(คู่มือ) หนังสือเรียนสสวท พื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.6 ล.2

คู่มอื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 104 ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) เกณฑก์ ารประเมนิ ควรปรบั ปรงุ (1) ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) สามารถอธบิ ายการเกดิ ปรากฏการณเ์ รือน S14 การสร้าง การอธบิ ายการเกิด สามารถอธิบายการเกิด สามารถอธิบายการเกดิ กระจกตามธรรมชาติใน ปรากฏการณเ์ รือนกระจก ภาวะปกติและ แบบจำลอง ปรากฏการณเ์ รือน ปรากฏการณเ์ รือนกระจก ตามธรรมชาตใิ นภาวะปกติ ปรากฏการณ์เรือน และปรากฏการณ์เรือน กระจกท่รี นุ แรงขึ้นโดย กระจกตามธรรมชาติ ตามธรรมชาติในภาวะ กระจกท่รี ุนแรงข้ึน โดยใช้ ใช้แบบจำลองทส่ี รา้ งขน้ึ แบบจำลองท่สี รา้ งข้นึ ได้ ไดถ้ ูกต้องบางสว่ น ในภาวะปกตแิ ละ ปกตแิ ละปรากฏการณ์ อย่างถูกต้อง จากการชีแ้ นะ แม้วา่ จะไดร้ บั การชแี้ นะ ของครหู รือผอู้ ืน่ จากครูหรอื ผู้อ่นื ปรากฏการณเ์ รือน เรือนกระจกทร่ี นุ แรงขึ้น กระจกทีร่ นุ แรงข้ึน โดยใชแ้ บบจำลองท่สี รา้ ง โดยใชแ้ บบจำลองท่ี ข้นึ ได้อย่างถูกต้องด้วย สรา้ งขน้ึ ตัวเอง สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

105 คมู่ ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ ตาราง รายการประเมินและเกณฑ์การประเมนิ ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ทกั ษะแห่ง รายการประเมิน ระดับความสามารถ ศตวรรษท่ี 21 C4 การสอื่ สาร การนำเสนอขอ้ มูลจาก ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรบั ปรงุ (1) การสร้างแบบจำลอง C5 ความ เกี่ยวกบั การ สามารถนำเสนอข้อมลู การ สามารถนำเสนอข้อมลู การ สามารถนำเสนอขอ้ มลู ท่ีการ ร่วมมือ เปรียบเทียบ ปรากฏการณเ์ รือน สรา้ งแบบจำลอง เก่ียวกับ สร้างแบบจำลอง เกีย่ วกบั สรา้ งแบบจำลอง เก่ียวกับ กระจกตามธรรมชาติ ในภาวะปกติและ การเปรียบเทยี บ การเปรยี บเทียบ ปรากฏการณ์เรือนกระจก ปรากฏการณ์เรือน กระจกท่รี ุนแรงข้ึน ปรากฏการณเ์ รือนกระจก ปรากฏการณเ์ รือนกระจก ตามธรรมชาติในภาวะปกติ เพ่อื ใหผ้ ู้อื่นเขา้ ใจ การทำงานร่วมมอื กบั ตามธรรมชาติในภาวะปกติ ตามธรรมชาตใิ นภาวะปกติ และปรากฏการณ์เรือน ผูอ้ ืน่ ในการสรา้ ง แบบจำลอง และ และปรากฏการณเ์ รือน และปรากฏการณเ์ รือน กระจกท่ีรนุ แรงข้ึน แตไ่ ม่ อภิปรายเปรยี บเทยี บ ปรากฏการณ์เรือน กระจกท่รี ุนแรงขึ้น กระจกท่รี ุนแรงข้ึน ครอบคลุมเนอื้ หาเพ่ือใหผ้ ู้อนื่ กระจกตามธรรมชาติ ในภาวะปกตแิ ละ ครอบคลุมเนอื้ หา เพอ่ื ให้ ครอบคลุมเน้ือหาเพ่ือให้ผอู้ ่ืน เข้าใจ แม้ว่าจะได้รับการ ปรากฏการณเ์ รือน กระจกที่รนุ แรงข้ึน ผอู้ น่ื เขา้ ใจได้ ดว้ ยตนเอง เขา้ ใจ จากการชแ้ี นะของครู ช้แี นะจากครหู รือผูอ้ นื่ รวมท้งั ยอมรับความ คิดเหน็ ของผู้อื่น หรอื ผูอ้ น่ื สามารถทำงานรว่ มกบั สามารถทำงานร่วมกับผู้อน่ื สามารถทำงานรว่ มกับผู้อ่นื ผอู้ น่ื ในการสร้าง ในการสร้างแบบจำลอง ในการสร้างแบบจำลอง แบบจำลอง และอภปิ ราย และอภิปรายปรากฏการณ์ และอภิปรายปรากฏการณ์ ปรากฏการณ์เรือนกระจก เรอื นกระจกตามธรรมชาติใน เรอื นกระจกตามธรรมชาติ ตามธรรมชาติในภาวะปกติ ภาวะปกตแิ ละปรากฏการณ์ ในภาวะปกติและ และปรากฏการณเ์ รือน เรือนกระจกทรี่ นุ แรงขน้ึ ปรากฏการณเ์ รือนกระจกท่ี กระจกที่รนุ แรงข้ึน รวมท้ัง รวมทงั้ ยอมรับความคิดเห็น รุนแรงข้นึ ในบางชว่ งเวลาท่ี ยอมรบั ความคดิ เหน็ ของ ของผู้อ่ืน ในบางช่วงเวลาท่ี ทำกิจกรรม แต่ไม่ค่อยสนใจ ผอู้ ืน่ ตลอดชว่ งเวลาของ ทำกิจกรรม ในความคิดเห็นของผอู้ ืน่ การทำกจิ กรรม ⎯ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 106 กิจกรรมที่ 1.2 เราจะลดปรมิ าณแกส๊ เรอื นกระจกไดอ้ ย่างไร กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้รวบรวมข้อมูลกิจกรรมของ ส่ือการเรยี นรแู้ ละแหลง่ เรียนรู้ มนุษย์ที่มีผลต่อการเพิ่มปริมาณแก๊สเรือนกระจก และ เสนอแนวทางการปฏิบัติตนเพื่อลดกิจกรรมที่ก่อให้เกิด 1. หนงั สอื เรียน ป.6 เลม่ 2 หน้า 42–46 แก๊สเรอื นกระจก 2. แบบบนั ทกึ กิจกรรม ป.6 เลม่ 2 หน้า 34–40 เวลา 1.5 ชว่ั โมง จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. รวบรวมขอ้ มลู และบอกกิจกรรมของมนษุ ย์ทมี่ ี ผลตอ่ การเพม่ิ ปริมาณแก๊สเรือนกระจก 2. อภปิ รายและเสนอแนวทางการปฏิบตั ิตนเพอื่ ลด กิจกรรมท่ีก่อใหเ้ กดิ แกส๊ เรือนกระจก วัสดุ อุปกรณส์ ำหรบั ทำกจิ กรรม สงิ่ ทคี่ รูตอ้ งเตรยี ม/กลมุ่ ชดุ เกม Too Little Too Late ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ S8 การลงความเหน็ จากข้อมูล S13 การตคี วามหมายข้อมลู และลงข้อสรุป ทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21 C2 การคดิ อย่างมีวจิ ารณญาณ C4 การสือ่ สาร C5 ความรว่ มมือ C6 การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สาร สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

107 ค่มู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ แนวการจัดการเรียนรู้ 1. ครูทบทวนความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับปรากฏการณ์เรือนกระจก จากนั้น ในการทบทวนความรู้พื้นฐาน ใหน้ กั เรยี นร่วมกนั อภิปรายโดยใช้คำถาม ดังนี้ ครูควรให้เวลานักเรียนคิดอย่าง 1.1 แก๊สเรือนกระจกมีอะไรบ้าง (แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ แก๊ส เหมาะสม รอคอยอย่างอดทน มีเทน แก๊สไนตรัสออกไซด์ คลอโรฟลูออโรคาร์บอน ไอน้ำ และ นักเรียนต้องตอบคำถามเหล่านี้ได้ โอโซน) ถูกต้อง หากตอบไม่ได้หรือลืมครู 1.2 การเพิม่ ขนึ้ ของแกส๊ เรือนกระจกในปริมาณท่ีมากกว่าปกติ ส่งผล ต้องให้ความรทู้ ถี่ ูกตอ้ งทนั ที ตอ่ ส่ิงมชี วี ติ และสิ่งแวดล้อมบนโลกอย่างไร (การเพิม่ ขึ้นของแก๊ส เรือนกระจกในปริมาณที่มากกว่าปกติจะทำให้มีการดูดกลืนและ ในการตรวจสอบความรู้เดิม ปล่อยรังสีอินฟราเรดมากขึ้น ซึ่งเป็นสาเหตุให้อุณหภูมิอากาศ ครูเพียงรับฟังเหตผุ ลของนักเรียน โดยเฉลี่ยบนโลกสูงขึ้น จนเกิดภาวะโลกร้อน ส่งผลให้น้ำแข็งขั้ว และยังไม่เฉลยคำตอบใด ๆ แต่ โลกหลอมเหลว ระดับน้ำทะเลจะสูงขึ้น เกิดความแห้งแล้ง ชักชวนให้นักเรียนหาคำตอบด้วย ยาวนานกว่าปกติ และอาจทำให้โรคระบาดบางอย่างที่หยุดการ ตนเองจากการทำกิจกรรม ระบาดไปแลว้ กลบั มาระบาดใหมไ่ ด)้ 2. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเกี่ยวกับการเพิ่มและลดปริมาณแก๊สเรือน กระจก จากนัน้ ใหน้ กั เรยี นร่วมกนั อภิปรายโดยใช้คำถาม ดงั นี้ 2.1 กิจกรรมใดบ้างที่เพิ่มปริมาณแก๊สเรือนกระจก (นักเรียนตอบ ตามความเข้าใจ เช่น การเผาไหม้ถ่านจากไม้ การเผาขยะ การ คมนาคม) 2.2 นักเรียนคิดว่ามีวิธีใดบ้างที่ช่วยลดปริมาณแก๊สเรือนกระจก (นักเรียนตอบตามความเข้าใจ เช่น ปลูกต้นไม้ ลดการใช้ รถสว่ นตัว การคัดแยกขยะ) 3. ครูเชื่อมโยงความรู้เดิมของนักเรียนเข้าสู่กิจกรรม 1.2 โดยใช้คำถาม ดังนี้ นักเรียนรู้หรือไม่ว่ากิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ส่งผลต่อการเพ่ิม ปริมาณแก๊สเรือนกระจก และจะมีแนวทางการปฏิบัติตนใดบ้างเพื่อ ลดกจิ กรรมทกี่ ่อให้เกิดแกส๊ เรือนกระจก 4. นกั เรยี นอ่านชอ่ื กจิ กรรม และทำเป็นคิดเปน็ จากนัน้ รว่ มกันอภิปราย เพื่อตรวจสอบความเข้าใจเกี่ยวกับจุดประสงค์ในการทำกิจกรรมโดย ใชค้ ำถาม ดงั นี้ 4.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้เรียนเรื่องอะไร (กิจกรรมที่มีผลต่อการ เพม่ิ และลดปริมาณแก๊สเรือนกระจก) 4.2 นกั เรียนจะได้เรียนรู้เร่อื งนีด้ ว้ ยวิธใี ด (รวบรวมขอ้ มลู ) ⎯ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 108 4.3 เมอ่ื เรียนแลว้ นักเรียนจะทำอะไรได้ (บอกกิจกรรมของมนุษย์ที่มี ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และ ผลต่อการเพิ่มปริมาณแก๊สเรือนกระจกและเสนอแนวทางการ ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ท่นี ักเรยี นจะได้ ปฏบิ ัติตนเพ่ือลดกจิ กรรมทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ แก๊สเรือนกระจก) ฝึกจากการทำกจิ กรรม 4. นักเรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 34 และ อ่าน สิง่ ทีต่ อ้ งใช้ในการทำกจิ กรรม S8 การลงความเห็นจากข้อมูลเกี่ยวกับการ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกและจากการเล่น 5. นักเรียนอ่านทำอย่างไร โดยครูฝึกทักษะการอ่านตามที่เหมาะสมกับ เกม ความสามารถของนักเรียน จากนั้นครูตรวจสอบความเข้าใจเกี่ยวกับ วิธีการทำกิจกรรม จนนักเรียนเข้าใจลำดับการทำกิจกรรม โดยใช้ C2 การวิเคราะห์และประเมินผลจากการ คำถาม ดงั น้ี คำนวณคารบ์ อนฟตุ พริ้นท์มเพ่ือหาแนว 5.1 กิจกรรมนี้นักเรียนต้องทำอะไรเป็นลำดับแรก (อภิปรายและ ทางการปฏิบตั ิตนในการลดปรมิ าณแก๊ส บันทึกกิจกรรมของมนุษย์ที่ส่งผลต่อการเพิ่มปริมาณแก๊สเรือน เรอื นกระจก กระจกสู่บรรยากาศ) 5.2 นักเรียนสามารถคำนวณปริมาณการปล่อยแก๊สเรอื นกระจกของ C4 การนำเสนอขอ้ มูลทไ่ี ด้จากการคำนวณ ตนเองได้จากแหล่งใด (เว็บไซต์ขององค์การบริหารจัดการก๊าซ คาร์บอนฟตุ พร้นิ ท์และการเล่นเกม เรอื นกระจก (องค์การมหาชน) หรอื เวบ็ ไซตอ์ ่ืน ๆ ท่เี กี่ยวข้อง) เปรียบเทยี บการปลอ่ ยแก๊สเรือนกระจก 5.3 เมื่อคำนวณปริมาณการปล่อยแก๊สเรือนกระจกของตนเองเสร็จ และบอกแนวทางการปฏบิ ตั ติ นเพ่อื ลด แล้ว นกั เรยี นต้องทำส่ิงใดต่อไป (เปรยี บเทียบปริมาณการปล่อย กิจกรรมท่กี ่อให้เกดิ แกส๊ เรอื นกระจก แก๊สเรือนกระจกของตนเองกับเพื่อนและวิเคราะห์หาสาเหตุที่ ทำใหผ้ ลของคาร์บอนฟุตพร้นิ ท์ของตนเองและเพื่อนแตกต่างกัน C5 การทำงานรว่ มกับผูอ้ น่ื ในการร่วมกนั และบนั ทึกผล) อภิปรายขอ้ มลู ที่ไดจ้ ากการคำนวณ 5.4 คาร์บอนฟุตพริ้นท์ หมายถึงอะไร (คาร์บอนฟุตพริ้นท์หมายถึง คาร์บอนฟุตพรน้ิ ท์และขณะเลน่ เกม ปริมาณแก๊สเรือนกระจกที่ปล่อยออกมาจากผลิตภัณฑ์แต่ละ หน่วย ตลอดวัฎจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ตั้งแต่การได้มาซึ่ง C6 การใชเ้ ทคโนโลยใี นการคำนวณปริมาณ วัตถุดิบ การขนส่ง การประกอบชิ้นส่วน การใช้งาน และการ การปลอ่ ยแกส๊ เรือนกระจกจากเวบ็ ไซต์ จัดการซากผลิตภัณฑ์หลังใช้งาน โดยคำนวณออกมาในรูปของ ขององค์การบริหารจัดการกา๊ ซเรือน คาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า) กระจก (องคก์ ารมหาชน) หรอื เวบ็ ไซต์ 5.5 กอ่ นเลน่ เกม Too Little Too Late นกั เรยี นตอ้ งทำอะไร (อ่าน อืน่ ๆ ท่เี ก่ยี วข้อง คมู่ อื การเลน่ เกมให้เขา้ ใจ) 5.6 เมื่อเล่นเกมเสร็จแล้ว นักเรียนต้องบันทึกเกี่ยวกับสิ่งใด (กิจกรรมที่เพิ่มปรมิ าณแก๊สเรือนกระจกและแนวทางการปฏิบตั ิ ตนเพ่อื ลดกจิ กรรมท่ีก่อให้เกิดแก๊สเรือนกระจก) สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

109 คมู่ อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 5.7 นักเรียนนำข้อมูลจากที่ใดมาอภิปรายเกี่ยวกับกิจกรรมที่เพ่ิม ขอ้ เสนอแนะเพิ่มเตมิ ปริมาณแก๊สเรือนกระจก (นำข้อมูลจากการคำนวณคาร์บอน ฟตุ พรน้ิ ทแ์ ละข้อมูลทีไ่ ด้จากการเล่นเกม) ก่อนเล่นเกม Too Little Too Late ครูแจ้งจุดประสงค์ของเกมดังนี้ การเล่น 5.8 ภายหลังการอภิปราย นักเรียนต้องกลับไปแก้ไขข้อมูลใดให้ เกมน้ีเพื่อให้นักเรียนตระหนักเกี่ยวกับ ถูกตอ้ ง (ขอ้ มูลที่บันทึกไวใ้ นข้อ 1 คือกิจกรรมของมนุษย์ที่ส่งผล กิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ที่ส่งผลต่อ ตอ่ การเพิม่ ปรมิ าณแกส๊ เรือนกระจกสูบ่ รรยากาศ) การเพิ่มปริมาณแก๊สเรือนกระจกสู่ บรรยากาศ และแนวทางการปฏิบัติตน 5.9 นักเรียนต้องร่วมกันอภิปรายและนำเสนอข้อมูลอะไร (แนว เพื่อลดกิจกรรมที่ก่อให้เกิดแก๊สเรือน ทางการปฏิบตั ติ นเพือ่ ลดกิจกรรมที่ก่อใหเ้ กิดแกส๊ เรือนกระจก) กระจก 6. เมอ่ื นักเรียนเข้าใจวธิ ีการทำกจิ กรรมในทำอย่างไรแลว้ ให้นกั เรียนเริ่ม ข้อเสนอแนะเพ่มิ เตมิ ปฏิบัติตามขั้นตอนการทำกิจกรรมและครูแจกชุดเกม Too Little Too Late ให้นักเรยี นแตล่ ะกลุม่ ถ้าครูนำอภปิ รายข้อท่ี 7.6 และ 7.7 แล้ว นักเรียนยังตอบกิจกรรม 7. ภายหลังการทำกิจกรรม ครูนำอภิปรายผลการทำกิจกรรมโดยใช้ ทเ่ี พมิ่ ปริมาณแกส๊ เรือนกระจกและ คำถาม ดงั นี้ กิจกรรมที่ลดแก๊สเรือนกระจกได้ 7.1 กิจกรรมใดของนักเรียนที่เพิ่มแก๊สเรือนกระจกให้กับบรรยากาศ ไม่ครอบคลุม ให้ครูอภิปรายการ์ด (นักเรียนตอบตามกจิ กรรมท่ีตนเองทำ เชน่ นั่งรถยนต์ส่วนตัวไป กิจกรรมที่เพิ่มและลดแก๊สเรือน โรงเรียน การเผาขยะ) กระจกท่เี หลือในกองกลางเพม่ิ เติม 7.2 นักเรียนคิดว่ากิจกรรมที่นักเรียนทำปล่อยแก๊สเรือนกระจกมาก หรือน้อยกว่ากันเมือ่ เทียบกับเพื่อน เพราะเหตุใด (นักเรียนตอบ ตามผลที่ได้ เช่น มากกว่าเพื่อน เพราะมีจำนวนคนในบ้าน มากกว่า ใชเ้ คร่ืองใช้ไฟฟ้าต่าง ๆ มากกวา่ ใชย้ านพาหนะในการ เดินทางมากกวา่ ) 7.3 จากการเล่นเกม กิจกรรมใดบ้างที่เพิ่มปริมาณแก๊สเรือนกระจก ในบรรยากาศ และกิจกรรมนั้นปล่อยแก๊สเรือนกระจกชนิดใด (กจิ กรรมทีเ่ พิม่ ปรมิ าณแกส๊ เรือนกระจก ได้แก่ - การเผาไหม้เช้ือเพลิงซากดึกดำบรรพใ์ นการผลิตไฟฟ้า เช่น จากการเผาในโรงไฟฟ้าถ่านหิน โรงแยกแก๊สธรรมชาติ กระบวนเหลา่ นี้ปลอ่ ยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) - การเผาไหมเ้ ช้ือเพลิงซากดึกดำบรรพ์ในโรงงาน อุตสาหกรรม เชน่ โรงงานผลติ เม็ดพลาสติก โรงงานผลิต เฟอร์นิเจอร์ไม้ โรงงานถลุงเหลก็ โรงงานผลติ น้ำตาล โรงงานทำอฐิ มอญ โรงงานปูนซเี มนต์ โรงงานผลิตกระดาษ โรงงานเผาขยะ โรงงานอุตสาหกรรมเหลา่ นี้ปล่อยแกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 110 - การทำเหมืองแร่ และกระบวนการผลิตถ่านหินและ ปิโตรเลยี ม ปลอ่ ยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) - การคมนาคม โดยการเผาไหม้นำ้ มันเช้ือเพลงิ ในยานยนต์ เหลา่ นี้ เช่น รถยนต์ รถจกั รยานยนต์ รถไฟ รถโดยสาร สาธารณะ เรือ เครื่องบนิ ปล่อยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) - การเผาวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร ปล่อยแก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) - การเนา่ เปื่อยและการย่อยสลายของสารอินทรยี ์ ปลอ่ ยแก๊ส คารบ์ อนไดออกไซด์ (CO2) - การเกิดไฟป่าและแก๊สที่เกิดจากการปะทุของภูเขาไฟ ปลอ่ ยแกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) - การเผาไหม้ถ่านไม้ ปล่อยแกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) - การทำปศุสัตว์ เช่น การเลี้ยงวัว แกะ หมู ไก่ ปล่อยแก๊ส มเี ทน (CH4) - การถมและการฝงั กลบขยะ ปลอ่ ยแกส๊ มีเทน (CH4) - กระบวนการผลิตไฟฟ้าและการเผาไหม้เชื้อเพลิง ซากดกึ ดำบรรพ์ ปล่อยแกส๊ ไนตรสั ออกไซด์ (N2O) - การใช้ปุ๋ยเคมีในการเพาะปลูก ปล่อยแก๊สไนตรัสออกไซด์ (N2O) - กระบวนการทางเคมีในการผลิตวัสดุในโรงงาน อตุ สาหกรรม ปล่อยแกส๊ ไนตรัสออกไซด์ (N2O) - การใช้เครื่องปรับอากาศหรืออุปกรณ์ทำความเย็นที่ปล่อย คลอโรฟลอู อโรคารบ์ อน (CFCs)) 7.4 นักเรียนมีแนวทางในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อช่วยลดการ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกได้อย่างไร (แนวทางในการลดการปล่อย แก๊สเรือนกระจกทำได้ดงั น้ี - ปิดสวิตช์ไฟ และเครอื่ งใชไ้ ฟฟา้ ทุกชนดิ เมื่อเลิกใชง้ าน - เลือกซื้อเครื่องใช้ไฟฟ้าท่ีมีฉลากประหยัดไฟเบอร์ 5 ฉลาก เขียว เคร่ืองหมายคาร์บอนฟุตพร้นิ ท์ - บำรุงรักษาอุปกรณ์ไฟฟ้าอย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่องเพื่อ ยดื อายกุ ารใช้งาน สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

111 คมู่ ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ - วางแผนและกำหนดเส้นทางก่อนออกเดินทางเพ่อื ประหยัด ถ้าครูพบว่านักเรียนยังมี เชื้อเพลงิ แนวคิดคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับ กิจกรรมท่ีเพิม่ และกจิ กรรมท่ีลด - ลดการใช้รถยนต์ส่วนตัวและเปลี่ยนมาใช้รถโดยสาร ปริมาณแก๊สเรือนกระจก ครู สาธารณะแทน ควรดำเนินการโดยให้นักเรียน ร่วมกันอภิปรายจนนักเรียน - คัดแยกขยะต่าง ๆ เช่น ขยะแห้ง ขยะเปียก ขยะอันตราย มีแนวคดิ ทีถ่ กู ต้อง เพื่อลดขยะที่ต้องนำไปกำจัดจริงๆ ให้เหลือน้อยที่สุด และ นำขยะบางชนดิ ที่คดั แยกแลว้ ไปจดั การอยา่ งเหมาะสม - ช่วยกันปลูกต้นไม้ - รบั ประทานอาหารอย่างพอเหมาะ ไมม่ อี าหารเหลอื ทิง้ - เลอื กใชพ้ ลังงานสะอาด ได้แก่ พลังงานจากลม พลงั งาน จากน้ำ พลังงานแสงอาทิตย์ และพลงั งานจากคล่ืนทะเล) 7.5 นักเรียนได้เรียนรู้อะไรจากการเล่นเกม (ถ้าทุกคนทำกิจกรรมที่ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกคนละเล็กคนละน้อยจะทำให้อุณหภูมิ ของ อากาศโดยเฉลี่ยบนโลกของเราสูงขึ้น จนโลกอยู่ในภาวะโลกร้อน แต่ในทางตรงกันข้ามถ้าเราช่วยลดกิจกรรมที่ก่อให้เกิดแก๊สเรือน กระจก ก็จะช่วยไม่ให้อุณหภูมิบนโลกสูงขึ้นอย่างรวดเร็วจนเกิด ภาวะโลกรอ้ น) 8. ครูเปิดโอกาสให้นักเรียนซักถามในสิ่งที่อยากรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับ กิจกรรมที่เพ่ิมและลดปริมาณแก๊สเรือนกระจก จากนั้นร่วมกัน อภิปรายและลงข้อสรุปว่า กิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันของ มนุษย์ เช่น การเผาขยะ การคมนาคม การทำปศุสัตว์ ส่งผลให้มีการ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกสู่บรรยากาศเพิ่มขึ้น นอกจากนั้นการระเหย ของน้ำ การคายน้ำของพืช ก็ส่งผลให้มีปริมาณแก๊สเรือนกระจกใน ธรรมชาติเพิ่มขึ้นด้วย ดังนั้นเราทุกคนจึงต้องร่วมมือกันโดย ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและลดกิจกรรมต่าง ๆ ที่ก่อให้เกิดการปล่อย แก๊สเรือนกระจกสู่บรรยากาศรวมถึงช่วยเพิ่มแหล่งดูดซับแก๊สเรือน กระจกโดยช่วยกนั ปลกู ตน้ ไม้และอนรุ ักษ์ปา่ ไม้ (S13) 9. นักเรียนตอบคำถามใน ฉันรู้อะไร และร่วมกันอภิปรายเพื่อให้ได้แนว คำตอบที่ถกู ตอ้ ง 10.นักเรยี นอ่าน ส่ิงท่ีได้เรยี นรู้ และเปรียบเทยี บกับข้อสรปุ ของตนเอง 11.ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกตั้งคำถามเกี่ยวกับเรื่องที่สงสัยหรืออยากรู้ เพิ่มเติมใน อยากรู้อีกว่า จากนั้นครูอาจสุ่มนักเรียน 2-3 คน นำเสนอ ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวชิ าพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 112 คำถามของตนเองหน้าชัน้ เรียน จากนั้นนักเรียนร่วมกันอภิปรายเกีย่ วกบั คำถามทน่ี ำเสนอ 12.ครูนำอภิปรายเพื่อให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง วิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 อะไรบ้างและในขั้นตอนใด แล้วให้นกั เรยี นบนั ทึกในแบบบนั ทึกกจิ กรรม หน้า 39 13.นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเรื่องนี้ ในหนังสือเรียน หน้า 46 ครูนำ อภิปรายเพื่อนำไปสู่ข้อสรุปเกี่ยวกับสิ่งที่ได้เรียนรู้ในเรื่องนี้ จากนั้นครู กระตุ้นให้นักเรียนตอบคำถาม ซึ่งครูควรเน้นให้นักเรียนตอบคำถาม ในช่วงท้ายของเนื้อเรื่องว่า ปรากฏการณ์เรือนกระจกส่งผลต่อสิ่งมีชีวิต และสิง่ แวดล้อม นอกจากปรากฏการณ์เรือนกระจกแล้วยังมีอะไรอีกบ้าง ที่ส่งผลต่อสิ่งมีชีวติ และสิ่งแวดล้อม โดยให้นักเรียนร่วมกันอภิปรายตอบ คำถาม ซึ่งครูควรเน้นให้นักเรียนตอบคำถามพร้อมอธิบายเหตุผล ประกอบและชักชวนให้นักเรียนไปหาคำตอบร่วมกันจากการเรียนเรื่อง ตอ่ ไป ความร้เู พมิ่ เติมสำหรับครู ครูอาจบรรยายเพิ่มเติมเกี่ยวกับแนวทางการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อช่วยลดการปล่อย แก๊สเรือนกระจก เชน่ การรับประทานอาหารให้พอเหมาะ ไม่ทานอาหารเหลือทิ้งซงึ่ จะมีผลทำ ให้เกิดแก๊สมีเทนจากการย่อยสลายสารอินทรีย์ การคัดแยกขยะต่าง ๆ ก่อนทิ้ง เช่น ขยะแห้ง ขยะเปียก ขยะอันตราย เพื่อลดขยะที่ต้องนำไปกำจัดจริงๆ ให้เหลือน้อยที่สุด และการนำขยะ บางชนิดที่คัดแยกแล้วไปจัดการอย่างเหมาะสม เพราะการจัดการขยะที่ไม่เหมาะสม เช่น การ นำขยะไปเผา การนำมากองรวมกนั จะเปน็ การเพิม่ แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ในบรรยากาศได้ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

113 ค่มู อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ แนวคำตอบในแบบบนั ทึกกิจกรรม 1. รวบรวมขอ้ มูลและบอกกจิ กรรมของมนษุ ย์ทีม่ ีผลตอ่ การเพิ่มปริมาณแก๊สเรือนกระจก 2. อภิปรายและเสนอแนวทางการปฏิบัตติ นเพื่อลดกิจกรรมที่ก่อให้เกิดแกส๊ เรอื นกระจก การหงุ ตม้ อาหาร การเผาขยะ การเผาป่า การคมนาคมต่าง ๆ เชน่ รถยนต์ รถจักรยานยนต์ เรอื การทำปศสุ ัตว์ เชน่ การทำฟาร์มหมู ฟารม์ ไก่ 6. การใช้ป๋ยุ เคมใี นการเพาะปลกู ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 114 นกั เรียนตอบตามผลการทำกิจกรรม เช่น 5.31 ตนั คารบ์ อนไดออกไซดเ์ ทยี บเทา่ ตอ่ ปี 2.89 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่าตอ่ ปี ผลจากการคำนวณคาร์บอนฟุตพร้ินท์ของตนเองมากกว่าของเพอื่ น นกั เรียนตอบตามผลการทำกิจกรรม เชน่ 1. จำนวนสมาชกิ ในครอบครวั 2. การเลอื กชนิดของใช้เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้าแตกตา่ งกนั เช่น หลอดไฟ เครอ่ื งปรับอากาศ โทรทัศน์ หมอ้ หงุ ข้าว เตาไมโครเวฟ เตาแกส๊ หงุ ต้ม เตารีด เครื่องทำน้ำอนุ่ เครือ่ งซักผ้า กระตกิ นำ้ ร้อน ทชี่ าร์จโทรศพั ท์เคล่อื นท่ี ตเู้ ย็น 1 ประตู ตูเ้ ย็น 2 ประตู 3. จำนวนการใช้เครอื่ งใชไ้ ฟฟ้าตา่ ง ๆ 4. ระยะเวลาท่ีใช้เครอื่ งใช้ไฟฟา้ 5. การเลอื กใช้ชนดิ ของยานพาหนะในการเดินทางไปทำงาน เชน่ รถโดยสารประจำทาง รถแท๊กซี่ รถยนตส์ ่วนตัว รถจกั รยานยนต์ รถตู้ รถไฟ จักรยาน รถไฟฟ้า 6. ระยะทางที่ใชใ้ นการเดนิ ทาง 7. การเลือกใช้ชนิดของยานพาหนะในการเดินทางท่องเทย่ี ว เช่น รถโดยสารประจำทาง รถยนต์ส่วนตวั รถไฟ เครื่องบิน 8. การเลอื กรับประทานอาหารประเภทตา่ ง ๆ เชน่ แปง้ เนอื้ ผัก ผลไม้ 9. การเลือกประเภทน้ำดมื่ ตา่ ง ๆ เช่น น้ำอดั ลม กาแฟ นำ้ ชา นม น้ำผลไม้ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

115 คู่มือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 1 การเผาไหม้เช้ือเพลงิ ซากดึกดำบรรพ์ ✓ ในการผลติ ไฟฟ้า 2 การเผาไหมเ้ ชอ้ื เพลิงซากดกึ ดำบรรพ์ ✓ ในโรงงานอตุ สาหกรรม 3 การทำเหมอื งแร่ และกระบวนการ ✓ ผลติ ถา่ นหินและปโิ ตรเลยี ม 4 การคมนาคม (การเผาไหม้น้ำมันเชอ่ื เพลงิ ) ✓ 5 การเผาวสั ดเุ หลือใชท้ างการเกษตร ✓ 6 การเกิดไฟป่าและ การปะทขุ องภูเขาไฟ ✓ 7 การเผาไหม้ถา่ นไม้ ✓ 8 การทำปศุสัตว์ ✓ 9 การเนา่ เปื่อยและการย่อยสลาย ของสารอนิ ทรยี ์ ✓ 11 การถมและการฝงั กลบขยะ ✓ 12 กระบวนการผลติ ไฟฟา้ และการ ✓✓ เผาไหม้เชื้อเพลงิ ซากดึกดำบรรพ์ ✓ 13 ซกาากรใดชกึ ป้ ดุ๋ยำเบครมรีใพน์การเพาะปลูก 14 กซราะกบดวึกนดกำบารรทรพาง์ เคมีในการผลิตวสั ดุ ในโรงงานอตุ สาหกรรม ✓ 15 การใช้เครอื่ งปรับอากาศหรอื อุปกรณ์ ทำความเย็นทีป่ ลอ่ ยคลอโรฟลูออโรคารบ์ อน ✓ ⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 116 การปลูกตน้ ไม้ การคัดแยกขยะ การรบั ประทานอาหารอย่างพอเหมาะ การลดการใชร้ ถยนตส์ ่วนตวั ในการเดนิ ทาง การเลือกใช้พลงั งานสะอาด การนำขยะบางชนดิ ท่คี ัดแยกแลว้ ไปจดั การอยา่ งเหมาะสม สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

117 ค่มู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ นักเรียนตอบตามความรทู้ ไ่ี ดจ้ ากกิจกรรม เชน่ การหงุ ตม้ อาหาร การเผาขยะ การเผาป่า การคมนาคมต่าง ๆ การทำปศสุ ตั ว์ การใชป้ ยุ๋ เคมีในการเพาะปลูก ถ้าเราไมล่ ดกิจกรรมท่กี อ่ ให้เกดิ แกส๊ เรือนกระจก แก๊สเรอื นกระจกในบรรยากาศจะมี ปริมาณเพม่ิ ข้ึนมากกว่าปกติ จะทำให้มกี ารดูดกลืนและปลอ่ ยรงั สอี นิ ฟราเรดมากขึ้น ส่งผลให้อณุ หภมู ิของอากาศโดยเฉลย่ี บนโลกสูงขนึ้ จนโลกอยใู่ นภาวะโลกรอ้ น เชน่ ปดิ สวิตชไ์ ฟ และเครื่องใชไ้ ฟฟา้ ทกุ ชนดิ เมอ่ื เลกิ ใชง้ าน เลอื กซอื้ เครอ่ื งใชไ้ ฟฟ้าที่มฉี ลากประหยดั ไฟเบอร์ 5 ฉลาก เขียวหรอื เคร่อื งหมายคารบ์ อนฟุตพริน้ ท์ บำรงุ รักษาอปุ กรณไ์ ฟฟา้ อยา่ งสมำ่ เสมอและต่อเน่ือง วางแผนและกำหนด เสน้ ทางก่อนออกเดินทาง ลดการใช้รถยนต์สว่ นตัวและเปลย่ี นมาใชร้ ถโดยสารสาธารณะแทน การคดั แยกขยะเพื่อลด ขยะทตี่ อ้ งนำไปกำจดั จริงๆ ใหเ้ หลอื นอ้ ยทสี่ ุด และการนำขยะบางชนิดทีค่ ดั แยกแลว้ ไปจัดการอยา่ งเหมาะสม การ ช่วยกันปลกู ตน้ ไม้ การรบั ประทานอาหารอยา่ งพอเหมาะ การเลอื กใช้พลงั งานสะอาด กจิ กรรมต่าง ๆ ในชีวติ ประจำวัน เช่น การใชย้ านพาหนะตา่ ง ๆ การใชเ้ คร่อื งใช้ไฟฟา้ การเผาไหมส้ ิ่ง ตา่ ง ๆ ลว้ นส่งผลใหป้ รมิ าณแก๊สเรอื นกระจกในบรรยากาศจะมปี รมิ าณเพิ่มข้ึน ซึง่ มผี ลทำใหอ้ ุณหภมู ิ อากาศโดยเฉลยี่ บนโลกสูงขึ้นเร่ือย ๆ ในขณะที่อกี หลายกจิ กรรมชว่ ยลดปรมิ าณแกส๊ เรอื นกระจกใน บรรยากาศได้ เชน่ การปลูกตน้ ไม้ ลดการใชร้ ถยนต์สว่ นตวั ในการเดนิ ทาง การคัดแยกขยะ กจิ กรรมต่าง ๆ ในชวี ิตประจำวันของมนษุ ย์ ล้วนมสี ่วนที่ทำใหแ้ กส๊ เรือนกระจกใน บรรยากาศมปี ริมาณเพิ่มขึน้ ดงั น้ันเราทุกคนตอ้ งร่วมมอื กนั ลดกจิ กรรมต่าง ๆ ท่ีกอ่ ใหเ้ กดิ การปล่อยแกส๊ เรือนกระจกสบู่ รรยากาศ ⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 118 คำถามของนกั เรยี นทต่ี ้ังตามความอยากรู้ของตนเอง     สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

119 ค่มู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ แนวการประเมินการเรียนรู้ การประเมินการเรยี นรขู้ องนกั เรียนทำได้ ดงั น้ี 1. ประเมนิ ความรเู้ ดิมจากการอภิปรายในชั้นเรยี น 2. ประเมนิ การเรยี นรจู้ ากคำตอบของนกั เรียนระหวา่ งการจดั การเรียนรแู้ ละจากแบบบันทึกกจิ กรรม 3. ประเมนิ ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรแ์ ละทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21 จากการทำกจิ กรรมของนักเรียน การประเมนิ จากการทำกจิ กรรมท่ี 1.2 เราจะลดปรมิ าณแกส๊ เรอื นกระจกได้อยา่ งไร รหสั สิ่งทปี่ ระเมนิ คะแนน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ S8 การลงความเห็นจากข้อมูล S13 การตีความหมายขอ้ มลู และลงขอ้ สรปุ ทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21 C2 การคดิ อยา่ งมีวจิ ารณญาณ C4 การสือ่ สาร C5 ความรว่ มมอื C6 การใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศและการ สอ่ื สาร รวมคะแนน ⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 120 ตาราง รายการประเมินและเกณฑ์การประเมนิ ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ทักษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) เกณฑก์ ารประเมิน ควรปรบั ปรุง (1) ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) S8 การลง การลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเหน็ จาก สามารถลงความเห็นจาก ความเห็นจากข้อมลู ข้อมูลเกี่ยวกับการ ข้อมลู ได้ถูกต้องดว้ ยตนเอง ข้อมูลได้ถูกต้องจากการชแี้ นะ ข้อมูลได้ถูกต้องเพยี ง คำนวณปรมิ าณการ เก่ียวกับการคำนวณปริมาณ ของครูหรือผู้อ่ืนเกีย่ วกับการ บางส่วน แม้ว่าจะไดร้ ับ ปล่อยแก๊สเรือน การปล่อยแก๊สเรือนกระจก คำนวณปรมิ าณการปล่อยแก๊ส การชี้แนะจากครหู รือ กระจกและจากการ และจากการเลน่ เกม Too เรือนกระจกและจากการเล่น ผอู้ ่ืนเก่ียวกับการคำนวณ เล่นเกม Too Little Little Too Late ไดว้ า่ เกม Too Little Too Late ได้ ปรมิ าณการปล่อยแกส๊ Too Late ได้ว่า กจิ กรรมต่าง ๆ ใน วา่ กจิ กรรมต่าง ๆ ใน เรือนกระจกและจากการ กิจกรรมต่าง ๆ ใน ชีวิตประจำวัน มีส่วนทำให้ ชีวติ ประจำวนั มีส่วนทำใหเ้ กดิ เลน่ เกม Too Little Too ชวี ิตประจำวนั มสี ว่ น เกิดแกส๊ เรือนกระจกใน แก๊สเรือนกระจกในบรรยากาศ Late ได้วา่ กจิ กรรม ทำให้เกิดแก๊สเรือน บรรยากาศมีปริมาณมากขึ้น มปี ริมาณมากข้ึน ส่งผลให้ ต่าง ๆ ในชวี ติ ประจำวนั กระจกในบรรยากาศ สง่ ผลใหอ้ ุณหภูมิของอากาศ อุณหภูมิของอากาศโดยเฉล่ีย แก๊สเรือนกระจกใน มปี ริมาณมากขึ้น โดยเฉลย่ี บนโลกสูงข้ึนเรื่อย บนโลกสูงขึ้นเรื่อย ๆ เราจึง บรรยากาศมีปริมาณมาก สง่ ผลให้อุณหภมู ิของ ๆ เราจึงต้องชว่ ยกันลด ต้องช่วยกนั ลดปริมาณแก๊ส ขนึ้ ส่งผลให้อุณหภมู ิของ อากาศโดยเฉลี่ยบน ปรมิ าณแก๊สเรือนกระจกใน เรือนกระจกในบรรยากาศ อากาศโดยเฉล่ียบนโลก โลกสูงข้ึนเรื่อย ๆ เรา บรรยากาศ สงู ขนึ้ เรื่อย ๆ เราจึงต้อง จึงต้องช่วยกันลด ช่วยกนั ลดปริมาณแก๊ส ปรมิ าณแกส๊ เรือน เรือนกระจกใน กระจกในบรรยากาศ บรรยากาศ S13 การ การตีความหมาย สามารถตีความหมายข้อมลู สามารถตีความหมายข้อมูลและ สามารถตีความหมาย ตีความหมายข้อมลู ข้อมลู และลงข้อสรุป และลงข้อสรุปจากการ ลงข้อสรุปจากการคำนวณ ข้อมูลและลงข้อสรุปจาก และลงข้อสรปุ จากการคำนวณ คำนวณคาร์บอนฟุตพริ้นท์ คาร์บอนฟุตพรนิ้ ท์และจากการ การคำนวณคารบ์ อน คาร์บอนฟตุ พริน้ ท์ และจากการเลน่ เกม Too เล่นเกม Too Little Too Late ฟตุ พร้ินท์และจากการ และจากการเล่นเกม Little Too Late ไดถ้ ูกต้อง ได้ถูกต้อง โดยอาศัยการช้ีแนะ เลน่ เกม Too Little Too Too Little Too ด้วยตนเองว่ากิจกรรมต่าง ๆ ของครหู รือผู้อ่ืนวา่ กจิ กรรมต่าง Late ได้เพียงบางส่วน Late ไดว้ ่ากิจกรรม ในชีวิตประจำวันของมนุษย์ ๆ ในชีวติ ประจำวันของมนุษย์ แม้วา่ จะไดร้ ับการชี้แนะ ต่าง ๆ ใน รวมถึงส่งิ ต่าง ๆ ที่เกิดข้ึนเอง รวมถึงส่ิงต่าง ๆ ท่ีเกิดขึ้นเอง จากครหู รือผู้อน่ื ว่า ชวี ติ ประจำวนั ของ ตามธรรมชาติ ทำให้มีการ ตามธรรมชาติ ทำให้มีการ กิจกรรมตา่ ง ๆ ใน มนุษย์ รวมถึงส่งิ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกสู่ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกสู่ ชีวิตประจำวนั ของมนุษย์ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

121 คมู่ อื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ ทักษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) เกณฑ์การประเมิน ควรปรบั ปรงุ (1) ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) รวมถึงสิง่ ต่าง ๆ ที่ เกิดข้ึนเองตามธรรมชาติ ตา่ ง ๆ ที่เกิดข้ึนเอง บรรยากาศเพ่ิมขึ้น เราทุกคน บรรยากาศเพ่ิมข้ึน เราทุกคน ทำให้มกี ารปล่อยแก๊ส เรือนกระจกส่บู รรยากาศ ตามธรรมชาติ ทำให้มี ต้องร่วมมือกนั ลดกิจกรรมที่ ตอ้ งรว่ มมือกันลดกิจกรรมที่ เพิ่มขึ้น เราทุกคนต้อง รว่ มมือกนั ลดกิจกรรมที่ การปล่อยแก๊สเรือน ก่อให้เกิดการปลอ่ ยแก๊สเรือน ก่อให้เกิดการปลอ่ ยแก๊สเรือน ก่อให้เกิดการปลอ่ ยแก๊ส เรือนกระจกสู่บรรยากาศ กระจกสู่บรรยากาศ กระจกสู่บรรยากาศ กระจกสบู่ รรยากาศ เพิ่มขึ้น เราทุกคนต้อง ร่วมมือกนั ลดกิจกรรม ทกี่ ่อให้เกดิ การปล่อย แก๊สเรือนกระจกสู่ บรรยากาศ ตาราง รายการประเมนิ และเกณฑ์การประเมนิ ทักษะแหง่ ศควรรษที่ 21 ทักษะแห่ง รายการประเมิน ระดับความสามารถ ศตวรรษท่ี 21 C2 การคิด การวเิ คราะห์และ ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรับปรงุ (1) อยา่ งมี ประเมินจากการ สามารถวิเคราะห์และ วจิ ารณญาณ คำนวณคารบ์ อน สามารถวเิ คราะหแ์ ละ สามารถวิเคราะห์และ ประเมนิ จากการคำนวณ ฟุตพริ้นทแ์ ละการเล่น คารบ์ อนฟุตพร้ินท์และการ เกม Too Little Too ประเมินจากการคำนวณ ประเมนิ จากการคำนวณ เล่นเกม Too Little Too Late เพอ่ื หาแนว Late เพื่อหาแนวทางการ ทางการปฏิบตั ติ นใน คาร์บอนฟตุ พริ้นท์และการ คาร์บอนฟุตพร้ินทแ์ ละการ ปฏบิ ตั ติ นในการลดปริมาณ การลดปริมาณแก๊ส แกส๊ เรือนกระจกได้ถกู ต้อง เรอื นกระจก เลน่ เกม Too Little Too เลน่ เกม Too Little Too และสมเหตุสมผลบางสว่ น แมว้ า่ จะไดร้ ับคำชแ้ี นะจาก Late เพื่อหาแนวทางการ Late เพอ่ื หาแนวทางการ ครูหรอื ผู้อ่ืน ปฏบิ ัตติ นในการลด ปฏบิ ตั ติ นในการลดปริมาณ ปรมิ าณแก๊สเรือนกระจกได้ แก๊สเรอื นกระจกได้ถูกต้อง ถูกต้องและสมเหตสุ มผล และสมเหตุสมผลจากการ ด้วยตนเอง ชีแ้ นะจากครูหรือผอู้ ่ืน ⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 122 C4 การส่อื สาร การนำเสนอขอ้ มูลจาก สามารถนำเสนอขอ้ มลู จาก สามารถนำเสนอขอ้ มลู จาก สามารถนำเสนอขอ้ มลู จาก การคำนวณคาร์บอน C5 ความ การคำนวณคารบ์ อน การคำนวณคารบ์ อน การคำนวณคารบ์ อน ฟตุ พร้ินทแ์ ละการเล่นเกม รว่ มมอื Too Little Too Late ฟตุ พริ้นท์และการเล่น ฟุตพรนิ้ ทแ์ ละการเลน่ เกม ฟตุ พร้นิ ท์และการเล่นเกม เกยี่ วกบั กจิ กรรมที่ส่งผลต่อ การเพ่ิมปรมิ าณแกส๊ เรือน เกม Too Little Too Too Little Too Late Too Little Too Late กระจก เปรยี บเทียบการ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกของ Late เก่ียวกบั กจิ กรรม เก่ียวกับกจิ กรรมท่ีสง่ ผลต่อ เกี่ยวกับกจิ กรรมท่ีส่งผลต่อ ตนเองกับเพ่ือน และบอก แนวทางการปฏิบัติตนเพื่อ ทสี่ ่งผลต่อการเพ่ิม การเพิ่มปรมิ าณแก๊สเรือน การเพ่ิมปริมาณแกส๊ เรือน ลดกิจกรรมที่กอ่ ใหเ้ กิดแก๊ส เรือนกระจก แต่ไม่ ปริมาณแกส๊ เรอื น กระจก เปรยี บเทียบการ กระจก เปรียบเทียบการ ครอบคลุมเน้ือหา แมว้ า่ จะ ได้รบั คำแนะนำจากครูหรือ กระจก เปรยี บเทยี บ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกของ ปล่อยแกส๊ เรือนกระจกของ ผูอ้ ืน่ สามารถการทำงานร่วมกบั การปลอ่ ยแก๊สเรือน ตนเองกับเพื่อน และบอก ตนเองกับเพื่อน และบอก ผู้อนื่ การมสี ว่ นรว่ มในการ อภปิ รายข้อมูลที่ได้จากการ กระจกของตนเองกบั แนวทางการปฏบิ ัตติ นเพ่ือ แนวทางการปฏบิ ตั ติ นเพ่ือ คำนวณคารบ์ อนฟุตพร้ินท์ และท่ีได้จากขณะเลน่ เกม เพือ่ น และบอกแนว ลดกิจกรรมที่ก่อใหเ้ กิด ลดกจิ กรรมที่ก่อใหเ้ กิดแกส๊ Too Little Too Late เกีย่ วกับกจิ กรรมทสี่ ่งผลต่อ ทางการปฏิบตั ติ นเพื่อ แก๊สเรือนกระจกได้ เรือนกระจกไดค้ รอบคลมุ การเพิ่มปรมิ าณแก๊ส เรอื นกระจก เปรียบเทยี บ ลดกจิ กรรมที่ก่อใหเ้ กดิ ครอบคลุมเนอ้ื หา เพ่ือให้ เน้ือหาเพ่ือให้ผู้อ่นื เข้าใจ การปล่อยแก๊สเรือนกระจก ของตนเองกบั เพ่ือน และ แก๊สเรอื นกระจกเพ่ือให้ ผอู้ ืน่ เขา้ ใจได้ ดว้ ยตนเอง จากการชีแ้ นะของครูหรือ แนวทางการปฏบิ ัติตนเพื่อ ลดกิจกรรมที่กอ่ ใหเ้ กดิ แก๊ส ผู้อนื่ เขา้ ใจ ผอู้ ื่น เรือนกระจก ในบางชว่ งเวลา ทท่ี ำกิจกรรม แต่ไม่ค่อยสนใจ การทำงานรว่ มกบั ผอู้ นื่ สามารถทำงานรว่ มกบั สามารถทำงานรว่ มกบั ผอู้ ืน่ ในความคิดเหน็ ของผู้อน่ื การมสี ่วนร่วมในการ ผู้อน่ื การมสี ่วนรว่ มในการ การมีส่วนร่วมในการ อภปิ รายข้อมูลท่ไี ด้จาก อภปิ รายข้อมลู ทไ่ี ด้จาก อภปิ รายข้อมูลท่ีได้จากการ การคำนวณคาร์บอน การคำนวณคารบ์ อน คำนวณคารบ์ อนฟุตพร้นิ ท์ ฟตุ พริน้ ท์และที่ไดจ้ าก ฟตุ พร้นิ ท์และท่ีไดจ้ าก และที่ได้จากขณะเล่นเกม ขณะเล่นเกม Too ขณะเล่นเกม Too Little Too Little Too Late Little Too Late Too Late เกี่ยวกบั เก่ยี วกับกจิ กรรมทสี่ ่งผลต่อ เกย่ี วกบั กิจกรรมที่ กิจกรรมทส่ี ง่ ผลต่อการเพิม่ การเพิ่มปรมิ าณแก๊สเรือน ส่งผลตอ่ การเพิม่ ปรมิ าณแกส๊ เรอื นกระจก กระจก เปรยี บเทียบการ ปรมิ าณแก๊สเรอื น เปรียบเทียบการปล่อยแกส๊ ปล่อยแก๊สเรือนกระจกของ กระจก เปรยี บเทียบ เรอื นกระจกของตนเองกับ ตนเองกับเพื่อน และ การปลอ่ ยแก๊สเรอื น เพอื่ น และแนวทางการ แนวทางการปฏบิ ตั ิตนเพ่ือ กระจกของตนเองกับ ปฏิบัติตนเพื่อลดกิจกรรมที่ ลดกจิ กรรมท่ีกอ่ ให้เกดิ แกส๊ เพอ่ื น และแนวทางการ กอ่ ให้เกิดแก๊สเรอื นกระจก เรอื นกระจก รวมท้งั ยอมรับ ปฏบิ ตั ติ นเพ่ือลด ตลอดช่วงเวลาของการทำ ความคดิ เห็นของผู้อื่น ใน กจิ กรรมที่ก่อให้เกดิ กจิ กรรม บางช่วงเวลาที่ทำกิจกรรม แก๊สเรือนกระจก สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ⎯

123 คมู่ อื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ รวมทั้งยอมรบั ความ คิดเหน็ ของผู้อื่น C6 การใช้ การใชเ้ ทคโนโลยี สามารถใชเ้ ทคโนโลยี สามารถใชเ้ ทคโนโลยี สามารถใช้เทคโนโลยี เทคโนโลยี สารสนเทศในการ สารสนเทศในการคำนวณ สารสนเทศในการคำนวณ สารสนเทศในการคำนวณ สารสนเทศและ คำนวณปริมาณการ ปริมาณการปล่อยแกส๊ ปรมิ าณการปล่อยแกส๊ เรือน ปริมาณการปล่อยแกส๊ เรือน การสอ่ื สาร ปล่อยแก๊สเรือนกระจก เรอื นกระจกของตนเอง กระจกของตนเองจาก กระจกของตนเองจาก ของตนเองจากเว็บไซต์ จากเวบ็ ไซต์ขององคก์ าร เวบ็ ไซต์ขององค์การบรหิ าร เวบ็ ไซตข์ ององค์การบริหาร ขององค์การบริหาร บริหารจดั การกา๊ ซเรือน จดั การก๊าซเรือนกระจก จัดการกา๊ ซเรือนกระจก จัดการก๊าซเรือน กระจก (องค์การมหาชน) (องคก์ ารมหาชน) หรือ (องคก์ ารมหาชน) หรือ กระจก (องค์การ หรอื คำนวณโดยใชเ้ วบ็ ไซต์ คำนวณโดยใช้เว็บไซต์อืน่ ๆ คำนวณโดยใช้เว็บไซต์อนื่ ๆ มหาชน) หรือคำนวณ อื่น ๆ ทีเ่ กี่ยวข้อง จาก ทเ่ี กี่ยวข้อง จากแหล่งข้อมลู ทเ่ี กย่ี วข้อง จากแหล่งข้อมูล โดยใช้เว็บไซตอ์ ่ืน ๆ ที่ แหล่งขอ้ มลู ที่นา่ เช่ือถือได้ ท่ีน่าเชอื่ ถือได้อยา่ งถกู ต้อง ที่นา่ เช่อื ถือได้ถูกตอ้ งเพียง เก่ยี วขอ้ ง อย่างถูกต้องด้วยตนเอง จากการช้แี นะของครูหรือ บางส่วน แมว้ า่ จะได้รบั ผูอ้ น่ื คำแนะนำจากครหู รือผอู้ ่นื ⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ 124 กจิ กรรมทา้ ยบทท่ี 2 ปรากฏการณเ์ รอื นกระจก (0.5 ชว่ั โมง) 1. ครใู หน้ ักเรียนวาดรูปหรือเขียนสรุปสิ่งท่ีได้เรียนรจู้ ากบทน้ี ในแบบบันทึก กิจกรรม หนา้ 40 2. นักเรียนตรวจสอบการสรุปสิ่งที่ได้เรียนรู้ของตนเองโดยเปรียบเทียบกับ ผังมโนทศั น์ในหวั ขอ้ รอู้ ะไรในบทน้ี ในหนงั สือเรียน หนา้ 47 3. นักเรียนกลับไปตรวจสอบคำตอบของตนเองในสำรวจความรู้ก่อนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 24 - 25 อีกครั้ง ถ้าคำตอบของนักเรียนไม่ ถูกตอ้ งให้ขดี เสน้ ทบั ข้อความเหลา่ น้ัน แล้วแก้ไขใหถ้ ูกต้อง หรอื อาจแก้ไข คำตอบด้วยปากกาที่มีสีต่างจากเดิม นอกจากนี้ครูอาจนำคำถามในรูป นำบทในหนังสือเรียน หน้า 30 มาร่วมกันอภิปรายคำตอบอีกครั้ง ดังน้ี “ในรูปนำบทเพราะเหตุใดน้ำแข็งบริเวณขั้วโลกจึงมีปริมาณลดลงอย่าง รวดเร็ว เก่ียวข้องกบั ปรากฏการณ์เรือนกระจกหรือไม่ และปรากฏการณ์ เรือนกระจกมีผลต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อมอย่างไรอีกบ้าง” ครูและ นักเรียนร่วมกันอภิปรายแนวทางการตอบคำถาม เช่น ในรูปมีการลดลง ของน้ำแข็งบริเวณขั้วโลกอย่างต่อเนื่องตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันซ่ึง เกยี่ วขอ้ งกบั ปรากฏการณ์เรือนกระจกของโลก การเพมิ่ ขึน้ ของแก๊สเรือน กระจกมาจากการทำกิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ซึ่งส่งผลตอ่ สิ่งมีชวี ิตและ ส่ิงแวดลอ้ มในดา้ นตา่ ง ๆ 4. นักเรียนทำ แบบฝึกหัดท้ายบทที่ 2 ปรากฏการณ์เรือนกระจก จากน้ัน นำเสนอคำตอบหน้าชั้นเรียน ถ้าคำตอบยังไม่ถูกต้องครูควรนำอภิปราย หรอื ใหส้ ถานการณ์เพม่ิ เตมิ เพอ่ื แก้ไขแนวคดิ คลาดเคลื่อนให้ถูกต้อง 5. นักเรียนร่วมกันทำกิจกรรม ร่วมคิด ร่วมทำ ดังน้ี แบ่งทีมเพื่อโต้วาทีใน หัวข้อ “การใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติกจะช่วยลดภาวะโลกร้อนได้” โดย บูรณาการร่วมกับวชิ าอน่ื ๆ เชน่ ภาษาไทย วทิ ยาการคำนวณ เป็นต้น สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

125 คมู่ อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ สรุปผลการเรียนรู้ของตนเอง รูปหรอื ข้อความสรุปส่ิงทไ่ี ดเ้ รยี นรู้จากบทน้ีตามความเขา้ ใจของนักเรียน ⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครรู ายวชิ าพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 126 แนวคำตอบในแบบฝึกหัดท้ายบท   แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ แกส๊ มเี ทน สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

127 ค่มู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ  แกส๊ คาร์บอนไดออกไซต์   แกส๊ มีเทน  แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ ⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 128 ปรากฏการณ์เรอื นกระจกในธรรมชาติมปี ระโยชน์ทำใหอ้ ุณหภูมขิ องอากาศบนโลก เหมาะสมตอ่ การดำรงชีวิตของสงิ่ มีชีวติ แตถ่ า้ ปรมิ าณแกส๊ เรือนกระจกเพ่มิ มากขึน้ จะสง่ ผลให้อณุ หภูมขิ องอากาศบนโลกสูงขน้ึ จนเกดิ ภาวะโลกร้อน ซึ่งสง่ ผลต่อ ส่ิงมีชีวิตและสิง่ แวดล้อม เหตกุ ารณ์น้ำแขง็ ขัว้ โลกหลอมเหลว ระดบั น้ำทะเลสงู ขน้ึ และบางพ้นื ทีม่ อี ณุ หภมู สิ ูงข้นึ จนทำใหเ้ กิดความแห้งแล้งยาวนานกว่าปกติ และการเกดิ โรคระบาดบางอย่างที่หยดุ การ ระบาดไปแล้วกลับมาระบาดใหม่ เช่น ไขเ้ ลือดออก มาลาเรีย วณั โรค การลดลงของป่าไม้ ทำให้แกส๊ เรอื นกระจกบางอย่างในบรรยากาศสูงข้ึน เช่น แกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ เน่อื งจากปา่ ไมเ้ ป็นแหล่งดูดซับแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ ถา้ ป่า ไม้มีจำนวนลดลง แหลง่ ดดู ซับแกส๊ คาร์บอนไดออกไซดก์ ็จะลดลงเช่นกนั สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

129 คู่มือครูรายวชิ าพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ บทที่ 3 ภยั ธรรมชาติ จุดประสงค์การเรียนรู้ประจาบท เม่ือเรียนจบบทน้ี นักเรียนสามารถ 1. บรรยายลักษณะและผลกระทบของน้าท่วม การกัดเซาะชายฝั่ง ดินถลม่ แผน่ ดนิ ไหว และสนึ ามิ 2. น้าเสนอแนวทางในการเฝ้าระวังและปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจาก ภยั ธรรมชาติทอี่ าจเกดิ ในท้องถ่นิ เวลา 2.5 ชัว่ โมง แนวคิดสาคญั น้าท่วม การกัดเซาะชายฝั่ง ดินถล่ม แผ่นดินไหว และสึ นามิ เป็นภัยธรรมชาติท่ีเกิดข้ึนในบางบริเวณของโลกซึ่งมีลักษณะ แตกต่างกัน ภัยบางอย่างเกิดขึ้นอย่างช้า ๆ แต่ภัยบางอย่างเกิดข้ึน อย่างฉับพลัน ซง่ึ มีผลกระทบต่อส่ิงมชี วี ิตและสิง่ แวดล้อมทแี่ ตกต่าง กัน มนุษย์ควร เฝ้าระวังและเรียนรู้วิธีปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจาก ภยั ธรรมชาตดิ งั กลา่ ว สือ่ การเรยี นรูแ้ ละแหล่งเรียนรู้ บทนม้ี อี ะไร รู้จักภยั ธรรมชาติ เร่อื งที่ 1 ป ฏิ บั ติ ต น อ ย่ า ง ไ ร ใ ห้ 1. หนงั สอื เรียน ป.6 เล่ม 2 หน้า 51-71 กจิ กรรมที่ 1 ปลอดภัยจากภยั ธรรมชาติ 2. แบบบันทึกกจิ กรรม ป.6 เล่ม 2 หน้า 44-59 3. ส่ือประกอบการเรียนรู้ เรื่องการปฏิบตั ติ นใหป้ ลอดภัยจาก ภยั ธรรมชาติ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 

ค่มู ือครูรายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 130 ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 กิจกรรมท่ี 1 รหัส ทกั ษะ  ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์  S1 การสงั เกต S2 การวดั  S3 การใชจ้ า้ นวน S4 การจา้ แนกประเภท  S5 การหาความสัมพนั ธร์ ะหวา่ ง    สเปซกับสเปซ  สเปซกับเวลา S6 การจัดกระทา้ และสอื่ ความหมายข้อมูล S7 การพยากรณ์ S8 การลงความเห็นจากขอ้ มลู S9 การต้ังสมมติฐาน S10 การกา้ หนดนิยามเชงิ ปฏบิ ตั ิการ S11 การก้าหนดและควบคุมตัวแปร S12 การทดลอง S13 การตีความหมายข้อมลู และลงขอ้ สรุป S14 การสรา้ งแบบจ้าลอง ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 C1 การสร้างสรรค์ C2 การคิดอยา่ งมวี ิจารณญาณ C3 การแกป้ ญั หา C4 การสอื่ สาร C5 ความร่วมมอื C6 การใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศและการสือ่ สาร หมายเหตุ: รหสั ทกั ษะที่ปรากฏน้ี ใชเ้ ฉพาะหนงั สอื คู่มือครเู ลม่ นี้  สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

131 คูม่ ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ แนวคดิ คลาดเคลอ่ื น แนวคิดคลาดเคลือ่ นที่อาจพบและแนวคิดทถ่ี ูกต้องในบทท่ี 3 ภัยธรรมชาติ มีดังต่อไปน้ี แนวคิดคลาดเคล่ือน แนวคิดทถ่ี กู ตอ้ ง น้าจะไม่ท่วมบนภเู ขา (TheFloodHub, 2019) น้าท่วมสามารถเกิดบริเวณพ้ืนท่ีลาดชันหรือท่ีลาด เชิงเขาได้ โดยเกิดในลักษณะน้าป่าไหลหลาก (Hamblin & Christiansen, 2001) แผ่นดินไหวเกิดจากการถล่มของแผ่นดินลงไปที่ แผ่นดินไหวเกิดจากการเปล่ยี นแปลงของแผ่นดินที่ ช่องว่างที่อยู่ใต้ดินและเกิดจากลม (Esma, 2011; อยู่ใต้ผิวโลก และส่งแรงส่ันสะเทือนขึ้นมาสู่บาง SERC, 2016) บริเว ณของผิว โ ลก (Plummer, McGeary & Carlson, 2001; Skinner & Porter, 1989) สึนามเิ กดิ ในทะเลเปดิ (Callister, 1992) สึนามไิ ม่ได้เกิดแต่ในทะเลเปิดเท่านั้น เพราะสึนามิ อาจเกิดจากแผ่นดินไหวใต้พ้ืนมหาสมุทร หรือเกิด จากภเู ขาไฟระเบิดใต้ทะเล หรือเกิดจากอุกกาบาต ต ก ล ง ใ น ท ะ เ ล ( Tarbuck, Lutgens & Tasa, 2012) ถ้าครูพบว่ามีแนวคิดคลาดเคล่ือนใดท่ียังไม่ได้แก้ไขจากการท้ากิจกรรมการเรียนรู้ ครูควรจัดการ เรียนรเู้ พมิ่ เติมเพ่ือแกไ้ ขตอ่ ไปได้ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 132 บทนี้เริ่มตน้ อย่างไร (30 นาที) ในการตรวจสอบความรู้เดิม ครูรับฟังเหตุผลของนักเรียนเป็น 1. ครตู รวจสอบความรู้เดิมของนกั เรียนเกี่ยวกับภัยธรรมชาติ โดย ส้าคัญ ครูยังไม่เฉลยค้าตอบใด ๆ ใชค้ า้ ถาม ดงั น้ี แต่ชักชวนให้หาค้าตอบท่ีถูกต้อง 1.1 สาเหตุของการเกิดน้าท่วมคืออะไร (นักเรียนตอบตาม จากกจิ กรรมต่าง ๆ ในบทเรยี นน้ี ความเข้าใจของตนเอง เช่น เกิดจากฝนตกหนักอย่าง ตอ่ เนอ่ื ง) 1.2 บริเวณท่ีอยู่อาศัยหรือในชุมชนของนักเรียนมีการกัด เซาะชายฝ่ังเกิดขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด (นักเรียนตอบ ตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ไม่มีเพราะบริเวณที่อยู่ อาศัยหรือชุมชนที่อาศัยไม่ได้อยู่ติดชายฝั่ง หรือไม่มี เพราะถงึ แม้ว่าบริเวณที่อยู่อาศยั หรือชุมชนท่ีอาศัยจะอยู่ ติดชายฝั่งแต่คล่ืนทะเลที่พัดมาไม่ได้มีความรุนแรงมาก หรือมีเพราะบริเวณท่ีอยู่อาศัยหรือชุมชนท่ีอาศัยอยู่ติด ชายฝั่งและคล่ืนทะเลท่ีพัดมามีความรุนแรงมาก จนท้า ให้ชายฝ่ังถูกกัดเซาะจนแนวชายฝั่งถอยร่นออกไปจาก ต้าแหน่งเดิมและท้าความเสียหายให้แก่ที่ส่ิงปลูกสร้าง หรอื ที่อยู่อาศัย) 1.3 ดินถล่มเกิดขึ้นได้ทุกพื้นท่ีหรือไม่ (นักเรียนตอบตาม ความเข้าใจของตนเอง เช่น ดินถล่มไม่ได้เกิดข้ึนทุกพ้นื ท่ี แต่จะเกิดเฉพาะบริเวณที่ลาดเชิงเขา บริเวณภูเขา หรือ พื้นทท่ี ่ีมีความลาดชัน) 1.4 ประเทศไทยได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวบ้างหรือไม่ และไดร้ บั ผลกระทบอยา่ งไรบา้ ง (นักเรียนตอบตามความ เข้าใจของตนเอง เช่น ประเทศไทยได้รับผลกระทบจาก เหตกุ ารณแ์ ผน่ ดินไหวอยู่หลายบริเวณ เช่น ทจี่ งั หวัดตาก กาญจนบรุ ี เชยี งราย เชียงใหม่ แพร่ แรงสั่นสะเทอื นจาก แผ่นดินไหวท้าให้สิ่งปลูกสร้างและเส้นทางคมนาคมใน พืน้ ทเ่ี กิดความเสยี หาย) 1.5 ประเทศไทยเคยได้รับผลกระทบจากสึนามิหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง เช่น บริเวณภาคใต้ของประเทศไทยในบางจังหวัด เคยได้รับ ผลกระทบจาก สึนามิที่เกิดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2547 สึ นามิท่ีพัดเข้าชายฝั่งในครั้งน้ันท้าให้ท่ีพักอาศัยและสิ่ง  สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

133 คมู่ ือครูรายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ ปลูกสร้างต่าง ๆ ถูกสึนามิซัดให้พังทลายลง ท้าให้ สภาพแวดล้อมบริเวณชายฝั่งและบริเวณใกล้เคียงเกิด ความเสียหาย และมีประชาชนได้รับบาดเจ็บและ เสียชวี ิตจ้านวนมาก) 1.6 นักเรียนจะปฏิบัติตนอย่างไรถ้าเกิดภัยธรรมชาติต่าง ๆ ดังกล่าว (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ภัยธรรมชาติบางอย่างอาจมีสัญญาณบอกเหตุก่อนเกิด ภัยธรรมชาติน้ัน ๆ เราควรติดตามสถานการณ์ และ ติดตามประกาศเตือนภัยต่าง ๆ อย่างสม้่าเสมอ เพื่อ เตรียมตวั วางแผนรับภัยธรรมชาติไดท้ นั ท่วงท)ี 2. ครูให้นักเรียนอ่านช่ือบท และจุดประสงค์การเรียนรู้ประจา บทในหนังสือเรียนหน้า 51 จากน้ันครูใช้ค้าถามเพื่อตรวจสอบ ความเขา้ ใจ ดงั น้ี 2.1 บทน้ีจะได้เรียนเรื่องอะไร (ภัยธรรมชาติจากน้าท่วม การกดั เซาะชายฝั่ง ดินถลม่ แผ่นดินไหว และสึนามิ) 2.2 จากจุดประสงค์การเรียนรู้เมื่อเรียนจบบทเรียน นักเรียน สามารถท้าอะไรได้บ้าง (สามารถบรรยายลักษณะและ ผลกระทบของภัยธรรมชาติ ได้แก่ น้าท่วม การกัดเซาะ ชายฝ่ัง ดินถล่ม แผ่นดินไหว และสึนามิ และน้าเสนอ แนวทางในการเฝ้าระวังและปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจากภัย ธรรมชาติทอี่ าจเกดิ ในทอ้ งถิน่ ) 3. นักเรยี นอา่ นช่อื บทและแนวคิดสาคญั ในหนังสอื เรียนหน้า 52 จากน้ันครูใช้ค้าถามว่า จากการอ่านแนวคิดส้าคัญ นักเรียนคิด วา่ จะไดเ้ รียนเกี่ยวกบั เรื่องอะไรบ้าง (ลกั ษณะของภัยธรรมชาติ ได้แก่ น้าท่วม การกัดเซาะชายฝั่ง ดินถล่ม แผ่นดินไหว และสึ นามิ ผลกระทบของภัยธรรมชาติ และการปฏิบัติตนให้ ปลอดภยั จาก ภัยธรรมชาติดังกล่าว) 4. ครูชักชวนให้นักเรียนสังเกตรูป และอ่านเน้ือเร่ืองในหนังสือ เรียนหน้า 52 โดยครูฝึกทักษะการอ่านตามวิธีการอ่านที่ เหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน ครูตรวจสอบความ เข้าใจจากการอ่าน โดยใช้คา้ ถามดังน้ี 4.1 จากรูปในหนังสือเรียนหน้าที่ 52 เกิดเหตุการณ์อะไรขึ้น (นา้ ท่วม) สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 

คู่มอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 134 4.2 น้าท่วมสง่ ผลกระทบตอ่ ประชาชนอยา่ งไร (ทา้ ให้เดินทาง การเตรยี มตวั ล่วงหน้าสาหรบั ครู ล้าบาก ไม่สามารถใช้รถยนต์ขนาดเล็กได้ ต้องใช้รถ เพอ่ื จดั การเรียนรู้ในครงั้ ถดั ไป ขนาดใหญ่ หรอื ใชเ้ รอื ในการเดินทาง) ในครั้งถัดไป นักเรียนจะได้เรียน 4.3 นอกจากภัยธรรมชาติที่เกิดข้ึนในรูป ยังมีภัยธรรมชาติ เร่ืองท่ี 1 รู้จักภัยธรรมชาติ โดยครูอาจ อะไรอีกบ้าง (การกดั เซาะชายฝั่ง แผ่นดินไหว สึนาม)ิ เตรียมภาพความเสียหายจากสึนามิที่ ประเทศไทยเคยได้รับผลกระทบเมื่อปี 5. ครูชักชวนนกั เรียนตอบค้าถามเกยี่ วกับภัยธรรมชาติ ในสารวจ พ.ศ. 2547 โดยจัดเตรียมรูปเพิ่มเติม ความรูก้ ่อนเรียน จากรูปท่ีมีอยู่ในหนังสือเรียนหน้า 54 ให้บันทึกวันที่และสถานท่ีท่ี ได้รับ 6. นักเรียนท้าสารวจความรู้ก่อนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม ผลกระทบ เพ่ือใช้ในข้ันน้าเข้าสู่การ หน้า 46-47 โดยนักเรียนอ่านค้าถามแต่ละข้อ ครูตรวจสอบ จดั การเรยี นรู้ ความเข้าใจของนกั เรยี น จนแน่ใจวา่ นักเรียนสามารถท้าได้ด้วย ตนเอง จึงให้นักเรียนตอบค้าถาม ซึ่งค้าตอบของแต่ละคนอาจ แตกต่างกัน และคา้ ตอบอาจถกู หรือผดิ กไ็ ด้ 7. ครูสังเกตการตอบค้าถามของนักเรียนเพื่อตรวจสอบว่า นักเรียนมีแนวคิดเกี่ยวกับภัยธรรมชาติ ได้แก่ น้าท่วม การกัด เซาะชายฝั่ง ดินถล่ม แผ่นดินไหว และสึนามิอย่างไร โดยอาจ สุ่มให้นักเรียน 2-3 คน น้าเสนอค้าตอบของตนเอง ครูยังไม่ ต้องเฉลยค้าตอบ แต่จะให้นักเรียนย้อนกลับมาตรวจสอบอีก ครั้งหลังจากเรียนจบบทน้ีแล้ว ท้ังนี้ครูควรบันทึกแนวคิด คลาดเคล่ือนหรือแนวคิดท่ีน่าสนใจของนักเรียน แล้วน้ามาใช้ ในการออกแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อแก้ไขแนว คิด คลาดเคล่ือนให้ถูกต้อง และต่อยอดแนวคิดที่น่าสนใจของ นักเรียนตอ่ ไป  สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

135 คู่มอื ครูรายวชิ าพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ แนวคาตอบในแบบบนั ทึกกิจกรรม การสา้ รวจความรูก้ ่อนเรียน นกั เรียนอาจตอบค้าถามถกู หรือผิดก็ได้ขน้ึ อยู่กบั ความรูเ้ ดมิ ของนักเรียน แตเ่ มอ่ื เรียนจบบทเรียนแล้ว ใหน้ ักเรยี นกลบั มาตรวจสอบค้าตอบอกี คร้ังและแก้ไขให้ถูกต้อง ดงั ตัวอยา่ ง สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

ค่มู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ 136     สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

137 คมู่ อื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ เรือ่ งท่ี 1 รู้จักภัยธรรมชาติ ในเรื่องน้ีนักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับลักษณะของ ส่ือการเรยี นรแู้ ละแหลง่ เรียนรู้ ภัยธรรมชาติ ได้แก่ น้าท่วม การกัดเซาะชายฝั่ง ดินถล่ม แผ่นดินไหว และสึนามิ ผลกระทบของภัยธรรมชาติ และ 1. หนงั สือเรยี น ป.6 เลม่ 2 หน้า 54-67 การปฏิบตั ิตนให้ปลอดภัยจากภยั ธรรมชาติดงั กลา่ ว 2. แบบบันทกึ กิจกรรม ป.6 เลม่ 2 หนา้ 48-57 จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ 1. รวบรวมข้อมูลและบรรยายลักษณะของภัย ธ ร ร ม ช า ติ แ ละ ผ ลก ร ะ ท บ ต่ อ ส่ิง มี ชีวิ ตและ ส่ิงแวดล้อม 2. สืบค้นข้อมูลและน้าเสนอแนวทางการเฝ้าระวงั และ การปฏบิ ตั ิตนใหป้ ลอดภยั จากภยั ธรรมชาติ เวลา 1.5 ชั่วโมง วสั ดุ อปุ กรณส์ าหรับทากิจกรรม - 3. ส่ือประกอบการเรียนรู้ เร่ือง การปฏิบัติตนให้ ปลอดภยั จากภยั ธรรมชาติ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

คมู่ ือครรู ายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 138 แนวการจดั การเรียนรู้ (30 นาที) ในการตรวจสอบความรู้เดิม ขั้นตรวจสอบความรู้ (10 นาที) ครูเพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียน และยังไม่เฉลยค้าตอบใด ๆ แต่ 1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเกี่ยวกับภัยภัยธรรมชาติ โดยให้ ชกั ชวนใหน้ ักเรียนไปหาคา้ ตอบด้วย นั ก เ รี ย น ศึ ก ษ า รู ป ค ว า ม เ สี ย ห า ย บ ริ เ ว ณ พื้ น ท่ี ภ า ค ใ ต้ ข อ ง ตนเองจากการอ่านเนื้อเรอ่ื ง ประเทศไทยที่เคยได้รบั ผลกระทบจากสึนามิ เมื่อปี พ.ศ.2547 โดยอาจใช้รูปจากหนังสือเรียนหน้า 54 จากน้ันน้าอภิปราย โดยใชค้ า้ ถาม ดังนี้ 1.1 สึนามิเกิดข้ึนที่ใด และพื้นที่บริเวณใดที่จะได้รับ ผลกระทบจากสึนามิบ้าง (นกั เรียนตอบตามความเข้าใจ ของตนเอง เช่น สึนามิเกิดข้ึนในทะเล สึนามิสามารถ เคลื่อนท่ีผ่านทะเลหรือมหาสมุทรได้เป็นระยะทาง หลายพันกิโลเมตร เมื่อเคลื่อนที่เข้าสู่ชายฝั่งจะท้าให้ บริเวณชายฝ่งั และพ้ืนทใี่ กลเ้ คียงได้รับผลกระทบ) 1.2 สึนามิ มีลักษณะของภัยธรรมชาติเหมือนกับน้าท่วม และการกัดเซาะชายฝ่ังหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบ ตามความเข้าใจของตนเอง เช่น สึนามิมีลักษณะ แตกต่างจากน้าท่วมและการกัดเซาะชายฝั่ง โดยสึนามิ เป็นคลื่นในทะเลท่ีเคลื่อนท่ีด้วยความเร็วสูงและมี พลังงานมาก เม่ือเคลอื่ นเข้าสชู่ ายฝั่งจะเปล่ียนเป็นคลื่น ขนาดยักษท์ ี่เคลือ่ นท่ีด้วยความเร็วสูงข้ึน แต่น้าท่วมเกิด บนฝ่ังเป็นเหตุการณ์ท่ีน้าในพื้นที่หนึ่ง ๆ มีระดับสูงกว่า ปกติ ซึ่งอาจเกิดในพ้ืนท่ีราบ ริมแม่น้า ที่ราบน้าท่วม ถึง บริเวณที่ลาดเชิงเขาหรือบริเวณพ้ืนที่ราบลุ่ม และ การกัดเซาะชายฝั่งเป็นการกร่อนของตะกอนบริเวณ ชายฝง่ั ) 1.3 ผลกระทบที่เกิดจากสึนามิและดินถล่ม เหมือนหรือ แตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบตามความ เข้าใจของตนเอง เช่น ผลกระทบท่ีเกิดจากสึนามิและ ดินถล่มมีความแตกต่างกัน โดยสึนามิส่งผลกระทบเป็น บริเวณกวา้ งกว่า ดนิ ถลม่ สนึ ามิส่งผลกระทบต่อบริเวณ ชายฝั่งและพ้ืนที่ใกล้เคียงชายฝ่ัง ส่วนดินถล่มส่งผล เฉพาะบริเวณที่ลาดเชิงเขา หรือพ้ืนท่ีราบท่ีอยู่ติดกับ ภูเขา)  สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

139 คมู่ อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 2. ครูเช่ือมโยงความรู้เดิมของนักเรียนสู่การเรียนเรื่อง ภัย ธรรมชาติ โดยใช้ค้าถามว่า มีพ้ืนที่อื่นอีกหรือไม่ ที่เคยได้รับ ผลกระทบจาก สึนามิ จากน้ันครูชักชวนนักเรียนหาค้าตอบ จากการอ่าน เรื่องรจู้ ักภัยธรรมชาติ ข้ันฝกึ ทักษะจากการอา่ น (10 นาที) หากนักเรียนไม่สามารถตอบ ค้าถามหรืออภิปรายได้ตามแนว 3. นักเรียนอ่านชื่อเร่ือง และค้าถามในคิดก่อนอ่าน ในหนังสือ ค้าตอบ ครูควรให้เวลานักเรียนคิด เรียนหน้า 54 แล้วรว่ มกนั อภปิ รายเพือ่ หาค้าตอบและน้าเสนอ อย่างเหมาะสม รอคอยอย่างอดทน ครูบันทึกค้าตอบของนักเรียนบนกระดานเพ่ือใช้เปรียบเทียบ แ ล ะ รั บ ฟั ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง ค้าตอบภายหลงั การอา่ นเรื่อง นกั เรยี น 4. นักเรียนอ่านคาสาคัญ ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ (หาก นักเรียนอ่านไม่ได้ ครูควรสอนอ่านให้ถูกต้อง) จากนั้นครู ชักชวนให้นักเรียนอธบิ ายความหมายของค้าสา้ คัญ ตามความ เข้าใจของตนเอง 5. นักเรียนอ่านเน้ือเร่ืองในหนังสือเรียนหน้า 54-55 โดยครูฝึก ทักษะการอ่านตามวิธีการอ่านท่ีเหมาะสมกับความสามารถ ของนักเรียน ครูใช้ค้าถามเพ่ือตรวจสอบความเข้าใจจากการ อ่าน โดยใชค้ า้ ถามดังน้ี 5.1 สึนามิท่ีเกิดเมื่อวันท่ี 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 เกิดจาก สาเหตุใด (เกิดจากแผ่นไหวอย่างรุนแรงใต้พื้นมหาสมุทร ทางตะวันตกเฉียงเหนือของเกาะสุมาตรา ประเทศ อนิ โดนเี ซยี ) 5.2 ผลกระทบของสนึ ามิในคร้ังดังกลา่ วมีอะไรบ้าง (บา้ นเรือน และส่ิงปลูกสร้างบริเวณชายฝ่ังถูกสึนามิพัดพาไป ท้าให้ ประชาชนบริเวณชายฝ่ังไม่มีท่ีอยู่อาศัยและเสียชีวิตเป็น จ้านวนมาก ท้าให้ส่ิงแวดล้อมบริเวณชายฝั่งได้รับความ เสียหายอย่างมาก) 5.3 ภยั ธรรมชาติอน่ื ๆ นอกจากสนึ ามิ มอี ะไรอีกบา้ ง (น้าทว่ ม การกัดเซาะชายฝงั่ ดนิ ถล่ม แผ่นดินไหว) ขนั้ สรุปจากการอา่ น (10 นาที) 6. นกั เรยี นรว่ มกนั สรปุ เรื่องที่อ่านซึ่งควรสรุปได้วา่ ภัยธรรมชาติ เป็นเหตุการณ์ต่าง ๆ ท่ีเกิดข้ึนตามธรรมชาติ ซึ่งท้าให้เกิด สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

ค่มู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 140 ความเสียหายต่อส่ิงมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม บางคร้ังภัย การเตรียมตวั ลว่ งหน้าสาหรับครู ธรรมชาติท่ีเกิดขึ้นมีความรุนแรงมาก เช่น การเกิดสึนามิเม่ือ เพื่อจดั การเรียนรใู้ นครงั้ ถัดไป วนั ท่ี 26 ธนั วาคม 2547 ซ่ึงสง่ ผลกระทบให้ประเทศต่าง ๆ ที่ มีบริเวณติดกับชายฝั่งได้รับความเสียหาย และมีผู้เสียชีวิต ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะได้ท้ากิจกรรม เป็นจา้ นวนมาก ท่ี 1 ปฏิบัติตนอย่างไรให้ปลอดภัยจาก 7. นักเรียนตอบค้าถามในรู้หรือยัง ในแบบบันทึกกิจกรรมหน้า ภั ย ธ ร ร ม ช า ติ ใ ห้ ค รู เ ต รี ย ม ส่ื อ 48 ประกอบการเรียนรู้เรื่อง การปฏิบัติตน 8. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบค้าตอบของ ให้ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ โดย นักเรียนในรู้หรือยัง กับค้าตอบที่เคยตอบและบันทึกไว้ในคิด ดาวนโ์ หลดส่ือจากเวบ็ ไซต์หรือจาก QR กอ่ นอ่าน Code ในหนังสือหน้า 56 และน้ามา 9. ครูให้นักเรียนอ่านค้าถามในย่อหน้าสุดท้ายของเร่ืองท่ีอ่าน พิมพ์หรือน้ามาให้นักเรียนศึกษาใน และใหน้ กั เรียนร่วมกนั อภิปรายเพื่อตอบค้าถาม ดงั น้ี รูปแบบตา่ ง ๆ ท่ีเหมาะสม 9.1 รู้หรือไม่ว่า ในประเทศไทยของเราเคยเกิดภัยธรรมชาติ ใดบ้าง และเราจะปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ นั้น ๆ ได้อย่างไร (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของ ตนเอง) ครูยังไม่เฉลยค้าตอบ แต่ชักชวนให้นักเรียนหาค้าตอบจาก การท้ากิจกรรม  สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

141 คู่มอื ครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ แนวคาตอบในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม ตัวอย่างภยั ธรรมชาติ เชน่ น้าท่วม การกดั เซาะชายฝ่ัง ดินถลม่ แผน่ ดินไหว สึนามิ สึนามิสามารถพัดพาบ้านเรือนและสิ่งปลูกสร้างบริเวณชายฝั่งให้พัง เสียหาย ทาให้ประชาชนที่อยู่บริเวณชายฝ่ังไม่มีท่ีอยู่อาศัยและเสียชีวิต จานวนมาก และทาให้สิ่งแวดล้อมบริเวณชายฝ่ังได้รับความเสียหาย อยา่ งมาก สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 

คมู่ ือครรู ายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ 142 กิจกรรมท่ี 1 ปฏบิ ตั ติ นอยา่ งไรใหป้ ลอดภยั จากภยั ธรรมชาติ กิ จ ก ร ร ม นี้ นั ก เ รี ย น จ ะ ไ ด้ ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล แ ล ะ บรรยายลักษณะของภัยธรรมชาติ และผลกระทบของภัย ธรรมชาติต่อส่ิงมีชีวิตและส่ิงแวดล้อม ได้สืบค้นข้อมูลและ น้ า เ ส น อ แ น ว ท า ง ก า ร เ ฝ้ า ร ะ วั ง แ ล ะ ก า ร ป ฏิ บั ติ ต น ใ ห้ ปลอดภยั จาก ภยั ธรรมชาติดงั กลา่ ว เวลา 1 ชั่วโมง จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ ส่อื การเรยี นรู้และแหลง่ เรยี นรู้ 1. รวบรวมข้อมูลและบรรยายลักษณะของภัย ธ ร ร ม ช า ติ แ ล ะ ผ ล ก ร ะ ท บ ต่ อ สิ่ ง มี ชี วิ ต แ ล ะ 1. หนังสือเรียน ป.6 เลม่ 2 หน้า 56-65 สิ่งแวดล้อม 2. สืบค้นข้อมูลและน้าเสนอแนวทางการเฝ้าระวัง 2. แบบบนั ทกึ กิจกรรม ป.6 เลม่ 2 หนา้ 49-57 และการปฏบิ ตั ิตนให้ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ 3. ส่ือประกอบการเรียนรู้ เร่ืองการปฏิบัติตนให้ วสั ดุ อุปกรณส์ าหรบั ทากจิ กรรม - ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ http://ipst.me/10927 S6 การจดั กระท้าและส่อื ความหมายขอ้ มลู S8 การลงความเหน็ จากข้อมูล S13 การตีความหมายขอ้ มูลและลงข้อสรปุ ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 C2 การคดิ อย่างมวี ิจารณญาณ C4 การสื่อสาร C5 ความร่วมมอื  สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

143 คู่มอื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ แนวการจัดการเรียนรู้ ในการตรวจสอบความรู้เดิม ครูเพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียน 1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมของนักเรียนเก่ียวกับลักษณะของ และยังไม่เฉลยค้าตอบใด ๆ แต่ ภัยธรรมชาติ ผลกระทบที่เกิดข้ึน และแนวทางการเฝ้าระวัง ชกั ชวนใหน้ ักเรียนไปหาค้าตอบด้วย และการปฏิบัติตนใหป้ ลอดภัยจากภยั ธรรมชาติ โดยใช้ค้าถาม ตนเองจากการทา้ กิจกรรม ดังนี้ 1.1 มีข้อความหนึ่งกล่าวว่า “ภัยธรรมชาติบนโลกมีอยู่ มากมาย แม้ว่าภัยธรรมชาติจะมีโอกาสเกิดข้ึนได้ แต่ หากเรามีการจัดการที่ดีก็จะช่วยลดความเสียหายให้ น้อยลงได้ การรับมือกับภัยธรรมชาติทุกคนต้องร่วมมือ กัน เพื่อลดความสูญเสียของชีวิตและทรัพย์สินให้น้อย ทส่ี ดุ ” จากข้อความน้ีนักเรียนจะมีส่วนช่วยลดความ สูญเสียทจี่ ะเกดิ ขึน้ จากภัยธรรมชาติได้อย่างไร (นักเรยี น ตอบตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ลักษณะของภัย ธรรมชาติต่าง ๆ จะมีลักษณะแตกต่างกัน เราจึงควร สังเกตสัญญาณเตือนภัย ติดตามสถานการณ์รอบตัว และติดตามการประกาศเตือนภัยต่าง ๆ อย่างสม้่าเสมอ เพ่ือเตรียมตัววางแผนรับ ภัยธรรมชาติที่อาจจะ เกิดข้ึน และจะได้ช่วยกันระมัดระวัง ช่วยกันแจ้งเตือน เพื่อจะได้ปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจาก ภัยธรรมชาติ ตา่ ง ๆ ได้อย่างถกู ตอ้ งและทันทว่ งที) 2. ครูใช้ค้าถามเพ่ือเช่ือมโยงความรู้เดิมของนักเรียนเข้าสู่ กิจกรรมท่ี 1 วา่ ภัยธรรมชาตติ า่ ง ๆ มลี ักษณะและมผี ลกระทบ ตอ่ สงิ่ มชี วี ติ และส่ิงแวดล้อมแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร เราจะ เรียนรใู้ นกิจกรรมที่ 1 3. นักเรียนอ่านชื่อกิจกรรม และทาเป็นคิดเป็น จากน้ันร่วมกัน อภิปรายเพื่อตรวจสอบความเข้าใจเก่ียวกับจุดประสงค์ในการ ทา้ กิจกรรม โดยใช้ค้าถามดงั นี้ 3.1 กิจกรรมน้ีนักเรียนจะได้เรียนเรื่องอะไร (ลักษณะของ ภัยธรรมชาติ ผลกระทบของภัยธรรมชาติต่อสิ่งมชี ีวิตและ ส่ิงแวดล้อม และแนวทางการเฝ้าระวังและการปฏิบัติตน ใหป้ ลอดภัยจากภัยธรรมชาติ) สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 

คู่มือครรู ายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ 144 3.2 นักเรียนจะได้เรียนรู้เรื่องนี้ด้วยวิธีใด (การสืบค้นข้อมูล ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ การรวบรวมขอ้ มูล และการแสดงบทบาทสมมต)ิ และทกั ษะแหง่ ศตวรรษที่ 21 ท่ี 3.3 เมอื่ เรยี นแลว้ นกั เรียนจะท้าอะไรได้ (บรรยายลักษณะของ นกั เรยี นจะได้ฝกึ จากการทากิจกรรม ภัยธรรมชาติและผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม และน้าเสนอแนวทางการเฝ้าระวังและการปฏิบัติตนให้ S6 การน้าข้อมูลที่ได้จากการสืบค้นและรวบรวม ปลอดภยั จากภยั ธรรมชาติดังกลา่ ว) ข้อมูลเกยี่ วกบั ลกั ษณะของภยั ธรรมชาติ บริเวณท่ี เกิดภัยธรรมชาติ ผลกระทบของภัยธรรมชาติ 4. นักเรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 49 และการปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ และอา่ นสงิ่ ที่ต้องใช้ในการท้ากจิ กรรม มาจัดกระท้าโดยการแสดงบทบาทสมมตเิ ก่ยี วกบั การปฏิบตั ิตนเมื่อเกดิ ภัยธรรมชาติ 5. นักเรียนอ่านทาอย่างไร ข้อ 1-4 ทีละข้อ โดยครูฝึกทักษะการ S8 การลงความเห็นจากข้อมูลเก่ียวกับลักษณะ อ่านตามวิธีการอ่านท่ีเหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน ของภัยธรรมชาติ บริเวณที่เกิด และผลกระทบต่อ จากน้ันครูตรวจสอบความเข้าใจเก่ียวกับวิธีการท้ากิจกรรม ส่ิงมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม และแนวทางการ จนนักเรียนเขา้ ใจล้าดบั การท้ากจิ กรรม โดยใชค้ ้าถามดังนี้ เฝา้ ระวังและการปฏบิ ัติตนใหป้ ลอดภัย 5.1 ข้อมูลท่ีได้จากการท้ากิจกรรมข้อที่ 1 และ 2 คืออะไร C2 การบอกเหตุผลในการเสนอแนวทางการเฝ้า (ข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะของภัยธรรมชาติ บริเวณท่ีเกิดภัย ร ะ วังแ ละ กา รปฏิ บั ติตนให้ปลอดภัยจาก ธรรมชาติ ผลกระทบของภัยธรรมชาติที่มตี ่อส่ิงมีชวี ิตและ ภยั ธรรมชาติ ส่ิงแวดล้อม และการปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจากภัย C4 การนา้ เสนอขอ้ มูลจากการรวบรวมขอ้ มลู และ ธรรมชาติ) การอภปิ รายเกีย่ วกับลักษณะของภยั ธรรมชาติ 5.2 นักเรียนต้องใช้ข้อมูลใดในการวางแผนแสดงบทบาท บรเิ วณทเ่ี กิด และผลกระทบตอ่ สง่ิ มชี วี ติ และ สมมติ (ก่อนวางแผนแสดงบทบาทสมมติต้องมีข้อมูล สิง่ แวดลอ้ ม และการปฏิบัตติ นเมอื่ เกดิ เก่ียวกับลักษณะของภัยธรรมชาติ บริเวณที่เกิดภัย ภัยธรรมชาติโดยใชค้ า้ พดู และการแสดงบทบาท ธรรมชาติ ผลกระทบของภัยธรรมชาติ และการปฏิบัติตน สมมติ ใหป้ ลอดภัยจากภยั ธรรมชาติ) C5 การร่วมกันสืบค้นข้อมูลการปฏิบัติตนให้ ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ และร่วมกันแสดง 6. เมื่อนักเรียนเข้าใจวิธีการท้ากิจกรรมในทาอย่างไร แล้วให้ บ ท บ า ท ส ม ม ติ ใ น ก า ร ป ฏิ บั ติ ต น เ มื่ อ เ กิ ด นักเรยี นเร่ิมปฏิบัติตามขน้ั ตอนการทา้ กจิ กรรม ภยั ธรรมชาติ 7. หลังจากท้ากิจกรรมแล้ว ครูน้าอภิปรายผลการท้ากิจกรรม โดยใช้ค้าถามดงั ต่อไปน้ี 7.1 ภัยธรรมชาติต่าง ๆ มีลักษณะและมีผลต่อส่ิงมีชีวิตและ สิ่งแวดล้อมแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร (ภัยธรรมชาติตา่ ง ๆ มีลักษณะแตกต่างกัน และส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิต และสิ่งแวดล้อมแตกต่างกัน เช่น น้าท่วมมีทั้งน้าล้นตล่ิง น้าป่าไหลหลาก น้าท่วมขัง ซ่ึงผลกระทบก็จะเกิดในพ้ืนที่ ท่ีมีลักษณะแตกต่างกัน หรือดินถล่มเป็นการเคลือ่ นที่ของ  สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

145 คู่มือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ มวลดนิ หรอื หนิ ลงมาตามแนวลาดชันของพ้ืนท่ี ซึ่งมวลดิน ถ้านักเรียนไม่สามารถตอบ หรือหินที่ถล่มลงมาก็อาจท้าให้ส่ิงปลูกสร้างพังเสียหายได้ ค้าถามหรืออภิปรายได้ตามแนว ห รื อ แ ผ่ น ดิ น ไ ห ว เ ป็ น ก า ร ส่ั น ส ะ เ ทื อ น ข อ ง แ ผ่ น ดิ น ค้าตอบ ครูควรให้เวลานักเรียนคิด แรงสั่นสะเทอื นอาจทา้ ให้ส่ิง ปลกู สรา้ งพังทลายลงได้) อย่างเหมาะสม รอคอยอย่างอดทน 7.2 ข้อมูลส้าคัญในการรับมือและการปฏิบัติตนให้ปลอดภัย และรับฟงั แนวความคิดของนกั เรยี น จากภัยธรรมชาติ คืออะไร (ข้อมูลเก่ียวกับลักษณะของ ภัยธรรมชาติ สัญญาณเตือนภัย บริเวณที่เกิดภัย ถ้ า ค รู พ บ ว่ า นั ก เ รี ย น ยั ง มี ธรรมชาติ ผลกระทบของภัยธรรมชาติ และการปฏิบัติตน แนวคิดคลาดเคล่ือนเก่ียวกับ ใหป้ ลอดภัยจากภัยธรรมชาติ ทัง้ กอ่ นเกดิ ภัย ขณะเกดิ ภัย ภัยธรรมชาติและการปฏิบัติตน และหลงั เกิดภัย) ให้ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ 8. ครูเปิดโอกาสให้นักเรียนซักถามในสิ่งท่ีอยากรู้เพ่ิมเติม ให้ร่วมกันอภิปรายจนนกั เรยี นมี เกี่ยวกับภัยธรรมชาติและการปฏิบัติตนให้ปลอดภัยจากภัย แนวคดิ ที่ถูกต้อง ธรรมชาติ จากน้ันร่วมกันอภปิ รายและลงข้อสรปุ วา่  ภัยธรรมชาติต่าง ๆ มีลักษณะ มีสาเหตุการเกิด บริเวณ ท่ีเกิด และมีผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม แตกต่างกัน การเฝ้าระวังและการปฏิบัติให้ปลอดภัย จาก ภัยธรรมชาติต่าง ๆ จึงควรปฏิบัติให้ สอดคลอ้ งกบั ลักษณะของภยั ธรรมชาติท่ีเกดิ ทีข่ ึ้น  ความรนุ แรงของภัยธรรมชาติและผลกระทบต่อส่ิงมีชีวิต และสิ่งแวดล้อมจะมีความรุนแรงมากน้อยแตกต่างกัน ข้ึนอยู่กับภูมิประเทศ สภาพแวดล้อมของแต่ละพ้ืนที่ ชว่ งเวลา และการเปลี่ยนแปลงใต้ผิวโลกในบางบริเวณ  ภัยธรรมชาติบางอย่างอาจมีสัญญาณบอกเหตุก่อนเกิด ภัยน้ัน ๆ จึงควรติดตามสถานการณ์ และการประกาศ เตือนภัยต่าง ๆ อย่างสม้่าเสมอ เพื่อเตรียมตัววางแผน รับ ภัยธรรมชาติได้ทันท่วงที และปฏิบัติตน ให้ปลอดภัยจาก ภัยธรรมชาติต่าง ๆ ได้อย่างถูกต้อง และเหมาะสม (S13) 9. นักเรียนตอบค้าถามในฉันรู้อะไร และร่วมกันอภิปรายเพ่ือให้ ไดแ้ นวค้าตอบทีถ่ ูกต้อง 10. นักเรียนอ่านส่ิงที่ได้เรียนรู้ และเปรียบเทียบกับข้อสรุปของ ตนเอง สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

ค่มู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 146 11. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกตั้งค้าถามเกี่ยวกับเรื่องที่สงสัยหรือ อยากรเู้ พมิ่ เตมิ ในอยากรู้อีกว่า จากนั้นครูอาจสมุ่ นักเรียน 2-3 คน น้าเสนอค้าถามของตนเองหน้าชั้นเรียน และให้นักเรียน รว่ มกันอภิปรายเกยี่ วกับคา้ ถามทน่ี า้ เสนอ 12. ครูน้าอภิปรายเพ่ือให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะ กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 อะไรบ้างในขั้นตอนใด แล้วบันทึกลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 56 13. นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเรื่องน้ี ในหนังสือเรียนหน้า 66- 67 ครูน้าอภิปรายเพื่อน้าไปสู่ข้อสรุปเก่ียวกับสิ่งท่ีได้เรียนรู้ใน เรื่องน้ี จากน้ันครูกระตุ้นให้นักเรียนตอบค้าถามในช่วงท้าย ของเนื้อเร่ือง ซ่ึงเป็นค้าถามเพื่อเช่ือมโยงไปสู่การเรียนเนื้อหา ในหนว่ ยต่อไปดังน้ี “ปัจจุบันการใชเ้ ทคโนโลยเี พ่ือตดิ ตามและ เฝ้าระวังการเกิด ภัยธรรมชาติ เช่น การใช้ดาวเทียม ส้ารวจพื้นท่ีน้าท่วมหรือการกัดเซาะชายฝ่ัง เทคโนโลยีเหล่านี้ พัฒนามาจากเทคโนโลยีที่ใช้ส้ารวจอวกาศเพ่ือศึกษาเก่ียวกับ ดาวต่าง ๆ และปรากฏการณ์ทาง ดาราศาสตร์ รู้หรือไม่ว่า ปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์มีอะไรบ้าง เราจะมาเรียนรู้กัน ต่อไป” นักเรียนสามารถตอบตามความเข้าใจของตนเอง ซึ่ง จะหาคา้ ตอบไดจ้ ากการเรียนในหนว่ ยต่อไป  สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

147 คู่มอื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ ความรเู้ พม่ิ เตมิ สาหรับครู การเฝา้ ระวัง การรบั มือและการปฏิบตั ติ นกอ่ นเกดิ สึนามิและขณะเกิดสนึ ามิ - เมื่อรู้สกึ ว่าเกิดแผ่นดนิ ไหวหรือมีค้าเตือนเรื่องการเกิดสนึ ามิ หรอื เหน็ ระดับน้าทะเลลดลงอย่างผดิ ปกติ ใหร้ ีบ ออกห่างจากบรเิ วณดงั กล่าวไปอยู่บนทสี่ ูงทมี่ น่ั คง - ใหอ้ ยูห่ ่างจากพ้ืนทล่ี ุ่มต่้าบรเิ วณริมทะเลและอยู่ห่างจากแม่น้า ล้าคลองหรอื ทางน้าท่ีเชอื่ มต่อกับทะเล เพราะ สึนามิอาจเคล่อื นท่ีมาถึงได้ - ถ้าอยู่บนเรือในทะเลและมีค้าเตือนเร่ืองการเกิดสึนามิหรืออยู่ระหว่างเกิดสึนามิ ให้ลอยเรืออยู่กลางทะเล หรอื น้าเรอื ออกสทู่ ะเลลกึ - ถ้าอยู่บนเรือบริเวณชายฝ่ังและมีค้าเตือนเรื่องการเกิดสึนามิ ถ้ามีเวลาเพียงพอให้รีบน้าเรือออกไปบริเ วณ ทะเลลึก ถา้ มเี วลานอ้ ยใหท้ ้งิ เรือไว้และรบี หนีไปยงั พนื้ ทส่ี งู ที่แขง็ แรงและปลอดภยั - ห้ามหลบในรถยนต์ อยา่ ยืนรอดสู ึนามิหรอื รอดูความเสยี หาย เพราะสึนามเิ คล่อื นท่เี ขา้ ชายฝ่ังดว้ ยความเร็วสูง มาก ถ้าถกู ซัดไปกบั คล่นื ให้พยายามหาทยี่ ดึ เกาะไว้ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 

ค่มู ือครรู ายวชิ าพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ 148 แนวคาตอบในแบบบันทึกกจิ กรรม 1. รวบรวมข้อมูลและบรรยายลักษณะของภัยธรรมชาติและ ผลกระทบตอ่ สิ่งมชี ีวิตและสิ่งแวดล้อม 2. สืบค้นข้อมูลและนาเสนอแนวทางในการเฝ้าระวังและการ ปฏบิ ตั ิตนใหป้ ลอดภัยจากภยั ธรรมชาติ เป็นเหตุการณ์ท่ีน้าในพ้ืนท่ี - ท่ีราบริมแมน่ า้ บ้านเรือนเสียหาย เส้นทางคมนาคมถูก หน่ึง ๆ มีระดับสูงกว่าปกติ - ที่ราบน้าท่วม ตัดขาด เกิดโรคภยั ที่มีน้าเป็นพาหะ ขาด หรือมีปริมาณน้ามากเกินกว่า ถึง ส่ิงอุปโภค บริโภค และยารักษาโรค เกิด ท่ีแหล่งกักเก็บน้าน้ันจะกักเกบ็ - บรเิ วณใกล้ ความเสียหายท้ังทางด้านเศรษฐกิจและ ไว้ได้ ภเู ขา สังคม ทรัพย์สินถูกน้าท่วมขัง รวมถึงเกิด - ทีล่ าดเชงิ เขา - พืน้ ท่ีราบลมุ่ การสูญเสียชีวิตเนื่องด้วยสาเหตุต่าง ๆ จากนา้ ท่วม  สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

149 คู่มอื ครูรายวชิ าพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ การกร่อนของตะกอบบริเวณ ชายฝงั่ ประชาชนไรท้ อ่ี ยู่อาศัย ทรัพยากร ชายฝั่ง ทาให้พื้นที่บริเวณ ปา่ ชายเลนและแนวปะการงั เกดิ ช า ย ฝ่ัง ถูกกัด เ ซา ะ จ น พื้ น ความเสยี หาย สิง่ แวดล้อมบริเวณ แ ผ่ น ดิ น บ า ง ส่ ว น ค่ อ ย ๆ ชายฝัง่ มีความอุดมสมบรณู ล์ ดลง ห า ย ไ ป ห รื อ แ น ว ช า ย ฝั่ ง เปลย่ี นแปลงไปจากเดมิ การเคลือ่ นท่ีหรือการถลม่ พ้ืนทลี่ าด หนา้ ดินถูกชะลา้ งพังทลาย ปา่ ไม้ ของมวลดินหรือหนิ ลงมา ชัน หรือที่ ถูกทาลาย รวมถึงเกดิ ความ ตามแนวลาดชนั ของพนื้ ที่ ลาดเชงิ เขา เสยี หายตอ่ ชวี ติ และทรพั ยส์ ิน ซึ่งจะเกดิ อยา่ งฉับพลนั การถลม่ ลงมาของมวลดินหรอื หินบริเวณทล่ี าดเชิงเขารมิ ถนน การสน่ั สะเทอื นของแผ่นดนิ ท่ี อาจทาให้เส้นทางคมนาคมถกู ตดั เกดิ จากการเคล่ือนท่ีของ ขาด แผ่นดนิ บางส่วนทีอ่ ยู่ใต้ผิวโลก ส่วนใหญ่เกิดจาก แผน่ ดนิ ไหวท่รี ุนแรงทาใหส้ ง่ิ แผ่นดินทอี่ ยูใ่ ต้ผิว ปลกู สรา้ งและเสน้ ทางคมนาคม โลกท้ังส่วนท่ีเป็น พ้ืนดนิ และพ้นื เสยี หาย ประชาชนไม่มีทอ่ี ยู่ มหาสมุทร และสง่ อาศัยและได้รบั บาดเจบ็ หรือ แรงสั่นสะเทือน เสยี ชีวติ จากเศษสงิ่ ปรักหกั พัง ข้นึ มาสบู่ าง ล้มทับ บริเวณของผวิ โลก สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 

ค่มู ือครรู ายวชิ าพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภัยธรรมชาติ 150 เป็นคลน่ื ในทะเล สามารถเคลอื่ นที่ ทะเลหรือ สามารถทาลายสง่ิ ตา่ ง ๆ ทอี่ ยู่ บรเิ วณชายฝ่ังใหพ้ ังทลายลง ผ่านทะเลหรอื มหาสมทุ รด้วย มหาสมทุ ร สง่ ผลให้ประชาชนได้รบั บาดเจบ็ และเสยี ชวี ิตเปน็ จานวนมาก ความเร็วสงู ได้เป็นระยะทางหลายพนั กิโลเมตรและมีพลังงานมาก เมอื่ เคลอื่ นเข้าสชู่ ายฝ่งั จะเปน็ คล่นื ขนาด ยักษ์ทเี่ คลือ่ นทด่ี ้วยความเร็วสูงขึ้น มี พลงั งานในการทาลายอยา่ งรนุ แรง  สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

151 ค่มู ือครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภยั ธรรมชาติ ตดิ ตามขา่ วสาร ศกึ ษา หลกี เลย่ี งการไปดหู รือเลน่ ถา้ มีโรคหรือได้รับบาดเจบ็ ให้ แผนอพยพและวธิ กี าร บริเวณน้าทว่ ม งดใช้ รีบพบแพทย์ ตรวจสอบความ ปฐมพยาบาล เก็บ เครอ่ื งใช้ไฟฟ้า ถอดปลก๊ั เสยี หาย ทาความสะอาดพนื้ ท่ี ส่ิงของไวใ้ นที่ปลอดภยั ไฟฟา้ ถา้ เดนิ ในนา้ ใหส้ วม และซอ่ มแซมบา้ นเรอื นหรอื สงิ่ รองเทา้ บธู กินอาหารและ เตรยี มชุดอปุ กรณ์ฉกุ เฉิน นา้ ที่สะอาด เมอ่ื สมั ผัส ปลกู สรา้ ง หรือซอ่ มแซม ใหอ้ ยูใ่ นทีห่ ยิบงา่ ยและมี นา้ ทว่ มใหล้ ้างใหส้ ะอาด เครือ่ งใช้ต่าง ๆ สภาพพร้อมใช้ ฟังขา่ วการเกิดมรสมุ ซง่ึ ตรวจสอบว่าสงิ่ ปลกู ควรเปลี่ยนสถานที่อยู่อาศัยใหห้ า่ งออกจากบริเวณ จะมผี ลต่อการกัดเซาะ สร้างหรือทอี่ ยูอ่ าศัย การกัดเซาะชายฝั่งท่เี กดิ ขนึ้ รนุ แรง เพราะพน้ื ที่ ชายฝง่ั และสังเกตสิง่ อยใู่ นสภาพท่ีม่นั คง ชายฝง่ั ที่ถูกกัดเซาะอาจทาใหโ้ ครงสร้างของส่งิ ปลูก ปลกู สร้างหรือทีอ่ ยู่อาศยั และแขง็ แรงหรือไม่ สรา้ งเกิดความเสยี หายและพงั ทลายลงได้ รวมถงึ หา ว่าอยู่ในสภาพทมี่ ่ันคง หรอื ควรยา้ ยที่พกั แนวทางการชะลอการกดั เซาะดว้ ยวิธกี ารที่ และแขง็ แรงหรอื ไม่ อาศยั ชั่วคราว เหมาะสมและเป็นระบบ สังเกตว่ามีฝนตกหนักอยา่ ง ถ้าอยูใ่ นบ้านให้หาท่ีกาบงั หลังเกิดดินถลม่ อาจมีนา้ ท่วมและ ต่อเนือ่ งหรอื ไม่ มีระดับน้าใน ทแี่ ข็งแรง ถา้ บ้านมหี ลาย อาจเกดิ ดนิ ถล่มซ้า ให้หนีออก ลาห้วยเพมิ่ สูงข้ึนอย่างรวดเร็ว ชน้ั ใหห้ ลบในที่กาบังชัน้ จากพน้ื ท่ี เม่ือเหตุการณ์หยดุ ลง หรอื ไม่ นา้ มสี ขี ุ่นหรอื มีสี บน การหนภี ัยใหเ้ ล่ียง ใหส้ ารวจผู้ท่ีได้รบั บาดเจบ็ และหา เดียวกับดินภเู ขาหรือไม่ หรอื มี เสน้ ทางท่ีเป็นแนวการ วธิ ีการช่วยเหลอื และสารวจ เสยี งดังผิดปกติมาจากภูเขา ถล่มลงมาของดินหรอื หนิ ความเสยี หาย รับฟงั ข่าวเผื่อมี หรอื ลาห้วยหรือไม่ มตี ้นไม้ หา้ มว่ายนา้ หนเี พราะอาจ เหตุการณฉ์ กุ เฉนิ หรอื มกี าร ขนาดเล็กไหลลงมาพร้อมกับ กระแทกกับหินหรอื ซาก ชว่ ยเหลือจากชอ่ งทางต่าง ๆ น้าหรือไม่ ตดิ ตามข่าวการ ต้นไมท้ ไ่ี หลมาตามน้า พยากรณอ์ ากาศ เตรียมศึกษา เส้นทางการอพยพ จัดเตรียม หมายเหตุ: ชุดอุปกรณฉ์ ุกเฉนิ เชน่ อาหารแห้ง น้าสะอาด ยารักษาโรค ไฟฉายพรอ้ ม ชุดอุปกรณ์ฉุกเฉนิ ให้อยใู่ นท่ี ถ่าน ชดุ ปฐมพยาบาล นกหวีด เทียนไข เชอื ก เสื้อผา้ สารอง สบู่ แปรงสีฟัน ยาสีฟัน หยบิ งา่ ยและมีสภาพพรอ้ มใช้ กระดาษชาระ อุปกรณช์ ูชีพ ทั้งหมดให้ใส่ในกระเปา๋ ทีก่ ันนา้ และพกพาสะดวก สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 

คมู่ อื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 4 ปรากฏการณข์ องโลกและภยั ธรรมชาติ 152 สงั เกตแมน่ ้าว่ามีสีขุ่นหรอื ไม่ แหล่ง ถา้ อยนู่ อกอาคาร ให้ไปอย่ทู ี่โลง่ สารวจผู้ทไี่ ดร้ ับบาดเจ็บและหาวธิ ี นา้ ในแม่น้ามรี ะดบั น้าเปลีย่ นแปลง แจง้ หา่ งจากตน้ ไม้ ป้าย เสาไฟ ชว่ ยเหลือหรือปฐมพยาบาลเบอื้ งตน้ อยา่ งผดิ ปกตหิ รอื ไม่ เตรยี มชุด อาคาร ถ้าอยูใ่ นอาคาร ใหห้ มอบลง ออกจากอาคารทนั ทเี พราะอาจเกดิ อปุ กรณฉ์ ุกเฉนิ ให้อยใู่ นทห่ี ยบิ ง่าย มี และหาทกี่ าบงั ใตโ้ ตะ๊ ที่แขง็ แรง โดย แผน่ ดนิ ไหวตามมาอกี รบั ฟงั ขา่ ว สภาพพรอ้ มใช้ ศกึ ษาเสน้ ทางการ อยู่หา่ งจากหน้าตา่ งหรอื ตตู้ า่ ง ๆ เพราะอาจมเี หตุการณ์ฉกุ เฉินหรอื มี อพยพ ศกึ ษาวิธีการตดิ ตอ่ และ การชว่ ยเหลือจากช่องทางตา่ ง ๆ อยา่ กาหนดจดุ นัดพบหลงั เกดิ เหตุ วาง จดุ ไฟจนกวา่ จะแน่ใจว่าไมม่ ีแก๊สร่ัว สง่ิ ของทม่ี ีนา้ หนกั มากไว้บริเวณพืน้ อย่าเข้าไปพื้นทเ่ี สี่ยงหรอื อาคารที่ เพอื่ ปอ้ งกันการหลน่ ลงมาทับเมื่อ ชารดุ ถา้ ได้รบั บาดเจบ็ ใหร้ บี พบ เกดิ การสัน่ สะเทอื นของแผน่ ดนิ แพทย์ สังเกตระดับน้าทะเลวา่ มีการลดลง อยบู่ ริเวณที่ปลอดภัยสกั ระยะ สารวจผู้ทีไ่ ดร้ ับบาดเจ็บและหา วธิ ชี ่วยเหลือ รับฟังขา่ วเผอื่ มี จนเห็นชายหาดถอยร่นลงไปใน และอยู่ให้หา่ งจากชายฝ่ัง ห้าม เหตกุ ารณ์ฉุกเฉนิ หรอื มกี าร ชว่ ยเหลอื จากช่องทางตา่ ง ๆ ทา ทะเลเปน็ ระยะทางหลายร้อยเมตร ลงไปบริเวณชายหาดในทนั ที ความสะอาดพนื้ ที่ ซ่อมแซม บา้ นเรอื นหรือสง่ิ ปลูกสร้าง หรือ หรือไม่ ฟังข่าวสถานการณ์ เพราะสึนามิจะมีคล่ืนเคลอื่ นท่ี ซอ่ มแซมเครอื่ งใชต้ า่ ง ๆ ถ้ามี โรคหรอื ไดร้ บั บาดเจ็บให้รบี พบ แผ่นดนิ ไหวอยา่ งต่อเน่อื ง ศกึ ษา เข้ามาหลายระลอก และ แพทย์ และฝกึ ซอ้ มรบั ภยั อย่าง สม่าเสมอ แผนอพยพข้ึนส่ทู ่ีสูงโดยรวดเร็ว สามารถซัดเข้าสชู่ ายฝ่ังได้ ท่สี ดุ ศึกษาวิธกี ารปฐมพยาบาล ตลอดเวลา ให้รอจนมปี ระกาศ เตรียมชดุ อปุ กรณฉ์ ุกเฉนิ ให้อยู่ในท่ี ยกเลิกการแจ้งเตือนภัยและยุติ หยบิ งา่ ยและมีสภาพพร้อมใช้ รีบ สถานการณ์ หนขี ึน้ ที่สูงที่มสี ภาพม่นั คงแข็งแรง และอยู่หา่ งจากชายฝ่ังมากที่สดุ และติดตามฟงั รายงานสถานการณ์ อยา่ งตอ่ เนื่อง  สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

153 คู่มอื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.6 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 4 ปรากฏการณ์ของโลกและภัยธรรมชาติ สึนามิและนา้ ท่วมมลี ักษณะแตกต่างกนั กลา่ วคือ สนึ ามิเป็นคลนื่ ในทะเล สว่ นนา้ ท่วมเป็นนา้ ในพืน้ ทีบ่ นบกท่มี รี ะดบั น้าสูงกวา่ ปกติหรอื มปี ริมาณน้ามากเกินกว่าท่ี แหล่งกักเก็บนา้ จะกักเก็บไว้ได้ หรอื นา้ ท่ีไหลเข้าท่วมพืน้ ท่ีจากการไหลบ่ามาจาก พนื้ ท่ีลาดชัน - สัญญาณบอกเหตุดินถล่ม เช่น มีฝนตกหนักอย่างต่อเนื่อง ระดับน้าในลาห้วยเพ่ิมสูงข้ึนอย่าง รวดเร็ว น้าในลาหว้ ยมสี ีขนุ่ หรอื มีสเี ดยี วกับดินภูเขา มีเสียงดังผิดปกติมาจากภูเขาหรอื ลาห้วย มี ต้นไม้ขนาดเล็กไหลลงมาพร้อมกับน้า - สัญญาณบอกเหตแุ ผ่นดินไหว เช่น น้าในแมน่ า้ มีสีขนุ่ กวา่ ปกติ ระดบั น้าในแหลง่ น้าตา่ ง ๆ มกี าร เปล่ยี นแปลงอยา่ งผิดปกติ - สัญญาณบอกเหตุสึนามิ เช่น ระดับน้าทะเลลดลงจนเห็นชายหาดถอยร่นลงไปในทะเลเป็น ระยะทางหลายรอ้ ยเมตร อาจมีน้าท่วมและดินถล่มตามมาได้ ให้สังเกตว่าระดับน้าในลาห้วยเพ่ิมสูงขึ้นอย่างรวดเร็วหรือไม่ น้ามีสีขุ่นหรือมีสีเดียวกับดินภูเขาหรือไม่ หรือมีเสียงดังผิดปกติมาจากภูเขาหรือลาห้วยหรือไม่ มีต้นไม้ ขนาดเล็กไหลลงมาพรอ้ มกบั นา้ หรือไม่ ควรศึกษาแผนอพยพและวิธีการปฐมพยาบาล ติดตามข่าวการพยากรณ์ เตรียมชุดอุปกรณ์ฉุกเฉิน ใหพ้ รอ้ ม ศกึ ษาเสน้ ทางการอพยพ ถา้ เกดิ นา้ ท่วมให้งดใช้เครอ่ื งใช้ไฟฟา้ ถอดปลั๊กไฟฟ้า ถ้าเดินในนา้ ให้สวมรองเทา้ บธู กินอาหารและ น้าท่ีสะอาด เมื่อสัมผัสน้าท่วมให้ล้างให้สะอาด และถ้าเกิดดินถล่ม ถ้าอยู่ในบ้านให้หาที่กาบังที่แข็งแรง ถ้าบ้านมีหลายช้ันให้หลบในท่ีกาบังช้ันบน การหนีภัยให้เลี่ยงแนวการถล่มลงมาของดินหรือหิน ห้าม วา่ ยนา้ หนเี พราะอาจกระแทกกับหินหรอื ซากตน้ ไมท้ ีไ่ หลมาตามนา้ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 