แผนปฏิบัติการเตรียมความพร้อมรับการระบาดของโรคไข้หวัดใหญ่สายพันธ์ุใหม่

ISBN : 978-616-11-4787-7 คณะทํางานศูนย์ประสานงานเตรียมความพรอ้ มการ เฝา้ ระวัง ปอ้ งกนั และควบคมุ โรคไขห้ วดั ใหญ่ คณะทํางานจัดทาํ แผนปฎบิ ตั ิการเตรียมความพร้อมรบั การระบาดใหญ่ ของโรคไข้หวัดใหญ่ สายพันธุ์ใหม่ พ.ศ. ๒๕๖๔ - ๒๕๖๖



แผนปฏิบิ ััติิการเตรีียมความพร้อ้ มรับั การระบาดใหญ่่ของโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ (Pandemic Influenza Preparedness Master Operational Plan (A.D. 2021-2023)) ISBN : 978-616-11-4787-7 ที่่ป� รึกึ ษา : นายแพทย์์โสภณ เอี่�ย่ มศิริ ิถิ าวร รองอธิิบดีกี รมควบคุุมโรค นายแพทย์ศ์ ุุภมิิตร ชุุณห์์สุุทธิิวัฒั น์์ ที่่ป� รึึกษากรมควบคุุมโรค สัตั วแพทย์์หญิิงดาริิกา กิ่ง� เนตร ที่ป่� รึกึ ษาสำ�ำ นักั งานความร่ว่ มมือื ระหว่า่ งประเทศ บรรณาธิกิ าร : กองโรคติิดต่่อทั่่�วไป กรมควบคุมุ โรค นางนพรััตน์์ มงคลางกูรู กองโรคติดิ ต่่อทั่่ว� ไป กรมควบคุมุ โรค นางมนัญั ญา ประเสริฐิ สุขุ ผู้�้ช่ว่ ยบรรณาธิิการ : กองโรคติิดต่่อทั่่ว� ไป กรมควบคุุมโรค นางสาวศยามล เครือื ทราย กองโรคติดิ ต่อ่ ทั่่ว� ไป กรมควบคุุมโรค นายจักั รกฤษณ์์ ปานแก้้ว กองโรคติดิ ต่่อทั่่ว� ไป กรมควบคุมุ โรค นางสาวจันั ทร์์จิริ า เสนาพรม ผู้้เ� รียี บเรีียง : รายนามดังั ในภาคผนวก : รายนามผู้จ�้ ัดั ทำ�ำ ตาม คำ�ำ สั่่ง� คณะทำ�ำ งานศูนู ย์ป์ ระสานงานเตรีียมความพร้อ้ มการ เฝ้า้ ระวังั ป้อ้ งกันั และควบคุุมโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ เผยแพร่่โดย : กองโรคติิดต่่อทั่่�วไป กรมควบคุุมโรค กระทรวงสาธารณสุขุ พิิมพ์ค์ รั้ง� ที่่� 1 : สิงิ หาคม 2564 จำ�ำ นวน : 500 เล่ม่ จัดั พิมิ พ์์โดย : กองโรคติิดต่อ่ ทั่่�วไป กรมควบคุมุ โรค กระทรวงสาธารณสุขุ

ค�ำน�ำ ตามที่ค�่ ณะกรรมการอำ�ำ นวยการเตรีียมความพร้อ้ ม ป้อ้ งกันั และแก้ไ้ ขปัญั หาโรคติดิ ต่อ่ อุบุ ัตั ิใิ หม่่ แห่ง่ ชาติิ โดยกระทรวงสาธารณสุุข ร่่วมกัับหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้อง จััดทำำ�แผนยุุทธศาสตร์์เตรีียมความพร้้อม ป้้องกััน และแก้้ไขปััญหาโรคติิดต่่ออุุบััติิใหม่่แห่่งชาติิ (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔) ได้้กำำ�หนดให้้จััดทำำ�แผนปฏิิบััติิการแม่่บท ภายใต้แ้ ผนยุทุ ธศาสตร์ด์ ังั กล่า่ ว และองค์ก์ ารอนามัยั โลก ได้จ้ ัดั ทำ�ำ กรอบการเตรีียมความพร้อ้ มรับั การระบาดใหญ่่ ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ (Pandemic Influenza Preparedness Framework: PIP FW) และรายการตรวจสอบ ความเสี่่�ยงต่่อการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ และ การจััดการผลกระทบ การเพิ่่�มขีีดความสามารถ ในการรองรัับการตอบสนองต่่อการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่สายพัันธุ์�ใหม่่ (A checklist for pandemic influenza risk and impact management: building capacity for pandemic response) ฉบับั ปีี พ.ศ. ๒๕๖๑ขึ้้�น ซึ่่�งประเทศไทย กรมควบคุุมโรค ได้้มอบให้้กองโรคติิดต่่อทั่่�วไป เป็็นผู้้�รัับผิิดชอบ และเป็็นผู้้�ประสานหลักั ได้้ประเมิินตนเองตามแบบรายการตรวจสอบความเสี่่�ยงต่่อการระบาดใหญ่่ของไข้้หวััดใหญ่่ ดัังกล่่าว พบว่า่ ประเทศไทย ยังั ไม่ม่ ีีแผนปฏิบิ ัตั ิกิ ารแบบเฉพาะเจาะจง เรื่อ� ง การเตรีียมความพร้อ้ มรับั การระบาดใหญ่่ของ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ คณะกรรมการอำ�ำ นวยการเตรีียมความพร้อ้ ม ป้อ้ งกันั และแก้ไ้ ขปัญั หาโรคติดิ ต่อ่ อุบุ ัตั ิใิ หม่่ แห่ง่ ชาติิ จึึงมีีมติิ เมื่ �อวัันที่่� ๒๒ กุุมภาพัันธ์์ พ.ศ. ๒๕๖๒ ให้้จััดทำำ�แผนปฏิิบััติิการเตรีียมความพร้้อมรัับ การระบาดใหญ่่ ของโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔ - ๒๕๖๖ ขึ้น� ซึ่ง�่ มีีวัตั ถุปุ ระสงค์์ เพื่่อ� เป็น็ แผนแม่บ่ ทในการปฏิบิ ัตั ิงิ าน เตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ โดยให้้หน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องใช้้เป็็น แนวทางในการขับั เคลื่อ� นและบริหิ ารจัดั การแผนงานของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ร่ว่ มกับั ภาคส่ว่ น ที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งในการรับั มือื กับั การระบาดใหญ่่ของโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ แผนปฏิบิ ัตั ิกิ ารเตรียมความพร้อ้ มรับั การระบาดใหญ่ข่ องโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔ - ๒๕๖๖ ประกอบด้ว้ ย ๔ กลยุทุ ธ์์ ๑๒ มาตรการ ๓๗ กิจิ กรรม ซึ่่ง� หน่่วยงานสามารถกำ�ำ หนดแผนงานโครงการ กิจิ กรรม และขั้น� ตอนปฏิบิ ัตั ิมิ าตรฐาน (Standard operating procedure) ตามสภาพแวดล้อ้ มของพื้้น� ที่�่ ให้ส้ อดคล้อ้ งกับั แผนปฏิิบััติิการเตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ได้้ หากทุุกหน่่วยงาน สามารถดำำ�เนิินการตามแผนปฏิิบััติิการที่่�วางไว้้ ประเทศไทย จะมีีศัักยภาพในการรัับมืือกัับการระบาดใหญ่่ของ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ สายพันั ธุ์�ใหม่่ สามารถป้อ้ งกันั ควบคุมุ และรักั ษาโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ได้อ้ ย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ ลดผลกระทบที่อ�่ าจเกิดิ ขึ้้น� ต่อ่ สุขุ ภาพ สังั คม เศรษฐกิจิ และสร้า้ งเสริมิ ความมั่น� คงของประเทศ บรรลุตุ ามเป้า้ ประสงค์์ ของแผนปฏิิบััติิการฯ ที่่�ตั้ �งไว้้ คณะทำ�ำ งานศูนู ย์์ประสานงานเตรีียมความพร้อ้ มการเฝ้้าระวังั ป้อ้ งกััน และควบคุุมโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ และ คณะทำ�ำ งานจัดั ทำำ�แผนปฏิบิ ััติกิ ารเตรีียมความพร้อ้ ม รับการระบาดใหญ่ของโรคไขห้ วดั ใหญ่ สายพันธ์ใุ หม่ (พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖) กนั ยายน ๒๕๖๔ ก

สารบัญ หนา้ ค�ำน�ำ ก สารบญั ข ความเช่ื อมโยงระหวา่ งเปา้ ประสงค์ วัตถุประสงค์ เปา้ หมาย และกลยทุ ธ์ ค ความเช่ื อมโยงของกลยทุ ธ์ มาตรการ และตัวชี้วดั ง แผนปฏบิ ตั กิ ารเตรียมความพรอ้ มรบั การระบาดใหญข่ องโรคไขห้ วดั ใหญ่ สายพนั ธใ์ุ หม่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ ๖ บทน�ำ ๖ สถานการณค์ วามจ�ำเปน็ ๗ เป้าประสงค์ วตั ถุประสงค์ เป้าหมาย และกลยทุ ธ์ ๙ ผรู้ ับผิดชอบ ๑๐ สรปุ กลยุทธ์ มาตรการ กจิ กรรม และงบประมาณ ๑๑ กลยุทธท์ ่ี ๑ การสรา้ งความเขม้ แข็งของสังคม ชุมชน และเครอื ข่ายความรว่ มมือ ทกุ ภาคสว่ น ท้ังในประเทศ ๘ ๘ และระหวา่ งประเทศ เพื่อความมัน่ คงของชาติ ๘ กลยุทธท์ ี่ ๒ การพฒั นาสมรรถนะระบบ และกลไกการบริหารจดั การในภาวะฉุกเฉิน เพื่อรองรับการระบาด ๘ ๔๘ ใหญข่ องโรคไขห้ วดั ใหญ่ สายพันธใุ์ หม่ ๕๑ กลยทุ ธ์ที่ ๓ การพฒั นาระบบเฝา้ ระวงั การวนิ ิจฉัย การดแู ลรักษาพยาบาล การปอ้ งกนั สอบสวน และควบคมุ ๖๐ ๗๑ การระบาดของโรคไขห้ วัดใหญ่ สายพนั ธใุ์ หม่ ๘๕ กลยุทธท์ ่ี ๔ การพัฒนาศักยภาพระบบเวชภัณฑ์ วัคซีน ยาตา้ นไวรสั ชดุ ตรวจชนั สูตร (Diagnostic test) ในประเทศ และระบบโลจิสติกส์ ภาคผนวก ก ความรู้ทัว่ ไปเรื่องโรคไข้หวดั ใหญ่ ภาคผนวก ข ค�ำส่งั ต่าง ๆ ท่ีเก่ยี วข้อง ภาคผนวก ค แบบประเมินตนเอง ที่จัดท�ำโดยองค์การอนามยั โลก ภาคผนวก ง รายงานการประชุม ภาคผนวก จ ภาพกิจกรรมทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ข

ภาพแสดงความเชื่อ�่ มโยงระหว่่างเป้า้ ประสงค์์ วััตถุุประสงค์์ เป้้าหมาย และกลยุุทธ์์ เป้า้ ประสงค์์ ประเทศไทยมีีศัักยภาพในการรับั มืือกับั การระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใ์ หม่่ สามารถป้้องกััน ควบคุุม และรักั ษาโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพัันธุ์ใ�์ หม่่ ได้อ้ ย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ ลดผลกระทบที่่�อาจเกิิดขึ้้�นต่อ่ สุุขภาพ สัังคม เศรษฐกิจิ และสร้้างเสริิมความมั่่น� คงของประเทศ เพื่่�อพััฒนาการเตรีียมความพร้้อม และ เพื่่อ� พัฒั นาระบบการเฝ้า้ ระวังั การวินิ ิจิ ฉัยั เพ่ื อพัฒนาขีดความสามารถของ สร้้างขีีดความสามารถของประเทศไทย การดููแลรัักษาพยาบาล การป้้องกััน ประเทศด้านระบบเวชภัณฑ์ วัคซีน ใ น ก า ร จัั ด ก า ร ค ว า ม เ สี่�่ ย ง แ ล ะ สอบสวน และควบคุุมการระบาดของ และยาตา้ นไวรสั ภายในประเทศ รวมถงึ ภาวะฉุุกเฉินิ จากการระบาดใหญ่ข่ อง โรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ให้้มีี การส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาให้ โรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ โดยการ ประสิทิ ธิิภาพ เกิดองค์ความรู้ เทคโนโลยีมาใช้ในการ วัตั ถุุประสงค์์ บููรณาการทุุกภาคส่่วน ทั้้�งในประเทศ เฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคไขห้ วดั ใหญ่ และระหว่า่ งประเทศ รวมถึงึ สร้า้ งความ สายพนั ธใ์ุ หม่ เข้้มแข็็งของภาคีีเครืือข่่าย ชุุมชน และ ประชาชน เพื่่อ� ลด ผลกระทบให้เ้ กิดิ ขึ้้�น น้อ้ ยที่�ส่ ุุด เป้้าหมาย ทุกุ ภาคส่ว่ นมีีส่ว่ นร่ว่ มในการป้อ้ งกันั ประเทศไทยมีีระบบการเฝ้้าระวังั ประเทศไทยสามารถพึ่่ง� พาตนเอง ควบคุมุ และแก้ไ้ ขปัญั หาโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ ป้้องกันั และควบคุุมโรคไข้้หวััดใหญ่่ ในการผลิิตวััคซีีน ยาต้้านไวรัสั และมีี สายพัันธุ์�ใหม่่ ที่�่เข้ม้ แข็ง็ มีีความพร้้อม เวชภัณั ฑ์์ วัสั ดุุอุปุ กรณ์์ที่จ่� ำำ�เป็็น ในการ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ของประเทศ ด้้านการวินิ ิิจฉัยั การแพทย์์ ป้้องกัันควบคุมุ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ และการรักั ษาพยาบาลผู้้�ป่่วย สายพัันธุ์�ใหม่่ ในระยะยาว กลยุุทธ์์ที่่� ๑ กลยุุทธ์์ที่�่ ๒ กลยุุทธ์์ที่่� ๓ กลยุุทธ์์ที่่� ๔ การสร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ ของสังั คม การพัฒั นาสมรรถนะระบบ ชุุมชน และเครืือข่า่ ยความร่ว่ มมืือ และกลไกการบริหิ ารจัดั การ การพััฒนาระบบเฝ้า้ ระวััง การพัฒั นาศักั ยภาพระบบ กลยุุทธ์์ ทุุกภาคส่ว่ น ทั้้ง� ในประเทศ ในภาวะฉุกุ เฉินิ เพื่อ�่ รองรัับการ การวินิ ิิจฉัยั การดููแล เวชภััณฑ์์ วััคซีนี ยา และระหว่า่ งประเทศ ระบาดใหญ่่ของโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ ชุุดตรวจชัันสููตร เพื่อ�่ ความมั่่น� คงของชาติิ สายพันั ธุ์์�ใหม่่ รักั ษาพยาบาล การป้อ้ งกััน (Diagnostic test) สอบสวน และควบคุุม การระบาดของ ในประเทศ และระบบโลจิสิ ติกิ ส์์ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์์ใ� หม่่ ค

ภาพที่่� ๒ แสดงความเชื่อ่� มโยงของกลยุุทธ์์ มาตรการ และตัวั ชี้้ว� ัดั กลยุุทธ์์ที่�่ ๑ กลยุุทธ์์ที่่� ๒ กลยุุทธ์์ที่�่ ๓ กลยุุทธ์์ที่่� ๔ การสร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ ของสังั คม การพัฒั นาสมรรถนะระบบ และ การพัฒั นาระบบเฝ้า้ ระวังั การพัฒั นาศักั ยภาพระบบ ชุุมชน และเครืือข่า่ ยความร่ว่ มมืือ กลไกการบริหิ ารจัดั การ การวินิ ิจิ ฉัยั การดููแลรักั ษาพยาบาล เวชภัณั ฑ์์ วัคั ซีนี ยา ในภาวะฉุกุ เฉินิ เพื่อ�่ รองรับั ชุุดตรวจชันั สููตร ทุุกภาคส่ว่ น ทั้้ง� ในประเทศ การระบาดใหญ่ข่ อง การป้อ้ งกันั สอบสวน และ (Diagnostic test) และระหว่า่ งประเทศ ควบคุุมการระบาดของ เพื่อ�่ ความมั่่น� คงของชาติิ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์ใ�์ หม่่ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์ใ�์ หม่่ ในประเทศ และระบบโลจิสิ ติกิ ส์์ มาตรการที่่� ๑ สร้า้ งความ มาตรการ ๑ พัฒั นาระบบการ มาตรการที่่� ๑ พััฒนาระบบ มาตรการที่่� ๑ พััฒนาระบบ เข้้มแข็ง็ ของภาคีีเครือื ข่่าย เตรีียมความพร้อ้ มรับั การ ข้้อมููลการเฝ้า้ ระวัังโรค การบริิหารจัดั การเวชภัณั ฑ์์ ในประเทศเพื่่�อการเตรีียม ระบาดใหญ่่ของโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ ไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ยาต้า้ นไวรัสั และ ความพร้อ้ ม ป้้องกันั ควบคุุม สายพันั ธุ์�ใหม่่ และการตอบโต้้ มาตรการที่่� ๒ พััฒนาระบบ ชุุดตรวจชัันสูตู ร และบรรเทาผลกระทบ จากการ ภาวะฉุุกเฉิิน ให้ม้ ีีประสิิทธิิภาพ การตรวจจับั คัดั กรอง มาตรการที่่� ๒ สนับั สนุุนการ ระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ มาตรการที่�่ ๒ พัฒั นาศักั ยภาพ โรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ผลิิตวัคั ซีีน ยาต้้านไวรััส และ สายพันั ธุ์�ใหม่่ แบบบูรู ณาการ ด้้านการสื่่�อสารความเสี่่�ยง มาตรการที่่� ๓ พััฒนาระบบ ชุุดตรวจชัันสูตู ร ในประเทศ มาตรการที่่� ๒ สร้า้ งความ เพื่่อ� การป้อ้ งกััน และควบคุมุ การวินิ ิิจฉัยั ดููแลรัักษาพยาบาล เพื่่�อการพึ่่ง� พาตนเอง เข้้มแข็ง็ ของเครือื ข่า่ ย โรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ และป้อ้ งกันั การแพร่่กระจาย ในระยะยาว ระหว่า่ งประเทศ ในการเตรีียม ที่�่มีีประสิิทธิิภาพ เชื้อ� โรคไข้้หวััดใหญ่่ ตัวั ชี้้ว� ััด ๑ ประเทศมีีระบบ ความพร้อ้ ม ป้้องกันั ควบคุุม ตัวั ชี้้�วัดั ๑ ร้้อยละของจัังหวััด สายพันั ธุ์�ใหม่่ จััดการด้้านวัคั ซีีน เวชภัณั ฑ์์ และบรรเทาผลกระทบจากการ ที่่�มีีระบบการเตรีียมความพร้อ้ ม มาตรการที่่� ๔ พัฒั นา ยาต้้านไวรััส และ วััสดุอุ ุุปกรณ์์ ระบาดใหญ่ข่ องโรคไข้้หวััดใหญ่่ รองรัับ การระบาดใหญ่ข่ อง ศักั ยภาพห้อ้ งปฏิิบัตั ิกิ าร พร้อ้ มสนับั สนุนุ การป้้องกััน สายพัันธุ์�ใหม่่ โรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ และเครือื ข่า่ ยทางห้อ้ ง รักั ษา และควบคุุมการระบาด มาตรการที่่� ๓ การใช้ม้ าตรการ ตัวั ชี้้�วัดั ๒ ร้อ้ ยละของหน่ว่ ยงาน ปฏิิบัตั ิิการให้้ได้ค้ ุุณภาพ ทางกฎหมายในการควบคุุม เครือื ข่่ายที่ม่� ีีแผนปฏิิบัตั ิกิ าร มาตรฐานสากล การระบาดใหญ่่ของโรค เตรีียมความพร้อ้ มรัับการ มาตรการที่่� ๕ ส่ง่ เสริิม ไข้้หวัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ระบาดใหญ่่ของโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ การวิจิ ััย และสนัับสนุุน มาตรการที่่� ๔ การใช้ม้ าตรการ สายพันั ธุ์�ใหม่่ การพัฒั นาอย่่างเป็น็ ระบบ ทางกฎหมายในการควบคุุม โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ตัวั ชี้้�วัดั ๑ ประเทศมีีระบบ เฝ้้าระวััง ป้อ้ งกันั รักั ษา และ ตััวชี้้ว� ัดั ๑ ร้อ้ ยละของหน่่วยงาน ตััวชี้้�วัดั ๓ ร้้อยละของจัังหวััด ควบคุุมโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ ภาคีีเครืือข่่ายทั้้ง� ระดับั ประเทศ มีีการฝึกึ ซ้้อมแผน เพื่่อ� รองรับั สายพันั ธุ์�ใหม่่ ที่ม�่ ีีประสิทิ ธิิภาพ และระดับั จัังหวััด ที่�่มีีส่่วนร่่วม การระบาดใหญ่่ ของ สามารถตรวจพบ แจ้ง้ เตือื น ในการป้้องกััน ควบคุมุ โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ และสามารถควบคุุมการ โรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่ แพร่่กระจายของโรคได้้ อย่า่ งรวดเร็ว็ ทันั ต่่อสถานการณ์์ ตัวั ชี้้�วัดั ๒ ร้้อยละของห้อ้ ง ปฏิบิ ััติิการระดับั จัังหวััดที่�่ สามารถตรวจหาเชื้ �อสาเหตุุของ โรคไข้้หวัดั ใหญ่่ ได้ต้ ามมาตรฐาน ที่ก่� ำำ�หนด

แผนปฏบิ ตั กิ ารเตรยี มความพรอ้ มรบั การระบาดใหญข่ องโรคไขห้ วดั ใหญ่ สายพนั ธุ์ใหม่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ Pandemic Influenza Preparedness Master Operational Plan (A.D. 2021-2023) บทนำ� ๑. ประเภทของแผน (แผนระดับ ๓ ตามมติ ครม. วันที่ ๔ ธนั วาคม ๒๕๖๐) แผนปฏบิ ตั กิ าร แผนปฏิิบััติิการเตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ นี้้เ� ป็น็ การดำ�ำ เนินิ การ เพื่่อ� เป็น็ แนวทางการขับั เคลื่อ� นและบริหิ ารจัดั การให้ก้ ับั หน่ว่ ยงานภาคีีเครือื ข่า่ ยที่เ่� กี่ย�่ วข้อ้ งทุกุ ภาคส่ว่ น ในการเตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ ซึ่�่งจะทำำ�ให้้ประเทศไทยมีีการเตรีียมความพร้้อม อย่่างเป็็นระบบ ลดการป่่วย การตาย ภาวะแทรกซ้้อน และลดผลกระทบทางเศรษฐกิิจ สัังคม และสิ่�งแวดล้้อม อัันเนื่่�อง มาจากการระบาดใหญ่่ของโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ได้้อย่่างมีีประสิทิ ธิิภาพ ๒. ความสอดคล้้องกับั ยุุทธศาสตร์์ชาติิ (แผนระดัับที่่� ๑) แผนปฏิิบััติิการเตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ มีีความสอดคล้อ้ งกับั แผนยุทุ ธศาสตร์ช์ าติิ ๒๐ ปีี (พ.ศ.๒๕๖๑ - ๒๕๘๐) ใน ๕ ยุทุ ธศาสตร์์ ได้แ้ ก่่ ยุทุ ธศาสตร์ท์ ี่�่ ๑ ด้้าน ความมั่น�่ คง ให้ม้ ีีการพัฒั นาศักั ยภาพของประเทศให้พ้ ร้อ้ มเผชิญิ ภัยั คุกุ คามที่ก�่ ระทบต่อ่ ความมั่น� คง การพัฒั นาระบบเตรีียม พร้้อมแห่่งชาติิ และการบริิหารจััดการภััยคุุกคามให้้มีีประสิิทธิิภาพเพื่่�อรองรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ยุทุ ธศาสตร์ท์ ี่�่ ๒ ด้้านการสร้้างความสามารถในการแข่่งขััน ในการวิิจััย และพััฒนา ยาต้า้ นไวรััส วัคั ซีีน เพื่่�อ การป้อ้ งกันั และแก้ไ้ ขปัญั หาในระยะยาว ยุทุ ธศาสตร์ท์ ี่�่ ๓ ด้า้ นการพัฒั นาและเสริมิ สร้า้ งศัักยภาพทรััพยากรมนุษุ ย์์ เพื่่อ� เสริมิ สร้้างให้้คนไทยมีีสุุขภาวะที่�่ดีี และมีีทัักษะด้้านสุุขภาวะที่�่เหมาะสม มีีความรอบรู้้�ด้้านสุุขภาวะ หน่่วยงานทุุกภาคส่่วน มีีส่่วนร่่วมในการรัับผิิดชอบต่่อสุขุ ภาพของประชาชน ยุทุ ธศาสตร์์ที่่� ๕ ด้า้ นการสร้า้ งการเติบิ โตบนคุุณภาพชีีวิติ ที่่�เป็็นมิติ ร ต่่อสิ่ �งแวดล้้อม ในการสร้้างระบบรัับมืือปรัับตััวต่่อโรคอุุบััติิใหม่่และโรคอุุบััติิซ้ำำ��ที่�่เกิิดจากการเปลี่่�ยนแปลงภููมิิอากาศ และยุทุ ธศาสตร์ท์ ี่�่ ๖ ด้า้ นการปรัับสมดุลุ และพัฒั นาระบบการบริหิ ารจััดการภาครััฐ โดยการพัฒั นาระบบเฝ้า้ ระวังั ป้อ้ งกันั และควบคุุมโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ การพััฒนาระบบการวิินิิจฉััยการดููแลรัักษาพยาบาล การควบคุุมและป้้องกััน โรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ การพััฒนาศัักยภาพระบบเวชภััณฑ์์ วััคซีีน และยา ในประเทศ และการเสริิมสร้้างความ ร่่วมมืือของทุุกภาคส่่วน ทั้้�งภาครััฐ ภาคเอกชน และประชาชน ทั้้�งภายใน และระหว่่างประเทศ เพื่่�อเสริิมสร้้างความ เข้้มแข็ง็ ของชุุมชน และความมั่�นคงของชาติิ ๓. ความสอดคล้้องกับั แผนระดัับที่�่ ๒ ตามแผนแม่บท ภายใตย้ ุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี ประเด็น ๑๓ การเสริมสร้างใหค้ นไทยมสี ขุ ภาวะที่ดี ด้านการ พัฒนาและสร้างระบบรับมือปรับตัวต่อโรคอุบัติใหม่และโรคอุบัติซ�้ำที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศ แผนปฏิิบััติิการเตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ ได้้มีีการ เตรีียมความพร้อ้ มด้า้ นต่า่ งๆ ให้ท้ ุกุ ภาคส่ว่ นมีีส่ว่ นร่ว่ มในการรับั ผิดิ ชอบต่อ่ สุขุ ภาพของประชาชน เพื่่อ� ลดภัยั คุกุ คามที่เ่� ป็น็ อุปุ สรรคต่่อการพััฒนาสุุขภาวะของคนไทย รวมถึึงมีีการพัฒั นาระบบบริิการสุขุ ภาพให้ท้ ัันต่อ่ สถานการณ์โ์ รคและมีีความ พร้้อมรองรัับการระบาดของโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ 6

แผนปฏิบิ ัตั ิกิ ารเตรียี มความพร้อ้ มรับั การระบาดใหญ่ข่ องโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์ใ�์ หม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๖๖ ๔. สถานการณ์์ความจำำ�เป็็น โรคไข้้หวััดใหญ่่ (Influenza) เป็็นโรคติิดเชื้�อไวรััสที่�่เกิิดขึ้้�นเป็็นประจำำ�ในทุุกประเทศทั่่�วโลก โดยจะเกิิดการ ระบาดใหญ่่ ทั่่ว� โลก และสร้า้ งความสูญู เสีียอย่า่ งมหาศาลเป็น็ ระยะ ๆ ทุกุ ๑๐ - ๓๐ ปีี โดยการระบาดของโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ ระบาดใหญ่่ (Pandemic Influenza) ในอดีีตที่่�ผ่่านมา ได้แ้ ก่่ ไข้ห้ วัดั ใหญ่ส่ เปน (Spanish flu) ช่ว่ งปีี พ.ศ. ๒๔๖๑ - ๒๔๖๓ (ค.ศ.๑๙๑๘ – ๑๙๒๐) เกิดิ จากไวรัสั ไข้ห้ วัดั ใหญ่่ ชนิิด A (H1N1) (สามารถตรวจชนิิดของเชื้�อไวรััสได้้ในภายหลััง จากศพที่�่ถููกแช่่แข็็งในหิิมะทางซีีกโลกเหนืือ) เป็็นการ ระบาดใหญ่่ทั่่�วโลกครั้ง� ร้้ายแรงที่่ส� ุุด คร่า่ ชีีวิิตผู้ค้� นไปประมาณ ๕๐ ถึึง ๑๐๐ ล้า้ นคน (มากกว่่าผู้ค้� นที่่�เสีียชีีวิิตจากสงคราม โลกครั้�งที่่� ๑) ในสหรัฐั อเมริิกา มีีผู้�้เสีียชีีวิิตมากกว่า่ ๕๐๐,๐๐๐ คน ส่ว่ นใหญ่เ่ ป็็นคนหนุ่่�มสาว ไข้้หวััดใหญ่่เอเชียี (Asian flu) ช่่วงปีี พ.ศ. ๒๕๐๐ - ๒๕๐๑ (ค.ศ.๑๙๕๗ - ๑๙๕๘) เกิดิ จากไวรััสไข้้หวัดั ใหญ่่ ชนิิด A (H2N2) เริ่ม� ที่�่จีีนก่อ่ นระบาดไปทั่่ว� โลก มีีผู้้�เสีียชีีวิติ ประมาณ ๑ ถึงึ ๔ ล้า้ นคน ในสหรัฐั อเมริกิ า เสีียชีีวิติ ประมาณ ๗๐,๐๐๐ คน ส่ว่ นใหญ่เ่ ป็็นผู้้�สูงอายุุ ไข้้หวััดใหญ่่ฮ่่องกง (Hong Kong flu) ช่่วงปีี พ.ศ. ๒๕๑๑ - ๒๕๑๒ (ค.ศ.๑๙๖๘ - ๑๙๖๙) เกิิดจากไวรััส ไข้้หวััดใหญ่่ชนิิด A (H3N2) เป็็นไวรััสที่�่มีีลัักษณะทางพัันธุุกรรมคล้้ายไข้้หวััดใหญ่่เอเชีีย (H2N2) ผู้้�ป่่วยรายแรกเป็็น ชาวฮ่อ่ งกง แล้ว้ จึงึ แพร่ก่ ระจายออกไปทั่่ว� โลก มีีผู้เ�้ สีียชีีวิติ ประมาณ ๑ ล้า้ นคน ในอเมริกิ าประมาณ ๓๔,๐๐๐ คน ส่ว่ นใหญ่่ เป็น็ ผู้้�สูงอายุุ ไข้ห้ วัดั ใหญ่ร่ ัสั เซียี (Russian flu) ช่ว่ งปีี พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๑ (ค.ศ.๑๙๗๗ - ๑๙๗๘) เกิดิ จากไวรัสั ไข้ห้ วัดั ใหญ่ช่ นิดิ A (H1N1) เริ่ม� ระบาดที่ป่� ระเทศจีีนตอนเหนือื แล้้วกระจายไปทั่่�วโลก ทราบภายหลังั ว่า่ เป็น็ ไวรัสั ชนิดิ เดียี วกับั ที่�่กระจายอยู่่� ทั่่�วไปก่่อนปีี พ.ศ. ๒๕๐๐ คืือ ไข้้หวััดใหญ่่สเปน (H1N1) ที่่�ระบาดเมื่�อปีี พ.ศ. ๒๔๖๑ - ๒๔๖๓ (ก่่อนถููกแทนที่�่ด้้วย ไข้ห้ วัดั ใหญ่เ่ อเชีีย คือื ไข้ห้ วัดั ใหญ่ช่ นิดิ A (H2N2) ในปีี พ.ศ. ๒๕๐๐) ผู้้�ที่อ� ายุเุ กินิ ๒๗ ปีใี นขณะนั้้น� (เกิดิ ก่อ่ นปีี พ.ศ. ๒๔๙๓) ส่่วนใหญ่่มีีภูมู ิิต้้านทานโรคแล้ว้ จากการระบาดครั้ง� ก่อ่ น ไข้ห้ วััดใหญ่่รัสั เซีียเป็น็ การระบาดใหญ่ท่ ี่่ไ� ม่่รุุนแรง ไข้ห้ วัดั ใหญ่ส่ ายพันั ธุ์ใ�์ หม่่ (H1N1/09) ครั้ง� ล่า่ สุดุ เกิดิ การระบาดใหญ่ข่ องโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่ค่ รั้ง� แรกของศตวรรษที่่� ๒๑ ช่่วงปีี พ.ศ. ๒๕๕๒ - ๒๕๕๓ (ค.ศ.๒๐๐๙ - ๒๐๑๐) เกิิดจากไวรััสไข้้หวััดใหญ่่สายพัันธุ์�ใหม่่ H1N1 (2009) เริ่�มพบ การระบาดเดือื นเมษายนในประเทศเม็ก็ ซิโิ ก และในเดือื นพฤศจิกิ ายน องค์ก์ ารอนามัยั โลกได้ร้ ายงานว่า่ เกิดิ การระบาดใน ๑๙๙ ประเทศ และเขตปกครอง มีีผู้้�ป่วยยืนื ยันั ทางห้อ้ งปฏิบิ ัตั ิกิ ารมากกว่า่ ๔๘๒,๓๐๐ ราย เสีียชีีวิติ ๖,๐๗๑ ราย และ แม้้ว่่าจะเป็็นการระบาดใหญ่่ระดัับไม่่รุุนแรง เมื่ �อการระบาดสงบลง ก็็พบว่่ามีีผู้้�เสีียชีีวิิต (มีีผลตรวจทางห้้องปฏิิบััติิการ) ถึึง ๑๘,๐๐๐ ราย แต่่เนื่่�องจากระบบการเฝ้้าระวัังและสถานบริิการสาธารณสุุขของหลายประเทศยัังขาดความเข้้มแข็็ง ผู้้�เชี่่�ยวชาญจึึงลงความเห็็นว่่า จำำ�นวนผู้้�เสีียชีีวิิตน่่าจะมากกว่่านี้้�ราว ๑๕ เท่่า หรืือประมาณ ๒๘๔,๕๐๐ ราย การศึกึ ษายังั ยืืนยันั ว่่า อย่า่ งน้้อยประชากร ๑ ใน ๕ คน ต้อ้ งติิดเชื้�อในช่่วงปีแี รกของการระบาดใหญ่่ และในจำำ�นวนนี้้� ร้อ้ ยละ ๐.๐๒ ต้อ้ งเสีียชีีวิติ การระบาดใหญ่ใ่ นแต่ล่ ะครั้ง� ได้ส้ ร้า้ งความสูญู เสีียอย่า่ งรุนุ แรงต่อ่ ชีีวิติ และสุขุ ภาพ ยังั ไม่ร่ วมถึงึ ผลกระทบด้า้ นอื่น� ๆ ที่จ่� ะตามมา ทั้้ง� ระบบบริกิ ารด้า้ นการแพทย์แ์ ละการสาธารณสุขุ และระบบบริกิ ารและสาธารณูปู โภคต่า่ ง ๆ ที่อ่� าจชะงักั งันั องค์ก์ ารอนามัยั โลกเตือื นว่า่ มีีความเสี่ย่� งที่เ�่ ชื้อ� ไข้ห้ วัดั ใหญ่่ ที่แ่� พร่ร่ ะบาดอยู่่�ทั้้ง� ในสัตั ว์ช์ นิดิ ต่า่ ง ๆ และในมนุษุ ย์์ จะเกิดิ การ 7

เปลี่�่ยนแปลงหรืือกลายพัันธุ์� จนเกิิดไวรััสไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุุใหม่่ ที่�่เป็็นต้้นเหตุุของการระบาดใหญ่ท่ ั่่�วโลกในครั้�งต่อ่ ไป ซึ่่�งไม่่สามารถที่จ�่ ะทำำ�นายได้แ้ น่่ชัดั ว่า่ จะเกิิดขึ้้น� ที่่ไ� หน และเมื่อ� ใด มาตรการที่�่จำำ�เป็็นต้้องดำำ�เนิินการควบคู่่�กัันไป คืือ การป้้องกัันและควบคุุมการระบาดของโรคไข้้หวััดใหญ่่ตาม ฤดููกาล (Seasonal Influenza) เช่่น การฉีีดวััคซีีนให้้กัับประชากรกลุ่�มเสี่ย่� งที่่อ� าจป่ว่ ยรุนุ แรง และการเตรีียมความพร้้อม รัับมืือกัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ โดยการพััฒนาขีีดความสามารถของประเทศด้้านเวชภััณฑ์์ โดยเฉพาะวััคซีีน และยาต้า้ นไวรััส การเฝ้า้ ระวังั และควบคุมุ การระบาด และการรักั ษาพยาบาลผู้้�ป่่วย สำ�ำ หรับั ประเทศไทย ได้ม้ ีีการเตรีียมการเพื่่อ� รองรับั การระบาดของโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ โดยมีีการจัดั ทำ�ำ แผนยุทุ ธศาสตร์์ เตรีียมความพร้้อมในการป้้องกัันและแก้้ไขปััญหาการระบาดใหญ่่ของไข้้หวััดใหญ่่ ในปีี พ.ศ. ๒๕๔๘ -๒๕๕๐ และแผนยุุทธศาสตร์์ ป้้องกััน แก้้ไข และเตรีียมพร้้อมรัับปััญหาโรคไข้้หวััดนก และการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ ฉบัับที่่� ๒ (พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๓) ซึ่ง�่ ประเทศไทย ได้น้ ำำ�กลไกการบริหิ ารจัดั การแบบบูรู ณาการมาใช้ใ้ นการบัญั ชาการ และ ประสานงาน ทำำ�ให้้ สามารถระดมความร่่วมมืือ และทรััพยากรของหน่่วยงานภาครััฐทุุกระดัับ รวมทั้้�งได้้รัับความร่่วมมืือ จากภาคประชาชนอย่า่ งเข้ม้ แข็ง็ ในการแก้ไ้ ขปัญั หาดังั กล่า่ ว จนกระทั่่ง� สามารถควบคุมุ สถานการณ์ไ์ ข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ (H1N1/09) ไว้้ได้ใ้ นระดัับหนึ่่ง� อย่่างไรก็็ตาม ยัังมีีความจำำ�เป็็นอย่่างยิ่�งยวดที่่�ประเทศไทยจะต้้องยกระดัับความพร้้อมของประเทศ ให้้เพีียงพอ เพื่่�อรองรัับการระบาดใหญ่่ที่่�มีีความรุุนแรงได้้ กระทรวงสาธารณสุุข โดยกรมควบคุุมโรค และหน่่วยงานสัังกััดกระทรวง สาธารณสุุข ได้้จััดทำำ�แผนยุุทธศาสตร์์เตรีียมความพร้้อม ป้้องกััน และแก้้ไขปััญหาโรคติิดต่่ออุุบััติิใหม่่แห่่งชาติิ (พ.ศ. ๒๕๕๖ - ๒๕๕๙) และแผนยุุทธศาสตร์์ฯ ฉบัับที่่� ๔ พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๖๔ ซึ่่�งได้้รัับการอนุุมััติิจากคณะกรรมการ อำำ�นวยการเตรีียมความพร้้อม ป้้องกััน และแก้้ไขปััญหาโรคติิดต่่ออุุบััติิใหม่่แห่่งชาติิ โดยมีีรองนายกรััฐมนตรีีที่่�ได้้รัับ มอบหมายเป็็นประธาน ทั้้�งนี้้� คณะกรรมการชุุดดัังกล่่าว ได้้มีีมติิมอบหมายให้้กระทรวงสาธารณสุุขเป็็นหน่่วยงานหลััก ทำ�ำ หน้า้ ที่ป�่ ระสานหน่ว่ ยงานที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งทุกุ ภาคส่ว่ น ในการจัดั ทำ�ำ แผนปฏิบิ ัตั ิกิ ารเตรีียมความพร้อ้ มรับั การระบาดใหญ่ข่ อง โรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔ –๒๕๖๖ ขึ้น� เพื่่อ� เป็น็ กรอบแนวทางสำ�ำ หรับั หน่ว่ ยงานภาคีีเครือื ข่า่ ยที่เ�่ กี่ย่� วข้อ้ ง ทุกุ ภาคส่ว่ น ในการบูรู ณาการ และขับั เคลื่�อนการเตรีียมความพร้อ้ มอย่่างเป็็นระบบในทุุกระดับั เพื่่อ� ให้ส้ ามารถรัับมือื กัับ การระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพสููงสุุด สามารถลดการป่่วย การเสีียชีีวิิต และผลกระทบทางสังั คม เศรษฐกิิจ และสิ่ง� แวดล้้อม ให้ไ้ ด้้มากที่่�สุดุ กลยุุทธ์์การเตรียี มความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่ข่ องโรคไข้้หวัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์์ใ� หม่่ พ.ศ. ๒๕๖๔–๒๕๖๖ ประกอบด้้วย ๔ กลยุุทธ์์ ดังั นี้้� กลยุุทธ์์ที่�่ ๑ การสร้้างความเข้้มแข็ง็ ของสัังคม ชุุมชน และเครืือข่า่ ยความร่ว่ มมืือทุุกภาคส่ว่ น ทั้้�งในประเทศ และระหว่่างประเทศ เพื่�่อความมั่่�นคงของชาติิ กลยุุทธ์์ที่�่ ๒ การพััฒนาสมรรถนะระบบ และกลไกการบริิหารจััดการในภาวะฉุุกเฉิิน เพื่�่อรองรัับการระบาด ใหญ่ข่ องโรคไข้้หวัดั ใหญ่่ สายพัันธุ์�์ใหม่่ กลยุุทธ์์ที่่� ๓ การพัฒั นาระบบเฝ้า้ ระวังั การวินิ ิจิ ฉัยั การดููแลรักั ษาพยาบาล การป้อ้ งกันั สอบสวน และควบคุุม การระบาดของโรคไข้้หวัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์์�ใหม่่ กลยุุทธ์์ที่่� ๔ การพััฒนาศัักยภาพระบบเวชภััณฑ์์ วััคซีีน ยาต้้านไวรััส ชุุดตรวจชัันสููตร (Diagnostic test) ในประเทศ และระบบโลจิสิ ติิกส์์ 8

๕. เป้้าประสงค์์ ประเทศไทยมีีศัักยภาพในการรัับมืือกัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ สามารถป้้องกััน ควบคุุม และรัักษาโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ ลดผลกระทบที่�่อาจเกิิดขึ้้�นต่่อสุุขภาพ สัังคม เศรษฐกิิจ และสร้า้ งเสริมิ ความมั่น� คงของประเทศ ๖. วััตถุุประสงค์์ ๑. เพื่่�อพััฒนาขีีดความสามารถในการจััดการความเสี่่�ยง และการจััดการภาวะฉุุกเฉิินจากการระบาดของโรค ไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ให้ป้ ระเทศไทยมีีความพร้อ้ มรับั สถานการณ์ท์ ี่อ�่ าจเกิดิ ขึ้้น� โดยมีีการบูรู ณาการร่ว่ มกันั ทุุกภาคส่่วนทั้้�งในประเทศ และระหว่่างประเทศ รวมถึึงสร้้างความเข้้มแข็็งของ ภาคีีเครืือข่่าย ชุุมชน และ ประชาชน ลดผลกระทบให้้เกิิดขึ้้น� น้อ้ ยที่�่สุดุ ๒. เพื่่อ� พัฒั นาระบบการเฝ้า้ ระวังั ป้อ้ งกันั ควบคุมุ โรค การวินิ ิจิ ฉัยั ดูแู ลและรักั ษาผู้้�ป่วยโรคไข้ห้ วัดั ใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ ให้้มีีประสิิทธิิภาพ ๓. เพื่่อ� พัฒั นาขีีดความสามารถของประเทศด้า้ นระบบเวชภัณั ฑ์์ วัคั ซีีน และยา ภายในประเทศ รวมถึงึ การส่ง่ เสริมิ การวิิจััยและพััฒนาให้้เกิิดองค์์ความรู้� เทคโนโลยีีมาใช้้ในการเฝ้้าระวััง ป้้องกััน ควบคุุมโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์ �ใหม่่ ๗. เป้า้ หมาย ๑. ทุุกภาคส่ว่ นมีีส่่วนร่่วมในการป้อ้ งกััน ควบคุุม และแก้ไ้ ขปััญหาโรคไข้ห้ วััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ของประเทศ ๒. ประเทศไทยมีีระบบการเฝ้้าระวััง ป้้องกัันและควบคุุมโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ที่่�เข้้มแข็็ง มีีความพร้้อม ด้้านการวิินิจิ ฉััย การแพทย์์ และการรักั ษาพยาบาลผู้้�ป่ว่ ย ๓. ประเทศไทยสามารถพึ่่�งพาตนเองในการผลิิตวัคั ซีีน ยาต้า้ นไวรััส และมีีเวชภััณฑ์์ วัสั ดุอุ ุปุ กรณ์ท์ ี่่จ� ำ�ำ เป็น็ ในการ ป้้องกัันควบคุุมโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ในระยะยาว ๘. ตััวชี้้ว� ััดตามเป้้าหมาย ๑. ร้อ้ ยละของหน่่วยงานภาคีีเครืือข่่ายทั้้�งระดัับประเทศ และระดัับจัังหวััด ที่�่มีีส่่วนร่่วมในการป้้องกััน ควบคุุม โรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ (กลยุทุ ธ์์ ๑) ๒. ร้้อยละของจัังหวััดที่่�มีีระบบการเตรีียมความพร้้อมรองรัับ การระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ (กลยุทุ ธ์์ ๒) ๓. ร้อ้ ยละของภาคีีเครืือข่่ายที่่�มีีแผนปฏิิบััติิการเตรีียมความพร้้อมรัับการระบาดใหญ่่ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพันั ธุ์�ใหม่่ (กลยุุทธ์์ ๒) ๔. ร้้อยละของจัังหวััดมีีการฝึกึ ซ้อ้ มแผน เพื่่�อรองรับั การระบาดใหญ่่ ของโรคไข้้หวััดใหญ่่ (กลยุทุ ธ์์ ๒) ๕. ร้อ้ ยละของความรู้� ความเข้้าใจ และพฤติิกรรม ของประชาชน และบุุคลากรที่่�เกี่่�ยวข้้อง เรื่�องโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ (กลยุุทธ์์ ๒) 9

๖. ประเทศมีีระบบเฝ้้าระวััง ป้้องกััน รัักษา และควบคุุมโรคไข้้หวััดใหญ่่ สายพัันธุ์�ใหม่่ ที่�่มีีประสิิทธิิภาพ สามารถตรวจพบ แจ้้งเตืือน และสามารถควบคุมุ การแพร่ก่ ระจายของโรคได้้อย่า่ งรวดเร็ว็ ทันั ต่่อสถานการณ์์ (กลยุทุ ธ์์ ๓) ๗. ร้้อยละของห้้องปฏิิบััติิการระดัับจัังหวััดที่่�สามารถตรวจหาเชื้�อสาเหตุุของโรคไข้้หวััดใหญ่่ ได้้ตามมาตรฐาน ที่�่กำำ�หนด (กลยุุทธ์์ ๓) ๘. ประเทศมีีระบบจัดั การด้า้ นวัคั ซีีน เวชภัณั ฑ์์ และวัสั ดุอุ ุุปกรณ์์ พร้อ้ มสนับั สนุุนการป้อ้ งกันั รัักษา และควบคุุม การระบาด (กลยุุทธ์์ ๔) ๙. วงเงิินงบประมาณพร้้อมแหล่่งที่�ม่ าของงบประมาณ (ระยะ ๓ ปีี) ประมาณการ งบประมาณรวม เป็็นเงินิ ทั้้�งสิ้น� ๒๙๐.๐ ล้า้ นบาท ๑๐. ผู้�้ รับั ผิดิ ชอบ ๑. กระทรวงสาธารณสุุข อาทิิ - สำำ�นัักงานปลััดกระทรวงฯ (อาทิิ สำำ�นัักงานสาธารณสุุขจัังหวััด สำำ�นัักงานสาธารณสุุขอำำ�เภอ โรงพยาบาลศูนู ย์์ โรงพยาบาลชุุมชน โรงพยาบาลส่ง่ เสริิมสุขุ ภาพตำ�ำ บล) - กรมควบคุุมโรค (อาทิิ สำำ�นัักโรคติิดต่่อทั่่�วไป สำำ�นัักระบาดวิิทยา กองควบคุุมโรคและภััยสุุขภาพ ในภาวะฉุุกเฉิิน กองโรคป้้องกัันด้้วยวััคซีีน สำำ�นัักงานป้้องกัันควบคุุมโรคที่�่ 1-12 สถาบัันป้้องกััน ควบคุมุ โรคเขตเมือื ง สถาบัันบำ�ำ ราศนราดูรู ) - กรมสนัับสนุุนบริิการสุุขภาพ - กรมการแพทย์์ - กรมวิทิ ยาศาสตร์์การแพทย์์ (อาทิิ ศูนู ย์ว์ ิิทยาศาสตร์์การแพทย์์ 1-14 ศูนู ย์์ไข้้หวััดใหญ่่แห่่งชาติิ (NIH)) - กรมอนามััย - กองสาธารณสุขุ ฉุุกเฉินิ สำำ�นัักงานปลัดั กระทรวงสาธารณสุขุ - สถาบันั วััคซีีนแห่ง่ ชาติิ - องค์ก์ ารเภสััชกรรม - สำ�ำ นักั งานคณะกรรมการอาหารและยา - กรมแพทย์์แผนไทยและแพทย์์ทางเลือื ก - กรมสุุขภาพจิติ ๒. กระทรวงศึึกษาธิิการ (อาทิิ สำำ�นัักงานคณะกรรมการการศึึกษาขั้�นพื้้น� ฐาน) ๓. กระทรวงการอุุดมศึึกษา วิิทยาศาสตร์์ วิิจััยและนวััตกรรม (สถาบัันการศึึกษาของทหารและตำำ�รวจ อาทิิ วิทิ ยาลัยั แพทยศาสตร์พ์ ระมงกุฎุ เกล้า้ , สถาบันั อุดุ มศึกึ ษาของรัฐั ที่เ�่ ป็น็ ส่ว่ นราชการ อาทิิ โรงพยาบาลมหาวิทิ ยาลัยั ได้้แก่่ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย, มหาวิิทยาลััยมหิิดล, มหาวิิทยาลััยเชีียงใหม่่, มหาวิิทยาลััยสงขลานคริินทร์์, มหาวิิทยาลัยั ขอนแก่น่ ) ๔. กระทรวงการต่่างประเทศ 10

๕. กระทรวงกลาโหม (อาทิ โรงพยาบาลสังกดั กระทรวงกลาโหม กองทัพบก กองทพั เรือ กองทพั อากาศ) ๖. กระทรวงมหาดไทย (อาทิ กรมสง่ เสริมการปกครองท้องถ่ิน กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั ) ๗. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (กรมปศุสตั ว)์ ๘. กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม (กรมอุทยานแห่งชาติ สตั วป์ า่ และพนั ธ์ุพืช) ๙. ส�ำนักงานต�ำรวจแห่งชาติ ๑๐. กระทรวงยุตธิ รรม (อาทิ กรมราชฑณั ฑ์) ๑๑. ส�ำนักนายกรฐั มนตรี (กรมประชาสมั พันธ)์ ๑๒. กระทรวงการทอ่ งเท่ียวและกฬี า ๑๓. กระทรวงการพฒั นาสังคมและความม่นั คงของมนษุ ย์ ๑๔. ส�ำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชาติ ๑๕. กระทรวงการคลัง ๑๖. กระทรวงคมนาคม ๑๗. ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจยั (สกว.) ๑๘. กรุงเทพมหานคร (อาทิ โรงพยาบาลสังกัดกรุงเทพมหานคร ส�ำนกั อนามยั ส�ำนักการแพทย)์ ๑๙. โรงพยาบาลเอกชน (สมาคมโรงพยาบาลเอกชน) ๒๐. ส�ำนักงานหลกั ประกนั สขุ ภาพแห่งชาติ (สปสช.) ๒๑. สภาความมั่นคงแห่งชาติ ๒๒. กระทรวงแรงงาน ๒๓. กระทรวงอตุ สาหกรรม ๒๔. กระทรวงพาณิชย์ ๑๑. สรปุ แนวทางการด�ำเนนิ การ/กิจกรรมโครงการ (ตามตารางสรปุ ) กลยุุทธ์์ มาตรการ กิจิ กรรม งบประมาณ (ล้า้ นบาท) กลยุุทธ์์ที่่� ๑ ๓ ๓, ๓, ๓ กลยุุทธ์์ที่่� ๒ ๒ ๕, ๕ ๒๐.๐ กลยุุทธ์์ที่่� ๓ ๕ ๓, ๓, ๔, ๓, ๑ ๕๙.๐ กลยุุทธ์์ที่่� ๔ ๒ ๔, ๒ ๑๓๑.๐ ๘๐.๐ รวม ๒๙๐.๐ 11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

ภาคผนวก - ความรเู้ ร่ื องโรคไขห้ วดั ใหญ่ - ค�ำสงั่ คณะท�ำงานศนู ยป์ ระสานงานเตรียมความพรอ้ มการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั และควบคมุ โรคไขห้ วดั ใหญ่ - ค�ำสง่ั คณะท�ำงานจดั ท�ำแผนปฏบิ ตั กิ ารเตรียมความพรอ้ มรบั การระบาดใหญข่ องโรคไขห้ วดั ใหญ่ สายพนั ธใ์ุ หม่ พ.ศ. 2563-2565 ภายใตค้ �ำสงั่ คณะอนกุ รรมการขบั เคลื่อนยทุ ธศาสตรเ์ ตรียมความพรอ้ ม ปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาโรคตดิ ตอ่ อบุ ตั ใิ หม่ - คณะกรรมการอ�ำนวยการเตรียมความพรอ้ ม ปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาโรคตดิ ตอ่ อบุ ตั ใิ หมแ่ หง่ ชาติ - แบบประเมนิ ตนเองการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั และควบคมุ โรคไขห้ วดั ใหญ่ - รายงานการประชมุ คณะกรรมการอ�ำนวยการเตรียมความพรอ้ ม ปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาโรคตดิ ตอ่ อบุ ตั ใิ หมแ่ หง่ ชาติ ครงั้ ที่ 1/2562 วนั ศกุ รท์ ี่ 22 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2562 เวลา 09.00 - 13.30 น. ณ หอ้ งประชมุ ส�ำนกั งานเลขาธกิ ารนายกรฐั มนตรี ท�ำเนยี บรฐั บาล - ภาพกจิ กรรม 47

ภาคผนวก ก ความรู้�้ ทั่ �วไปเรื่�่องโรคไข้้หวััดใหญ่่ ลัักษณะโรค เป็็นการติิดเชื้�อไวรััสที่�่ระบบทางเดิินหายใจแบบเฉีียบพลััน โดยมีีลัักษณะทางคลิินิิกที่�่สำำ�คััญ คืือ มีีไข้้สููงแบบ ทันั ทีีทันั ใด ปวดศีีรษะ ปวดเมื่อ� ยกล้า้ มเนื้้อ� อ่อ่ นเพลีีย ไข้ห้ วัดั ใหญ่เ่ ป็น็ โรคที่ส่� ำ�ำ คัญั ที่ส่� ุดุ โรคหนึ่่ง� ในกลุ่�มโรคติดิ เชื้อ� อุบุ ัตั ิใิ หม่่ และโรคติิดเชื้�ออุุบััติิซ้ำำ�� เนื่่�องจากเกิิดการระบาดใหญ่่ทั่่�วโลก (pandemic) มาแล้้วหลายครั้�ง แต่่ละครั้�งเกิิดขึ้้�นอย่่าง กว้้างขวางเกืือบทุกุ ทวีีป ทำำ�ให้ม้ ีีผู้้�ป่ว่ ย และเสีียชีีวิิตนัับล้า้ นคน สาเหตุุ เกิิดจากเชื้�อไวรััสไข้้หวััดใหญ่่ซึ่�่งมีี ๓ ชนิิด (type) คืือ A, B และ C ไวรััสชนิิด A เป็็นชนิิดที่่�ทำำ�ให้้เกิิดการระบาด อย่่างกว้้างขวางทั่่�วโลก ไวรััสชนิิด B ทำำ�ให้้เกิิดการระบาดในพื้้�นที่�่ระดัับภููมิิภาค ส่่วนชนิิด C มัักเป็็นการติิดเชื้�อที่�่แสดง อาการอย่า่ งอ่อ่ นหรือื ไม่แ่ สดงอาการ และไม่่ทำ�ำ ให้้เกิดิ การระบาด เชื้�อไวรัสั ชนิดิ A แบ่ง่ เป็น็ ชนิดิ ย่อ่ ย (subtype) ตามความแตกต่า่ งของโปรตีีนของไวรัสั ที่เ�่ รีียกว่า่ hemagglutinin (H) และ neuraminidase (N) ชนิดิ ย่อ่ ยของไวรัสั A ที่พ่� บว่า่ เป็น็ สาเหตุขุ องการติดิ เชื้อ� ในคนที่พ�่ บในปัจั จุบุ ันั ได้แ้ ก่่ A(H1N1), A(H1N2), A(H3N2), A(H5N1) และ A(H9N2) ส่ว่ นไวรัสั ชนิดิ B ไม่ม่ ีีแบ่่งเป็น็ ชนิดิ ย่อ่ ย เนื่่�องจากไวรััสไข้้หวััดใหญ่่มีียีีโนมเป็็น RNA แยกเป็็น ๗-๘ ชิ้�น ทำำ�ให้้ยีีโนมมีีการเปลี่�่ยนแปลงพัันธุุกรรมได้้ ค่่อนข้้างบ่่อย เรีียกว่่า genetic variation การเปลี่่�ยนแปลงยีีโนมทำำ�ให้้แอนติิเจนซึ่�่งเป็็นผลผลิิตของยีีนส์์เปลี่่�ยนแปลง ไปด้้วย คืือมีี antigenic variation ซึ่่ง� มีี ๒ แบบคืือ Antigenic drift เป็็นการเปลี่�่ยนแปลงแอนติิเจนเพีียงเล็็กน้้อย เนื่่�องจากเกิิด RNA point mutation ทำำ�ให้้ amino acid เพีียงหนึ่่ง� หรือื มากกว่า่ นั้้น� เปลี่ย�่ นไป แต่ไ่ ม่ม่ ากพอที่จ�่ ะทำ�ำ ให้้ H หรือื N เปลี่ย�่ นไป antigenic drift ทำ�ำ ให้เ้ กิดิ การระบาดในวงไม่่กว้้างนััก Antigenic shift เกิดิ ขึ้้น� จากขบวนการ gene reassortant คือื การที่ไ�่ วรัสั ไข้ห้ วัดั ใหญ่ช่ นิดิ A ๒ สายพันั ธุ์�เกิดิ การ ติิดเชื้�อในเซลล์์หนึ่่�งเซลล์์ มีีการนำำ�ยีีโนมจากไวรััสสายพัันธุ์์�หนึ่่�งไปใส่่ในอนุุภาคของไวรััสอีีกสายพัันธุ์์�หนึ่่�งในเซลล์์เดีียวกััน ทำำ�ให้้เกิิดอนุุภาคของไวรััสชนิิดใหม่่ ซึ่่�งแอนติิเจนเปลี่่�ยนไปจนทำำ�ให้้ H หรืือ N เปลี่�่ยนไปจนเกิิดชนิิดย่่อย (subtype) ใหม่ท่ ำำ�ให้เ้ กิดิ การระบาดใหญ่่ (pandemic) มาแล้้วในอดีีต ปัจั จุบุ ันั สามารถพบ hemagglutinin (H) ที่แ�่ ตกต่า่ งกันั ถึงึ ๑๕ ชนิดิ และ neuraminidase (N) ๙ ชนิดิ ของไวรัสั ชนิดิ A แต่่มีีเพีียง H1N1 และ H3N2 ที่่�พบติิดเชื้�อในคนบ่่อย เนื่่�องจากการเปลี่่�ยนแปลงของแอนติิเจนที่่�เกิิดได้้บ่่อยทำำ�ให้้ มีีเชื้อ� ไวรัสั ไข้ห้ วััดใหญ่่สายพัันธุ์�ใหม่่ ๆ เกิดิ ขึ้้�นต่่างสถานที่�แ่ ละต่า่ งระยะเวลา ดัังนั้้�นจึงึ ต้้องมีีระบบการเรีียกชื่�อเพื่่อ� ป้อ้ งกััน ความสัับสน คณะผู้้�เชี่�่ยวชาญได้้กำำ�หนดให้้เรีียกชื่�อเชื้�อไข้้หวััดใหญ่่ตามหลัักสากลทั่่�วโลกดัังนี้้� ชนิิดไวรััส/ชื่�อเมืือง หรืือ ประเทศที่พ่� บเชื้อ� /ลำ�ำ ดับั สายพันั ธุ์�ที่พ� บในปีนีั้้น� /ปีี ค.ศ.ที่แ�่ ยกเชื้อ� ได้/้ ชนิดิ ย่อ่ ยของ H และ N เช่น่ A/Sydney/5/97(H3N2), A/Victoria/3/75/(H3N2) 48