เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๒. คนในบังคับอังกฤษมีสิทธิท่ีจะทำการคา โดยเสรีตามเมืองทาของสยาม (หัวเมืองชายทะเล) ทงั้ หมดและสามารถพักอาศัยอยูในกรงุ เทพฯ ไดเปน การถาวร คนในบังคับอังกฤษสามารถซือ้ หาหรอื เชา อสังหาริมทรัพยในปริมณฑลของกรุงเทพฯ คือใน บริเวณ ๔ ไมล หรือ ๒๐๐ เสนจากกำแพงพระนคร หรือตงั้ แตกำแพงเมืองออกไป เดนิ ดวยกำลังเรือแจว เรือพายทาง ๒๔ ชั่วโมงได อนึ่งคนในบังคับอังกฤษ ไดรับอนุญาตใหเดินทางภายในประเทศไดอยางเสรี โดยใหถือในผานแดนทีไ่ ดรบั จากกงสลุ ของตน ๓. มาตรการตาง ๆ ทางภาษีอากรเดิมให ยกเลกิ และกำหนดภาษีเขาและขาออกดงั นี้ (ก) ภาษขี าเขากำหนดแนนอนไวท่ีรอยละ ๓ สำหรับ สินคาทุกประเภท ยกเวนฝนซึ่งจะปลอดภาษี แต จะตองขายใหแกเจาภาษีฝนเทานั้น สวนเงินแทงก็ ปลอดภาษเี ชนกนั (ข) ภาษีขาออกเก็บภาษีเพียงครั้งเดียวไมวาจะเปน ภาษีภายในหรอื ผา นแดนหรือสง ออก ๔. พอคาอังกฤษไดรับอนุญาตใหซื้อและ ขายโดยตรงกับชาวสยามโดยไมมีการแทรกแซงจาก บคุ คลทสี่ าม ๕. รัฐบาลสยามสงวนสทิ ธิทีจ่ ะหามการสงออกขา ว เกลอื และปลา หากเห็นวาสนิ คา ดังกลาวอาจขาดแคลนได ๖. ไทยจะตองปฏิบัติตออังกฤษเยี่ยงชาติที่ไดรับอนุเคราะหยิ่ง ซึ่งหมายถึงถาฝายไทยยอมใหส ิ่งใด ๆ แกชาติ อน่ื ๆ นอกจากหนงั สือสญั ญาน้ีกจ็ ะตอ งยอมใหอังกฤษและคนในบังคบั อังกฤษเหมือนกัน ๗. สนธิสัญญาจะบอกเลิกไมไดการแกไขหรือเปลี่ยนแปลงขอความใด ๆ ในสัญญาจะกระทำไดเมื่อเวลาผาน ไป ๑๐ ปแลว และจะตองไดรบั ความเหน็ ชอบจากท้ังสองฝายท้ังตองแจงลว งหนา ๑ ป สนธิสญั ญาเบาวร ิงทล่ี งนามในป พ.ศ. ๒๓๙๘ น้ไี ดก ลายเปนแมแบบใหป ระเทศตาง ๆ อกี ๑๔ ประเทศเขามา ทำสนธิสญั ญาแบบเดียวกนั และไทยสามารถยกเลกิ สนธสิ ญั ญาไมเสมอภาคน้ีไดเ สรจ็ สิ้นสมบรู ณเ ม่อื พ.ศ. ๒๔๘๑ ผลดที างดานการเมืองกรปกครอง สนธิสัญญาฉบับนี้มีความสำคัญตอเอกราชของไทยเปนอยางยิ่ง มีสวนทำใหรอดพนจากการคุกคามและการ ยึดครองของอังกฤษเชนที่อังกฤษไดกระทำในอินเดียและพมาเปนตน เปนลดความตึงเครียดทางการเมืองและตั้งแต ปลายสมยั รชั กาลท่ี ๓ ซ่งึ ครัง้ นนั้ อังกฤษตัดสนิ ใจใชน โยบายเรอื ปน บังคบั ใหไทยยอมเจรจา ๔๑
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม สนธิสัญญากับอังกฤษในปพ.ศ. ๒๓๙๘ นั้น เรียกรองความสนใจจากรัฐบาลประเทศมหาอำนาจอื่น ๆ ทั้งใน ยุโรปและอเมริกา เขามาทำสญั ญากบั ไทย เชน พ.ศ. ๒๓๙๙ ไทยทำสญั ญากับประเทศสหรฐั อเมริกา ฝร่ังเศส พ.ศ. ๒๔๐๑ ไทยทำสญั ญากับประเทศเดนมารก สันนิบาตแฮนซเิ อตกิ โปรตุเกส พ.ศ. ๒๔๐๓ ไทยเซน็ สญั ญากบั ฮอลนั ดา ปรสั เซยี และไทยยังไดแ ตง ต้ังใหเ ซอร จอหน เบาวริง เปนผแู ทนในการทำสัญญากับเบลเยยี ม อิตาลี นอรเ วยแ ละสวีเดนอีกดวย เรียกไดวาเปนการเปดศักราชใหมของไทยในการติดตอกับชาวตางชาติทั่วยุโรปและอเมริกาอยางกวางขวาง ไทยมี ความสัมพันธอันดีกับประเทศมหาอำนาจตะวันตก เรียกไดวา เปนการคานอำนาจของมหาอำนาจตะวันตกในไทย เพราะแตละประเทศตางตองการรกั ษาผลประโยชนของตนเองในไทยดว ยกนั ทงั้ สิ้น ไทยไดรับวิทยาการจากชาติตะวันตก เชน การสรางทางรถไฟ การสรางระบบสาธารณูปโภค ระบบ โทรคมนาคม เปน ตน มกี ารขยายตวั ทางดานเงินตรา มกี ารจดั ต้งั โรงกษาปณข้ึนเพื่อผลิตเหรยี ญใชใ นประเทศ ผลดีทางดา นเศรษฐกจิ ผลจากการทำสญั ญาทำใหชาติมหาอำนาจตะวันตกเขามาคาขายกับไทยมากขน้ึ เรียกไดว า เปนการเปดตลาด การคาแบบเสรีของไทยอยา งชดั เจน มีพอ คาตางชาติเขา มาคาขายในไทยมากมาย ภายในระยะเวลานบั จากทำสญั ญามี เรือชาวตางชาติเขามาคาขายในไทยถึงปละ ๓๐๐ - ๔๐๐ ลำซึ่งกอนหนานั้นมีเพียงปละ ๑๐ - ๑๒ ลำเทานั้น ไทยมี รายไดหลัง่ ไหลเขา มาในประเทศปล ะหลายลานดอลลาร ระบบเศรษฐกิจของไทยเปลี่ยนแปลงไปอยางสิ้นเชิงจากการผลิตแบบพึ่งพาตนเอง เพื่อการยังชีพหรือการ บรโิ ภค กลายเปน การผลิตเพ่อื เศรษฐกจิ การคา การสงออกและอุตสาหกรรม ขาว กลายเปนสินคา สงออกท่ีสำคัญท่สี ดุ ของไทย มีการขยายพน้ื ที่การเพาะปลกู ขาวออกไปอยา งกวางขวาง มี การขุดคลองชลประทานเพื่อสนับสนุนการทำการเพาะปลูกขาว เชนโครงการคลองรังสิตในสมัยรัชกาลที่ ๕ มี การสงออกขาวปหนึ่งปริมาณมากกวา ๘๐,๐๐๐ เกวียน เกษตรกรหนั ไปทำนาปลูกขาวเปน สวนใหญ จนขาวกลายเปน สินคา สง ออกทส่ี ำคญั ทสี่ ดุ ของไทยมาจนถงึ ปจจุบัน ในยุคนั้นอังกฤษเปนประเทศที่นำเงนิ เขามาลงทุนในประเทศไทยมากทีส่ ุดรองลงมาคือฝรั่งเศสอเมริกาพอคา จะชาวจีนฮอ งกงและสงิ คโปรตางก็พากนั เขามาคา ขายในประเทศไทยเปน อันมาก ผลกระทบจากการทำสนธิสัญญาเบาวรงิ ๒.๑ ผลกระทบจากการทำสนธสิ ัญญาเบาวริงดานเศรษฐกิจ ๑. การเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกิจจากระบบเศรษฐกิจแบบยังชีพเปนระบบเศรษฐกิจเพื่อคาขาย หรือการตลาด ๒. การเปลี่ยนแปลงประเภทของสินคาของประเทศ สินคาหลักในการสงออกคือ น้ำตาล เครื่องเทศ พรกิ ไทย ของปา เปล่ียนมาเปน ขา ว ๓. การขยายตัวของการคา ภายในประเทศ การคา ขยายตัวไปทั่วทัง้ ประเทศ ๔. อตุ สาหกรรม นายทุนชาวจนี และตะวนั ตกเขา มาตัง้ โรงงานอตุ สาหกรรมในไทย ๔๒
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๕. การปฏิรูประบบภาษีอากรและการคลัง ตองเพิ่มภาษีอาการตางๆ และจัดตั้งหอรัษฎากรพิพัฒน แกไขปญหาภาษรี ว่ั ไหล ๒.๒ ผลกระทบจากการทำสนธิสญั ญาเบาวร ิงดา นการเมอื ง ๑. ผอนคลายแรงกดกันจากมหาอำนาจตะวันตก ทำใหมหาอำนาจไมใชกำลังเขาบีบบังคับ การทูต เจรญิ มากขน้ึ ๒. ทำใหไทยตองเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขตและคนในบังคับ บุคคลที่ละเมิดกฎหมายไทยไมตอง ข้ึนศาลหรือตองโทษตามกฎหมายไทย ๒.๓ ผลกระทบจากการทำสนธิสัญญาเบาวร ิงดานสังคม ๑. การเปลี่ยนแปลงกลุมผูที่มีบทบาททางเศรษฐกิจ เดิมชนชั้นปกครองและพอคาชาวจีนจะเปนผู ควบคุมเศรษฐกจิ เม่ือเดการคา เสรีเปลีย่ นเปนชนชนั้ พอคาและนายทุนชาวตะวันตกและจีน ๒. การเปลี่ยนแปลงวิถีชวี ิต มีการเปลี่ยนแปลงการแตงกาย สิ่งของเครื่องใช รูปแบบการใชชวี ติ สิ้น คา พ้ืนบา นถูกแทนที่ดว ยสินคา อุตสาหกรรม ทำใหเ ขาสเู ศรษฐกจิ ทีใ่ ชเงินตรา สภาพการณท างเศรษฐกจิ หลงั เกิดสนธสิ ัญญาเบารงิ ผลจากการทำสนธิสัญญาเบาริง ทำใหระบบเศรษฐกิจของไทยเกิดการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมในหลายดาน ดังตอ ไปน้ี - ทำใหไทยไดมกี ารตดิ ตอคาขายกบั ตางประเทศอยางกวางขวาง - กอใหเกิดระบบการคาเสรี และมีการเลิกการคาแบบผูกขาดโดยพระคลังสินคาในที่สุด ซึ่งเปนผลดีตอการ สงเสริมการคา ของไทยใหขยายตัวออกไป - เกิดการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในโครงสรางสินคาออกและสนิ คาเขา กลาวคือ สินคาเขาแตเดิมประกอบดว ย สินคาฟุมเฟอยเพื่อการบริโภคของชนชั้นสูง ไดเปลี่ยนมาเปนสินคาหลายชนิดเพื่อการบรโิ ภคของคนท่ัวไป เชน ผานุง ผาฝาย เครื่องแกว ใบชา กระจก เปนตน สวนสินคาออกในสมัยกอน จะเปนสินคาหลาย ๆ ชนิด ก็ไดเปลี่ยนมาเปน สินคาเพยี งไมก ี่ชนิด เชน ขาว ไมส ัก ดบี กุ เปน ตน - การสงออกขา วไดขยายตัวไปอยา งกวา งขวาง - การลดหยอนการเกณฑแ รงงานตามระบบไพรลง เพอ่ื ใหเกษตรกรไดใชเวลาในการทำนามากขนึ้ - การผลิตเงินตราโดยเครื่องจักร รัชกาลที่ ๔ จึงโปรดเกลาฯ ใหสรางโรงกษาปณขึ้น ในป พ.ศ. ๒๔๐๓ และ ส่ังซ้อื เครื่องจักรสำหรับผลติ เงินเหรียญกษาปณเพื่อใชแ ทนเงนิ พดดว ง - การสงเสริมการทำนาของชาวนา ทรงสงเสริมใหขาวนาขยายเนื้อที่ทำนาใหเพิ่มมากขึ้น รวมทั้งไดมีการ ลดหยอนการเกณฑคนทำงานหลวงอันเปนประเพณีดั้งเดิมลง งดเวนการเกณฑแรงงานในฤดูทำนา เพื่อใหราษฎรมี เวลาท่ีใชป ระกอบอาชพี ทำนามากข้ึน - การปรับปรุงภาษีอากร การทำสนธิสัญญาเบาริงเปนความสำเร็จที่นำไปสูการปฏิรูปครัง้ ใหญเกีย่ วกบั กลไก การบริหารดานการคลัง ซึ่งกอใหเกิดการเปล่ียนแปลงเกี่ยวกับระบบภาษีอากรท้ังมวล พระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจาอยูหัวไดทรงตั้งภาษีอากรขึ้นมาใหม ไดแก ภาษีสุกร ภาษีปลาสด ภาษีปลาทู ภาษีไหม ภาษีขี้ผึ้ง อากรมหรสพ ภาษผี ัก ภาษฝี น เปนตน ๔๓
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม นอกจากนี้ พระองคยังทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหมีการแกไขระบบการเก็บภาษีอากรบางอยาง เพื่อให เปนไปตามความเหมาะสม คือ ลดอัตราการเก็บเงินอากรบางประเภท นอกจากนี้ ก็ยกเลิกและเปลี่ยนภาษีอากร บางอยางที่ทำใหราษฎรเดือดรอน เชน ใหยกเลิกภาษีเกวียน ภาษีเรือจาง และภาษีผัก ยกเลิกการประมูลภาษีพลู ยกเลกิ ภาษีผลมะพรา ว แตใ หเกบ็ ภาษีน้ำมันมะพราวแทน เปนตน ๖.๒.๒ สภาพการณทางเศรษฐกจิ สมัยรชั กาลที่ ๕ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ประเทศไทยเริ่มตนพัฒนาทางเศรษฐกิจขึ้นไปอีกระดับหนึ่ง เพราะเปนผลมาจากการ ติดตอกับตา งประเทศอยา งกวา งขวาง โดยปจ จยั ท่ีเปนแรงผลกั ดันใหมีการปฏริ ปู ทางเศรษฐกจิ มดี งั ตอ ไปน้ี ๑. การปรับตัวเขาสูความทันสมัยตามแบบตะวันตก เพื่อใหรอดพนจากการคุกคามของชาติมหาอำนาจ ตะวันตกนั้น จำเปนตองอาศัยเงินทุนเปนจำนวนมหาศาล มิฉะนั้นการปฏิรูปจะดำเนินตอไปไมได ดังนั้นการปฏิรูป เศรษฐกิจเพอ่ื ใหร ฐั มีรายไดเพียงพอตอการปฏิรปู แผนดนิ ครงั้ ใหญจงึ มคี วามจำเปน อยา งยงิ่ ๒. ปญหาการคลังที่ลาสมัย ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงประสบอยูในขณะเสด็จข้ึน ครองราชย จำเปน จะตองไดร ับการแกไขโดยเรว็ เพราะไมสนองตอบตอนโยบายปฏริ ปู แผนดนิ ในทุก ๆ ดาน เพราะรัฐ มีรายไดไมเพียงพอ เนื่องจากระบบการคลังขาดประสิทธิภาพ รายไดของรัฐมีทางรั่วไหลมาก ดวยเหตุนี้ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู วั จงึ ทรงปฏริ ปู เศรษฐกจิ อยา งเรง ดว น ดงั นี้ ๒.๑ การปฏิรูปการคลัง ระบบการคลังเดิมนั้นไมสามารถตรวจสอบและควบคุมการจัดเก็บรายได และการใชจา ยไดอยางมปี ระสิทธิภาพ ดังน้นั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั จึงทรงปฏริ ปู การคลัง ดังตอ ไปน้ี ๑) จัดตั้งหอรัษฎากรพิพัฒน โดยมุงหมายจะใหเปนสถานทีเ่ ก็บรวบรวมพระราชทรพั ย ซ่ึง ข้ึนอยูตามทองพระคลัง จึงเปนกาวแรกของการปฏิรูปทางดานการคลัง เพราะเปนการเริ่มตนรวม งานการเก็บภาษีอากรมาไวที่หอรัษฎากรพิพัฒน เพื่อใหเก็บภาษีไดอยางมีประสิทธิภาพของเจา พนกั งานและเจาภาษีนายอากร ตลอดจนวางระบบปองกันการทจุ ริตของเจาพนักงาน เงนิ ภาษีอากร ท้ังหมดจะตองถูกสงไปเก็บไวในทองพระคลังทั้งหมด กอนที่จะแจกจายใหกรมกองตาง ๆ ใชใน กิจการของตน ๒) ประกาศใช พ.ร.บ.กรมพระคลังมหาสมบัติ ใน พ.ศ. ๒๔๑๘ โดยจุดมุงหมายเพื่อจัด ระเบียบราชการในกรมพระคลังมหาสมบตั ิใหรัดกุมยิ่งข้ึน โดยกำหนดวธิ กี ารสงเงนิ รับเงนิ ตรวจเงิน และการจัดลำดับตำแหนงขาราชการรับผิดชอบงานในระดับตางๆ ตลอดจนกำหนดระเบียบปฏิบัติ ของเจาภาษีนายอากร และผูเกี่ยวของในการสงเงินตอพระคลังมหาสมบัติ ซึ่งพระองคทรงใหแยก งานการคลังจากกรมทามาที่กรมพระคลังมหาสมบัติที่โปรดเกลาใหตั้งขึ้น มีสำนักงานอยูท่ีหอ รัษฎากรพิพัฒน ตอมาวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๕ โปรดเกลาฯ ใหยกฐานะหอรัษฎากรพิพัฒน ที่ มกี รมพระคลังมหาสมบตั ิต้ังอยดู วยน้นั ข้นึ เปน กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ๓) โปรดใหจัดระเบียบการจัดทำงบประมาณขึ้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัวทรงเห็นความสำคัญของการจัดทำงบประมาณ รายรับและรายจายในการบริหารราชการ ๔๔
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม แผนดินเพื่อใหเกิดประสิทธิภาพในการ ปฏิบัติราชการ จึงไดโปรดเกลาฯ ใหประกาศใช พระราชบัญญัติวิธีการงบประมาณ เพราะแตเดิมไมมีการจัดทำงบประมาณรายรับรายจายลวงหนา และตอมาใน พ.ศ. ๒๔๓๔ โปรดเกลาฯ ใหจัดระเบียบการจัดทำงบประมาณขึ้น เพื่อเปนหลักในการ จัดสรรเงินใหแกกระทรวงตาง ๆ ใหเปนสัดสวนกัน การจัดระเบียบการจัดทำงบประมาณดังกลาว ทำใหรฐั บาลสามารถจัดพิมพงบประมาณรายรับรายจา ยแผนดินข้ึนเปนครงั้ แรกใน พ.ศ. ๒๔๔๔ ๔) โปรดใหแยกพระราชทรัพยสวนพระองค ในการจัดระเบียบการคลังและจัดทำ งบประมาณในครั้งนี้ ไดมีการแยกรายจายสวนพระองคออกจากรายจายของแผนดิน หรือรายจาย เพื่อสาธารณะ และใน พ.ศ. ๒๔๔๑ ไดมีการแยกพระราชทรัพยสวนพระองคออกจากทรัพยสินของ แผนดนิ แลว มอบใหพระคลงั ขา งที่เปนฝายบรหิ ารพระราชทรัพยสวนพระองคต อไป ๒.๒ การปฏริ ปู ระบบเงินตรา เนอ่ื งจากการคาไดข ยายตวั ออกไปอยางกวางขวาง รัชกาลท่ี ๕ จึงทรง เห็นความจำเปนที่จะตองปรับปรุงระบบเงินตราใหเปนสื่อกลางในการซื้อขายที่ทันสมัย ดังเชนที่ประเทศ ตะวนั ตกปฏิบตั กิ ันอยู เพอ่ื เพิ่มความคลองตวั ในการซ้ือขายย่ิงขน้ึ โดยมกี ารปฏิรูปเงนิ ตราดงั นี้ ๑) โปรดเกลาฯ ใหสรา งหนวยเงิน ทีเ่ รยี กวา “สตางค” ขนึ้ ใช โดยกำหนดให ๑๐๐ สตางค เปน ๑ บาท พรอมทั้งผลิตเหรยี ญสตางคข้ึน ๔ ราคา คือ ๒๐ สตางค ๑๐ สตางค ๕ สตางค และ ๒ ๑/๒ สตางค ใชปนกับเงินซกี เสี้ยว อัฐ ตอมาในปลายรัชกาล โปรดใหยกเลิกเงินเฟอง ซีก เสี้ยว อัฐ และโสฬส ซง่ึ เปนเงนิ ตราแบบเดิม ๒) โปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติธนบัตร ร.ศ.๑๒๑ และจัดตั้งกรมธนบัตรขึ้น เพื่อ ทำหนาทใ่ี นการออกธนบตั รใหมีมาตรฐานมากยง่ิ ข้นึ ๓) จัดตั้ง “บุคคลัภย” (ฺBook Club) ขึ้น โดยพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมื่นมหิศรราช หฤทัย (พระองคเจาไชยันตมงคล) เมื่อวันที่ ๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๔๗ และทดลองดำเนินกิจการ ภายในประเทศเทานั้น ตอมาเมื่อกิจการดำเนินไปดวยดี และไดรับความเชื่อถือจากประชาชน จึง ไดร ับพระราชทานอำนาจพิเศษใหจัดต้งั เปน “บรษิ ัท แบงกส ยามกัมมาจล ทนุ จำกดั (แบงกสยามกัม มาจล)” เมื่อวันที่ ๓๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๔๙ มีนโยบายเชนเดียวกับธนาคารตางประเทศ นับเปน ธนาคารแหงแรกของประเทศที่ตั้งขึ้นมาดวยเงินทุนของคนไทย ตอมาธนาคารนี้ไดเปลี่ยนชื่อเปน “ธนาคารไทยพาณชิ ย จำกดั ” ซงึ่ เปนที่รจู ักกันดใี นปจ จบุ ัน ๒.๓ การปรับปรุงการคมนาคม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงตระหนักถึง ความสำคัญเรื่องการคมนาคมของประเทศ ซึ่งกำลังอยูในยุคปรับตัวเขาสูความทันสมัย จึงไดทรงพระกรุณา โปรดเกลาฯ ใหมกี ารปรบั ปรุงการคมนาคมใหเจริญกาวหนาทงั้ ทางบกและทางนำ้ ทส่ี ำคญั ไดแก การขดุ คลอง การสรา งถนน และการสรางทางรถไฟ ๑) การขุดคลอง ในสมัยรัชกาลที่ ๕ การขุดคลองมุงประโยชนดานเศรษฐกิจเปนสำคัญ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ไดโปรดเกลาฯ ใหหนวยราชการและเอกชนขุดคลองขึ้น เปนจำนวนมาก เพ่อื เปนเสนทางคมนาคมระหวา งกรงุ เทพ กับจงั หวดั ขา งเคียง ซึ่งเปน แหลง ผลิตขาว ที่สำคัญ และเปนเสนทางลำเลียงขาวออกสูตลาดตา งประเทศ เชน คลองดำเนินสะดวก คลองเปรม ประชากร คลองนครเฟอ งเขตร คลองประเวศบุรีรมย คลองทววี ฒั นา และคลองนราภริ มย ๔๕
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๒) การสรางถนน ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ทรงเล็งเห็นประโยชนของการสรางถนนและสะพาน วา จะทำใหการเดินทางไปไหนมีระยะสั้นลง และจะทำใหเกิดรมเงาจากตนไมสองขางถนน รวมทั้ง ทำใหบานเมืองงดงาม ถนนที่สรางขึ้นในสมัยนี้เชน ถนนเยาวราช ถนนจักรวรรดิ ถนนอนุวงศ ถนน บูรพา ถนนสามเสน ถนนราชดำเนนิ เปน ตน ๓) การสรางทางรถไฟ ในดานการสรางทางรถไฟตามแบบตะวันตก มีการสรางทางรถไฟ เชื่อมระหวางกรุงเทพฯ กับหัวเมืองในสวนภูมิภาคทั้งภาคเหนือ ภาคอีสาน และภาคใต ทางรถไฟที่ สรางขึน้ เชน ทางรถไฟสายกรงุ เทพ-นครราชสีมา ทางรถไฟสายเหนือ ทางรถไฟสายใต นอกจากน้ีก็ มีทางรถไฟสายกรุงเทพ-สมุทรปราการ กรุงเทพ-พระพุทธบาท, กรุงเทพ-มหาชัย-ทาจีน-แมกลอง สายบางพระและสายแปดริว้ เปน ตน ๖.๒.๓ การปรงั ปรุงเศรษฐกิจในสมยั พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา เจา อยหู ัว ๑. การสนับสนุนการลงทุนธุรกิจอุตสาหกรรม ใหความชวยเหลือและสนับสนุนการลงทุนจัดตั้งบริษัททำ ปูนซเี มนต สนบั สนนุ กิจการโรงไฟฟาสามเสน ใหความชวยเหลอื สนบั สนุนการจัดตงั้ บรษิ ทั พาณิชยนาวสี ยาม ๒. การสงเสริมทางดานการเกษตร เชน จัดตั้งกรมทดน้ำเพื่อจัดหาน้ำไวใชในการเพาะปลูก สงเสริมการขุด ลอกคูคลอง จัดตั้งสถานีทดลองพันธขาวที่คลองหกรังสิต จัดตั้งสหกรณการเกษตรแหงแรก ชื่อ สหกรณวัดจันทรไม จำกดั สินใช ทอ่ี ำเภอเมือง จงั หวดั พษิ ณุโลก ๓. การจัดตั้งสถาบันการเงิน ไดมีการตั้งธนาคารออมสินขึ้น เพื่อรับฝากเงินของราษฎรและมีที่เก็บเงินโดย ปลอดภัย และเพอ่ื ประโยชนใ นการหมนุ เวียนเงินตรา ๔. การเปลี่ยนแปลงมาตราชั่ง ตวง วัด โปรดใหประกาศใชมาตราชั่ง ตวง วัด ใหเปนมาตรฐานเดียวกันแบบ สากลโดยใชระบบของฝร่ังเศส ๕. การปรับปรุงงานดา นการคมนาคม ๑) การขยายงานดา นรถไฟ โปรดใหตงั้ กรมรถไฟหลวงขึ้น และไดส รา ง - เสนทางรถไฟสายเหนือถึงเชียงใหม สายตะวันออกเฉียงเหนือถึงอุบลราชธานีและขอนแกน สาย ตะวันออกถึงอรัญประเทศ และสายใตถึงปาดังเบซาร โดยเปดสถานีหัวลำโพง สรางสะพานพระราม ๖ เพื่อ เชื่อมทางรถไฟสายเหนือและสายใตเขาดวยกัน สรางทางรถไฟสายแรกระหวางกรุงเทพฯ-นครราชสีมา เปด เดนิ รถไฟเสน ทางระยะแรกระหวา งกรงุ เทพฯ-อยธุ ยา ๒) ดานวิทยุโทรเลข โปรดใหกระทรวงทหารเรือ จัดตั้งสถานีวิทยุโทรเลขขึ้นที่ตำบลศาลาแดง กรุงเทพฯ และท่ีสงขลา ๓) การวางรากฐานการคมนาคมทางอากาศ จัดตั้งกรมอากาศยานขึ้น และมีการบินขั้นทดลองคร้ัง แรก สรางสนามบนิ ดอนเมอื ง ๖. การจดั ต้งั กรมพาณิชยและสถิติพยากรณ กรมพาณชิ ยและสถิติพยากรณ ข้ึนอยูกับกระทรวงพระคลังมหา สมบัติ ตอ มายกฐานะเปน กระทรวงพาณิชย ๗. การยกเลิกหวย ก.ข. และการพนันบอ นเบีย้ รัชกาลที่ ๖ โปรดใหป ระกาศยกเลกิ หวย ก.ข. ๔๖
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๖.๒.๔ การปรับปรงุ เศรษฐกจิ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจา อยหู วั เมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวเสด็จขึ้นครองราชย ใน พ.ศ. ๒๔๖๘ ปญหาแรกที่ตองทรงแกไข อยา งรีบดวน คอื ภาวะเศรษฐกจิ ตกต่ำ จึงมีการดำเนนิ การเพื่อแกไขปญ หาเศรษฐกิจตกต่ำ คือ ทรงวางระเบียบการใช จายเงินภายในพระราชสำนักเปนอันดับแรก มีตัดทอนรายจายฝายราชการลงดวยการลดจำนวนขาราชการบริพารใน กระทรวงวัง โดยเฉพาะในกรมมหาดเล็ก เพื่อใหเปนตัวอยางแกหนวยราชการตาง ๆ มีการดุลยภาพขาราชการกอน กำหนด โดยใหร ับเบ้ียหวดั เบีย้ บำนาญแทน ๗. พัฒนาการดา นสงั คมและวัฒนธรรมสมัยรตั นโกสนิ ทรต้ังแตตอนตน จนถึงกอ นเปล่ยี นแปลงการปกครอง ๗.๑ สังคมและวฒั นธรรมในสมัยรัตนโกสินทรต อนตน ๗.๑.๑ ลักษณะทางสงั คม สงั คมไทยในสมัยรัตนโกสนิ ทรตอนตน ยังคงมีลกั ษณะเชนเดียวกันสังคมไทยสมัยอยุธยา และสมัยธนบุรี เปน สังคมศักดินา หรือระบบศักดินา (Feudal System) ซึ่งหมายถึง ระบบสังคมที่มีการแบงชนชัน้ ซึ่งกำหนดสิทธิหนาที่ และฐานะของแตละบุคคลในสังคม จุดประสงคก็เพื่อควบคุมกำลังคนและแบงฐานะของบุคคลเปนสำคัญ แบงเปน ๒ ประเภท ดังนี้ ๑) ชนชั้นปกครอง ไดแก พระมหากษัตริย เจานาย ขุนนาง พระสงฆ ๒) ชนชนั้ ถกู ปกครอง ไดแก ไพร ชนกลมุ นอ ย และทาส มรี ายละเอียด ดงั น้ี ๑. พระมหากษัตริย ทรงเปนประมุขสูงสุดของอาณาจักรทรงเปนเสมือน \"เจาชีวิต\" และ \"เจาแผนดิน\" ของ บรรดาผูค นและแผนดนิ ในสงั คมไทย ๒. พระราชวงศ หมายถึง บรรดา \"เจานาย\" ซึ่งมีลักษณะเปนเครือญาติของพระมหากษัตริยบางทีเรียกวา \"พระบรมวงศานุวงศ\" มี ๒ ประเภท คอื สกุลยศ กบั อสิ รยศ - สกุลยศ คือ เจา ฟา พระองคเ จา และ หมอมเจา - อสิ รยิ ศ คอื กรมหมน่ื กรมขุน กรมหลวง กรมพระ และกรมสมเด็จพระ ๓. ขุนนาง คือ กลุมบุคคลที่รับราชการแผนดิน มีศักดินา ยศ ราชทินนาม และตำแหนงเปนเครื่องชี้บอกถึง อำนาจและเกียรติยศ ยศของขุนนางมี ๘ ลำดับ ไดแก พัน หมื่น ขุน หลวงพระ พระยา เจาพระยา และสมเด็จ เจาพระยา ๔. พระสงฆ เปน กลมุ บคุ คลทไ่ี ดรบั ความเคารพนับถือจากสงั คมและคนทุกชนชน้ั ไมถ ูกเกณฑแ รงงานเหมือน ไพรสามญั ชน และไมมีศักดินาเหมือนชนชั้นอ่ืน ๆ ๕. ไพร ไดแก ชนสว นใหญข องประเทศ ฐานนั ดรไพรใ นสมยั รตั นโกสินทรตอนตน มสี ภาพไมแตกตางจากสมัย อยุธยา ไพรถูกมูลนายเอาชื่อเขาบัญชีไว เพื่อเกณฑแรงงานไปใชในราชการตาง ๆ ดวยเหตุน้ี ไพรจึงตองสังกัดอยูกับ เจาขุนมูลนายที่ตนสมคั รอยูด วย และถาเจาขนุ มลู นายของตนสังกัดอยูก รมกองใด ไพรผูนั้นกต็ อ งสงั กัดในกรมกองนัน้ ตามเจา นายดวย ไพร แบงประเภทตามสังกดั ไดเปน ๒ ประเภท คือ ๔๗
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๑) ไพรหลวง หมายถึง ไพรที่พระราชทานแกกรมกองตาง ๆ เปนไพรของพระมหากษัตริยโดยตรง หนาที่ของไพรหลวงจึงแตกตางกันไปตามหนาที่ทีร่ ะบไุ วข องแตละกรมกอง ดังนั้น ไพรหลวง จึงอยูในกรม ๒ ประเภท คือ ก. ไพรหลวง ที่ตองมารับราชการตามที่ทางราชการกำหนดไว หากมาไมไดตองใหผูอื่นมา แทนหรือสง เงนิ แทนการรบั ราชการ ในสมยั รชั กาลท่ี ๑ ไดโปรดเกลา ฯ ใหไ พรหลวงเปลีย่ นเปน อยูเวร รับราชการปล ะ ๔ เดือน คือ เขาเวร ๑ เดอื น ออกเวร ๒ เดอื น ครั้นถึงสมยั รชั กาลท่ี ๒ ทรงลดเวลา รบั ราชการของไพรห ลวงลงอีกจาก ๔ เดอื น เปน ๓ เดือนตอป คือเขาเวร ๑ เดอื น ออกเวร ๓ เดือน ข. ไพรห ลวงท่ตี องเสียเงิน แตไมตอ งมารับราชการ ซึง่ เรยี กวา ไพรหลวงสวย ๒) ไพรสม หมายถึง ไพรที่พระมหากษัตริยพระราชทานใหแกเจานายและขุนนางที่มีตำแหนงทำ ราชการเพือ่ เปน ผลประโยชน เน่ืองจากในสมัยกอนน้นั ยงั ไมม เี งินเดอื น การควบคมุ ไพรข องมูลนายจึงหมายถึง การไดร บั ผลประโยชนตอบแทน เชน ไดรบั สว นลดจาการเก็บเงินคาราชการ หรือไดรบั ของกำนัลจากไพร เปน ตน ไพรสมนั้นจะตกเปนของมูลนายตราบเทาที่ขุนนางผูเปนมูลนายยังมีชีวิตอยูในตำแหนงราชการ เมื่อมูล นายถึงแกกรรม ไพรสมจะถูกโอนมาเปนไพรหลวง นอกจากบุตรของขุนนางผูนั้นจะย่ืนคำรองขอควบคุมไพร สมตอจากบิดาไพรส ามารถเปล่ยี นแปลงฐานะของตนเองไดใน ๒ กรณี คือ ถาทำความดีความชอบอยางสูงตอ แผนดิน อาจไดรับเลื่อนฐานะเปนขุนนางได แตถามีความผิดหรือเปนหนี้สินตอนายเงิน ก็จะตองตกเปนทาส ไดเชนกนั ในเรื่องความเปนอยูของไพรนั้น ไพรหลวงจะมีฐานะลำบากที่สุด สวนไพรสวยสบายที่สุด เพราะในสมัย รัตนโกสินทรตอนตน ไพรหลวงจะถูกเกณฑแรงงานเพื่อเขารับราชการ ทั้งในยามสงครามและยามสงบ ปละ ๓ เดือน สวนไพรส มก็มหี นา ท่รี ับใชม ูลนายเปนสว นใหญ ไพรสมจงึ ทำงานเบากวา ไพรห ลวง ๖. ทาส คือ กลมุ คนทมี่ ฐี านะต่ำสดุ ในสงั คมไทย ไมม ีกรรมสิทธิ์ในชวี ติ ของตนเอง มหี นา ท่ีรบั ใชแ รงงานใหนาย โดยไมไดรับคาจางตอบแทน นายเงินเจาทาสจะลงโทษแตหามมิใหถึงตาย ทาสมีศักดินาได ๕ ไร ทาสเพิ่มจำนวนขึ้น มากสวนใหญเกิดจากการมีหน้ีสนิ จนตอ งขายตวั เอง หรือบตุ รภรรยาลงเปนทาส เชน ไดรับอนญุ าตจากนายเงนิ เจานาย ของทาสใหบวชเปนพระสงฆ หรือตกเปนภรรยาและลูกกับเจาของทาส ทาสมี ๗ ชนิดดวยกัน ไดแก ทาสสินไถ ทาส เรือนเบี้ย ทาสไดมาแตบิดามารดา ทาสที่มีผูยกให ทาสที่ชวยใหพนจากโทษทัณฑ ทาสที่ไดมาในยามขาวยากหมาก แพง และทาสเชลย ๗.๑.๒ ระบบการศกึ ษา ในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน ศูนยกลางของการศึกษาที่สำคัญมีอยู ๒ แหง คือ วัง และวัด ขุนนางหรือผูดีมี ตระกลู มักสงบุตรหลานของตนเขาไปฝกอบรมตามวังและราชสำนัก ถา เปนผูช ายมักฝากตวั เขาเปนมหาดเล็ก เพ่ือจะ ไดศึกษาวิชาการตา ง ๆ การใชอาวธุ การใชพ าหนะในยามสงคราม ผูหญงิ ฝกอบรมวิชาแมบานแมเรือน การเย็บปกถัก รอย สำหรบั การศึกษาในวัด สามญั ชนมักนำลูกหลานไปฝากตวั ไวกับพระตามวัด เปนลูกศิษยส ำหรับใชส อย หรือบวช อยูกับพระที่วัด พระจะไดสอนใหหัดเขียนอานวิชาหนังสือ วิชาดานพระศาสนา เชน ภาษาบาลี สันสกฤต และขอม และจะไดร ูจักขนบธรรมเนยี มประเพณตี า ง ๆ ๔๘
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม การเรียนที่สำคัญอีกแบบหนึ่ง คือ การศึกษาวิชาชีพตามบรรพบุรุษสืบตระกูลถายทอดกันตอ ๆ มา เชน แพทย นักกฎหมาย ครูอาจารย หรือการสืบทอดอาชีพกันเปนกลุมตามอาชีพของทองถิ่นนั้น ๆ เชน ชางถม ชางทอง ชางปน ชางแกะสลกั ฯลฯ ๗.๑.๓ การศาสนาและขนบธรรมเนียมประเพณี ๑) ศาสนา การสังคายนาและชำระพระไตรปฎก การเสียกรุงครั้งที่ ๒ ทำใหพระพุทธศาสนาเสื่อมโทรมลงไป มาก และพระไตรปฎกก็บกพรองอยูมาก รัชกาลที่ ๑ จึงมีพระราชดำริใหทำการสังคายนาพระไตรปฎกขึ้นที่วัด มหาธาตุ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๑ ใชเวลาประมาณ ๕ เดือน ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหชำระพระไตรปฎกตั้งแตครั้งกรุง เกาที่กระจัดกระจาย ใหเปนระเบียบหมวดหมู แลวจารลงบนใบลาน คัดลอกพระไตรปฎกเปนฉบับหลวงขึ้น ปดทอง ท้ังปกหนา ปกหลงั แลดานขางเรยี กวา “ฉบบั ทอง หรอื ทองใหญ หรือฉบบั ทองทบึ ” และเชิญประดษิ ฐานไวใ นตปู ระดับ มุก ในหอพระมณเทียรธรรมกลางสระ ในวัดพระศรรี ตั นศาสดารามในพระบรมมหาราชวงั สมัยรัชกาลที่ ๒ ทรงสงสมณทูตไปยังลังกา เพื่อศึกษาความเปนของศาสนาในลังกา และไดนำหนอ พระศรีมหาโพธ์ิมาจากลังกา สมัยรัชกาลที่ ๓ ทรงใหตรวจสอบพระไตรปฎกทั้งจากลังกาและมอญ และใหจารึกอยางสวยงาม สมยั นีไ้ ดรบั ยกยอ งวา มีพระไตรปฎ กทส่ี วยงามและถูกตองท่ีมากท่ีสดุ การสรางและปฏิสังขรณวัด ศาสนานับเปนศูนยรวมจิตใจของคนไทยทั้งปวงไมวาประชาชนหรือ พระมหากษัตริย สวนหนึ่งของพระราชกรณียกิจของพระมหากษัตริยเกือบทุกรัชกาลในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน คือ การสรา งและปฏิสงั ขรณว ดั มดี งั น้ี ๑) วัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช โปรด เกลา ฯ ใหสรางข้ึนในเขตพระบรมมหาราชวงั ชัน้ นอก เพ่อื ใชป ระกอบพิธกี รรมทางศาสนา ใหมีลักษณะคลา ยคลึงกับวัด พระศรีสรรเพชญสมัยอยุธยา และวัดมหาธาตุสมัยกรุงสุโขทัย เปนที่ประดิษฐานแกวมรกต หรือพระพุทธมหามณี รัตนปฏมิ ากร วัดน้จี ึงไดชอ่ื อกี อยา งหน่งึ วา “วัดพระแกว ” ๒) วัดสุทัศนเทพวราราม พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช โปรดเกลาฯ ใหสรางวัดขนาดใหญเชนเดียวกับวัดพนัญเชิง สมัยกรุงศรีอยุธยา บริเวณกำแพงพระนครตรงใจกลางเมืองกรุงเทพฯ เปน ท่ปี ระดษิ ฐานของพระศรีศากยมุนี หรือพระโตหลอ ดว ยโลหะ ซ่ึงอญั เชญิ มาจากวิหารหลวงวัดมหาธาตุ สโุ ขทัย วัด นไ้ี ดช อื่ อีกอยา งหน่ึงวา “วดั พระโต” ๓) วดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช โปรด เกลาฯ ใหปฏิสังขรณขึ้นมาใหม จากเดิมชื่อวา วัดโพธาราม และพระราชทานนามวา “วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาวาส ตอมาเปลี่ยนเปน “วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม” (ในสมัยรัชกาลที่ ๔) เปนที่ประดิษฐานพระพุทธรูปนอนองคใหญ จากวัดพระศรีสรรเพชญ กรุงศรีอยุธยา และพระพุทธสาวกปฏิมากร วัดคูหาสวรรค กรุงธนบุรี ตอมาพระบาทสมเด็จ พระนง่ั เกลา เจาอยูหวั โปรดเกลา ฯ ใหบ ูรณปฏิสงั ขรณข ึ้นใหม และโปรดเกลา ฯ ใหประชุมนกั ปราชญ ราชบัณฑิต และ ชางตาง ๆ ใหชวยกันชำระตำราตาง ๆ เชน วิชาแพทยโบราณ ยาแกโรคตาง ๆ ตำราหมอนวด กวีนิพนธตาง ๆ โดย จารกึ ไวบ นแผน ศิลาตามเสาและผนงั รายรอบบริเวณวดั วดั นีจ้ ึงจดั วา เปน “วทิ ยาลยั แหง แรกในประเทศไทย” ๔๙
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๔) วัดอรุณราชวราราม เปนวัดโบราณสรางแตครั้งกรุงศรีอยุธยา เดิมเรียกวา วัดมะกอก แลวเปล่ียนเปนวัดแจงในสมัยพระเจาตากสินมหาราช ครั้นถึงสมัยรัชกาลที่ ๑ สมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจาฟากรม หลวงอิสรสุนทร (รัชกาลที่ ๒) ไดทรงสรางพระอุโบสถใหม เมื่อขึ้นครองราชยเปนพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา นภาลัย ไดโปรดเกลาฯ พระราชทานนามวัดวา วัดอรุณราชธาราม ภายหลังเปลี่ยนเปน วัดอรุณราชวราราม วัดนี้มี พระปรางคอ งคใ หมที่เปนปูชนียสถานท่สี ำคัญและงดงามมาก ๒) ขนบธรรมเนยี มประเพณี ขนบธรรมเนยี มประเพณสี มัยตนรัตนโกสนิ ทรยึดตามแบบอยธุ ยา ที่สำคัญไดแ ก ๒.๑ ขนบธรรมเนียมประเพณีเกี่ยวกบั พระมหากษัตรยิ เชน พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระราชพิธี โสกันต (โกนจุก) พระราชพิธีพระเมรุมาศ (การเผาพระบรมศพ) พระราชพิธีฉัตรมงคล พระราชพิธีสมโภชชางเผือก ฯลฯ ๒.๒ ขนบธรรมเนยี มประเพณเี กย่ี วกบั พราหมณ เชน พิธกี ารโลช งิ ชา การสรา งโบสถพ ราหมณ ฯลฯ ๒.๓ ขนบธรรมเนยี มประเพณีเก่ียวบานเมือง เชน พระราชพธิ ถี ือนำ้ พิพฒั นส ัตยา พระราชพิธีอาพาธ พนิ าศ พระราชพิธพี ืชมงคล ฯลฯ ๒.๔ ขนบธรรมเนียมประเพณีเกี่ยวกับชาวบาน เชน การเลนเพลงสักวา พิธีการทำขวัญนาค การ แตงงาน การเผาศพ การโกนจุก พธิ ีตรษุ สงกรานต สารทไทย ฯลฯ ๒.๕ ขนบธรรมเนียมประเพณีเกี่ยวกับพระพุทธศาสนา เชน พระราชพิธีวันวิสาขบูชา อาสาฬหบูชา มาฆบชู า เขาพรรษา ออกพรรษา การบวชนาค เทศนมหาชาติ สมโภชพระแกว มรกต ฯลฯ พระราชพิธีและขนบธรรมเนียมประเพณีตาง ๆ ที่สำคัญ ตั้งแตสมัยกรุงศรีอยุธยา ครั้นมาถึงสมัย รัตนโกสนิ ทรไ ดร ับการฟนฟูหลายพธิ ี เชน พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก พระราชพธิ ีโสกันต พระราชพิธสี มโภชชางเผือก พระราชพิธีสมโภชพระแกวมรกต การเลนสักวา พระราชพิธีตรียัมปวาย (โลชิงชา) พระราชพิธีเสด็จพระราชดำเนิน ทอดผาพระกฐิน โดยกระบวนพยุหยาตรา ทางสถลมารค และชลมารค พระราชพิธีอาพาธพินาศ พระราชพิธีวัน วิสาขบูชา ฯลฯ พระราชพธิ ดี ้งั เดิมเกาแกของไทยนี้ แสดงใหเ หน็ ถึงอารยธรรมท่ีเจริญรุงเรือง ความสามัคคีกลมเกลียว ของคนในชาติ รวมท้งั ความม่นั คงเปน ปก แผน มาชา นานของชาติไทย ๓) วรรณกรรมและศลิ ปกรรม ๑. ดานวรรณกรรม สมัยรัตนโกสินทรตอนตน ราชสำนักจัดวาเปนศูนยกลางของวรรณกรรมและ เปนท่ีชุมนุมของบรรดากวีทั้งหลาย ซง่ึ มที ั้งองคพระมหากษัตริย เจานาย และบุคคลธรรมดา วรรณคดีท่ีสำคัญในสมัย รัชกาลที่ ๑ ไดแก รามเกียรติ์ ราชาธิราช และสามกก ในรัชกาลที่ ๒ ทรงนิพนธบทละครไวหลายเรื่อง แตที่ไดรับการ ยกยอ งมากที่สุด คือ บทละครเรอ่ื งอิเหนา สว นกวเี อกสมยั น้ี คอื สุนทรภู ซ่งึ มีผลงานชั้นเย่ยี มหลายประเภทดวยกัน มี ทั้งบทละคร เสภา นิราศ บทเห และกลอน เชน เสภาเรื่องขุนชางขุนแผน นิราศภูเขาทอง กลอนสุภาษิตสอนหญิง ฯลฯ ๒. ดานศิลปกรรม ศิลปะแขนงตาง ๆ ไดรับการฟนฟูอยางจริงจังจนกลับเจริญรุงเรืองเหมือนสมัย กรุงศรอี ยุธยา สถาปต ยกรรมทีส่ รางอยา งประณตี งดงาม ทรงคณุ คา ย่งิ ของชาติ ไดแ ก พระราชบรมมหาราชวงั วัดพระ ศรีรัตนศาสดาราม วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม วัดอรุณราชวราราม และวัดราชโอรสาราม ซึ่งทั้ง ๓ วัดหลังนี้เปน ประจำรัชกาลที่ ๑, ๒, ๓ ตามลำดับ นอกจากนี้แลวชา งสิบหมูย ังรวมกนั สรางผลงานไวมากมาย เชน เครื่องราชูปโภค ๕๐
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ขององคพระมหากษัตริย เครอื่ งราชกกธุ ภัณฑ เรอื พระทน่ี ั่งสุพรรณหงส ตพู ระไตรปฎกลายรดนำ้ และเคร่ืองถวยชาม เบญจรงค ๓. จติ รกรรม ในสมัยรัตนโกสนิ ทรตอนตน ยงั คงเลียนแบบกรงุ ศรีอยธุ ยา เชน การวาดภาพในอาคาร ที่เปนพระอุโบสถ หรือพระวิหาร มักจะวาดภาพเทพชุมนุม ตั้งแตเหนือระดับหนาตางขึ้นไปจนถึงเพดาน สวนชวง ระหวา งชองหนาตาง จะวาดภาพพุทธประวตั ิ หรือทศชาตชิ าดก ผนังดานหลงั พระประธาน วาดภาพเรอื่ งไตรภูมิ และ ผนังตรงหนาพระประธานวาดภาพพระพุทธเจาตอนมารผจญ เชน ภาพจิตรกรรมในพระที่น่ังพทุ ไธสวรรย พระราชวัง บวรสถานมงคล ภาพจิตรกรรมฝาผนังดานตะวันออกและตะวันตกในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ฯลฯ ท้ัง สองแหงนี้ เปนงานในรชั กาลที่ ๑ ตอมาในรัชกาลที่ ๒ ไมมีงานใหเห็นเดนชัด เนื่องจากการกอสรางที่สำคัญ มักจะเสร็จในรัชกาลที่ ๓ ดังนั้น ภาพจิตรกรรมที่ประดับอาคารในรัชกาลที่ ๓ มีอิทธิพลของศิลปะจีนเขามาเกี่ยวของดวย เพราะมีการติดตอ คาขายกับจีน ภาพจิตรกรรมที่สำคัญในรัชกาลที่ ๓ ไดแก ภาพจิตกรรมที่พระเชตุพนวิมลมังคลาราม วัดพระศรีรัตน ศาสดาราม วดั อรุณราชวราราม วัดบางยข่ี นั เปนตน ๔. นาฏศิลปและดนตรีไทย เจริญที่สุดในสมัยรัชกาลที่ ๒ เพราะพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา นภาลัย ทรงเปนกวี เปน ศิลปน และทรงสนพระทยั งานดานน้ีเปนพิเศษ การเลนโขนในรชั กาลน้ีไดใชเ ปน แบบแผนของ ชาตสิ บื ตอมา ๗.๒ สังคมวัฒนธรรมไทยสมยั รตั นโกสินทรยคุ ปฏริ ูปบานเมอื ง ๗.๒.๑ การปรบั ปรุงทางดา นสงั คมในสมยั รชั กาลที่ ๔ ในสมัยรัชกาลที่ ๔ เปนชวงเวลาที่ชาวไทย เริ่มมีการปรับตัวทางดานสังคมและวัฒนธรรมใหเขากับ ขนบธรรมเนียมประเพณที างตะวนั ตก ภายหลังจากที่ไทยทาสนธสิ ญั ญาทางการคา กับชาวตะวันตก การเปลีย่ นแปลงทางสังคมท่สี ำคัญในสมัยรัชกาลท่ี ๔ ๑) อนญุ าตใหไพรเ สียเงินแทนการถูกเกณฑแ รงงานเขา รบั ราชการ ๒) ใหเ สรีภาพแกส ตรที ่บี รรลนุ ิตภิ าวะในการเลือกคูครองโดยพอ แมจ ะบงั คบั ไมได ๓) หามพอแมข ายบตุ รเปน ทาส ๔) หา มสามขี ายภรรยาเปน ทาสโดยเจาตัวไมส มัครใจ ๕) ใหนางแอนนา เลียวโนเวนส ชาวองั กฤษ ไปสอนภาษาองั กฤษใหก ับพระราชโอรสและธิดา ๖) โปรดใหสตรีคณะมิชชนั นารีผูสอนศาสนาคริสตเขาไปสอนภาษาอังกฤษใหส ตรใี นราชสานัก การปรบั ปรุงประเพณแี ละวัฒนธรรมในสมัยรัชกาลที่ ๔ ๑) ประกาศใหข า ราชการสวมเสอื้ เวลาเขา เฝา ๒) โปรดใหส รางเครอื่ งราชอสิ รยิ าภรณข ึ้น เพอื่ เปน ของทพี่ ระมหากษตั รยิ พระราชทาน เปนบำเหน็จรางวัลแก พระบรมวงศานุวงศ ขา ราชการไทย และชาวตางประเทศ ๓) ทรงเปลีย่ นแปลงพระราชพิธถี อื นาพิพฒั นส ัตยา โดยพระองคท รงรว มเสวยดวย ๕๑
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๔) ฟนฟูประเพณีการตีกลองรองฎีกา เพื่อใหทราบถึงทุกขสุขของราษฎรโดยจะเสด็จออกมารับฎีกาดวย พระองคเอง ทุกวันโกน เดอื นละ ๔ ครง้ั ๕) ใหเสรภี าพแกประชาชนในการเลอื กนบั ถอื ศาสนา ๖) ใหเสรีภาพแกป ระชาชนในการเลอื กประกอบอาชีพ ๗) กำหนดให วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม เปนวัดประจารัชกาล ซึ่งรัชกาลที่ ๔ ทรงสรางขึ้นในเขต กรงุ เทพมหานคร ๘) รัชกาลท่ี ๔ ทรงกอ ตงั้ ธรรมยตุ นิ กิ าย เม่อื ครั้งยงั ผนวชที่วัดบวรนเิ วศนวหิ าร ในสมยั รชั กาลท่ี ๓ การปรบั ปรงุ ดานสาธารณสุขสมัยรัชกาลที่ ๔ ดานการสุขาภิบาล สมัยรัชกาลที่ ๔ เริ่มมีการสุขาภิบาลตามคำแนะนำของบาทหลวงมิชชันนารีบางแลว แต ไมปรากฏหลกั ฐานแนช ดั ๗.๒.๒ การปรับปรงุ สังคมในสมัยรัชกาลท่ี ๕ การปฏิรูปทางสังคมที่สำคัญที่สุดในรัชสมัยนี้ คือ การเลิกทาส ซึ่งเปนกลุมคนที่มีฐานะทางสังคมที่ต่ำที่สุด โดยสมัยรัตนโกสนิ ทรม ที าสอยปู ระมาณ ๑ ใน ๓ ของประชากรทัง้ หมด ข้ันตอนการเลกิ ทาสของรชั กาลที่ ๕ ๑) ทรงตราพระราชบัญญัตพิ กิ ัดเกษยี ณอายลุ ูกทาสลกู ไท พุทธศักราช ๒๔๑๗ ความวา “ลูกทาสที่เกิดตั้งแตปมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๑ อันเปนปที่รัชกาลที่ ๕ เสด็จขึ้นครองราชย เปนตนมา ใหมีคาตัว ใหม และจะมีคาตัวเมื่ออายุ ๘ ป ชาย จะมีคาตัวสูงสุด ๓๒ บาท หญิง จะมีคาตัวสูงสุด ๒๘ บาท หลังจากนั้นแลว คาตัวจะลดลงทกุ ทจี นหมดคา ตวั เม่ืออายุ ๒๑ ป” ๒) ทรงบรจิ าคพระราชทรพั ยสวนพระองค ซ้ือลกู ทาสที่อยกู บั นายเงนิ เพยี งคนเดียวมา ๒๕ ป ใหเ ปนอสิ ระ ไถ ทาสไดทั้งหมด ๔๔ คน ๓) ในพ.ศ. ๒๔๔๓ ทรงออกพระราชบัญญัติทาสมณฑลตะวันตกเฉียงเหนือ ร.ศ. ๑๑๙ ขึ้น มีจุดประสงค เพื่อใหทาสในเขตจังหวดั เชียงใหม ลำปาง ลำพูน แพร นา น มโี อกาสไถถ อนเปนอสิ ระไดงา ยขึน้ และเปนอสิ ระไดเม่ือมี อายุ ๖๐ ป ๔) ใน พ.ศ. ๒๔๔๗ ทรงตราพระราชบัญญตั ลิ ักษณะทาสมณฑลบรู พา ร.ศ. ๑๒๓ ข้ึน ใหน ายเงนิ ลดคา ตวั ทาส ลงเดอื นละ ๔ บาท ทุกเดอื นไปจนกวา จะหมดคาตัว สวนบรรดาลกู ทาสใหนบั เปนไททง้ั หมด ๕) ในพ.ศ. ๒๔๔๘ ทรงตราพระราชบัญญัตทิ าส รัตนโกสินทรศ ก ๑๒๔ กำหนดให ก. ใหลกู ทาสทกุ ระดับอายุเปนไทโดยทันทีท้งั หมด ข. ใหท าสชนดิ อนื่ ๆ ไดล ดคาตวั ลงเดอื นละ ๔ บาท ทกุ เดอื นไปจนหมดคาตัว ๕๒
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม การเลกิ ระบบไพร สาเหตุในการยกเลกิ ระบบไพร ระบบไพร เปนระบบที่มีในสังคมไทยเปนเวลาชานาน เพราะอิทธิพลจากโลกตะวันตก ที่ใหประชาชนมีอิสระ ในแรงงานของตนหรือที่เรียกวา เสรีชนความตองการดานกำลังคน สำหรับรองรับการปฏิรูประบบราชการสมัยใหมที่ กำลังจะเกิดขึ้นในอนาคตความตองการแรงงานเสรีสำหรับระบบธุรกิจการคาแบบเสรี ซึ่งขยายตัวออกไปอยาง กวางขวางภายหลังสนธิสัญญาบาวริงเปนตนมาความจำเปนที่จะตองแปลงไพรใหกลายเปนทหารประจำการติดอาวธุ สมัยใหมตามนโยบายปฏิรูปกิจการทหารของประเทศความจำเปนในการลดกระแสกดดันจากลัทธิจักรวรรดินิยม ตะวันตก ขั้นตอนในการยกเลิกระบบไพร รัชกาลที่ ๕ ทรงเริ่มตนขึ้นใน พ.ศ. ๒๔๑๓ ภายหลังที่ครองราชสมบัติไดเพียง ๒ ป โดยทรงตั้งกรมทหาร มหาดเล็กรักษาพระองคใน พ.ศ. ๒๔๑๓ และทรงคัดเลือกเอาบรรดาราชวงศและบุตรหลานขุนนางที่ไดถวายตัว ท้ัง ผูใหญแ ละเด็กเปนจำนวนมากกวาพันคน โดยโปรดเกลา ฯ ใหพระยาสรุ ศักด์ิมนตรี (แสง) เปนผูบังคับการคนแรก คร้ัน ถึง พ.ศ. ๒๔๒๓ ทรงโปรดเกลาฯ ใหพระยาสุรศักดิ์มนตรี(เจิม) จัดตั้งกรมทหารหนา ตอมาไดพัฒนามาเปนกรม ยุทธนาธิการและกระทรวงกลาโหมตามลำดับ โดยการรับสมัครบรรดาพวกไพรที่นายของตนตายหรือสิ้นพระชนมมา รับราชการเปนทหารสมัครเปน จำนวนมาก โดยมีการพระราชทานเงินใหคนละ ๔ บาท ผา ๑ สำรับ เพื่อเปนสินนำ้ ใจ แกท หารสมัครทกุ คน บรรดาไพรท ี่มาสมัคร ลว นแตเ ปนไพรท่มี ไิ ดร ับการสกั เลกทข่ี อมือเพื่อแสดงสังกัดท้ังส้นิ แสดงให เห็นถึงการที่บรรดามูลนายเบียดบังไพรไวใชสวนตัวกันมาก จากการรับสมัครในกรุงเทพฯก็ขยายออกไปยังหัวเมือง ชั้นนอก ซึ่งมีคนมาสมัครกันเปนจำนวนมากขึ้น ทางราชการจึงตอบแทนดวยการแจกเครื่องแบบสักหลาดสีดำ ๑ ชุด เงนิ เดือน เดอื นละ ๑๐ บาท รวมทง้ั อาหาร ๒ เวลาดวย ตอ มาใน พ.ศ. ๒๔๓๑ ไดมีการประกาศใช พระราชบญั ญัตทิ หาร ซ่ึงสิทธิหนาทข่ี องพลทหาร ทั้งทหารบกและ ทหารเรือ กลาวคือ พลทหารสมัครจะตองรับราชการไปจนครบ ๑๐ ป จึงจะครบเกษียณอายุ แตถายังสมัครรับ ราชการตอไป ทางราชการก็จะเพิ่มเบี้ยหวัดใหจากเงินเดือนตามอัตราเดิมคือเดือนละ ๒ บาท สวนเบี้ยหวัดจายปละ ครัง้ เรยี กวา เงินป สว นในราชการพเิ ศษ ถา มคี วามดีความชอบก็จะไดร ับรางวัลเปนคร้ังคราว ไมมกี ำหนด เรียกวา เงิน รางวลั พ.ศ. ๒๔๓๔ ทรงโปรดเกลา ฯ ใหประกาศใช พระราชบญั ญัติจดั การกรมยทุ ธนาธกิ าร โดยยกกรมยทุ ธนาธกิ าร เดิมขึ้นเปนกระทรวงยุทธนาธิการ มีหนาที่บังคับบัญชาผูคนที่เกี่ยวกับการทหารบก ทหารเรือ ตามแบบแผนใหม ขณะเดียวกันตามระเบียบเดิมก็เรงรัดใหกรมพระสุรัสวดีนำตัวไพรที่หลบหนีการสักเลกมาสักเลกเปนไพรหลวง และ เรงรัดเกบ็ เงนิ คาราชการจากไพรทีไ่ มประสงคจะถกู เกณฑแรงงานมาทำงานใหก ับทางราชการ พ.ศ. ๒๔๓๙ ไดม ีการประกาศยกรมพระสรุ สั วดเี ขามาสังกัดกระทรวงกลาโหม ซึ่งไดจ ดั ตง้ั ขึ้นเมอ่ื พ.ศ. ๒๔๓๕ และใน พ.ศ. ๒๔๓๙ ไดป ระกาศใหบ รรดาไพรหลวงที่ไมมาเขาเดือนประจำการ ตอ งเสียเงินแทนคา แรงงานปล ะ ๑๘ ป สวนไพรสวยถาไมไดสงของตองสงเงินแทนตั้งแต ๖ - ๑๒ บาท ตามชนิดของสิ่งของที่ตองเกณฑสง และตั้งแต พ.ศ. ๒๔๔๐ เปนตนไป บรรดาไพรหลวงที่ตองเสยี เงินคาราชการปละเกิน ๖ บาทขึ้นไป ใหเก็บเงินคาราชการเพียงปละ ๖ บาทเทานัน้ ๕๓
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม พ.ศ. ๒๔๔๘ ทรงโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบัญญัติลักษณะการเกณฑทหาร รัตนโกสินทรศก ๑๒๔ โดย กำหนดใหชายฉกรรจที่มีอายุ ๑๘ ป รับราชการในกองประจำการมีกำหนด ๒ ป แลวปลดไปเปนกองหนุน สวนผูที่ ไดร บั ราชการทหารในกองประจำการแลว ทรงโปรดเกลาฯใหผ ูนัน้ พน จากการเสียเงินคา ราชการใดๆจนตลอดชีวิต ทุก คนที่เปนชายยกเวนคนจีนและคนปาดอยเทานั้น จะตองอยูภายใตพระราชบัญญัตินี้ทั้งสิ้น ดังนั้นพระราชบัญญัติ ลกั ษณะการเกณฑท หาร รตั นโกสนิ ทรศ ก ๑๒๔ ฉบับน้ี จงึ ถอื ไดวาเปน การยกเลกิ ระบบไพรท ี่มานานในสังคมไทย ผลของการยกเลกิ ระบบไพร กอใหเ กิดผลกระทบทงั้ ทางตรงและทางออมดังตอ ไปน้คี ือ ๑) ผลกระทบทางตรง คอื ฐานอำนาจของขุนนางท่ีมีไพรอ ยใู นสังกัด ทั้งอำนาจการควบคุมกำลังคนก็ตกอยูใน พระราชอำนาจของพระมหากษัตริยโดยสิ้นเชิง ขุนนางไมสามารถจะแสวงหาผลประโยชนจากแรงงานของไพรอีก ตอไป การมีกำลังคนอยูภายใตการควบคุมของพระมหากษัตริยโดยตรง จะทำใหพระมหากษัตริยมีฐานอำนาจทาง การเมืองท่ีมนั่ คงย่ิงข้ึน ๒) ผลกระทบทางออม คือกอใหเกิดการขยายตัวทางดานธรุ กิจการลงทุนมากขึน้ เพราะการเลิกระบบไพรได ทำใหเกิดแรงงานเสรี ซึ่งจะสามารถสนองความตองการแรงงานเสรีของระบบทุนนิยม ซึ่งกำลังเริ่มตนในสังคมไทย ภายหลังสนธิสัญญาบาวริงใน พ.ศ. ๒๓๙๘ เปนตนมา และแรงงานเสรีจะเปนแรงงานที่มีคุณภาพเพราะจะไดรับ คา ตอบแทนจากนายจาง การปรับปรงุ ประเพณีวัฒนธรรม สมยั รชั กาลท่ี ๕ ๑. การเปลี่ยนแปลงประเพณีการสืบสันตติวงศ รัชกาลที่ ๕ โปรดใหยกเลิกตำแหนง วังหนา (พระมหา อุปราช) และทรงสถาปนาตำแหนง สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าช สยามมกุฎราชกมุ าร แทน - สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร องคแรก คือ เจาฟามหาวชิรุณหิศ แตทรง สน้ิ พระชนมกอน จึงมีการสถาปนาสมเด็จพระเจา ลกู เธอ เจาฟา มหาวชิราวธุ ขนึ้ เปน สยามมกุฎราชกุมารแทน ๒. การเปลย่ี นแปลงวฒั นธรรมการแตง กาย ทรงผม - รัชกาลท่ี ๕ โปรดใหชายไทยในราชสานัก เลกิ ไวผมทรงมหาดไทย เปลยี่ นเปน ไวผมตัดยาวท้ังศีรษะ อยา งฝรัง่ ผหู ญงิ โปรดใหเลิกไวผ มปก ใหไวผมยาว ทรงดอกกระทมุ - รัชกาลที่ ๕ โปรดใหชายไทยในราชสานักนุงผามวงสีตาง ๆ สวมเสื้อราชปะแตน สวมหมวกอยาง ยโุ รป - รัชกาลท่ี ๕ โปรดใหขาราชการทุกกรมกอง แตง เครอ่ื งแบบ นุงกางเกงอยา งทหารในยุโรป แทนโจง กระเบน - การแตงกายสตรีเริ่มเปลี่ยนแปลงหลังจากรัชกาลที่ ๕ กลับจากประพาสยุโรป ครั้งท่ี ๒ โดยสตรี ไทย นยิ มสวมเสอื้ ขององั กฤษ คอื เสือ้ คอตง้ั แขนยาว ตนแขนพองคลายขาหมูแฮม ๓. การเปลย่ี นแปลงประเพณีการเขาเฝา รชั กาลท่ี ๕ โปรดเกลาฯ ใหย กเลกิ ประเพณีการหมอบคลานในเวลา เขา เฝา แตใ หใ ชวิธถี วายคำนบั แทนและใหน ัง่ เกาอ้ี ไมตองนั่งกบั พนื้ ๕๔
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๔. การใชศักราชและวันทางสุริยคติในทางราชการ รัชกาลที่ ๕ โปรดเกลาฯ ใหใช ร.ศ. (รัตนโกสินทรศก) แทน จ.ศ. (จุลศักราช) ซึง่ ใชมาต้งั แตสมัยอยุธยา โดยเริ่มใช ร.ศ. ตั้งแตว ันที่ ๒๘ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๓๑ เปนตนไป เริ่ม ร.ศ.๑ ต้งั แตป พ.ศ. ๒๓๒๕ ซ่งึ เปน ปท ีส่ ถาปนากรุงรตั นโกสินทร ๕. รัชกาลท่ี ๕ โปรดใหย กเลิกการโกนผมเม่ือพระมหากษัตริยเสด็จสวรรคต ๖. รชั กาลที่ ๕ โปรดใหยกเลกิ การไตส วนแบบจารตี นครบาล ๗. รัชกาลท่ี ๕ ประกาศใชพ ระราชบัญญัตลิ กั ษณะการปกครองสงฆ ร.ศ. ๑๒๑ มีสมเดจ็ พระสงั ฆราชเปนองค ประมุข ๘. รชั กาลท่ี ๕ ทรงจดั ตงั้ มหาจุฬาลงกรณร าชวทิ ยาลัย (มหานิกาย) และมหามกุฎราชวทิ ยาลยั ๙. วัดประจำรัชกาลท่ี ๕ คือ วัดราชบพติ รสถิตมหาสีมาราม ๑๐. รชั กาลที่ ๕ อนุญาตใหช าวตา งประเทศนงั่ รว มโตะเสวยไดในชว งวันเฉลิมพระชนมพรรษา ๑๑. รชั กาลท่ี ๕ ทรงเริ่มการเสด็จเยย่ี มเยยี นประชาชนตามชนบท เรียกวา “การเสดจ็ ประพาสตน ” ๑๒. รัชกาลที่ ๕ ทรงอนญุ าตใหราษฎรเขา เฝาเวลาเสดจ็ พระราชดำเนนิ ผา นและไมตอ งปดประตหู นา ตา ง การปรบั ปรงุ ดานสาธารณสขุ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ๑. การสุขาภบิ าล สมยั รัชกาลที่ ๕ - ป พ.ศ. ๒๔๑๓ มปี ระกาศหา มราษฎรทงิ้ ของโสโครกลงในคลอง - ป พ.ศ. ๒๔๔๐ ตง้ั กรมสขุ าภิบาล ในกระทรวงนครบาล - ป พ.ศ. ๒๔๔๘ ขยายกิจการสุขาภิบาลไปยังหัวเมือง จัดการควบคุมโรคติดตอตาง ๆ ไดแก โรค อหวิ าตกโรค โรคฝดาษ (ไขท รพษิ ) โรคหัด กามโรค ๒. การตงั้ โรงพยาบาล ๒.๑ โรงพยาบาลแหง แรก ตงั้ ขึ้นทร่ี ิมคลองบางกอกนอย เรยี กวา โรงพยาบาลวังหลงั ตอมารัชกาลท่ี ๕ พระราชทานนามใหมวา “โรงศิริราชพยาบาล” เพื่อเปนอนุสรณแด เจาฟาศิริราชกกุธภัณฑ เปนพระราช โอรส ซึง่ ประชวรสิ้นพระชนม เน่อื งจากขาดแคลนดานการพยาบาล ๒.๒ ป พ.ศ. ๒๔๓๑ ตง้ั กรมพยาบาล ๒.๓ ป พ.ศ. ๒๔๓๖ ตั้งสภาอุณาโลมแดง ปจ จบุ ันคือ สภากาชาดไทย ๒.๔ ป พ.ศ. ๒๔๔๕ ตง้ั โอสถศาลา (โรงงานเภสัชกร) ๓. การตั้งโรงเรียนแพทย รัชกาลที่ ๕ ทรงโปรดเกลาฯ ใหเปดโรงเรียนแพทยขึ้นในโรงพยาบาลศิริราช ในป พ.ศ. ๒๔๓๒ มีช่อื เรียกวา โรงเรียนแพทยากร ตอมาเปลย่ี นชอื่ เปน ราชแพทยาลยั ปจ จุบันคือ คณะแพทยศาสตร ศิริ ราชพยาบาล ของมหาวทิ ยาลยั มหดิ ล การปรับปรุงดานการศึกษาสมัยรชั กาลท่ี ๕ ๑. โรงเรียนสตรีแหงแรก มีขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕ คือ โรงเรียนกุลสตรีวังหลัง ตั้งโดยแหมมเฮาส ป พ.ศ. ๒๔๑๗ ตั้งอยใู นบริเวณโรงพยาบาลศิริราช ๒. มีการตั้งโรงเรียนในตางจังหวัดที่สำคัญ ไดแก โรงเรียนปรินซรอแยลวิทยาลัย ดาราวิทยาลัย จังหวัด เชยี งใหม โรงเรียนผดุงราษฎร จงั หวัดพษิ ณุโลก โรงเรยี นอรณุ ประดษิ ฐ จังหวัดเพชรบรุ ี ๕๕
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๓. รัชกาลที่ ๕ ทรงปฏิรูปการศกึ ษา เพราะตองการสรา งคนทีม่ ีความรู เพื่อเขารับราชการในกระทรวงตาง ๆ ที่ทรงปรับปรุงใหม โดยตั้งโรงเรียนหลวงแหงแรก คือ โรงเรียนนายทหารมหาดเล็ก เมื่อวันที่ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๑๔ โดยพระราชทานเสื้อผา อาหารกลางวันใหแกนักเรียน ครูก็ไดรับคาจาง ตอมาไดพระราชทานพระตำหนักเดิม ที่สวน กุหลาบ ทางตะวันออกเฉียงใต ของพระบรมมหาราชวังใหเปนที่เรียนพระราชทานนามวา โรงเรียนพระตำหนักสวน กหุ ลาบ โดยมพี ระยาศรีสนุ ทรโวหาร (นอย อาจารยางกรู ) เปน อาจารยใหญ ๔. รัชกาลที่ ๕ ทรงปฏิรูปการศึกษา เพราะการเลิกทาส ทำใหทาสเปนไท เพื่อเปนการวางรากฐานไมใหคน พวกนี้กลับไปเปนทาสอีก ซึ่งจะเปนอุปสรรคตอการพัฒนาประเทศ จึงโปรดใหตั้งโรงเรียนสำหรับราษฎรขึ้นแหงแรก คอื “โรงเรยี นวัดมหรรณพาราม” ในป พ.ศ. ๒๔๒๗ เพื่อใหท กุ คนไดร บั การศึกษา และนำไปประกอบอาชีพได ๕. รชั กาลท่ี ๕ โปรดฯ ใหใชแบบเรยี น ๖ เลม ท่พี ระยาศรสี ุนทรโวหาร แตงขนึ้ ใหม ๖. ป พ.ศ. ๒๔๓๐ จัดตั้งกรมศึกษาธิการ รับผิดชอบดานการศึกษาโดยเฉพาะและเปลี่ยนมาใชแบบเรียนเรว็ ของกรมหมน่ื ดำรงราชานุภาพ ๗. มีการประกาศใชโครงการศกึ ษาชาติ ๘. รัชกาลที่ ๕ โปรดฯ ใหมีการสอบชิงทุนเลาเรียนหลวงขึ้น เรียกวา “คิงสกอลาชิป” ตั้งแตป พ.ศ. ๒๔๔๐ เปน ประจำทุก ๆ ป ปล ะ ๒ คน สง ไปศึกษายังทวีปยโุ รป หรอื อเมริกา ๗.๒.๓ การปรบั ปรุงสังคมในสมัยรชั กาลท่ี ๖ การปรับปรงุ ประเพณีวัฒนธรรมสมัยรัชกาลท่ี ๖ ๑. การใชพุทธศกั ราช (พ.ศ.) รัชกาลที่ ๖ โปรดฯ ใหใ ชพทุ ธศกั ราช (พ.ศ.) แทนการใช ร.ศ. เพราะเปนศักราช ทางศาสนาเหมือนกบั ประเทศตะวนั ตกใชค ริสตศักราช (ค.ศ.) ๒. วันขึน้ ปใ หม คือ วันที่ ๑ เมษายนของทกุ ป ๓. ประกาศใชพระราชบัญญัตินามสกุล ในป พ.ศ. ๒๔๕๕ รัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯใหตราพระราชบัญญัติ นามสกุลขึ้น เพื่อสงเสริมความรักใครผูกพันในระหวางผูรวมนามสกุล และรักษาเกียรติยศ โดยประพฤติไปในทางที่ ชอบ ๔. การประดิษฐธงชาติใหม รัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯ ใหเปลี่ยนธงชาติขึ้นใหมใชสามสีแบบเดียวกับนานา ประเทศ คือ สีน้ำเงิน สขี าว สีแดง พระราชทางนามธงชาติแบบสามสี หารวิ้ วา “ธงไตรรงค” ๕. การเปลี่ยนแปลงการนับเวลา แตเดิมไทยนับเวลาตอนกลางวันเปน “โมง” กลางคืนเปน “ทุม” ทำใหไม สะดวกในการติดตอกับตางประเทศ รัชกาลที่ ๖ จึงโปรดเกลาฯใหใชคำวา “นาิกา” แทน และถือเอาเวลที่ตำบล กรีนิซ ประเทศองั กฤษเปนเวลามาตรฐานตามนานาประเทศ ๖. กำหนดคำนำหนา สตรีและเดก็ รชั กาลที่ ๖ โปรดใหสตรีทย่ี ังโสดใชคำวา “นางสาว” นำหนา ผทู ี่มีสามแี ลว หรือแตง งานแลว ใหใชค ำวา “นาง” นำหนา คำนำหนาเดก็ ผูหญิง ใชค ำวา “เด็กหญิง” ผชู ายใชคำวา “เดก็ ชาย” ๗. หญิงไทยในราชสำนักในสมัยรัชกาลที่ ๖ แตงตัวตามแบบตะวันตกมากขึ้น คือ นุงซิ่นยาวแคเขา สวมเสื้อ ทรงกระบอก ตัวยาว แขนส้ัน ไวผ มบอ บ ๕๖
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม การปรับปรงุ ดา นการศกึ ษาสมยั รชั กาลท่ี ๖ ๑. สมัยรัชกาลที่ ๖ แบงการศึกษาเปน ๒ สาย คือ สายสามัญ ศึกษาความรูพื้นฐานและสายวิสามัญ ศึกษา เกยี่ วกบั วชิ าชีพโดยเฉพาะ ขยายออกไปท้งั สว นกลางและสวนภมู ิภาค ๒. รัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯ ใหมีการจัดระเบียบการศึกษาในโรงเรียนมหาดเล็กหลวงตามแบบอังกฤษและ เปลย่ี นชื่อเปน “โรงเรยี นวชิราวุธวทิ ยาลัย” ๓. ใน พ.ศ. ๒๔๖๔ รัชกาลท่ี ๖ ทรงตราพระราชบญั ญัตกิ ารประถมศกึ ษาขนึ้ กำหนดใหเ ดก็ ชายและ เดก็ หญิง ทั่วราชอาณาจักรที่มีอายุตั้งแต ๗ - ๑๔ ป เขาเรียนในโรงเรียนโดยไมตองเสียคาเลาเรียน ทุกคนตองจบชั้น ป.๔ เม่ือ อายุ ๑๕ ป ถา ผูปกครองคนใดฝา ฝน ไมส งลกู เรยี นจะมโี ทษ ๔. รัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯใหมีการศึกษาประชาบาลในแตละทองถิ่น โดยอาศัยทุนทรัพยของคนใน ทองถ่ิน นน้ั ๆ เรยี กวา “เงนิ ศกึ ษาพล”ี ใหค นทอ งถนิ่ จดั ตัง้ โรงเรยี นเอง แตอยใู นความดแู ลของ รฐั บาล ๕. ในป พ.ศ. ๒๔๕๙ รัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯใหจัดตัง้ สถาบันอุดมศึกษา คือ มหาวิทยาลยั แหงแรก ของไทย คือ จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย โดยยกฐานะจากโรงเรียนขาราชการพลเรือน หรือ โรงเรียนมหาดเล็กหลวงเดิม เพื่อจะ ไดผลติ ผมู คี วามรูความสามารถ สำหรบั เปน กำลงั ใน การพฒั นาประเทศ โดยไมต อ งจา งชาวตางประเทศ ซึ่งตองจางใน ราคาแพง และ ไมคอ ยไดผ ลเพราะชาวตา งชาติ ไมเขาใจเกี่ยวกับสภาพแวดลอมและปญ หาท่ปี ระเทศไทยประสบอยู ๗.๓ ศลิ ปกรรมในสมยั รัตนโกสนิ ทรยคุ ปฏิรูปบา นเมือง ๗.๓.๑ สมัยรัชกาลท่ี ๔ ๑) ดานสถาปตยกรรม เริ่มนิยมตามแบบตะวันตก เชน พระราชวังสราญรมย สถาปตยกรรมแบบไทย เชน ปราสาทพระเทพบิดร เจดียส ำคัญ เชน พระปฐมเจดีย พระมหาเจดียในวัดพระเชตุพนฯ พระบรมบรรพต (ภูเขาทอง) พระสมุทรเจดยี เปน ตน ๒) ดานจิตรกรรม เชน ภาพเขียนฝาผนังในพระอุโบสถและวิหารวัดบวรนิเวศวิหาร ภาพเหมือนพระบรม ฉายาลกั ษณพ ระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัว ฝมอื ขรัวอินโขง ๗.๓.๒ สมยั รัชกาลที่ ๕ ๑) ดานสถาปตยกรรม ไดรับอิทธิพลของตะวันตกมากขึ้น เชน พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระที่นั่งอนันต สมาคม พระรามราชนิเวศน จังหวัดเพชรบุรี ศาลวาการกระทรวงกลาโหม วัดนิเวศนธรรมประวัติ จังหวัด พระนครศรีอยุธยา สถาปตยกรรมแบบไทย เชน วัดเบญจมบพิตรฯ วัดราชบพิตร วัดเทพศิรินทราวาส พระที่น่ัง ไอศวรรยท พิ ยอาสน พระราชวงั บางประอิน อำเภอบางประอนิ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ๒) ดานประติมากรรม เชน พระพุทธชิราชจำลอง พระสัมพุทธพรรณี พระบรมรูป เชน พระบรมรูปหลอ พระมหากษัตริย 4 รัชกาล ในปราสาทพระเทพบิดร พระบรมรปู ทรงมา ๓) ดา นนาฏกรรม เกิดละครแบบใหม เชน ละครพนั ทาง ละครดึกดำบรรพ ละครรอง ละครพูด ๔) ดานจิตรกรรม เชน ภาพเขียนเร่ืองมหาเวสสันดรชาดก ในอุโบสถวดั ราชาธิวาส ๕๗
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๗.๓.๓ สมยั รชั กาลท่ี ๖ ๑) ดานสถาปตยกรรม สรางตามแบบไทย เชน หอประชุมโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย ตึกคณะอักษรศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลยั อนุสาวรยี ทหารอาสา สถาปตยกรรมแบบตะวันตก เชน พระราชวังสนามจันทร พระราชวัง พญาไท (ปจ จบุ นั เปน โรงพยาบาลพระมงกฏุ เกลา ) ๒) ดานจติ รกรรม เชน ภาพเขียนผนงั วิหารทศิ ที่พระปฐมเจดยี ภาพเขยี นทผ่ี งั พระที่น่งั อนนั ตสมาคม ๓) ดานประตมิ ากรรม เชน พระแกว มรกตนอย พระนิพพาน แมพ ระธรณีบบี มวยผม รปู ปน หลอดวยปูนและ โลหะ บริเวณพระท่ีน่งั อนันตสมาคม พระทน่ี ่งั อมั พรสถาน พระตำหนักจติ รลดารโหฐาน ๔) ดานนาฏกรรม ในสมัยนี้ศิลปะดานโขนและละครและดนตรีเจริญที่สุด มีการตั้งโรงเรียนหลวงสอนดาน นาฏศิลป ตั้งคณะละคร สรางโรงละคร ทรงพระราชนิพนธบทละครพูด ฝกหัดประชาชนทั่วไปใหเลนโขน มีทั้งโขน สมคั รเลน โขนบรรดาศักดิ์และโขนเชลยศกั ดิ์ ๘. พัฒนาการดานความสัมพันธระหวางประเทศสมัยรัตนโกสินทรตั้งแตตอนตนจนถึงกอนเปลี่ยนแปลง การปกครอง ๘.๑ การสงครามกับพมา ในสมยั รตั นโกสนิ ทร ไทยทำสงครามกบั พมารวมทั้งสนิ้ ๑๐ ครง้ั ในรชั กาลที่ ๑ มถี ึง ๗ ครัง้ เหตุที่ตองรบพมา ถึง ๗ ครั้ง เนื่องจากพมาเริ่มจะพนจากความวุนวายภายใน โดยพระเจาปะดุง (โบดอพญา) ปราบดาภิเษกข้ึน ครองราชย ใน พ.ศ. ๒๓๒๔ มีกำลังเขมแข็งสามารถปราบปรามหัวเมืองตาง ๆ ในพมาไดราบคาบ เห็นวาไทยกอตั้ง อาณาจักรใหมข น้ึ จงึ ตองการแผอำนาจมาปราบปรามไมใหเ ติบใหญไ ดอกี พระเจาปะดุง คงจะทรงลวงรูถงึ พระปรชี าสามารถของรัชกาลท่ี ๑ จึงยกทัพมาเปนทัพใหญ ใน พ.ศ. ๒๓๒๘ ประกอบดวยกองทัพใหญนอย รวมกันถึง ๙ ทัพ กรีธาเขามาแบบปูพรมจากเหนือสุดถึงใตสุด หวังจะแผอำนาจ ครอบครองทั่วดินแดนแหลมทองใหจงได แมสงครามครั้งแรกที่เรยี กวา “สงคราม ๙ ทพั ” นี้ พระเจาปะดุงจะพายแพ กลับไปอยางผิดหวังที่สุด แตก็มิไดลดละความพยายาม ในปรุงขึ้น คือ ป พ.ศ. ๒๓๒๙ ก็ยกทัพใหญอีก คราวนี้ไม ประมาทฝมือคนไทย พยายามแกไขยุทธวธิ ี โดยยกทพั ใหญมาตั้งทที่ าดินแดง (กาญจนบรุ ี) สรางคา ยใหญสะสมเสบียง อาหาร ขุดคูทำหอรบอยางแข็งแรง แตไทยไมกลัวพมาเสียแลว พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ยก ทัพไปตีคายที่ทาดินแดงนี้ เพียง ๓ วัน ก็ตีแตกหมดทุกคาย พมาพายแพคราวนี้ เปนการสูญเสียอยางยับเยนิ กองทัพ ไทยจับพมา เปนเชลยศึกและยดึ ไดช า ง มา พาหนะ เสบยี งอาหาร และศัตราวธุ เปน อนั มาก สงครามไทยกับพมา ในสมัยรัชกาลที่ ๑ ที่นับวาสำคัญ มี ๒ ครั้ง คือ สงครามเกาทัพ และสงครามทาดินแดง จงึ สมควรศกึ ษาสงครามทง้ั สองครัง้ พอสังเขปดงั น้ี ๑) สงครามเกาทัพ (พ.ศ. ๒๓๒๘) สงครามครั้งนี้ มีขึ้นหลังจากพระเจาปะดุง (โบดอพญา) ปราบดาภิเษกขึ้นครองราชยได ๔ ป และ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช ปราบดาภิเษกขนึ้ ครองราชยไ ด ๓ ป ๕๘
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม เหตุผล พระเจาปะดุงทรงตองการแผอำนาจครอบคลุมดินแดนสุวรรณภูมิ และทำลายอาณาจักรไทยไมให เติบโตเปนอาณาจกั รใหญอ ยา งกรุงศรีอยธุ ยาไดอกี ยุทธวิธีฝายพมา พระเจาปะดุงจัดทัพเปน ๙ ทัพ หวังจะใหกองทัพเหลานี้ รุกเขาทำลายหัวเมืองตาง ๆ ต้ังแตเ หนือจดใต แลว บรรจบกับเขา ตกี รงุ เทพมหานคร ตามยทุ ธวธิ ดี ัง้ เดมิ ทเ่ี คยใชไ ดด ใี นสมัยอยธุ ยา ทัพพมาทง้ั ๙ ทัพ มดี งั นี้ ทัพที่ ๑ แบงเปนทัพบกและทัพเรือ ทัพบกมีหนาที่ตีหัวเมืองปกษใต ตั้งแตเมืองชุมพรถึงสงขลา เปนการตัด ความชวยเหลือจากทางใต สวนทัพเรือมีหนาที่ตีหัวเมืองชายทะเลฝงตะวันตก ตั้งแตเมืองตะกั่วปาลงไปจนถึงเมือง ถลาง และยังมีหนาทีห่ าเสบียงอาหารใหแ กก องทัพดว ย ทัพที่ ๒ ใหรวบรวมพลทหี่ วายและใหเ ดินทพั เขาทางดา นบองต้ี (ราชบรุ )ี ใหต ีเมืองราชบรุ ี เพชรบุรี ไปบรรจบ กับทัพท่ี ๑ ท่ีชุมพร ทัพที่ ๓ เขามาทางเมืองเชียงแสน ตีเมืองลำปาง สวรรคโลก สุโขทัย นครสวรรค ลงมาบรรจบกันทัพหลวงท่ี กรงุ เทพฯ ทัพที่ ๔, ๕, ๖, ๗, ๘ ชุมนุมทัพที่เมืองเมาะตะมะกอน ตอจากนั้นจึงเดินทัพตามลำดับกับเจาเมืองไทย ทางดานดา นพระเจดียส ามองค ลงมาตกี รุงเทพฯ ทัพท่ี ๙ เคลื่อนทัพเขามาทางดานแมละเมา เพื่อเขาตีตัวเมืองเหนือริมฝงแมน้ำปง ตั้งแตเมืองตาก กำแพงเพชร ลงมาบรรจบกบั ทพั หลวงท่ีกรงุ เทพฯ ยุทธวิธีฝายไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ทรงเห็นวา สงครามคราวนี้พมามีรี้พล มากกวาไทยมาก ยกมาทุกทิศทาง แตจุดประสงคก็คงจะตองเขาตีกรุงเทพมหานครในที่สุด หากรอรับศึกในกรุงจะ รักษากรุงไวไมได เพราะกำลังนอยกวา จึงเปลี่ยนยุทธวิธีใหม ไมตั้งรับในกรุงเหมือนที่เคยทำในสมัยอยุธยา แตใหจัด ทัพออกไปรับมือขาศึก ไมใหมีโอกาสเขาประชิดกรุง แตจะแบงกำลังของไทยออกไปรับศึกทุกจุดไมได จะตองโจมตี เฉพาะจดุ ทสี่ ำคญั กอ น เมื่อชนะแลว จึงคอ ยนำกำลงั ไปโจมตีจดุ อื่น ๆ ตอ ไป จนกวาจะทำลายทพั พมาไดหมดสน้ิ การจัดทัพตามยุทธวธิ นี ้ี ไทยจัดทพั เปน 4 ทัพ ดังนี้ ทัพที่ ๑ (กองทัพวังหนา) รับผิดชอบทิศตะวันตก กรมพระราชวังบวรฯ เปนแมทัพ ยกไปโจมตีพมาที่จะยก เขา มาทางดา นพระเจดยี สามองค (จงั หวดั กาญจนบรุ )ี ทพั วังหนา นีเ้ ปนทัพใหญท ่สี ดุ ของไทย เพราะวา พระเจาปะดุงจะ ยกทพั หลวงหนุนเน่อื งเขา มาดานน้ี ทัพที่ ๒ (กองทัพวังหลัง) รับผิดชอบทิศเหนือ กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข (วังหลัง) ขณะยังดำรงพระยศ เปนสมเด็จพระเจาหลานเธอ เจาฟากรมหลวงอนุรกั ษเทเวศร (พระยาสุริยอภัย) เปนแมทัพยกไปโจมตีทพั พมา ซี่งจะ มาจากทางเหนือ ทเ่ี มืองนครสวรรค สกัดไมใ หย กมาถึงกรุงเทพฯ ได ทัพที่ ๓ รับผิดชอบทิศใต เจาพระยาธรรมา (บุญรอด) เปนแมทัพรวมกับเจาพระยายมราช มีหนาที่ชวยกัน โจมตที พั พมา ท่จี ะยกมาทางใต และทางดานบอ งตี้ (ราชบุร)ี ทัพที่ ๔ (ทัพหลวง) พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ทรงเปนจอมทัพ ตั้งมั่นอยู ณ กรุงเทพฯ ทำ หนา ทเี่ ปน กองหนุน ศึกหนกั ดานใดจะยกไปชวยดา นนนั้ ๕๙
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม สงครามครั้งน้ี แมวากำลังฝายไทยจะนอยกวาพมา แตอาศัยที่มีผูนำดีมีความสามารถ ทหารจึงมีกำลังใจ เขมแข็งในการสูรบ ประกอบกับทหารไทยสวนใหญไดผานศึกในสงครามกูชาติเม่ือครั้งกรุงธนบุรีมาแลว จึงมีความ พรอม สามารถตีทัพพมา แตกพา ยไปทกุ ทัพ สรุปการรบในสงครามคราวนี้ ไดด ังน้ี การรบของกองทัพวังหนาทที่ งุ ลาดหญา (กาญจนบุรี) กองทพั พมา ทีย่ กมาทางดานพระเจดียส ามองค (กาญจนบรุ ี) มีถงึ ๕ ทัพ รวมท้งั ทพั หลวง ดว ยกำลังพลรวมกนั นับเปนเรือนแสน กำลงั ฝา ยไทยไมสามารถจะเทียบไดเลย กรมพระราชวังบวรฯ จงึ ทรงนำวิธีการรบแบบกองโจร และ สงครามจิตวิทยามาใช โดยจัดกำลังเปนหนวยยอย รบแบบจรยุทธซุมโจมตี ตัดกำลังเสบียงอาหาร และจัดกลลวง ทำลายขวัญทหารพมา โดยกลางคืนใหทหารบางสวนลอบหลบออกจากคาย ตกเชาจึงเดินถือธงทิวเปนขบวนกลับเขา คายจนถึงบายเย็น ทำใหพมาเสียขวัญวาทหารไทยมีจำนวนมาก ยกมาสมทบทุกวัน เม่ือทรงเห็นวาพมาระส่ำระสาย มากแลว ก็ใหเขาโจมตที ัพตาง ๆ ของพมาพรอม ๆ กัน เพียงชั่วเชาจรดเย็นคายพมา ก็แตกทัง้ หมด ทหารไทยรุกไลไป จนถึงชายแดนจบั เชลยและชาง มา ศัสตราวุธ ไดเ ปน อันมาก การรบของกองทัพวังหลังทางภาคเหนอื เมื่อกองทพั วังหนา ชนะศึกทลี่ าดหญา จนพระเจา ปะดงุ ตองถอยทัพหลวงเขา เขตพมาไปแลว กองทพั วังหนาจึง ยกลงไปชวยทัพภาคใต สวนทัพหลวงของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ก็ยกขึ้นไปชวยกองทพั วังหนงทาง ภาคเหนือ กองทัพวังหลังตีทัพพมาแตกพายถอยรนขึ้นไปจนถึงลำปาง ทัพหลวงจังหยุดยั้งคุมเชิงอยุที่นครสวรรค ใน ท่สี ดุ กองทพั วังหลงั กส็ ามารถรุกไลใหพ มา หนีออกไปทางเมอื งเชียงแสน ศึกเมอื งถลาง กองทพั ท่ี ๓ ของไทย ซ่ีงมีพระยาธรรมา และเจา พระยายมราชเปน แมทพั ไดเ ขา สูรบกับกองทพั ท่ี ๒ ของพมา ที่ยกเขามาทางดานบองตี้ (ราชบุรี) จนพมาแตกพายไป แตกองทัพที่ ๑ ของพมานั้น สามารถเขายึดเมืองชุมพร และ นครศรีธรรมราชได และแบงกำลังสงกองเรือตีเมืองถลาง ไดเมืองตะกั่วปา ตะกั่วทุง ขณะนั้นพระยาถลาง เจาเมือง ถลางถึงแกกรรม ยังไมไดตั้งเจาเมืองใหม คุณหญิงจัน ภรรยาเจาเมือง กับนางมุกนองสาว จึงนำไพรพลราษฎรชาย หญงิ เขาตอสปู อ งกนั เมอื งอยางเขมแข็ง ทัพพมาลอ มอยเู ดอื นเศษก็ตเี อาเมืองถลางไมได ตองยกทัพกลับไป ในระหวางนั้น กองทัพวังหนาซึ่งยกลงไปชวยดานใต ไดปะทะกับกองทัพพมาที่เมืองไชยา (สุราษฎรธานี) พมา แตกพายลม ตายเปนอันมาก และหนกี ลบั ไปทางเมืองกระบี่ เสรจ็ ศึกแลวคณหญิงจนั ภรรยาพระยาถลาง และนาง มุกนองสาวไดร ับพระราชทานบำเหนจ็ ความชอบ คุณหญิงจันไดเปน ทาวเทพกระษัตรี และนางมกุ ไดเปน ทาวศรีสุนทร ๒) สงครามทาดนิ แดง (พ.ศ. ๒๓๒๙) การพายแพสงคราม ๙ ทัพ ทำใหพระเจาปะดุง (โบดอพญา) รูสึกอัปยศอดสูมาก เพราะพระองคไมเคยแพ สงครามคร้ังใดมากอน จงึ ยกทพั มาตีเมอื งไทยใหมใ นปร งุ ขน้ึ นัน้ เอง คราวนี้พระเจาปะดุงแกไขขอผิดพลาดทางยุทธวิธี โดยยกพลเปนทัพใหญมาทางดานพระเจดียสามองคทาง เดียว สรางยุงฉางสะสมเสบียงอาหาร ตั้งคายถาวรเปนระยะ ๆ จากทาดินแดงถึงสามสบ ขุดคู ปกขวากแนนหนา ชัก ๖๐
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ปกกาคายเขาถึงกัน หมายวาเมื่อพักผอนบำรุงกำลังไพรพลจนกลาแข็งแลว จึงจะตรงเขาตีกรุงเทพมหานครจุดเดียว พรอ มกันทง้ั หมด คาดวา ไพรพ ลท่สี มบูรณเ ตม็ ทีแ่ ละมจี ำนวนมากกวา จะสามารถตีเอากรุงเทพมหานครไดไมย าก สำหรับฝา ยไทยนั้น ชัยชนะในสงคราม ๙ ทัพ ทำใหรูวา การเขาโจมตีพมา เสียกอนนั้นดีกวาตัง้ รับอยูใสนกรุง จงึ ยกทัพตรงไปยังคายพมาทันท่ีไมปลอ ยใหพมา ตง้ั ตวั ไดม ั่นคง โดยแบง กำลังเปน ๒ ทัพ ทพั หนา มีกรมพระราชวังบวร สถานมงคล (วังหนา) เปนแมทัพ ตามดวยทัพหลวงของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ตีคายทั้งหมดของ พมา เพยี ง ๓ วัน กแ็ ตกหมดทุกคาย ทหารไทยซ่ึงมีขวญั กำลงั ใจดยี ิ่งก็รุกไลติดตามจับเชลย ยานพาหนะ เสบยี งอาหาร และศสั ตราวธุ ไดเ ปน จำนวนมาก ชัยชนะคราวนี้ เปนชัยชนะที่เด็ดขาด สรางความหวาดหวั่นแกทหารพมาอยางยิ่ง แตนั้นมาจนพมาตกเปน เมอื งขน้ึ ของอังกฤษ กองทพั พมาก็ไมมีความสามารถทจ่ี ะยกทัพมาตีกรงุ เทพมหานครไดอีกเลย ๘.๒ ความสมั พันธก ับประเทศเพือ่ นบา นอืน่ ๆ นอกจากพมาซี่งเปน คูศกึ สงครามกบั ไทยมาตลอดระยะเวลาอันยาวนานหลายรอยป ยงั มปี ระแทศเพื่อนบาน อื่น ๆ ที่มีความสัมพันธเ กยี่ วขอ งกบั ไทยในสมยั รตั นโกสนิ ทรตอนตน เทาที่ควรทราบ มีดงั น้ี ๘.๒.๑ ความสัมพนั ธก บั ลา นนาไทย หัวเมืองที่เรียกวา ลานนาไทย ซี่งประกอบดวยเมืองเชียงใหม ลำปาง ลำพูน ฝาง นาน เชียงแสน และเมือง เลก็ เมอื งนอยตาง ๆ ทางเหนือนนั้ ตกอยใู นอารักขาหรือเปน ประเทศราชของไทยโดยปริยายมาตงั้ แตสมยั ธนบรุ ี เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชเสด็จขึ้นครองาชยนั้น ทรงเห็นวาดินแดนลานนาเปน แหลง สำคัญที่พมาอาศัยเปนฐานในการรุกรานอาณาจักรไทย โดยพมา มักจะยกทัพมายึดลานนาไทยไวกอน แลวจึงยก ลงมารกุ รานหัวเมืองฝายเหนอื ของไทย จำเปน ตองรักษาดนิ แดนลานนาไทยไว เพอื่ เปน ปราการปองกนั การรุกรานของ พมาจึงโปรดเกลาฯ แตงตั้งพระยากาวิละซี่งชวยไทยขับไลพมามาตั้งแตสมัยธนบุรีเปนพระยาวชิรปราการ เจาเมือง เชียงใหม ในฐานะเจาประเทศ ซี่งพระยากาวิละก็สามารถขยายอาณาเขตลานนาออกไปกวางขวางถึงสิบสองปนนา และเมืองเชยี งรุง ในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน ไทยดูแลลานนาไทยในฐานะประเทศราช มีขอผูกพันซี่งกันและกันคือ ลานนา ตองสงบรรณาการใหก รงุ เทพมหานคร ๓ ป ตอ ๑ ครง้ั และมหี นา ที่ชว ยราชการสงครามตามแตกรงุ เทพฯ จะมใี บบอก ไป ฝายกรุงเทพฯ มีหนาที่ใหความคุมครองปองกันลานนาจากขาศึกศัตรู (โดยเฉพาะพมา) และใหความชวยเหลือ ลานนาดานสิ่งของเครื่องอุปโภค เชน ยารักษาโรค ถวย ชาม ของใชจำเปนตาง ๆ และชวยเหลือสรางบานเมืองให แข็งแรง เชน ชวยตั้งเมืองเชียงใหม และลำพูน ซี่งภายหลังยกยองใหเกียรติเจาเมืองในลานนาเสมือนเปนเจาแผนดิน โดยแตงตั้งพระเจาเชียงใหม พระเจานครลำปาง และพระเจานครลำพูน เปนตน นอกจากนี้ยังชวยเหลือเกื้อกูล เสมือนหนี่งเปนพระญาติของราชวงศจักรี ทำใหลานนาเอนเอียงมาทางไทย อิทธิพลของพมาที่มีอยุเดิม จึงคอย ๆ ลดลง จนในท่สี ุดกห็ มดไป เจาตา ง ๆ ในเมืองเหนอื หรือลานนาไทย ยังคงมเี ช้อื สายมาถงึ ปจ จุบัน ๖๑
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๘.๒.๒ ความสัมพนั ธก ับหัวเมอื งมลายู หัวเมอื งมลายู ไดแก ปต ตานี ไทรบรุ ี กลันตัน และตรังกานู นั้น เคยเปน ประเทศราชของไทยมาแตส มยั อยุธยา เม่ือกรุงศรีอยุธยาแตก ใน พ.ศ. ๒๓๑๐ หัวเมอื งเหลานี้จงึ พากันแข็งเมือง เมื่อสมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช เสด็จยก ทัพไปปราบหัวเมืองภาคใตนั้น ไมมีเวลาพอที่จะยกไปถึงเมืองมลายู คงไดเพียงเมืองนครศรีธรรมราชลงไปถึงเมือง สงขลามาอยูในอำนาจเทา น้นั ครนั้ ถงึ รชั สมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช เม่ือเสร็จจากสงครามเกาทัพแลว ไทยจึง มีโอกาสยกทัพไปตีเมืองปตตานีใน พ.ศ. ๒๓๒๘ แลวตั้งชาวพื้นเมืองเปนสุลตานปกครองในฐานะเมืองประเทศราช บรรดาหัวเมืองมลายทู ่ีเหลอื คือ ไทรบรุ ี กลนั ตัน และตรังกานู เกิดความเกรงกลัวจึงพากนั แตง เครื่องราชบรรณาการมา ถวายยอมออ นนอมเปน ประเทศราชตอ กรุงเทพมหานครดงั เดิม ตลอดชวงเวลาในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน มีการกอกบฏในหัวเมืองมลายูเหลา นั้นหลายครั้ง แตกรุงเทพฯ ก็ ปราบไดทุกครั้ง หลังจากน้ันจึงดำเนินนโยบายลดอำนาจปกครองของสุลตานแตละเมืองใหนอยลง เชน แยกเมืองให เปน สว นยอย ๆ มากขึ้น พรอมกันนัน้ กท็ ำนบุ ำรงุ หวั เมอื งไทยตอนบน เชน เมอื งสงขลา พัทลุง และตรัง ใหเ ขม แข็งเปน ทีน่ าเกรงขาม เพ่อื ปราบการกอ กบฏแขง็ เมืองของหวั เมืองมลายูน้ัน ๘.๒.๓ ความสัมพนั ธกบั อาณาจักรลาว ลักษณะของอาณาจักรลาวแยกออกเปน ๓ สวน ไดแก ลาวตอนเหนือ มีศูนยกลางอยูที่หลวงพระบาง ลาว ตอนลาง มศี นู ยก ลางอยทู เี่ มอื งจำปาศักดิ์ และลาวตอนกลาง มศี ูนยกลางอยทู เี่ วยี งจนั ทน แตละเมืองมอี ำนาจปกครอง ตนเอง และตกอยูใตอำนาจของไทยมาตั้งแตสมัยธนบุรี ถึงสมัยรัตนโกสินทร รัชกาลท่ี ๑ โปรดเกลาฯ ใหเจานันทเสน ไปปกครองเวียงจันทน และไดพระราชทานพระพุทธรูป พระบาง ที่ยึดมานั้นคืนไปดวย แตพระแกวมรกตยังคงเก็บ รักษาไวที่กรุงเทพฯ ไมไดสงคืนไปดวย ตอมาเจานันทเสนเปนกบฏ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก จึงให นำไปประหารชวี ิต และใหเจาอินทรปกครองแทน เมื่อเจาอนิ ทรถึงแกพิราลัย จึงโปรดเกลาฯ ใหเจาอนวุ งศค รองเมือง เวยี งจันทรส บื ตอไป ถงึ รัชกาลท่ี ๒ เขมรไดคบคิดกับญวนใหเขามามีอำนาจในเขมร ขณะนน้ั ไทยตองทำศึกกับพมา จึงวางเฉยเสีย ไมยกทัพไปปราบปราม เจาอนุวงศแหงเวียงจันทน ตองการจะกอบกูเอกราชลาวอยูแลว จึงเอาอยางเขมร สงทูตไป ทำไมตรีกบั ญวน หวงั จะใชอ ทิ ธพิ ลญวนมาถว งดลุ อำนาจกับไทย กบฏเจาอนวุ งศ คร้ันถงึ พ.ศ. ๒๓๖๙ ในรชั สมยั ของพระบาทสมเด็จพระน่งั เกลา เจาอยูหวั มขี าวลือไปถึงเวยี งจันทนวาไทยขัด ใจกับอังกฤษ และอังกฤษกำลังเตรียมทัพเรือมายึดกรุงเทพฯ เจาอนุวงศเห็นเปนโอกาส จึงยกทัพเขามาตีเอาดินแดน ไทย และถา มโี อกาสกจ็ ะตีเอากรุงเทพมหานครเสยี ดว ย เจาอนุวงศจัดทัพมาเปน ๓ ทัพ ไดแก ทัพเมืองจำปาศักดิ์ของราชบุตร เขามาทางเมืองอุบล ทัพของพระ อุปราช (พระอนุชาของเจาอนุวงศ) เขาทางเมืองรอยเอ็ด สวนทัพหลวงของเจาอนุวงศยกตรงมายังเมืองนครราชสีมา ขณะเดนิ ทพั ไดออกอบุ ายบอกเมืองตาง ๆ วาจะยกไปชวยกรงุ เทพฯ ทำศึกกับองั กฤษ หัวเมอื งทางอีสาน เชน รอยเอ็ด ๖๒
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม กาฬสนิ ธุ ขอนแกน สุรินทร ขุขนั ธ อตั ตะปอ ตางพากนั หลงเชอื่ และสนับสนุนเจาอนวุ งศทงั้ สิน้ เจา อนุวงศไดทีก็กวาด ตอ นผูคนและทรัพยสนิ เพอ่ื นำกลบั ไปยังเวยี งจนั ทน คณุ หญิงโม – ทา วสรุ นารี ขณะที่กองทัพเจาอนุวงศถึงเมืองนครราชสีมานั้น ปลัดเมืองนครราชสีมาติดราชการอยูที่กรุงเทพฯ จึงยึดได โดยงาย และกวาดตอนผูคนทรัพยสินตาง ๆ แตระหวางทางที่พักอยู ณ ทุงสำริด คุณหญิงโม ภรรยาปลัดเมือง นครราชสีมาออกอุบายเลี้ยงสุราอาหารแกนายทหาร ไพรพลลาว พอไดโอกาสชายหญิงชาวไทยที่ถูกกวาดตอนเปน เชลยก็ลุกขน้ึ ใชอาวุธมดี ทำครวั และไมหลาวไมพ ลอง จูโจมฆาฟนทหารลาวโดยไมท ันรตู ัว บาดเจบ็ ลม ตายเปนอนั มาก จึงแตกทัพหนีไป วีรกรรมของคุณหญิงโมครั้งนี้ ภายหลังเมื่อเสร็จศึกแลว พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรง โปรดเกลา ฯ ใหเปน “ทาวสรุ นารี” ปราบกบฏเจา อนุวงศ เมื่อกองทัพเจา อนุวงศแตกพายกลบั ไปแลว พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ก็โปรดเกลาฯ ใหจัดทัพไป ตีเมืองเวียงจันทน มีกรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ เปนจอมทัพยกไปทางสระบุรี ผานนครราชสีมามุงตรงไปยัง เวียงจันทน ใน พ.ศ. ๒๓๗๐ ตีไดเมืองตาง ๆ ตามรายทางที่เคยสวามิภักดิ์ตอเจาอนุวงศ พอถึงเวียงจันทนก็ยึดได โดยงา ย เพราะเจาอนวุ งศหนีไปลล้ี ัยในญวน แตครั้นไทยยกกองทัพกลับ เจาอนุวงศก็กลับมาเวียงจันทนอีก คราวนี้ทหารญวนหนุนหลังดวย ทำให พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ตองทรงสงกองทัพไปเวียงจันทนอีกใน พ.ศ. ๒๓๗๑ มีพระยาราชสุภาวดีเปน แมทัพ พระยาราชสุภาวดี ไดจัดสงพระยาพิไชยสงครามนำทหารสวนหนาขามฟากไปดูเหตุการณในเมืองเวียงจันทน กอน เจาอนุวงศทำทำเปนขอโทษไทยและยอมสวามิภักดิ์ตอไทยดังเดิม ทำใหพระยาพิไชยสงครามตายใจ ครั้นตก กลางคืนเจาอนุวงศก็ใชกลศึกแบบเดียวกับคุณหญิงโม นำทหารญวน ทหารลาว เขาจูโจมกองทหารสวนหนาของไทย และฆาเสียแทบหมดสิ้น รวมทั้งพระยาพิไชยสงครามดวย ทหารไทยสวนที่เหลือตายก็ขามแมน้ำโขง กลับมารวมกับ กองทพั ไทย ต้ังมั่นอยูท เ่ี มอื งยโสธร ฝายเจา อนวุ งศเ ม่ือไดรับชยั ชนะเชน น้ัน จงึ จดั ทพั ตดิ ตามมา หวังจะบดขย้กี องทัพไทยของพระยาราชสุภาวดีท่ี ยโสธรใหหมดส้ิน แตกลับถูกตีพายหนีกลับไป กองทัพไทยติดตามจนถึงเวียงจนั ทน เจาอนุวงศจงึ หนีเขา ไปในญวนอกี แตคราวนี้แมทัพไทยไมยอมใหหลุดพน ตามไปจับตัวไดที่ชายแดนลาว-ญวน นำมาจำขังที่กรุงเทพมหานคร และ เสียชีวติ ในเวลาตอมา สำหรับแมทัพที่จับเจาอนุวงศมาได คือ พระยาราชสุภาวดี ก็ไดรับบำเหน็จเลื่อนขึ้นเปนเจาพระยาบดินทร เดชา ลาวจึงตกเปน ประเทศราชของไทยเรอื่ ยมา จนไทยเสียใหแ กฝ รัง่ เศสภายหลัง ๘.๒.๔ ความสัมพนั ธก ับเขมร เขมรหรือขอมเคยเปนชนชาติที่ยิ่งใหญ มีอำนาจมั่นคงมาแตโ บราณ เมื่อสมเด็จพระเจาอูทองสถาปนากรุงศรี อยุธยาเปนราชธานี ใน พ.ศ. ๑๘๙๓ เปนชวงเวลาที่เขมรเสื่อมอำนาจ พระองคจึงยกกองทัพไปตีนครธม ไดเขมรเปน ประเทศราช ต้ังแต พ.ศ. ๑๘๙๖ แตไ มเปนการถาวร เพราะเขมรพยายามตั้งตนเปนอิสระ ไทยจงึ ตอ งยกทัพไปราบอยู เนอ่ื ง ๆ ๖๓
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม เมื่อกรุงศรอี ยธุ ยาเสียแกพมาใน พ.ศ. ๒๓๑๐ เขมรกเ็ อาใจออกหางจากไทยไปฝกใฝญวน และเกดิ จลาจลแยง อำนาจกันขึ้น สมเด็จพระเจาตากสินมหาราช จึงยกทัพไปปราบ ไดเขมรกลับมาเปนประเทศราชดังเดิม ใน พ.ศ. ๒๓๑๕ แตเ หตกุ ารณในเขมรกม็ ิไดร าบร่นื มกี ารกอ กบฏชงิ อำนาจกนั เองอยเู สมอ ทำใหไ ทยตอ งเขา ไปจัดการบานเมือง ใหสงบ เหตุที่ไทยจำเปนตองเขาไปปราบปรามเขมรใหสงบราบคายอยูเสมอนั้น อาจเนื่องดวยสาเหตุ ๒ ประการ คือ ประการแรก เพื่อรักษาอำนาจเหนือเขมรในฐานะเปนประเทศราชไวดังเดิม เปนการแผพระบรมเดชานุภาพของ พระมหากษัตริยไทย เชนที่เคยเปนในอดีต ประการที่สอง เพื่อสกัดกั้นอิทธิพลของญวน ซึ่งสรางความนิยมในหมูพระ ราชวงศ และขุนนางบางสวนในราชสำนักเขมร หากเขมรตกเปนของญวนแลวอาจเปนภัยแกไทยได ซึ่งตอมาได กลายเปนมูลเหตุทำใหเกิดสงครามไทยกับญวนขึ้น ความสัมพันธกับเขมรในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน มีเหตุการณ สำคัญพอสรปุ ไดด งั น้ี เขมรเปน ประเทศราชในสมยั รชั กาลท่ี ๑ เมื่อสมเด็จเจาพระยามหากษัตริยศึกขึ้นครองราชย เปนพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกน้ัน เหตุการณจลาจลในเขมรยังไมสิ้นสุด กองทัพไทยไดพาตัวพระราชวงศเขมรมาที่กรุงเทพฯ รัชกาลที่ ๑ ทรงรับนักอง เอง เปนพระราชบตุ รบุญธรรม เมอื่ เหตุการณในเขมรสงบลง ขุนนางเขมรกราบทูลขอนกั องเองกลบั ไปเปนกษัตริย แต พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาฯ ทรงเห็นวายังทรงพระเยาวอยู จึงใหเจาพระยาอภัยภูเบศร (แบน) ไปเปนผูสำเร็จ ราชการกรุงเขมรแทนไปพลางกอน ภายหลังจึงทรงสงนักองเองไปเปนกษัตริย ทรงพระนามวา สมเด็จพระนารายณ รามาธิบดี สวนเจาพระยาอภัยภูเบศรใหมาปกครองเขมรสวนใน คือ เมืองพระตะบองกับเมืองเสียมราฐ โดยแยกสอง เมืองนอ้ี อกมาข้นึ ตอกรุงเทพฯ ไมข้ึนตอเขมร ถึง พ.ศ. ๒๓๔๙ สมเด็จพระนารายณรามาธบิ ดี (นักองเอง) สน้ิ พระชนม พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟาจุฬา โลกฯ จงึ โปรดเกลา ฯ ใหนักองจัน (โอรสของนกั องเอง) ขึ้นเปน กษัตริยแ ทน ทรงพระนามวา สมเด็จพระอทุ ยั ราชาธิราช ปกครองเขมรสืบตอ มา เขมรในสมัยรชั กาลที่ ๒ สมเด็จพระอทุ ัยราชาธริ าช (นกั องจัน) เริ่มไมพ อใจไทยในตอนปลายรชั สมัยของพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอด ฟาฯ เมื่อทรงกราบทูลของนนักองอีกับนักองภา ผูเปนปาที่อยูในกรุงเทพฯ กลับไปยังเขมร แตพระบาทสมเด็จพระ พุทธยอดฟาฯ ไมทรงอนุญาต เพราะทั้งสองพระองคมีพระเจาลูกเธอกับสมเด็จพระอนุชา กรมพระราชวังบวรมหา สุรสิงหนาท นอกจากนี้ยังอาจขุนเคืองเรื่องที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาฯ ทรงขอเมืองพระตะบองและเสียม ราฐมาปกครองเปนของไทยโดยตรง เมือ่ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟาฯ เสด็จสวรรคต ก็ไมม าถวายบงั คับพระบรม ศพดวยตนเอง แตมอบใหนักองสงวนกับนักองอิ่ม ซึ่งเปนพระอนุชามาแทน ความไมพอใจของสมเด็จพระอุทัย ราชาธิราชมีมากยิ่งขึ้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย รัชกาลที่ ๒ โปรดเกลาฯ แตงตั้งใหนักองงสงวน เปนพระมหาอุปโยราช และนักองอิ่มเปน พระมหาอปุ ราช สมเด็จพระอุทยั ราชาธิราชจงึ หนั ไปคบคาสนิทสนมกบั ญวน หวังจะไดยวนเปนที่พึ่งปกปองคุมครองเปน การคานอำนาจกับไทย ราชสำนักเขมรจึงแบงเปน ๒ ฝาย คือ ฝายสมเดจ็ พระอทุ ัยราชาธิราชเปนฝา ยนิยมญวน กับฝา ยนักองสงวนกบั นักองอ่ิมซ่ึงเปนฝายจงรักภักดตี อไทย ในท่ีสุดก็ปะทะกัน ดวยกำลงั ใน พ.ศ. ๒๓๕๓ นกั องสงวนกบั นกั องอมิ่ ตอ งหนีออกจากเมอื งหลวง (พุทไธเพชร) ไปอยูทเี่ มืองโพธิสัตว ๖๔
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม พระอุทยั ราชานำเขมรไปขึน้ ตอญวน เมื่อกรุงเทพฯ เห็นเขมรแตกแยกเชนนั้น จึงสงกองทัพขั้นไปไกลเกลี่ย สมเด็จพระอุทัยราชาธิราชจึงพา ครอบครวั ลภี้ ยั ไปอยูที่ไซงอน เทากบั ยอมเปนเมืองขนึ้ ของญวน ฝายญวนเกรงวา จะถูกครหาจากไทย จึงออกอุบายแก เก้ยี วแจงใหกรุงเทพฯ สงทูตไปรับสมเดจ็ พระอทุ ัยราชาธิราชกลับ เมอื่ ไทยสงทัพไปรับสมเด็จพระอุทยั ราชาธิราช ก็ให กองทัพญวนตามอาอารักขา และเสด็จไปประทับที่พนมเปญไมกลับไปที่พุทไธเพชรดังเดิม เนื่องจากพนมเปญนั้นอยู ใกลญ วนสามารถเดนิ ทางทางเรือไปยวนไดสะดวกรวดเรว็ และญวนก็ไมถ อนทัพกลับไป คงคมุ เชิงอยทู พ่ี นมเปญ ตงั้ แตนน้ั มา สมเด็จพระอุทยั ราชาธริ าชกไ็ มเขา มาเฝาท่ีกรุงเทพฯ อีกเลย กรุงเทพฯ จะบงั คับบัญชาส่ิงใดไปก็ ไมเชื่อฟง แมจะยังสงเครื่องราชบรรณาการมากรุงเทพฯ ทุกป แตก็สงเครื่องราชบรรณาการไปใหญวนทุกป เชน เดยี วกนั ญวนไดทกี ็กะเกณฑแ รงงานชาวเขมรจนไดรบั ความเดือดรอ นไปท่วั เขมรบางพวกทนไมไ ดกอ กบฏขึ้นก็ถูก ญวนฆาเสยี เปน อนั มาก เขมรเปน ชนวนสงครามไทยกับญวน ในสมยั รัชกาลท่ี ๓ ใน พ.ศ. ๒๓๗๒ สมเด็จพระอุทัยราชาธิราชทนถูกญวนกดขี่ตอไปไมได จึงทำหนังสือติดตอขอพระราชทาน อภัยโทษตอพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ซี่งก็มิไดทรงถือโทษ ถึงพ.ศ. ๒๓๗๖ ขุนนางในไซงอนกอกบฏขึ้น และขอใหไทยยกทัพไปชวย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรงเห็นเปนโอกาสจึงโปรดเกลาฯ ใหเจาพระยา บดินทรเดชา (สิงห สิงหเสนี) ซึ่งเคยปราบกบฏเจาอนุวงศเวียงจันทนมาแลวยกทัพไปตีไซงอน แตปะทะกับกองทัพ ญวนกอนถึงไซง อ น นบั เปนการปะทะกนั ครง้ั แรกระหวางไทยกับญวน สงครามไทย-ญวน ๑๔ ป จบลงดวยไทยกับญวนปกครองเขมรรวมกนั สงครามไทย-ญวน รบสผู ลดั กันแพช นะ ตงั้ แต พ.ศ. ๒๓๗๖ ถึง พ.ศ. ๒๓๙๐ ตางฝา ยตางเชดิ เจาเขมรขึ้นเปน ใหญ ไทยยกยองนักองดวงเปนกษัตริยทางเหนือ มีราชธานีอยูที่พนมเปญ ญวนยกยองนักองอิ่มพระเชษฐาของนักอง ดว งเปน กษตั ริยท างใต มรี าชธานอี ยูทเี่ มืองโจฎก (ใกลเมอื งบันทายมาศซ่ีงญวนเรียกวา ฮาเตียน) ในที่สุด ฝายญวนซี่งตกอยูในฐานะลำบาก เพราะกำลังถูกฝรั่งเศสคุกคามจึงสงคนมาเจรจาหยาศึก โดยขอ ปกครองเขมรรวมกับไทยเหมือนเมื่อครั้งสมเด็จพระอุทัยราชาธิราช ฝายไทยนั้นก็ตกที่นั่งลำบากเพราะตองมารบใน ดินแดนหางไกลเปน เวลานาน สิน้ เปลืองคาใชจ ายมาก และทหารก็ระอา จงึ ตกลงสงบศึก แลกเปล่ียนเชลยกนั ใน พ.ศ. ๒๓๙๐ รวมกันปกครองเขมร นักองดวง ซึ่งไทยสนับสนุนไดเปนพระเจากรุงกัมพูชา ไทยสถาปนาใหเปน สมเด็จพระ หริรักษรามาธิบดี ตองสงเครื่องราชบรรณาการมาไทยปละครั้ง ฝายญวนกต็ ั้งใหมียศอยางญวน และตองสงเครือ่ งราช บรรณาการใหญ วน ๓ ปต อคร้งั พระเจากรงุ กัมพูชาสงพระราชโอรสเขา ถวายตัวในกรุงเทพฯ แมเขมรจะไดชื่อวาเปนประเทศราชของไทยและญวน แตเขมรก็โอนเอียงมาทางฝายไทยมาก เพราะสมเด็จ พระหริรักษรามาธิบดีนั้นเปนผูที่ไทยสนับสนุนมาแตเดิม เมื่อไดขึ้นครองราชยเปนพระเจากรุงกัมพูชาจึงสงนักอง ราชาวดี พระราชโอรสเขามาถวายตัวมาอยูในกรุงเทพฯ และภายหลังไดเปนพระเจากรุงกัมพูชา สืบตอจากพระราช บิดาใน พ.ศ. ๒๔๐๓ ทรงพระนามวา สมเด็จพระนโรดม และจงรักภักดีตอไทยตลอดมา (จนเมื่อฝรั่งเศสไดญวนได ญวนแลว จงึ บงั คบั เอาเขมรจากไทยโดยอา งวาเขมรเคยเปนเมอื งข้ึนของญวนมากอน) ๖๕
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๘.๒.๕ ความสมั พนั ธกบั ญวน เดมิ น้นั ชนชาติญวนหรือเวยี ดนามอยใุ นบริเวณตังเก๋ีย ตอนเหนือของประเทศเวียดนามปจจุบัน และมักจะตก เปนเมืองขึ้นของจีนเปนระยะ ๆ อยูเสมอคราวละหลายรอยปก็มี ราว พ.ศ. ๒๐๔๐ ญวนมีอำนาจกลาแข็งเขาครอบ อาณาจักรจามปา และขยายอาณาเขตลงมาทางใตจนถึงเขมร พรอมกับพยายามแผอิทธพิ ลเขาไปในลาวและเขมร ซ่ึง เปนประเทศราชของไทย โดยเฉพาะเขมรนั้นญวนประสบความสำเร็จมากดังกลาวแลว สำหรับลาวก็ไดผลอยูบาง กบฏเจา อนุวงศเวียงจนั ทน พ.ศ. ๒๓๙๐ เกิดข้นึ ก็มีสาเหตุสวนหนี่งจากการสนับสนุนของญวน ความตองการเปนใหญ เหนอื เขมรและลาวน้ีมีมาอยา งตอเนื่องตลอดเวลา สาเหตคุ วามขัดแยง กับไทย ญวนกับไทยไมมีอาณาเขตติดตอกัน การเกิดความขัดแยงถึงขั้นตองทำสงครามกันในสมัยรัตนโกสินทร ตอนตน อาจเน่ืองจากสาเหตุตอไปน้ี ๑. ญวนตองการแผอิทธิพลเขามาในเขมร เดิมเขมรมีอาณาเขตกวางใหญครอบคลุมบริเวณสามเหลี่ยมปาก แมนำ้ โขง ซึง่ เปน ดินแดนทอี่ ดุ มสมบูรณ ชาวญวนไดแ ทรกซมึ เขา มาปะปนทำมาหากินอยใู นบริเวณนีเ้ ปนเวลานานแลว และคอ ย ๆ ขยายอาณาเขตของตนล้ำเขามาในเขมร และตอ งการมีอำนาจเหมอื เขมรเปน ข้ันสุดทาย ๒. เขมรตองการพึ่งญวนใหคานอำนาจกับไทย ไดกลาวมาแลววาเขมรไดเสื่อมอำนาจลงและตองตกเปน เมืองขึ้นของไทยมาตั้งแตเริ่มกอตั้งกรุงศรีอยุธยา ตลอดเวลาที่ผานมาเขมรพายามดิ้นรน เพื่อหลุดพนจากอำนาจของ ไทย แตก็ถูกกองทัพไทยปราบปรามลงไดอยูเสมอ จึงคิดหาหนทางพึ่งญวน เมื่อญวนแผอิทธิพลเขามา และยุยงให กระดา งกระเด่อื งตอไทย เจา นายและขุนนางเขมรบางสว นจึงยอมรับ ๓. ญวนตองการแสดงความเปนชาติที่มีเอกราชอธิปไตย ใน พ.ศ. ๒๓๑๖ เกิดกบฏไกเซิน หรือไตเซิน ขึ้นใน ญวน ทำใหองเชยี งสือ ซงึ่ เปน พระราชนดั ดา (หลาน) ของพระเจาแผนดนิ ญวนหนเี ขา มาในราชอาณาจักรทางชายทะเล ตะวันออก พระยาชลบุรีจึงพาเขาเฝาพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช ซึ่งก็ทรงชุบเลี้ยงไว และสง กองทัพไปชว ยรบ ใน พ.ศ. ๒๓๒๖ และ ๒๓๒๗ แตไ มส ำเรจ็ องเชยี งสอื เหน็ วา ไทยไมไดจ ึงหลบหนีออกจากกรุงเทพฯ ใน พ.ศ. ๒๓๒๗ นัน้ เอง ไปใชเ กาะกดู เปนท่ีซองสุมผคู น และขอความชวยเหลือจากฝรงั่ ตะวนั ตก โดยเฉพาะบาทหลวง ชาวฝรั่งเศส จนสามารถสงผูคนแทรกซึมเขาไปในญวนจนในที่สุดกูบัลลังกไดสำเร็จ สามารถยึดไดถึงตังเกี๋ยใน พ.ศ. ๒๓๔๕ องเชียงสือจึงสถาปนาตนเปนกษัตริยญวน ทรงพระนามวา ยาลอง หรือเวียดนามยาลอง และไดสำนึกในพระ มหากรณุ าธคิ ณุ สงทูตนำเครื่องราชบรรณาการมาถวายรชั กาลที่ ๑ ถงึ ๖ ครั้ง ตลอดรชั สมยั ของพระองค ๔. การที่กษัตริยญวนเคยสงเครื่องราชบรรณาการตนไมเงินตนไมทองมาถวายกษัตริยไทยเสมือนหนี่งเปน ประเทศราชเชนน้ี อาจทำใหญวนรสู กึ เสียหนาอยูบาง เมือ่ สน้ิ รัชกาลที่ ๑ ญวนจึงหาโอกาสแทรกซมึ เขาไปในเขมรและ ปลกุ ปน ยยุ งใหเจา นายและขนุ นางเขมรกระดางกระเดื่องตอไทยหนักขึ้น ๕. ไทยตองการดำรงอำนาจเหนือเขมร เพื่อรักษาเกียรติภูมิ ไทยมีอำนาจเหนือเขมรมานานหลายรอยปจน อาจถือเปนประเพณีวา เขมรจะตองเปนประเทศราชของไทย เมื่อญวนแผอิทธิพลเขามาไทยจึงมิอาจนิ่งเฉยอยูได ประกอบกับไทยไมพอใจความโลเลไมแนนอนของสมเด็จพระอุทัยราชาธิราช กษัตริยเขมรซึ่งแสดงความไมจงรักภักดี ตอไทยอยางเดนชัด เชน เม่ือพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช เสด็จสวรรคตก็ไมมาถวายบังคมพระ บรมศพ และยังหันไปออนนอมตอญวนถึงขนาดสงเครื่องราชบรรณาการใหญ วนโดยไมสงใหไทย และใหชาวญวนเขา ๖๖
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม มามีอำนาจเปน ขนุ นางในกรุงพนมเปญ เทา กับเปน การยกประเทศเขมรใหญ วน สรางความไมพ อใจแกไทยเปน อยางย่ิง จึงรอโอกาสท่ีจะยกทัพไปปราบปรามอยู สงครามกบั ญวน การรบทุกครั้งในสงครามไทย-ญวน เปนการรบในดินแดนเขมรทั้งสิ้น จัดเปนสงครามใหญ ๆ ๓ ครั้ง ประกอบดวยการรบยอ ย ๆ หลายครั้ง กินเวลายืดเยือ้ ยาวนานถึง ๑๔ ป จนในที่สุดเลิกรากันเมื่อญวนตกเปนเมืองขึ้น ของฝรง่ั เศส สงครามครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๓๗๖ เกิดกบฏที่ไซงอน พวกกบฏขอใหไทยไปชวย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลา เจาอยูหัว เห็นเปนโอกาสที่จะทำลายอิทธิพลญวนใหหมดสิ้นไปจากเขมร จึงสงกองทัพไปชวย ขณะยกทัพไปก็ตอง ปะทะกับกองทัพญวนในเขมร และกองทัพเขมรที่นิยมญวน การรบจึงมีขึ้นในดินแดนเขมรนั้นเอง ไมไดไปจนถึงเมือง ญวน เรมิ่ แรกไทยตีไดเ มอื งโพธสิ ตั ว และเมืองพนมเปญแตภ ายหลังถกู ตโี ตไ มส ามารถยึดครองไวไดตองถอยทัพกลับ สงครามคร้ังท่ี ๒ พ.ศ. ๒๓๘๓ ขุนนางเขมรคดิ กำจัดญวนออกจากเขมรจงึ ขอใหไทยชว ย พระบาทสมเดจ็ พระ นัง่ เกลา เจาอยูหัว โปรดเกลา ฯ ใหเ กณฑไพรพลจากหวั เมืองอีสานยกไปชวยเขาโจมตีญวนทเ่ี มืองโพธิสัตวจนญวนยอม แพ แลวรกุ เขาไปถึงเมืองอุคงลือไทย ญวนจึงตอ งถอยทัพออกจากพนมเปญ จากนั้นกม็ ีการรบพุงประปรายทั่วไป เปน สงครามยดื เย้ือประมาณ ๒ ป ในทสี่ ุดตางฝายตา งกย็ ึดพ้นื ทีค่ มุ เชิงกันไว สงครามครง้ั ที่ ๓ พ.ศ. ๒๓๘๘ ญวนยกทพั ใหญม าตีพนมเปญไปได ทำใหไ ทยตองถอยไปตัง้ มั่นท่ีเมืองอุคงลือ ไทย ญวนตามไปตีเกดิ การสูรบดุเดือดเสียเลือกเน้ือกันมาก ในท่สี ดุ ญวนตองพายหนี ไทยยึดไดอ าวุธและกระสุนดินดำ เปนอันมาก ยวนจึงรอเจรจายุติสงคราม แตเจาพระยาบดินทรเดชา แมทัพไทยไมยอม เพราะเห็นวา กำลงั กองทัพไทย กลา แข็งพอท่ีจะขับไลญวนใหออกไปจากดนิ แดนเขมรได แตการรบก็ยงั คงยืดเยื้อตอไป จนในทสี่ ดุ ตกลงสงบศึกโดยให ทั้งไทยและญวนปกคอรงเขมรรวมกัน ดงั กลา วแลว ๘.๓ ความสมั พันธก ับประเทศตะวนั ตก ประเทศตะวันตก ที่เขามามีบทบาทในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน ไดแก ประเทศโปรตุเกส อังกฤษ และ สหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะอังกฤษนั้น พยายามอยางยิ่งที่จะเขามาเจรจาการคาขายกับไทยใหเปนการคาแบบเสรี โดย ขอใหไทยยกเลิกระบบที่ผานพระคลังสินคา แตไมประสบความสำเร็จ เนื่องจากคนไทยยังไมเห็นความจำเปนที่จะ ติดตอคาขายกบั ชาตติ ะวันตกนกั ความสัมพนั ธก บั ประเทศตะวันตกในสมยั รัตนโกสนิ ทรต อนตน จึงเปนเพียงจดุ เร่ิมตน เทา น้นั ๘.๓.๑ โปรตเุ กส ฝรั่งชาติแรกที่เขามาติดตอกับไทยสมัยรัตนโกสินทรตอนตนเปนชาวโปตุเกส ชื่อ อันโตนิโอ เดอ วีเซนท (Autonio de Veesent) คนไทยเรียกวา องคนวีเสน เปนผูอัญเชิญพระราชสาสนจากกรุงลิสบอน มายังประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช โปรดเกลาฯ ใหการตอ นรับอยางย่ิงใหญ และทรงใหองตนวีเสน เขา เฝา ดวย และทางไทยก็ไดม ีพระราชสาสนต อบ มอบใหอ งคนวีเสนเปนผูอัญเชิญกลับไป ๖๗
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ตอมาใน พ.ศ. ๒๓๖๑ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย ไดสงเรือชื่อ มาลาพระนคร ออกไปคาขาย กับโปรตุเกสที่เมืองมาเกา ในการติดตอครั้งนี้ไทยไดรบั การตอนรับเปน อยางดี ขากลับขาหลวงโปรตุเกสที่มาเกาไดสง คารล อส มานูเอล ซลิ เวยี รา (Carlos Manuel Siveiera) เปน ทตู อัญเชิญพระราชสาสนเขา มาขอเจรญิ สมั พันธไมตรีกับ ไทย พรอมทั้งสงเครื่องราชบรรณาการมาใหมากมา ซี่งไทยก็ใหการตอนรับและอำนวยความสะดวกเปนอยางดี ในขณะนน้ั ไทยมคี วามประสงคจะซ้ืออาวธุ ปน ซ่ีงโปรตเุ กสกย็ นิ ยอมจดั หาซื้อปนคาบศลิ าใหไทยถงึ ๔๐๐ กระบอก ถึง พ.ศ. ๒๓๖๓ กษัตริยโปรตุเกสมีพระราชประสงคจะขอตั้งสถานกงสุลขึ้นในประเทศไทย และขอให คารล อส มานูเอล ซิลเวยี รา เปนกงสลุ โปรตุเกสประจำประเทศไทย ซงี่ ไทยก็ยอมรบั แตโดยดี ซ่ึงนับวา เปน การตง้ั สถาน กงสุลตางประเทศขึ้นเปนครั้งแรกในสมัยรัตนโกสินทร ตอมาพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย โปรดเกลาฯ แตง ตง้ั ให คารลอส มานเู อล ซลิ เวียรา รบั ราชการเปน ขนุ นาง พระราชทานตำแหนงใหเปน หลวงอภัยพานิช ๘.๓.๒ อังกฤษ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก พระยาไทรบุรี คือ อับดุลละ โมกุรัมซะ ตกลงเซ็นสัญญาให อังกฤษเชาเกาะหมาก (ปนัง) และสมารังไพร ซึ่งเปนดินแดนทีอ่ ยูตรงขามเกาะหมากปละ ๑,๐๐๐ เหรียญ ซึ่งดินแดน เหลานี้อยูในความดูแลของไทย เหตุที่พระยาไทรบุรีใหอังกฤษเชาดินแดนทั้งสองนี้ เพื่อหวังพึ่งอังกฤษใหพนจาก อิทธิพลของไทย แตอังกฤษก็พยายามผูกไมตรีกับไทย โดยใหฟรานซิส ไลท (Francis Light) หรือกัปตันไลท นำดาบ ประดับพลอยกับปนดามเงินมาทูลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก จึงทรงพระราชทาน บรรดาศักดิ์วา พระยาราชกปตัน ซึ่งเปนชาวยุโรปคนแรก ในสมัยรัตนโกสินทรที่เขารับราชการเปนขุนนาง และไดรับ พระราชทานบรรดาศกั ดิ์ หลังจากนน้ั องั กฤษไดส ง ทูตเขามาตดิ ตอเปน ทางการอกี รวม ๓ คร้งั คอื คร้งั ท่ี ๑ (ในสมัยรัชกาลที่ ๒) ผูสำเร็จราชการองั กฤษทอี่ ินเดีย คอื มารควสิ เฮสตงิ ส (Marquis Hestiongs) ไดจัดสงทูตชื่อ จอหน คอรวฟอรด (John Crawford) ซึ่งคนไทยเรียกวา การะฝด นำเครื่องราชบรรณาการเขามา เจรญิ สมั พนั ธไมตรีกบั ไทย ใน พ.ศ. ๒๓๖๕ ขอเจรจาทำสนธิสัญญาทางการคา กับไทย โดยขอใหไทยยกเลิกการผูกขาด และลดหยอนภาษีบางอยาง และใหไทยยอมรับอธิปไตยของไทรบุรี โดยเฉพาะการที่อังกฤษเชาเกาะหมาก (ปนัง) และสมารังไพร กับขอทำแผนที่ และศึกษาขอมูลเกี่ยวกับประเทศไทย เชน เรื่องพันธุพืช พันธุสัตว และสภาพ ประชากรของไทย เพื่อทำรายงานเสนอรัฐบาลอังกฤษ ปรากกวาการเจรจาคราวนี้ไมประสบความสำเร็จ เนื่องจาก เหตผุ ลตอ ไปน้ี (๑) ทัง้ สองฝายไมเ ขาใจภาษากันดีพอ ตอ งใชลามแปลกนั หลายตอ ทำใหค วามปลายคลาดเคลื่อนไป ลา มของทังสองฝายเปน พวกคนชน้ั ตำ่ พวกกะลาสีเรือ ทำใหข ุนนางออกรับแขกเมอื งไมน ยิ มสวมเส้ือ (๒) ครอวฟอรดไมพอใจที่ไทยไมยอมออนนอมตออังกฤษเหมือนพวกชวาและมลายุ สวนไทยก็ไม พอใจที่อังกฤษแสดงทาทางเยอหยิ่งขมขูดุหมิ่นขมดุหมิ่นไทย ไมเหมือนกับพวกจีนที่ปฏิบัติตนออนนอม ยินยอมทำตามระเบยี บตา ง ๆ อยางดี (๓) ไทยไมยอมตกลงปญ หาดนิ แดนไทรบุรีทอี่ งั กฤษขอรอ ง (๔) ครอวฟอรดทำการสำรวจระดับน้ำตามปากอาวไทยเพื่อทำแผนที่ ทำใหไทยไมพอใจ หลังจาก นั้นครอวฟอรดไดสงผูสำเร็จราชการอังกฤษประจำสิงคโปรเขามาเจรญิ สมั พันธไมตรตี อไทย ไทยจึงเริ่มมีการ คา ขายกบั ลอังกฤษมากข้นึ ถงึ กับมีพอคาอังกฤษเขามาตงั้ รา นคาในกรุงเทพฯ ช่ือ โรเบริ ต ฮนั เตอร (Robert ๖๘
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม Hunter) คนไทยนิยมเรียกวา นายหันแตร ซึ่งนับวาเปนพอคาชาวตะวันตกคนแรกที่เขามาตั้งรานคาข้ึน ภายในประเทศไทย ตอมานายโรเบิรต ฮนั เตอร ไดร บั พระราชทานบรรดาศกั ด์ิเปน หลวงอาวธุ วิเศษ ครั้งที่ ๒ (ตอนตนรัชกาลที่ ๓) ขณะที่พระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจาอยูหัว เสด็จขึ้นครองราชยใหม ๆ น้ัน องั กฤษกำลงั มขี อพิพาททำสงครามกบั พมา ลอรด แอมเฮริ ส ต (Lord Amherst) ผสู ำเร็จราชการอังกฤษประจำอินเดีย ไดสงรอยเอกเฮนรี่ เบอรนี่ (Henry Berney) ซึ่งคนไทยเรียกวา บารนี เปนทูตเขามาเจรจาขอทำสนธิสัญญากับไทย จดุ มุงหมายของอังกฤษในการสงทูตมาทำสนธิสญั ญากับไทยในคร้งั น้ี คือ – เปนการเจรญิ พระราชไมตรแี ละถวายความยินดีในวโรกาสทขี่ ้นึ ครองราชย – ขอใหไทยสง กองทพั ไปชวยอังกฤษรบพมา – ตอ งการตกลงเรื่องเมอื งไทรบุรแี ละหวั เมืองมลายู – ชกั ชวนใหไทยยอมทำสนธิสญั ญาทางการคากบั องั กฤษ การเจรจาครง้ั น้ี สามารถตกลงกันได จึงมีการลงนามกันในวนั ที่ ๒๐ มิถนุ ายน พ.ศ. ๒๓๖๙ สนธิสัญญาเบอรน ี สนธิสัญญาฉบับนี้ นับเปนสนธิสัญญาโดยสมบูรณฉบับแรกในสมัยรัตนโกสินทร เรียกกันโดยทั่วไปวา สนธสิ ัญญาเบอรน ี มสี าระสำคญั ดงั นี้ คือ ๑) ไทยกบั องั กฤษจะมไี มตรีอนั ดีตอกนั ไมค ิดรายหรอื รกุ รานดินแดนซ่งี กันและกนั ๒) เมื่อเกิดคดีความขึ้นภายในอาณาเขตประเทศไทย ก็ใหไทยตัดสินตามกฎหมายและขนบธรรมเนียมและ ประเพณีของไทย ๓) ทั้งสองฝายจะอำนวยความสะดวกในดา นการคาซึง่ กันและกัน และอนญุ าตใหฝายตรงขา มเชา ท่ีดิน เพื่อตั้ง โรงสนิ คา รานคา หรอื บานเรอื นได ๔) อังกฤษยอมรบั วาดนิ แดนไทรบรุ ี กลนั ตัน ตรงั กานู เประ เปน ของไทย และมีสนธสิ ัญญาตอ ทาย เปนสนธิสัญญาทางการคา มีสาระสำคัญดังนี้ คอื ๑) หามนำฝน เขา มาขายในประเทศไทย และหา มนำขา วสาร ขาวเปลอื กออกนอกประเทศไทย ๒) อาวุธและกระสุนดินดำที่อังกฤษนำมา ตองขายใหแกรัฐบาลไทยแตผูเดียว ถารัฐบาลไมตองการตอง นำออกไป ๓) เรือสนิ คาท่ีเขา มาตอ งเสยี ภาษีเบกิ รอ งหรอื ภาษีปากเรือ ๔) อนญุ าตใหพ อคา อังกฤษขายสนิ คาทว่ั ราชอาณาจักร ๕) ถาพอคาหรือคนในบังคับอังกฤษ พูดจาดหุ มนิ่ หรอื ไมเคารพขนุ นางไทย อาจถกู ขับไลอ อกจากประเทศไทย ไดท ันที ผลของสนธสิ ญั ญาฉบับน้ี ทำใหไทยกับอังกฤษมีความผูกมัดซึ่งและกนั มคี วามเทา เทียมกนั ไมมีใครไดเปรียบ หรือเสยี เปรยี บกนั แตไมเปนทพี่ อใจขององั กฤษนัก เพราะอังกฤษตอ งการคาขายแบบเสรี ครั้งที่ ๓ (ตอนปลายรัชกาลที่ ๓) ลอรด ปาลเมอรสตัน (Lord Palmerston) รัฐมนตรีวาการกระทรวง ตางประเทศของอังกฤษ สง เซอร เจมส บรูค (James Brooke) เปนทูตมาขอแกสนธิสัญญากับไทยใน พ.ศ. ๒๓๙๓ ๖๙
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม โดยขอลดคาภาษีปากเรือ ขอตั้งสถานกงสุลในไทย ขอนำฝนเขามาขาย และขอนำขาวออกไปขายนอกประเทศ แต ขณะนั้นรัชกาลที่ ๓ กำลังประชวร จึงไมมีโอกาสไดเขาเฝา สนธิสัญญาเบอรนี จึงยังมีผลใชบังคับตอไปโดยไมมีการ แกไข ๘.๓.๓ สหรัฐอมเรกิ า ในรัชกาลที่ ๓ พอคาอเมริกันชื่อ กัปตันเฮล (Captain Hale) เดินทางเขามาคาขายที่กรุงเทพฯ ใน พ.ศ. ๒๓๖๔ นับเปนชาวอเมริกันคนแรกที่เดินทางเขามายังประเทศไทย และไดนำปนคาบศิลามาถวายจำนวน ๕๐๐ กระบอก จึงไดรับพระราชทานบรรดาศักดิ์เปน หลวงภักดีราชกปตัน และไดพระราชทานสิ่งของใหคุมคากับราคาปน ทง้ั หมด ท้ังยังโปรดเกลา ฯ ใหง ดเวนการเก็บภาษจี งั กอบอีกดว ย หลังจากนั้นประธานาธิบดี แอนดรูว แจคสัน (Andrew Jackson) ไดสงนายเอ็ดมั้นด โรเบิรต (Edmund Roberts) คนไทยเรียกวา เอมินราบัด เปนหัวหนาคณะทูต เดินทางเขามาขอทำสัญญาการคากับไทย ซึ่งมีใจความ ทำนองเดยี วกับทไ่ี ทยทำกบั องั กฤษ เมอื่ วนั ท่ี ๒๖ กุมภาพนั ธ พ.ศ. ๒๓๗๕ ป พ.ศ. ๒๓๙๓ รัฐบาลสหรฐั อเมริกาเห็นวา สญั ญาทท่ี ำกนั ไวม ิไดเ กิดประโยชนจงึ ไดส ง นายโจเซฟ บลั เลสเดียร (Joseph Balestier) เขา มาทบทวนสนธิสัญญาเสียใหม แตการเจรจาไมป ระสบผลสำเรจ็ ๘.๔ ความสัมพนั ธก บั ตางประเทศสมยั กรุงรัตนโกสินทรยคุ ปฏิรปู บา นเมือง สมัยรัชกาลที่ ๔ จนถึงสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ ๒ เปนชวงที่ไทยตองเผชิญกับลัทธิลาอาณานิคมของ มหาอำนาจตะวนั ตก ดงั นั้น ไทยจงึ ตอ งอาศยั ความสัมพันธระหวางประเทศเพ่ือรกั ษาเอกราชและอธิปไตยของชาติมิให ตกเปน อาณานิคมของมหาอำนาจตะวนั ตก รวมทง้ั เพ่อื ใหไ ดผ ลประโยชนทางเศรษฐกจิ สำหรับลกั ษณะความสัมพันธมี อยูหลายลักษณะ เชน การยอมประนีประนอม การผูกมิตรไมตรี การเผชิญหนาทางการทหาร การยอมเสียสละ ประโยชนบ างสว น เปนตน โดยมรี ายละเอยี ด ดังน้ี ๘.๔.๑ สมยั รชั กาลท่ี ๔ ลักษณะความสัมพันธระหวา งประเทศในสมัยรัชกาลท่ี ๔ อยูในลักษณะการยอมประนีประนอมกับชาติยุโรป โดยเฉพาะอังกฤษกบั ฝรั่งเศส ๑) ความสัมพันธกับอังกฤษ เมื่ออังกฤษสงเซอร จอหน เบาวริง เปนทูตเขามาเจรจาการคากับไทยใน พ.ศ. ๒๓๙๘ จนทั้งสองฝายไดลงนามในสนธิสัญญาทางพระราชไมตรีและการพาณิชยรว มกัน ที่เรียกวา “สนธิสัญญาเบาว ริง” แมไทยจะรักษาเอกราชไวได รวมทั้งเศรษฐกิจมีความเจริญรุงเรือง แตไทยก็ตองเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขต ใหก ับอังกฤษ ๒) ความสัมพนั ธกับฝร่ังเศส ในสมยั รชั กาลที่ ๔ ไทยตองยอมผอนปรนกับฝรัง่ เศสเกีย่ วกับเขมร เพ่ือปองกัน มิใหฝรั่งเศสใชปญ หาเขมรเปนขออางในการเขามาโจมตีและยึดครองดินแดนไทย ในที่สุดไทยไดเจรจากับฝร่ังเศส ทำ ใหไทยตองเสยี ดนิ แดนเขมรสว นในใหก ับฝร่ังเศส และฝรั่งเศสยอมรับวา ไทยมกี รรมสิทธิ์เหนือเมอื งเสียมราฐและเมอื ง พระตะบอง ๗๐
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๘.๔.๒ สมัยรชั กาลท่ี ๕ มอี ยูหลายลกั ษณะเพื่อรักษาเอกราชของชาติเอาไว เชน การเผชญิ หนา ทางการทหาร ดังเชน การทำสงคราม ปอ งกันอาณาเขตกบั ฝร่ังเศส จนเกดิ กรณี ร.ศ. ๑๑๒ การใชวธิ ถี ว งดุลอำนาจ ดงั เชน รัชกาลที่ ๕ ทรงเจรจากับอังกฤษ เพื่อถวงดุลอำนาจกับฝรั่งเศส การผูกมิตรไมตรีกับชาติอื่น ๆ ดังเชน รัสเซีย รวมทั้งการสรางเกียรติภูมิใหเปนที่รูจัก และยอมรบั จากนานาชาติ ดวยการทร่ี ชั กาลที่ ๕ เสด็จประพาสยุโรปถึง ๒ ครั้ง เปน ตน การเสด็จตา งประเทศนอกจาก เปนการเจริญพระราชไมตรีแลว ยังเปนโอกาสดีที่จะเห็นความเจริญทั้งในดานความเปนอยูของประชาชนและ วทิ ยาการความกาวหนาในดา นวตั ถแุ ละเทคโนโลยีตา งๆ เพือ่ นำมาปรบั ปรงุ บา นเมืองดว ย การเสดจ็ ประพาสตางประเทศของรชั กาลท่ี ๕ ครั้งท่ี ๑ เสด็จประพาสสงิ คโปรและชวา พ.ศ. ๒๔๑๓ ครั้งที่ ๒ เสด็จประพาสอนิ เดีย พ.ศ. ๒๔๒๐ ครัง้ ท่ี ๓ เสด็จประพาสยโุ รปคร้ังแรก พ.ศ. ๒๔๔๐ คร้งั ที่ ๔ เสด็จประพาสยุโรปครง้ั ทสี่ อง พ.ศ. ๒๔๕๐ เหตุการณความสัมพันธระหวางประเทศของไทยในสมัยรัชกาลที่ ๕ นับเปนวิกฤตการณชวงหนึ่งใน ประวตั ิศาสตรไทย เนือ่ งจากไทยถูกชาติมหาอำนาจตะวนั ตก โดยเฉพาะจากองั กฤษและฝรง่ั เศสคกุ คามอยางหนกั ความสัมพนั ธระหวา งไทยกับฝรงั่ เศส สมัยรัชกาลท่ี ๕ ๑. การเสียแควนสิบสองเจาไทย พ.ศ. ๒๔๓๑ ( รัตนโกสินทรศก ๑๐๗) ฝรั่งเศสขอทำสนธิสัญญากับไทย เพื่อตั้งสถานกงสุลที่หลวงพระบาง พ.ศ. ๒๔๓๑ โดยให นายออกุสต ปาวี (Monsieur August Pavie) เปนกงสุล ประจำ ตอมาพวกฮอเขาปลนเขตแดนไทยจนถึงหลวงพระบาง ไทยจึงรีบยกทัพไปปราบปรากฏวาสามารถขับไลพวก ฮอออกจากเขตแดนไทยไดทั้งหมด แตฝรั่งเศสยังคงยึดแควนสิบสองเจาไทย และหัวพันทั้งหาทั้งหกไวไมยอมยกทัพ กลับไป โดยอา งวา จะคอยปราบปรามพวกฮอ ๒. การเสยี ดินแดนฝง ซา ยของแมน ้ำโขง พ.ศ. ๒๔๓๖ ( รตั นโกสินทรศ ก ๑๑๒) ฝร่งั เศสตองการใหลาวหรือ ฝงซายของแมน้ำโขงตกเปนเมืองขึ้นของตน จึงใชขออางวาญวนและเขมรเคยมีอำนาจเหนือลาวมากอน เมื่อญวนกับ เขมรเปนเมืองขึ้นของฝรัง่ เศสดินแดนตาง ๆ เหลานี้ก็ควรตกเปน ของฝร่ังเศสดวยใน พ.ศ. ๒๔๓๖ (ร.ศ.๑๑๒) ฝรั่งเศส จึงสงกองทัพเรือมาตามลุมแมน้ำโขงและสง เรือรบ ๒ ลำ มาปดปากแมน้ำเจาพระยา ทหารไดทำการยิงตอสูไมสำเรจ็ มีคนไดรับบาดเจ็บและเรือเสียหายมาก นายปาวีซึ่งเปนเอกอัครราชทูตฝรั่งเศสประจำประเทศไทย ไดยื่นคำขาดที่จะ ปดนานน้ำไทย ถาไทยไมปฏิบัติตามขอเรียกรองของฝรั่งเศส และปดอาวไทยทันที่รัฐบาลไทยจึงตองปฏิบัติตามขอ เรียกรอ งของฝร่ังเศสทุกประการเพ่ือเอกราชและอธิปไตยของชาติ วกิ ฤตการณ ร.ศ. ๑๑๒ นี้นับวาไทยสูญเสียดินแดน ครง้ั สำคัญและมากท่สี ดุ โดยตองยอมยกอาณาจักรลาวเกือบทั้งหมดใหกับฝรั่งเศส ๓. การเสยี ดนิ แดนฝงขวาของแมน ้ำโขง พ.ศ. ๒๔๔๖ ( รัตนโกสนิ ทรศก ๑๒๒) จากวิกฤตการณ ร.ศ. ๑๑๒ ทำใหฝรั่งเศสยึดดินแดนจันทบุรี ซึ่งนับวาเปนเมืองยุทธศาสตรเมืองหนึ่งของไทย ไวเปนประกันถึง ๑๐ ป ไทยจึง หาทางแลกเปลีย่ นโดยยอมยกเมืองมโนไพรและจำปาศักดิ์ ซึง่ อยูตรงขา มกบั เมืองปากเซ และดนิ แดนฝงขวาของแมน้ำ ๗๑
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม โขง ตรงขามกบั เมืองหลวงพระบางใหใ น พ.ศ. ๒๔๔๘ ฝรั่งเศสจงึ ยอมถอนทหารออกจนั ทบรุ ี แตกลบั ไปยึดเมืองตราด ไวแ ทน ๔. การเสียดินแดนมณฑลบูรพา พ.ศ. ๒๔๔๙ ( รัตนโกสินทรศก ๑๒๕) ไทยยอมทำสัญญายกมณฑลบูรพา ซึ่งประกอบดว ยเมอื งพระตะบอง เสียมราฐ ศรีโสภณ (เขมรสว นใน) ใหแกฝรัง่ เศส เพือ่ แลกเปลย่ี นกับจงั หวดั ตราดและ เกาะตาง ๆ ท่ีอยูใตแหลมสิงห ลงไปจนถึงเกาะกูดที่ฝร่ังเศสยึดไว สิ่งสำคัญท่ีไทยไดรับจากการลงนามในสัญญาน้ี เม่ือ วันที่ ๒๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ คือ ฝรั่งเศสยอมผอนผันใหคนในบังคับฝรั่งเศสที่เปนชาวเอเชีย ซึ่งมาจดทะเบียน ภายหลังวนั ลงนามในสัญญาใหข ้ึนอยูในอำนาจของศาลไทย แตศาลกงสุลของฝรั่งเศสก็ยังคงมีอำนาจที่จะเรียกคดีจาก ศาลไทยไปพิจารณาใหมไ ด จนกวา ไทยจะประกาศใชป ระมวลกฎหมายครบถวนแลว ความสมั พนั ธระหวางไทยกบั อังกฤษ สมัยรชั กาลท่ี ๕ ๑. อนุสัญญาไทยทำกับอังกฤษ พ.ศ. ๒๔๔๐ วันที่ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๐ รัฐบาลไดลงนามในอนุสัญญา ลับรวมกับอังกฤษ โดยตกลงวารัฐบาลไทยจะไมยินยอมใหชาติหนึ่งชาติใด เชาซื้อหรือถือกรรมสิทธิ์ในดินแดนไทย ตั้งแตบริเวณใตตำบลบางสะพาน จังหวัดประจวบคีรีขันธลงไป โดยไมไดรับความเห็นชอบจากรัฐบาลอังกฤษเปนลาย ลักษณอักษร สวนอังกฤษตกลงใหความคุมครองทางทหารแกไ ทยกรณีท่ีถูกชาตอิ ื่นรกุ รานผลของอนุสัญญาฉบับนี้ ทำ ใหอังกฤษมีอิทธิพลทางดานการเมอื งและการคา ในดินแดนไทย ตั้งแตตำบลบางสะพานไปจนตลอดแหลมมลายู เพียง ชาตเิ ดยี ว ทำใหไทยเสียเปรยี บมาก และเมื่อไทยถูกฝรั่งเศสบังคับใหยกดนิ แดนฝงขวาของแมน้ำโขงใหฝรัง่ เศส อังกฤษ ก็ไมไดใหความชวยเหลือแตอยางใด และอนุสัญญานี้ยังเปนการละเมิดสิทธิประเทศอื่น ๆ ที่มีไมตรีกับไทยอีก ทำให รฐั บาลตอ งพยายามหาวถิ ีทางจะยกเลิกเสียโดยเรว็ ๒. การเสียรัฐไทรบุรี กลันตัน ตรังกานู และปะลิส ใหอังกฤษ พ.ศ. ๒๔๕๒ รัตนโกสินทรศก ๑๒๘ เม่ือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูห ัว เสด็จกลับจากประพาสยุโรปครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๔๕๒ นายเอ็ดเวิรด สโตรเบล ซึ่งเปนที่ปรึกษาราชาแผนดินชาวอเมริกาเสนอ ใหไทยแลกดินแดนมลายูกับการยกเลกิ สิทธิสภาพนอกอาณาเขต ของ คนในประเทศอังกฤษในประเทศไทย ขอกูเงินสรางทางรถไฟสายใต และยกเลิกอนุสัญญาลับป พ.ศ. ๒๔๔๐ การ ดำเนนิ งานนป้ี ระสบผลสำเร็จ มีการลงนามในสนธิสัญญา วันที่ ๑๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๑ มใี จความสำคญั ดังตอไปนี้ “รัฐบาลไทยยอมยกดินแดนรัฐมลายู คือ ไทรบุรี กลันตัน ตรังกานู ปะลิส รวมทั้งเกาะใกลเคียงใหอังกฤษ ฝายอังกฤษยอมใหคนในบังคับอังกฤษทั้งยุโรปและเอเชีย ซึ่งไดจดทะเบยี นไวก ับกงสุลกอนทำสัญญา ใหไปขึ้นกับศาล ตา งประเทศ สวนคนในบงั คบั อังกฤษ ทจี่ ดทะเบยี นหลังทำสนธสิ ัญญาฉบับนี้ใหไปขน้ึ ศาลไทย แตข อใหมีท่ีปรึกษาทาง กฎหมายเปนชาวยุโรปเขารวมพิจารณาดวย แตศาลกงสุลของอังกฤษก็ยังมีสิทธิจะถอนคดีของคนในบังคับอังกฤษไป พจิ ารณาได” สนธิสัญญานี้มีผลกระทั่งไทยประกาศใชประมวลกฎหมายใหครบถวนเปนเวลา ๕ ป ในสัญญานี้ใหยกเลิก อนุสัญญาลบั พ.ศ. ๒๔๔๐ ดวย และการสรา งรถไฟสายใต รฐั บาลอังกฤษจะใหร ฐั บาลไทยกูเงิน ๕ ลานปอนด โดยคิด ดอกเบย้ี ต่ำ แตต อ งใหชาวอังกฤษเปน ผูควบคุมการกอสรา งทางรถไฟสายนเ้ี อง เพราะองั กฤษตอ งการใหบรรจบกับทาง รถไฟในมลายูของอังกฤษ ๗๒
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๘.๔.๓ สมยั รัชกาลที่ ๖ ความสัมพนั ธร ะหวางประเทศของไทยสมัยสงครามโลกคร้งั ที่ ๑ ในสมัยรัชกาลที่ ๖ ไดเกิดสงครามโลกครั้งที่ ๑ โดยมีสาเหตุจากสงครามฟรังโก-ปรัสเซีย เปนเหตุใหเยอรมัน และฝร่ังเศสประกาศเปนศตั รูกัน ทำใหท้ังสองประเทศแสวงหาพันธมิตร เพอื่ ปอ งกันตัวเอง ดังนั้น มหาอำนาจในยุโรป จึงแบงออกเปนสองกลุม คือ ฝายเยอรมัน และฝายฝรั่งเศส ประเทศทั้งสองพยายามแสวงหาอาณานิคม เพื่อเสริม กำลังของตน มหาอำนาจทั้งสองประเทศมีความขัดแยงกันตลอดเวลาเกี่ยวกับผลประโยชนและกรณีพิพาทเกี่ยวกับ อาณานคิ ม จนกระท่งั ถึง พ.ศ. ๒๔๕๗ มกุฎราชกมุ าร ฟรานซสิ เฟอรด ินาน แหง ออสเตรีย ซงึ่ เปนประเทศที่อยูในกลุม ฝายเยอรมัน ถูกลอบปลงพระชนม ขณะเสด็จประพาสเมืองซาราเจโว ในแควนบอสเนีย ทางการจับกุมผูรายได ซึ่ง คนรายเปนชาวสลาฟ สัญชาติเซอรเบีย ออสเตรียประกาศให เซอรเบียสงคนรายใหออสเตรียตัดสิน แตทางเซอรเบีย ไมยอม ออสเตรยี ซงึ่ มเี รอ่ื งบาดหมางกบั เซอรเบียอยูกอ น จึงประกาศสงครามกบั เซอรเบียทนั ที ในวนั ท่ี ๒๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๗ และรัสเซยี ซง่ึ อยใู นฐานะผูพทิ กั ษ ชาวสลาฟ ไดยื่นมอื เขา ชวยเหลอื เซอรเ บยี ดังน้นั เยอรมนั จึงประกาศสงครามกบั รัสเซีย เพราะถือวาออสเตรีย เปน ประเทศท่อี ยใู นเครอื พนั ธมิตร ตอมา ฝรง่ั เศส องั กฤษ ญปี่ นุ อิตาลี สหรฐั อเมรกิ าก็เขา รว มมอื กบั รสั เซีย รบกบั ฝา ย เยอรมัน ออสเตรีย ฮังการี และตุรกี ทำใหสงครามโลกครั้งที่ ๑ ระเบิดขึ้น เนื่องมาจากความขัดแยงของชนกลุมนอย จนในทส่ี ดุ เปนการสรู บที่ขยายวงกวางออกไปกลายเปน สงครามโลก สงครามโลกครั้งที่ ๑ ซึ่งเกิดขึ้นในทวีปยุโรปเปนการสูรบระหวางฝายมหาอำนาจกลางกับฝายสัมพันธมิตร ชว งแรกไทยวางตวั เปนกลางแตภายหลงั ก็ไดเขารวมกับฝายสัมพนั ธมติ ร และเปนฝายไดรับชยั ชนะ ไทยไดเรียกรองกับ ชาติมหาอำนาจตะวันตกในการขอเจรจาแกไขสนธิสัญญาในเรื่องการศาลและภาษีอากรที่เสียเปรียบ ซึ่งก็ประสบ ความสำเรจ็ ดวยดี ๗๓
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม หนวยการเรียนรทู ่ี ๓ บทบาทของชาตไิ ทยในสมัยประชาธิปไตย สาระสำคัญ พัฒนาการดานการเมืองการปกครองเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม และความสัมพันธระหวางประเทศ ของไทยสมัยรัตนโกสินทรในของยุคประชาธิปไตย โดยการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรง เปนประมุขนั้น นำมาซึ่งอำนาจที่แทจริงของประชาชนจึงปจจัยสำคัญที่สงผลตอความมั่นคงและการเจริญเติบโต ทางเศรษฐกิจอยางยิ่ง โดยเฉพาะการนำแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ มาใชเปนแนวทางในการพัฒนา ประเทศ อันสงผลตอ การปรับปรุงเปล่ียนแปลงลักษณะโครงสรางทางสงั คมและวัฒนธรรมไทยในกระแสโลก ทำให ไทยกาวขึ้นมามีบทบาทมากขึ้นในสังคมโลก เกิดความสัมพันธอันดีระหวางประเทศไทยกับนานาประเทศ สราง ความเจริญรงุ เรืองของไทยในปจ จบุ นั ๑. สาเหตุการเปล่ยี นแปลงการปกครองในป พ.ศ. ๒๔๗๕ ๑.๑ ความเสือ่ มของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย การที่คณะนายทหารหนุมภายใตการนำของ ร.อ. ขุนทวยหาญพิทักษ (เหล็ง ศรีจันทร) ไดวางแผนยึดอำนาจ การปกครอง เพื่อเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบที่จำกัด พระราชอำนาจ ของพระมหากษัตรยิ ใหอยูในฐานะประมุขของประเทศภายใตรัฐธรรมนูญ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๔ แตไมประสบความสำเรจ็ เพราะถูกจับกุมกอนลงมือปฏิบัติงาน แสดงใหเห็นถึงความเสื่อมของระบอบนี้อยางเห็นไดชัด ขณะเดียวกันในสมัย รัชกาลที่ ๖ ไดมีการวิพากษวิจารณกันอยางกวางขวางเกี่ยวกับการใชจายเงินงบประมาณ ที่ไมดุลกับรายรับ ทำใหมี การกลาวโจมตรี ัฐบาลวาใชจา ยฟมุ เฟอ ยเกนิ ไป ครั้งตอ มาในสมัยรชั กาลท่ี ๗ พระองคก ็ถกู โจมตวี าทรงตกอยูใตอ ิทธิพล ของอภิรัฐมนตรีสภา ซึ่งเปนสภาที่ปรึกษาที่ประกอบดวยสมาชิกที่เปนพระบรมวงศานุวงศชั้นสูง และบรรดาพระ ราชวงศก็มบี ทบาทในการบริหารบานเมืองมากเกินไป ควรจะใหบ ุคคลอื่นทีม่ คี วามสามารถเขามีสว นรว มในการบริหาร บานเมืองดวย ปรากฎการณดังกลาวสะทอนใหเห็นถึงความไมพอใจตอระบอบการปกครองที่มีพระ มหากษัตริยอยู เหนอื กฎหมาย ซ่ึงนบั วนั จะมีปฏกิ ริ ิยาตอ ตา นมากขน้ึ ๑.๒ การไดรับการศึกษาตามแนวความคิดตะวันตกของบรรดาชนชัน้ นำในสงั คมไทย อิทธิพลจากการปฏิรูปการศึกษาในสมัยรัชกาลที่ ๕ ทำใหคนไทยสวนหนึ่งที่ไปศึกษายังประเทศตะวันตก ไดรับอิทธิพลแนวคิดทางการเมืองสมัยใหม และนำกลับมาเผยแพรในประเทศไทย ทำใหคนไทยบางสวนที่ไมไดไป ศึกษาตอในตางประเทศรับอิทธิพลแนวความคิดดัง กลาวดวย อิทธิพลของปฏิรูปการศึกษาไดสงผลกระตุนใหเกิด ความคิดในการเปลี่ยนแลปงการปกครองมากขึ้น นับตั้งแตคณะเจานายและขาราชการเสนอคำกราบบังคมทูลให เปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. ๒๔๒๗ นักหนังสือพิมพอยางเทียนวรรณ (ต.ว.ส.วัณณาโภ) ก.ศ.ร. กุหลาบ (ตรุษ ตฤษณานนท) ไดเรียกรองใหปกครองบานเมืองในระบบรฐั สภา เพื่อใหประชาชนมีสวนรวมในการปกครอง และยังได กลาววิพากษวิจารณสังคม กระทบกระเทียบชนชั้นสูงที่ทำตัวฟุงเฟอ ซึ่งตัวเทียนวรรณเองก็ไดกราบบังคมทูลถวาย ๗๔
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม โครงรางระบบการปกครองที่เปนประชาธิปไตยแดรัชกาลท่ี ๕ ตอมาในรชั กาลท่ี ๖ กลมุ กบฏ ร.ศ. ๑๓๐ ท่ีวางแผนยึด อำนาจการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ก็เปนบุคคลที่ไดรบั การศึกษาแบบตะวันตกแตไมเคยไปศึกษาในตางประเทศ แต คณะผูกอการเปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. ๒๔๗๕ เปนคณะบุคคลที่สวนใหญผานการศึกษามาจากประเทศ ตะวนั ตกแทบทั้งส้นิ แสดงใหเ หน็ ถงึ อิทธิพลของความคดิ ในโลกตะวันตกท่ีมีตอชนชั้นผนู ำของไทยเปนอยางย่ิง เม่ือคน เหลานี้เห็นความสำคัญของระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริยเปนประมุข การเปลี่ยนแปลงกรปกครองจึง เกดิ ข้ึน ๑.๓ ความเคล่อื นไหวของบรรดาส่ือมวลชน สื่อมวลชนมีบทบาทในการกระตุนใหเกิดความตื่นตัวในการปกครองแบบใหม และปฏิเสธระบบการปกครอง แบบสมบูรณาญาสิทธิราชย เชน น.ส.พ.ตุลวิภาคพจนกิจ (พ.ศ. ๒๔๔๓ - ๒๔๔๙) น.ส.พ.ศิริพจนภาค (พ.ศ. ๒๔๕๑) น.ส.พ.จีนโนสยามวารศัพท (พ.ศ. ๒๔๔๖ - ๒๔๕๐) น.ส.พ.บางกอกการเมือง (พ.ศ. ๒๔๖๔) น.ส.พ.สยามรีวิว(พ.ศ. ๒๔๓๐) น.ส.พ.ไทยใหม (พ.ศ. ๒๔๗๔) ตางก็เรียกรองใหมีการปกครองในระบบรัฐสภาที่มีรฐั ธรรมนูญเปนหลักในการ ปกครองประเทศ โดยชี้ใหเห็นถึงความดีงามของระบอบประชาธิปไตยที่จะเปนแรงผลักดันใหประชาชาติมีความ เจรญิ กาวหนามากกวาทีเ่ ปนอยู ดงั เชน ทป่ี รากฏเปน ตวั อยา งในหลาย ๆ ประเทศทีม่ กี ารปกครองในระบอบรัฐธรรมนูญ กระแสเรียกรองของสื่อมวลชนในสมัยนั้น ไดมีสวนตอการสนับสนุนใหการดำเนินของคณะผูกอการในอันที่จะ เปล่ียนแปลงการปกครองบรรลผุ ลสำเร็จไดเหมอื นกนั ๑.๔ ความขัดแยงทางความคดิ เกี่ยวกับการปกครองในระบอบประชาธิปไตย รชั กาลที่ ๗ ทรงเลง็ เห็นความสำคัญของการมรี ัฐธรรมนูญเปน กฎหมายสูงสดุ ในการปกครองประเทศ และทรง เตม็ พระทยั ทีจ่ ะสละพระราชอำนาจมาอยูภายใตรฐั ธรรมนญู เมือ่ ถึงเวลาทีเ่ หมาะสม แตเมอื่ พระองคท รงมีกระแสรับส่ัง ใหพ ระยาศรวี ิศาลวาจา และนายเรยมอนด บ.ี สตเี วนส รา งรฐั ธรรมนญู ขึ้นมา เพ่ือประกาศใช พระองคไ ดทรงนำเร่ืองน้ี ไปปรึกษาอภิรัฐมนตรีสภา แตอภิรัฐมนตรีสภากลับไมเห็นดวย โดยอางวา ประชาชนยังขาดความพรอมและเกรงจะ เปนผลเสียมากกวาผลดี ทั้ง ๆ ที่รัชกาลที่ ๗ ทรงเห็นดวยกับการประกาศใชรัฐธรรมนูญ แตเมื่ออภิรัฐมนตรีสภา คัดคาน พระองคจึงมีน้ำพระทัยเปนประชาธิปไตยโดยทรงฟงเสียงทัดทานจากอภิรัฐมนตรีสภาสวนใหญ ดังนั้น รัฐธรรมนูญจึงยังไมมีโอกาสไดรับการประกาศใช เปนผลใหคณะผูกอการชิงลงมือทำการเปล่ียนแปลงการปกครองใน วันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๔๗๕ ไดใ นท่สี ดุ ๑.๕ สถานะการคลังของประเทศและการแกป ญ หา การคลังของประเทศเริ่มประสบปญหามาตั้งแตสมัยรัชกาลที่ ๖ เพราะการผลิตขาวประสบความลมเหลว เนอ่ื งจากเกิดภาวะน้ำทวมและฝนแลงติดตอกัน ใน พ.ศ. ๒๔๖๐ และพ.ศ. ๒๔๖๒ ซงึ่ กอใหเ กดิ ผลเสยี หายตอการผลิต ขาวอยางรุนแรงภายในประเทศก็ขาดแคลนขาวที่จะใชในการบริโภค และไมสามารถสงขาวไปขายยังตางประเทศได ทำใหร ัฐขาดรายไดเ ปน จำนวนมาก รัฐบาลจงึ ตองจัดสรรเงนิ งบประมาณชวยเหลือชาวนา ขา ราชการ และผปู ระสบกับ ภาวะคาครองชีพทส่ี งู ข้ึน มีทัง้ รายจา ยอื่น ๆ เพิม่ ขึ้นจนเกินงบประมาณรายได ซงึ่ ใน พ.ศ. ๒๔๖๖ งบประมาณขาดดุล ถึง ๑๘ ลานบาท นอกจากนี้ รัฐบาลไดนำเอาเงนิ คงคลังที่เก็บสะสมไวออกมาใชจายจนหมดสิ้น ในขณะที่งบประมาณ รายไดต่ำ รชั กาลท่ี ๖ ทรงแกป ญ หาดวยการกูเ งินจากตางประเทศ เพื่อใหม เี งนิ เพยี งพอกับงบประมาณรายจาย ทำให เกดิ เสยี งวพิ ากษวิจารณว า รฐั บาลใชจ ายเงนิ งบประมาณอยางไมประหยดั ในขณะทีเ่ ศรษฐกจิ ของประเทศกำลังคบั ขนั ๗๕
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ตอ มาสมยั รัชกาลที่ ๗ ทรงดำเนนิ นโยบายตดั ทอนรายจายของรัฐบาลลดจำนวนขาราชการในกระทรวงตาง ๆ ใหน อ ยลง และทรงยินยอมตดั ทอนงบประมาณรายจา ยสว นพระองคใหน อยลง เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๙ ทำใหร ัฐบาลมีรายได เพ่มิ ข้นึ ปล ะ ๓ ลานบาท แตเน่อื งจากเศรษฐกจิ ของโลกเร่ิมตกต่ำมาเปน ลำดบั ตง้ั แต พ.ศ. ๒๔๗๒ ทำใหม ผี ลกระทบตอ ประเทศไทยอยางไมมีทางหลีกเลี่ยง รัฐบาลตองตัดทอนรายจายอยางเขมงวดที่สุด รวมทั้งปลดขาราชการออกจาก ตำแหนงเปนอันมาก จัดการยุบมณฑลตาง ๆ ทั่วประเทศ งดจายเบี้ยเลี้ยงและเบี้ยกันดารของขาราชการ รวมท้ัง การประกาศใหเงนิ ตราของไทยออกจากมาตรฐานทองคำ พ.ศ. ๒๔๗๕ รัฐบาลไดประกาศเพ่ิมภาษรี าษฎรโดยเฉพาะการเก็บภาษีเงินเดือนจากขาราชการ แตมาตรการ ดังกลาวก็ไมสามารถจะกอบกูสถานะการคลังของประเทศไดกระเตื้องขึ้นได จากปญหาเศรษฐกิจการคลังที่รัฐบาลไม สามารถแกไขใหมีสภาพเปนปกติได ทำใหคณะผูกอการใชเปนขออางในการโจมตีประสิทธิภาพการบริหารงานของ รัฐบาล จนเปนเง่อื นไขใหค ณะผูกอการดำเนนิ การเปล่ยี นแปลงการปกครองเปนผลสำเรจ็ ๑.๖ การประวิงเวลาพระราชทานรัฐธรรมนญู ในวันท่ี ๖ เมษายน ๒๔๗๕ การที่พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ มิอาจพระราชทานรัฐธรรมนูญในโอกาสสมโภชกรงุ ครบรอบ ๑๕๐ ป ในวันที่ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๕ เพราะไดรับการทัดทานจากคณะอภิรัฐมนตรี เปนการเรงรัดใหมี การปฏิวัตโิ ดยเร็วยิ่งขึ้น เพราะขาราชการที่มีความคิดกาวหนาเห็นวา หนทางที่จะไดรบั พระราชทานรัฐธรรมนูญ โดย ไมใชก ำลงั บงั คบั นั้นไมมแี ลว ๒. เหตกุ ารณก ารปฏวิ ัติ กลุมผูริเริ่ม คือ นักเรียนไทยในฝรั่งเศส ผูเปนหัวเรี่ยวหัวแรงสำคัญตั้งแตตน ไดแก นายปรีดี พนมยงค กับ รอยโทแปลก ขีตตะสังคะ เมื่อบุคคลเหลา นี้กลับประเทศไทย ก็รวบรวมผูคนซึ่งมีความคิดอยางเดยี วกัน โดยนายปรีดี พนมยงค ซึ่งไดรับพระราชทางบรรดาศักดิ์เปนหลวงประดิษฐมนูธรรม เปนผูดำเนินการดานพลเรือน และรอยโท แปลก ขตี ตะสังคะ ซึง่ ไดเลื่อนยศมีบรรดาศักดิ์เปนพนั ตรีหลวงพิบูลสงคราม เปนผูดำเนินการดานทหาร เม่ือรวบรวม ผูคนไดจำนวนมากพอสมควร จึงตั้งชื่อคณะปฏิวัติวา คณะราษฎร มีพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน พหลโยธนิ ) เปนหัวหนา พนั เอกพระยาทรงสรุ เดช (เทพ พันธมุ เสน) พนั เอกพระยาฤทธิอาคเนย (สละ เอมะศริ ิ) และ พนั โทพระประสาทพทิ ยยุทธ (วนั ชูถิ่น) เปนรองหวั หนา การปฏิวัติเริ่มในตอนเชาตรูข องวันท่ี ๒๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ขณะที่รัชกาลที่ ๗ ทรงแปรพระราชฐานไป ประทับที่พระราชวังไกลกังวล หัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ โดยอางกับกองทหารตาง ๆ วาเปนการซอมรบยุทธวิธี อยางใหม เมื่อมาถึงพรอมกันจึงไดประกาศวา เปนการปฏิวัติ หลังจากพระยาพหลพลพยุหเสนา อานประกาศแลวจงึ สงกำลังเขาควบคุมสถานที่สำคัญ ๆ ทางราชการในกรุงเทพฯ และแยกยายกันไปถวายอารักขา (ควบคุม) พระบรม วงศานุวงศช นั้ สูง และบคุ คลสำคญั เพ่อื เปนตัวประกนั สำหรบั ตอรอง เชน จอมพลสมเด็จเจา ฟา บริพตั รสุขุมพันธ กรม พระนครสวรรควรพินิต ประธานอภิรัฐมนตรีสภา และเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เปนตน ขณะนั้น สมเด็จเจาฟา บรพิ ัตรฯทรงดำรงตำแหนง ผูส ำเร็จราชการพระนครอยู พระองคทานทรงตัดสินพระทัยไมใชกำลังโตตอบคณะราษฎร ใหเกิดการเสียเลือดเนื้อขึ้น และทรงยินยอมออกแถลงการณใหประชาชนอยูในความสงบ ระหวางนั้นทางฝาย ๗๖
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม คณะราษฎรไดออกแถลงการณช้แี จงจุดประสงคในการเปลย่ี นแปลงการปกครองใหประชาชนทราบ และไดแถลงหลัก ๖ ประการ อันเปน นโยบายของคณะราษฎรทจี่ ะนำมาใชบริหารประเทศ หลกั ๖ ประการของคณะราษฎร ๑. หลักเอกราช จะรักษาความเปนเอกราชทั้งหลาย เชน เอกราชในทางการเมือง ในทางการศาล ในทาง เศรษฐกจิ ของประเทศไวใหม ัน่ คง ๒. หลักความปลอดภัย จะรักษาความปลอดภัยในประเทศ ใหการประทุษรายตอกันลดนอยลงใหมาก และ สรา งความสามัคคขี องคนในชาติ ๓. หลักเศรษฐกิจ จะบำรุงความสุขสมบูรณในทางเศรษฐกิจ โดยรัฐบาลใหมจะหางานใหราษฎรทุกคนทำ จะวางโครงการเศรษฐกิจแหง ชาติ ไมปลอยใหราษฎรอดอยาก ๔. หลกั เสมอภาค จะใหร าษฎรมีสทิ ธเิ สมอหนากัน ไมใหผใู ดมีสทิ ธเิ หนือผูอนื่ ๕. หลกั เสรีภาพ จะใหราษฎรมอี ิสระที่จะใชสทิ ธิ ผใู ดจะบังคับมิได ๖. หลักการศกึ ษา จะใหก ารศกึ ษาแกราษฎรอยา งทวั่ ถงึ หลงั จากนนั้ คณะราษฎรไดท ำหนังสอื ไปกราบบังคมทลู เชิญพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว รชั กาลท่ี ๗ ใหดำรง อยูในตำแหนงพระมหากษัตริยภายใตรัฐธรรมนูญ พระองคทรงยอมรับตามขอเสนอของคณะราษฎร เพื่อให ประเทศชาติมีรัฐธรรมนูญเชนเดียวกบั นานาอารยประเทศตามที่ทรงมีพระราชปณิธานอยูแลว ทำใหการเปลี่ยนแปลง การปกครองประสบความสำเร็จ โดยปราศจากการเสียเลือดเนอ้ื พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ เสด็จกลับกรุงเทพมหานคร ในวันที่ ๒๕ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ คณะราษฎรไดนำรัฐธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว ซึ่งหลวงประดิษฐมนูธรรมและคณะราษฎร บางคนไดรางขึ้น ทูลเกลาฯ ถวายเพื่อใหทรงลงพระปรมาภิไธย พระองคจึงไดพระราชทานพระราชบัญญัติธรรมนูญ การปกครองแผนดินสยามชั่วคราว ในวันที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ซึ่งมีมาตรา ๑ ระบุวา “อำนาจสูงสุดของ ประเทศนนั้ เปน ของราษฎรท้งั หลาย” นับเปนรัฐธรรมนญู ฉบับแรกของไทย พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวทรงเห็นถึงความสงบของบานเมืองและเจตนาที่ดีของคณะราษฎรจึง ไดรับเปนพระมหากษัตริยในระบอบใหมตอไป ดังมีพระราชหัตถเลขาตอบคณะราษฎรเมื่อวันที่ ๒๕ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ตอนหนึ่งวา “ความจรงิ ขาพเจา ก็ไดคิดอยูแลวท่ีเปล่ยี นแปลงทำนองน้ี คอื มพี ระเจา แผนดินปกครองตามพระ ธรรมนูญ จึงยอมรับที่จะเปนตัวเชิดเพื่อคุมโครงการตั้งรัฐบาลใหเปนรูปตามวิธีเปลี่ยนแปลงตั้งพระธรรมนูญ โดยสะดวก” ทั้งยังมพี ระราชหัตถเลขาถงึ เจา พระยาวรพงษพ ิพฒั น ผูสำเร็จราชการพระราชวังฯ ในวนั ที่ ๒๘ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ ตอนหนึ่งวา “พระราชวงศควรชวยกันรักษาความสงบโดยละมอมละไม เพราะความมุงหมายของ รัฐธรรมนญู กเ็ ปนสว นหนง่ึ แหงความดำรขิ องฉนั ใหเ จา คณุ ทูลพระบรมวงศานวุ งศและช้แี จงผจู งรักภกั ดีอยา กระทำการ ใด ๆ ซงึ่ ไมสงบราบคาบ แมเพยี งใชก ิริยาวาจาเสยี ดสีก็มบิ ังควร” จากนั้นคณะราษฎรจึงไดคัดเลือกสมาชิกสภาผูแทนราษฎรชั่วคราว จำนวน ๗๐ คน ตามที่ระบุไวใน รฐั ธรรมนญู ตั้งขน้ึ เปน สภาผูแทนราษฎร และไดมีการตงั้ คณะกรรมการข้นึ ๒ ชุด ชดุ แรก มจี ำนวน ๑๔ คน ทำหนาท่ี บริหารราชการแผน ดนิ ชดุ ทสี่ อง จำนวน ๙ คน เปน กรรมการรา งรฐั ธรรมนูญฉบับถาวร ๗๗
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๓. การพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบบั ถาวรและวกิ ฤตการณทางการเมอื งหลังการเปลีย่ นแปลงการปกครอง พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว พระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวรใหใชเปนกฎหมายสูงสุดใน การปกครองประเทศ ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ ในพระราชพิธี นั้น มีเกร็ดท่ี นาสนใจ คือ พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจา อยูหัว ทรงสั่งเจาพระยาวรพงษพิพัฒนว า “ใหยกพระแทนมนังคศิลาซ่งึ เปนของพระรวงเจาไปเสียในวังหลวง อยา ใหท านประทับ และพระสังวาลของพระเจาอยหู ัว รชั กาลท่ี ๑ ก็อยา หยิบมา ใหทานทรงในวันนั้น เพราะพระเจาแผนดินสองพระองคนี้ ทานไดกูชาติบานเมืองมา ฉันจะเปนผูที่จะพาไป… จึงไม สมควรจะนงั่ และใสของ ๆ ทาน” นอกจากนี้พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวยังทรงรำพันอยูเสมอดวยวา “ฉันกลัวตายไปเจอะปูยาตา ยายเขา จรงิ ๆ ทา นคงจะกริว้ วารบั ของทา นไวไ มอ ยูเปน แน” หลังจากรัฐธรรมนูญประกาศใชแลวจึงไดมีการตั้งคณะรัฐมนตรี จำนวน ๒๐ คน ทำหนาที่บริหารประเทศ มี พระยามโนปกรณนิติธาดา เปนนายกรัฐมนตรีคนแรก สาระสำคัญของรัฐธรรมนูญฉบับถาวรที่รัชกาลที่ ๗ พระราชทานใหใชเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ มีดังนี้ ๑. พระมหากษตั ริย ดำรงอยใู นฐานะอันเปนท่เี คารพสักการะ ผูใ ดละเมิดมิได ๒. อำนาจอธิปไตยมาจากปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริยซึ่งเปนพระประมุข ทรงใชอำนาจนี้แกโดย บทบญั ญตั ขิ องรัฐธรรมนูญ อำนาจอธปิ ไตยแบง ออกเปน ๓ สว น คือ นติ บิ ญั ญตั ิ บรหิ าร และตุลาการ ๓. พระมหากษัตริย ทรงใชอำนาจนิติบัญญัติ โดยคำแนะนำและยินยอมของสภาผูแทนราษฎร ซึ่งอยูใน ตำแหนงคราวละ ๔ ป มีสมาชิก ๒ ประเภท จำนวนเทากัน เปนระยะเวลา ๑๐ ป โดยมีสมาชิกประเภทที่ ๑ ไดแก สมาชกิ ที่ราษฎรเลอื กตัง้ เขามา และประเภทท่ี ๒ ไดแ ก สมาชกิ ที่พระมหากษัตรยิ ท รงแตงตั้ง ๔. พระมหากษัตริย ทรงใชอำนาจบรหิ ารทางคณะรัฐมนตรี ประกอบดวย นายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีอยาง นอย ๑๔ นาย อยางมาก ๒๔ นาย ๕. พระมหากษตั ริย ทรงใชอ ำนาจตุลาการทางศาล ซึง่ จดั ตั้งตามกฎหมาย เพื่อพจิ ารณาพพิ ากษาอรรถคดี ในชวงระยะเวลาไมถึง ๑ ป ของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ไดเกิดความยุงยากทางการเมืองขึ้น ทั้งนี้ สืบ เน่ืองมาจากความคิดเหน็ ขัดแยงในคณะรฐั บาล เก่ียวกับเรื่อง “เคา โครงเศรษฐกิจ” ของหลวงประดิษฐมนูธรรม (ปรีดี พนมยงค) ซึ่งพระยามโนปกรณนติ ิธาดา นายกรัฐมนตรี เห็นวา เคาโครงการเศรษฐกิจนี้ ดำเนินการตามหลักการของ ประเทศสังคมนิยม ซึ่งก็สอดคลองกับพระบรมราชวินิจฉัยของรชั กาลที่ ๗ ในขณะเดียวกันพระยามโนปกรณนิติธาดา ไดออกคำสั่งหามขาราชการและสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเขาเปนสมาชิกสมาคมเกี่ยวของกับการเมือง ซึ่งเทากับจะ เปน การลมคณะผูกอการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ตอมาในวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๖ พระยามโนปกรณนิติ ธาดาไดประกาศพระราชกฤษฎีกายุบสภาผูแทนราษฎร งดใชรัฐธรรมนูญบางมาตรา และออกพระราชบัญญัติการ กระทำอันเปน คอมมิวนิสต ซง่ึ เปน ผลทำใหห ลวงประดิษฐมนูธรรมตองเดินทางออกนอกประเทศ ความขดั แยงระหวาง รัฐบาลกับคณะราษฎรจึงปรากฏเดนชัดขึ้น ในที่สุด พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา จึงกอการรัฐประหาร ยึดอำนาจ รัฐบาล เมื่อวันที่ ๒๐ มิถนุ ายน พ.ศ. ๒๔๗๖ และข้นึ ดำรงตำแหนง นายกรฐั มนตรี อำนาจของคณะราษฎรจึงคืนกลับมา อกี คร้งั หน่ึงพรอ มกันน้นั หลวงประดิษฐมนธู รรมก็ไดเดินทางกลบั ประเทศไทยเขา รวมกับรฐั บาลชุดใหม ๗๘
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๔. เหตกุ ารณส ำคัญหลงั การปฏวิ ัติของคณะราษฎร ๔.๑ กบฏบวรเดช เหตุการณในระยะตอมา มีหลายสิ่งที่แสดงใหเห็นวาสมาชิกคณะราษฎรบางคนละทิ้งสัญญาที่ใหไวกับ ประชาชน และละเลยหลักการที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะการปลอยใหประชาชนฟองรองพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๗ ซึ่งเปนการหมิ่นพระบรมเดชานุภาพ สรางความไมพอใจใหแกประชาชนสวนหนึ่ง พลเอก พระวรวงศเธอ พระองคเจาบวรเดช อดีตเสนาบดีกระทรวงกลาโหม กับพันเอกพระยาศรีสิทธิสงคราม (ดิ่น ทาราบ) และนายทหารผูใหญอีกหลายคน จึงไดกอการกบฏขึ้นในวันที่ ๑๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ เพื่อใหมีการปกครองตาม ระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตริยเปน ประมุขอยางแทจริง คณะกบฏเคลื่อนกำลังทหารนครราชสีมา สระบุรี อยุธยา มาจนถึงดอนเมือง เกิดการสูรบขน้ึ จนถงึ ขน้ั ประจัญบาน แตในทสี่ ุดกองทหารฝายรฐั บาลอันมีพนั ตรีหลวงพิบูล สงครามเปน ผบู ัญชาการรบกส็ ามารถปราบลงได พันเอกพระยาศรีสิทธสิ งครามตายในท่รี บ และพลเอกพระวรวงศเธอ พระองคเ จา บวรเดชเสด็จลภ้ี ยั ไปตา งประเทศ ๔.๒ การสละราชสมบัติของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยูหวั รชั กาลท่ี ๗ การกบฏครั้งนี้มีผลกระทบกระเทือนตอพระราชฐานะของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เพราะ คณะราษฎรเขาใจวา พระองคทรงสนับสนุนการกบฏ ทั้ง ๆ ที่ทรงวางพระองคเ ปนกลาง ความสัมพันธระหวางรัชกาล ท่ี ๗ และคณะราษฎรจงึ รา วฉานย่งิ ขึ้น ตน พ.ศ. ๒๔๗๗ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยูห วั รชั กาลท่ี ๗ เสดจ็ ไปรักษาพระเนตรท่ปี ระเทศอังกฤษ ระหวางนั้นไดทรงขอใหค ณะราษฎรคำนงึ ถึงความตอ งการอันแทจริงของประชาชน และใหปกครองประเทศตามหลัก สากลเยยี่ งนานาประเทศ แตไมสัมฤทธิผ์ ล จึงทรงประกาศสละราชสมบัติในวันที่ ๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๗ รัฐบาลและ สภาผูแทนราษฎรในขณะนั้น ลงมติเห็นชอบกราบทูลอัญเชิญพระวรวงศเธอ พระองคเจาอานันทมหิดล พระโอรสใน สมเด็จเจาฟามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร (โอรสพระองคหนึ่งของรัชกาลที่ ๕) ขึ้นครองราชสมบัตเิ ปน สมเดจ็ พระเจา อยูห ัวอานนั ทมหิดล รชั กาลที่ ๘ ๔.๓ การสรา งและพฒั นาชาติดานการเมอื ง ในประเทศตาง ๆ ทวั่ โลกเปนไปดว ยความรวดเรว็ ย่ิงข้นึ แมก ารบินนานาชาติยังไมมี แตการติดตอส่ือสารทาง วทิ ยุ และโทรเลข ก็สามารถทำไดสะดวก ทำใหประเทศซง่ึ แมจ ะเปนประเทศประชาธปิ ไตยใหม เร่ิมมบี ทบาทเก่ียวกับ การเมอื งระหวา งประเทศมากยิง่ ขน้ึ นับตั้งแตก ารสง ทหารไปรว มรบในสงครามโลก เปนตน มา ๔.๔ การแกไขสนธสิ ญั ญาเสยี เปรยี บและยกเลิกสทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขต สัญญาเสียเปรียบที่ไทยเราทำกับนานาประเทศไวในในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น ยังมีผลใชบังคับเรื่อยมา เปน อุปสรรคสำคัญในการสรางและพัฒนาชาติ โดยเฉพาะสิทธิสภาพนอกอาณาเขตของชาติตาง ๆ ทำใหไทยไมมีเอกราช สมบรู ณ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา เจาอยูหวั รชั กาลที่ ๖ ทรงแกไข โดยถอื โอกาสท่ีไทยเปนฝายชนะสงครามโลก ครั้งที่ ๑ รวมกับฝายสัมพันธมิตร โดยมีผูที่มีบทบาทสำคัญในการเจรจา คือ ดร.ฟรานซิส บี. แซร เปนที่ปรึกษา กระทรวงการตา งประเทศ และเปนบตุ รเขยของประธานาธิบดีวิลสัน แหงสหรัฐอเมรกิ า ภายหลงั ไดรับบรรดาศักดิ์เปน ๗๙
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม พระยากัลยาณไมตรี แตเจรจาสำเร็จเพียง ๒ ประเทศ ไดแก สหรัฐอเมริกา และญี่ปุน เนื่องจากรัชกาลที่ ๖ เสด็จ สวรรคตเสียกอน ทำใหตอ งพยายามตอมา และสามารถแกไขไดห มดทกุ ประเทศในสมัยรัฐบาลประชาธิปไตย ใน พ.ศ. ๒๔๘๑ ๔.๕ กรณีพิพาทอินโดจนี พ.ศ. ๒๔๘๓ ไทยไดด ินแดนบางสวนคนื จากฝรัง่ เศส ใน พ.ศ. ๒๔๘๒ ไดมีสงครามเกิดขึ้นในทวีปยุโรป กองทัพเยอรมันบุกเขายึดประเทศโปแลนด รุกเขาไปใน ประเทศฝรั่งเศส และอีกหลายประเทศในยุโรป จนลุกลามกลายเปนสงครามโลกครั้งที่ ๒ ความรูสึกชาตินิยมใน ประเทศไทย ทำใหเกิดการเดินขบวนเพื่อเรียกรองดินแดนคืนจากฝรั่งเศส รัฐบาลขอใหฝรั่งเศสทำความตกลงปกปน เขตแดนระหวา งไทยกับอนิ โดจีนของฝรั่งเศสเสียใหม แตตกลงกนั ไมไดแ ละฝร่ังเศสยังไมลวงละเมดิ พรมแดนไทย และ ใชกองทัพเรือฝรั่งเศสในอินโดจีนลวงล้ำนานน้ำทะเลไทยทางดานจังหวัดตราด จึงเกิดการรบขึ้นทั้งทางบกและทาง ทะเล กองทัพไดบุกเขาไปในดินแดนอินโดจีนและยึดดินแดนคืนไดหลายแหง แตกอนที่จะยึดไดทั้งหมด ญี่ปุนซึ่งเปน ประเทศมหาอำนาจและเริ่มมบี ทบาทในอินโดจีน เขามาไกลเกล่ีย ฝร่ังเศสยอมคนื ดนิ แดนฝง ขวาแมน ้ำโขงที่เสียไปคร้ัง ที่ ๔ ในสมัยรัชกาลที่ ๕ และปรับปรุงแนวเขตแดนใหม ดินแดนฝงขวาแมนำ้ โขงสวนท่ีตรงขามกับหลวงพระบาง ไทย ตั้งชื่อเปนจังหวัดลานชาง และดินแดนฝงขวาแมน้ำโขงตอนลาง ตั้งชื่อเปนจังหวัดจำปาศักดิ์ จังหวัดพิบูลสงคราม จังหวัดพระตะบอง การปรบั ปรุงเขตแดนคราวนี้ ทำใหราชอาณาจกั รไทยครอบคลมุ ไปถึงทะเสสาบเขมรตอนบน ๔.๖ วิกฤตการณทางการเมืองหลงั สงครามโลกคร้ังท่ี ๒ กอนสงครามโลกครั้งที่ ๒ จะสงบนั้น ในฐานะที่ไทยประกาศสงครามกับอังกฤษ และสหรัฐอเมริกา ประเทศ ไทยโดยเฉพาะกรุงเทพฯ จึงถูกเครื่องบินฝายสัมพันธมิตรโจมตีทางอากาศ ทิ้งระเบิดทำลายจุดยุทธศาสตร เชน สะพาน โรงไฟฟา และอาคารตาง ๆ ประชาชนไดรับความลำบากเดือดรอน จอมพล ป. พิบูลสงคราม (หลวงพิบูล สงคราม) ซึ่งเปนนายกรัฐมนตรีเวลานั้น จึงถูกสถานการณบีบค้ัน ในที่สุดก็ตองลาออกจากตำแหนง ในวันที่ ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๘๗ เมอ่ื แพค ะแนนเสยี งในสภาผแู ทนราษฎร ๔.๗ ม.ร.ว.เสนยี ปราโมช เปน นายกรฐั มนตรเี พือ่ กอบกสู ถานการณบานเมอื ง พ.ศ. ๒๔๘๘ เม่อื จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม ลาออก นายควง อภัยวงศ (หลวงโกวทิ อภยั วงศ) ซงึ่ เปน ผูหนึ่งในคณะผูกอการ เปลี่ยนแปลงการปกครอง ใน พ.ศ. ๒๔๗๕ ไดขึ้นเปนนายกรัฐมนตรีแทน และไดลาออกใหนายทวี บุณยเกตุ เปน นายกรัฐมนตรีชั่วคราว เพื่อรอ ม.ร.ว.เสนีย ปราโมช กลับจากสหรัฐอเมริกามารับตำแหนงนายกรัฐมนตรี เพื่อแก สถานการณบานเมืองทีต่ กเปนฝายแพสงคราม เนื่องจาก ม.ร.ว.เสนีย ปราโมช เปนหัวหนาคณะเสรีไทย เปนที่รูจักดี ของสหรัฐอเมริกา มหาอำนาจชน้ั นำของฝา ยสมั พนั ธมิตรในเวลานน้ั ซ่งึ ม.ร.ว.เสนีย ปราโมช กแ็ กไขสำเรจ็ ลลุ วงไปได ดวยดี จนประเทศไทยไมมสี ภาพเปนผูแพสงคราม แมไทยจะไดชื่อวามีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย มาตั้งแต พ.ศ. ๒๔๗๕ แตตลอดเวลานั้นอำนาจใน การบริหารประเทศที่แทจริง ตกอยูในมือของคณะทหารที่มี จอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนผูนำ เมื่อจอมพล ป. พิบูล สงคราม หมดอำนาจลงภายหลังสงครามโลก มีการรางรัฐธรรมนูญขึ้นใหมในป พ.ศ. ๒๔๙๒ พรรคการเมืองตาง ๆ เกิดขึ้น ประชาชนมีโอกาสไดสัมผัสระบบการปกครองแบบประชาธิปไตย มีผูผลัดเปลี่ยนกันเปนนายกรัฐมนตรี คือ ๘๐
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม นายปรีดี พนมยงค (หลวงประดิษฐมนูธรรม) และพลเรือตรีถวัลย ธำรงนาวาสวัสดิ์ (หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์) แมทั้ง สองทานนจ้ี ะรว มอยูใ นคณะผกู อการเปล่ียนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ดวย แตก เ็ ปนฝา ยท่ไี มนิยมใชก ำลัง ๔.๘ รชั กาลที่ ๘ ถูกลอบปลงพระชนม และสาเหตกุ ารรัฐประหาร พ.ศ. ๒๔๙๐ หลังสงครามโลกสงบ สมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ ๘ ไดเสด็จนิวัติประเทศไทย พรอมดวย สมเดจ็ พระเจานองยาเธอ (พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร) และกอนที่จะ เสด็จกลับไปศึกษาตอที่ประเทศสวิตเซอรแลนด ก็ทรงถูกลอบปลงพระชนมในวันที่ ๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ คณะ ทหารซึ่งนยิ ม จอมพล ป. พิบูลสงคราม จึงอางเปนสาเหตหุ นึ่งกระทำรฐั ประหารเขา ยึดอำนาจขบั ไลร ฐั บาล ซึ่งมีพลเรือ ตรีถวัลย ธำรงนาวาสวัสด์ิ เปน นายกรัฐมนตรี ในวันที่ ๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๐ และใหน ายควง อภยั วงศ หัวหนา พรรคประชาธิปตย (ซึ่งเปนฝายตรงขามกับพรรคสหชีพ ของพลเรือตรีถวัลย ธำรงนาวาสวัสดิ์) เขารับตำแหนง นายกรัฐมนตรี แต ๖ เดือนตอมาคณะรัฐประหารกใ็ หอ อก แลวเชิญจอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนนายกรัฐมนตรีแทน ๔.๙ การตอ ตานลัทธคิ อมมวิ นิสต เมื่อจอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนนายกรัฐมนตรี เปนชวงเวลาที่เวทีการเมืองของโลก แบงออกเปน ๒ คาย ใหญ ๆ ไดแก คายเสรีประชาธิปไตย หรือคายตะวันตก มีสหรัฐอเมริกาเปนแกนนำ กับคายคอมมิวนิสต หรือคาย ตะวันออก มีสหภาพโซเวียตเปนผูนำ (ใน พ.ศ. ๒๔๙๒ จีนทั้งประเทศตกอยูในอำนาจของ เหมา เจอ ตุง ซึ่งปกครอง ประเทศในระบอบสังคมนิยมคอมมิวนิสต) ทั้งสองคายตางฝายตางอางวา อีกฝายหนึ่งคุกคามสันติภาพของโลก และ แสวงหาประเทศตาง ๆ เขารวมเปนพรรคพวกจอมพล ป. พิบูลสงคราม จังตัดสินใจนำประเทศเขารวมกับคายเสรี ประชาธปิ ไตย และทุม เทความไววางใจใหแกส หรฐั อเมรกิ า ๔.๑๐ การเขารวมสงครามเกาหลี สหประชาชาติลงมติวาจีนและเกาหลีเหนือ เปนฝายรุกรานเกาหลีใต ในพ.ศ. ๒๔๙๓ และสงกองทัพ สหประชาชาตเิ ขาไปชวยเกาหลีใต จอมพล ป. พิบูลสงคราม จึงสง กำลังทหารไทยไปรวมในกองทัพสหประชาชาติดวย ทงั้ กำลงั ทางบกและทางเรือ ๔.๑๑ สนธิสญั ญาปองกนั รว มกันแหงเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต ภาวะการคุกคามระหวาง ๒ คาย ที่เรียกวา สงครามเย็น ไดทวีความรุนแรงขึน้ ในที่สุดก็เกิดความรว มมือทำ สนธิสัญญาปองกันรวมกันแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (ส.ป.อ) ขึ้น ประกอบดวยสมาชิก ๘ ประเทศ ไดแก สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจกั ร ฝรงั่ เศส ออสเตรเลยี นวิ ซแี ลนด ปากสี ถาน ฟล ปิ ปนส และไทย มสี าระสำคญั วา เมื่อ ประเทศใดถกู รุกรานประเทศทเ่ี หลือจะเขา ชว ย ๔.๑๒ จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม กับไฮดป ารคท่สี นามหลวง การเขามามีอำนาจเปนนายกรัฐมนตรีโดยอำนาจรัฐประหาร ใน พ.ศ. ๒๔๙๐ ทำใหจอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดรับการตอตานจากประชาชน มีการกบฏเกิดขึ้นหลายหน แตสามารถปราบได เปนเหตุใหจอมพล ป. พิบูลสงคราม ตองหาวิธีแกไข ไดเดินทางไปดูงานในตางประเทศ พบวาประชาชนอังกฤษในลอนดอน มีสิทธิเสรีภาพในการพูด ๘๑
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม การเมืองทส่ี นามในสวนหลวงท่ีชื่อ ไฮดป ารค (Hyde Park) จงึ นำมาใชบ า ง โดยยอมใหมกี ารพูดการเมืองไดอยางเสรีที่ สนามหลวง ๔.๑๓ รฐั ประหาร พ.ศ. ๒๕๐๐ จอมพล ป. พิบูลสงคราม สงเสริมประชาธิปไตย โดยจัดใหมีการเลือกตั้งขึ้นในเดือนกุมภาพันธ พ.ศ. ๒๕๐๐ แตประชาชนไมพอใจ เชื่อวาฝายรัฐบาลโกงการเลือกตั้ง เนื่องจากที่เขต (อำเภอ) ดุสิตนั้น นับคะแนนผลการเลือกต้งั เปนเวลาถึง ๓ วัน ๓ คืน นิสิตนักศึกษาและประชาชนจึงเดินขบวนไปประทวงที่ทำเนียบรัฐบาล จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ซึ่งขณะนั้น ดำรงตำแหนงผูบัญชาการทหารบก สามารถทำความเขาใจกับนิสิตนักศึกษาและประชาชนได จึงมีชื่อเสียงขึ้นมา หลังจากเคยมีชื่อเสียงในการปราบกบฏมาแลว เมื่อเห็นวาประชาชนสนับสนุน อีกไมกี่เดือนตอมา จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต จึงทำรัฐประหารขับไลรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงครามในวันที่ ๑๖ กันยายน พ.ศ. ๒๕๐๐ และเชิญใหนายพจน สารสิน เลขาธิการ ส.ป.อ. ซึ่งสหรัฐอเมริกายอมรับนับถือมาเปนนายกรัฐมนตรี เพื่อจัด การเลือกตั้งใหบริสุทธิ์ (จอมพล ป. พิบูลสงคราม ลี้ภัยไปอยูที่ประเทศญี่ปุน และไมไดกลับประเทศไทยอีกเลยจน ตลอดชวี ิต) ๔.๑๔ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต เปนนายกรัฐมนตรี เม่ือนายพจน สารสิน จัดการเลือกต้ังสำเร็จเรยี บรอยแลว ก็ลาออกให จอมพลถนอม กติ ตขิ จร (ขณะน้ันมียศ พลโท) ผูใ กลชดิ จอมพลสฤษดิ์ เปนนายกรัฐมนตรชี ว่ั คราว ตอ มาจอมพลสฤษดิ์ทำรัฐประหารใหม ยุบสภาผแู ทนราษฎร และตัง้ คณะรฐั บาลทหารข้นึ มจี อมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต เปน นายกรฐั มนตรี ๔.๑๕ ยึดทรัพยจ อมพลสฤษดิ์ ธนะรชั ต รัฐบาลทหารของจอมพลสฤษดิ์ บริหารราชการแผนดินดวยความเขมแข็ง มีการระดมกำลังสมองจาก นักปราชญนักวิชาการมาชวยชาตบิ านเมือง เชน กรมหมื่นนราธิปพงศประพันธ (ม.จ.วรรณไวทยากร วรวรรณ) และ หลวงวิจติ รวาทการ เปนตน ปกครองบา นเมืองอยางเฉยี บขาด มกี ารตอบโตผูกอการรายคอมมิวนสิ ตอยางจริงจัง และ สนิทแนบแนนกับสหรัฐอเมริกา จนไดรับความชวยเหลือดานการเงินมาพัฒนาประเทศเปนอันมาก แตการบริหารน้นั ก็เกิดหละหลวม เมื่อจอมพลสฤษด์ิถึงแกกรรมใน พ.ศ. ๒๕๐๖ จงึ มกี ารกลา วหาวา จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต ทุจริตฉอ ราษฎรบ งั หลวง จนถูกยดึ ทรัพยสินทงั้ หมดใหต กเปนของแผนดนิ ๔.๑๖ รัฐบาลถนอม – ประภาส (พ.ศ. ๒๕๐๖ – ๒๕๑๖) จอมพลถนอม กิตติขจร ไดสืบทอดเปนนายกรัฐมนตรีสืบตอจากจอมพลสฤษดิ์ คนทั่วไปเรียกวา รัฐบาล ถนอม-ประพาส เพราะจอมพลประภาส จารเุ สถยี ร ซ่ึงเปน รัฐมนตรีวา การกระทรวงมหาดไทย กำลงั สำคญั ของรัฐบาล เปนเครอื ญาติกับจอมพลถนอมโดยการสมรสของบุตร รัฐบาลถนอม – ประภาส ไดจัดใหมีการรางรัฐธรรมนูญขึ้น ในเวลาหลายป จนถึงปลายป พ.ศ. ๒๕๑๑ จึง เสร็จและมีการเลือกตั้งผูแทนราษฎรในตนป พ.ศ. ๒๕๑๒ ซึ่งฝายรัฐบาลถนอม-ประภาส ตั้งพรรคการเมืองขึ้น ชื่อ พรรคสหประชาไทย และชนะการเลือกตั้ง หลังการเลือกตั้ง จึงมีรัฐบาลถนอม-ประภาสอีก แตไมถึง ๒ ป จอมพล ถนอม กิตติขจร ก็ทำรัฐประหารตนเองในวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๔ ยกเลิกรัฐธรรมนูญ ยุบรัฐสภา ผแู ทนราษฎร ตั้งรฐั บาลทหารขึ้นใหม เปนรฐั บาลถนอม-ประพาส ทีเ่ ขมแข็งยงิ่ ขนึ้ ๘๒
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๔.๑๗ วนั มหาวปิ โยค ๑๔ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๑๖ การยกเลิกรฐั ธรรมนูญ ทำใหป ระชาชนไมพอใจ เพราะการรางรัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. ๒๕๑๑ น้นั ใชเวลานาน หลายปผิดปกติอยูแลว ครั้นใชมาไมถึง ๓ ป ก็ยกเลิกเสีย ไมแนวาอีกนานเทาไรจึงจะรางใหมไดสำเร็จ จึงมีนักศึกษา อาจารย และนกั กฎหมายรวม ๑๓ คน ประกาศเรยี กรองรฐั ธรรมนญู ซงึ่ ทัง้ หมดไดถ ูกตองจบั กมุ เมื่อคณะผูเรียกรองรัฐธรรมนูญถูกจับกุม จึงเกิดการชุมนุมเรียกรองใหปลอยตัวบุคคลทั้ง ๑๓ คนนั้น การชมุ นมุ ไดรบั ความสนบั สนุนจากประชาชนอยา งกวางขวาง นบั ตง้ั แตเด็กนักเรยี นช้ันมัธยมขน้ึ ไป ฝายรฐั บาลใชกำลัง เขาปราบปราม ทำใหเหตกุ ารณลุกลามใหญโ ต เกดิ นองเลือดในวันที่ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ มผี ูค นเสียเลือดเนื้อลม ตาย ทำใหประชาชนบางพวกโกรธแคนถึงกับเผาทำลายอาคารสถานที่และยานพาหนะของทางราชการ แตดวยเดชะ พระบารมีของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เหตุการณจึงไดสงบ โดย จอมพลถนอม กิตติขจร และจอมพลประภาส จารุเสถียร ยอมลาออกจากตำแหนงและเดินทางออกไปจาก พระราชอาณาจกั ร นายสญั ญา ธรรมศักด์ิ นายกรัฐมนตรีพระราชทาน เมื่อจอมพลทั้งสองเดินทางออกนอกประเทศไปแลว พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร โปรดเกลาฯ ใหนายสัญญา ธรรมศักดิ์ ประธานองคมนตรีในเวลานั้น ดำรงตำแหนง นายกรัฐมนตรี มีภารกิจสำคัญ คือ ฟนฟูระเบียบของบานเมือง ประสานสามัคคีในหมูคนในบานเมืองกลับคืนสูภาวะ ปกตโิ ดยเรว็ และรางรฐั ธรรมนูญท่เี หมาะสมขึ้นใชปกครองประเทศ ในทส่ี ดุ บานเมืองก็สงบดังเดิม การรางรัฐธรรมนูญ ไดเสร็จสิ้นลง และประกาศใชในวันที่ ๗ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๗ เปนรัฐธรรมนูญที่นักการเมือง และนักวิชาการจำนวน มากลงความเห็นวา เปนรฐั ธรรมนูญฉบบั ท่เี ปนประชาธิปไตยดีทส่ี ดุ สมกบั ที่ไดมาดว ยความยากลำบาก เหตกุ ารณภ ายหลงั วนั มหาวปิ โยค ภายหลังการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๗ มีรัฐบาลบริหารประเทศ หลายชุด แตต า งกเ็ ขา มาบรหิ ารประเทศในชว งเวลาสน้ั ๆ ๔.๑๘ รฐั บาล ม.ร.ว.เสนยี ปราโมช (ก.พ. ๒๕๑๘) เริม่ แรกที่มกี ารเลอื กต้ังสมาชกิ สภาผแู ทนราษฎรตามรฐั ธรรมนูญใหม สมาชิกพรรคประชาธปิ ต ยไ ดรบั เลือกต้ัง เขามามากที่สุด ม.ร.ว.เสนีย ปราโมช ซึ่งเปนหัวหนาพรรค ไดรับพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหเปน นายกรัฐมนตรี จัดต้ังคณะรัฐบาลขนึ้ แตเ ม่อื ถึงวนั แถลงนโยบายไมไ ดร บั ความไววางใจจึงตองลาออก ๔.๑๙ รัฐบาล ม.ร.ว.ศึกฤทธิ์ ปราโมช (มี.ค. ๒๕๑๘ – ม.ค. ๒๕๑๙) เมื่อรัฐบาล ม.ร.ว.เสนีย ปราโมช ลาออกแลว ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช หัวหนาพรรคกิจสังคม ไดเปน นายกรัฐมนตรี จัดตั้งรัฐบาลผสมขึ้นจากหลายพรรคการเมือง แตการบริหารประเทศก็มีอุปสรรค อันเนื่องมาจาก ความขัดแยงระหวางพรรคการเมือง การชุมนุมและเดินขบวนของประชาชนเพื่อเรียกรองใหสหรัฐอเมริกาถอนทหาร ออกไปจากประเทศไทย และเพื่อเรยี กรอ งสิทธติ า ง ๆ การบริหารบานเมอื งของรัฐบาล ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช เปนไป ดวยความยากลำบาก ในที่สุด ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช นายกรัฐมนตรี ตองประกาศยุบสภา เพื่อจัดใหมีการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผแู ทนราษฎรขึน้ ใหม ๘๓
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๔.๒๐ การปฏริ ปู การปกครองแผนดิน ๖ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๑๙ สมัยหนึ่ง แตก็ยังมีการประทวงเรียกรองของกลุมตางๆ เชน กลุมเกษตรกร กลุมแรงงาน กลุมนักศึกษา ซึ่ง ไดรับการตอตานจากกลุมอนุรักษน ยิ ม เชน กลุม กระทงิ แดง กลมุ ลกู เสอื ชาวบา น เปน ตน การประทวงครั้งสำคัญ คือ การประทวงการกลับเขามาในราชอาณาจักรของสองอดีตผูนำ จอมพลถนอมกับ จอมพลประภาส ในตอนเชาตรูข องวันที่ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ ความรุนแรงของความขัดแยงถึงขนาดปะทะกันดวยกำลัง ใน ที่ชุมนุมบริเวณมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ทาพระจันทร และลุกลามออกมาถึงบริเวณสนามหลวง มีผูบาดเจ็บ และ เสียชีวิต รัฐบาลประชาธิปตยของ ม.ร.ว.เสนีย ปราโมช ไมสามารถควบคุมสถานการณได ตกเย็นวันนั้นเอง คณะ ทหารก็ประกาศยึดอำนาจ เรียกคณะของตนวาคณะปฏิรูปการปกครองแผนดิน มพี ลเรอื เอกสงัด ชลออยู ซ่ึงขณะนั้น ดำรงตำแหนงผูบัญชาการทหารสูงสุดเปนหัวหนา และมีพลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท เปนเลขาธิการคณะปฏิรูปการ ปกครองแผนดิน อาสาเขามาจัดระเบียบการปกครองบานเมืองเสียใหม มีการปราบปรามผูประทวงอยางรุนแรง มี ผูบาดเจ็บ เสียชีวิต และสูญหายจำนวนมาก และบางคนตองหลบหนีเขาปาไปสมทบกับขบวนการคอมมิวนิสตทั้งใน ประเทศและนอกประเทศ ๔.๒๑ รฐั บาลนายธานินทร กรัยวเิ ชยี ร (๘ ต.ค. – ๑๙ ต.ค. พ.ศ. ๒๕๒๐) มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งนายธานินทร กรัยวิเชียร เปนนายกรัฐมนตรี โดยมีรัฐธรรมนูญซ่งึ คณะปฏิรูปการปกครองแผนดินทูลเกลาฯ ถวายใหทรงประกาศใชปกครองประเทศ รัฐธรรมนูญฉบับนี้ มีหลักการ สำคัญ คอื นายกรฐั มนตรี กบั คณะปฏิรปู การปกครองแผน ดนิ มีอำนาจเบ็ดเสรจ็ เชนเดยี วกบั รฐั ธรรมนูญสมัยเผด็จการ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต กอใหเกิดความไมพอใจแกเหลาทหารบางกลุม นักการเมือง และประชาชน จนทหารกลุม หนึ่งไดกอการรัฐประหารขึ้น โดยมี พลเอกฉลาด หิรัญศิริ เปนหัวหนา แตถูกปราบปรามลง กลายเปนกบฏและ หวั หนา กลุมหน่ึงไดก อการรัฐประหารขึ้น ตามอำนาจเบด็ เสรจ็ ทใี่ หไวในรฐั ธรรมนญู ๔.๒๒ พลเอกเกรียงศกั ด์ิ ชมะนันท ปฏิวัตแิ ละเปน นายกรัฐมนตรี (๑๑ พ.ย. พ.ศ. ๒๕๒๐ – ๓ ม.ี ค. พ.ศ. ๒๕๒๓) การบริหารอยางเด็ดขาดของรฐั บาลนายธานินทร สรา งความไมพอใจใหแ กประชาชน และขดั แยง กับทหารใน คณะปฏิรูปการปกครองแผนดินขึ้นเรื่อย ๆ จนในที่สุด พลเรือเอกสงัด ชลออยู ก็ประกาศยึดอำนาจจากรัฐบาลและ ยุบสภาปฏิรูปการปกครองแผนดิน มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหพลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท เปน นายกรัฐมนตรี และจัดใหมีการเลือกตั้งตามรัฐธรรมนูญใหม โดยพลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท สมัครรับเลือกตั้งดวย ซึ่งก็ไดรับเลือกตั้งเขามา และสามารถกลับมาเปนนายกรัฐมนตรีตามวิถีทางประชาธิปไตย แตก็ไมสามารถแกปญหา ตาง ๆ ได ท้ังยงั ขัดแยง กบั ทหารกลมุ หนุม (เรยี กวา กลุม ยงั เตริ ก) ทำใหต อ งลาออก และพลเอกเปรม ตณิ สูลานนท ซึง่ ไดร ับการสนบั สนนุ จากนายทหารกลมุ หนุม ไดเ ปนนายกรฐั มนตรี ๔.๒๓ รฐั บาลพลเอกเปรม ตณิ สูลานนท (พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๓๑) พลเอกเปรม ติณสูลานนท ไดรับพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหเปนนายกรัฐมนตรี เมื่อ ๑๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๒๓ และเปนนายกรัฐมนตรี ตอเนื่องอยูนานถึง ๘ ป เนื่องจากพลเอกเปรมเปนผูไมสังกัดพรรค ๘๔
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม การเมืองใด แตรวมมือกับพรรคการเมืองและนักวิชาการตั้งรัฐบาลผสมขึ้น เปนผูมีคุณสมบัติพิเศษในการประสาน ความคิดและรูจักผอนปรน เปนผูริเริ่มเปลี่ยนแปลงนโยบายปราบปรามผูกอการรายจากการใชกำลังเปนการให ความเห็นใจ เชน ไมเอาโทษผูกอการรายที่กลับใจ ชวยหาอาชพี ให เรียกผูกลับใจวา ผูรวมพัฒนาชาติ เปนตน สิ่งตาง ๆ เหลานี้ไดสรางความประทับใจใหแกผูกอการราย จึงทำใหมีจำนวนผูรวมพัฒนาชาติมากขึ้นทุกที จนในที่สุดการกอ การรายก็หมดไป พรอมกันนั้นกเ็ ริม่ วางพื้นฐานทางเศรษฐกิจอยางมัน่ คง เชน การนำกาซธรรมชาติจากอา วไทยขึ้นมา ใช และ การสรางทาเรือน้ำลึก โครงการพัฒนาชายฝงทะเลตะวันออก (Eastern Seaboard) เปนตน หลังการ เลอื กตัง้ ใน พ.ศ. ๒๕๓๑ พลเอกเปรม ก็วางมอื จากการเมืองปลอ ยใหน ักการเมืองเปนผูจัดตัง้ รฐั บาลกันเอง ๔.๒๔ รัฐบาลพลเอกชาติชาย ชุณหวัณ (พ.ศ. ๒๕๓๑ - ๒๕๓๔) เม่อื พลเอกเปรม ตณิ สลู านนท วางมือ บรรดาพรรคการเมืองตา ง ๆ กส็ นบั สนุนใหพลเอกชาติชาย ชุณหวัณ เปน นายกรฐั มนตรี ตั้งรฐั บาลผสมขน้ึ ซ่งึ เปนชว งเวลาทผ่ี ลพวงจากการวางรากฐานของรฐั บาลพลเอกเปรมเริ่มสัมฤทธิ์ ผล การเศรษฐกิจของไทยขยายตัวอยา งรวดเรว็ จดั เปน ชาตหิ นง่ึ ท่ีเศรษฐกิจขยายตวั สูงสุดในโลก แตรัฐบาลท่ีมีพลเอก ชาติชาย ชุณหวัณ เปนนายกรัฐมนตรี ก็ถูกวิพากษวิจารณวา มีการฉอราษฎรบังหลวง รัฐมนตรีบางคนทุจริต กลุม ทหารทม่ี ีพลเอกสุนทร คงสมพงษ เปนหัวหนา จึงเขา ทำการปฏิวตั ิ ๔.๒๕ สภา รสช. กบั รฐั บาลนายอานนั ท ปนยารชุน (พ.ศ. ๒๕๓๔ – ๒๕๓๕) คณะปฏิวัติไดจัดการปกครอง โดยมีสภารักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ (รสช.) และไดดำเนินการใหมี การรางรัฐธรรมนูญ โดยมนี ายอานนั ท ปนยารชนุ เปน นายกรัฐมนตรี ๔.๒๖ จลาจล (พฤษภาทมฬิ ) พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๕ หลังจากรางรัฐธรรมนูญ พ.ศ. ๒๕๓๔ เสร็จแลว รัฐบาลนายอานันท ก็จัดใหมีการเลือกตั้ง ผลการเลือกต้ัง ปรากฏวา พรรคการเมืองหลายพรรคไดรวบรวมเสียงขางมากสนับสนุนให พลเอกสุจินดา คราประยูร เปน นายกรัฐมนตรี จัดตั้งรัฐบาลผสมขึ้น สรางความไมพอใจใหแกนักศึกษา นักการเมือง และประชาชน เพราะเห็นวา พลเอกสุจินดา เปนผูอยูเบื้องหลังคณะ รสช. และทำเพื่อประโยชนของตนเอง ผูไมพอใจซึ่งมีพลตรีจำลอง ศรีเมือง เปนผูนำ จึงทำการประทวงอยางกวางขวาง เรียกรองใหพลเอกสุจินดา คราประยูร ออกจากการเปนนายกรัฐมนตรี และแกไขรฐั ธรรมนูญบางประการ โดยเฉพาะนายกรฐั มนตรีตองมาจากการเลือกตั้ง รัฐบาลพลเอกสุจินดา คราประยูร ไมยอมลาออก ซำ้ ยงั ใชกำลังปราบปรามผูชุมนุมเดนิ ขบวน ทำใหมผี ูบาดเจ็บ และเสยี ชวี ติ ไปจำนวนหนึ่ง แตผูชุมนุมก็ ผนกึ กำลังตอสูอ ยางไมลดละ พระบารมียุตกิ ารจลาจล เมื่อการชุมนุมตอตานพลเอกสุจินดา ไมมีทีทาวาจะยุติได พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหาราช บรมนาถบพิตร จึงโปรดเกลาฯ ใหพลเอกสุจินดา คราประยูรกับพลตรีจำลอง ศรีเมือง เขาเฝาฯ เพ่ือ พระราชทานโอวาทใหปรองดองกนั โดยทรงมอบหมายให พลเอกเปรม ตณิ สูลานนท ซ่ึงดำรงตำแหนง องคมนตรี เปน ผูประสานความเขาใจ การจลาจลจึงยุติลง พลเอกสุจินดา คราประยูร ลาออก และนายอานันท ปนยารชุน ไดรับ การแตง ตั้งใหเ ปนนายกรัฐมนตรอี กี สมยั หน่งึ เพ่ือดำเนินการเลอื กตัง้ ใหม ๘๕
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวตั ิศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๔.๒๗ รฐั บาลหลงั ยคุ รสช. รัฐบาลนายอานันท ไดยุบสภาและจัดใหมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผูแทนราษฎรขึ้นในเดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๓๕ ปรากฏวา พรรคประชาธิปตยไดคะแนนเสียงมากกวาพรรคอื่น ๆ แตไมถึงกับเปนเสียงขางมากจึงตองต้ัง รัฐบาลผสมขึ้น มีนายชวน หลีกภัย หัวหนาพรรคประชาธิปตย เปนนายกรัฐมนตรี แตอยูไดเพียง ๒ ปเศษ ก็ตอง ลาออก เพราะถูกฝายคานเปด อภปิ รายไมไ วว างใจ เมื่อรัฐบาลนายชวน หลีกภัย ลาออกแลว ก็จัดใหมีการเลือกตั้งใหม ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ พรรคชาติไทยไดเสียงมากกวาพรรคอื่น ๆ จึงไดรับมอบหมายใหจัดตั้งรัฐบาลโดยมี นายบรรหาร ศิลปอาชา หัวหนา พรรคชาติไทย เปนนายกรัฐมนตรี และไดบริหารราชการมาเปนเวลา ๑ ป ๒ เดือน จึงถูกฝายคานเปดอภิปรายไม ไววางใจนายกรัฐมนตรีเพียงผูเดียว เนื่องจากไมไดบริหารราชการใหเปนไปตามนโยบายที่แถลงไว แมจะไดรับมติ ความไววางใจใหบ รหิ ารราชการตอไปได แตนายกรฐั มนตรีกป็ ระกาศยุบสภาเม่ือวนั ที่ ๒๗ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๓๙ และ จดั ใหม กี ารเลอื กต้ังในวนั ท่ี ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๙ ผลจากการเลอื กตั้ง ปรากฏวา พรรคความหวังใหมท่ีมีพลเอกชวลิต ยงใจยุทธ เปน หวั หนา ไดร ับคะแนนเสียง มากทส่ี ดุ จึงไดจดั ต้ังรัฐบาลผสมข้ึน โดยมพี ลเอกชวลติ ยงใจยุทธ เปนนายกรัฐมนตรี เม่อื วันที่ ๒๕ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๓๙ แตก ารเมอื งการปกครองบานเมืองในระบอบประชาธิปไตยนนั้ ยอมจะไมราบรื่นเรียบรอยเสมอไป ความยุงยาก ทางการเมอื งของไทย ยงั คงมตี อ มาเปนประวตั ศิ าสตรท ่เี ราจะตอ งศึกษาตอไป หลังจากพลเอกชวลิต ยงใจยุทธ เปนผูนำในการบริหารประเทศมาไดระยะหนึ่งก็เกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ (ยคุ IMF) พลเอกชวลิต ยงใจยทุ ธ ก็ประกาศลาออก รัฐบาลทเี่ ขามาแกไขปญหาเศรษฐกิจตอมาก็คือรัฐบาลที่นำโดย นายชวน หลีกภัย แตก็ไมสามารถแกปญหาใหหมดไปจนกระทั่งมีการเลอื กตั้งใหม และพรรคที่ไดรับเสียงขางมากใน สภาผแู ทนราษฎรกค็ ือ พรรคไทยรักไทย ซึง่ เปนพรรคการเมอื งใหม ซงึ่ มี พ.ต.ท. ดร.ทกั ษิณ ชนิ วตั ร เปนหัวหนาพรรค และไดขนึ้ เปน นายกรฐั มนตรี หวั หนา คณะรฐั บาล สามารถบรหิ ารประเทศใหมีภาวะเศรษฐกิจดีข้ึน ในเวลาตอมาแตก็มี ปญหามากมายท่ีตองแกไ ข ถือวา ความยงุ ยากทางการเมอื งกย็ งั ไมหมดไปจากสงั คมไทย อดีตรัฐบาลที่นำโดย พ.ต.ท.ดร.ทักษิณ ชินวัตร ก็ไดรับเลือกตั้งใหเขามาบริหารประเทศเปนสมัยที่ ๒ หลังจากสามารถบริหารประเทศครบตามวาระ ๔ ป ในสมัยแรก ซึ่งก็ถือวาเปนรัฐบาลที่ไดรับความไววางใจจาก ประชาชนเปนอยางมาก ๕. ความขดั แยงทางการเมืองทีย่ าวนาน ประเทศไทยเปนรฐั เอกราชทีป่ กครองในระบอบประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษัตรยิ เปนประมขุ อยางไรก็ตาม ตั้งแตการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช เมื่อป พ.ศ. ๒๔๗๕ ประเทศไทยมีการ รัฐประหารมาแลวอยา งนอย ๑๓ ครง้ั และมกี ารกอกบฏที่ไมประสบความสำเรจ็ อีก ๑๑ ครง้ั มีรัฐธรรมนญู มาแลว ๒๐ ฉบบั ชว งเวลาท่ปี ระเทศไทยถูกปกครองโดยรฐั บาลทหารน้ันรวมแลวยาวนานกวารฐั บาลที่มาจากการเลือกตงั้ รัฐธรรมนูญ ฉบับป พ.ศ. ๒๕๔๐ เปนที่มาของการกอตัวขึ้นของรัฐบาลในระบอบประชาธิปไตยรูปแบบใหม ซึ่งเปนชองทางที่พรรคเมืองนำโดยมหาเศรษฐีอยางทักษิณ ชินวัตร พุงขึ้นสูอำนาจอยางสวยหรู การบริหารงานและ นโยบายใน \"ระบอบทักษิณ\" ไดรับความนิยมจากหมูคนจนชั้นลาง โดยเฉพาะในชนบท ขณะเดียวกันก็เต็มไปดวยขอ กลาวหาเรื่องการคอรรัปชั่น ปรากฏการณเชนนี้ไมเปนที่ถูกใจสำหรับกลุมสถาบันและอำนาจเกา เชน ทหาร ศาล ๘๖
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ขาราชการ และกลุมคนชั้นกลาง ซึ่งตอมาไดรวมมือกันตอตานอำนาจทางการเมืองชนิดใหมนี้ ที่รูจักกันในนาม \"นัก ธุรกิจการเมือง\" กลุมตอตานอำนาจระบอบทักษิณจัดการชุมนุมใหญโดยใชสีเหลืองเปนสีหลัก เนื่องมาจากเปนสี ประจำพระองคของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๙ ขณะที่กลุมที่เคลื่อนไหวสนับสนุนทกั ษิณจัดชุมนุมโดย ใชส ีแดง ในฐานะท่เี ปนสัญลักษณของสามัญชน ความขัดแยงทางการเมืองพงุ ข้ึนในชว งป พ.ศ. ๒๕๔๘ ดวยการชุมนุม ตอเนื่องของกลุมเสื้อเหลืองและนำไปสูการรัฐประหารเมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๔๙ หลังจากนั้นมาขบวนการ ของของคนเส้ือแดงที่ตอสูก ับอำนาจท่ีมองไมเ ห็นนอกรฐั ธรรมนญู ก็เร่ิมตน ขึน้ พรรคของทักษิณยังคงไดรับเลือกใหเปนรัฐบาลหลังจากที่รัฐธรรมนูญ ฉบับป พ.ศ. ๒๕๕๐ ซึ่งรางโดยคณะ ของรัฐบาลทหาร ประกาศใช นางสาวยิ่งลักษณ ชินวัตร นองสาวของทักษิณขึ้นเปนนายกรัฐมนตรีในป พ.ศ. ๒๕๕๔ ทามกลางการเคลื่อนไหวตอตานและขอกลาวหามากมาย ตั้งแตปลายป พ.ศ. ๒๕๕๖ การเคลื่อนไหวครั้งใหญ ซึ่ง ประกอบไปดวยฝายอนุรักษนิยม กลุมชนชั้นนำ องคกรพัฒนาเอกชนบางสวน เรียกตัวเองวา “คณะกรรมการ ประชาชนเพื่อการเปลี่ยนแปลงปฏิรูปประเทศไทยใหเปนประชาธิปไตยที่สมบูรณแบบอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข (กปปส.)” เริ่มขึ้นหลังรัฐบาลยิ่งลักษณพยายามผานกฎหมายนิรโทษกรรม (เพื่อชวยทักษิณ) และปรากฏขอ กลาวหาเรื่องการทุจริตโครงการจำนำขาว นำไปสูการยึดกรุงเทพมหานครและปดตายประเทศอยูหลายเดือน ยิ่งลักษณประกาศยุบสภาเพื่อเลือกตั้งใหม แตกลุมผูประทวงเรียกรองใหจัดระบอบการปกครองแบบใหมโดยสภา ประชาชน และไมตองการจัดการเลือกตั้ง สถานการณนี้นำไปสูทางตันทางการเมืองและเกิดรัฐประหารเมื่อวันที่ ๒๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ นำโดยพล.อ.ประยุทธ จนั ทรโ อชา ภายใตช่ือคณะรกั ษาความสงบแหง ชาติ (คสช.) ๕.๑ สถานการณพ ิเศษในยคุ ของ คสช. ดวยขออางวาจะเขามาแกปญหาความขัดแยงทางการเมืองของสังคมไทย คสช. เริ่มจากใชอำนาจตามกฎ อัยการศึก ตั้งแตวันที่ ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ จำกัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ดวยขออางทางการเมือง และทางกฎหมาย และจัดทำรฐั ธรรมนญู ฉบับชวั่ คราว ลงวันที่ ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ ขน้ึ มาประกาศใชเ อง อำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาดของ คสช. อยูที่รัฐธรรมนูญ ฉบับชั่วคราว มาตรา ๔๔, ๔๗ และ ๔๘ ซึ่งมาตรา ๔๔ ให คสช. มีอำนาจเบ็ดเสร็จที่จะออกคำสั่งในทางบรหิ าร นิติบัญญัติ หรือตุลาการก็ได “เพื่อประโยชนในการปฏิรปู ใน ดานตาง ๆ การสงเสริมความสามัคคีและความสมานฉันทของประชาชนในชาติ หรือเพื่อปองกัน ระงับ หรือ ปราบปรามการกระทำอนั เปนการบอนทำลายความสงบเรยี บรอย หรอื ความม่ันคงของชาติ ราชบัลลงั ก เศรษฐกิจของ ประเทศ หรอื ราชการแผนดิน” สงผลให พล.อ.ประยุทธ ในฐานะหวั หนา คสช. ลอยตวั อยเู หนอื กระบวนการตรวจสอบ โดยรัฐสภาและศาลได มาตรา ๔๗ รับรองให ประกาศและคำสั่งของ คสช. ทั้งหลายชอบดวยกฎหมาย ชอบดวย รัฐธรรมนูญ และเปนทีส่ ดุ ขณะทมี่ าตรา ๔๘ กำหนดใหการกระทำทง้ั หลายของ คสช. และผูที่ไดร ับมอบหมายไมตอง รบั ผดิ โดยส้นิ เชงิ ยุทธศาสตรสำคัญของ คสช. เพื่อที่จะรักษาฐานอำนาจของตัวเอง คือ การใชอำนาจอางอิงจากกฎหมาย ตาง ๆ เพือ่ ปด ก้ันการแสดงความคดิ เหน็ หรือการทำกิจกรรมของผูท ีเ่ ห็นตาง ไมว า จะเปน ผูที่คดั คา นการทำรัฐประหาร หรือผูที่ไดรับผลกระทบจากการออกกฎหมายหรือนโยบายตาง ๆ ของ คสช. รวมทั้งการใชกฎหมายที่มีอยูแลว เชน ความผิดฐานหมิน่ ประมาทพระมหากษตั รยิ มาตรา ๑๑๒ ความผิดฐานยยุ งปลุกปน มาตรา ๑๑๖ หรือการออกกฎหาย ใหมขึ้นมาเพื่อเพิ่มอำนาจใหทหารเขามาอยูเหนือระบบยุติธรรม เชน คำสั่งหัวหนา คสช. ฉบับที่ ๓/๒๕๕๘, ประกาศ ๘๗
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม คสช. ฉบับที่ ๗/๒๕๕๗, พระราชบัญญัติการชุมนุมสาธารณะ พ.ศ. ๒๕๕๘, พระราชบัญญัติวาดวยการออกเสียง ประชามติ พ.ศ. ๒๕๕๘ และการแกไขพระราชบัญญตั ิคอมพวิ เตอรฯ ในป พ.ศ. ๒๕๕๙ คสช. ใชม าตรการเรียกบุคคล เขา รายงานตวั อยางนอ ย ๑,๓๐๐ คน และบงั คับใหเขากระบวนการ “ปรบั ทศั นคต”ิ คสช. ยงั จบั กมุ บคุ คลไปแลวอยาง นอย ๕๐๐ คน ดวยเหตุผลทางการเมือง ประกาศใหศาลทหารมีอำนาจพิจารณาคดีพลเรือนที่เกี่ยวของกับ “ความ ม่นั คง” และคดขี องผทู ่ีไมกมหวั ให คสช. ยิ่งไปกวานั้น คสช. ยังปดกั้นการแสดงความคิดเห็นเพื่อเปนยุทธศาสตรไปสูการเดินหนาตามแนวทางของ ตัวเองเทานั้น เห็นไดชัดจาก การใชพระราชบัญญัติวาดวยการออกเสียงประชามติ พ.ศ. ๒๕๕๙ กับการทำประชามติ รางรัฐธรรมนูญ กฎหมายนี้กำหนดโทษจำคุกสูงถึง ๑๐ ป สำหรับการรณรงคคัดคานรางรัฐธรรมนูญของ คสช. โดย อางอิงถอยคำกวาง ๆ อยางรุนแรง กาวราว หยาบคาย ปลุกระดม ขมขู บิดเบือน ฯลฯ ทามกลางบรรยากาศที่ไมเ ปด กวา ง รฐั ธรรมนญู ฉบับป พ.ศ. ๒๕๖๐ กไ็ ดบ รรจกุ ลไกตา ง ๆ ใหท หารสามารถกลบั มาอยเู หนือการเมืองของไทยไดอีก ยาวนาน เชน การใหวฒุ ิสภามาจากการคัดเลอื กของ คสช. ทั้งหมด การออกแบบระบบเลือกตั้งใหมใหพรรคการเมือง ขนาดใหญเสียเปรียบ นอกจากนี้ “มาตรา ๔๔” ยังถูกใชออกคำส่ังตาง ๆ แลวกวา ๑๖๐ ฉบับ คณะปฏิรูปชุดแลว ชุด เลาที่แตงตัง้ โดย คสช. ก็ยังคงทำงานรางแผนการสำหรบั ประเทศอีก ๒๐ ปขางหนา เพื่อเปนเครื่องมือควบคุมรัฐบาล ในอนาคตท่ีมาจากการเลือกต้ัง ๖. สภาพเศรษฐกิจในสมยั กรงุ รัตนโกสนิ ทรย ุคประชาธปิ ไตยจนถงึ ปจ จุบัน หลงั การเปลีย่ นแปลงการปกครองคือการสรา งและพัฒนาชาตดิ านเศรษฐกจิ ในการเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ คณะราษฎรไดกำหนดนโยบายดานเศรษฐกิจปรากฏในหลัก ๖ ประการ โดยขั้นแรกรัฐมอบหมายให หลวงประดษิ ฐ มนธู รรม (นายปรดี ี พนมยงค) เปนผรู า งเคาโครงเศรษฐกิจ (สมดุ ปกเหลือง) ซ่ึงมใี จความสำคญั วา ๑) รฐั บาลจะบังคบั ซอื้ ท่ดี ินทางกสกิ รรมของราษฎรท้ังหมดโดยจายเงนิ เปน พนั ธบัตรรฐั บาล ๒) รฐั จะจดั การเศรษฐกจิ ท้งั หมดในรูปของระบบสหกรณ ๓) บุคคลที่มีอายุระหวาง ๑๘ - ๕๕ ป จะเปนขาราชการทำงานใหรัฐตามความสามารถและคุณวุฒิของตน โดยไดร ับเงนิ เดอื นจากรัฐบาลหรือสหกรณตามทก่ี ำหนด ซึ่งเคาโครงเศรษฐกิจดังกลาวไมเปนที่ยอมรับของคนทั่วไป รวมทั้งพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เพราะเปน นโยบายของระบอบคอมมวิ นิสตจึงลมเลกิ ไปในทีส่ ดุ ภาวะเศรษฐกจิ ตกต่ำกอนการเปลีย่ นแปลงการปกครอง ๑) ภาวะเศรษฐกิจตกต่ำเริ่มกอตัวชวงปลายสมัยรัชกาลที่ ๖ เพราะใชเงินในการปรับปรุงหนวยราชการและ บำรงุ ศลิ ปวฒั นธรรมจำนวนมาก และมีรายรับลดลงเพราะเกิดปญ หาขดั แยงในยโุ รปจนนำไปสูส งครามโลกครงั้ ท่ี ๑ ๒) สมยั รัชกาลท่ี ๗ เศรษฐกิจยงั ไมฟนตวั เพราะสินคา ไทยขายไมได เพราะตางชาตไิ มมีการส่ังซื้อ ๓) สมัยรัชกาลที่ ๗ เกดิ ภาวะเศรษฐกจิ ตกต่ำ เกดิ ภาวะเงินเฟอ ท่วั โลก ซงึ่ กระทบถงึ ประเทศไทยดวย การแกปญหาเศรษฐกิจตกตำ่ ของรชั กาลที่ ๗ ๑) ยุบเลิกหนว ยราชการ ๘๘
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนทฺ สาโร รวบรวม ๒) ปลดขา ราชการออกบางสวน ๓) ยอมลดรายจายประจำปของพระองค จาก ๙ ลาน เหลือ ๖ ลาน และ ๓ ลานบาทในที่สุด แตไมสามารถ แกปญหาไดเพราะประเทศไทยขาดแคลนผูช ำนาญการทางเศรษฐกิจและไมมีแผนพัฒนาเศรษฐกิจ “ความลมเหลวใน การแกไขปญหาเศรษฐกิจตกต่ำของรัชกาลที่ ๗ เปนอีกสาเหตุหนึ่งที่คณะราษฎรอางเปนสาเหตุในการปฏิวัติเมื่อ ป พ.ศ. ๒๔๗๕” เศรษฐกจิ ไทยหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง หลังการเปลี่ยนแปลงปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ เศรษฐกิจไทยเริ่มกระเตื้องขึ้น สมัยจอมพลแปลก พิบูลสงคราม (ป. พบิ ลู สงคราม) เปน นายกรฐั มนตรี มนี โยบาย สรางชาติทางเศรษฐกจิ โดย ๑) กระตนุ ใหป ระชาชนชว ยตัวเองในทางเศรษฐกจิ เชน ทำสวนครวั เล้ยี งสัตว ทำอตุ สาหกรรมในครัวเรือน ๒) โฆษณาคำขวญั “ไทยทำ ไทยใช ไทยเจรญิ ” เพ่ือกระตุนใหค นไทยใชสินคาไทยและตน่ื ตัวในเรอ่ื งชาตินยิ ม ๓) เร่ิมใชน โยบาย รัฐวสิ าหกจิ ตง้ั โรงงานอตุ สาหกรรม จำนวนมากมาย ๔) สงวนอาชพี บางอยางใหค นไทย เชน ตัดผม ๕) ตัง้ กระทรวงอตุ สาหกรรม และตง้ั พระราชบัญญตั ิคมุ ครองอุตสาหกรรมในประเทศ เศรษฐกจิ ไทยระหวา งสงครามโลกคร้ังท่ี ๒ ชวงสงครามโลกครง้ั ที่ ๒ ไทยประสบความเดอื ดรอนทางเศรษฐกิจอยา งหนัก เพราะ ๑) การขนสงหยุดชะงัก ทำใหข าดแคลนสนิ คา ยารักษาโรค นำ้ มัน และสินคาไทยขายไมไ ด ๒) ญปี่ นุ บงั คบั ใหไทยขายสินคาใหในราคาถูก ลดคา เงนิ บาท 1 บาทเทากับ 1 เยน ญ่ีปุนพิมพธนบัตรไทยเอง นำมาใชในประเทศไทย ทำใหไทยเกิดภาวะเงินเฟออยางรุนแรง 3.ไทยเกิดน้ำทวมอยางหนัก ในเขตที่ราบภาคกลาง ทั้งหมด เศรษฐกจิ ไทยภายใตแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ๑. แผนพฒั นาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบบั ที่ ๑ : ปง บประมาณ พ.ศ. ๒๕๐๔ - ๒๕๐๙ เนนการลงทุนสรา งปจ จัยพน้ื ฐานทางเศรษฐกิจ (infra-structure) ของประเทศ ไดแก การสรา งทางหลวงสาย ประธาน การพัฒนาเสนทางรถไฟ การปรับปรุงการประปา และการสราง เขื่อนเพื่อการชลประทานและการผลิต กระแสไฟฟาพลังน้ำ เชน เขื่อนภูมิพล และเขื่อนอุบลรัตน เปนตน สงเสริมการลงทุนของเอกชนในดานอุตสาหกรรม และเนนการพัฒนาอุตสาหกรรม สินคาสำเร็จรปู อีกทั้ง สงเสริมการศึกษาขั้นอุดมศึกษาในสวนภมู ิภาค โดยการจดั ตั้ง มหาวิทยาลัยเชยี งใหม และมหาวทิ ยาลัยขอนแกน ๒. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี ๒ : ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๐ - ๒๕๑๔ เปน ฉบบั ที่เนนการพัฒนาโครงสรางพ้นื ฐานทีจ่ ำเปนเหมือนกับแผนพัฒนาฯ ฉบับท่ี ๑ สงเสริมการพัฒนาการ ผลิตดานเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม โดยสนับสนุนการลงทนุ ของชาวตางประเทศ อีกทั้งมุงพฒั นากำลังคนเพื่อเปน พ้ืนฐานในการพัฒนาประเทศ โดยกระจายการศึกษาและการสาธารณสขุ ใหท วั่ ถงึ ๘๙
เอกสารประกอบการเรียน รายวิชา ส๒๓๑๐๒ ประวัติศาสตร์ พระมหาธีรพสิ ิษฐ์ จนฺทสาโร รวบรวม ๓. แผนพัฒนาเศรษฐกิจแหงชาติ ฉบับท่ี ๓ : ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๕ - ๒๕๑๙ เนนการพัฒนาโครงสรางพื้นฐานที่จำเปนเหมือนกับแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑ - ๒ สงเสริมการวางแผน ครอบครัวมากข้ึน โดยกำหนดใหก ารเพิม่ ขึน้ ของประชากร เหลือรอยละ ๒.๕ ตอป เนื่องจากสวนหน่ึงของสาเหตุท่ที ำ ใหเศรษฐกิจพัฒนาลาชามาจากการเพิ่มขึ้นของประชากรอยางรวดเร็วจนเกินไป มีการยกระดับการผลิตและรายได ประชาชาติใหสูงขึ้น เนนการพัฒนาคนและเพิ่มการมีงานทำ อีกทั้งรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของประเทศ โดย รักษาทนุ สำรองระหวางประเทศใหมน่ั คง ๔. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี ๔ : ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๔ เนน การฟนฟขู องสภาพเศรษฐกจิ ท่ตี กต่ำ โดยขยายการผลติ การลงทุน และเพ่มิ การจา งงานใหสูงขึ้น มงุ สราง ความเปนธรรมในสังคม เรงกระจายรายไดใหทั่วถึงและยกฐานะทางเศรษฐกิจของเกษตรกร ผูใชแรงงาน และคน ยากจน มีการขยายระบบชลประทาน และการปฏิรูปที่ดนิ จัดสรรแหลงน้ำในประเทศ อนุรักษทะเลหลวง สำรวจและ พัฒนาแหลงพลังงานอา วไทย ปรับปรุงสภาพสิง่ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ เพื่อใหเกิดประโยชนทาง เศรษฐกิจ สงู สุด ๕. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหงชาติ ฉบับท่ี ๕ : ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๒๕ - ๒๕๒๙ ฟน ฟฐู านะทางเศรษฐกิจและการเงนิ ของประเทศ ลดการขาดดุลการคา และการขาดดุลงบประมาณ เรงระดม เงินออม เนนโครงการพฒั นาขนาดใหญซ ง่ึ ผลประโยชนมิไดต อบสนองชาวชนบทท่ียากจนโดยตรง ตลอดจนมิไดเนนให ประชาชนพงึ่ ตนเอง เริ่มขยาดเมืองหลักไปในภมู ิภาคตาง ๆ เริ่มโครงการพัฒนาชายฝงทะเลตะวันออก และนำกาซหุง ตมจากอา วไทยมาใช ๖. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี ๖ : ปง บประมาณ พ.ศ. ๒๕๓๐ - ๒๕๓๔ เปาหมายหลกั คือเนนการพัฒนาคุณภาพและประสิทธิภาพการบริหารทั้งในภาครัฐและภาคเอกชนทั้งในดาน เศรษฐกจิ และสงั คม โดยแผนพฒั นาฯ ฉบับท่ี ๖ แตกตางจากแผนพฒั นาฯ ฉบับอ่นื ๆ ท่ีผานมา คือการเปลย่ี นแนวทาง และปรับระบบการพัฒนาประเทศใหสามารถออกไปตอสูแขงขันในตางประเทศไดอยางจริงจัง เนนประสิทธิภาพของ ประเทศในดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมากยิ่งขึ้น มีการรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ ลดปญหาหนี้สินของ ประเทศ และปรับโครงสรางทางเศรษฐกิจของประเทศใหเปนประเทศอุตสาหกรรมมากขึ้น แผนพัฒนาฯ ฉบับนี้ เปน ฉบบั ท่ีประสบความสำเรจ็ ทส่ี ุด และเศรษฐกจิ พฒั นาขยายตวั มากท่สี ุดอกี ดว ย ๗. แผนพฒั นาเศรษฐกิจแหงชาติ ฉบับที่ ๗ : ปงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๓๕ - ๒๕๓๙ เนนการสรางความสมดุลเชิงปริมาณ คุณภาพ และความเปนธรรมในสังคม ซึ่งมีการใหความสำคัญกับการ สรางความสมดุลของการพัฒนา ๓ มติ ิ น่นั คอื การรักษาการขยายตัวทางเศรษฐกิจใหเหมาะสมและมีเสถียรภาพ การ กระจายรายไดและพัฒนาไปสูภ ูมภิ าคและชนบทใหกวางขวางยิ่งขึ้น และการเรงพัฒนาทรัพยากรมนษุ ย คุณภาพชีวิต สิ่งแวดลอม และทรพั ยากรธรรมชาติ ๘. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับที่ ๘ : ปง บประมาณ พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๔๔ เนนการพัฒนาคนเปนเปาหมายหลัก มีการพัฒนาทรัพยากรมนุษย และคุณภาพชีวิตของคนไทย พัฒนา สิ่งแวดลอม และทรัพยากรธรรมชาติเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน มีการกระจายความเจริญไปยังสวนภูมิภาค เนน กระบวนการมสี วนรวมในการทำแผนพฒั นาฯ ซง่ึ จำทำใหป ระชากรมสี ว นรว มในการพัฒนาประเทศมากยิ่งขนึ้ อีกท้งั มี การสรา งสมรรถนะทางดานเศรษฐกจิ เพอื่ สนบั สนนุ การพัฒนาคน ๙๐
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
