป็นคิดเป็น ในหนังสือเรียน หน้า 49 จากน้ันร่วมกันอภิปรายเพื่อตรวจสอบความเข้าใจจุดประสงค์ในการทำ กจิ กรรม โดยครใู ช้คำถามดังนี้ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

167 คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 4.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้เรียนรู้เกี่ยวกับเร่ืองอะไร (ชนิดของดินใน ท้องถิ่นตามลักษณะเนื้อดิน สมบัติการจับตัวและการอุ้มน้ำของดิน ว่าใกลเ้ คียงกับดนิ เหนยี ว ดนิ ร่วนหรอื ดินทราย) 4.2 นักเรยี นจะไดเ้ รยี นร้เู รื่องนด้ี ว้ ยวธิ ีใด (สงั เกตและเปรยี บเทียบ) 4.3 เมื่อเรยี นรู้แล้วนักเรยี นจะทำอะไรได้ (ระบุชนดิ ดินในท้องถิ่น) 5. นักเรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 68 และอ่าน ส่ิงท่ีต้องใช้ในการทำกิจกรรม ซึ่งครูอาจนำวัสดุอุปกรณ์ที่นักเรียนไม่รู้จัก มาแสดงใหน้ ักเรียนดู แต่ยงั ไม่แจกอุปกรณ์แกน่ ักเรียน 6. นักเรียนอ่านทำอย่างไร ตอนท่ี 1 ทีละข้อ และครูถามนักเรียนว่ามี คำศัพท์ใดบ้างที่ไม่เข้าใจเพ่ือครูจะได้ช่วยอธบิ าย จากนั้นร่วมกันอภปิ ราย เพื่อตรวจสอบความเข้าใจว่าจะทำกิจกรรมอย่างไร จนนักเรียนเข้าใจ ลำดบั การทำกจิ กรรม โดยอาจใช้คำถามดังน้ี ทำอย่างไร ขอ้ ที่ 1 6.1 ในขั้นตอนแรกนักเรียนต้องสังเกตอะไร (สังเกตลักษณะเน้ือดินของ ดินเหนยี ว ดนิ รว่ น ดินทรายและดินในท้องถนิ่ ) 6.2 สังเกตด้วยวิธีการใด (สังเกตโดยการดูด้วยตาเปล่า และการสัมผัสเน้ือ ดิน และใช้แว่นขยาย ซ่ึงจะทำให้ทราบขนาด สีและลกั ษณะเนื้อดิน) 6.3 สังเกตอย่างไร (ถ้านักเรียนตอบไม่ได้ครูควรอธิบายว่าเนื้อดินเป็น ลักษณะหนึ่งของดินซ่ึงสัมพันธ์กับขนาดของอนุภาคท่ีอยู่ในดิน ทดสอบโดยใช้มือบี้ เพอื่ บอกความหยาบละเอียดของดนิ ) ทำอยา่ งไร ขอ้ ที่ 2 6.4 ข้ันตอนต่อไปนักเรียนต้องตักดินและน้ำใส่ภาชนะในปริมาณเท่าใด (ตักดิน 2 ชอ้ นโต๊ะ ตกั น้ำ 1 ช้อนโต๊ะ) ในการทำกิจกรรมครอู าจให้นักเรียนตวงดินและน้ำในปริมาณที่มาก หรือน้อยกว่าที่กำหนดให้ได้ แต่ควรใช้อัตราส่วนของดินต่อน้ำเป็น ดิน 2 สว่ น น้ำ 1 สว่ น 6.5 ถ้านกั เรียนนำดินมาปั้นนักเรียนจะสังเกตลกั ษณะอะไรของดิน (การ จับตัวของดิน ถ้านักเรียนตอบไม่ได้ครูควรอธิบายว่าการจับตัวของ ดิน คือ การเกาะกันของอนุภาคดิน หรือ การท่ีเน้ือดินรวมตัวกัน เปน็ กอ้ น) ⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 168 ทำอย่างไร ข้อท่ี 3-4 ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละ 6.6 แต่ละกลุ่มต้องอภิปรายเปรียบเทียบ อะไรบ้าง (อภิปราย ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ทน่ี ักเรียนจะได้ เปรียบเทียบลักษณะเนื้อดินของดินเหนียว ดินร่วน ดินทราย และ ฝกึ จากการทำกจิ กรรม ดินในทอ้ งถน่ิ ) 6.7 บันทึกผลการอภิปรายอย่างไร (บันทึกผลโดยการเรียงลำดับ ตอนที่ 1 ลกั ษณะเนอื้ ดินจากหยาบท่ีสดุ ไปละเอียดท่สี ดุ ) S1 สังเกตลักษณะเน้ือดิน 6.8 นักเรียนสามารถลงความเห็นว่าดินในท้องถ่ินเป็นดินชนิดใดได้ S8 ลงความเหน็ วา่ ดินในท้องถิ่นควร อย่างไร (เปรียบเทียบลักษณะและสมบัติของดินในท้องถิ่นกับดิน เป็นดินชนิดใดจากการเปรยี บเทยี บกบั เหนียว ดินร่วน และดินทราย ว่ามีลักษณะและสมบัติใกล้เคียงดิน ขอ้ มูลท่ีสงั เกต ชนดิ ใดมากท่ีสุด) C4, C5 นำเสนอผลการสังเกตและ 7. เมื่อนักเรียนเข้าใจวิธีการทำกจิ กรรมในทำอยา่ งไร ตอนที่ 1 แลว้ ครูแจก อภปิ รายลกั ษณะและสมบตั ิของดนิ วสั ดอุ ุปกรณ์ และให้นักเรยี นเริ่มปฏบิ ัติตามขั้นตอน 8. หลังจากทำกิจกรรม ตอนที่ 1 แล้ว ครูนำอภิปรายผลการทำกิจกรรม โดย ใช้คำถามดงั น้ี 8.1 ลักษณะเน้ือดินของดินเหนียว ดินร่วน ดินทรายและดินใน ท้องถิ่น ที่สังเกตพบมีลักษณะอย่างไร (คำตอบข้ึนอยู่กับผลการ ทำกิจกรรม เช่น ดินเหนียวเป็นเม็ดเล็กละเอียดจับแล้วรู้สึกนุ่ม มือ ดินร่วนเป็นเม็ดค่อนข้างเล็กละเอียดจับแล้วรู้สึกนุ่มมือ บางคร้ังสากมือเล็กน้อย ดินทรายเป็นเม็ดค่อนข้างหยาบจับแล้ว สากมอื และดนิ ท่กี ล่มุ ของนกั เรียนนำมา เมอ่ื จบั แลว้ รูส้ กึ นุม่ มือ) 8.2 ดินเหนียว ดินร่วน ดินทรายและดินในท้องถ่ินท่ีนักเรียนนำมา สามารถปั้นให้เป็นก้อนได้หรือไม่ เมื่อปั้นแล้วมีลักษณะอย่างไร (คำตอบข้ึนอยู่กับผลการทำกิจกรรม เช่น ดินเหนียวจะป้ันเป็น ก้อนได้แล้วไม่แตกออก ดินร่วนจะป้ันเป็นก้อนแล้วแตกออก บางส่วน ส่วนดินทรายปั้นเป็นก้อนไม่ได้ ส่วนดินในท้องถ่ิน อาจจะปั้นเป็นกอ้ นไดห้ รอื ปั้นเปน็ กอ้ นไมไ่ ด้) 8.3 ดนิ แตล่ ะชนิดจับตัวได้เหมือนกันหรือไม่ เพราะเหตุใด (ดินแต่ละ ชนิดจับตัวได้ไม่เหมือนกัน เม่ือสังเกตจากดินเหนียวสามารถป้ัน เป็นรูปก้อน โดยไม่แตกออกแสดงว่าดินน้ันจับตัวได้ดี ดินร่วน ปั้นเป็นก้อนได้แต่แตกออกบางส่วนแสดงวา่ ดินจบั ตัวกันบางสว่ น ดินทรายปั้นเป็นก้อนไม่ได้แสดงว่าดินจับตัวได้ไม่ดี ส่วนดินใน ทอ้ งถิ่นอาจมีสมบัติการจับตัวตรงกับดินเหนียว ดินร่วน หรือดิน ทราย ชนิดใดชนิดหนึ่ง) สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

169 คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 9. ครูเปดิ โอกาสให้นักเรยี นตอบหรือซักถามในสง่ิ ทอี่ ยากรูเ้ พิ่มเตมิ เกี่ยวกับ ในการทบทวนความรู้พ้ืนฐาน คุณครู ลักษณะเน้ือดินและสมบัติการจับตัวของดิน จากน้ันร่วมกันอภิปราย ควรให้เวลานักเรียนคิดอย่างเหมาะสม และลงข้อสรุปว่า ดินในท้องถิ่นมีลักษณะเนื้อดินและสมบัติการจับตัว รอคอยอย่างอดทน นักเรียนต้องตอบ ของดินคลา้ ยกบั ดินเหนียว หรือ ดินรว่ น หรือดินทราย มากที่สุด พร้อม คำถามเหล่านี้ได้ถูกต้อง หากตอบไม่ได้ บอกเหตุผล เช่น อาจสรุปว่า ดินในท้องถิ่นคล้ายดินทรายมากที่สุด หรอื ลืมครูตอ้ งให้ความรู้ทถี่ กู ตอ้ งทนั ที เพราะขนาดของเม็ดดินใหญ่ เนื้อดินหยาบ แข็งและเนื้อดินไม่จับตัวกัน ซ่ึงป้นั เป็นก้อนไม่ได้ (S13) 10. นกั เรยี นตอบคำถาม ฉนั ร้อู ะไร ตอนท่ี 1 ในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 73 – 74 11. นักเรียนร่วมกันอภิปรายคำตอบในฉันรู้อะไร โดยครูอาจใช้คำถาม เพ่มิ เติมในการอภิปรายเพ่ือให้ไดแ้ นวคำตอบที่ถูกต้อง 12. นักเรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือตอบคำถามใน ฉันรู้อะไร ตอนที่ 1 โดย ครูอาจใช้คำถามเพ่ิมเติมในการอภิปรายเพื่อให้ได้แนวคำตอบที่ ถูกตอ้ ง 13. ครูทบทวนความรู้พ้ืนฐานท่ีเรียนผ่านมาแล้วในกิจกรรมที่ 1.2 ตอนท่ี 1 เก่ียวกับลักษณะเน้อื ดินและสมบัติการจับตัวของดิน โดยใชค้ ำถามดงั นี้ 13.1 ดินเหนียว ดินร่วน และดินทรายมีลักษณะเน้ือดินเหมือนหรือ แตกต่างกนั อยา่ งไร (ดินทัง้ 3 ชนดิ มีลักษณะเน้อื ดนิ แตกต่างกัน โดยดินเหนียวเป็นเม็ดเล็กละเอียด ดินร่วนจับแล้วรู้สึกนุ่มมือ ดินทรายจับแล้วสากมือ และดินในท้องถิ่นที่กลุ่มของนักเรียน นำมาข้ึนอยู่กบั ผลการทำกจิ กรรม เชน่ เมื่อจบั แลว้ รู้สึกนมุ่ มือ) 13.2 ดินเหนียว ดินร่วน และดินทรายมีสมบัติการจับตัวเหมือนหรือ แตกต่างกัน อย่างไร (ดินทั้ง 3 ชนิดมีสมบัติการจับตัวแตกต่าง กัน โดยดินเหนียวจะป้ันเป็นก้อนได้แล้วไม่แตกออก ดินร่วนจะ ป้ันเป็นก้อนแล้วแตกออกบางส่วน ส่วนดินทรายป้ันเป็นก้อน ไม่ได้ ส่วนดินในท้องถ่ินอาจจะป้ันเป็นก้อนได้หรือไม่ได้ก็ได้ ขนึ้ อยู่กบั ผลการทำกจิ กรรม) 14. ครูเช่ือมโยงความร้เู ดมิ ของนักเรียนเข้าสูก่ ิจกรรมท่ี 1.2 ตอนท่ี 2 โดย ใช้คำถามว่าเรารู้มาแล้วว่าดินในท้องถิ่นมีลักษณะเน้ือดินและสมบัติ การจับตัวคล้ายกับดินชนิดใด นักเรียนคิดว่าดินในท้องถิ่นจะมีสมบัติ การอ้มุ น้ำคลา้ ยกับดินชนิดใด 15. นักเรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 71 จากนั้น ครูนำชุดทดลองการอุ้มน้ำของดิน มาให้นักเรียนสังเกต 1 ชุด พร้อมที่ ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 170 ครูอธิบายว่าชุดทดลองการอุ้มน้ำของดินประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ความรู้เพ่มิ เติมสำหรับครู 1) ขวดพลาสตกิ ใสส่วนบน มีลกั ษณะคลา้ ยกรวย 2) ขวดพลาสตกิ ใสสว่ นลา่ ง เป็นภาชนะรองรบั นำ้ บริเวณขวดพลาสติกใสส่วนล่าง มี การเจาะรูบริเวณส่วนบน เพ่ือช่วยในการ ระบายอากาศและใหน้ ้ำไหลได้ 17. นักเรียนอ่านทำอย่างไร ตอนท่ี 2 ทีละข้อ และครูถามนักเรียนว่ามี นั ก เ รี ย น อ า จ ไ ม่ ส า ม า ร ถ ต อ บ คำศัพท์ใดบ้างท่ีไม่เข้าใจเพื่อครูจะได้ช่วยอธิบาย จากนั้นร่วมกัน คำถามหรืออภิปรายได้ตามแนว อภิปราย เพื่อตรวจสอบความเข้าใจว่าจะทำกิจกรรมอย่างไร จน คำตอบ ครูควรให้เวลานักเรียนคิด นักเรยี นเขา้ ใจลำดบั การทำกจิ กรรม โดยอาจใช้คำถามดงั น้ี อย่างเหมาะสม รอคอยอย่างอดทน 17.1 ในตอนที่ 2 เม่ือนักเรียนได้ชุดทดลองการอุ้มน้ำนักเรียนต้อง แ ล ะ รั บ ฟั งแ น ว ค ว าม คิ ด ข อ ง ทำอะไร (ตักดนิ เหนยี ว ดินร่วน และดินทรายใสช่ ุดทดลองการ นักเรยี น อุ้มนำ้ แตล่ ะชดุ ประมาณครึ่งหน่ึงของขวดพลาสตกิ ใสส่วนบน) 17.2 นักเรียนต้องรินน้ำปริมาณเท่าใดลงในชุดทดลองการอุ้มน้ำ ข้อเสนอแนะเพมิ่ เตมิ (รินน้ำใส่แก้วพลาสติกในปริมาณครึ่งแก้วเท่า ๆ กันและต้อง ขดี เส้นบอกระดบั น้ำไว้ที่แก้วพลาสติกใสสำหรับตวงนำ้ ) ป ริ ม า ณ น้ ำ ที่ ใส่ ล ง ใน ภ า ช น ะ ส่ ว น บ น 17.3 ก่อนนักเรียนจะรินน้ำลงในดิน นักเรียนต้องทำอะไรก่อน หลังจากใส่ดินลงไปแล้วต้องไม่ล้นออก (ช่วยกันคิดว่าจะเกิดอะไรข้ึน เม่ือรินน้ำลงในชุดทดลองการอุ้ม จากภาชนะส่วนบน น้ำแตล่ ะชุด) 17.4 นักเรียนต้องรินน้ำลงบนดินที่อยู่ในชุดทดลองการอุ้มน้ำของ ดนิ อย่างไร (นักเรียนต้องรินน้ำช้า ๆ ลงตรงกลางดินท่บี รรจุใน ขวดพลาสติกใสสว่ นบนจนหมด) 17.5 นักเรียนจะบันทึกปรมิ าณของน้ำท่ีไหลผ่านดินเมื่อใด (เม่ือน้ำ หยุดไหลจากขวดพลาสติกใสส่วนบนของชุดทดลองการอุ้มน้ำ ท้งั 3 ชดุ ) สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

171 คมู่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 17.6 ในกิจกรรมน้ีนักเรียนจะเปรียบเทียบปริมาณน้ำก่อนรินน้ำลง ข้อเสนอแนะเพ่มิ เติม บนดินและหลังจากที่น้ำผ่านดินลงมาได้อย่างไร (นักเรียนจะ ทำได้โดยเปรียบเทียบความสูงของระดับน้ำได้โดยตวงน้ำท่ีน้ำ ระหว่างท่ีรอผลการทำกิจกรรม ครูอาจ ไหลผา่ นดนิ ลงไปในแก้วใบเดมิ ทม่ี ีเส้นบอกระดับน้ำไว้) อภิปรายกับนักเรียนเกี่ยวกับคำว่า “การ อุม้ น้ำ” วา่ การอมุ้ น้ำเป็นอย่างไร นักเรียน 17.7 เมื่อทดลองการอุ้มน้ำของดินทั้ง 3 ชนิดแล้วต้องทำอะไรต่อ ตอบตามความเข้าใจของตนเอง หาก อย่างไร (ทดลองการอุ้มน้ำของดินในท้องถิ่น โดยทำวิธีการ นักเรียนตอบไม่ได้ครูอาจเชื่อมโยงคำว่า เดียวกบั การทดลองการอุม้ นำ้ ของดินทง้ั 3 ชนดิ ) “อุ้ม” กบั ชีวิตประจำวันของนักเรียน โดย การสาธิต เช่น ให้ นักเรียน 2 -3 คน 18. เมื่อนักเรียนเข้าใจวิธีการทำกิจกรรมในทำอย่างไร ตอนที่ 2 แล้ว อ อ ก ม า ส า ธิ ต ก าร อุ้ ม วั ต ถุ ใน ป ริ ม าณ ท่ี ครูแจกวัสดอุ ุปกรณ์ และใหน้ ักเรยี นเรมิ่ ปฏิบัตติ ามขน้ั ตอน แตกต่างกัน หรือถามนักเรียนว่า “อุ้ม” ทำอย่างไร อาจให้นักเรียนหาคำตอบจาก 19. หลังจากทำกิจกรรม ตอนที่ 2 แล้ว ครูนำอภิปรายผลการทำกิจกรรม การเล่นเกม โดยเด็ก 2-3 คนอุ้มวัตถุ โดยใช้คำถามดังน้ี ปริมาณที่แตกต่างกันแล้วถามว่าใครอุ้ม 19.1 ปริมาณน้ำที่รินลงดินในชุดทดลองการอุ้มน้ำท้ัง 4 ชุดเท่ากัน วัตถุนัน้ ๆ ได้มากหรอื นอ้ ยกวา่ กัน หรอื ไม่ (เทา่ กัน) 19.2 เมื่อเร่ิมรินน้ำลงดินในชุดทดลองการอุ้มน้ำของดิน น้ำอยู่บริเวณ ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละ ใด (นักเรียนตอบตามท่ีสังเกต เช่น น้ำอยู่บริเวณด้านบนดิน ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ทน่ี ักเรยี นจะได้ ทง้ั หมด) 19.3 เมื่อเวลาผ่านไป น้ำท่ีรินลงดินในชุดทดลองทั้ง 3 ชนิด ยังอยู่ ฝึกจากการทำกจิ กรรม บริเวณเดิมทั้งหมดหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบตามที่สังเกต เช่น น้ำที่รินลงดินในชุดทดลองการอมุ้ น้ำของดนิ ท้ัง 3 ชนิดไม่ได้ ตอนที่ 2 อยู่บริเวณเดิมท้ังหมด โดยน้ำบางส่วนซึมลงไปในดินและ S1 สงั เกตชดุ ทดลองการอุม้ น้ำและ บางส่วนไหลผ่านดนิ ออกไป) ปริมาณท่ีไหลผา่ นดนิ แต่ละชนดิ 19.4 ปริมาณน้ำที่ไหลผ่านดินแต่ละชนิดเท่ากันหรือไม่ อย่างไร (ไม่ S3 จำแนกชนิดของดินในท้องถิน่ เท่ากัน โดยดินเหนียวจะมีปริมาณน้ำท่ีไหลผ่านดินน้อยมาก S5 การครอบครองพื้นท่ขี องน้ำ เม่อื ดินร่วนจะมีปริมาณน้ำท่ีไหลผ่านดินมากกว่าดินเหนียวแต่น้อย รินน้ำลงบนชุดทดลองการอุ้มนำ้ และ กวา่ ดินทราย และดนิ ทรายปรมิ าณน้ำท่ีไหลผ่านดินจะมากท่สี ุด) การครอบครองของนำ้ ที่ไหลผ่านดินใน 19.5 ปริมาณน้ำท่ีไหลผ่านดินของดินท้ัง 3 ชนิด ดินชนิดใดมีปริมาณ ชดุ ทดลองลงมา มากท่ีสุด เพราะเหตุใด (คำตอบขึ้นอยู่กับผลการทำกิจกรรม เช่น S8 ลงความเห็นว่าดินในท้องถ่ินควร นักเรียนอาจตอบว่าดินทราย เพราะดินทรายมีขนาดเม็ดดินใหญ่ เปน็ ดินชนิดใดจากการเปรยี บเทยี บกับ ไม่จับตัวกันซึ่งมีช่องว่างให้ปริมาณน้ำผ่านลงไปได้มากกว่าดิน ขอ้ มูลทสี่ ังเกต C4, C5 นำเสนอผลการสังเกตและ ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี อภิปรายลักษณะและสมบตั ิของดิน

คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 172 ร่วน และดินเหนียว ซ่ึงมีขนาดเม็ดดินเล็กกว่าและมีการจับตัว ของดนิ ดกี ว่า) 19.6 ปริมาณน้ำก่อนรินลงในดิน และปริมาณน้ำท่ีผ่านดินลงมาแต่ ละชนิดแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร (ต่างกัน โดยระดับน้ำท่ี ผา่ นดินแต่ละชนดิ ลงมามีปรมิ าณลดลง) 19.7 นักเรยี นคิดว่าน้ำหายไปไหน (อยู่ในดนิ ) 19.8 การท่นี ำ้ หายไปอยใู่ นดนิ เราเรยี กว่าอะไร (การอมุ้ นำ้ ของดนิ ) 19.9 หากกล่าวว่าดินน้ีมีความสามารถในการอุ้มน้ำได้มากแสดงว่า ดินนี้สามารถเก็บน้ำในเน้ือดินได้มากหรือน้อย (ดินเก็บน้ำเข้า ไปอยใู่ นดินไดม้ าก) 19.10 นักเรียนจะรู้ได้อย่างไรว่าดินชนิดใดอุ้มน้ำได้ดีท่ีสุด (สังเกต ว่ า ดิ น ช นิ ด ใด ที่ ป ริ ม า ณ น้ ำ ไห ล ผ่ า น ล งม า น้ อ ย ที่ สุ ด ห รื อ ปริมาณน้ำถูกกักเก็บเข้าไปอยู่ในดินมากท่ีสุดแสดงว่าดินอุ้ม น้ำได้ดีท่ีสดุ ) 19.11 ดินในท้องถ่ินมีสมบัติการอุ้มน้ำใกล้เคียงกับดินชนิดใด (คำตอบขึ้นอย่กู บั ผลการทำกิจกรรม) 19.12 นักเรียนคิดว่าดินในท้องถิ่นของนักเรียนเป็นดินชนิดใด เพราะเหตุใด (คำตอบขึ้นอยู่กับผลการทำกิจกรรม โดย นักเรียนเปรียบเทียบสมบัติการอุ้มน้ำของดินในท้องถ่ินกับ ดินเหนียว ดินร่วน และดินทราย ว่ามีสมบัติการอุ้มน้ำ ใกล้เคียงกับดนิ ชนิดใดมากทส่ี ุด) 20. ครูเปิดโอกาสให้นักเรียนตอบหรือซักถามในส่ิงที่อยากรู้เพ่ิมเติม เกี่ยวกับสมบัติการอุ้มน้ำของดิน จากนั้นร่วมกันอภิปรายและลง ข้อสรุปว่า ดินในท้องถิ่นมีสมบัติการอุ้มน้ำคล้ายดินเหนียวหรือดิน รว่ นหรอื ดินทรายมากที่สดุ พรอ้ มบอกเหตผุ ล เชน่ อาจสรปุ ไดว้ ่า ดิน ในท้องถน่ิ มีสมบตั ิการอุ้มน้ำคล้ายกับดินเหนียวมากท่สี ุด คืออุ้มน้ำได้ มากเพราะมีขนาดเม็ดดินละเอียดจับตัวกันได้ดี ซึ่งสามารถเก็บน้ำไว้ ในดนิ ได้มาก (S13) สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

173 คมู่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 21. นักเรียนตอบคำถาม ฉันรู้อะไร ตอนที่ 2 ในแบบบันทึกกิจกรรม การเตรียมตวั ลว่ งหนา้ สำหรบั ครู หน้า 75-76 เพ่อื จดั การเรียนรู้ในครงั้ ถัดไป 22. นกั เรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือตอบคำถามใน ฉันรู้อะไร ตอนที่ 2 โดย ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะได้ทำ ครูอาจใช้คำถามเพ่ิมเติมในการอภิปรายเพ่ือให้ได้แนวคำตอบที่ เรื่องที่ 2 ประโยชน์ของดิน ครูอาจเตรียม ถกู ต้อง ภาพหรือวัตถุที่ทำมาจากดินหรือมีการใช้ ประโยชน์จากดินมาใหน้ ักเรยี นดู 23. นักเรียนอ่านสิ่งที่ได้เรียนรู้เก่ียวกับลักษณะและสมบัติของดินใน ทอ้ งถิน่ และเปรยี บเทียบกับข้อสรปุ ที่ได้จากการอภปิ ราย 24. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกต้ังคำถามเก่ียวกับเร่ืองท่ีสงสัยหรืออยากรู้ เพ่ิมเติมใน อยากรู้อีกว่า จากนั้นครูสุ่มนักเรียน 2-3 คน นำเสนอ คำถามของตนเองหน้าช้ันเรียน และให้นักเรียนร่วมกันอภิปราย เก่ยี วกับคำถามทน่ี ำเสนอ 25. ครูนำอภิปรายเพื่อให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง วทิ ยาศาสตรแ์ ละทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 อะไรบา้ งในขัน้ ตอนใด 26. นักเรียนร่วมกันสังเกตรูปและอ่าน เกร็ดน่ารู้ ในหนังสือเรียนหน้า 53 แล้วตรวจสอบความเข้าใจจากการอ่าน โดยอาจการใช้คำถามว่า จากรูป ดินแต่ละชนิดมีอนุภาคอะไรบ้าง และถ้าจะเรียงลำดับขนาด อนภุ าคดินที่มขี นาดเลก็ ท่ีสดุ ไปยังขนาดใหญ่ทสี่ ุดได้อยา่ งไร (อนุภาค ดนิ เหนยี ว อนุภาคทรายแป้ง และอนภุ าคทราย) 27. นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเรื่องนี้ ในหนังสือเรียนหน้า 54 ครูนำ อภิปรายเพื่อนำไปสู่ข้อสรุปเก่ียวกับส่ิงที่ได้เรียนรู้ในเรื่องน้ี จากน้ัน ครูกระตุ้นให้นักเรียนตอบคำถามในช่วงท้ายของเน้ือเร่ือง ซึ่งเป็น คำถามเพื่อเช่ือมโยงไปสกู่ ารเรยี นเนอ้ื หาในบทถดั ไป ดังนี้ “ดนิ ในแต่ ละท้องถิ่นมีปริมาณหิน ซากพืช ซากสัตว์ น้ำ และอากาศเท่ากัน หรือไม่ และจะมีผลต่อการนำดินไปใช้ประโยชน์อย่างไร” นักเรียน สามารถตอบคำถามตามความเข้าใจของตนเอง ซ่ึงจะสามารถหา คำตอบไดจ้ ากการเรยี นในเรอ่ื งตอ่ ไป ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คูม่ ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา 174 แนวคำตอบในแบบบันทกึ กิจกรรม สังเกตและเปรยี บเทียบลกั ษณะของเนอื้ ดินและการจบั ตัวของดินเหนียว ดนิ ร่วน ดินทรายและดินในทอ้ งถน่ิ ระบุชนดิ ดนิ ในท้องถิ่น โดยใช้ลักษณะเน้ือดนิ และสมบัตกิ ารจับตัว เป็นเกณฑ์   สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

175 คูม่ ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา      นักเรียนตอบตามสิ่งท่ีสังเกตได้ หมายเหตุ ลกั ษณะเนือ้ ดินของดนิ ในทอ้ งถ่นิ ข้นึ อยกู่ บั ผลการทำกิจกรรม ซ่ึงเปน็ ไปตามตัวอย่างดนิ ที่เกบ็ มา ⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 176    นักเรียนตอบตามส่ิงทีส่ ังเกตได้ นกั เรยี นตอบตามผลการทำกิจกรรม เช่น ดินเหนยี ว ดินในท้องถ่นิ ดินรว่ น และดินทราย นกั เรียนตอบตามผลการทำกิจกรรม เชน่ ดนิ เหนยี ว ดินในทอ้ งถิ่น ดินร่วน และดินทราย นักเรียนตอบตาม ผลการทำกิจกรรม เช่น ดนิ ในท้องถินมลี ักษณะและสมบัตคิ ล้ายดนิ เหนียว สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

177 คู่มือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา สงั เกตและเปรียบเทียบสมบัติการอุม้ นำ้ ของดินเหนียว ดินรว่ น ดนิ ทรายและดนิ ในทอ้ งถน่ิ ระบุชนิดดินในทอ้ งถิน่ โดยใชส้ มบตั ิการอุ้มนำ้ ของดนิ เป็นเกณฑ์ นักเรียนตอบตามความเขา้ ใจ ของตนเอง เช่น ดินร่วน ดินทราย ดนิ เหนียว ดินรว่ น ดินทราย ดินเหนียว ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ค่มู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา 178 ดินเหนยี ว ดินร่วน และดินทราย ดนิ เหนยี ว ดินร่วน ดนิ ทราย นักเรียนตอบตามผลการทำกจิ กรรม เช่น ดินเหนียว มีลักษณะเน้ือดนิ สมบัติการจับตวั และการอุ้มนำ้ ใกลเ้ คียงกบั ดินเหนยี ว สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

179 ค่มู ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ดินรอบตัวเรา คำตอบขนึ้ กับผลการทำกจิ กรรมของนกั เรียน เช่น นักเรยี นอาจตอบว่า ดินในท้องถิน่ หรือดนิ เหนียวจับตัวได้ดีทีส่ ดุ เพราะสามารถปัน้ ให้เป็น ก้อนและคงรูปอยู่ได้ แตด่ ินชนิดอื่นไม่สามารถป้ันเป็นก้อนได้ หรอื ปน้ั ได้ แต่แตกออกบางส่วน ลกั ษณะเน้ือดินของดินแตล่ ะชนิดมีผลต่อสมบตั กิ ารจับตวั ของดิน โดย ดินท่ีมีเนอ้ื ละเอียดจะจับตัวกันได้ดีกว่าดนิ ทม่ี เี น้อื หยาบ นักเรียนตอบตามผลการทำกิจกรรม เช่น ดนิ ในทอ้ งถน่ิ ท่ีนำมามีสมบัติ การจบั ตวั ดี จงึ ลงความเห็นว่าเป็นดนิ เหนยี ว เพราะมีเนื้อดนิ ละเอียดซงึ่ จบั ตัวกันได้ดีปัน้ เปน็ ก้อนได้เชน่ เดยี วกับดนิ เหนยี ว ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ค่มู ือครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 180 คำตอบข้นึ อยู่กบั ผลการทำกิจกรรม เช่น ดนิ เหนยี วเน้ือดินละเอียด จบั ตวั กนั ดีทสี่ ดุ สามารถนำมาปั้นเป็นกอ้ นได้โดยไม่แตกออก ดินร่วนจับ แลว้ นุ่มมือจับตัวกนั ได้ดีบางส่วนซงึ่ สามารถนำมาปนั้ เปน็ กอ้ นได้แตม่ ี แตกออกบางส่วน ดนิ ทราย เนอ้ื ดนิ หยาบ จับแล้วสากมอื จับตัวกนั ได้ น้อยมากซง่ึ ไม่สามารถนำมาป้ันเปน็ ก้อนได้ สว่ นดนิ ในทอ้ งถิ่น เนอ้ื ดิน ละเอยี ดจับตัวกนั ไดด้ ีป้นั เป็นกอ้ นไดไ้ มแ่ ตกออกเช่นเดียวกับดนิ เหนียว สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

181 คมู่ ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา นกั เรยี นตอบตามผลการทำกิจกรรม เชน่ ปริมาณนำ้ ที่ไหลผา่ นดินเหนียว ดนิ รว่ น ดนิ ทราย และดินในทอ้ งถน่ิ แตกต่างกนั โดยปรมิ าณน้ำทไี่ หลผา่ น ดนิ จากมากไปน้อย คอื ดนิ ทราย ดนิ ร่วน ดินในท้องถ่นิ และดินเหนียว ตามลำดบั ดนิ แตล่ ะชนดิ มกี ารอุ้มน้ำ รไู้ ด้จากปรมิ าณนำ้ ที่ไหลผา่ นดินออกมานอ้ ย กวา่ ปรมิ าณน้ำกอ่ นเทลงดนิ โดยนำ้ ทห่ี ายไปจะเขา้ ไปแทรกอยู่ในเนอ้ื ดนิ โดยดนิ อ้มุ น้ำไว้ นกั เรยี นตอบตามผลการทำกิจกรรม เช่น เรยี งลำดับการอุ้มนำ้ ขของดนิ จากมากท่ีสุดไปน้อยทสี่ ดุ คือ ดินเหนียว ดินในท้องถิน่ ดินรว่ น และดนิ ทราย ⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คูม่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 182 นกั เรียนตอบตามผลการทำกิจกรรม เชน่ ดนิ ในทอ้ งถ่นิ ที่นำมามสี มบตั ิ การอุ้มนำ้ ดคี ลา้ ยดนิ เหนียว จงึ ลงความเหน็ วา่ เป็นดนิ เหนียว เพราะปริมาณนำ้ ทไ่ี หลผา่ นดินใกล้เคยี งกับดนิ เหนียวมากทีส่ ุด คำตอบขน้ึ อยู่กับผลการทำกิจกรรม เช่น ดินเหนยี วอมุ้ น้ำไดด้ ี ดินรว่ น อมุ้ นำ้ ไดด้ ีปานกลาง ดินทรายอุ้มนำ้ ไมด่ หี รอื ไม่อุ้มนำ้ และดินในทอ้ งถน่ิ อุม้ นำ้ ได้ดีคล้ายดินเหนียว ดนิ มีลกั ษณะเน้อื ดนิ และสมบตั กิ ารจบั ตัวและการอุม้ น้ำของดนิ แตกต่าง กนั ซ่ึงเราสามารถระบุชนดิ ของดนิ ได้จากลกั ษณะเน้ือดนิ สมบัติการจับ ตวั และการอุ้มน้ำของดินเป็นเกณฑ์ และจากเกณฑ์ดังกล่าวทำให้ทราบ วา่ ดินในท้องถ่นิ เปน็ ดนิ เหนียว หมายเหตุ ขอ้ สรุปลักษณะและสมบัติการจับตัวและการอุ้มน้ำของดนิ ใน ท้องถ่นิ ข้นึ กับผลการทำกิจกรรมและนักเรยี นอาจเกบ็ ตัวอย่างดนิ มา จากบรเิ วณทีแ่ ตกตา่ งกนั สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

183 คู่มือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา คำถามทน่ี ักเรียนตง้ั ตามความอยากรู้ของตนเอง ⎯ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 184 แนวการประเมินการเรียนรู้ การประเมินการเรียนรขู้ องนักเรยี นทำได้ ดงั น้ี 1. ประเมนิ ความรู้เดิมจากการอภปิ รายในช้นั เรยี น 2. ประเมนิ การเรยี นร้จู ากคำตอบของนกั เรียนระหว่างการจดั การเรยี นรู้และจากแบบบันทึกกจิ กรรม 3. ประเมินทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรแ์ ละทกั ษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 จากการทำกิจกรรมของนกั เรยี น การประเมินจากการทำกจิ กรรมที่ 1.2 ดินในท้องถนิ่ มีลักษณะและสมบัตอิ ย่างไร ระดับคะแนน 3 คะแนน หมายถึง ดี 2 คะแนน หมายถงึ พอใช้ 1 คะแนน หมายถงึ ควรปรับปรงุ รหสั สิ่งท่ปี ระเมิน คะแนน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ S1 การสงั เกต S4 การจำแนกประเภท S5 ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งสเปซและสเปซ S8 การลงความเหน็ จากขอ้ มูล S13 การตคี วามหมายข้อมูลและลงขอ้ สรุป ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 C2 การคดิ อยา่ งมีวจิ ารณญาณ C4 การสื่อสาร C5 ความรว่ มมือ รวมคะแนน สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

185 คมู่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา ตาราง แสดงการวเิ คราะห์ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต์ ามระดบั ความสามารถของนักเรยี น โดยอาจใชเ้ กณฑ์การประเมิน ดังน้ี ทักษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1) ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) S1 การสังเกต การใช้ประสาทสัมผัส สามารถใช้ประสาทสัมผัส สามารถใช้ประสาทสมั ผสั เก็บ สามารถใช้ประสาทสัมผัส เก็ บ ร า ย ล ะ เอี ย ด เก็บรายละเอียดเก่ียวกับ รายละเอียดเกี่ยวกับลักษณะ เก็บรายละเอียดเก่ียวกับ เก่ียวกับลักษณะเน้ือดิน ลักษณะเนื้อดิน สมบัติการ เน้ือดิน สมบัติการจับตัวและ ลกั ษณะเนื้อดิน สมบตั ิการ สมบัติการจับตัวและ จับตัวและการอุ้มน้ำของ การอุ้มน้ำของดินได้ จากการ จับตัวและการอุ้มน้ำของ การอุ้มนำ้ ของดิน ดินได้ด้วยตนเอง โดยไม่ ช้ีแนะของครูและผอู้ ื่น โดยไม่ ดินได้เพียงบางส่วน แม้ว่า เพ่มิ ความคดิ เห็น เพมิ่ ความคดิ เห็น จะมีการช้ีแนะของครูและ ผู้อื่น โดยไม่เพ่ิ มความ คิดเห็น S4 การจำแนกประเภท การจำแนกชนิดของ สามารถจำแนกชนิดของ สามารถจำแนกชนิดของดิน สามารถจำแนกชนิดของ ดินในท้องถิ่น จากการ ดินในท้องถิ่น จากการ ใ น ท้ อ ง ถิ่ น จ า ก ก า ร ดินในท้องถ่ิน จากการ เป รี ย บ เที ย บ กั บ เปรียบเทียบกับลักษณะ เปรียบเทียบกับลักษณะเนื้อ เปรียบเทียบกับลักษณะ ลั ก ษ ณ ะ เ นื้ อ ดิ น เนื้อดิน สมบัติการจับตัว ดิน สมบัติการจับตัวและการ เน้ือดิน สมบัติการจับตัว สมบัติการจับตัวและ แ ล ะก ารอุ้ ม น้ ำข อ งดิ น อุ้มน้ำของดินเหนียว ดินร่วน และการอุ้มน้ำของดิน ก า ร อุ้ ม น้ ำ ข อ งดิ น เหนียว ดินร่วนและดิน และดินทรายเป็นเกณฑ์ ได้ เหนียว ดินร่วนและดิน เหนียว ดินร่วนและ ทรายเป็นเกณฑ์ ได้ด้วย จากการช้ีแนะของครูหรือ ทรายเป็นเกณฑ์ ได้เพียง ดนิ ทรายเป็นเกณฑ์ ตนเอง ผูอ้ นื่ บางสว่ น แม้ว่าจะได้รับคำ ชแ้ี นะจากครหู รือผอู้ น่ื S5 ความสัมพันธ์ การบรรยายลักษณะ ส า ม า ร ถ บ ร ร ย า ย ก า ร ส า ม า ร ถ บ ร ร ย า ย ก า ร ส าม ารถ บ รรย าย ก าร ระหวา่ งสเปซ การครอบครองพ้ืนท่ี ครอบครองพื้นท่ีของน้ำใน ครอบครองพ้ืนที่ของน้ำในดิน ครอบครองพ้ืนท่ีของน้ำใน และสเปซ ของนำ้ ในดิน ดิน ซง่ึ ควรบรรยายได้อย่าง ได้อย่างถูกต้องและครบถ้วน ดินได้ แต่ไม่ครบถ้วน แม้ สง่ิ ที่ควรบรรยายไดค้ ือ ถูกต้องและครบถ้วน ด้วย จากการช้ีแนะของครูหรือ จะได้รับการช้ีแนะของครู - ป ริมาณ น้ ำท่ี ไห ล ตนเองว่าปริมาณน้ำท่ีไหล ผู้อื่น ว่าปริมาณน้ำท่ีไหลผ่าน หรือผู้อื่น ว่าปริมาณน้ำที่ ผ่านดินมีปริมาณน้อย ผ่านดินมีปริมาณน้อยกว่า ดินมีปริมาณน้อยกว่าน้ำท่ีเท ไหลผ่านดินมีปริมาณน้อย ก ว่ า น้ ำ ท่ี เท ล ง ดิ น น้ำท่ีเทลงดิน เน่ืองจากน้ำ ลงดิน เนื่องจากน้ำแทรกอยู่ กว่าน้ำที่เทลงดิน เน่ืองจาก เนื่องจากน้ำแทรกอยู่ แทรกอยู่ตามช่องว่างของ ตามช่องว่างของเน้ือดินหรือ น้ำแทรกอยู่ตามช่องว่าง ตามช่องว่างของเน้ือ เน้ือดินหรือบางส่วนไม่ บางส่วนไมส่ ามารถผ่านดิน ของเนื้อดินหรือบางส่วนไม่ ดินหรือบางส่วนไม่ สามารถผา่ นดินได้ สามารถผา่ นดนิ สามารถผ่านดินได้ ⎯ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 186 ทักษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1) ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) S8 การลงความเหน็ การลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็ นจาก สามารถลงความเห็นจาก จากข้อมูล ข้อมูลว่าดินในท้องถิ่น ข้อมูลได้ว่าดินในท้องถ่ิน ข้อมูลได้ว่าดินในท้องถิ่นควร ข้อมูลได้ว่าดินในท้องถิ่น ควรเป็นดินชนิดใด ควรเป็นดินชนิดใด โดยใช้ เปน็ ดินชนิดใด โดยใชข้ อ้ มูลท่ี ควรเป็นดินชนิดใด แต่ โด ย ใช้ เห ตุ ผ ล แ ล ะ เหตุผลและข้อมูลที่ได้จาก ได้ จ าก ก ารรว บ รว ม โด ย ไม่ ได้ ใช้ ข้ อ มู ล แ ล ะ ไม่ ข้อมูลท่ี ได้จากการ การรวบรวมข้อมูลด้วย วิธีการต่าง ๆ และบอกเหตุ สามารถบอกเหตุผลได้ รวบรวม วิธีการตา่ ง ๆ ผลได้ จากการช้ีแนะของครู แม้ว่าจะได้รับคำชี้แนะ หรอื ผ้อู ืน่ จากครูหรอื ผอู้ นื่ S13 การตีความหมาย ก า ร ตี ค ว า ม ห ม า ย สามารถตีความหมายข้อมูล ส า ม า ร ถ ตี ค ว า ม ห ม า ย สามารถตีค วาม ห ม าย ขอ้ มูลและลงขอ้ สรปุ ข้อมูลจากการสังเกต จากการสังเกต และนำ ตีความหมายข้อมูลจากการ ข้อมูลจากการสังเกต และ และนำข้อมูลที่ได้มา ข้อมูลที่ได้มากำหนดเกณฑ์ สังเกต และนำข้อมูลท่ีได้มา นำข้อมูลท่ีได้มากำหนด กำหนดเกณฑ์ ในการ และจำแนกชนิดของดิน กำหนดเกณฑ์ และจำแนก เกณฑ์ และจำแนกชนิด จำแนกชนิดของดิน ตามเกณ ฑ์ ที่ กำห นดได้ ชนิดของดินตามเกณ ฑ์ ที่ ข อ ง ดิ น ต า ม เก ณ ฑ์ ท่ี และลงข้อสรุปได้ว่า และลงข้อสรุปได้ถูกต้อง กำหนดได้ และลงข้อสรุปได้ กำหนดไดบ้ างสว่ น และลง ดินในท้องถ่ินเป็นดิน ด้วยตนเองว่าดินในท้องถ่ิน ถกู ต้อง จากการช้ีแนะของครู ข้อสรุปได้อย่างไม่สมบูรณ์ ชนิดใดต้องพิจารณา เป็ น ดิ น ช นิ ด ใ ด ต้ อ ง หรือผู้อ่ืนว่าดินในท้องถิ่นเป็น ว่าดินในท้องถิ่นเป็นดิน ค ว า ม เห มื อ น ห รื อ พิจารณาความเหมือนหรือ ดนิ ชนดิ ใดต้องพิจารณาความ ชนิดใดต้องพิจารณาความ ความแตกต่างของ ความแตกต่างของลักษณะ เหมือนหรือความแตกต่าง เหมือนหรือความแตกต่าง ลั ก ษ ณ ะ เ นื้ อ ดิ น เนื้อดิน สมบัติการจับตัว ของลักษณะเนื้อดิน สมบัติ ข อ ง ลั ก ษ ณ ะ เนื้ อ ดิ น สมบัติการจับตัวและ และการอุ้มน้ำของดินใน การจับตัวและการอุ้มน้ำของ สมบัติการจับตัวและการ การอุ้มน้ำของดินใน ท้องถ่ินกับดินเหนียว ดิน ดินในท้องถิ่นกับดินเหนียว อุ้มน้ำของดินในท้องถ่ิน ท้องถ่ินกับดินเหนียว รว่ นและดินทราย ดินร่วนและดนิ ทราย กับดินเหนียว ดินร่วนและ ดินร่วนและดนิ ทราย ดนิ ทราย แม้ว่าจะได้รบั คำ ชแี้ นะจากครูหรือผ้อู น่ื สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

187 คู่มือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา ตาราง แสดงการวิเคราะหท์ ักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 ตามระดบั ความสามารถของนกั เรียน โดยอาจใช้เกณฑ์การประเมนิ ดงั น้ี ทกั ษะแห่ง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ ศตวรรษที่ 21 ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรับปรงุ (1) C2 การคิดอย่าง การคิดโดยใช้เหตุผลท่ี สามารถคดิ โดยใช้เหตุผลที่ สามารถคิดโดยใช้เหตุผลท่ี สามารถคิดโดยใช้เหตุผลท่ี มีวจิ ารณญาณ หลากหลาย วิเคราะห์ หลากหลาย วเิ คราะหแ์ ละ หลากหลาย วิเคราะห์และ หลากหลาย วิเคราะห์และ และประเมินคำตอบท่ี ประเมินวา่ ดินในทอ้ งถ่นิ ประเมินว่าดินในท้องถิน่ ควร ประเมินว่าดินในท้องถ่ิน น่าจะเป็นจากข้อมูลที่มี ควรเปน็ ดินชนดิ ใด ได้ เป็นดินชนิดใดได้ถูกต้อง ควรเป็นดินชนิดใด ได้ไม่ ด้วยมุมมองทีห่ ลากหลาย ถกู ต้องด้วยตนเอง จากการช้ีแนะของครูหรือ ถูกต้อง แม้ว่าจะได้รับการ ผ้อู ื่น ชแี้ นะของครหู รือผู้อนื่ C4 การส่อื สาร รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับ สามารถนำเสนอข้อมูลท่ี สามารถนำเสนอข้อมูลท่ี สามารถนำเสนอข้อมูลท่ี ลกั ษณะ สมบัติการจับตัว ร ว บ ร ว ม ได้ เก่ี ย ว กั บ รวบรวมได้เกี่ยวกับลักษณะ ร ว บ ร ว ม ไ ด้ เกี่ ย ว กั บ และการอุ้มน้ำของดิน ลักษณะสมบัติการจับตัว สมบัติการจับตัวและการอุ้ม ลักษณะสมบัติการจับตัว และการอภิปรายเพ่ือลง และการอุ้มน้ำของดิน น้ ำขอ งดิ น แล ะผ ล การ และการอุ้มน้ำของดิน และ ความเห็นชนิดของดินใน และผลการอภิปรายเพื่อ อภิปรายเพื่อลงความเห็น ผลการอภิปรายเพื่อลง ทอ้ งถน่ิ ลงความเห็นชนิดของดิน ช นิ ด ข อ งดิ น ใน ท้ อ งถิ่ น ความเห็นชนิดของดินใน ในท้องถ่ิน เพื่อให้ผู้อ่ืน เพ่ือให้ผู้อ่ืนเข้าใจได้ จาก ท้องถ่ิน เพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจ เขา้ ใจได้ดว้ ยตนแอง การชแี้ นะของครหู รอื ผูอ้ นื่ ไม่ได้ แม้ว่าจะได้รับการ ชี้แนะของครหู รอื ผู้อน่ื C5 ความรว่ มมอื ทำงานร่วมกับผู้อื่นใน สามารถทำงานร่วมกับ สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่น สามารถทำงานร่วมกับ ก า ร ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ผู้อื่นในการรวบรวมข้อมูล ใน ก า ร ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล ผู้อื่นในการรวบรวมข้อมูล บันทึกผล นำเสนอผล บันทึกผล นำเสนอผล บั น ทึ ก ผ ล น ำเส น อ ผ ล บั น ทึ กผล น ำเสน อผล แสดงความคิดเห็นและ แสดงความคิดเห็นและ แสดงความคิดเห็น และ แสดงความคิดเห็นและ อภิปรายเพื่อระบุว่าดิน อภิปรายเพ่ือระบุว่าดินใน อ ภิ ป ร า ย เพ่ื อ ว่ า ดิ น ใน อ ภิ ป ราย เพื่ อ ว่าดิ น ใน ในท้องถิ่นเป็นดินชนิดใด ท้องถ่ินเป็นดินชนิดใด ท้ อ งถิ่ น เป็ น ดิ น ช นิ ด ใด ท้องถ่ิน เป็ นดินช นิดใด รว ม ทั้ งย อ ม รับ ค วาม ร ว ม ท้ั งย อ ม รั บ ค ว า ม รวมท้ังยอมรับความคิดเห็น ร ว ม ทั้ ง ย อ ม รั บ ค ว า ม คดิ เหน็ ของผูอ้ ่นื คิดเห็นของผู้อื่น ตั้งแต่ ของผู้อื่น ต้ังแต่เริ่มต้นจน คิ ด เห็ น ข อ งผู้ อื่ น บ าง เริ่มตน้ จนสำเร็จลุล่วงด้วย สำเร็จลุล่วงจากการช้ีแนะ ช่วงเวลาที่ทำกจิ กรรม ตนเอง จากครหู รือผอู้ ่ืน ⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คูม่ ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 188 เร่ืองที่ 2 ประโยชน์ของดนิ ในเร่ืองน้ีนักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับ การใช้ ประโยชน์จากดินในท้องถิ่นและการใช้ประโยชน์จากดิน โดยทั่วไป จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ รวบรวมขอ้ มลู และนำเสนอประโยชนข์ องดิน เวลา 3 ชวั่ โมง ส่อื การเรยี นรแู้ ละแหลง่ เรียนรู้ วสั ดุ อปุ กรณ์สำหรบั ทำกจิ กรรม - 1. หนังสอื เรียน ป.2 เล่ม 2 หน้า 55-60 2. แบบบนั ทึกกจิ กรรม ป.2 เล่ม 2 หนา้ 78-82 3. วดี ทิ ัศน์ เรอื่ ง ประโยชน์ของดนิ https://www.youtube.com/watch?v=JOjokPd7NYA สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

189 ค่มู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา แนวการจดั การเรยี นรู้ (60 นาท)ี ในการตรวจสอบความรู้ ครู เพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียนและ ข้ันตรวจสอบความรู้ (10 นาที) ยังไม่เฉลยคำตอบใด ๆ แต่ชักชวน ให้นักเรียนไปหาคำตอบด้วยตนเอง 1. ครูทบทวนความรู้พื้นฐานที่เรียนผ่านมาในเร่ือง 1 เกี่ยวกับดิน โดย จากการอา่ นเนอ้ื เรอื่ ง ใชค้ ำถามดังต่อไปน้ี 1.1 ดินแตล่ ะชนิดมีลกั ษณะเนื้อดิน สมบัตกิ ารจับตัวและการอุ้มน้ำ ความรู้เพิ่มเตมิ สำหรบั ครู อย่างไรบา้ ง (นกั เรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง) 1.2 เราจะรู้ว่าดินในท้องถ่ินเป็นดินชนิดใดได้อย่างไร (นักเรียนตอบ ภาพเขียนสีหรืงานศิลปจิตรกรรมนั้น ตามความเข้าใจของตนเอง เช่น เราอาจนำดินมาตรวจสอบ ในสมยั กอ่ นชาวบา้ นได้นำดนิ ในท้องถิ่นที่มี ลักษณะเนื้อดิน สมบัติการจับตัวและการอุ้มน้ำของดิน สีต่าง ๆ หรือก็คือนำแร่ไปผสมกับยางไม้ เปรยี บเทยี บกบั ดนิ เหนยี ว ดนิ ร่วน และดินทราย) เพือ่ เกิดเปน็ สีตา่ ง ๆ มาสรา้ งผลงานศลิ ปะ 2. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเก่ียวกับประโยชน์ของดิน โดยครูอาจเตรียม รูปภาพการใช้ประโยชน์จากดินให้นักเรียนสังเกต เช่น ปลูกพืช ย้อม ผ้า กักเก็บน้ำ บ้านดิน เคร่ืองปั้นดินเผา เป็นต้น แล้วอภิปรายโดยใช้ คำถามดงั ตอ่ ไปน้ี 2.1. จากรูป นักเรียนคิดว่าภาพใดเป็นการนำดินมาใช้ประโยชน์บ้าง อย่างไร (นักเรียนตอบตามความเขา้ ใจของตนเอง) 2.2. ดินในแต่ละท้องถิ่นนำมาใช้ประโยชน์ได้เหมือนกันหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ดินแต่ ละท้องถิ่นนำมาใช้ประโยชน์ได้แตกต่างกัน บางท้องถ่ินใช้ดิน ปลูกพืช บางท้องถ่ินใชด้ ินทำเครอื่ งป้ันดนิ เผา บางท้องถ่นิ ใช้ดิน ในการกอ่ สร้าง) ขน้ั ฝกึ ทกั ษะจากการอา่ น (35 นาที) 3. นักเรียนอ่านชื่อเรื่อง และคำถามในคิดก่อนอ่าน ในหนังสือเรียน หน้า 55 แล้วร่วมกันอภิปรายในกลุ่มเพื่อหาคำตอบตามความเข้าใจ ของกลุ่มแล้วนำเสนอ ครูบันทึกคำตอบของนักเรียนบนกระดานเพ่ือ ใช้เปรียบเทยี บกับคำตอบหลังการอา่ นเนือ้ เรื่อง 4. นักเรียนอ่านเนื้อเรื่องในหนังสือเรียนหน้า 55 โดยครูฝึกทักษะการ อ่านตามวิธีการอ่านท่ีเหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน ครู ตรวจสอบความเขา้ ใจจากการอ่าน โดยใชค้ ำถามดังนี้ ⎯ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ค่มู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา 190 ยอ่ หน้าท่ี 1 นักเรียนอาจไม่สามารถตอบ 4.1 มนุษย์ถ้ำคอื ใคร (คือคนทอี่ าศยั อยู่ในถำ้ ) คำถามหรืออภิปรายได้ตามแนว 4.2 ในยุคก่อนประวัติศาสตร์มนุษย์ถ้ำนำดินมาใช้ประโยชน์อย่างไร คำตอบ ครูควรให้เวลานักเรียนคิด อย่างเหมาะสม รอคอยอย่างอดทน บ้าง (ปั้นหม้อไหหยาบ ๆ เพื่อใชเ้ ป็นภาชนะ) แ ล ะ รั บ ฟั งแ น ว ค ว าม คิ ด ข อ ง หากนักเรียนไม่รู้จักคำว่าภาชนะ ครูอาจอธิบายความหมายของ นักเรียน ภาชนะเพ่ิมเติมว่าเป็นอุปกรณ์ท่ีใช้บรรจุหรือใส่ส่ิงต่าง ๆ ลงไป เช่น ชาม จาน ย่อหนา้ ท่ี 2 4.3 มนุษย์ถ้ำนำดินมาใช้ประโยชน์ในงานศิลปะอะไร (ใช้ดินสีต่าง ๆ เขยี นภาพบนทผ่ี นังถำ้ ) 4.4 มนุษย์ถ้ำนำดินมาสร้างงานศิลปะได้อย่างไร (ทำได้โดยนำดินสี ต่าง ๆ ผสมกับยางไม้ ไขสัตว์หรือน้ำผ้ึง แล้วนำไปขีดเขียนหรือ พ่นบนผนังถำ้ ) 4.5 ภาพเขียนผนังถ้ำท่ีนำดินมาเป็นสีในการสร้างพบท่ีใดบ้าง (เขา ปลารา้ จ.อุทัยธานี และถำ้ อลั ตามริ า ประเทศสเปน) ขน้ั สรปุ จากการอ่าน (15 นาท)ี การเตรียมตัวล่วงหน้าสำหรบั ครู เพือ่ จดั การเรียนรใู้ นครง้ั ถัดไป 5. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพื่อให้ได้ข้อสรุปว่าดินมีประโยชน์ มากมายและมนุษย์ได้มีการนำดินมาใช้ประโยชน์ตั้งแต่ยุคก่อน ในครั้งถัดไป นักเรียนจะได้ทำ ประวัติศาสตรจ์ นถงึ ปัจจุบัน กิจกรรมที่ 2 ดนิ มปี ระโยชนอ์ ย่างไร 6. นักเรียนตอบคำถามจากเร่ืองท่ีอ่านในรู้หรือยัง ในแบบบันทึก ในกิจกรรมนี้นักเรียนจะได้เรียนรู้ กจิ กรรมหนา้ 78 เก่ียวกับการใช้ประโยชน์จากดิน และมี การสืบค้นข้อมูลการใช้ประโยชน์ของดิน 7. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพื่อเปรียบเทียบคำตอบของนักเรียน ในท้องถ่ิน ครูควรบอกให้นักเรียนไป ในรู้หรือยัง กับคำตอบท่ีเคยตอบและบันทึกไว้ในคิดก่อนอ่าน ซึ่งครู สืบคน้ ขอ้ มูลจากแหล่งตา่ ง ๆ มาก่อน เช่น บันทึกไวบ้ นกระดาน สื บ ค้ น จ าก อิ น เท อ ร์เน็ ต ส อ บ ถ าม ผู้ปกครอง หรอื สังเกตดว้ ยตนเอง 8. ครชู ักชวนนักเรยี นตอบคำถามท้ายเรอ่ื งท่ีอ่าน คอื ในปัจจุบนั มีการนำ ดินมาใช้ประโยชน์อะไรอีกบ้าง ครูบันทึกคำตอบของนักเรียนบน กระดานโดยยังไม่เฉลยคำตอบ แต่ชักชวนให้นักเรียนหาคำตอบจาก การทำกิจกรรม สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

191 คมู่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา แนวคำตอบในแบบบันทึกกิจกรรม มนุษย์ถ้ำนำดนิ มาสรา้ งหม้อไหเพือ่ เป็นภาชนะ และนำดินมาทำสี เพ่อื ผลิตงานศลิ ปะ เช่น ภาพเขียนบนผนังถ้ำ ⎯ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คูม่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 192 กจิ กรรมท่ี 2 ดินมปี ระโยชนอ์ ย่างไร กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้รวบรวมข้อมูลการใช้ประโยชน์ จากดินในท้องถ่ินของตนเอง และสืบค้นข้อมูลประโยชน์ของ ดนิ เพ่อื บรรยายและนำเสนอประโยชน์ของดิน เวลา 2 ช่วั โมง สอื่ การเรยี นรูแ้ ละแหลง่ เรียนรู้ หนา้ 56-59 หนา้ 79-82 จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ 1. หนงั สอื เรยี น ป.2 เล่ม 2 2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป.2 เลม่ 2 รวบรวมข้อมลู และนำเสนอประโยชน์ของดนิ วสั ดุ อปุ กรณส์ ำหรบั ทำกจิ กรรม สิง่ ทค่ี รูต้องเตรียม/กลุ่ม - สงิ่ ทน่ี ักเรียนต้องเตรยี ม/กลุม่ - ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ S8 การลงความเหน็ จากข้อมลู S13 การตคี วามหมายข้อมลู และลงขอ้ สรปุ ทกั ษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 C4 การสอื่ สาร C5 ความร่วมมือ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

193 คู่มือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา แนวการจัดการเรยี นรู้ ในการตรวจสอบความรู้ ครู เพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียนและ 1. ครูทบทวนความรู้พ้ืนฐานที่เรียนผ่านมาแล้วในเร่ืองที่ 1 และเน้ือ ยังไม่เฉลยคำตอบใด ๆ แต่ชักชวน เรอื่ งที่ 2 โดยใชแ้ นวคำถามดังตอ่ ไปน้ี ให้นักเรียนไปหาคำตอบด้วยตนเอง 1.1 ดินจำแนกได้เป็นก่ีชนิด อะไรบ้าง (นักเรียนตอบตามความเข้าใจ จากการอ่านเนือ้ เรอื่ ง เช่น ดินจำแนกออกเป็น 3 ชนิด ได้แก่ ดินเหนียว ดินร่วน และดิน ทราย) 1.2 ดินแต่ละชนิดมีสมบัติใดแตกต่างกันบ้าง (ลักษณะเนื้อดิน การจับตัว และการอมุ้ น้ำ) 1.3 ดินแต่ละชนิดนำไปใช้ประโยชน์ได้เหมือนหรือแตกต่างกัน เพราะ เหตุใด (ดินแต่ละชนิดจะนำไปใช้ประโยชน์ได้แตกต่างกันเพราะมี ลักษณะและสมบัติไม่เหมือนกัน) 2. ครูเชื่อมโยงความรู้พื้นฐานของนักเรียนไปสู่กิจกรรมที่ 2 โดยใช้ คำถามว่า นอกจากการใช้ประโยชน์จากดินที่เรารู้มาแล้ว นักเรียน คดิ วา่ ดนิ ยังมปี ระโยชนอ์ ย่างไรอีกบา้ ง 3. นักเรียนอ่านช่ือกิจกรรม และ ทำเป็นคิดเป็น โดยร่วมกันอภิปราย เพ่ือตรวจสอบความเข้าใจจุดประสงค์ในการทำกิจกรรม โดยใช้ คำถาม ดังนี้ 3.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้เรียนรู้เกี่ยวกับเรื่องอะไร (ประโยชน์ ของดิน) 3.2 นักเรยี นจะไดเ้ รียนร้เู ร่อื งนี้ดว้ ยวธิ ีใด (การรวบรวมข้อมลู ) 3.3 เม่ือเรียนรู้แล้วนักเรียนสามารถทำอะไรได้ (นำเสนอประโยชน์ ของดนิ ) 4. นกั เรยี นบนั ทึกจุดประสงค์ลงในแบบบนั ทึกกิจกรรม หน้า 79 5. นักเรียนอ่านทำอย่างไรทีละข้อ และครูถามนักเรียนว่ามีคำศัพท์ ใดบ้างที่ไม่เข้าใจเพื่อครูจะได้ช่วยอธิบาย จากนั้นร่วมกันอภิปราย เพื่อตรวจสอบความเขา้ ใจวา่ จะทำกิจกรรมอยา่ งไร จนนักเรียนเขา้ ใจ ลำดบั การทำกิจกรรม โดยอาจใช้คำถามดังน้ี ทำอยา่ งไร ขอ้ ที่ 1-2 7.5 นักเรียนสืบค้นข้อมูลเก่ียวกับเรื่องอะไร (ประโยชน์ของดินใน ท้องถิ่นของตนเอง) 7.6 นักเรียนสืบค้นโดยวิธีการใดบ้าง (นักเรียนตอบตามความเป็น จริง เช่น สอบถามผ้ปู กครอง อนิ เทอรเ์ นต็ ) ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 194 7.7 นักเรียนต้องนำข้อมูลที่แต่ละคนสืบค้นมาไปทำอะไร (นำข้อมูล ขอ้ เสนอแนะเพิ่มเตมิ ที่ได้มารวมกัน เพื่ออภิปรายและสรุปการใช้ประโยชน์ของดินใน ทอ้ งถ่นิ บนั ทึกผล) ถ้านักเรียนไมร่ จู้ ักแผนผงั ความคิด ครู อาจแนะนำหรือแสดงตวั อยา่ งการเขียน ทำอยา่ งไร ขอ้ ที่ 3 แผนผงั ความคิดให้กบั นักเรียนกอ่ น 7.8 ใบความรทู้ ่นี กั เรยี นจะอา่ นเกีย่ วกับเรื่องอะไร (ประโยชน์ของดิน) 7.9 เมื่ออ่านใบความรู้เสร็จแล้วนักเรียนต้องทำอะไร (อภิปราย ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และ เกยี่ วกับประโยชนข์ องดนิ ) ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ที่นักเรยี นจะได้ 7.10 หลังจากอ่านและอภิปรายแล้วต้องทำอะไรต่อไป (เขียน แผนผังความคดิ เกี่ยวกับประโยชนข์ องดิน) ฝึกจากการทำกจิ กรรม 7.11 เมื่อแผนผังความคิดของนักเรียนสมบูรณ์แล้วต้องทำอะไร ตอ่ ไป (นำเสนอแผนผังความคิด) S8, C4 อภปิ รายและลงความเห็น เกยี่ วกบั การใช้ประโยชน์ของดินใน 6. เมอ่ื นกั เรยี นเข้าใจวธิ ีการทำกิจกรรมในทำอยา่ งไรแล้ว ครูให้นกั เรียน ท้องถ่นิ เร่ิมปฏบิ ตั ิตามขัน้ ตอน C5 เขียนแผนผงั ความคิดและนำเสนอ 7. หลังจากทำกิจกรรมแล้ว ครูนำอภิปรายผลการทำกิจกรรม โดยใช้ คำถามดงั น้ี 7.1 จากการสืบค้นข้อมูล ในท้องถิ่นของกลุ่มตนเอง นำดินมาใช้ ประโยชนอ์ ย่างไรบ้าง (นักเรียนตอบตามข้อมูลทีส่ ืบคน้ ได้) 7.2 จากใบความรู้ ดินท้ัง 3 ชนิดนำไปใช้ประโยชน์เหมือนหรือ แ ต ก ต่ างกั น ได้ อ ย่ า งไร (ดิ น เห นี ย ว ใช้ ป ลู ก ข้ า ว ท ำ เคร่ืองปั้นดินเผา ดินร่วน ใช้ปลูกพืชท่ัว ๆ ไป และดินทราย ใช้ ปลูกมันสำปะหลงั การกอ่ สร้าง) 7.3 จากใบความรู้ นอกจากประโยชน์ของดินทั้ง 3 ชนิดท่ีกล่าว มาแล้ว ดินยังมีประโยชน์อะไรอีกบ้าง (เป็นแหล่งท่ีอยู่อาศัยของ สิ่งมีชีวิต เป็นแหล่งวัตถุดิบในการผลิตสี เป็นท่ียึดเกาะของราก พืช เป็นแหลง่ ธาตอุ าหารและนำ้ ของพชื แหลง่ อาหารของสัตว์) 7.4 จากข้อมูลท่ีรวบรวมได้ท้ังหมด ดินมีประโยชน์อะไรบ้าง (นักเรียน ตอบตามข้อมูลท่ีรวบรวมได้ เช่น ดินเป็นที่ยึดเกาะของรากพืช และ กักเก็บน้ำให้พืช เป็นแหล่งท่ีอยู่อาศัยของพืช สัตว์ เป็นแหล่งกัก เกบ็ น้ำ ความรอ้ น เป็นแหล่งวสั ดุสำหรับก่อสร้างและงานศิลปะ) 8. ครูเปิดโอกาสให้นักเรียนตอบหรือซักถามในส่ิงที่อยากรู้เพ่ิมเติม เก่ียวกับประโยชน์ของดนิ จากนั้นร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่า ดินมีประโยชน์มากมาย เช่น เพาะปลูก ก่อสร้าง แหล่งกักเก็บ อาหาร เป็นต้น สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

195 ค่มู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 9. นกั เรยี นตอบคำถาม ฉันรู้อะไร ในแบบบนั ทกึ กิจกรรม หน้า 81 10. นักเรียนร่วมกันอภิปรายคำตอบในฉันรู้อะไร โดยครูอาจใช้คำถาม เพม่ิ เตมิ ในการอภปิ รายเพื่อใหไ้ ด้แนวคำตอบท่ีถูกต้อง 11. นักเรียนอ่านส่ิงที่ได้เรียนรู้เก่ียวกับส่วนประกอบของดิน และ เปรียบเทียบกับขอ้ สรปุ ท่ไี ด้จากการอภิปราย 12. นักเรียนอ่านสิ่งที่ได้เรียนรู้เก่ียวกับประโยชน์ของดิน และ เปรยี บเทียบกับขอ้ สรุปที่ไดจ้ ากการอภปิ ราย 13. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกตั้งคำถามเกี่ยวกับเร่ืองท่ีสงสัยหรืออยากรู้ เพิ่มเติมใน อยากรู้อีกว่า จากนั้นครูอาจสุ่มนักเรียน 2-3 คน นำเสนอคำถามของตนเองหน้าช้ันเรียน และให้นักเรียนร่วมกัน อภปิ รายเกีย่ วกบั คำถามทน่ี ำเสนอ 14. ครูนำอภิปรายเพ่ือให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการ ทางวิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 อะไรบ้างและใน ขนั้ ตอนใด 15. นักเรียนรว่ มกันอภปิ รายเพื่อตอบคำถามใน ฉันรู้อะไร โดยครูอาจใช้ คำถามเพิม่ เติมในการอภปิ รายเพือ่ ใหไ้ ด้แนวคำตอบทถ่ี ูกตอ้ ง 16. นักเรียนร่วมกันอภิปรายเพอ่ื ตอบคำถามในฉนั ร้อู ะไร 17. นักเรียนสรุปส่ิงท่ีได้เรยี นรจู้ ากกิจกรรมนี้ จากนั้นอ่านสิ่งที่ได้เรยี นรู้ และเปรียบเทียบกบั ขอ้ สรปุ ของตนเอง 18. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกต้ังคำถามเกี่ยวกับเรื่องท่ีสงสัยหรืออยากรู้ เพ่ิมเติมใน อยากรู้อีกว่า จากน้ันครูอาจสุ่มนักเรียน 2-3 คน นำเสนอ คำถามของตนเองหน้าชั้นเรียน และให้นักเรียนร่วมกันอภิปราย เก่ยี วกับคำถามท่นี ำเสนอ 19. ครนู ำอภิปรายเพ่ือให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง วิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 อะไรบ้างและในขั้นตอน ใดบ้าง 20. นกั เรยี นร่วมกันอ่านรู้อะไรในเรื่องนี้ ในหนังสือเรียนหน้า 60 ครูนำ อภิปรายเพื่อนำไปสู่ข้อสรุปเกี่ยวกับสิ่งท่ีได้เรียนรู้ในเรื่องนี้ จากน้ัน ครูกระตุ้นให้นักเรียนตอบคำถามในช่วงท้ายของเนื้อเร่ือง ซ่ึงเป็น คำถามเพื่อกระตุ้นการคดิ ดังนี้ “เราสามารถนำดินมาทำเป็นสง่ิ ของ เคร่ืองใช้ใดได้บ้างเพ่ือลดการใช้พลาสติกหรือวัสดุย่อยสลายยาก ” นกั เรียนสามารถตอบคำถามตามความเขา้ ใจของตนเอง ⎯ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 196 แนวคำตอบในแบบบนั ทึกกิจกรรม รวบรวมข้อมลู นำเสนอประโยชน์ของดนิ นักเรียนวาดรปู หรอื เขียนบรรยายการใชป้ ระโยชน์จากดนิ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

197 ค่มู ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา นักเรยี นเขียนผงั ความคดิ เร่ืองประโยชนข์ องดิน แหล่งทอ่ี ยู่ แหล่งอาหารของสตั ว์ ทย่ี ึดเกาะของรากพชื แหล่งวัตถดุ บิ ในการผลติ สี แหลง่ วัตถุดบิ ในการก่อสร้าง ⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดนิ รอบตัวเรา 198 นกั เรียนตอบตามผลการทำกิจกรรม เชน่ ในทอ้ งถ่ินมีการใช้ประโยชน์ จากดินในการเพาะปลกู เป็นแหลง่ อาหารให้กับสตั ว์ และสรา้ งบ้านดนิ ในทอ้ งถน่ิ นำดนิ มาใช้ประโยชน์ เช่น ทำเครอื่ งปนั้ ดนิ เผา เพาะปลูก ที่ อยู่อาศัย โดยทั่วไปดินมปี ระโยชน์ในการเป็นแหล่งนำ้ แหล่งอาหาร วัสดุกอ่ สร้าง และสร้างงานศิลปะ ดนิ ทกุ ชนิดมปี ระโยชนม์ าก ซง่ึ การใช้ประโยชนจ์ ากดินต้องพจิ ารณาถึง ลกั ษณะและสมบตั ิของดนิ แต่ละชนิดใหเ้ หมาะสมกับการใชง้ าน สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

199 คู่มือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา คำถามท่นี ักเรียนต้ังตามความอยากรขู้ องตนเอง ⎯ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ค่มู อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 200 แนวการประเมินการเรียนรู้ การประเมนิ การเรียนรขู้ องนกั เรียนทำได้ ดงั น้ี 1. ประเมนิ ความรู้เดิมจากการอภิปรายในชนั้ เรียน 2. ประเมินการเรียนรู้จากคำตอบของนกั เรยี นระหว่างการจัดการเรยี นรแู้ ละจากแบบบนั ทึกกจิ กรรม 3. ประเมนิ ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 จากการทำกจิ กรรมของนกั เรียน การประเมินจากการทำกิจกรรมท่ี 2 ดินมีประโยชนอ์ ยา่ งไร ระดบั คะแนน 3 คะแนน หมายถึง ดี 2 คะแนน หมายถงึ พอใช้ 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรงุ รหสั สิ่งทป่ี ระเมนิ คะแนน ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ S8 การลงความเห็นจากขอ้ มลู S13 การตคี วามหมายข้อมลู และลงข้อสรุป ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 C4 การสอื่ สาร C5 ความรว่ มมือ รวมคะแนน สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

201 คมู่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา ตาราง แสดงการวเิ คราะหท์ ักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ตามระดบั ความสามารถของนกั เรียน โดยอาจใชเ้ กณฑก์ ารประเมิน ดงั นี้ ทักษะกระบวน การ รายการประเมนิ ระดับความสามารถ ทางวิทยาศาสตร์ ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรับปรุง (1) S8 การลงความเห็น การลงความเห็ น จาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก จากข้อมลู ข้อมูลว่าในท้องถิ่นมีการ ข้อมูลว่าในท้องถิ่นมีการ ข้อมูลว่าในท้องถิ่นมีการ ข้อมูลว่าในท้องถิ่นมีการนำ นำดินมาใช้ประโยชน์ นำดินมาใช้ประโยชน์ นำดินมาใช้ประโยชน์ ดินมาใช้ประโยชน์อย่างไร อ ย่ างไรบ้ าง แ ล ะดิ น อ ย่ างไรบ้ าง แ ล ะ ดิ น อ ย่ างไร บ้ า ง แ ล ะ ดิ น บ้ า ง แ ล ะ ดิ น ส า ม า ร ถ ส า ม า ร ถ น ำ ม า ใ ช้ ส า ม า ร ถ น ำ ม า ใ ช้ ส า ม า ร ถ น ำ ม า ใ ช้ นำมาใช้ประโยชน์อะไรได้ ประโยชน์อะไรได้อีกบ้าง ประโยชน์อะไรได้อีกบ้าง ประโยชน์อะไรได้อีกบ้าง อีกบ้าง โดยใช้เหตุผลและ โดยใช้เหตุผลและข้อมูล โดยใชเ้ หตผุ ลและขอ้ มลู ท่ี โดยใช้เหตุผลและข้อมูลท่ี ข้อมูลที่ได้จากการรวบรวม ทไี่ ดจ้ ากการรวบรวม ได้จากการรวบรวมได้ ได้จากการรวบรวมได้ ไดเ้ พียงบางส่วน แม้ว่าจะได้ ด้วยตนเอง จากการชีแ้ นะของครูหรือ รับคำช้แี นะจากครหู รือผอู้ นื่ ผู้อื่น S13 การตีความหมาย การตีความหมายข้อมูลท่ี สามารถตีความหมาย สามารถตีความหมาย สามารถตีความหมายข้อมูล ขอ้ มลู และลงขอ้ สรปุ ได้จากการรวบรวมโดย ข้ อ มู ล ท่ี ได้ จ า ก ก า ร ข้ อ มู ล ท่ี ไ ด้ จ า ก ก า ร ที่ได้จากการรวบรวมโดยวิธี วิธีต่าง ๆ และอภิปราย รวบรวมโดยวิธีต่าง ๆ และ รวบรวมโดยวิธีต่าง ๆ ต่ า ง ๆ แ ล ะ อ ภิ ป ร า ย เป รียบ เที ย บ กั บ ผู้ อื่ น อภิปรายเปรียบเทียบกับ และอภิปรายเปรียบเทยี บ เปรียบเทียบกับผู้อ่ืน และ และนำมาลงข้อสรุปและ ผู้ อ่ื น แ ล ะ น ำ ม า ล ง กับผู้อ่ืน และนำมาลง น ำ ม าล งข้ อ ส รุ ป แ ต่ ไม่ บอกเห ตุผลได้ว่าการ ข้อสรุป และบ อกเห ตุ ข้อส รุป และบ อ กเห ตุ สามารถบอกเหตุผลได้ว่า เลือกดินไปใช้ประโยชน์ ผลได้ว่าการเลือกดินไป ผลได้วา่ การเลือกดินไปใช้ การเลือกดินไปใช้ประโยชน์ ต้องพิจารณาจากส่ิงใด ใช้ประโยชน์ต้องพิจารณา ประโยชน์ต้องพิจารณา ต้อ งพิ จารณ าจาก สิ่งใด จากส่งิ ใดได้ดว้ ยตนเอง จ าก สิ่ งใด ได้ จ า ก ก า ร แม้ว่าจะได้รับคำช้ีแนะจาก ชีแ้ นะของครูหรือผ้อู นื่ ครหู รอื ผู้อนื่ ⎯ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 202 ตาราง แสดงการวเิ คราะห์ทักษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 ตามระดบั ความสามารถของนักเรยี น โดยอาจใชเ้ กณฑ์การประเมนิ ดงั นี้ ทกั ษะแห่ง รายการประเมนิ ระดบั ความสามารถ ศตวรรษท่ี 21 ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรบั ปรุง (1) C4 การส่ือสาร น ำเส น อ ข้ อ มู ล ท่ี สามารถนำเสนอข้อมูลที่ ส าม าร ถ น ำเส น อ ข้ อ มู ล ท่ี สามารถนำเสนอขอ้ มูลท่ี รวบรวมได้เก่ียวกับ รวบรวมได้เกี่ยวกับประโยชน์ รวบรวมได้เก่ียวกับประโยชน์ รว บ ร ว ม ได้ เกี่ ย ว กั บ ประโยชน์ของดนิ ของดิน ในรูปแบบต่าง ๆ ข อ งดิ น ใน รูป แ บ บ ต่ าง ๆ ป ร ะ โ ย ช น์ ข อ ง ดิ น เพ่ื อให้ ผู้อ่ืน เข้าใจได้ด้ วย เพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจได้ จากการ เพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจ แม้ว่า ตนเอง ช้แี นะจากครหู รอื ผูอ้ ่นื จะได้รับคำช้ีแนะจากครู หรือผู้อื่น C5 ความ ทำงานร่วมกับผู้อื่น สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่น สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นใน สามารถทำงานร่วมกับ ร่วมมอื ใน ก า ร ร ว บ ร ว ม ในการรวบรวมข้อมูล บันทึก การรวบรวมข้อมูล บันทึกผล ผู้ อื่ น ใน ก ารรวบ รว ม ข้ อ มู ล บั น ทึ ก ผ ล ผล นำเสนอผล แสดงความ นำเสนอผล แสดงความคิดเห็น ข้ อ มู ล บั น ทึ ก ผ ล นำเสนอผล แสดง คิดเห็นและอภิปรายเพื่ อ และอภิ ป รายเพ่ื อ นำเสน อ นำเสนอผล แสดงความ ความคิดเห็นและ นำเสนอประโยชน์ของดิน ป ระโยช น์ ขอ งดิ น รวม ท้ั ง คดิ เห็นและอภปิ รายเพ่ือ อ ภิ ป ร า ย เ พื่ อ รวมท้ังยอมรับความคิดเห็น ยอมรับความคิดเห็นของผู้อ่ืน นำเสนอประโยชน์ของ นำเสนอประโยชน์ ของผู้อื่น ตั้งแต่เริ่มต้นจน ต้ังแต่เริ่มต้นจนสำเร็จลุล่วง ดิน รวมทั้งยอมรับความ ข อ ง ดิ น ร ว ม ทั้ ง สำเร็จลลุ ่วงด้วยตนเอง จากการชแี้ นะจากครูหรอื ผอู้ ืน่ คิดเห็นของผู้อ่ืน บาง ยอมรับความคิดเห็น ชว่ งเวลาที่ทำกจิ กรรม ของผ้อู ืน่ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

203 คู่มือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา กิจกรรมทา้ ยบทที่ 1 รจู้ กั ดิน (2 ช่วั โมง) 1. ครูให้นักเรียนวาดรูปหรือเขียนสรุปส่ิงท่ีได้เรียนรู้ในบทน้ี ในแบบ บนั ทกึ กจิ กรรม หน้า 83 2. นักเรียนตรวจสอบการสรุปสิ่งที่ได้เรียนรู้ของตนเองโดยเปรียบเทียบ กบั ภาพสรุปเนอ้ื หาประจำบทในหัวข้อ รู้อะไรในบทนี้ ในหนังสือเรยี น หนา้ 61-62 3. นักเรียนกลับไปตรวจสอบคำตอบของตนเองในสำรวจความรู้ก่อน เรียน ในแบบบันทึกกิจกรรมหน้า 60-61 อีกครั้ง ถ้าคำตอบของ นักเรียนไม่ถูกต้องให้ขีดเส้นทับข้อความเหล่านั้น แล้วแก้ไขให้ถูกต้อง หรืออาจแก้ไขคำตอบด้วยดินสอสีที่มีสีต่างจากเดิม นอกจากนี้ครูอาจ นำคำถามในรูปนำบทในหนังสือเรียน หน้า 42 มาร่วมกันอภิปราย คำตอบอีกครั้ง 4. นักเรียนทำ แบบฝึกหัดท้ายบทท่ี 1 รู้จักดิน ในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 84 จากนั้นนำเสนอคำตอบหน้าชั้นเรียน ถ้าคำตอบยังไมถ่ ูกต้อง ครูควรนำอภิปรายหรือให้สถานการณ์เพิ่มเติมเพ่ือแก้ไขแนวคิด คลาดเคลอ่ื นให้ถกู ต้อง 5. นักเรียนร่วมกันทำกิจกรรม ร่วมคิด ร่วมทำ โดยนักเรียนทำกิจกรรม ตามวิธีการของตนเอง เพ่ือให้นักเรียนนำความรู้ที่ได้เรียนมาใช้ให้เกิด ประโยชน์และเหมาะสมกับบริบทมากที่สุด ซึ่งครูอาจแนะนำให้ นักเรียนออกแบบและสร้างผลงานศิลปะ ส่ิงของเคร่ืองใช้ เพาะปลูก หรืออ่ืน ๆ 6. นักเรียนอ่านและอภิปรายเนื้อเรื่องในหัวข้อวิทย์ใกล้ตัว ในหนังสือ เรียน หน้า 64 โดยครูกระตุ้นให้นักเรียนเห็นความสำคัญของความรู้ จากส่ิงท่ีได้เรียนรู้ในหน่วยน้ี ว่าสามารถนำไปใช้ประโยชน์ใน ชวี ติ ประจำวันไดอ้ ยา่ งไรบา้ ง ดงั น้ี 6.1 เห็นด้วยหรือไม่ว่าบางคนเทา่ น้ันทส่ี ามารถใชป้ ระโยชนจ์ ากดินได้ เพราะเหตุใด (นักเรียนตอบตามความคิดของตนเอง เชน่ ไม่เห็นดว้ ย ⎯ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ค่มู ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดินรอบตัวเรา 204 เพราะเราทุกคนสามารถใชป้ ระโยชน์จากดินได้ทัง้ ทางตรงและ ทางอ้อม) 6.2 เราสามารถนำดินชนิดใดก็ได้มาป้ันและสรา้ งเปน็ บ้านดินใช่หรือไม่ อยา่ งไร (นักเรียนตอบตามความคิดของตนเอง แต่ควรตอบได้ว่าใน การเลือกดินมาป้ันหรือสรา้ งเป็นบา้ นดินควรเป็นดนิ ที่จับตัวกันได้ดี เนื้อละเอียดอย่างดินเหนียว) 7. นักเรียนร่วมกันตอบคำถามสำคัญ ประจำหน่วยอีกครั้ง ดังน้ี “การใช้ประโยชน์จากดินต้องพิจารณาสิ่งใดบ้าง” ถ้าคำตอบยังไม่ ถูกตอ้ ง ให้นักเรยี นร่วมกนั อภปิ รายเพ่อื ให้ได้คำตอบที่ถูกตอ้ ง สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

205 คู่มือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา สรปุ ผลการเรียนรู้ของตนเอง ครกู ระตุ้นในนักเรยี นนำความรู้ทไ่ี ด้เรยี นรู้มาท้งั บท สรุปเป็นข้อความหรอื รูป ตามความเขา้ ใจของนกั เรยี น ⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา 206 แนวคำตอบในแบบฝึกหดั ทา้ ยบท ✓ ✓ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

207 คู่มือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ดนิ รอบตัวเรา นักเรียนออกแบบและสร้างผลงานการนำดนิ มาใช้ประโยชน์ ใหเ้ หมาะสมกบั ชนิดของดิน ⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ดินรอบตัวเรา 208 บรรณานุกรม (หนว่ ยท่ี 4) Kusnick, J. (2 0 0 2 ). Growing pebbles and conceptual prisms: Understanding the source of student misconceptions about rock formation. Journal of GeoScience education, 50(1), 31-39) Melanie D.G. (2010). Ten misconceptions about soil. Retieve January 15, 2018 from https://www.zdnet. com/ article/ten-misconceptions-about-soil/ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

209 คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.2 เลม่ 2 | แบบทดสอบทา้ ยเล่ม แนวคำตอบในแบบทดสอบทา้ ยเล่ม ⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ค่มู อื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | แบบทดสอบท้ายเล่ม 210 สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

211 คมู่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.2 เล่ม 2 | แบบทดสอบทา้ ยเล่ม ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี