การบัญชีอย่างง่าย65

คำนำ คูม่ ือในการจัดทำบัญชีเบอ้ื งต้นอย่างงา่ ย ได้จัดทำขึน้ เพอื่ ความมงุ่ หมายที่จะใชใ้ นการจัดการเรยี น การสอนภายใต้โครงการส่งเสริมเวทีและประชาคมพัฒนาหลักสูตรต่อเนื่องเช่ือมโยงการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน กับอาชีวศึกษาและอุดมศึกษา ประจำปีการศึกษา พ.ศ.2565 สำหรับนักเรียนในสถานศึกษาอุดมศึกษา ในสังกัดสำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาจังหวัดเลย ที่มีความสนใจพัฒนาทักษะอาชีพ ในรายวิชาขนมไทย เบื้องต้น และรายวิชาเครื่องดื่มและการผสมอาหาร จำนวนท้ังส้ิน 6 สถานศึกษา ประกอบด้วย โรงเรียนบ้านท่าสวรรค์ อำเภอนาด้วง โรงเรียนบ้านน้ำพร อำเภอเชียงคาน โรงเรียนบ้านนาค้อ อำเภอปากชม โรงเรียนบ้านเพียซำพุวิทยา อำเภอเมืองเลย โรงเรียนนาอ้อวิทยา อำเภอเมืองเลย และโรงเรียนน้ำสวยพิทยาสรรค์ อำเภอเมืองเลย รวมจำนวนนักเรียนท้ังสิ้น 145 คน การเรียนในรายวิชา ขนมไทยเบ้ืองต้น และวิชาเคร่ืองดื่มและการผสมอาหาร ย่อมมีค่าใช้จ่ายท่ีจะเกิดขึ้น ตลอดจนผลิต เพ่ือจำหน่าย ผู้เรียนต้องสามารถคำนวณต้นทุน ราคาจำหน่าย การวิเคราะห์จุดคุ้มทุนและการทำบัญชี รา้ นค้าอย่างง่าย ซง่ึ เป็นปัจจยั ทีส่ ำคัญอนั หน่งึ ในการจัดทำคู่มือฉบับนี้ผู้เรียบเรียงได้แบ่งเน้ือหา ความหมายและประโยชน์ของการบัญชี ประเภทและการจำแนกเอกสาร ประเภทบญั ชีท่ีใช้บันทึก ตัวอย่างการบันทึกบญั ชี รายงานทางการเงิน ผังบัญชี ทางเดินของเอกสาร สรุปวงจรบัญชี ตัวอย่างเอกสารและแบบฟอร์มต่าง ๆ ท่ีใช้ในการบันทึก บัญชี การคำนวณต้นทุน การต้ังราคาจำหน่ายของผลิตภัณฑ์ พร้อมท้ังแบบฝึกปฏิบัติการบันทึกบัญชี เพ่ือให้นักเรียนได้ฝึกปฏิบัติและทบทวนความรู้ ความเข้าใจ เพ่ือนำไปปฏิบัติจริง มีจุดม่งหมายเพื่อให้ นักเรียนเห็นความจำเป็นของการบันทึกข้อมูลทางบัญชี ทำงานรู้ต้นทุน กำไร และการจัดทำรายงาน ทางการเงินให้เกิดความถูกต้อง โปร่งใส ตรวจสอบได้ อย่างไรก็ตามคู่มือน้ีเป็นเพียงแบบบัญชีตัวอย่าง เท่านั้นมิไดย้ ึดเป็นตน้ แบบตายตวั แตไ่ ด้ยดึ หลักการบัญชีอย่างงา่ ยและผู้ใชอ้ าจมีวิธคี ิดทำบญั ชที ีเ่ หมาะสม กบั ระเบียบ ข้อบังคับของกลุ่มตน ก็ขอให้เป็นไปตามน้นั แต่ผเู้ รียบเรียงได้ดำเนนิ การให้เกิดกระบวนการ คิด กระบวนการเรยี นรู้การจดั การตนเองของกลุ่มทีย่ ่ังยนื ต่อไป ในความสำเร็จของการจัดทำคู่มือการจัดทำบัญชีเบ้ืองต้นอย่างง่ายนี้ ขอขอบคุณผู้อำนวยการ วทิ ยาลัยอาชีวศึกษาเลย รองผูอ้ ำนวยการทุกฝ่าย และคณะครู-อาจารย์ นักศกึ ษา และเจา้ หน้าที่วิทยาลัย อาชีวศึกษาเลย สำนักงานตรวจบัญชีสหกรณ์จังหวัดเลย ที่กรุณาได้ให้ข้อมูลจนคู่มือสำเร็จลุล่วงด้วยดี จงึ ขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ หากผู้ใดมีข้อเสนอแนะและพบข้อผิดพลาดประการใดผู้เรียบเรียงยินดีน้อม รบั และชว่ ยแจ้งใหท้ ราบเพื่อจะไดด้ ำเนนิ แก้ไขตอ่ ไป พรทิพา วชริ าภากร และคณะ

สารบัญ หน้า พระราชดำรพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัว 1 ความหมายและประโยชน์ของบญั ชี 2 ประเภทและการจำแนกเอกสาร 3 ประเภทบัญชีทใี่ ชบ้ ันทึกบญั ชี 4 ตัวอยา่ งการบนั ทึกบัญชี 6 การจดั ทำรายงานทางการเงิน 10 ผงั บญั ชี 13 สรปุ วงจรบัญชี 14 ทางเดินของเอกสารการบันทึกบญั ชี 17 ตัวอยา่ งเอกสารและแบบฟอร์มต่าง ๆ ท่ใี ช้ในการบันทกึ บัญชี 19 การคำนวณต้นทนุ 26 การกำหนดราคาขาย 30 การวเิ คราะหจ์ ดุ คมุ้ ทุน 31 โจทย์และแบบฝกึ ปฏิบัติการบัญชี 50 การทำ บญั ชรี ายรับรายจา่ ย 55

1 “ชาวบ้านไม่ใครส่ นใจการบัญชี จงึ ทรงเนน้ ให้มกี ารฝึกอบรม ฝึกสอนให้ชาวบ้านทำบญั ชี การลงทุน ค่าใช้จ่ายตา่ ง ๆ เพอื่ ให้ทราบถึงตน้ ทนุ กำไร สามารถปรบั ราคาให้สอดคลอ้ งกับการตลาดไดด้ ว้ ย” พระราชดำรพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัว รชั กาลท่ี ๙

22 ความหมายของการบัญชี การบัญชี เป็นศิลปะของการบันทึกจัดประเภทและสรุปรายการที่สำคัญทางการเงินและ เหตุการณ์ ซง่ึ อย่างน้อยทสี่ ุดบางส่วนเกี่ยวข้องกับการเงินและแสดงผลให้ทราบ สรุป การบัญชี หมายถึง การบัญชีเป็นการบันทึกข้อมูลทางการเงิน ซึ่งจัดหมวดหมู่แยกประเภท สามารถนำมาแสดงผลชว่ ยในการปฏิบัติงานได้ และในที่น้ีสรุปให้เข้าใจงา่ ย บัญชี คือ เอกสารที่จดั ทำขึ้น เพื่อจดบันทึก จำแนกประเภท และสรุปผลของเหตุการณ์ทางการเงิน โดยแสดงมูลค่าเป็นจำนวนเงินมี รายการท่ีเกยี่ วขอ้ งคอื รายรบั และรายจ่าย ประโยชนข์ องขอ้ มลู การบญั ชี 1. เปน็ วิธกี ารเก็บรวมรวมสถติ ขิ อ้ มลู เพ่ือมาใช้ในการบริหารงานกจิ การ 2. การจัดทำบัญชีช่วยป้องกันข้อผิดพลาดในการปฏิบัติงานท่ีอาจจะเกิดข้ึนได้ เช่น การจ่าย คา่ ใช้จา่ ยซำ้ ซ้อน หรือลืมลงบัญชี 3. การจัดทำบัญชีที่ถูกต้องตามระบบจะทำให้ทราบผลการดำเนินงาน (กำไรขาดทุน) และทราบ ฐานะทางการเงนิ ของกจิ การในช่วงเวลาใด ๆ ได้ 4. การจดบนั ทกึ รายการค้าต่าง ๆ ท่ีเกิดขึ้นจะเป็นการควบคุมรักษาสินทรัพย์ของกิจการท่ีมีอยู่ เชน่ สนิ คา้ วัสดุ อปุ กรณ์ ให้รัดกุม ประโยชน์ของการจัดทำบัญชี 1. ช่วยคุมการใช้จ่ายส่วนตัว ทำให้เรารู้ว่าเงินสดท่ีเรามีอยู่ในมือนั้นได้มาจากไหนบ้าง เป็นเงิน เท่าไร แล้วใช้จ่ายเป็นค่าอะไรบ้าง เป็นเงินเท่าใด มีการจ่ายในสิ่งท่ีไม่มีความจำเป็น แต่เมื่อรวมยอดเงิน แล้ว อย่ใู นเกณฑ์บ้างหรือไม่ ทำใหว้ ิเคราะห์ได้ว่าฟุ่มเฟือยเกินฐานะหรือไม่ ใช้ในส่ิงไม่ถูกไม่ควรบ้างหรือไม่ รวมแล้วเทา่ ใด ทำใหเ้ กิดความตระหนักในรายจ่ายทจ่ี า่ ยไป เช่น ค่าหวยใต้ดิน คา่ บุหร่ี เป็นต้น 2. ช่วยให้ทราบผลกำไรหรือขาดทุนในอาชีพท่ีดำเนินการ เป็นการค้นหาต้นทุนและรายได้จาก อาชีพทำใหท้ ราบผลกำไรหรอื ขาดทุนเท่าใด ทำให้สามารถคน้ หาสาเหตุของการขาดทนุ ได้ 3. สามารถใชเ้ ป็นหลกั ฐานยืนยันกบั ผู้ทเ่ี ก่ียวข้องได้ เชน่ ใช้ยนื ยนั กบั คนในครอบครัว ใช้ยืนยนั เมือ่ มีการตรวจสอบบัญชี ใช้ยนื ยันหรือชแ้ี จงกับหนว่ ยงานต่าง ๆ ทตี่ อ้ งการตัวเลขไปประกอบการ ตดั สนิ ใจสนบั สนุนการประกอบอาชีพได้ ประเภทของเอกสาร เอกสารประกอบการลงบัญชี หมายถึง เอกสารที่ใช้เปน็ หลักฐานสำคัญในการลงบัญชี ไม่ว่าจะ เป็นการลงรายการในบัญชีเงินสด บัญชีรายวันและบัญชีสินค้าที่อยู่ในความครอบครองก็ตาม เอกสาร ประกอบการลงบญั ชี แยกออกเป็น 3 ประเภท คอื

3 1. เอกสารท่จี ดั ทำข้นึ โดยบคุ คลภายนอก เอกสารท่ีจัดทำขึ้นโดยบุคคลภายนอก เป็นเอกสารที่บุคคลภายนอกเป็นผู้จัดทำข้ึนเพื่อส่งให้ กิจการในการซ้ือสินคา้ เช่น ใบส่งของ ใบแจ้งหนี้ ใบเสรจ็ รับเงิน ใบสง่ ของ/ใบกำกับภาษี เป็นต้น 2. เอกสารที่จดั ทำขึน้ โดยผ้มู หี น้าทท่ี จ่ี ัดทำบัญชเี พ่ือออกให้แกบ่ ุคคลภายนอก เอกสารที่จัดทำข้ึนโดยผู้หน้าท่จี ัดทำบญั ชเี พ่ือออกให้แก่บุคคลภายนอก เปน็ เอกสารท่ีกจิ การ เป็น ผู้ออกให้แก่บุคคลภายนอกในการขายสินคา้ เช่น ใบสง่ ของ ใบแจ้งหนี้ ใบเสร็จรับเงนิ ใบสง่ ของ/ ใบกำกับ ภาษี โดยเอกสารทีเ่ กดิ ขึน้ จะเรยี งลำดับวนั ที่ของการเกดิ รายการคา้ น้ัน ๆ 3. เอกสารที่จดั ทำขนึ้ โดยผู้มหี น้าทจี่ ัดทำบญั ชเี พ่ือใชใ้ นกิจการ เอกสารที่จัดทำขึ้นโดยผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีเพื่อใช้ในกิจการ เป็นเอกสารท่ีกิจการออกเพ่ือใช้ใน กิจการเอง เพ่ือใช้ในการควบคมุ การดำเนินงานของกิจการแล้วแต่วา่ กจิ การจะวางระบบบัญชีอย่างไร ใน ท่ีนี้ ขอยกตัวอย่างเอกสารท่ีกิจการเป็นผู้ออกเพ่ือใช้ในกิจการเอง นั่นคือ ใบสำคัญจ่าย การกำหนดเลขท่ี เอกสาร จะกำหนดตามวันท่ีท่ีเกดิ รายการน้ันเพื่อควบคุมการจ่ายเงินให้เป็นระเบียบและง่ายต่อการปฏิบัติ เอกสารประเภทนี้จะเกิดต่อจาก เอกสารหมายเลข 1 เม่ือได้รับใบส่งของ ใบแจ้งหน้ี ใบเสร็จรับเงิน ใบส่งของ/ใบกำกับภาษี ฯลฯ แล้วกิจการจะนำมาจัดทำใบสำคัญจ่ายเพื่อกิจการดำเนินการบันทึก รายการคา้ ทเ่ี กดิ ข้ึน การจำแนกเอกสารในการบนั ทกึ บัญชี เอกสารที่เกิดจากรายการค้ามีหลายประเภทแล้วแต่ลักษณะของรายการค้า เช่น ใบเสร็จรับเงิน ใบส่งของ ใบกำกับสินค้า ใบกำกับภาษี ใบแจ้งหน้ี เป็นต้น กิจการบางแห่งอาจจะออกเอกสารหลาย ประเภทในฉบับเดียวกันก็ได้ ใบแจ้งหน้ี/ใบกำกับภาษี , ใบส่งของ/ใบกำกับภาษี, ใบเสร็จรับเงิน, ใบส่งของ/ใบกำกับภาษี , ใบเสร็จรับเงิน/ใบกำกับภาษี เป็นต้น ดังน้ันในการจำแนกเอกสารในการบันทึก บัญชี สามารถจำแนกได้ดังน้ี 1. เอกสารทางด้านรายรับ 2. เอกสารทางด้านรายจ่าย 1. เอกสารทางด้านรายรับ รายรับของกิจการคา้ มีหลายประเภท อาจแยกได้ดงั นี้ 1.1 รายได้ เป็นรายได้เกิดจากการดำเนินธุรกิจ เช่น ขายสินค้า ดอกเบี้ยรับ ค่าเช่ารับ รายได้เบด็ เตล็ด เป็นต้น 1.2 รายรับ คอื จำนวนเงินท่ีไดร้ บั จากเหตุการณ์ตา่ ง ๆ เช่น จากการประกอบอาชพี จากการ มีผู้ให้ จากดอกเบย้ี จากเงินปนั ผล จากการกู้ยืม เป็นต้น รายรับไมถ่ อื เปน็ รายไดจ้ ากการดำเนินธรุ กจิ 2. เอกสารทางด้านรายจ่าย รายจ่ายของกิจการคา้ มหี ลายประเภท แยกได้ดงั น้ี 2.1 ค่าใช้จ่าย เป็นค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นจากการดำเนินธุรกิจ เช่น ซื้อสินค้า เงินเดือน ค่าเช่า ค่านำ้ ค่าไฟฟ้า ค่าโทรศพั ท์ เป็นต้น

44 2.2 รายจ่าย คือ จำนวนเงินที่ต้องจ่ายเพื่อเหตุการณ์ต่าง ๆ เช่น รายจ่ายสำหรับเป็นทุน การประกอบอาชีพ รายจ่ายในชีวติ ประจำวัน รายจ่ายค่ารักษาพยาบาล รายจ่ายเพื่อการชำระหนี้ เป็น ต้น รายจ่าย ไม่ถือเป็นค่าใชจ้ ่ายในการดำเนนิ ธุรกิจ เช่น จ่ายชำระเจา้ หนี้เงนิ กู้ ต๋ัวเงนิ จา่ ย ซ้ือสินทรัพย์ เปน็ ตน้ ประเภทบัญชี บัญชีมีหลายประเภท แต่จะยกตัวอย่างท่ีเก่ียวข้องกับการจัดทำบัญชีของชุมชน ในการผลิตหนึ่ง ผลติ ภณั ฑห์ นง่ึ ตำบล OTOP ในเอกสารน้ี 2 ประเภท คอื 1. บัญชีเงนิ สด เป็นสมดุ บัญชีบนั ทกึ รายการ รับ-จ่าย ท่เี กดิ ขึ้นในแต่ละวันโดยเรียงลำดับวนั ทเ่ี กิด รายการลงในช่องต่าง ๆ เพื่อบันทึกรายการรับ-จ่ายที่เกิดขึ้นประจำวัน และให้ทราบยอดเงินสดคงเหลือ ประจำวันเพ่ือตรวจสอบกับเงินสดในมอื ใหถ้ กู ตอ้ ง 2. บัญชีกำไรขาดทุน เป็นสมุดบัญชีบันทึกรายการ การลงทุนท่ีคิดเป็นต้นทุนหรือค่าใช้จ่ายของ การประกอบอาชีพ และรายได้จากการประกอบอาชีพ เพ่ือให้ทราบผลประกอบการว่ามีผลกำไรหรือ ขาดทนุ

ตวั อย่างแบบบัญชี 5 แบบท่ี1 สมุดบัญชเี งินสด จา่ ย คงเหลอื 45 ตัวอยา่ งท่ี1 สมุดบญั ชีเงินสด ว.ด.ป. รายการ รบั 12 3 รวม การบันทกึ รายการในสมุดบัญชีรายวันทว่ั ไป ชอ่ งท่ี 1 ใช้บันทึกวัน เดอื น ปี ทีเ่ กิดรายการ ช่องที่ 2 อธบิ ายรายการท่ีเป็นรายรับ และรายจ่ายต่าง ๆ ที่เกดิ ข้ึนประจำวัน ชอ่ งที่ 3 บันทึกจำนวนเงินทเี่ ป็นรายรับ ช่องที่ 4 บันทกึ จำนวนเงินท่ีเปน็ รายจ่าย ช่องที่ 5 บันทกึ จำนวนเงินสดที่เป็นยอดคงเหลอื ในวันนั้น รวม บนั ทกึ การรวมยอดเงินรบั ทง้ั หมด และจ่ายทั้งหมด แลว้ นำ ชอ่ งรายรบั หกั ชอ่ งรายจา่ ย คงเหลอื เปน็ เงนิ สดประจำวนั แล้วบนั ทึกไว้ในชอ่ งท่ี 5 การรวมยอดเงินอาจจะทำเป็น รายวัน รายสัปดาห์ และรายเดือนก็ได้ จะทำให้สามารถพิจารณาได้วา่ การรับและการ จา่ ยมีความเหมาะสม สมดุลกันเพียงใด จ่ายอะไรบา้ งท่มี าก และมปี ระโยชนเ์ พยี งใด ลดรายจ่ายลงได้หรอื ไม่

6 6 ตัวอยา่ งของการบันทึกบญั ชีร้านขนมตะโก้ 2565 มี.ค. 1 เงินลงทุน 10,000 บาท 2 ซ้ือซ้ึงนึ่งตะโก้ 1,250 บาท และเคร่ืองอบขนม 7,750 บาท 5 ซอ้ื แป้งข้าวจ้าว แป้งข้าวมนั 200 บาท เผอื ก 20 บาท นำ้ ตาลทราย 22 บาท กะทิ 55 บาท 5 ซอ้ื ถว้ ยบรรจุภณั ฑ์ 50 บาท 6 ขายขนมตะโก้ 50 ถว้ ยๆละ 20 บาท 15 จ่ายคา่ ทำสตก๊ิ เกอร์รา้ น 100 บาท 17 จา่ ยค่านำ้ มนั รถ 300 บาท 20 ซอ้ื วัตถดุ บิ ทำขนมตะโก้ 594 บาท 21 ซือ้ ถว้ ยบรรจุภัณฑ์ 100 บาท จำหนา่ ยขนม จำนวน 110 ถว้ ยๆละ 20 บาท เปน็ เงิน 2,200 บาท 31 จา่ ยค่าแกส๊ 390 บาท ตวั อยา่ งการบนั ทกึ รายการสมุดบญั ชเี งินสด ว.ด.ป. รายการ รบั จ่าย คงเหลือ 2565 รับเงนิ ลงทนุ 10,000 - 10,000 - ม.ี ค. 1 ซื้อซง้ึ นึง่ ตะโก้ 1,250 - 8,750 - เครือ่ งอบขนม 1,000 - 7,750 - 1,000 2 ซือ้ แปง้ ขา้ วจ้าว +แป้งข้าวมัน 2,200 - 800 - ซื้อเผอื ก 200 - 780 - 5 ซอ้ื นำ้ ตาลทราย 13,200 - 20 - กะทิ 22 - 758 - 6 ซื้อถว้ ยบรรจภุ ัณฑ์ 55 15 ขายขนมตะโก้ (50x20) 50 - 703 - 17 ค่าสต๊ิกเกอรร์ ้าน 20 ค่าน้ำมนั รถ - 653 - 21 ซอ้ื วตั ถดุ ิบทำขนมตะโก้ 100 ซอื้ ถ้วยบรรจภุ ัณฑ์ 300 - 1,653 - 31 จำหน่ายขนม (110 x20) 594 1,553 - จ่ายค่าแก๊ส 100 - 1,253 659 - รวม 390 559 - 10,831 - 2,759 - 2,369 - 2,369 -

7 แบบที่ 2 สมุดบัญชกี ำไรขาดทนุ ใช้สำหรบั จดบันทึกรายได้และค่าใช้จ่ายที่เป็นตน้ ทนุ จากการประกอบอาชีพโดยตรง ซึ่งไมเ่ ปน็ ค่าใช้จ่ายในครัวเรอื น การจัดทำจะแยกบนั ทึกการประกอบอาชพี อย่างละเล่มทมี่ ีการลงทุนเพ่ือจดุ หมุ่ง หมายของผลผลิตทีต่ ่างกัน เช่น อาชพี เล้ยี งปลา อาชีพปลูกผักปลอดสารพิษ เพ่ือให้สามารถคำนวณ ต้นทนุ รายได้กับคา่ ใช้จา่ ยของแตล่ ะอาชพี ท่ดี ำเนินการได้ และเป็นประโยชน์ต่อการพิจารณาโครงการ เงนิ กู้ การติดตามการใช้เงนิ หลกั การกู้ได้ ต้นทุนในการประกอบอาชพี ไดแ้ ก่ ค่าวตั ถดุ บิ คา่ พันธไ์ุ ม้ ค่าจา้ งแรงงาน คา่ เตรียมดิน บำรงุ ดิน คา่ อาหาร ค่าดอกเบย้ี เงินกู้ ค่านำ้ มัน เป็นต้น บางรายการอาจเป็นต้นทุนระยะยาวหรือเงิน ลงทนุ ระยะ ยาวท่ดี ำเนนิ การได้ต่อเน่ือง เช่น เครือ่ งเย็บถงุ เครอ่ื งบรรจภุ ณั ฑ์ บ่อเลี้ยงปลา โรงเรือน ยุ้งฉางข้าว เปน็ ต้น รายได้จากการประกอบอาชีพนั้น ๆ โดยตรง ไดแ้ ก่ การขายกลว้ ยอบเนย การผา้ ทอ การขาย ข้าวเกรียบผลไม้ การขายผัก ขายปลา ขายข้าว ขายมูลไก่ ขายฟางขา้ ว ขายเปลือกข้าวโพด เปน็ ต้น ตวั อย่างที่ 2 สมดุ บญั ชกี ำไรขาดทุน ว.ด.ป. รายการ รายได้ ตน้ ทนุ เงนิ ลงทุน (คา่ ใชจ้ ่าย) ระยะยาว 12 345 รวม

8 8 การบนั ทึกบัญชี สมุดบันทกึ ตน้ ทุนกำไร ชอ่ ง1 วนั เดอื น ปี บนั ทกึ วันท่ี เดือน ปี ท่ีไดร้ ับรายได้หรือจ่ายต้นทนุ และคา่ ใช้จ่ายในการ ประกอบอาชีพ ชอ่ ง2 รายการ ใช้บันทกึ รายการตา่ ง ๆ ท่ีเกดิ ขนึ้ จากรายได้ทีไ่ ด้รับจากอาชีพนน้ั และ รายการที่เปน็ รายจา่ ยทเ่ี ป็นต้นทุนในการประกอบอาชีพทุกรายการ ตลอดจนบนั ทึก รายการทเี่ ป็นรายจา่ ยตน้ ทุนทเ่ี ปน็ เงนิ ลงทุนระยะยาว ชอ่ ง3 รายได้ ใช้บนั ทกึ จำนวนเงินท่ีรบั เขา้ มาเปน็ รายได้จากการประกอบอาชีพแตล่ ะ รายการตามชอ่ งท่ี 2 ช่อง4 ต้นทุน (คา่ ใช้จา่ ย) ใช้บนั ทึกจำนวนเงนิ ทจ่ี า่ ย เป็นต้นทุน คา่ ใช้จา่ ยในการ ประกอบอาชีพแต่ละรายการตามช่อง 2 ชอ่ ง 5 เงนิ ลงทุนระยะยาว ใชบ้ นั ทึกจำนวนเงินที่จ่ายเปน็ การลงทนุ ทมี่ ีผลต่ออาชพี นน้ั ได้นาน เช่น การซอื้ เคร่ืองบรรจุภัณฑ์ เคร่ืองอบขนม สามารถ อบขนมหลายปี คา่ อุปกรณ์ประกอบอาชีพ เช่น เคร่ืองสบู น้ำเข้านา เข้าบ่อปลาย เปน็ ตน้ รวม บนั ทึกการรวมยอดเงนิ รายได้ทง้ั หมด รายจา่ ยท่ีเป็นต้นทนุ ค่าใชจ้ ่ายท้งั หมด จะ ทำใหเ้ หน็ ยอดเงินเปรยี บเทยี บชดั เจน ถงึ การลงทุนและรายได้ที่ได้สามารถนำมา คำนวณกำไรขาดทนุ จากการประกอบอาชีพ หมายเหตุ นำขอ้ มลู ท่ไี ด้ไปจดั ทำรายงานงบกำไรขาดทุนของธุรกจิ

9 ตวั อย่างการบันทกึ บญั ชีสมุดบัญชีกำไรขาดทุน (ร้านขนมตะโก)้ ว.ด.ป. รายการ รายได้ ตน้ ทุน เงินลงทุน (ค่าใชจ้ า่ ย) ระยะยาว 2565 รบั เงินลงทนุ 1,000 - 10,000 - ม.ี ค. 1 ซ้งึ น่งึ ตะโก้ 2,200 - 1,250 - เครอ่ื งอบขนม 7,750 - 2 ซอ้ื แป้งข้าวจ้าว 200 - 5 ซอ้ื เผือก 20 - ซื้อนำ้ ตาลทราย 22 - 6 กะทิ 55 - 15 ซ้อื ถว้ ยบรรจุภณั ฑ์ 50 - 17 ขายขนมตะโก้ (50x20) - 20 ค่าสติ๊กเกอรร์ ้าน 100 21 ค่านำ้ มนั รถ 300 ซอ้ื วัตถุดบิ ทำขนมตะโก้ 594 31 ซอื้ ถว้ ยบรรจุภณั ฑ์ 100 - จำหน่ายขนม (110 x20) จา่ ยค่าแกส๊ 390 3,200 - 1,831 - 19,000 - รวม

10 10 การจดั ทำงบการเงนิ งบการเงิน หมายถงึ งบหรือรายงานการเงิน ท่ีแสดงผลการดำเนินงาน และฐานะการเงินของ กจิ การ ในช่วงเวลาหน่ึง อาจจะเดือน หรือเป็นปี หรือในระหว่างรอบระยะเวลาบัญชี รายงานการเงิน ประกอบด้วย 1. รายงานงบกำไรขาดทนุ ประจำเดือน/ประจำปี เป็นรายงานท่แี สดงรายละเอยี ดรายได้ คา่ ใชจ้ ่าย และผลการดำเนนิ งานวา่ มกี ำไรสทุ ธหิ รือขาดทุนสุทธิเท่าใด 2. รายงานงบดลุ ประจำเดือน/ประจำปี เปน็ งบแสดงรายละเอยี ดสนิ ทรัพย์ หน้สี นิ และส่วน ของเจา้ ของกจิ การวา่ มีฐานะทางการเงินของกจิ การ ณ วันใดวันหน่ึง เปน็ จำนวนเท่าใด ตัวอยา่ งรายงานงบกำไรขาดทนุ กจิ การ……………….. งบกำไรขาดทุน ประจำเดอื น ..................สิ้นสดุ วนั ที่……..เดอื น…………….พ.ศ………. รายได้ :- 000 ขายผลติ ภณั ฑ์ 000 ดอกเบย้ี รบั 000 รายไดอ้ ื่น ๆ รวมรายได้ 00 ค่าใช้จา่ ย :- 000 คา่ ใช้จา่ ยในการผลติ 000 ค่าใชจ้ า่ ยในการดำเนนิ งาน 000 ค่าใช้จ่ายอื่น ๆ รวมค่าใช้จ่าย 00 00 กำไรหรือขาดทนุ สุทธิ หมายเหตุ นำข้อมูลจากสมุดบัญชกี ำไรขาดทนุ 1. รายได้ ใหเ้ กบ็ ยอดจากสมุดบญั ชกี ำไรขาดทนุ โดยแยกเป็นรายได้ประเภทใดบ้างหรือ ใชย้ อดรวมรายได้ 2. คา่ ใชจ้ า่ ย ใหเ้ กบ็ ยอดจากสมดุ บญั ชกี ำไรขาดทุน โดยแยกเป็นค่าใชจ้ า่ ยหลกั เปน็ ประเภทใดบ้าง หรือใช้ยอดรวมค่าใชจ้ ่าย

11 ตวั อยา่ งรายงาน งบแสดงฐานะการเงนิ กิจการ…………..….. งบแสดงฐานะการเงนิ ณ วนั ที่……..เดือน…………….พ.ศ………. สินทรัพย์ เงนิ สด 000 เงินฝากธนาคาร 000 ลกู หน้ี 000 อปุ กรณ์ 000 000 รวมสนิ ทรพั ย์ หนส้ี ินและทุน เจา้ หนี้ 000 000 ทุนของกิจการ 000 บวก กำไรหรือขาดทนุ สุทธิ 000 000 รวมหน้ีสินและทนุ คำอธิบายการจัดทำงบดลุ 1. เงินสด ใหแ้ สดงยอดเงนิ คงเหลอื ณ วนั จัดทำงบดุล โดยเกบ็ ยอดคงเหลือจากสมุดเงินสด 2. เงนิ ฝากธนาคาร ให้แสดงยอดเงนิ คงเหลอื ณ วันจัดทำงบดลุ โดยเก็บยอดคงเหลือจากสมดุ บัญชีเงินฝากธนาคาร 3. ลกู หน้ี โดยเก็บยอดคงเหลือจากบญั ชีลูกหนร้ี ายตวั 4. อุปกรณ์ โดยเกบ็ ยอดคงเหลอื จากทะเบยี นทรัพย์สิน 5. เจา้ หนี้ โดยเกบ็ ยอดคงเหลือจากบัญชีเจ้าหนีร้ ายตวั 6. ทนุ กจิ การ โดยเก็บยอดคงเหลือจากทะเบียนทุนหุ้น 7. กำไรหรือขาดทนุ สุทธิ โดยเก็บยอดจากรายงานงบกำไรขาดทุน

12 12 ตวั อยา่ งการจดั ทำรายงานงบกำไรขาดทนุ กิจการร้านขายขนมตะโก้ งบกำไรขาดทุน ประจำเดอื น มนี าคม สน้ิ สุดวนั ท่ี 31 เดอื น มนี าคม พ.ศ. 2565 รายได้ :- ขายขนม 891.00 3,200.00 คา่ ใชจ้ า่ ย :- รวมรายได้ 150.00 3,200.00 100.00 กำไรสทุ ธิ ค่าวัตถดุ ิบในการผลิต (297+594) 390.00 1,831.00 ค่าซ้อื ถว้ ยบรรจภุ ัณฑ์ 300.00 1,369.00 ค่าสติ๊กเกอรร์ า้ น คา่ แก๊ส ค่านำ้ มนั รวมคา่ ใชจ้ า่ ย ตัวอย่างการจดั ทำรายงานงบดุล พ.ศ. 2565 กิจการรา้ นขนมตะโก้ งบแสดงฐานะการเงิน ประจำเดือนมนี าคม สิ้นสุดวันท่ี 31 เดือน มนี าคม สินทรพั ย์ 2,369.00 เงินสด 1,250.00 ซง้ึ 7,750.00 เครอ่ื งอบขนม 11,369.00 รวมสินทรัพย์ 10,000.00 หนส้ี ินและทุน 1,369.00 11,369.00 ทุนของกิจการ บวก กำไรสุทธิ รวมหน้ีสินและทุน

13 ผงั บญั ชี เปน็ การจัดหมวดหมู่และนำแสดงในรายงานทางการเงินเพื่อความสะดวกในการค้นหาข้อมลู ต่าง ๆ การจดั ทำบญั ชี จะมรี ายละเอยี ดเกีย่ วกับผังบญั ชี ดังน้ี 1. ดา้ นสินทรพั ย์ - เงินสด - ลกู หน้ี - สินคา้ คงเหลือ - วัสดคุ งเหลอื - เงินทุนระยะสั้น - อปุ กรณ์สำนักงาน - เครอ่ื งจกั ร ฯลฯ 2. ด้านหนี้สิน - เจ้าหน้ี - เงนิ ก้รู ะยะส้ัน - เงินกู้ระยะยาว ฯลฯ 3. ด้านทนุ - ทนุ ส่วนของสมาชกิ 4. ดา้ นรายได้ - รายไดจ้ ากการขายผลติ ภัณฑ์ - รายไดอ้ ่ืน ๆ 5. ดา้ นค่าใช้จ่าย - คา่ วัตถดุ บิ - คา่ แรง - คา่ นำ้ ค่าไฟ - ค่าโทรศพั ท์ ฯลฯ

14 14 สรปุ วงจรบญั ชี การจัดทำรายงานงบกำไรขาดทุน รายรไาดยจ้ ไาดกจ้การกขกาายร หมวดรายได้ ขผาลยิตผภลณั ติ ฑภ์ ัณฑ์ ยอดรวมรายได้ บวก รายไดอ้ นื่ ๆ ค่าใช้จ่ายและต้นทุนการทาธุรกจิ หัก - คา่ วตั ถุดิบ หมวดค่าใช้จ่าย - ค่าแรง - คา่ ขนส่ง - ค่าน้า ค่าไฟ - คา่ โทรศพั ท์ ฯลฯ กาไร หรือ ขาดทุนสุทธิ

15 สรุปวงจรบัญชี การจดั ทำรายงานงบแสดงฐานะการเงนิ สินทรัพย์ หมวด - เงินสด สินทรัพย์ - ลูกหน้ี - อุปกรณ์ ฯลฯ หนสี้ ิน หมวด - เจา้ หน้ี หนสี้ ิน - เงินกู้ บวกยอดรวม บัญชีทนุ -ทนุ หุน้ หมวดทนุ กาไรหรือขาดทนุ = บวก กาไร หัก ขาดทุน รวมหนสี้ ินและทนุ รวมสินทรัพย์

16 16 ประโยชนข์ องงบการเงิน • ผ้บู ริหารของบริษัทจะใชข้ อ้ มูลในงบการเงินมาวเิ คราะหเ์ พื่อวางแผนปรบั ปรุงผลการ ดำเนินงานให้ดขี ึน้ • ธนาคารหรอื สถาบนั การเงนิ จะใชง้ บการเงินในการวิเคราะห์ความเส่ยี ง และความสามารถ ในการชำระคืนเงนิ ตน้ และดอกเบีย้ ก่อนการตัดสินใจให้กู้ • บรษิ ทั มหาชนทจ่ี ดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย จะต้องเปดิ เผยงบการเงิน ต่อสาธารณชนทกุ ไตรมาส และ ทุกปีบัญชี โดยนกั ลงทนุ จะนำขอ้ มูลในงบการเงินมาหา อัตราส่วนทางการเงนิ เพื่อวเิ คราะห์ประกอบการตดั สินใจลงทุน

สรปุ ทางเดินของเอกสา รายการ รายรับและรายได้ สม เอกสารที่ รายจ่ายและค่าใช้จ่าย เกดิ ขึน้

17 ารและการบันทึกบัญชี มุดเงนิ สด สมุดบัญชีกาไรขาดทุน (เฉพาะที่เป็ นรายได้และค่าใช้จ่าย)



19 ตัวอย่างเอกสารทใี่ ชใ้ นการบนั ทึกบัญชี ใบสำคญั รับเงิน ท…ี่ …………………………. วัน………เดอื น…………………..พ.ศ………. ขา้ พเจ้า……………………………………………………อยบู่ า้ นเลขที่…………..หมู่…………………………. ถนน……………………ตำบล…………………..….อำเภอ………………จงั หวดั ………………………………………… ไดร้ ับเงนิ จาก…………………………………………………………..………….ดังรายการตอ่ ไปนี้ รายการ จำนวนเงนิ บาท สต. จำนวนเงิน (………………………………………………….) ลงชื่อ……………………………………………..ผูร้ ับเงนิ (…………………………………………….) ลงช่ือ……………………………………………...ผจู้ า่ ยเงนิ (……………………………………………..) ลงชื่อ………………………………………………พยาน (ถา้ ม)ี (……………………………………………..)

20 20 กลมุ่ ……………………. รายงานการขายผลิตภัณฑ์ วัน เดอื น ปี ประจำวัน/ เดือน………………………….. รายการ ปรมิ าณ หนว่ ยละ จำนวนเงิน ลายเซน็ ต์ หมายเหตุ ผขู้ าย ลงชื่อ…………………….……………. ผสู้ ่งเงนิ ลงช่ือ…………….........……………..ผ้รู ับเงนิ (……….…………………………) (………………………….……….)

กลมุ่ …………………………… 21 ทะเบียนทรัพย์สนิ รวมเงิน หมายเหตุ วนั เดอื น ปี ช่อื ทรัพยส์ ิน วธิ ีการ จำนวน หนว่ ยละ ไดม้ า

22 22 วัน เดือน ปี กลมุ่ …………………………… ทะเบยี นทุนหุ้น รายชือ่ ผถู้ ือหนุ้ จำนวนหนุ้ มูลค่าหุ้น รวมเงิน ลายเซ็นต์ หมายเหตุ

23 บัญชลี กู หน้ีรายตัว ชื่อ นาย/นาง/นางสาว…………………………………………. นามสกลุ ………….………………………... ทอ่ี ยู่บา้ นเลขที่…….……หมทู่ ี่…….… ถนน……………….….ตำบล………….. อำเภอ…………………..จงั หวดั .……..…. วัน เดือน ปี เลขทเ่ี อกสาร รายการ คงค้าง ชำระเงนิ คงเหลือ หมายเหตุ

24 24 บญั ชีเจ้าหน้รี ายตวั ชื่อ นาย/นาง/นางสาว…………………………………………. นามสกุล…………….…………………... ที่อยู่บ้านเลขท่ี……….…หมู่ที่……….… ถนน…………….….ตำบล………….. อำเภอ……..……..จงั หวัด.………..…. วนั เดอื น ปี เลขทเี่ อกสาร รายการ คงคา้ ง ชำระเงนิ คงเหลือ หมายเหตุ

25 ทะเบียนคุมสินค้า ชอ่ื สินค้า……………………………ชนิด………………………..หน่วยนับ……………. ว.ด.ป. เลขที่ รับ จา่ ย คงเหลอื หมายเหตุ เอกสาร ปริมาณ หน่วยละ จำนวนเงิน ปรมิ าณ หน่วยละ จำนวนเงิน ปริมาณ หนว่ ยละ จำนวนเงิน

26 26 วิธีการคานวณตน้ ทุนขาย ก่อนต้งั ราคาขายใหค้ ุม้ ธุรกิจ SMEs มักประสบปัญหาที่สำคัญประการหน่ึงคือขณะท่ีธุรกิจกำลังดำเนินไปด้วยดี กลับ พบว่าขายดีแต่ไม่มีกำไรมากเท่าท่ีควรจะเป็น หรือผู้ประกอบการหลายรายผลิตสินค้าออกมา กลับประสบ กับภาวะการขาดทนุ โดยไม่รตู้ วั น่ันเป็นเพราะผปู้ ระกอบการไม่รตู้ ้นทนุ ท่ีแทจ้ ริงของสินค้าทขี่ าย ต้นทุนขาย คือจำนวนเงินที่จ่ายไปในการซื้อสินค้า วัตถุดิบ เป็นต้นทุนท่ีเกิดข้ึนในการผลิต สินค้าและบริการท่ีขายพร้อมกับกิจกรรมกระบวนการท่ีทำให้สินค้าและบริการพร้อมขายหรือใช้ใน ภายหลงั เริ่มต้งั แต่การออกแบบผลิตภณั ฑ์ การผลิต การทดสอบ การจดั เก็บ การขนสง่ เป็นตน้ วธิ ีคำนวณตน้ ทนุ ขาย เพ่ือให้เข้าใจการคำนวณต้นทุนขายของธุรกิจSMEs จึงขอแยกอธิบายในแต่ละประเภทของธุรกิจ ดงั น้ี 1. ธุรกิจซ้ือมาขายไป ธุรกจิ ขายของทางออนไลน์ ต้นทุนขายคำนวณไมย่ ากคือคิดจากราคาสินค้า ทซี่ ื้อมาโดยตรง รวมทั้งคา่ ขนสง่ สินคา้ เข้าร้าน 2. ธุรกิจผลิตสินค้า เช่น ธุรกิจโรงงาน หรอื ผู้ประกอบการที่ทำขนมขาย ซ่ึงใช้วัตถุดิบหลายอย่าง ในการผลิต โดยทว่ั ไปต้นทุนการผลิตเป็นตน้ ทนุ ทเ่ี ก่ียวข้องกับกระบวนการผลติ สินค้า ได้แก่ ตน้ ทุนวตั ถุดิบ ค่าแรง ค่าใช้จ่ายในการผลิตเช่น ค่าไฟฟ้า ค่าน้ำมันรถ รวมทั้งของเสียท่ีอาจจะเกิดข้ึนจากกระบวนการ ผลิต ในทางบัญชถี า้ จัดจำแนกตามลักษณะพฤติกรรมของตน้ ทนุ จะแยกไดเ้ ปน็ 2 ประเภท คือ ก.ต้นทุนคงท่ี เป็นต้นทุนท่ีมีมูลค่าเท่าเดิมไม่ว่าจะมีการผลิตสินค้าในปริมาณมากหรือน้อย ได้แก่ เงนิ เดอื น ค่าเชา่ คา่ เบย้ี ประกนั ภัย เปน็ ตน้ ข.ต้นทุนผันแปร เป็นต้นทุนท่ีมีการเปล่ียนแปลงไปตามปริมาณการผลิตสินค้า ได้แก่ ค่าวัตถุดิบ ค่าแรงงาน ค่าบรรจภุ ณั ฑ์ ค่านำ้ ค่าไฟ เป็นตน้ สำหรบั ธรุ กิจ SMEs ที่เป็นธุรกิจผลติ ทีไ่ มซ่ บั ซ้อนมาก ผปู้ ระกอบการสามารถคำนวณต้นทุนได้ดังน้ี 1. ต้นทนุ วัตถดุ บิ เป็นต้นทุนหลักในการผลติ สนิ คา้ ยกตัวอย่างการคำนวณง่ายๆ เช่น ผู้ประกอบการท่ีทำขนมขาย วัตถุดิบได้แก่ แป้ง น้ำตาล ไข่ เป็นต้น รวมราคาวัตถุดิบท่ีซ้ือมาเท่ากับ 500 บาทและผลิตขนมออกมาได้ 1,000 ชิ้น ดังน้ัน ต้นทุนวัตถดุ ิบต่อขนม 1 ชน้ิ เทา่ กับ 2 บาท หรอื อีกวิธีหน่ึงคือคำนวณต้นทุนวตั ถุดิบจากปริมาณท่ีใช้จริง จากสมการน้ี ตน้ ทุนวัตถดุ ิบ = ปรมิ าณวตั ถุดิบทใ่ี ชจ้ รงิ x (ราคาที่ซอ้ื หารดว้ ยปรมิ าณที่ซอื้ ) เช่น ธุรกิจที่ทำขนมขายซื้อแป้งสาลีมาในราคา 50 บาทต่อ 1,000 กรัม (1ถุง) ใช้แป้งทำขนมไป แค่ 80 กรมั ดังนน้ั ต้นทนุ วตั ถุดิบคอื 80x(50/1,000) เทา่ กบั 4 บาท

27 2. ค่าแรงการผลติ กรณีที่มีการจ้างพนักงานท่ีรับผิดชอบดูแลกระบวนการผลิต ค่าใช้จ่ายประเภทเงินเดือน ถือเป็นต้นทุนการผลิตโดยตรง การคำนวณค่าแรงมีดังนี้ เช่น โรงงานผลิตสินค้าได้ 50,000 ชิ้นต่อวัน เงินเดือนของพนกั งานท่ดี แู ลกระบวนการผลิตมี 2 คนเงินเดือนรวมกัน เดือนละ 40,000 บาท ดงั น้นั ตน้ ทุน ค่าแรงต่อสินค้า 1 ช้ินเท่ากับ 40,000/50,000 เท่ากับ 0.8 บาทต่อ สินค้า 1 ช้ิน เป็นต้น หรืออย่างกรณี ของโรงงานทำขนมท่ีจ้างลูกจ้างรายวัน เช่นค่าแรงวันละ400 บาท โดยเฉล่ียผลิตขนมได้วันละ 1,000 ชิ้น ค่าแรงตอ่ ขนม 1 ชนิ้ เทา่ กับ 0.4 บาท 3. ค่าใชจ้ า่ ยในการผลติ ได้แก่ คา่ ไฟฟา้ ค่านำ้ มันรถ ของเสยี ทเี่ กิดขึ้นในกระบวนการผลติ 3.1 ค่าไฟฟ้า โดยค่าไฟต่อสินค้า 1 ชิ้น คำนวณจากค่าไฟท่ีจ่ายจริงแต่ละเดือนหารด้วย ปริมาณการผลิต เช่น โรงงานผลิตสินค้า จ่ายค่าไฟในเดือนตุลาคม 100,000 บาท ผลิตสินค้าได้ 20,000 ช้ิน ดงั นั้น คา่ ไฟต่อ สนิ คา้ 1 ชนิ้ เท่ากับ 5 บาท 3.2 ค่าน้ำมันรถ โดยคิดจากค่าน้ำมนั ทใ่ี ช้จริงสำหรับรถแต่ละคัน หรอื เทียบจากการใชร้ ถ แท็กชโ่ี ดยเขา้ ไปดูราคาใน Application Grab 3.3 ของเสียท่ีเกิดจากกระบวนการผลิต ในช่วงแรกๆอาจใช้วิธีการประเมิน เช่น ผลิต ขนม 10 ช้ิน เสีย 1 ช้ิน เท่ากับของเสียคิดเป็น 10% ของสินค้าที่ผลิตได้ ต่อไปอาจจะใช้วิธีเก็บข้อมูลและ ประเมนิ จากของเสียที่เกดิ ขึ้นจริงได้ ข้อดีของการทราบต้นทนุ ขาย 1. นำไปใช้ในการต้ังราคาสนิ ค้าได้อย่างถกู ต้อง เม่ือคำนวณต้นทุนขายได้แล้วในการต้ังราคาสนิ ค้าค่อยบวกกำไรท่ีต้องการเข้าไป โดยกำหนดเป็นกำไรเพ่ิม เข้าไป เช่นต้นทุนขาย 5 บาทต่อชิ้น ต้องการกำไร1 บาทต่อชิ้น ราคาขายเท่ากับ 6 บาทต่อชิ้น ซึง่ เป็นวิธี ทง่ี ่าย ตรงไปตรงมา ทำให้ผู้ประกอบการสามารถประเมินผลกำไรการดำเนินงานเพื่อใชใ้ นการวางแผนงาน ได้ 2. สามารถแขง่ ขนั กับคู่แข่งได้ในเรื่องราคา ผู้ประกอบการสามารถกำหนดกลยุทธเร่ืองราคา ในการปรับเพิ่ม ลด ราคา หรือจัดการ สง่ เสรมิ การขายเพอื่ ให้แข่งขันทางดา้ นราคากบั คู่แขง่ ได้ 3. ผปู้ ระกอบการสามารถวางแผนการผลิตได้ เน่ืองจากรู้ข้อมูลต้นทุนท่ีแท้จริง ทำให้วางแผนในการจัดหาสินค้าหรือวัตถุดิบ หรือการจ้างแรงงาน อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ ชว่ ยใหป้ ระหยัดตน้ ทุนได้อยา่ งมาก 4. ช่วยลดการสูญเสียท่เี กิดจากกระบวนการผลิตได้ เม่ือทราบต้นทุนของเสียผู้ประกอบการสามารถวางแผนในการบริหารจัดการเพ่ือลดของ เสยี ในกระบวนการผลิต ทำใหต้ ้นทนุ สินค้าลดลง

28 28 5. ตัวเลขตน้ ทนุ ขายและกำไรทางบัญชีและภาษีถกู ต้อง การที่ธุรกิจสามารถคำนวณตัวเลขต้นทุนขายซ่ึงเป็นรายการที่มีสาระสำคัญในงบการเงิน ยอ่ มทำให้การคำนวณกำไรสุทธิถูกต้องและตัวเลขภาษีถูกต้องตามไปด้วย นอกจากจะลดความเสี่ยงในการ เสียค่าปรับทางภาษีแล้ว ในกรณีธุรกิจต้องการขอสินเชื่อจากสถาบันการเงิน งบการเงินก็มีความถูกต้อง นา่ เช่ือถอื ทำให้มีโอกาสจดั หาแหลง่ เงนิ ก้ไู ด้ การคิดต้นทุนขายเป็นเร่ืองสำคัญ เป็นเหตุให้หลายธุรกิจขายขาดทุนกันมาแล้ว การคิดต้นทุนผิด อาจทำให้คิดราคาขายผดิ ยง่ิ คำนวณต้นทุนไดถ้ ูกต้องมากเทา่ ไร ทำใหท้ ราบผลกำไรบริษัทได้แม่นยำย่ิงข้ึน ช่วยลดการสูญเสียท่ีเกิดจากการดำเนินธุรกิจ เม่ือต้นทุนขายลดลง ธุรกิจย่อมมีกำไรเพ่ิมข้ึนและเติบโต ยงิ่ ข้ึน การคิดต้นทุนขาย กาไร และราคาขาย – สูตรคิดต้นทุนสินค้า สำหรับคนที่ค้าขายหรือทำธุรกิจนั้น การคิดต้นทุนขายก็เป็นเรอ่ื งท่ีสำคัญ หากเราคิดต้นทุนผดิ เรา กอ็ าจจะคิดราคาขายผิด ซ่งึ ก็เป็นสาเหตุทีท่ ำให้หลายธุรกจิ ขายขาดทุนกนั มาแล้ว วิธีคำนวณต้นทุน – สูตรการคิดต้นทุนสินค้า ในความเป็นจรงิ แลว้ ธรุ กิจซ้ือมาขายไป (หรอื อาชพี พ่อค้าแม่คา้ ) ก็คงคิดว่าการคำนวณต้นทุนเป็น ส่ิงท่ีไม่ยาก ตรงไปตรงมา เพราะเราซื้อของมาเท่าไร ต้นทุนของเราก็คงจะเท่ากับราคาซ้ือ แต่สำหรับบาง ธรุ กิจ เช่นธุรกิจโรงงาน หรือ แม้แต่คนทำขนม ก็อาจจะคิดต่างเพราะสำหรับบางธุรกิจ ต้นทุนสินค้าจะมา จากวัตถุดิบหลายๆอย่างท่ีนำมาใช้ผสมรวมกัน พอเรามีวัตถุดิบหลายๆอย่าง ที่มาในหลายราคา หลาย ส่วนผสม คนท่ีต้องคำนวณต้นทุนวัตถุดิบก็อาจจะงงได้ นอกจากน้ันแล้วก็ยังมีส่วนของต้นทุนค่าใช้จ่าย ต่างๆ เช่น ค่าไฟ ค่าแรง ค่ารถ ค่าของเสีย ท่ีทำให้การคำนวณยากข้ึนไปอีก โดยรวมแล้ว สูตรของต้นทุน คิดดังน้ี ต้นทนุ รวม = ต้นทุนวตั ถุดิบ + ค่าแรง + คา่ ใชจ้ า่ ยอน่ื ๆ ต้นทุนแต่ละอย่างมีอะไรบ้างนะ วัตถุดิบคำนวณอย่างไร ในกรณีท่ีเราต้องทำการผสมหรือรวมวตั ถดุ บิ ให้คำนวณต้นทุนดงั น้ี ต้นทุนวตั ถุดบิ = ปริมาณท่ใี ช้ x ราคาที่ซ้ือมา / ปริมาณที่ซ้อื มา ซงึ่ ปรมิ าณจะคดิ เปน็ นำ้ หนัก (แปง้ อาหารต่างๆ หรือสารเคมี) จำนวนชิ้น (ไข่ไก่ หรือตะปู) หรือจะคดิ เป็นแบบอ่นื ๆตามที่ใชง้ านจริงก็ได้ ยกตัวอย่างเช่น หากเราซ้ือแป้งมาในราคาท่ี 40 บาท ต่อ 1000g (หนึ่งถุง) และเราใช้ทำขนมแค่ 75g ต้นทุนท่ีเราได้ใช้จริงก็คือ 75 x 40 / 1000 หรือเท่ากับ 3 บาทนั่นเอง แน่นอนว่าในกรณีที่ ‘สูตร’ ของเรามีวัตถุดิบหลายอย่าง ยกตัวอย่างเช่นการทำขนม ท่ีมีแป้ง น้ำตาล ไข่ โกโก้ เราก็ต้อง ‘คำนวณ

29 ต้นทุนของวัตถุดิบทุกอย่าง’ แล้วนำทุกอย่างมาบวกรวมกันอีกที หากเราเข้าใจหลักการพ้ืนฐานแล้ว การ คำนวณต้นทุนวัตถุดิบไม่ได้เป็นเรื่องยาก แค่ต้องทำหลายรอบตามจำนวณวัตถุดิบก็เลยอาจจะจุกจิกนิด หน่อย อีกหน่ึงปัญหาของต้นทุนวัตถุดิบของ ‘การผลิตแบบมีสูตร’ ก็คือ สูตรของเราอาจจะใช้ในการ ผลิตสินค้าหลายช้ิน เช่น ทำขนมหนึ่งครั้งอาจจะได้ขนมออกมา 20 ช้ิน ในส่วนนี้เราก็ต้อง นำต้นทุนมา หารต่อจำนวนชน้ิ ที่ผลิตออกมาไดด้ ว้ ย ยกตัวอย่างเช่น สมมุติว่าต้นทุนวัตถุดิบทำขนมของเรารวมกันแล้ว (รวมต้นทุน ไข่ แป้ง น้ำตาล และ ทกุ อย่าง) อยูท่ ่ี 196 บาท และ สูตรนนี้ ำขนมออกมาได้ 24 ชน้ิ ตน้ ทุนวัตถุดิบต่อผลผลติ หนงึ่ ชิ้นก็คือ 196/24 หรือ 8.16 บาท จริงๆแล้วในทางบัญชี ต้นทุนวัตถุดิบจะสามารถแบ่งได้เป็นต้นทุนวัตุดิบ ทางตรง (Direct Labour Cost) และ ต้นทนุ วตั ถดุ ิบทางออ้ ม (Indirect Labour Cost) วิธคี ำนวณพ้ืนฐานเพ่ือใหท้ ุกคนสามารถทำไปใชค้ ำนวณไดง้ ่ายๆ ค่าแรงต่อการผลิตคำนวณอย่างไร คา่ แรงต่อการผลิตถือว่าเป็นอีกหน่ึงคำถามท่ีคนคิดบ่อย ปกติแล้วหากเราเป็นบรษิ ัทแล้ว มกี ารจ้างพนักงานเพ่ือดูแลกระบวนการผลิตโดยเฉพาะ เช่นการจา้ งพนักงานมาเดินเครอ่ื ง เงินเดือนส่วนนี้ ก็จะถูกนำมาคิดเปน็ ต้นทุนการผลติ ได้โดยตรง เช่น เงินเดือนพนกั งานสองคน คือ 30,000 บาท และแต่ละ เดือนเราผลิตของออกมาได้ 100,000 ช้ิน (ใช้จำนวนเฉล่ียของหลายๆเดือนจะได้ตัวเลขที่คงท่ีมากกว่า) ค่าแรงต่อการผลิตคร้ังนี้ก็คือ 30,000 บาท / 100,000 ชิ้น ก็คือ 0.3 บาทต่อช้ิน ในกรณีที่เราต้องจ้าง พนักงานประจำ ให้คำนวณตน้ ทนุ คา่ แรงดังน้ี ตน้ ทนุ คา่ แรง = ปรมิ าณท่ีผลิต / เงินเดอื นพนกั งานทดี่ แู ลดา้ นการผลิตโดยตรง ซง่ึ หน่วยที่เราจะไดก้ ค็ ือ บาทต่อหน่วยสนิ ค้า ปัญหาท่ีหลายๆคนเจอก็คือ บางคนทำขนมเอง คำนวณค่าแรงตัวเองไม่ถูก กลัวทำแล้วเหนื่อย ไม่คุ้มค่าแรง หรือสำหรับบางธุรกิจท่ีมีการจ้างพนักงานเข้ามาช่วยแค่บางเวลา (เช่น เข้ามาช่วยส่วนผลิต แค่ 2-3 ชั่วโมงต่อวัน เป็นต้น) ในกรณีน้ีเราจะคำนวณต้นทุนค่าแรงอย่างไร เพ่ือที่จะตอบคำถามนี้ สิ่งที่คุณต้องตอบให้ได้ก็คือ ‘เวลาที่ใช้ในกระบวนการผลิต’ หากเป็นการทำขนมคุณก็ต้องลองทำดูก่อน ว่า ‘ทำจริงใชเ้ วลาก่ีช่วั โมง’ หรือถ้ามีการจ้างพนักงานมาช่วยบางเวลา เราก็ต้องหาเลขเฉลี่ยให้ได้ว่าแต่ละ อาทิตย์หรือแต่ละเดือน ปกติพนักงานให้เวลากับการผลิตมากแค่ไหน (ข้อมูลควรมาจากการเก็บข้อมลู จริง หลายๆเดือน แล้วค่อยนำมาหาค่าเฉลีย่ ) พอไดต้ ัวเลขช่ัวโมงแลว้ หลังจากนั้นกแ็ คเ่ ป็นการคำนวณค่าแรง ต่อชั่วโมงของพนกั งานเหล่านั้น เป็น เงินเดอื น หารด้วยชว่ั โมงทำงานจริงตอ่ เดอื น ซ่ึงพนกั งานเงนิ เดือน ปกตถิ า้ ทำ 8 ชัว่ โมงต่อวันก็จะทำงานประมาน 200-210 ชวั่ โมงตอ่ เดือน หรอื หากคณุ จะคำนวณคา่ แรงของตัวเอง คุณสามารถเลือกไดต้ ามขอ้ แนะนำสองอย่างนี้ 1. คิดตามเงินเดือนท่ีคุณสามารถจ้างคนอ่ืนมาทำได้ – หากเป็นงานง่ายๆก็คิดตามเงินเดือน ขั้นต่ำ 300-500 บาทต่อวัน หรือหากเป็นงานท่ีคุณว่าต้องมีทักษะหน่อย ก็ให้ประเมินตามความเหมาะสม ครับ เวลาคุณจะจ้างคนมาทำให้แทนในอนาคต ตัวเลขการประเมินนจ้ี ะช่วยคณุ ไดภ้ ายหลัง

30 30 2. คิดตามเงินเดือนจริงของคุณ หากคุณไปสมัครงานประจำ – เป็นการคิด ‘ค่าเสียเวลา’ ที่ตรงไปตรงมาที่สุด หากเราเงินเดือน 30,000 เงินเดือนต่อชั่วโมงของเราก็คือประมาน 150 บาท แต่วธิ ีนี้ ก็ไม่ได้เหมาะกับทุกกรณี หากคุณเป็นคนเงินเดือนหลักแสน การเอาเงินเดือนนี้มาคิดต้นทุนการทำขนม กค็ งไม่ค่อยคมุ้ เท่าไร ในสว่ นน้ีไมไ่ ด้มีสูตรตายตัว หรือให้คิดตามท่ีตัวเองรับได้ หากไม่รูอ้ ะไรจริงๆก็คำนวน ตามค่าแรงขั้นต่ำ (ต่ำท่ีสุดท่ีคุณคิดว่าน่าจะจ้างได้) ไปก่อนเลยก็ได้ แล้วก็นำตัวเลขน้ีมาหารตามจำนวน ชั่วโมงที่ทำงานจริงไปก่อน โดยรวมแล้ว ตัวเลขต้นทุนที่คนปวดหัวกนั ก็คือวัตถุดิบกับค่าแรงเน่ียเหล่ะครับ อย่างไรก็ตามสำหรับคนที่เป็นมือใหม่ในการคิดต้นทุน แนะนำให้คำนวณต้นทุนด้านล่างรวมเข้าไปด้วย เวลาเราตง้ั ราคาสนิ ค้าเราจะได้ไม่ขาดทุนภายหลัง การนำต้นทุนไปคิดราคาสินค้า จริงๆแล้วการตั้งราคาสินค้าทำได้หลายแบบ เราไม่ต้องคิดจากต้นทุนก็ได้ (เช่นต้ังราคาตามคู่แข่ง ต้ังราคาแพงตามที่ลูกค้าสามารถจ่ายได้) แต่สำหรับเจ้าของธุรกิจหลายคนน้ัน การนำต้นทุนไปคิดราคา สินค้าก็คือวิธีที่ทำให้เรามั่นใจได้ว่าเรา ‘จะขายอย่างมีกำไร’ ปัญหาเร่ืองการต้ังราคาผิดจนขาดทุนเป็น สิ่งท่เี ห็นไดบ้ อ่ ย บางคนขายของต้นทนุ สูง แต่ขายในราคาเท่าคู่แขง่ ราคาถูก (โดนลูกค้าต่อราคาบ่อย) กเ็ ลย ขายขาดทุน ในส่วนน้ีหากคุณคำนวณต้นทุนเป็น และคุณมีตัวเลขในใจแล้วว่าคุณไม่สามารถขายต่ำกว่า ราคาน้ีได้ หลักการนำต้นทุนไปคิดราคาที่เรียบง่ายที่สุดก็คือ ‘การคูณเท่าตัว’ หากต้นทุนของคุณรวมกัน ท้งั หมดก็คือ 20 บาทตอ่ ชิน้ ราคาขายสง่ ก็ควรจะอย่างน้อยสองเทา่ ของราคาผลิต และราคาขายปลกี ก็ควร จะเท่าตัวของราคาขายส่ง การต้ังราคาปลกี และราคาสง่ ตั้งแต่แรกแบบจะทำให้คุณขายไม่ขาดทุนหากโดน ต่อราคา และยังให้โอกาสคุณหายใจด้วยเผื่อคุณต้องเปล่ียนราคาภายหลัง เพราะในโลกธุรกิจ การปรับ ราคาให้น้อยลงทำได้ง่ายกว่าการเพ่ิมราคาครับ เพราะฉะนั้นการเร่ิมที่ราคาสูงไว้ก่อนก็เป็นการให้โอกาส ตวั เองภายหลงั ยกตวั อย่าง ตน้ ทนุ ผลติ – 20 ราคาขายส่ง – 40-60 ราคาขายปลีก – 80-120 แน่นอนว่าคุณก็ต้องนำไปปรับตามความเหมาะสมอีกที ปรับตามคู่แข่งในตลาด หรือตามฐานะ ของกลุม่ ลูกค้าหลักคุณ หรือหากคุณทำการตลาดเยอะ เอาสินค้าไปขายในห้าง (โดนปรับค่า GP) ราคาคุณ กต็ ้องสูงขึ้นอีก แต่ในทางตรงข้าม ถ้าคุณรับสินค้าเจา้ อื่นมาขาย (เห็นง่ายๆก็พวกน้ำอดั ลมโค้ก) คุณก็คงไม่ สามารถขายได้ราคาแพงกว่าราคาท่ีคนผลิตกำหนดมาเท่าไร คำแนะนำส่วนน้ีไม่ใช่กฎที่ตายตัว ให้นำไปใช้ เป็นแนวทาง แล้วปรับตามความเหมาะสมจริงๆอีกที (อิงลูกค้าเราเป็นหลัก) ข้อเน้นย้ำก็คือ คุณต้องมั่นใจ วา่ คุณคำนวณต้นทุนของตวั เองถูก หากยังไม่มั่นใจก็ลองกลับไปอ่านส่วนที่แลว้ ใหม่ หรือจะจัดเตรยี มข้อมูล เบ้ืองตน้ แล้วไปจา้ งคนทำให้ก็ไดค้ รับ

31 กำไรจากการขายหนึ่งครั้ง ก่อนอ่นื เลยเรามาดสู ูตรคำนวณกำไรกันก่อน กำไร = รายได้ – ต้นทนุ หรือถา้ คุณขายแค่หนึ่งช้นิ กำไร = ราคาขาย – ต้นทนุ ต่อหน่วย โดยเบ้ืองต้นแลว้ กำไรเปน็ สง่ิ ทคี่ ำนวณไมย่ าก หากคุณคำนวณต้นทนุ เป็น จุดคุ้มทุนคืออะไร? ประโยชน์+วิธีคำนวณ [Break Even Point – BEP] ทุกธุรกิจที่ต้องมกี ารลงเงนิ เขา้ ไปก็ตอ้ งมีการหวังเงินกลับมา แต่ย่ิงเราลงเงนิ เข้าไปเยอะ ความกงั วลของเรา ก็จะเยอะมากขึ้นว่า ‘จะคุ้มทุน’ หรือท่ีหลายคนเรียกกันว่า break even หรือเปล่านะ ในวันนี้เรามาดูกัน วา่ คำว่า ‘จุดคมุ้ ทุน’ ในการทำธุรกจิ คืออะไรกนั แน่ ทำอะไรได้บ้าง และเราจะคำนวณ ‘จุดคุ้มทุน’ นี้ยังไง กัน จุดคุ้มทุนคืออะไร [Break Even Point – BEP] Break Even Point หรือ จุดคุ้มทุน คือ จำนวนสินค้าท่ีบริษัทต้องขายให้ได้เพื่อท่ีจะคืนทุน ค่าใช้จ่าย จุดคุ้มทุนคำนวณจากการหารต้นทุนคงที่ ด้วยกำไรต่อสินค้าหน่ึงหน่วย รายได้ที่มากกว่า จุดคมุ้ ทนุ ก็คือกำไร รายไดท้ ต่ี ่ำกวา่ จุดค้มุ ทนุ คือขาดทนุ และรายไดท้ ่ีเทา่ จดุ คุม้ ทนุ คอื การขายเท่าทนุ ยอดขาย มากกว่า ค่าใชจ้ า่ ย คือ ‘กำไร’ ยอดขาย นอ้ ยกว่า ค่าใช้จา่ ย คือ ‘ขาดทุน’ ยอดขาย เทา่ กับ คา่ ใช้จ่าย คือเท่าทนุ หรือ ‘คุ้มทุน’ และธุรกิจท่ีรู้ว่าจุดคุ้มทุนตัวเองคือเท่าไรและสามารถก้าวผ่านจุดคุ้มทุนนั้นๆได้ก็จะเป็นธุรกิจที่อยู่รอด น่ันเอง วิธีคำนวณจุดคุ้มทุน [Break Even Analysis] วธิ ีคำนวณ ‘จดุ คุ้มทุนตอ่ หน่วยขาย’ ก็คือ จุดคุม้ ทนุ = ตน้ ทนุ คงท่ี ÷ กำไรต่อหน่วย โดยที่ กำไรต่อหน่วย = ราคาขายต่อหนว่ ย – ตน้ ทุนต่อหน่วย ปกติแล้ว ‘หน่วย’ ท่ีใช้วัดจุดคุ้มทุนก็คือจำนวนสินค้า แต่ในกรณีของธุรกิจบริการ เราก็สามารถใช้เป็น ‘หน่วย’ ทเ่ี หมาะกับธรุ กิจเรามากกว่าเชน่ ‘ชัว่ โมงทำงาน’ หรือ ‘จำนวนลกู ค้า’ เปน็ ต้น อกี หน่งึ วิธีที่ใช้กันบ่อยก็คือการใชจ้ ุดคุ้มทุนใน การคำนวณราคาขาย โดยก่อนที่จะใช้วิธีน้ีเราต้อง คิดไว้ก่อนว่า ‘จำนวนท่ีเราอยากขาย’ คือเท่าไร ซึ่งก็ต้องเป็นจำนวนที่เราน่าจะขายได้จริง อาจจะ คาดคะเนได้จากคู่แข่งในบรเิ วณ จำนวนลกู ค้าปัจจุบนั ของเรา เป็นต้น ราคาขายทค่ี ุม้ ทุน = ตน้ ทนุ รวม ÷ จำนวนสินค้าท่จี ะขาย โดยที่ ตน้ ทุนรวม = ต้นทนุ คงที่ + ตน้ ทุนแปรผนั ท้งั หมด

32 32 อย่างไรก็ตาม ‘ราคาขาย’ ที่ได้จากสตู รน้กี ็ต้องนำไปปรับกับแผนการตลาด แผนการขายอีกรอบ ด้วย สำหรบั คนที่ยงั ไม่มน่ั ใจวิธีคำนวน เรามาดูความหมายของตัวแปรแต่ละอย่าง กำไรตอ่ หน่วย (Gross Margin) – คือ กำไรท่ีคุณจะได้ต่อการขายสินคา้ หนึ่งช้ิน หมายถงึ การ เอาราคาขาย หัก ต้นทนุ สินค้าทซี่ อ้ื มา ราคาขายต่อหน่วย (Selling Price) – คือราคาขายสนิ คา้ ต่อหนง่ึ ช้นิ อันน้ีน่าจะตรงตวั ตน้ ทุนตอ่ หนว่ ย (Variable Cost) – คือราคาสินค้าต่อหนึ่งหนว่ ยที่ซ้อื มา หากเปน็ ธรุ กิจแนว บริการอาจจะคดิ เป็นเงินเดือนพนกั งานต่อชัว่ โมงแทน ต้นทุนคงที่ (Fixed Cost) – คือ ตน้ ทุนอืน่ ๆที่ใช้ในการขายทีไ่ มร่ วมต้นทนุ สนิ คา้ ยกตัวอย่างเช่น เงินเดือนฝ่ายขาย ค่าการตลาด ตน้ ทุนแปรผนั ทงั้ หมด (Total Variable Cost) – คือ ตน้ ทนุ ต่อหน่วย คูณ จำนวณขายทง้ั หมด ประโยชน์ของจุดคุ้มทุน 1. เราต้องขายเท่าไรถึงจะกำไร’ โดยท่ีถ้าจะให้ตอบแบบขอไปที คำตอบก็คือ ‘การเพิม่ ยอดขาย’ กับ ‘ลด คา่ ใช้จา่ ย’ ถ้าทำได้เดยี๋ วก็กำไรเอง…จุดเริ่มตน้ ท่ีดีทีส่ ุดของการวเิ คราะหก์ ารขาดทุนและกำไร ก็คอื ดกู อ่ นว่า ค่าใช้จ่ายส่วนไหน ‘ใหญ่สุดและสามารถลดได้ง่ายสุด’ และรายได้ส่วนไหน ‘น้อยสุดและสามารถเพิ่มได้ งา่ ยสดุ ’ จดุ สำคญั ที่จะเปล่ยี นจุดคุ้มทนุ ของคุณใหเ้ ปน็ กำไรได้ สว่ นมากมดี ังน้ี • ราคาสินคา้ – หากการคํานวณจดุ คุ้มทุนบอกคุณว่าราคาตอนนไี้ ม่สามารถขายได้กำไร มันก็ถึง เวลาที่คุณจะต้องเปลี่ยนอะไรใหม่ๆในธุรกิจแล้ว จะเป็นการเปลี่ยนราคา การลดต้นทุน หรือ การหาตลาดใหม่ๆ หากคุณกำลังขายสินค้าตัดราคาคู่แข่งอยู่ (แล้วคุณไม่ได้กำไร) คุณก็ควร พจิ ารณาแผนการตลาดใหม่ • วัตถุดิบ – ราคาวัตถุดิบและเงินเดือนพนักงานตอนน้ีสมเหตุผลหรือเปล่า อย่างน้อยที่สุดคุณ ต้องเทียบกับราคาตลาดก่อนว่าคุณซื้อของมาแพงหรือเปล่า จ้างคนแพงเกินไปหรือเปล่า ถ้า ต้นทุนท่ีคุณจ่ายอยู่ปัจจุบันไม่สามารถผลิตสินค้าในคุณภาพท่ีคุณต้องการได้ คุณก็ต้อง ‘วิจัย ตลาด’ เพม่ิ เติม • สินค้าใหม่ – เวลาคุณจะทำสินค้าใหม่ออกมาขาย อย่าดูแค่ราคาต้นทุนสินค้าอย่างเดียว เรา ต้องคดิ ถงึ ราคาการตลาด ราคาบรรจุภัณฑ์ และค่าใช้จา่ ยอ่ืนๆ เช่นคา่ ออกแบบด้วย • วางแผนเพ่ิมประสิทธิภาพ – เงินเล็กๆน้อยๆบางทีก็เป็นส่วนสำคัญที่แยกคำว่า ขาดทุน กับ กำไร เลย ถ้าการคํานวณจุดคุ้มทุนบอกว่าคุณต้องขายสินค้าในจำนวนเท่าน้ีเท่านั้น คุณก็ควร ตัง้ เป้าหมายให้ธรุ กิจสามารถไปสู่จดุ นัน้ ได้ทัง้ ในระยะส้ันและระยะยาว โกดังเราต้องเก็บของได้ เทา่ ไร หนา้ ร้านเรามีพนักงานขายเพยี งพอหรือยงั เรามที ำลกู คา้ ตกหลน่ ตรงไหนบา้ ง

33 ตัวอย่างการวิเคราะห์จุดคุ้มทุน ตัวอย่างท่ี 1 – จุดคุ้มทุนต่อหน่วยขาย ในส่วนนี้เรามาดูกันวา่ ‘เราต้องขายกี่ชิ้น’ กว่าจะกำไร สมมุติว่าเราเปิดร้านขายของท่ีตลาด โดยท่ีเราจ่าย ค่าเช่าที่วันละ 300 บาทและค่าใช้จ่ายจิปาถะอีกวันละ 100 บาท หากเราขายขนมที่ราคา 50 บาทต่อชิ้น โดยทเ่ี ราซื้อขนมมาในราคา 20 บาท เราต้องขายกช่ี ้ินกว่าจะกำไร ตน้ ทนุ คงท่ี (Fixed Cost) = 300 บาท + 100 บาท = 400 บาท กำไรต่อหน่วย (Gross Profit) = ราคาขาย (50 บาท) – ราคาซอื้ (20 บาท) = 30 บาท จดุ คมุ้ ทนุ = ต้นทนุ คงที่ ÷ กำไรตอ่ หน่วย จดุ คุม้ ทุน = 400 บาท ÷ 30 บาท = 13.33 หรอื 14 ช้นิ คำตอบจริงๆคือ 13.33 ชนิ้ แต่เนื่องจากเราไม่สามารถขายขนมคร่งึ กล่องได้ เราก็ตอ้ งขายเป็น 14 ชน้ิ พูดอีกแง่หน่ึงกค็ อื หากเราขายขนมในราคา 50 บาทตอ่ ช้นิ ในจำนวนตำ่ กวา่ 14 ช้ินเรากจ็ ะขาดทุน ตัวอย่างที่ 2 – การคำนวณราคาขาย ในส่วนน้ีเรามาดูว่า ‘เราต้องตั้งราคาเท่าไร’ กว่าจะกำไร ซ่ึงข้อสันนิษฐานสำคัญท่ีสุด คือ จำนวน ขายของเราต้องคงท่ี (หมายความว่าขึ้นราคาแล้วลูกค้าไม่หาย ลดราคาแล้วลูกค้าไม่เข้ามามากขึ้น) ในความเป็นจริงอาจจะทำได้ยาก แต่สำหรับสูตรคำนวนน้ี เราคิดไว้เพ่ือเปรียบเทียบกลยุทธ์การขายของ เรามากกว่า สมมตุ ิว่าเราเปิดร้านขายของออนไลน์ เรามีคา่ การตลาดเดือนละ 1,000 บาท และเราอยากขายได้ เดือนละ 20 ช้ิน โดยท่ีราคาซื้อหรือต้นทุนผลิตของเราอยู่ที่ 50 บาทต่อช้ิน ราคาขายของเราต้องเท่ากับ เท่าไร ตน้ ทุนคงท่ี (Fixed Cost) = 1,000 บาท จำนวนขาย (Selling Quantity) = 20 ชน้ิ ตน้ ทุนต่อหน่วย (Variable Cost) = 50 บาท ตน้ ทุนรวม = ตน้ ทนุ คงที่ + ต้นทนุ แปรผนั ท้ังหมด และ ราคาขายทคี่ ุ้มทนุ = ต้นทนุ รวม ÷ จำนวนสนิ ค้าทีจ่ ะขาย ตน้ ทุนรวม = ตน้ ทุนคงท่ี (1,000 บาท) + ตน้ ทนุ แปรผันท้ังหมด (20ชนิ้ x 50 บาทต่อชิ้น) ต้นทุนรวม = 1,000 + (20 x 50) = 1,000 + 1,000 = 2,000 บาท ราคาขายทีค่ ุม้ ทุน = ตน้ ทนุ รวม (2,000 บาท) ÷ จำนวนสนิ คา้ ทจี่ ะขาย (20 ชนิ้ ) ราคาขายที่คมุ้ ทนุ = 2,000÷20 = 100 บาท หรอื ก็คือเราต้องขายในราคา 100 บาท กวา่ จะคุ้มทุนการขายในจำนวนและคา่ ใชจ้ า่ ยเทา่ นน้ี ั่นเอง สิ่งท่ีควรรู้เก่ียวกับจุดคุ้มทุน สุดท้ายน้ีส่ิงท่เี ราต้องทำใจใหไ้ ด้ก็คือ…จุดค้มุ ทนุ สามารถเปลี่ยนได้ ถึงแมเ้ ราจะคำนวณจุดคมุ้ ทุน มาซะดิบดีตอนต้นปี ถา้ ตอนปลายปมี กี ารเปล่ียนแปลงทางเศรษฐกจิ มคี ู่แข่งใหม่ ท่ีพักขึน้ ราคา

34 34 กรณีตวั อยา่ ง การบันทึกบัญชีของร้าน จริ ชั ญา คาเฟ่ 2565 ม.ค. 1 เงินลงทุน 30,000 บาท 2 ซ้ืออปุ กรณช์ งเครื่องดื่ม 500 บาท (แก้ว ช้อนดวง แก้วตวง ) 5 ซอ้ื เคร่ืองชงกาแฟ 19,500 บาท (อายุการใช้งาน 10 ปี หลงั จากนน้ั จะขายได้ 500 บาท) 6 ซ้อื แก้ว + ฝา 415 บาท 7 ซอ้ื วัตถุดบิ ในการผสมเครื่องดื่ม 2,500 บาท (กาแฟ นำ้ ตาล นมสด นมจืด คาราเมล นำ้ ผลไม)้ 8-31 ขายเครือ่ งด่ืม ได้ทั้งส้นิ 325 แก้วๆละ 25 เงิน 8,125 บาท 31 จ่ายค่าเชา่ รา้ น 1,200 บาท ก.พ. 1 ซอ้ื วตั ถุดิบในการผสมเครื่องดืม่ 3,500 บาท 6 ซ้อื แก้ว + ฝา 525 บาท 7- 28 ขายเครอื่ งดื่ม ไดท้ ั้งสน้ิ 405 แกว้ ๆละ 25 เงนิ 10,125 บาท 28 จ่ายค่าเชา่ ร้าน 1,200 บาท จา่ ยค่าน้ำและค่าไฟฟ้า 780 บาท ให้ทำ 1. สมดุ เงินสด 2. สมุดบญั ชีกำไรขาดทุน 3. รายงานงบกำไรขาดทุน 4. รายงานงบแสดงฐานะการเงิน

35 สมดุ เงนิ สด รับ จา่ ย คงเหลอื 30,000.- ว.ด.ป. รายการ 500.- 30,000.- 2565 8,125 19,500.- 29,500.- 10,125 10,000.- ม.ค. 1 เงนิ ลงทุน 48,250.- 415.- 9,585.- 2 ซอ้ื อุปกรณ์ชงเครื่องดื่ม 2,500.- 7,085.- 5 ซอ้ื เครื่องชงกาแฟ 15,210.- 6 ซอ้ื แกว้ และฝา 1,200.- 14,010.- 7 ซอ้ื วตั ถดุ ิบในการชงเครื่องด่ืม 3,500.- 10,510.- 9,985.- 8-31 ขายเครื่องด่ืม (325x 25 ) 525.- 20,110.- 31 จา่ ยคา่ เชา่ รา้ น 18,910.- 1,200.- 18,130.- ก.พ. 1 ซอ้ื วัตถุดิบในการชงเครื่องดื่ม 780.- 5 ซอ้ื แกว้ และฝา 30,120.- 18,130.- 7-28 ขายเครื่องด่ืม (405x 25 ) 28 จา่ ยค่าเชา่ ร้าน จา่ ยคา่ นำ้ ค่าไฟ รวม

36 36 สมุดบัญชกี ำไรขาดทนุ ว.ด.ป. รายการ รายได้ ตน้ ทนุ เงนิ ลงทุน (ค่าใช้จ่าย) ระยะยาว 2565 ม.ค. 1 เงินลงทนุ 30,000.- 500.- 2 ซอ้ื อุปกรณช์ งเคร่ืองดมื่ 5 ซ้ือเคร่ืองชงกาแฟ 19,500.- 6 ซื้อแกว้ และฝา 7 ซื้อวตั ถุดิบในการชงเครื่องด่ืม 8,125 415.- 8-31 ขายเครื่องดมื่ (325x 25 ) 10,125 2,500.- 31 จ่ายค่าเช่าร้าน ก.พ. 1 ซอื้ วตั ถุดบิ ในการชงเคร่ืองดื่ม 1,200.- 5 ซือ้ แกว้ และฝา 3,500.- 7-28 ขายเคร่ืองดื่ม (405x 25 ) 28 จ่ายค่าเช่ารา้ น 525.- จา่ ยคา่ นำ้ คา่ ไฟ 1,200.- 780.- รวม 18,250.- 10,120.- 30,000.-

37 กิจการร้านจริ ชั ญา คาเฟ่ รายงานงบกำไรขาดทุน ประจำ 2 เดือน สนิ้ สดุ วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2565 รายได้; ขายเครื่องด่มื 18,250.00 ค่าใช้จ่าย; รวมรายได้ 18,250.00 กำไรสทุ ธิ ค่าวตั ถุดิบ 6,000.00 10,120.00 ค่าแกว้ และฝา 940.00 8,130.00 ค่าเช่าร้าน 2,400.00 ค่าน้ำค่าไฟ 780.00 รวมค่าใช้จ่าย กิจการร้านจิรัชญา คาเฟ่ งบแสดงฐานะการเงนิ ณ วันท่ี 28 กุมภาพนั ธ์ 2561 เงินสด สินทรพั ย์ 18,130.00 อุปกรณช์ งเคร่ืองดื่ม รวมสนิ ทรัพย์ 500.00 เครอื่ งชงกาแฟ 19,500.00 38,130.00 ทนุ ของกิจการ หน้สี นิ และทุน 30,000.00 บวก กำไรสุทธิ รวมหนสี้ นิ และทนุ 8,130.00 38,130.00

38 38 กรณตี ัวอยา่ ง การบันทกึ บัญชีของกลุ่มผ้าทอมือ 2565 ก.ค. 1 เงนิ ลงทนุ ในกจิ การ 10,000 บาท 2 จา่ ยค่าไหม 5,000 บาท 16 จ่ายค่าน้ำมนั รถ 500 บาท 30 ซอ้ื สยี ้อมผ้า 300 บาท ส.ค. 9 จำหน่ายผา้ ไหมได้เงิน 2,000 บาท 25 ซ้ือกี่ทอผ้าเพิ่ม 1 ตัว 3,000 บาท ก.ย. 1 จ่ายค่าแรงงานคนงาน 2,000 บาท 30 จำหน่ายผา้ ฝา้ ย 3,000 บาท ต.ค. 1 จา่ ยคา่ แรงคนงาน 2,000 บาท 15 จำหนา่ ยผ้าไหมได้เงนิ 7,000 บาท พ.ย. 1 จ่ายค่าแรงคนงาน 2,000 บาท 3 ซื้อถงุ กระดาษใสผ่ า้ ไหม 500 บาท 16 ซอ้ื สียอ้ มผ้า 300 บาท ธ.ค. 1 จ่ายค่าน้ำมนั รถ 300 บาท 4 จำหน่ายผ้าไหมไดเ้ งนิ 6,000 บาท ให้ทำ 1. สมุดเงินสด 2. สมุดบัญชกี ำไรขาดทนุ 3. รายงานงบกำไรขาดทนุ 4. รายงานงบแสดงฐานะการเงนิ

39 สมดุ เงินสด ว.ด.ป. รายการ รับ จา่ ย คงเหลอื 2565 10,000.- 10,000.- ก.ค. 1 เงนิ ลงทุน 5,000.- 2 จา่ ยเงินเลี้ยงไหม 2,000.- 5,000.- 4,500.- 16 จ่ายคา่ นำ้ มันรถ 500.- 4,200.- 30 ซ้อื สยี อ้ มผา้ 3,000.- 300.- 6,200.- 7,000.- 3,200.- ส.ค. 9 จำหน่ายผา้ ไหม 3,000.- 1,200.- 25 ซ้ือกี่ทอผ้า 2,000.- 4,200.- 2,200.- ก.ย. 1 จ่ายคา่ แรง 2,000.- 9,200.- 30 จำหนา่ ยผ้าฝา้ ย 7,200.- 2,000.- 6,700.- ต.ค. 1 จ่ายค่าแรง 500.- 6,400.- 15 จำหน่ายผ้าไหม 300.- 6,100.- 300.- 12,100.- พ.ย. 1 จ่ายค่าแรง 3 ซ้ือถงุ กระดาษ 6,000.- 15,900.- 12,100.- 16 ซอ้ื สยี ้อมผา้ 18,000.- ธ.ค. 1 จา่ ยค่าน้ำมนั รถ 4 จำหนา่ ยผ้าไหม รวม

40 40 สมดุ บญั ชกี ำไรขาดทนุ ว.ด.ป. รายการ รายได้ ต้นทนุ เงินลงทุน (ค่าใชจ้ ่าย) ระยะยาว 2565 2,000.- 5,000.- 10,000.- ก.ค. 1 เงินลงทุน 3,000.- 500.- 3,000.- 7,000.- 300.- 2 จ่ายเงินเล้ียงไหม 13,000.- 16 จา่ ยค่านำ้ มนั รถ 6,000.- 2,000.- 30 ซอ้ื สีย้อมผา้ 18,000.- ส.ค. 9 จำหน่ายผ้าไหม 2,000.- 25 ซ้อื กี่ทอผา้ ก.ย. 1 จ่ายคา่ แรง 2,000.- 30 จำหนา่ ยผ้าฝ้าย 500.- ต.ค. 1 จ่ายคา่ แรง 300.- 15 จำหน่ายผ้าไหม 300.- พ.ย. 1 จ่ายคา่ แรง 3 ซ้ือถงุ กระดาษ 12,900.- 16 ซอื้ สีย้อมผา้ ธ.ค. 1 จ่ายค่าน้ำมนั รถ 4 จำหน่ายผ้าไหม รวม

41 กจิ การกลุม่ ผา้ ทอมือ งบกำไรขาดทุน ประจำ 6 เดือน สิน้ สดุ วันท่ี 31 ธนั วาคม 2565 รายได้; 18,000.00 ขายผลิตภณั ฑ์หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ 18,000.00 รวมรายได้ ค่าใช้จา่ ย; คา่ วัตถุดบิ ในการผลติ 600.00 กำไรสทุ ธิ คา่ เลย้ี งไหม 5,000.00 ค่านำ้ มนั รถ คา่ แรง 800.00 ค่าถงุ กระดาษ 6,000.00 รวมค่าใช้จา่ ย 500.00 12,900.00 5,100.00 กิจการกล่มุ ผ้าทอมือ งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 2565 สินทรัพย์ เงินสด 12,100.00 กี่ทอผา้ 3,000.00 รวมสนิ ทรัพย์ 15,100.00 ทนุ ของกิจการ หน้สี นิ และทนุ 10,000.00 บวก กำไรสทุ ธิ รวมหนส้ี ินและทุน 5,100.00 15,100.00

42 42 กรณีตวั อย่าง การบนั ทึกบัญชีของกลุ่มขา้ วเกรยี บผลไม้ 2565 ม.ค. 1 สมาชกิ ในกลุม่ นำเงนิ มาลงทนุ 3,000 บาท 5 ซือ้ ผลไม้ คือ ฟักทอง ทุเรยี น เปน็ เงิน 500 บาท 23 ซอ้ื น้ำมนั พืช 300 บาท ก.พ. 1 ขายขา้ วเกรียบรสฟักทองได้ 50 ถงุ ๆ ละ 20 บาท ขายขา้ วเกรยี บรสทุเรียนได้ 15 ถงุ ๆ ละ 25 บาท 20 ซอ้ื เคร่ืองปดิ ปากถุงใหม่ เนอ่ื งจากเคร่ืองเก่าชำรุด 1,000 บาท มี.ค. 5 ซ้ือนำ้ มันพืช 300 บาท 15 เปลี่ยนแก๊ส 250 บาท 25 ซือ้ ถงุ บรรจุข้าวเกรยี บ 200 บาท 30 ขายข้าวเกรียบไดเ้ งนิ 1,000 ท บาท เม.ย. 16 ซอ้ื ฟักทอง ทุเรยี น เป็นเงนิ 550 บาท 25 ซ้อื กะทะ 790 บาท พ.ค. 1 เปลย่ี นแกส๊ 250 บาท 9 ซื้อน้ำมันพืช 300 บาท 25 จา่ ยคา่ นำ้ มนั รถ 100 บาท ม.ิ ย. 1 ขายขา้ วเกรียบไดเ้ งิน 700 บาท 25 ซ้อื ถุงบรรจุข้าวเกรยี บ 100 บาท 30 ขายขา้ วเกรยี บได้เงนิ 1,500 บาท ให้ทำ 1. สมดุ เงินสด 2. สมดุ บัญชีกำไรขาดทนุ 3. รายงานงบกำไรขาดทุน 4. รายงานงบแสดงฐานะการเงนิ

43 สมดุ เงนิ สด ว.ด.ป. รายการ รบั จา่ ย คงเหลอื 2565 3,000.- ม.ค. 1 เงนิ ลงทุนในกจิ การ 1,000.- 500.- 3,000.- 375.- 300.- 2,500.- 5 ซ้อื ผลไม้ 2,200.- 23 ซอ้ื นำ้ มันพืช 1,000.- 1,000.- 3,200.- ก.พ. 1 ขายข้าวเกรียบรสฟักทอง 50 ถงุ ๆ ละ 20 300.- 3,575.- 700.- 250.- 2,575.- ขายข้าวเกรียบรสทเุ รยี น 15 ถุงๆ ละ 25 1,500.- 200.- 2,275.- 22 ซื้อเครื่องปดิ ปากถุง 2,025.- มี.ค. 5 ซอื้ นำ้ มันพืช 550.- 1,825.- 15 เปลย่ี นแก๊ส 790.- 2,825.- 25 ซอื้ ถุงบรรจุขา้ วเกรียบ 250.- 2,275.- 30 ขายข้าวเกรยี บ 300.- 1,485.- เม.ย. 16 ซื้อผลไม้ 100.- 1,235.- 25 ซอ้ื กะทะ พ.ค. 1 เปลี่ยนแกส๊ 100.- 935.- 9 ซ้ือน้ำมันพืช 835.- 25 จา่ ยคา่ นำ้ มนั รถ 1,535.- มิ.ย. 1 ขายข้าวเกรยี บ 1,435.- 25 ซอ้ื ถงุ บรรจุขา้ วเกรียบ 2,935.- 30 ขายข้าวเกรยี บ รวม 7,575.- 4,640.- 2,935.-

44 44 สมุดบัญชกี ำไรขาดทุน ว.ด.ป. รายการ รายได้ ต้นทุน เงนิ ลงทนุ (ค่าใช้จา่ ย) ระยะยาว 2565 ม.ค. 1 เงินลงทุนในกจิ การ 1,000.- 3,000.- 375.- 500.- 5 ซื้อผลไม้ 300.- 23 ซื้อน้ำมนั พืช 1,000.- ก.พ. 1 ขายข้าวเกรยี บรสฟักทอง 50 ถงุ ๆ ละ 20 1,000.- 700.- 300.- ขายขา้ วเกรียบรสทุเรยี น 15 ถุงๆ ละ 25 1,500.- 250.- 22 ซื้อเคร่ืองปดิ ปากถุง 200.- มี.ค. 5 ซอ้ื น้ำมนั พชื 15 เปล่ียนแกส๊ 550.- 25 ซ้อื ถงุ บรรจุขา้ วเกรยี บ 790.- 30 ขายขา้ วเกรยี บ เม.ย. 16 ซ้ือผลไม้ 250.- 25 ซ้อื กะทะ 300.- พ.ค. 1 เปลี่ยนแกส๊ 100.- 9 ซือ้ นำ้ มนั พชื 25 จา่ ยคา่ น้ำมนั รถ 100.- ม.ิ ย. 1 ขายข้าวเกรียบ 25 ซ้ือถงุ บรรจุข้าวเกรียบ 30 ขายข้าวเกรียบ รวม 4,575.- 2,850.- 4,790.-

45 กิจการกล่มุ ขา้ วเกรยี บผลไม้ งบกำไรขาดทุน ประจำ 6 เดือน ส้นิ สดุ วันที่ 30 มิถุนายน 2565 รายได้; 4,575.00 ขายผลติ ภณั ฑห์ น่งึ ตำบลหนง่ึ ผลิตภณั ฑ์ 4,575.00 รวมรายได้ ค่าใช้จา่ ย; ค่าวตั ถดุ บิ ในการผลติ 2,450.00 กำไรสุทธิ คา่ ถงุ บรรจขุ ้าวเกรียบ 300.00 ค่าน้ำมนั รถ 100.00 รวมคา่ ใชจ้ า่ ย 2,850.00 1,725.00 กิจการกลุม่ ขา้ วเกรยี บผลไม้ งบแสดงฐานะการเงนิ ณ วนั ท่ี 30 มถิ นุ ายน 2565 เงินสด สินทรัพย์ 2,935.00 เครือ่ งปดิ ปากถุง รวมสินทรัพย์ 1,000.00 กระทะ 790.00 4,725.00 ทุนของกิจการ หนีส้ นิ และทุน 3,000.00 บวก กำไรสทุ ธิ รวมหนี้สนิ และทุน 1,725.00 4,725.00

46 46 การบญั ชกี ับชวี ิต การบัญชมี ปี ระโยชน์ ไม่มีโทษมแี ตค่ ณุ รู้กำไรรู้ขาดทนุ รู้ลว่ งหน้าไม่พาจน รูว้ างแผนการใช้จา่ ย รจู้ ักใชไ้ มข่ ัดสน รจู้ ังหวะการผ่อนปรน รู้ลงทนุ หนนุ ครอบครวั “ความรำ่ รวยว่ิงชน ความจนวิ่งหนีเพราะมบี ัญชชี ่วย บ้านใดได้มบี ัญชคี รัวเรอื น บา้ นนัน้ ย่อมอยู่อยา่ งพอเพียง พึ่งตนเองตามแนวทฤษฎใี หม่ เปดิ โอกาสให้ตนเอง ได้เรียนร้บู ัญชี เสมอื นเปดิ ประตู ส่หู นทางร่ำรวย”

47 สรุปปัจจยั หลักของความสำเรจ็ ของธุรกิจ 1. การดำเนินงานทางดา้ นการเงิน 2. การดำเนนิ งานทางด้านบัญชี 3. การดำเนินงานทางดา้ นการควบคมุ สนิ คา้ คงเหลอื 4. การดำเนินงานทางดา้ นการตลาด 5. การดำเนินงานทางด้านทรัพยากรบคุ คล ปญั หาและสาเหตุของความล้มเหลวทีผ่ ปู้ ระกอบการต้องเผชิญ 1. ปญั หาทางด้านการเงิน 2. ปญั หาทางดา้ นแรงงาน 3. ปัญหาทางดา้ นมาตรฐานสินค้าหรอื บริการทีผ่ ลิต 4. ปัญหาทางด้านการตลาด 5. ปญั หาทางด้านการบรหิ าร 6. ปัญหาทางด้านการตัดสินใจ 7. ปญั หาการขาดประสบการณ์ในทางธรุ กจิ ทป่ี ระกอบการ 8. ปัญหาทางด้านสภาพการแข่งขันออ่ นแอ 9. การขาดการควบคุมสินค้าคงเหลอื ทเ่ี หมาะสม 10. การควบคมุ สินเชื่อไมเ่ พียงพอ 11. ปรมิ าณขายต่ำ 12. ความไมเ่ อาใจใส่ 13. การทจุ รติ 14. ภยั พิบตั ิ