กลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยง

๔๕ ดานชางที่ตีขึ้นมาบางคนจะใชตะไบทำลวดลายปลายกำไลให สวยงามแตบางคนจะทำสัญลักษณของตัวเองเปนรูปดอกไมเล็ก ๆ ตอกบนปลายกำไล แบบที่ ๓ เปนกำไลแบน เปนกำไลที่ตีไดงายที่สุดในสาม แบบโดยตแี บบแบนข้ึนมาแลว ไลขนาดตัดเอาเทาท่ีพอกับขอมือแลว ดัดโคงบางคนจะใสแบบเปลือยโดยตัวกำไลไมไดแสดงฝมืออะไรแต บางคนจะตอกรูปหรือเอกลักษณเฉพาะตัวลงไปอวดฝมือตัวเองชาง ทำกำไลพวกน้ใี นอดีตไมคอ ยมีใครรับจางทำจำหนาย แตจะทำใหกัน ดว ยความรกั ความเปนญาติความเคารพตอ กัน ความเปน เพ่อื นกนั ตา งหู

๔๖ ตางหู ของประดับชิ้นนี้ก็ทำจากเงิน กะเหร่ียงเรียกกันวา “ตางหคู รก” เนอ่ื งจากมนั มีลักษณะเหมือนครกตำขา วเอวคอด ครก หินเอวคอด และกลองสองหนาเอวคอด ที่นักเลนกลกับงูใชเขยาใน การแสดงใชกันทั้งหญิงชาย แตคนที่จะใชมักจะตองเจาะหูเปนรู กวางยามแกตัวกลามเนือ้ หูหยอนเวลาถอดตางหูจะมองเห็นรูหูใหญ การเจาะรูหูจะเริ่มตั้งแตเด็ก ๆ เจาะหูแลวเอาดายขวั้นรวมกันเปน เสนใหญรอยคาไวขยายเสนดายไปเรื่อย จากนั้นจะเอาชิ้นไมชิ้นเลก็ ๆ ใสไวแลวเพิ่มจำนวนชิ้นไมจนไดรูหูขนาดที่ตองการแลวเอาตางหู ที่วาใสเ ขาไป โดยกอนใสใหเอาตางหูนี้ไปแชน้ำขี้เถาผสมสม ปอยขดั ใหข าวขึ้นเงา เครื่องสำอางเครื่องประทินผิวของกะเหรี่ยงในเรื่องความ สวยงามของคนกะเหร่ียงปาละอูเองก็มีลกั ษณะของตัวเอง เริ่มจาก ยาสระผมของกะเหรี่ยงมีทั้งสระดวยมะกรูดเผาไฟแบบไทย อีก แบบที่กะเหรียงปาละอูใชคือน้ำตมใบสมปอยแลวขูดผิว เถาวัลยเหล็กใสเขา ไปขยมี้ นั จะเกดิ ฟองและลื่นเอาไวสระผม อีกชนิดเปนน้ำมันใสผมใชน้ำมันมะพราวแตถาน้ำมัน มะพราวเกาจะมีกลิ่นเหม็นหืน คนกะเหรี่ยงจึงใชดอกลำเจียกแชลง ไปดวย เพื่อรักษาเสน ผมใหดกดำสวยงาม ในสวนเครื่องทาผิวตั้งแตเล็กจนโตจะเห็นแตขมิ้นเปนหลัก ในการทาผิว โดยขมิ้นสดตำใหแหลกคั้นเอาน้ำขมิ้นทาตัว กรณี รางกายเกิดอาการคันจากการแพฝุน แพขยะ แพพิษพวกตัวหนอน ตาง ๆ และหากเกิดแผลตามผิวหนังก็จะใชข มิ้นตำผสมเกลือทาตรง จุดที่เปนแผลตามผิวหนังจะหายเร็วขึ้น นอกจากนั้นจะใชขมิ้นผง ผสมเถาทะนาคา รากหญาหอม และผงแปงขาวสารผสมกัน โดยผู

๔๗ เฒาผูแกอธิบายใหทราบวาแมขมิ้นจะถนอมผิวแตขมิ้นก็มีพิษอาจมี อาการปวดแสบปวดรอน โดยเฉพาะผูหญิงอยูท่ีไฟแลวใชขมิน้ ทาตวั ดบั พษิ ไฟแตเหตุการณอาจกลับตาลปต รกลายมาเปนแพขม้ินไปดวย ดังนั้นเพื่อปองกันตรงนี้จึงใสรากหญาหอมเพื่อเพิ่มกลิ่นหอมของ หญารากหอมและดับพิษขมิ้นที่อาจเกิดขึ้นได สำหรับการผสมแปง ขาวจาวลงไปดวยเพื่อปองกันการขึ้นราของผงขมิ้นเพราะผงขมิ้นท่ี เราซือ้ จากตลาดเม่ือเปด ถุงไดอากาศถาใชไมหมดในเร็ววันมันจะเร่ิม ดำขึ้นอยางเห็นไดชัด แตถา ใสผ งแปง ขาวจา วลงไปมันจะยืดเวลาการ ขน้ึ ราอีกนานเทาตวั ฟน คำเดียวสั้น ๆ แตมีหลายความหมาย แตในที่นี้เราจะ หมายถึง อวัยวะชิ้นสวนในรางกายเราที่มีหนาที่บดอาหารให ละเอียด เราจะเห็นวาคนทั่ว ๆ ไปเมื่อแกตัวจะฟนหักรวงไปทีละซี่ จนหมดปาก ในปจจุบันมีการใชฟนเทียมเขาชวยแกปญหาฟนไมมี เค้ยี วอาหาร แตส ำหรับคนกะเหร่ียงถึงจะอายมุ ากยังมีฟนก็ยังคงทน ถาวร ซึ่งมีเคล็ดลับและความเชื่อที่วา ตองอมปสสาวะตัวเองกอน แตง งานเปนประจำ โดยเช่อื วาปสสาวะตัวเองถนอมฟน อีกดานการ กินหมากจะมีสวนชวยถนอมฟน แตอยากินปูนมากเพราะปูนก็เปน อันตรายตอฟน แตยางหมากใบพลูมีตัวยาถนอมฟน อีกตัวยาขนาน หน่งึ คอื การยอ มฟน สำหรับคนกะเหรย่ี งปาละอูเมื่อกินหมากไปได ระยะหนึ่งเขาก็จะยอมฟนใหดำยอมบอย ๆ ใหต ดิ ฟนไวใ น สว นผสม ที่ใชในการยอมฟนประกอบดวยการบูร ยาสูบ ถานจาก กะลามะพราว และกิ้งกือดำ ตำละเอียดใสเขาไปดวยแลวนำขึ้นต้ัง ไฟเคี่ยวใหเปนน้ำเหนียวใหทั่วฟนทั้งบนและลางทาใหดำหลาย ๆ ครั้งแลวบวนปากท้ิงใหย อมบอย ๆ จะทำใหฟ นทนไดนาน

๔๘ การทอผา งานนเี้ ปนทง้ั งานอาชพี และงานฝมือ โดยงานน้ี จะมีขั้นตอนตาง ๆ ดังนี้ โดยเริ่มจากการปลูกฝายเพื่อนำมันมาทำ เสนดายฝายของกะเหรี่ยง ซึ่งจะมีความพิเศษแตกตางจากฝายไทย คือ มันจะมีตนสูงใหญแตกตางกันตามพันธุและพื้นที่ มันมีอายุที่ยืน นานบางพันธุมีอายุถึง ๓ ป แตเสนใยในดอกฝายจะสั้นกวาเสนใย ฝายไทย แตความเหนียวและทนทานนั้นดีกวาฝายไทย เม็ดฝายจะ ติดใยไมแนนบางพันธุแคเอามือบิออกมันก็จะหลุดออกมางาย ๆ เหมาะแกก ารใชเครือ่ งกะเหรี่ยงบบี มนั ออกมามาก ตนฝาย เมื่อฝายไดอายุเก็บเกี่ยวเราจะตากแดดใหแหงปองกันการ ขึ้นราแลวเอามาบีบ เพื่อใหมันหลุดออกจากเนื้อฝายจากนั้นเราจะ เอาเนื้อฝายไปดีดเพื่อใหเนื้อฝายฟูและทำใหขยะที่ติดเนื้อฝายหลุด ออกไป

๔๙ การบบี ฝา ย

๕๐ ไมด ีดฝา ย เมื่อเราดีดฝายจนฟูเราก็จะเอามามวนเพื่อใหเหมาะกับงานปนเปน ดายออกมา

๕๑ การมว นฝา ย

๕๒ เคร่อื งกรอดาย เครื่องปน ดา ย

๕๓ ขั้นตอนตอไปในหมวดการทอผา เมื่อไดดายมาแลวในข้ัน แรกของดายดิบน้ี เสนดายอาจไมไดพันกันเปนเกลียวเราควรจะปน อีกครัง้ เพอื่ ใหเสน ดา ยเปนเกลียว ทนและเหนียวข้ึน จากน้นั จะนำมา ยอมสีจากธรรมชาติ เชน ปลือกไม ลูกไม แตสีที่กะเหร่ียงชอบใชคอื แดง ดำ น้ำเงิน เหลือง ขาว เขียว สีแดง นำมาจาก น้ำขมิ้นกับปูนแดงเปลือกเงาะปา เปลือก ตน ครง่ั สดี ำ นำจากแกนมะเกลือหรอื ลกู มะเกลือ สีเหลือง นำมาจาก แกน ขนุน น้ำเงิน นำมาจากลูกไมในปาชนิดหนึ่งที่ปจจุบันไมพบแลว ในอดีตเมื่อนำไปตมน้ำจะออกมาดูเปนสีดำแตเมื่อเอามายอมกับสี ขาวคลายวามันจะจางลงกลายเปนสนี ้ำเงนิ แตปจจุบันมสี สี งั เคราะห แกน ขนนุ ใหส ีกรักหรอื สเี หลอื งแก

๕๔ ขมน้ิ ชัน ใชส วนหวั /เหงา ใหสเี หลือง ใชสว นใบและราก ใหส ีเหลอื ง - เหลืองเขยี ว คำแสด คำเงาะ คำไทย ใหส แี สดสด การสกัดเอาสีออกมาบางอยา งก็ตมสกัดนำ้ สีออกมาแลวท้งิ ไวระยะหนึ่ง แลวกลับมาดูวาน้ำสีที่ตรงกับความตองการจึงนำดาย ลงยอมทิ้งไวจนเย็นพอจับไดแลวนำออกมาผึ่งใหแหังบางอยางตอง เอาออกมาท้ังท่กี ำลังรอน การยอมดวยขมิ้น ภาษากะเหรี่ยงวา “เสยอ” สวนที่ นำมาใช เอาเฉพาะหัวทแี่ กจดั เทาน้นั เมอื่ ยอ มแลว จะใหสีเหลือง

๕๕ วัสดุท่ใี ช (1) ขมิ้น 1/2 กิโลกรมั (2) ดา ย 2 ไจ (3) ปูนกนิ กับหมาก หรอื ปนู ขาว 1 ชอนชา (4) นำ้ 1 - 2 ลติ ร วิธีการ นำขมิ้นมาตำหรือบดใหละเอียด ผสมกับน้ำและปูน แลว นำ ดายลงแช พรอมทั้งนวดจนเปยก จากนั้นตั้งไฟปานกลางใหเดือด ประมาณ 20 นาที หลังจากตมเสร็จแลวยกดายข้ึนตากแดดจนแหง ถา ตองการใหส มี คี วามเขม และปอ งกันสตี ก ใหใสป นู ลงไปในน้ำยอม ครัง้ ท่ี 2 นอกจากยอม แลวยังมีการมัดยอ มเพื่อใหเกิดลวดลายแบบ งาย ๆ บนผานุงของกะเหรี่ยง แตกอนเราไมไดขึงมัดยอมแบบใน ภาพ แตจะขึงจากบนลงลาง ปจจุบันไดเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู วิธกี ารจึงเปล่ียนไปจากเดมิ ท่ีมัดยอมโดยใชเ ชือกกลวย ซงึ่ ในปจ จุบัน ใชเ ชอื กฟางมัดยอ ม และปจจบุ นั ผา มัดยอ มทีป่ า ละอูไดสญู หาย

๕๖ กอนการทอผาตองคิดรูปแบบ ลวดลาย และอุปกรณที่จะ ใชในการทอ ในภาพดานลางนี่เปนขั้นตอนแรกของการทอตองการ ลายแบบไหนสีอะไรจะตองเริ่มที่จุดนี้กอน เมื่อถึงวิธีการทอจะเริ่ม ลายตรงไหนเลิกลายตรงไหนจะอยทู ่ีวิธกี ารทอ การเตรียมข้นึ ลายการทอผา การทอผาดวยกี่เอว เปนภูมิปญญาของกะเหรี่ยงที่แตกตา ง จากเครื่องทอไทยจุดเดนของกี่เอวคืออุปกรณจัดหาประกอบงาย อุปกรณที่ใชสวนใหญเปนไมไผประมาณ 10 ชิ้น ยกเวนดายและ กอ นขผ้ี ้งึ ขนยายสะดวก ตดิ ตงั้ งา ย การออกแบบลวดลายพลิกแพลง ทำไดงายเพราะเครื่องเล็ก แตมีขอจำกัด คือ การทำงานไดชา แต ความปราณีตทำไดด ีมาก

๕๗ การทอผาดว ยกีเ่ อว การทอเริ่มจากที่ถอดออกจากแบบมาเขาท่ีทอ คนทอจะนำ ตัวเองเขาผูกติดกับครื่องทอนั่งเหยียยดเทาไปชางหนา โดยมี กระบอกไมไผที่มัดไวเปนที่ยันเพื่อบังคับความตึง ความหยอนของ ดาย เริ่มจากการใชไมกระแทกเพื่อจัดระเบียบดาย โดยใหแบงดาย บนและลางอยางชัดเจน จากนั้นใชไมกระแทกนี้พลิกค้ำดายที่แบง สองดาน บน-ลาง แลวสอดกระสวยพาดายขวางหรือดายพุง จากขวา ไปซา ยแลวพลิกไมกระแทกลงจากนน้ั ใชเ ทา ดนั ยืดเสนดายใหตึง ชวง นีด้ ายจะแบง ตัว บน-ลางอีกครงั้ หน่งึ โดยมดี ายพงุ ขวางขัดไวจากนั้น ใชไมกระแทกสอดกระแทกสองครั้งแลวยกตะกอขึ้นพรอมกับกมตัว ไปขางหนาใหมากดายจะหยอนทำใหยกตะกอไดงาย แลวปลอย ตะกอลงใชเทาดันยืดตัวไปขางหลังใหดายตึงพลิกไมกระแทกค้ำไว สอดกระสวยจากซายมาขวาขัดอีกชั้นหนึ่งแลวหยอนตัวดึงตะกอ สอดไมกระแทกสองครั้งทำกลับไปมาแบบนี้ตลอดานจนกวา เนื้อผาที่ คอ ย ๆ เกิดจะพอตามตองการ

๕๘ ลวดลายผากะเหรย่ี งเทาทเี่ คยพบเหน็ ดา นบนสามชองนี้พบเห็นทป่ี า ละอู ดวยนอกนน้ั มาจากทอ่ี น่ื

๕๙ ๗. การละเลนของคนปาละอู มีหลายแบบ ยิงหนาไม เปาลูกดอก ยงิ สะบา มวยปล้ำ และเดินขาหยั่ง การยงิ หนาไม การยิงหนาไมจริง ๆ แลวไมใชอุปกรณของเลน แตเปน เครื่องมือลาสัตวเปนอาวุธตอสูขาศึกศัตรู ในตัวหนาไมทำดวยไม อะไรก็ไดใหแข็ง เหนียว เจาะรูสอดคันดีดหรือปก หนาไม ตัวหนาไม หรือคันยิงทำรูปออกมาคลายปนบนหลังตัวปนเซาะรองหลังบนตัว คนั ยิง สวนปกหนาไมห รือคันยิงตองเลือกไมที่เหนียวเปนพิเศษ ตอง ระวงั เพราะเวลารงั้ หรือเหนีย่ วคันยงิ หากคนั ยิงเกิดอุบตั เิ หตุหักทันที จากการเหนี่ยวดึงปกหนาไมอาจหลุดมาแทงคนยิงถึงตายได สาย เหนย่ี วคันรง้ั ทำจากเชือกปอขวั้นเกลียว ลกู หนา ไมห รอื ลูกศรทำจาก ไมไผตากแหงเหลาใหตรงดานหัวเหลาใหแหลมดานทายผาไว เล็กนอยเอาไวหนีบใบไมแลวมัดทายไวการยิงหนาไมก็มีการแขงขัน

๖๐ มีการแขงยิงเร็ว ยิงแมนยิงไกล หากมีการใชในการตอสูลูกดอก ลูกศรเหลานี้จะมีการชุบยางนอง โดยยางนองนี้จะไดมาจาก ไมย างนอง โดยจะมีการกระทำคลายกับการกรดี ยางโดยมีการไปสับ ที่เปลือกตนยางนองใหยางไหลออกมาแลวเอากระบอกไมไผไปรอ เอาไวใ หยางไหลเขา กระบอกแลว เอาลูกดอกไปชบุ ยางไมนี้เมื่อยิงถูก ศัตรูหรือสัตวจะทำใหเลือดแขงตัวอุดตันเสนเลือดและตายในที่สุด ใครถกู ยงิ ดวยยางนองโอกาสรอดมนี อย การเปาลกู ดอก การเปา ลกู ดอก น่เี ปนอีกเร่อื งหนึ่งท่ีไมใชเร่ืองเลนแตเอามา เลนโดยปกติจะมีการเอาลูกดอกไปลาสัตวเล็กพวกกิ้งกา นก หนู กระรอก กระแต แตหากจะฆาคนก็แคเอาลูกดอกไปชุบยางนองไป เปาใสคนก็ถึงตายโดยการเปาลูกดอกจะประกอบดวยไมซางหรือไม

๖๑ ไผลำยาวราว ๑.๕ เมตร ดัดใหตรงตากแหงในรม สวนลูกดอก เหมือนลูกดอกหนาไม แตลูกดอกที่ใชเปานี้จะเล็กกวาและที่ทาย ลูกดอกจะหนีบฝายมัดทาย ในการเปาลูกดอก หากคนไมคุนเคยจะ เปา ไมออก หรือออกไมไกล แตหากคุนเคย จังหวะถกู แลวกจ็ ะเปา ได ไกลไดแมนยำ ในเวลาตอมามีการดัดแปลงจากการลาสัตวมาเปน การกฬี าและคอนขางทำไดง าย สะบาหรือการยิงสะบา การยิงสะบา ลูกสะบานี้เปนลูกไมเถา จากเถาสะบาตระกูล ถั่ว โดยเอาเม็ดแหงจากฝกสะบา จริง ๆไมใชการยิงแตเปนการปน ซึ่งในการยงิ สะบา นั้น ยิงไดสองแบบโดยแบบระเบิดแถว เล็งยิงทลี ะ ลกู อนั นถ้ี ือเปนการละเลนจริง ๆ โดยจะมีการแบง ผูเลน เปนสองฝาย มีลูกสะบาเปนลูกตั้งฝายละ ๓๔ ลูก และลูกยิงฝายละ ๓ ลูกโดย สรุปจะใชสะบา ๗๔ ลูก แบงผูเลนออกเปนสองฝาย ๆ ละ ๓ คน รวมทั้งหมดคือ ๖ คน เมือ่ แบงคนออกเปน สองฝายจะอยูหางกันราว ๖ – ๘ เมตร แลวแตจะตกลงกันหันหนาเขาหากันแตละฝายจะตั้ง เรียงแถวสะบาเขาหากัน แถวละ ๓๔ ลูกฝายละ ๓ คน แลวตกลง กันวาฝายใดจะเริ่มกัน เมื่อตกลงกันแลวใหรวมลูกยิงไวที่ฝายเร่ิม

๖๒ กอนทั้ง ๖ ลูก ในชวงที่แถวยังสมบูรณ ก็จะทำการปนระเบิดแถว โดยจะปนเรียบไปตามพื้นดินเขาหาแถวที่ตั้งอยูขางหนาในการปน เรียบแบบนี้หากมีฝมือจริง ๆ เวลาลูกยิงวิ่งไปชนแถวมันจะระเบิด แถวลมเปนแถวไป ซึ่งอาจเหลือเปนบางลูกแลวคราวนี้ก็จะตองเล็ง ยงิ ทลี ะลูกฝา ยใดลกู ตั้งลม หมดก็จะเปนฝายแพ ฝา ยที่มีลูกเหลือก็จะ ชนะ เวลามีการปรับแพชนะ ฝายชนะจะไปเขกเขา ผูแพโดยใช ลูกสะบาเขก หากเขกไมดังจะถูกเขกคืน เกมจะวนกันไปเรื่อย ๆ ใน อดตี การยงิ สะบาเปนกีฬาทีส่ นุกมากและคนจะติดมาก ทุกเย็นจะมี คนเดินเขาสนามสะบาทุกเย็น บางครั้งทาทายพนัน กินเหลากันก็มี แต ปจจุบนั ไมมคี นเลน กีฬาชนิดนแ้ี ลว มวยปลำ้ ถอื วา เปนการละเลนก็ไดหรอื เปนกีฬานักตอสูก็ได โดยท่ัวไปจะเลน กนั ในกลุมวยั รนุ ที่รูจกั กนั สนิทกนั เน่อื งจากหากเปน คนที่ไมสนิทกันยามพายแพอาจไมสนใจจนกลายเปนความแคนตอ กันได ในการเลนเลนไดทั้งหญิงและชาย แตสำหรับผูหญิงแลวจะให เลนกันเฉพาะเด็ก ๆ แตหากเปนสาว ๆ แลวการแตงกายของสาว สมยั กอ นอาจไมมดิ ชิดเทาปจจบุ ันเม่อื เปนสาวแลวสาว ๆ จึงไมอ ยาก เลนผิดกับผูชายยิ่งเปนหนุมยิ่งอยากโชวสาวการเลนมวยปล้ำก็เพื่อ ประลองกำลังและแสดงไหวพริบในการแกไขสถานการณต าง ๆ คาด วากีฬามวยปล้ำของปาละอูนาจะมาจากฝงประเทศพมา เนื่องจาก เหน็ ทาทางการทาทายกันแลว เรียกวา ทาไกแจท ่ีตปี ก ทาทายในกีฬา มวยปล้ำน่ีตบบาตัวเองแบบมวยพมา กอนจะเริ่มปล้ำกีฬานี้ตอสูกัน ทง้ั ยืนตอ สแู ละนอนตอ สู โดยเริ่มท่พี ยายามทำใหฝ ายตรงขามลม ลม แลวทับไวแลวจับแลวหักหรือล็อคใหอยูเหมือนลักษณะมวยไทยที่ เรียกวา ทุม ทบั จบั หัก ไมมีการเตะไมม ีการตอย ไมมีการศอก การ

๖๓ เขา หรือกระทืบ สวนทาทางในการพิชิตฝายตรงขามปจจุบันไม สามารถเรียนรูไดในหมูบานปาละอู หรือบริเวณใกลเคียงคนที่เคย เลน กันในชวงวยั รนุ ปจจุบันเปนผูสูงอายุทีร่ างกายไมดีแลวความทรง จำก็เลอะเลือนไปหมดแลวแตดูจากการเลนที่เคยเห็นมาบาง ลกั ษณะการจบั ทมุ คลายกีฬายูโดของญีป่ นุ บวกดวยมวยปล้ำของฝร่ัง การแตงกายของกีฬานี้ไมมีกฎเกณฑอะไร จะนุงโสรงหรือผาโจง กระเบนแตบางครั้งจะเห็นทั้งเปลือยชวงบนชวงลางก็นุงผาถกเขมร การละเลน แบบน้ีนิยมในงานบุญเผากระดูก หรือบางคร้งั ก็จะนัดเลน กันเองหรือ บางครั้งที่นาสนุกคือ หนานวดขาวแลวจะปล้ำกันบน กองฟางขาวในชวงหยุดพักกันนวดเขากจ็ ะชวนกันมาเลนปล้ำกันคน ท่ีเหนอ่ื ยกพ็ กั ไปคนท่อี ยากเลนกเ็ ลนไป ๘. การแสดง การรอ งเพลง ทา คำวา ทา ในภาษากะเหรี่ยงแปลวา เพลง ในกะเหรย่ี งทางเหนือเรยี กวา ออื ทา กะเหร่ยี งปาละอูเรยี กวา มาทา ทีนี้เรามารูจักเพลงกะเหรี่ยงกันดีกวาวามีการแบงเพลงกะเหรี่ยง ออกเปนสองแบบแบบที่ ๑ ทา เพลงแบบนี้ถาเปรียบเทียบกับเพลง ไทยแลวเราจะเทียบไดกับเพลงไทยเดิมลักษณะเพลงไทยเดิมเน้ือ เพลงมีความหมายลึกซึ้ง มีคำสละสลวย สัมผัสนอก สัมผัสใน มีบท มวี รรคมีตอน การขับรองจะมีความยากในการขบั รอง เน่ืองจากเนื้อ รองที่มีคำสละสลวย สัมผัสนอกสัมผัสใน คนที่ไมเคยปากจะจำเนื้อ ไดยากในการขับรองยังจะตองเอื้อนเปนทำนองที่คอนขางชา ทำให คนที่ไมค ุนเคยจะรองเพลงชนิดน้ีไดคอนขางยากกวากัน ในเพลง ทา ของกะเหรี่ยง ก็ไมตางจากเพลงไทยเดิมจะมีสักกี่คนที่ขับรองได

๖๔ เฉพาะที่บานปาละอู ในสมัยกอนเมื่อมีงานแตง หรืองานบุญเผา กระดกู หรอื งานศพจะไมขาดการรอ งเพลง ทา การรองเพลง ทา จะ ใหสนุกตองแบงเปนสองฝายตอบโตกันระหวางหญิงชายจะใชเน้ือ เพลงรักใคร คำโบรานสงั่ สอนกนั มา เหตกุ ารณโ ลก ตำหนิติเตียนกัน ฯลฯ แตล ะฝายท่ีแบง กันอาจจะฝายละคนหรือจะมีลูกคูก็ไดไมมีก็ได จะรองแบบปากเปลาหรือมีดนตรีก็ได ดนตรีที่จะใชที่ปาละอูถาเปน งานศพใชแคนได แตหามใชพิณ เพราะเชื่อกันวาเสียงพิณนี้ จะมี ความเพราะและประทับใจมากเมื่อดวงวิญญาณไดยินเสียงจะเกิด ความเสยี ดายที่จะจากไปหรืออยากกลับมา ในอดตี บอกวาอาจทำให ศพฟนกลับมาในลักษณะของผีดิบไดแตหากเปนงานอยางอื่นใช ดนตรีไดทุกชนิด ตัวอยางเนื้อเพลงทา ไวบทหนึ่งวา ซาโอะพอ ยอคลทึ อบ้ี พอ ซาโอะ เชอยอกะลี ใหสังเกตคำสดุ ทายของวรรคจาก ซาโอะพอยอคลึทอบี้ จะเห็นวาวรรคนี้ลงทายดวยสระอี วรรคทาย จาก พอซาโอะเชอยอกะลี วรรคทายลงทายดวยสระอีเหมือนกันน่ี คือกฎของ ทา แตละวรรคจะมี ๗ คำมีเพลงแกตอบโตเพลงนี้วา ซา โอะพอเตอโจะเตอลอ อาโคนิพอซาเตอลอ กฎของเพลง ทามีวา เพลง ๑ บท มี ๒ บาท ๑ บาทมี ๒ วรรควรรคหนึ่งมี ๗ คำ คำทาย ของวรรคท่ี ๑ กับทายคำวรรคที่สองจะตองสัมผัสกัน ซึ่งใครถนัด กลอนเจ็ดกลอนแปดและพูดภาษากะเหรี่ยงไดนาจะมาตอเพลง ทา ของกะเหรย่ี งได การเลนพณิ พมา ก็คือการเลน ดนตรีอยางหน่งึ พณิ พมา คือ เครื่องดนตรีชนิดหนึ่งของกะเหรี่ยงเปนเครื่องสายใชดีด มี ๖ สาย กับ ๑๒ สาย เรียกกันในภาษากะเหรี่ยงวา เตหนา หรือ ตะนา ใน อดีตที่ปาละอูแทบทุกบานจะมีเครื่องดนตรีชนิดนี้ไว เครื่องดนตรี

๖๕ ชนิดนี้มีลักษณะพิเศษคือเสียงไมดังไมรบกวนใคร ในอดีตเครื่อง ดนตรีชนิดนี้เปนเครื่องดนตรีของคนที่เปนคนกำพรา เนื่องจากไมมี การนำไปเลนกับเคร่ืองดนตรอี ื่นคนกะเหรี่ยงสมัยกอนเวลาไปเฝาไร อยูคอนเดียวก็มักจะเหงาก็จะนำเครื่องดนตรีชนิดนี้ออกมาเลน ปลอบใจ หรือหนุมสาวที่กำลังมีความรักก็อาจออกมารำพึงรำพัน เปนเพลงแลวเลนไปดวยหรือบางทีเวลาสั่งสอนลูก ๆ เพื่อใหลูก ๆ สนใจคำสั่งสอนก็จะสั่งสอนเปนบทเพลงเลนพิณคลอตาม ใน ตอนกลางคืนหรือบางหนุมสาวไปเยี่ยมเยือนกันตามวัฒนธรรมของ หนุมสาวบางครั้งก็อาจมีการตอบโตคำพูดกันเปนบทเพลงก็จะเอา พิณตัวนี้ออกมาดีดคลอตาม ซึ่งเสียงไมดังมากนักไมรบกวนคนรอบ ขางนักเปรียบเทียบกับเสยี งกตี าร แลวเสียงกีตารจะดังกวาหากเปน เสียงพิณหรือ เตหนา ในปจจุบันมีการดัดแปลงจนสามารถนำเสียง เขาไมโครโฟนไดงา ยเพียงแคเสียบเขาสายตอเขาเครื่องขยายก็จะฟง กันไดหลายคนมากมาย บางครั้งหนาหนาวพอแมอาจชวนลูก ๆ ออกมานั่งรอบกองไฟเพื่อผิงไฟไลหนาว เผากลวย เผาขาวโพด เผา เผอื ก เผามันและอาจนัง่ ดีดเตหนาตัวนี้ใหเ ด็ก ๆ ฟง จนเกิดซึมซับรัก ดนตรชี นดิ น้ี การเลน พณิ พมา

๖๖ การเลนแคน ไมใชจ ะมแี ตคนไทยอีสานหรือคนไทยเช้ือสาย ลาวเทา น้นั ทเ่ี ลนแคน คนกะเหรีย่ งกเ็ ลนแคนแตไ มค อยเปน ทร่ี ูจักกัน มากมายนักกะเหร่ียงในพมา ก็เคยพบเห็นเลน แคนแตนาจะมีนอยไม คอยไดเห็นเทาไรสวนกะเหรี่ยงในไทยในจังหวัดกาญจนบุรีพบวามี การเลนแคนบางแตไมมากนัก จะเลนแคนกันมากที่เห็นบอยคือใน จังหวัดเพชรบุรี ราชบุรี มีคนกะเหร่ียงเลน แคนกันคอนขา งมากหาดู กันไดไมยากนัก สวนทก่ี ะเหรยี่ งปา ละอูในอดีตเลนแคน เปา แคน รำ แคน เกือบทั้งหมูบานเปนที่นิยมกันมากโดยเฉพาะหนุมสาว เขาใจ วากะเหรี่ยงสวนหนึ่งอาจไดอิทธิพลจากการที่ใกลชิดกับคนอีสานก็ ได แตกะเหร่ยี งในพมาก็มีการเลนแคนบา งบางทีกะเหรี่ยงทางเหนือ อาจคบหากับคนลาวก็ไดแตอาจเปนความเขาใจผิดของผูเขียนก็ได คนกะเหรี่ยงเลนแคนกันในทุกโอกาสเมื่อมีการรวมตัวกัน ถึงแมวา ผูเขียนจะเขาใจวาคนกะเหรี่ยงอาจไดอิทธิพลมาจากการคบหากับ คนลาว หรือคนอีสานแตเพลงทา ของกะเหรี่ยงมีมานับรอยปแลว ทำนองแคนที่คลอกับเพลงกะเหรี่ยงก็มีมานานแลวก็นาสงสัยอยู ดังนั้นพอจะพบเห็นกันไดในการเปาคลอทำนอง ทา แลวก็ยังมีแคน รำที่ใชเปา เพื่อทำจังหวะทำนองใหคนรำ นอกจากนั้นก็ยังมีเพลง แคนเฉพาะที่ไมมีการรองไมมีการรำ แตเปนการเดี่ยวแคนทำนอง เฉพาะเพลง แคนพวกนมี้ คี วามหมายในตัวเอง

๖๗ เพลงแคนท่ีเก่ยี วกับการคลอตามเพลงรองมีอยู ๒ เพลง แต ละเพลงจะมี ๒ ลายหรอื ๒ เสยี ง ชือ่ ของเพลง ๑ จอวค ุ (เส่ียงกะเห ราง) ในเพลงเสียงกะหรางนี้จะมี ๒ ลายหรือ ๒ แนว เสียงคนที่เปา

๖๘ เพลงจึงตองเปนทั้งสองแนวเสียงเพราะแตละแนวเสียงจะเหมาะ เฉพาะแตล ะแนว ในเพลงที่ ๑ จอวคุ ใหญ แนวแรกจะเปนเสียงใหญเหมาะ สำหรับคนที่เสียงสูงแหลมหรือผูหญิงเนื่องจากเสียงแคนออกเสียง ใหญและทุมเมื่อเสียงคนรองแหลม เล็ก สูงผสมเสียงแคนทุมใหญ เกิดเปน ความเหมาะสมไพเราะอกี แบบหนึ่ง ในแนวที่ ๒ จอวคุ นอย แนวที่สองนี้เปนเสียงแหลม เล็ก สูงโดยสวนใหญจะคลอเสียงผูชายหรือคนเสียงใหญ ทุม ทำนอง เหมือนแนวทห่ี นึ่ง เพลงที่ ๒ ชื่อเพลง โปวคุ (เสียงกะเหรี่ยง) หรืออีกชื่อ ช่ือ เพลงพานนอยเปนเสียงใหญ และพานนอยจอยเปนเสียงเล็กเพลงน้ี จะคลอตามเพลงรอ งของกะเหรีย่ งโปว เพลงที่ ๓ เปนเพลงรายรำไมมีคนรองแตจะมีจังหวะและ ทำนองเฉพาะแบงเปนสามแนว แนวแรกเรียกวา ปเอะเสียงแหลม จังหวะเราใจมาก แนวที่ ๒ แครกะลีคุ แปลเปนไทยตรงตัววาเพลง รำวงทำนองแตกตางจากแนวแรกความเรงเราจังหวะจะชาลงกวา แนวแรกเลก็ นอย แนวท่ี ๓ ลอคุ แนวนี้เสยี งใหญช ่ือแนวแปลตรงตัว เลยวา เพลงลาว ออกแนวรำวงคลายแนวหมอลำเพราะทั้งจังหวะ และเสยี ง เพลงที่ ๔ ชื่อเพลงแมมายสะอื้น เพลงนี้เปนเพลงเศรา เอาไวอ อนสาวหรอื งอผหู ญิงสำหรับคนหญิงชายท่ีแยกทางกันแลวยัง มีใจตอกันแตอาจยังมีทิฐิหรืออาจอยากทรมานฝายตรงขามไมยอม ตกลงกนั งาย ๆ ในอดีตคนเลน แคนมีท้ังหญิงทัง้ ชายก็อาจมีสักฝายที่ ไปออนหรืองออีกฝายโดยใชแคนเพลงแมมายสะอ้ืนเปา ใหอีกฝายได

๖๙ ยินดวยทำนองที่เศราสรอยอาจทำใหอีกฝายจิตใจเริ่มหวนถึงอดีต คิดถึงอีกฝายถึงกับนั่งสะอื้นรองใหเลยทีเดียวและเกิดคิดถึงกันมาก จนตองกลับมาคนื ดีกนั เพลงที่ ๕ พอชางกลอมลูก เพลงนี้เปนเพลงปลอบใจ พอมายเปนเพลงแนวเศราสำหรับพอมายลูกติดเมียทิ้ง อาจเกิด อารมณเศรา อยากปลอบใจตัวเองก็จะเอาแคนมาเปาปลอบใจ ตวั เองอาจไมไดต งั้ ใจงอใครแตอาจมีใครมาไดยนิ เพลงทเี่ ปาแลวเศรา ตามจนเกดิ สงสารอยากมาชว ยปลอบใจมาดูแลจนเกิดการตกลงปลง ใจรวมกนั การรำดาบ

๗๐ การรำดาบ เปนทั้งการตอสูและศิลปะการแสดง มีมาแต เมื่อไรไมรูไดมีทาทางตาง ๆ ยังไงไมรูไดในปจจุบันในปาละอูไมมคี น เลนแลว การรำพลอง กระบองไฟ เปนการแสดงชนิดหนึ่งทีศิลปะ สวยงามเปนการแสดงที่เกิดมาจากการที่นายเชาว ปลีดอก อดีต ผูใหญบ า นคนที่ ๒ ของปาละอู ไดนำมาเผยแพรโดยท่ีนายเชาว เปน กะเหรี่ยงโปว จากบานสองพี่นองของจังหวัดเพชรบุรี เมื่อเล็กไดไป อยูวัดในกรุงเทพและที่วัดนั้นอยูใกลคายซอมการแสดงภาพยนตร ของครู เปยก มีคุณสุต อดีตผูกำกับภาพยนตรนักบูคนหนึ่งของ ประเทศไทยจึงมีโอกาสเขารวมคายฝกซอมคิวบูเล็ก ๆ นอย ๆ เตรียมเอาไวหากขาดคนจะไดเรียกหาและ เนื่องจากมีคิวบูหลาย รูปแบบนายเชาวไดเขาฝกซอมการควงไมพลองในลักษณะการตอสู และหากจะนำมาเปนการแสดงเพื่อความสวยงามก็จะนำเอาไม พลองยามาผกู ร้วิ สธี งชาตเิ ขา ท่ีไมพลองทง้ั สองดานแลว ควงรายรำไป ตามเพลงที่รายรำมา และหากจะนำไปแสดงตอนกลางคืนก็เอาผา ชุบน้ำมันพันหัวทายตอกตะปูเล็ก ๆ ติดหัวทายกันเมื่อยามไฟติดผา ที่ติดไฟบางสวนอาจหลุดกระเด็นออกมาเขาหากลุมผูชมได เมื่อจะ เริ่มการอสั ดงจงึ จดุ ไฟขนึ้ ที่ผา ชบุ มนั ที่พันไวแลวรายรำไปจนจบเพลง รายรำ ที่ร่ำเรียนมาแรก ๆ ตัวผูเขียนและกลุมเพื่อน ๆ หลายคนได รวมกลุมกันฝกซอมการแสดงเหลานี้โดยมีนายเชาวเพื่อนรุนพี่ที่มี อายุมากกวาและยังเปนญาติลูกพี่ลูกนองกันฝกซอมให ในเวลา ตอมามีการฝกอบรม ลูกเสือชาวบานนายเชาว ไดนำการแสดงชุดนี้ เขาแสดงในการเลนรอบกองไฟและงานอื่น ๆ จนเปนที่รูจักนใน พื้นที่ทำใหการแสดงชุดนี้ไดถายทอดไปในหมูญาติเด็กรุนหลานของ

๗๑ นายเชาวอกี หลายคนจนถึงปจจุบนั ซึง่ ตอมาในภายหลังมีการนำเอา วิทยาการในแสงสีเสียงเขารวมทำใหเกิดความตื่นเตน เรงเรา หลายอยางจากที่เคยควงเงียบ ๆ ดูสวยงามอยางเดียวมาเปนเปด เพลงเรงเรา เขา จังหวะกบั การแสดงและย่ิงแสดงกลางคนื มรี ะบบแสง สี เสยี ง เปนที่สนใจของคนดู การควงไมพลองนี้จะเริ่มจากการควงไมพลองรอบขอมือ ควงทแี่ ขน ควงที่หวั ไหล ควงรอบคอ ควงรอบเอว ควงดา นหนา ควง ดานหลัง ควงใตหวางขาและปดดวยหมุนไมพลองโยนไปบนอากาศ ใหตกลงมารับไวไดจบการแสดงทันทีและสวยงามแตล ะคนจะมีลีลา สวนตัวในการควง รำตงจากปาละอู การแสดงชุดนี้ไมมีมากอนในบานปาละอู เริ่มเกิดขึ้นเมื่อศาสนาคริสตเขามาเผยแพร ก็เริ่มมีการพูดถึงการ แสดงชุดนี้จนมีการนำเขามาแสดงและแพรหลายในปจจุบัน การ แสดงชุดนี้แลวแตการออกแบบการแสดงจะใชผูหญงิ อยางเดยี วก็ได หรือผสมหญิงชายก็ได การแสดงจะมีการยกเทาแกวงเทาใหเขา จังหวะแขนหรือมืออาจเทาสะเอวหรือเหวี่ยงซายขวาที่มืออาจหมุน ขอมือแบบการรำที่นิ้วมักนิยมหนีบผาเช็ดหนาผืนเล็กไวบางคน อาจจะเอายางหนังสะติ้กผูกไวสวมนิ้วก็ได การแตงกายผูหญิงคาด หวั สวมเส้ือทรงกระสอบนุงผาถุงผชู ายคาดหัว สวมเสอื้ ทรงกระสอบ นุงโสรงทั้งหญิงชาย สวมถุงเทาสีขาวรูปแบบลีลาและเพลงแลวแต ผอู อกแบบฝก สอนเลนหรือแสดงไดทกุ โอกาส ระบำไมไ ผ การแสดงชดุ นีจ้ ัดเปนการแสดงที่นาต่ืนตาต่ืนใจ มากใชผูแสดง ๑๒-๒๔ คนแลวแตจะจัดชุดใหญหรือชุดเล็กการ แสดงชุดนี้เหมือนการรำลาวกระทบไมหลัก ๆ คือการกระโดดไป

๗๒ ดวยรำไป ดวยระหวางหญิงชายและอีกชุดหนึ่งจะตองคอยเคาะไม ไผทีพ่ ้นื เปนจังหวะอยาผิด คนท่ีรำตองคอยฟงจังหวะในการแหยเทา เขารองไมไผที่คนเคาะอยูโดยแหยเขาจังหวะที่ไมไผเปดชองใหแหย ได หากผิดจังหวะคนแหยเทาอาจถูกไมไผเคาะจนบาดเจ็บเลนตอ ไมไ ด การเลน ตรงน้ีคลายลาวกระทบไมทไ่ี มเ หมอื นคือลาวกระทบไม ใชไ มไผแค ๒ ลำแตร ะบำไมไผ วางขวางการไปมา ๑๒ ลำ วาถึงเต็ม พิกดั มคี นคอยเคาะไม ๑๒ คน คนคอยรำอีก ๖ คู หญิงชายก็เทากับ ๑๒ คน หลังมีการวางไมไผขวางกันไปมาแลวจะเห็นวาเหมือนตา หมากรกุ เวลาเร่ิมเคาะเร่ิมขยบั จะรสู ึกวามนั เต็มพื้นไปหมดไมรูวาจะ กระโดดเขาชองไหนไมใหไมหนีบเทา นอกจากนั้นยังมีกลุมนักรอง นักดนตรีคอยรองเพลงและเลนดนตรีใหจังหวะขางนอกอีกตามแต จะจัดไ ปที่ปาละอูการแสดงชุดนี้มาจากกลุมคนคริสตที่นำเขามา แสดงพรอมกจิ กรรมทางศาสนาปจ จบุ นั ในปา ละอูยังมีการแสดงชุดนี้ อยูแ ละหาชมได ระบำไมไ ผ

๗๓ ระบำเชือก การแสดงชุดนี้มี 2 แบบ แบบที่หนึ่งเชือกถัก กันเองแบบถักเปย แบบที่สองเชือกถักหอเสาเหมือนเราสานเชือก หอตนเสา ที่ปาละอูใชแปดเสน ถามากเสนเชือกสานกันจะเปนแผน ใหญเวลาแสดงใชคนและพื้นที่มากไมสะดวกจึงนิยมใช ชุดเล็ก การแสดงชุดนี้มากับศาสนาคริสต จะใชคนหญิงชายฝายละ สี่คน หากมีคนไมเยอะก็จะรองเองหากเปนถักเชือกกันเองจะเอาปลาย เชอื กดานหนง่ึ มดั รวมแขวนไวท่จี ุดกึ่งกลางการแสดงแลวใชนักแสดง หญิงชายฝายละสีค่ นจับหางเชือกที่หอยลงมาคนละเสนตั้งแถวตอน สองแถวแบงหญิงชายแลวเริ่มรองเพลงเปนจังหวะพรอมกาวเดิน มี ทั้งเดินวงกลมตามกนั สวนกนั แทรกกนั ไปมาในขณะท่เี ชือกเกิดการ ถักกันแบบถักผมเปยแลวคลายออกจากกันจบการแสดงที่เชือก คลายออกหมดใชเ วลาแคสามส่นี าที ระบำเชอื กแบบถกั เปย

๗๔ สวนระบำเชือกถักหัวเสา จะมีการตั้งเสาไวกลางเวที นำ ปลายเชือกแปดเสนมัดรวมทห่ี ัวเสาแลว ทิ้งชายเชือกลงมาจากน้ันใช คนเทาชุดแรกตั้งแถวตอนสองแถวจับหางเชือกคนละเสน เริ่มเพลง กาวเดินคลายชุดแรกเชือกก็จะถักหอเสาลงมาเร่ือย ๆ แลวคลายตัว ออกจนหมดพอดีจบเพลงและจบการแสดงแตการแสดงทั้งสองชุด จะใหสมบูรณจริง ๆ ตองมีทีมนักรองนักดนตรีคอยรองเพลงและทำ ดนตรีใหจังหวะอีก ๑ ทีม แตหากคนนอยก็ตัดนักรองนักดนตรีออก แตจ ะตอ งรอ งเพลงกันเองชุดนีก้ ็ใชเวลาใกลเคยี งชุดแรก ระบำเชือกแบบถกั หอเสา 9. อาหาร กะเหร่ยี งปาละอู สวนใหญแลวเปนอาหารธรรมชาติท่ีชาวกะเหรี่ยงปลูกเอง เล้ียงเอง ทำเองเปน สวนใหญใ ชวตั ถุดิบจากในไร และออกแนวรสจัด ทางเผ็ด อาหารกะเหรี่ยงเองไมตางจากอาหารไทยมีทั้งแกง ตม ผัด ปงยาง ทอด เหมือนอาหารไทย ดังนน้ั จะเขียนถงึ ในเมนทู ่ีไมคอยพบ และแตกตา งจากอาหารไทยทไ่ี ดเ จอ

๗๕ แกงเลียงเผือกวัตถุดิบ ประกอบดวย เผือกกะเหรี่ยงอาจ เปนเผือกหัวยาวชนิดขาวเหนี่ยวที่มีความเหนี่ยวนุม ในตัว พริก หอม กระเทียม พริกไทยดำ เกลือ กะป ปริมาณนั้นขึ้นอยูกับผูปรุง วากำหนดเองวาตองการรสชาติแบบไหน นำเอาสวนผสมมาตำให ละเอียด หลังจากนั้นนำมาผัดในหมอ โดยไมตองใชน้ำมัน เมื่อ เครื่องปรุงสงกลิ่นหอมแลวใหนำหัวเผือกที่ผานการปอกเปลือกห่ัน เปนชิ้นพอประมานเอาลงคลุกในหมอคลุกเคลากันใหทั่ว เติมน้ำ เล็กนอยพอทวมปดฝาใหเดือดดูวาถาเผือกสุกก็ยกลงมาตั้งใหเย็น ตกั คลุกขาวรับประทานไดเลย เผอื กยาวนีเ้ มอื่ ตม ผสมกบั น้ำ มันจะมีความเปนเมือก ดังน้ัน เมื่อสุกแลวยังมีความอุนอยูกินเขาไปความเปนเมือกของเผือกจจะ ลื่นเขาคองายมากและอรอยดวย นอกจากเผือกยาวกะเหรี่ยงนี้แลว ยังมีเผือกหัวดำของกะเหรี่ยงอีกแบบหน่ึงที่ทั้งตนทั้งหัวออกสีมวง เขมจัด จนเกือบดำนี่ก็แกงเลียงอรอยมาก แตเผือกดำของกะเหรี่ยง ชนดิ นี้ไมมีเมอื กแกงไดทั้งหวั และทางของเผือกเลย ยำแตงกวา

๗๖ ยำแตงกวากะเหรี่ยง แตงกวากะเหรี่ยงจะมีกลิ่นหอม เน้ือ หนา ถาแกจ ัดจะมีลูกใหญก วาแตงกวาไทยหลายเทา เวลาเราจะเอา ไปยำสว นใหญจ ะใชลูกแตงกวาท่ีสุกเน้อื หรอื ใหม ีรสเปรย้ี วเราจะเอา ไสแตงกวา ที่มี รสเปรี้ยวติดไปดวยเพื่อที่จะไมใชมะนาวมาเพิ่ม ความเปรี้ยว แลวผาแตงกวาตามยาวออกจากกันเปนสองซีกใชชอน ควักไสและเม็ดทิ้งบางสวน เพราะถาเอาทั้งหมดมันจะมีรสชาติ เปรี้ยวมาก แลวใชชอนขูดเอาเนื้อแตงกวาออกมาจนหมด เครื่องยำ ประกอบดวย พริกสดตำละเอียด หอมซอย ใบผักชีกะเหรี่ยง แลว เอาไปยำคลกุ เคลาดวยกนั แลว ปรงุ รสดว ยเกลอื ปน น้ำพริกกะเหรีย่ ง มหี ลายเมนู ดงั นี้ น้ำพริกกะปกะเหรี่ยง กะปกะเหรี่ยง การเอาปลาที่เริ่มเนา แบบเอาไปทำอาหารอยางอน่ื ไมไดแ ลว เอามาทำกะปหรือปลาท่ียังดี ๆ แตถาใชปลาเนามากมันจะทำใหขม โดยนำปลาที่เตรียมไวมาสับ ใหละเอียดหรือหมักทั้งตัว คลุกเคลากับเกลือแลวหมักทิ้งไว ซ่ึง อัตราสวนในการผสมไมมีการชั่งตวง กะเหรี่ยงจะประมาณการ สวนผสมตามความคุนเคย รูแตเพียงวาหากปริมาณพอเหมาะก็ รสชาติปลารา แตถาเกลือนอยจะออกขมเล็กนอย เมื่อหมักไดที่เนือ้ ปลาจะเละสักอาทิตยจ ะไดที่เราก็เติมนำ้ เล็กนอยเคี่ยวใหสุก เนื้อจะ เละเปนน้ำแยกตัวออกจากกระดูกเรากรองเอากระดูกทิ้งจะเหลือน้ำ กบั เนื้อเขา กนั เปนน้ำขน ตำพริกสดใสเ ขา ไป ซอยใบมะกรูดใสเขาไป เคี่ยวใหข น ๆ หากเกลือไมพ อรสยังออ นกเ็ ติมให

๗๗ นำ้ พริกมะอกึ น้ำพริกมะอึก ใชมะอึกลูกสุกสี่หาลูกปอกเปลือกหั่นเปน แวนบาง ๆ ใสถวยวางไวกอนจากนั้น ใชกะปใสครกบดใหละเอียด เติมน้ำเล็กนอยบดตอใหเปนน้ำขลุกขลิก เติมพริกเขาไป ๑๕ – ๒๐ เม็ด บดผสมลงไปนำมะอึกซอยใสลงไปคลุกเคลา ซอยหัวหอมตาม ลงไปก็จะไดนำพรกิ มะอกึ ของกะเหรีย่ ง

๗๘ น้ำพริกแตงเปรีย้ ว น้ำพริกแตงเปรี้ยว โดยสวนใหญกะแหรี่ยงเราจะใชลูกแตง เปรี้ยวสุกเหลืองผาสองซีกใชชอนขูดเอาเนื้อและเม็ดลงครก ๑ ลูก เติมกะปลงไป ๑ ชอนโตะ ตำใหเขากันเติมพริกสดเขาไป ๑๐ - ๒๐ เม็ด บดผสมตามลงไป หากน้ำนอยไปก็เติมน้ำลงไป แลวตำผสมลง ไปใหเขากนั ยอดกระเจี๊ยบ

๗๙ น้ำพริกยอดกระเจีย้ บ วตั ถุดบิ ที่ใชก ็มียอดกระเจีย๊ บแดง ๗ - ๘ ยอด เคี่ยวใหเละใสกะปและพริกสดตำใหละเอียดใสลงไปเคี่ยวให เขากัน คนใหยอดกระเจี้ยบเละเติมเกลือไปใหพอเหมาะปริมาณ วัตถดุ บิ มากนอ ยตามความเหมาะสม มะแวง น้ำพริกมะแวง นำมะแวงที่สุกแลวมาบดในครกใหเปนน้ำ แลว นำเอากะปลงไปบดผสมมะแวงในครก จากนนั้ เอาพรกิ กะเหรี่ยง ใสครกบดผสมอีกรอบเติมเกลือใหมีรสเกลือแทรกบางตักใสถวยจ้ิม ผักเลย น้ำพริกตารีเว เมนูนี้เปนเมนูที่มีชื่อเสียงที่สุด วัตถุดิบพริก สด เกลือ กะป เนื้อสัตว ใบผักชี หรือใบผักแผว มะแวงหรือยอด กระเจี๊ยบแดง หรือแตงเปรี้ยว หรือมะอึก วัตถุดิบในเมนูนี้ บางทีใช แทนกันไดเมื่อใชสิ่งหนึ่งแลวอีกสิ่งหนึ่งไมตองใชแลวก็ได เชน ของ เปรี้ยวพวกแตงเปรี้ยว มะอึก ยอดกระเจี้ยบ หรือมะแวง ใหใชอยาง

๘๐ ใดอยางหนึ่งเพียงอยางเดียว สวนเนื้อสัตวแบงเปนสัตวบกหรือสัตว น้ำ หากเปนสัตวบกอาจเปนเนื้อไก หรือหมูแตไมนิยมเนื้อวัว โดยทั่วไปเนื้อสัตวน้ำเหมาะที่สุดเนือ้ สัตวน้ำที่คนกะเหรี่ยงนิยมมาก ที่สุดคือเนื้อปลาไหล ปลาดุก ปลากลด ปลาแขยง กบ ปลาซิว ตัว เลก็ ๆ การเตรียมวัตถุดิบ ตำพริกสดใหละเอียดใสกะปลงไปโขลก ใหเขากันผสมของเปรี้ยวลงไปอยางใดอยางหนึ่ง สับพวกเนื้อสัตว เปนชิ้นเล็ก ๆ เตรียมไว หากเปนเนื้อสัตวบกหรือสัตวน้ำ ก็สับเปน ชิ้นเล็ก ๆ เชนกัน ตั้งน้ำรอ นใสน้ำพริกที่โขลกเตรียมไว เมื่อน้ำเดอื ด ใสเนื้อสัตวหรือเนื้อปลาที่เตรียมไวเคี่ยวตอใหสุกแลวใสใบผักชีใบ เลื่อยลงไปหรือจะเปนใบผักแผว และปรุงรสดวยเกลือลงไปให พอเหมาะยกลงปดฝา เพียงเทานก้ี ็ไดข องอรอย งบปลา เมนูนี้ใชเนื้อปลาประเภทปลามีเกล็ด เชน ปลา ตะเพียน ปลาสรอย ปลาชอน ปลาตะกับ ปลาฉลาด ฯลฯ วัตถุดิบ ประกอบดวย พริก กะป เกลือ ตะไครหั่นซอย ขาซอย ใบขมิ้นออน ซอย ขูดเกล็ดปลาออก สับใหละเอียด นำเครื่องปรุงมาตำรวมกัน ยกเวนยอดขมิ้นออนซอยนำเครื่องปรุงมาคลุกเนื้อปลาสับละเอียด โรยดว ยใบขมน้ิ ออ นแลว หอ ดว ยใบกลว ยปงใหส กุ หรือหอดว ยใบขม้ิน ปงใหส ุกเทา นี้ก็อรอ ยแลว แตป รมิ าณวัตถุดบิ ตองอาศยั ความชำนาญ ของคนแตละคน คางผัดเผ็ดหรือผัดแหง นำเนื้อคางมาหั่น วัตถุดิบ ประกอบดวย คะไคร ซอย ขา ซอย พรกิ เกลอื อาจมีพริกไทยหรือพริก พรานตำรวมกันใหละเอียด จากนั้นเอาเครื่องปรุงที่ตำไวลงผัดกับ เนื้อคางทเ่ี ตรยี มไวใหแหง ผดั ใหเนือ้ สกุ เอาใบกะเพราใสลงไปหรือจะ

๘๑ เอาใบมะกรูดซอยใสลงไปหรือใสใบผักชีใบเล่ือย หรอื ใบผักแผว โดย เลือกใสลงไปอยางใดอยางหนึ่งผัดใหแหงก็จะกลายมาเปนคั่วกล้ิง ถายังมีน้ำขลุกขลิกก็จะเปน ผัดเผด็ คางและถาใสข้ีเพลี้ยลงไปใหม ีน้ำ ขลุกขลิกแตในการที่จะใสขี้เพลี้ยเขาไปเครื่องปรุงตองมากกวาปกติ เพื่อกลบกลิ่นบางอยางลงไปและใหใสเฉพาะใบผักแผวหรือผักชีใบ เลื่อยจึงจะนา กิน ขาวสวย เมนูอาหารสำหรับคนปวย ที่เรียกวาเปนอาหาร สำหรับคนไขเพราะเปนอาหารที่กินงาย รสชาติไมจัดจาน และไม เปนอันตรายตอสุขภาพ วัตถุดิบประกอบดวย ขาวสุก พริกแหงค่ัว กรอบ ตะไคร ขา ใบสม ปอ ย หอมแดง เกลือ ปลานำ้ จืดยา งหรือเน้ือ ยาง หรือปลายา ง ขั้นตอนการทำ นำเอาขาวสุกมาตำหรือบดใหละเอียด เอา ตะไครมาตัดเปนทอนทุบใหแตกทุบขา ทุบหัวหอม บดพริกแหงคั่ว กรอบใหละเอียด จากนั้นนำน้ำมาตมใหเดือดใสตะไคร ขา หอมที่ ทุบแลวใสหมอลงไปทั้งพริกบดและใบสมปอยปรุงรสเกลือใหเปรี้ยว ใหเผ็ด ใหเคม็ ใหพอเหมาะ ใสขาวสุกตำละเอียดลงไปเคี่ยวใหขาวสุก บดละเอียดเมื่อขาวบานและคลุกเคลาใหเขากัน หลักจากนั้นนำเนอื้ ยา งทีเ่ ตรียมไวใสลงไปคนคลกุ เคลา ใหเ ขากัน ขาวปง เมนูสำหรับคนปวย นำขาวสวยมาบดหรือขยำ จน เนื้อขาวสวยเหนียว และผสมเกลือปน บดใหเขากัน หลังจากนั้น นำมาปนจับไม แลวยางไฟใหผิวของขาวเหลืองและกรอบ สวนดาน ในก็เปนขาวธรรมดาออกรสชาติเค็ม ๆ กินเพื่อใหมีแรงตามความ ความเชือ่ ของคนกะเหรี่ยง

๘๒ แกงเผ็ดหยวกกลวย เครื่องปรุง ตะไครซอย ขาซอย พริก สด กะป หัวหอม เกลอื ตำรวมกนั หัน่ หยวกเปนแวน ๆ บาง ๆ แลว สับใหละเอียด เนื้อไก หั่นเปนชิ้นพองาม เอาเครื่องแกงลงผัดน้ำมัน หมูหรือน้ำมันพืชตามดวย เนื้อไกที่หั่นไว แลวตามมาดวยหยวก กลวยคลุกเคลา จากนั้นใชน้ำลางครกเทใสเขาไปใหทวมขลุกขลิก เคี่ยวจนเนื้อสุกชิมรสแลวปรุงใหพอเหมาะ โดยเฉพาะเกลือจากน้ัน ปดอาจใสใ บโหระพา ปดฝา ยำหยวกกลวย ยำหยวกกลวย นำไสในหยวกกลวยมาหั่นเปนชิ้นบาง ๆ แลวสับใหละเอียดนำหอมซอย ใบผักชีใบเลื่อยซอย พริกสดตำ ละเอียด เกลือเล็กนอยตำละเอียดลงไปยำกับหยวกกลวยที่สับ ละเอยี ดคลกุ เคลากนั จนเรยี บรอ ยบีบมะนาวใสใ หพ อเหมาะกินได ขนมแปงทอด ขนมแปงทอดของกะเหรี่ยง ในอดีตมีรสชาติ ออ นเน่อื งจากน้ำตาลหายาก ขนมแปง ทอดเมนูท่ี ๑ ของทตี่ อ งใช แปง ขาวเหนียวกับแปง ขาวเจา นำมาผสมกันในสัดสวนที่พอเหมาะ โดยยึดหลกั วาหากแปง ขาวเหนยี วเยอะเวลาทอดจะติดกระทะ แตถ า แปงขาวเจา เยอะเวลา มันเย็นตัวลงจะแขง็ ยากตอกันกิน บางเมนูคลุกน้ำออยเคี่ยวใหแปง

๘๓ หมาดแลวนำลงทอดในน้ำมันหมูจะหอมนากินกวาน้ำมันพืช บาง เมนจู ะบดผสมกลวยน้ำวาสกุ ใหเปน เน้ือเดียวกันแลวเอาลงทอด แปงทอดเมนูที ๒ แปงขาวเจาและขาวเหนียวผสมกันกับ นำ้ ตาลปกใหค อ นขา งเหลวแลวใชช อนตักแปง หยอดลงทอดในน้ำมัน ที่กำลังเดือดเม่อื สกุ กป็ ลอยใหเย็นกินไดเลย แปงทอดเมนูที่ ๓ ใชน้ำมันพืชทากระทะใหทั่ว สวนแปงให ใชแปงขาวเจาอยางเดียว ผสมน้ำตาลใหคอนขางเหลวเมื่อเอา กระทะทาดวยน้ำมันพืชขึ้นตัง้ ไฟใหรอนแลว ตักแปงที่เหลวหยอดลง ไปในกระทะแลวเอียงกระทะใหน้ำแปงไหลแผเปนวงกลมบาง ๆ แลวใชป ลายชอ น กลบั ดานแปง ทอดทแ่ี ผอ ยบู นกระทะแลว เอาลงแผ ในจานกินไดเ ลย ขนมขาวหอ วัตถุดิบที่ใชประกอบดวยใบตอง ใบไผ ใบ หวาย ใบระกำ นำมาหอขาวเหนียวดิบเอาลงแชน้ำประมาณ ๓ ชว่ั โมง แลวนำไปตมสุกแลวเอาขึ้นจากนำ้ นำมะพรา วขดุ ไปเคี่ยวกับ น้ำตาลปกใหแดงเลยเวลากินเราจะแกขาวเหนียวออกจากเปลือก แลวจิ้มมะพราวเคี่ยว หรือใชน้ำกะทิเคี่ยวกับน้ำตาลปกเอาขาว เหนยี วหอมาจม้ิ กไ็ ด ขนมขาวหอ

๘๔ ขาวเหนียวตำคลุกงา เราใชงาคั่วใหสุกแลวบดหรือตำใหเ ปนผงผสม เกลือปนใหออกเค็ม นำขาวเหนยี วมานึ่งใหสกุ แลวนำไปตำทั้งที่รอ น ๆ อยาปลอยเย็นจะแข็งตำไมไหว ตำไปผสมงาไปจนขาวเหนียว แหลกติดกันเปนแผนถากินรอน ๆ จะอรอย แตถาปลอยใหขาว เหนียวเย็นแลวจะแข็ง นิยมกินตอนรอนโดยหั่นเปนชิ้นพอดีในขณะ รอ น ๆ 10. สมุ นไพร ปจจุบันบานปาละอู ผูที่มีความรูดานสมุนไพรไมมี มีเพียง สงิ่ ท่ีตัวเองไดร บั การรกั ษาจากพอและแม ดังน้ี เปนไขและเปนฝา ในลนิ้ หรือ ทรางในเด็ก จะใชย างจากลูก กลว ยนำ้ วา ยางจากยอดเปลา นอย นำเอาไปลว งกวาดคอ กวาดลน้ิ เปน ไขห นาวส่นั จะตมนำ้ มะงวั่ หอม ขา ตะไคร ใบมะกรูด ลูกมะกรูด ใสหมอตมจนเดือดแลวมานั่งคลุมโปงเอาหมอตมยาที่ ปลอยไอรอนขึ้นมาใสเขาไปในโปงแลวคอย ๆ ขยับฝาออกทีละนิด ไอรอนก็จะรมจะอบคนปวยที่นั่งคลุมโปงสักครู เมื่อคนปวยจะเหงื่อ ออกทั้งตัว จะทำใหรูสึกตัวเบาขึ้น นอกจากนี้ยังมีสมุนไพรอีกชนิด หนึ่งที่กะเหรี่ยงใชเวลาเดินปาแลวเกิดเปนไขหนาวสั่น ภาษา กะเหรี่ยงเรียกวา “เสะหงี่คอโซ” แปลวา รากไมตนยาง ลักษณะ คลายลูกตน ยางนา วธิ กี ารใหถ อนมาท้ังราก ลางใหสะอาด นำเอาไป ตม นำ้ สมนุ ไพรเปน สีดำ แตจ ะมีรสชาตขิ ม กินสมนุ ไพรชนดิ น้เี พ่ือให รา งกายเกิดความรอ นและขบั เหงื่อออกมา เปนการรักษาเบอ้ื งตน

๘๕ ใบชุมเห็ด คนกะเหรี่ยงจะเอาใบชุมเห็ดตำผสมเกลือทาแก กลาก นอกจากนั้นบางคนที่ทองผูกบอยเอาไปตมน้ำดื่ม โดยเอาใบ แกสามกานก็จะติดใบไปแลวใสน้ำใหทวมตมจนเดือดเคี่ยวตอไป ๒ – ๓ นาที ระวังน้ำจะแหงถาแหงก็เติมใหมยกลงทิ้งใหอุน ๆ พอกิน ได ใหด ืม่ ตอนทอ งวาง คือ ตองวางแผนการกินหากจะกนิ ใหถายของ เสียออกจากรางกายในวันนั้นใหหยุดงาน งดอาหารเชา และอาหาร ทุกอยาง นอกจากดม่ื น้ำแลว ตมยาน้ีกินเปนแกวไปเลย ท้ิงระยะหาง การด่มื สามสี่หา นาทีกนิ ไป ๑ แกว แลว อีกสห่ี า นาทีด่มื ตามเขาไปอีก สลับกันจนกวารูสึกทองลั่นครึกโครมแลวหากยงั ไมถายทิ้งระยะหา ง ออกไปอีกสักนาที เมื่อถายและรูสึกวาเพลียมาก ๆ ก็ใหหยุดน้ำตม นั้นตอ ไปและเร่มิ กนิ อาหารไดอาการถา ยก็จะคอย ๆ หยดุ ไป ชมุ เหด็ ใบหนาด มีสรรพคุณในการรักษาแผลสด คนคลอดลูกอาจ อาจมีแผลจากการคลอดลูกหรือไมมีแผลก็ไดใหตมน้ำอาบดื่มกินจะ ชวยสมานรักษาแผล ทั้งภายนอกและภายใน ชวยใหมดลูกเขาอูเร็ว โดยเริ่มอาบตั้งแตหลังคลอดไปเลยสัก ๕ - ๗ วัน ในปจจุบันเรา

๘๖ มักจะเห็นประชาชนทั่วไป ไปคลอดทโี่ รงพยาบาลแลว ไมมีการอยูไฟ ส่ิงที่ตามมาบางคนติดเช้ือบางคนกลับบานไปหลังจากน้นั เกิดตกขาว คันชองคลอดสิ่งเหลานี้เชื่อวาแมโรงพยาบาลจะใชความสะอาด เต็มที่แลวบางคนก็ติดเชื้อจนได นอกจากนั้นก็สามารถที่จะเอายอด ใบหนาดชุบน้ำรอนซุกขาหนีบไวเทาที่ทนความรอนไดใหหนีบนอก ผานุงหรือลนไฟใหร อนซุกหนบี ได ใบหนาด หัวไพล คนกะเหรี่ยงมักจะฝนทาทองเด็กแกทองอืด ทองเฟอรักษาแผลติดเชื้อ แกอักเสบโดยตำใหละเอียดพรอมเกลือ แลวหอจุดที่อักเสบพันทับดวยผาที่สะอาดทิ้งไวสัก ๕ - ๖ ชั่วโมง บางครั้งบาดเจ็บที่ตาหากอยูหางไกลหมอใหนำหัวไพลสดตำใส กระบอกไมไผผสมน้ำฉี่ตนเองพอสมควรและใบกลอเผียะ (ชื่อภาษา กะเหรี่ยงไมรูจักชื่อไทย) ตำใหละเอียดใสลงไปในกระบอก จากน้ัน เอากระบอกไปอังไฟหรือเผาไฟใหรอนจนเกิดไอน้ำขึ้นระวังไฟไหม กระบอกเมื่อเร่ิมเกิดไอน้ำระเหยขน้ึ ใหล องเอามืออังดูทดสอบความ รอนพอทนได จากนั้นใหเอาตาชางบาดเจ็บไปปดปากกระบอก พยายามลืมตาไวจนกวาไอนำ้ หรอื ควนั ท่ีระเหยหมดไป

๘๗ หวั ไพล ใบสาบเสือ ขยี้ไหเกิดน้ำผสมปูนแดงปดแผลขนาดเล็ก สมานแผล หามเลือดหรือตำใหละเอียดคั้นเอาน้ำมาผสมน้ำผึ้งแท หน่ึงชอ นโตะกินฆาเช้ือในปอด สง่ิ เหลา นี้เปน สิง่ เลก็ นอยเทาท่สี ัมผัสมา นอกจากการรักษากันทางสมนุ ไพรแลวคนกะเหร่ียงปาละอู มีการรักษากนั ดว ยคาถาอาคมอีกวิธหี นึง่ โดยการผกู ขอมือเรียกขวญั ทำสายสญิ จนค ลองคอในบางครงั้ เกดิ เหตุการณที่เหลอื เชื่อไมนาหาย ก็หายได ใบสาบเสือ

๘๘ 11. ประเพณี เ ป  น เ ร ื ่ อ ง พ ิ ธ ี ก ร ร ม ท ี ่ ป ฏ ิ บ ั ต ิ ต ิ ด ต  อ ก ั น ม า น า น โ ด ย มี กำหนดการ พิธีการและสถานที่ที่แนนอนซึ่งใกลเคียงกับคำวา วัฒนธรรม ประเพณีของปาละอูมี 2 อยาง ไดแก ประเพณีไหว พระจันทร และประเพณีงานบุญเผากระดูก สวนวัฒนธรรมนั้นมี หลายอยางวัฒนธรรมลางเทาผูใหญ วัฒนธรรมการทำขวัญขาว วัฒนธรรมการแตง งาน มัดมอื เรียกขวญั เปน ตน ประเพณีการไหวพระจันทร การไหวพระจันทรเปน พธิ ีกรรมทางความเช่ือทางศาสนาของชาวกะเหรย่ี งปาละอู ปา หมาก บางกลอย ในอดีตที่ปาเด็ง อำเภอแกงกระจาน จังหวัดเพชรบุรี ก็มี แตเมื่อศาสนาคริสตเขามาพิธีกรรมนี้คอย ๆ หมดไปจากพื้นที่ โดย เชื่อกันวาพิธีกรรมนี้จะนำพาชีวิตหลังความตายไปสูท่ี ๆ เหมาะสม โดยมีหลักความเชื่อวา เปนการบูชาแมโพสพขอพรใหการทำมาหา กินประสบความสำเร็จไดผลผลิตที่เพียงพอแกการดำรงชีพ ชีวิต ปลอดภัยจากจากความโหดราย ความยากลำบากความอดอยาก ทั้งหลาย ในการทำพิธีกรรมเพื่อเกิดบุญบารมีนำพาชีวิตหลังความ ตายไปสูสุขคติ ในบานปาละอูมีการประกอบพิธีกรรมอยูอีก ๔ แหง ไดแก บานโคนมพัฒนา ๑ แหง บานฟาประทาน ๑ แหง และบาน ปา ละอูนอ ย ๒ แหง การประกอบพิธีแบงเปนการปฏิบัติประจำ และการปฏิบัติ กอนเพาะปลูก ๑ ครัง้ หลงั เกบ็ เกีย่ ว ๑ ครงั้ การปฏบิ ัติแตละครั้งใช เวลาครงั้ ละ ๒ วนั โดยการปฏิบัตใิ นวนั โกนขึน้ 14 ค่ำ และแรม 14 ค่ำ และในวันพระใหญขึ้น 15 ค่ำ และ แรม 15 ค่ำ หลักในการ ปฏิบัติทั้ง ๒ วัน ใหถือศีล ๕ ในวันดังกลาว งดงานประจำ งดการ

๘๙ ออกจากบาน วิธีปฏิบัติชวงเชาเริ่มพิธีโดยการรวมกันลางหิ้งพิธี ในชวงเชา ชวงบายเตรียมจานสักการะฟนเทยี นใชงาน ในพิธี ชวง เย็นถวายขาวสารแลวมีการอานบดสวดทำนอง กะเหรี่ยงสลับการ ไหวขอพร ๑ ครัง้ การไหวถ วายจานสักการะ ๑ ครั้ง จากนนั้ พกั ผอ น นอนหลับปกติและจะตืน่ มาไหวรับอรุณชว งเชา ตอนตี ๕ อีก ๑ ครัง้ ในวันท่ี ๒ ก็ปฏิบตั ิเชนเดยี วกัน ในสวนการไหวกอนเพาะปลูกจะกระทำในเดือนมีนาคม หรือเดือนเมษายน นอกจากจะตองปฏิบัติเหมือนการปฏิบัติประจำ แลวสิ่งที่เพิ่มขึ้นคือ จะตองมีขนมกะเหรี่ยงพวกขาวหอ ขาวหวาม ขาวเหนียวตำคลุกงา ออย กลวยสุก ที่จะตองใชในงานดวยและ จะตองมีการเลี้ยงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในปา มีการไปอาบน้ำพิธีกรรมในลำ หวยหรือลำน้ำ วันสุดทายตอนรุงเชามีการการผูกขอมือเรียกขวัญ อวยพรจากผูสูงอายุ การปฏิบัติชวงหลังเก็บเกี่ยว พิธีกรรมชวงนี้เชื่อกันวาหลัง เก็บเกีย่ วจะตอ งเกบ็ หวั ขา วท้งั ขา วเหนียวขา วเจา กลว ย ออ ย งาตาง ๆ มาบูชาแมโพสพ เปนการตอบแทนคุณทาน แสดงความเคารพ ทานดวยการปฏิบัติบูชาตอ ทานในพิธีกรรมนี้จะตองมีการเปลี่ยนหงิ้ พิธีกรรมอันเกาที่สรางเอาไวอยูแลว นอกนั้นเหมือนการปฏิบัติชวง กอ นการเพาะปลกู สิ่งที่พึงปฏิบัติยามเมื่อเขารวมงาน การแตงตัว ผูหญิงควร แตงตัวใหมิดชิด ถาสวมใสเสื้อผาสีขาวจะยิ่งดี แตไมบังคับงานทุก อยางที่ทำ ในพิธีการถาตองเขารวมใหถามกอนวาเขารวมไดหรือไม เพราะงานบางอยางเปนงานเฉพาะผูหญิง หรือผูชาย อื่นเขารวม ไมได แมเปนงานของผูหญิงเอง แตบางอยางไมอนุญาตใหผูหญิงที่

๙๐ กำลงั มปี ระจำเดือนเขา ปฏบิ ัติ จงึ ขอบอกวา ใหถามหวั หนา พิธีกอนวา อะไรทำไมได นอกจากนั้นยังมีพื้นที่ตองหามที่ผูหญิงไมสามารถเขา ไปไดจ ึงถามกอ นดีท่ีสุด งานเผากระดกู คนตาย ประเพณีงานบุญเผากระดูกคนตาย จัดขึ้นเพื่อทำบุญเผา กระดูกใหคนตายที่ญาติยังไมไดมีการทำบุญให อันมีสาเหตุมาจาก ญาติที่มีทรัพยนอยยังไมสามารถจัดการใหได คนตายที่จะถูกจัดพิธี

๙๑ ใหนั้นจะตองเปนกระดูกของคนที่สูงอายุมีคนนับถือมาก ในการจัด งานแบบนี้จะตองรวมมือกันหลายคน หมายถึง วาจะตองรวมญาติ คนตายหลายรายมาลงแรงกัน เพราะถือเปนงานใหญ คาใชจายสูง ดังนั้น บางครั้งตองรอเวลาหลายปกวาจะรวมกันได ระยะวเลาใน การจัดงานแตละครั้งตองไมนอยกวาสามวัน กอนเริ่มงานเจาภาพ งานจะตอ งจัดหาอาหาร สำหรบั ในงานใหเพียงพอ และส่ิงของในพิธี เชน หมากพลู ธูปเทียน ผาขาว ถว ยจาน ฯลฯ กอ นเรม่ิ งานเจาภาพ จะรวมญาติมาสรางปะรำพิธี อยางนอยจะตองสรางโรงเรือนอยาง นอย 3 หลัง โรงเรือน ๑ โรงพิธีเปนที่ตั้งของการประกอบพิธีกรรม ตาง ๆ เปนที่พักของผูสูงอายุและคนทรงที่มาเขาทรงประจำงาน โรงเรือนที่ ๒ เปนโรงประกอบอาหารและเลี้ยงแขกไปในตัว โรงเรือนท่ี ๓ เปนโรงพักสำหรบั แขก แตทว่ั ไปโรงพักสำหรับแขกมัก ไมพอ แตไมเปนปญหาเพราะกะเหรี่ยงเตรียมหาเสื่อมาปูใตตนไม สามารถหลับได บางทีก็ผูกเปลใตตนไมก็นอนได กอนวันงานเริ่ม เจาภาพจะเชิญชวนแขกที่มารอเขางานเขาพักในโรงพิธี และเร่ิม เลี้ยงอาหารเย็นเปนมื้อแรก ผูที่จะเขาพักในงานตองเปนผูสูงอายุ หรือเปนคนทรง ตอนเชาจะเปนวันเริ่มงาน เมื่อเริ่มงานจะมีการ สรางหิ้งบูชาเหมือนพิธีไหวพระจันทร ลางหิ้งบูชา คนทรงและ ผูสูงอายุที่เชญิ มาเปนผูใหญของงาน เมื่อเริ่มงานแลวทัง้ คนทรงและ ผูสงู อายจุ ะประจำโรงเรอื นท่ี 1 จนกวางานจะจบ การเชิญผูสูงอายุมาในงาน สืบเนื่องมาจากตองการให ผูสูงอายทุ ี่ไดรับการเคารพจากคนทวั่ ไป ไปเปนประธานในงานก็เพื่อ อาศัยบารมีไมใหใครไปกอกวนในงาน เพื่ออาศัยความรู ความสามารถในการชวยเหลือแกไขคนที่ถูกของปจจุบันทันดวนใน

๙๒ งาน และคอยชวยคุมครองคนในงานของแตละฝายที่มาในงาน เชน คนปา ละอูจะไปรวมงานกจ็ ะมผี ูส ูงอายขุ องปา ละอูไปดวยเดก็ ๆ ของ ปา ละอกู ็จะอาศัยใบบุญชวยคุมครอง เมือ่ จะเขางานผูส ูงอายุก็จะทำ พิธีขึ้นอยูกับแตละคนจะมีวิธีการใด บางคนจะเสกน้ำมันใสผ มใหแต ละคนทาหัว ทาใบหนาเพื่อปองกันวิทยาคมที่รายไมใหมาตองตัว บางคนเสกกอนดินปาขามหัว เพื่อคุมกันคนในขบวน บางคนเสก สายสญิ จนใ หพกแลวแตวิธกี ารของแตล ะอาจารย นี่คอื ประเพณีท่ีนา สนุกบวกความนาหวาดกลัว แตไมเคยมีใครกลัวสักทีหลังงานจบ มักจะมีคนปวยตามจนตายแลว จะมีการลือกันวาเปนเพราะวิชาของ คนนั้นคนน้ี การจัดงานโดยสวนใหญจะเลือกจัดในฤดูรอน เพ่อื สะดวกตอการจดั งานชว งเดอื นกมุ ภาพนั ธ - มีนาคม วัฒนธรรมการลางเทาผูใหญ วัฒนธรรมนี้ใชในโอกาสวัน สงกรานต วันปใหม ขอลาผูใหญเดินทางไกล การแยกเรือน การขอ ขมา พิธีกรรมนี้เปนพิธีกรรมที่คนอายุนอยกวากระทำตอคนอายุ มากกวา รวมถงึ คนทอ่ี ายเุ ทากันกระทำตอ อีกคนท่ีมศี ักด์ิสูงกวา เชน ลกู ผูนอ งกระทำตอลกู ผูพี่ พิธีการ จะเลือกวันขางขึ้นในการทำพิธี เวลาชวงเชามืด เพ่ือไมเสยี เวลาใครโดยทั่วไปจะอยูในชวงเวลา 06.00 น. – 07.00 น. โดยมีคำสัง่ สอนของคนโบราณสัง่ สอนกันมาตลอดวา พ้ือเกพ้ือมาหลอมาลอ เอาะเมเอาะท้ีเอาะงองอ พื้อเกพื้อมาหลอ มาแว ตา ผิตามามางอแว คำแปล ปูไปปไู ดส งั่ เอาไว กินขาวกินปลากินแตเชา ปไู ปปสู ั่งไวห นกั หนา ทำงานทำการอยา รอชา

๙๓ ดังนั้น ฤกษในการทำงานของคนกะเหรี่ยงมักจะเริ่มงานแต เชา เชน งานขนึ้ ปใ หมของกะเหรย่ี งมักจะเริ่มตง้ั แตเวลา 06.00 น. เปน ตนไป แตเ มอ่ื หนว ยงานราชการ เขามาพิธกี ารเปดงาน 09.00 น. ซงึ่ ชาวกะเหรยี่ งตอ งรอเวลาระบบราชการ ซึง่ เปนส่งิ ท่ีนาเบื่อของคน กะเหรี่ยงถือวาเสียฤกษ และเสียเวลาอยางอื่นไปหลายชั่วโมง เนอ่ื งจากกิจกรรมท่ีจะตองแสดงในชว งเชาใหส นุก กลับกลายเปนวา แดดรอนกจิ กรรมน้ันไมสามารถแสดงได กอนไปทำพิธีตองเขาไปนัด ผูสูงอายุไวกอน เพื่อใหผูสูงอายุเหลานั้นไดเตรียมตัวหรือคนที่มีธุระ ในชวงเชาไดเคลียรตัวเองอยูรอคนนัด เนื่องจากบานกะเหรี่ยงของ คนกะเหรีย่ งปูฟากไมไผ การใชน ้ำจงึ ไมมีปญหาเมื่อผูท่ีจะไปลางเทา ไปถึงทางบานจะพาไปยังที่ท่ีเตรียมไว คนที่ไปทำพิธีใหเตรียมน้ำไป ดวยสักสองขวดลิตร ในอดีตเตรียมน้ำใสกระบอกไวเมื่อเริ่มพิธีก็เท น้ำใสขันแลวรดลงบนหลังเทาของอีกฝายแลวใชมือขัดถูเทาอีกฝาย จากนองลงมาสดุ เทา มีเคล็ดวาใหถูลงลูบลงเปนการเอาเคล็ด ลูบไล ขัดถูสิ่งเลวรายออกจากคนที่ถูกลาง นอกจากลางลงลูบลงแลวปาก ของผูลางก็จะเรียกวาภาวนาหรืออธิษฐาน “วาขอใหสิ่งเลวราย ออกไปพนไป ขอใหพนจากสิ่งที่ไมดีงาม ขอใหพนจากสิ่งเดือดรอน ขอใหพ น จากส่ิงขาดแคลน ขอใหหางไกลจากความลำบาก” เปนตน จากนั้นเอาน้ำขมิ้นลูบ ขึ้นพรอมอธิษฐานวาขอใหอายุมั่นขวัญยืน ขอใหพบแตความสุขความเจริญอสุขภาพแข็งแรง การงานกาวไกล แลวก็กราบผูหญิงบางคนไวผมยาวหลัง ลางเทาผูใหญดวยน้ำเปลา จนสะอาดแลวกอนลูบขึ้นดวยน้ำขมิ้นเธอจะปลอยผมยาวของเธอ ออกมาเชด็ เทาดว ยเสน ผมของเธอจนแหง กอนทีจ่ ะเอานำ้ ขม้ินลูบขึ้น แลว กราบลงอจากน้ันผูใหญก จ็ ะใหพ รอในปจจุบนั ไมมกี ารใชน้ำขม้ิน

๙๔ แลว หันมาใชผ งขมิน้ อบางครงั้ ใชแ ปง หอมเลย หลงั ลางเทา อแลวบาง คนมีของไปกราบไหวดวยแลวแตจะจัดไปให วัฒนธรรมนี้มีแนวคิด วายามท่เี ด็ก ๆ จะจากบา นไปทำงานที่ไกล ๆ ก็ควรจะไดไปลาผูใหญ กราบขอพรใหกำลังใจ หากจากบานไปนานกลับมาถึงบานใหม ๆ ควรไปกราบเยยี่ มผใู หญเ พ่ือเพิ่มบารมีใหตนเอง คนออกเรอื นจะไปสู เรือนใหมจะตองหางไกลกันอีกนานเทาไรกวาจะไดกลับมาเยือน ควรจะไปลาขอพรผูใหญเพ่อื เปนศิรมิ งคลแกตวั เอง การเรียกขวัญ การเรยี กขวญั มี 2 แบบ แบบที่ 1 การเรียกขวัญเพื่อเปนศิริมงคล โดยเราจะ กลาวถึงการเรียกขวัญเพื่อเปนศิริมงคลแกตัวอาจเนื่องมาจากการ เปลี่ยนชื่อใหม การตออายุการหายไขใหม ๆ คนที่ไปเจอเหตุการณ