05_กิจกรรมที่ 4 การสร้างมอดูล

บทเรียนโมดลู เร่อื ง การบรรจภุ ัณฑ์ วิชาผลติ ภัณฑ์พืช นางรสสุคนธ์ แย้มดี ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะครูชานาญการ วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยกี าแพงเพชร สานักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คานา บทเรียนโมดูลชุดท่ี 1 ร่อื ง การบรรจุภัฑ์ ฉบับนี้ ขา้ พเจ้าเรยี บเรียงขึ้น เพื่อใช้ประกอบการเรียน ในรายวชิ าผลิตภัณฑพ์ ชื รหัสวิชา 20501-2603 หลกั สตู รประกาศนยี บัตรวชิ าชีพ โดยนกั เรียนสามารถศึกษาได้ ดว้ ยตนเอง เพ่ือให้มีความรู้พื้นฐานก่อนท่จี ะศึกษานื้อหานั้นจริง ๆ และยังได้พ่มิ เติมเน้ือหาบางตอนเพ่อื ช่วยสรมิ ความรคู้ วามเข้าใจแกน่ กั เรยี น นอกจากนยี้ ังไดเ้ พม่ิ ใบกจิ กรรมเสรมิ ให้นักเรียนมีประสบการณ์กวา้ งขวางย่ิงขึ้น บทเรียนโมดลู ชดุ น้ีมจี ุดประสงค์เพอ่ื ใหน้ กั รียนไดศ้ กึ ษาเก่ยี วกับกวามหมาย และส่วนประกอบของ บรรยากาศ ความสาคญั ของบรรยากาศ ภายในบทเรยี นโมดูลเลม่ นปี้ ระกอบด้วยคาแนะนาการใชบ้ ทเรียนโมดลู จดุ ประสงค์การเรยี นรู้ แบบทดสอบภาคความรู้ก่อนเรียน เนือ้ หาใบกิจกรรม แบบทดสอบภาคความรู้หลงั เรยี น รวมทัง้ เฉลยใบกิจกรรมและแบบทคสอบ บทเรียนโมดูลน้นี กั เรียนสามารถศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองและเรียนรู้กนั เป็นกลมุ่ เล็ก ๆ ผจู้ ดั ทาหวังเป็นอย่างย่ิงวา่ บทรยี นโมดลู ชดุ นจ้ี ะชา่ ยใหน้ ักเรยี นได้รับความรคู้ วามเขา้ ใจเก่ียวกบั บรรจภุ ัณฑ์มาก และสง่ ผลให้ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนของนักเรียนสงู ขน้ึ อย่างไรกต็ ามในหนว่ ยการเรียนเล่มนอ้ี าจมี บางจุดทมี่ ีข้อบกพร่องผดิ พลาด ขอใหท้ ่านผู้อ่านโปรดแจ้งให้ช้าพเจา้ กราบดว้ ยจะขอบพระคณุ ป็นอยา่ งย่ิง ข้าพเจ้ ยนิ ดีรบั ฟังความคิดเหน็ และข้อเสนอแนะจากท่าน และพร้อมทจี่ ะนามาแก้ไขปรบั ปรงุ บทเรียนโมดุลเลม่ นใี้ หม้ ีความ สมบรู ณ์และถูกต้อง รสสคุ นธ์ แยม้ ดี 5

สารบญั คานา............................................................................................................................. ...... หน้า สารบญั ............................................................................................................................ .... คาแนะนาการใช้บทเรียนโมดูล......................................................................................... .. 5 ขน้ั ตอนในการใชบ้ ทเรยี นโมดูล.......................................................................................... 6 สาระสาคัญ....................................................................................................................... 7 จดุ ประสงค์การเรยี นร้.ู ....................................................................................................... 8 การประเมนิ ผลหลังเรียน................................................................................................... 9 การสอนซ่อมเสริม............................................................................................................ . 9 ขอบข่ายเน้ือหา................................................................................................................ . 10 แบบทดสอบภาคความรู้กอ่ นเรยี น................................................................................... 10 ใบความร.ู้ ....................................................................................................................... 10 11 1. ความหมายของบรรจภุ ณั ฑ์............................................................................... 16 2. หน้าท่หี ลักสาคญั ของบรรจุภณั ฑ์...................................................................... 16 3. หลกั การเลอื กใชบ้ รรจภุ ณั ฑ์สาหรับอาหารและผลติ ภัณฑ์................................. 16 4. ประเภทของบรรจภุ ัณฑส์ าหรับผลิตภณั ฑ์อาหาร............................................. 17 5. ประเภทของบรรจภุ ัณฑ์ตามลักษณะของวสั ดุที่ใช้ทาบรรจุภัณฑ์………………… 18 งานทตี่ ้องปฏิบตั .ิ ......................................................................................................... 18 - ใบกจิ กรรมท่ี 1 เร่อื ง ความหมายและหน้าท่ีของบรรจภุ ัณฑ์.................................... - ใบกิจกรรมท่ี 2 เร่อื ง ประเภทของบรรจภุ ัณฑ์สาหรบั ผลิตภัณฑอ์ าหาร................... 24 - ใบกิจกรรมที่ 3 เร่อื ง ประเภทของบรรจุภณั ฑต์ ามลกั ษณะของวัสดุท่ีใช้ทาบรรจภุ ณั ฑ์ 25 - ใบกจิ กรรมที่ 4 เร่ือง การออกแบบบรรจุภัณฑ์............................................................. 26 แบบทดสอบภาคความรู้หลังเรยี น........................................................................................... 27 เฉลยแบบทดสอบภาคความรกู้ ่อนเรยี น.................................................................................. เฉลยแบบทดสอบภาคความรูก้ ่อนเรยี น.................................................................................. 33 แนวทางในการวัดผล และประเมินผลการจัดกิจกรรมการเรยี นร.ู้ ......................................... 33 34 6

คาชแ้ี จงในการใชม้ อดลู สาหรบั นกั เรียน การใช้บทเรียนโมดูลใหเ้ กิดประสิทธภิ าพตอ่ การจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนได้ อย่างสงู สุด นกั เรียนควรปฏิบตั ิ ดงั นี้ 1. การเตรียมตัวของนักเรยี น 1.1 ศกึ ษาบทเรียนโมดลู ลว่ งหน้ากอ่ น เพอ่ื ให้มีความรู้ ความเข้าใจเกย่ี วกับจดุ ประสงค์ 1.2 ปฏบิ ัติกิจกรรมตา่ ง ๆ ตามลาดบั ข้นั ตอนท่กี าหนด ดงั น้ี 2.2.1 นกั เรียนทาแบบทดสอบภาคความรู้ก่อนเรยี น 2.2.2 นกั เรยี นศกึ ษาและปฏิบตั ิกกิ รรมต่าง ๆ ตามแนวทางการจดั กิจกรรม การเรยี นรตู้ ามลาดบั ขน้ั ตอนท่กี าหนด 2,2.3 นักเรยี นสง่ ผลงานหรือช้ินงานในการปฏบิ ัตกิ ิจกรรม มีสว่ นรว่ ม 2.2.4 นกั เรยี นทาแบบทดสอบภาคความรู้หลังเรียน 7

ข้ันตอนการใช้บทเรียนโมดูล 1. ครูแนะนานักเรียนก่ยี วกบั องคป์ ระกอบของบทรียนโมคูล ชดุ ท่ี 1 ! เร่อื ง การบรรจภุ ณั ฑ์ 2. นกั เรียนศกึ ษา และตรวจสอบองคป์ ระกอบของบทเรียนโมดูล ชดุ ท่ี 1 ว่าครบถว้ น !หรือไม่ 3. นักเรยี นศกึ ษา และปฏิบัติกิจกรรม ตามลาดบั ดังน้ี 3.1 นักเรียนทาแบบทดสอบภาคความรกู้ ่อนเรีขน 3.2 นกั เรียนศกึ ษาและค้นคว้จากใบความรู้ ดงั นี้ - ความหมายของบรรจุภัณฑ์ - หน้าทหี่ ลกั สาคัญของบรรจุภณั ฑ์ - หลกั การเลอื กใชบ้ รรจภุ ณั ฑส์ าหรบั อาหารและผลิตภัณฑ์ - ประเภทของบรรจุภณั ฑส์ าหรับผลติ ภณั ฑ์อาหาร - ประเภทของบรรจภุ ณั ฑต์ ามลักษณะของวัสดทุ ่ใี ชท้ าบรรจุภณั ฑ์ 3.3 นักเรยี นปฏบิ ตั กิ ิจกรรมตามใบกจิ กรรม ดงั นี้ - ใบกจิ กรรมท่ี 1 - ใบกิจกรรมท่ี 2 - ใบกิจกรรมท่ี 3 - ใบกจิ กรรมที่ 4 4. ในระหวา่ งการปฏิบตั กิ ิจกรรมในใบกิจกรรมที่ 1 - 4 ถ้าหากนกั เรียน มีข้อสงสยั สามารถ ชกั ถามเพือ่ ใหส้ ามารถปฏิบตั ิได้ถูกต้องได้ 5. เม่ือปฏิบัติกจิ กรรมในแต่ละชัว่ ไมง ครแู ละนกั เรียนร่วมกันอภิปรายความรู้ และเฉลย คาตอบของการปฏบิ ัติกิจกรรม 6. นกั เรียนร่วมกนั ชกั ถาม และอภปิ รายความรู้เกย่ี วกับบรรยากาศรอบตวั 7. นกั เรยี นทาแบบทดสอบภาคความรู้หลังเรียน 8

สาระสาคญั บรรจภุ ณั ฑ์เปน็ สิง่ ท่ีมีความสาคญั ท้ังในเศรษฐกจิ สงั คม และการซอื้ ขายทุกประเภท (ทั้งผลติ ภัณฑ์ อาหาร และผลติ ภัณฑ์อื่นๆด้วย) โดยมมี ลู ค่าเฉลี่ยประมาณร้อยละ 5 ถึงร้อยละ 30 ของมูลค่าผลิตภณั ฑ์ ดังน้ัน ขอบข่ายของระบบบรรจุภณั ฑจ์ งึ ขยายตวั เปน็ ระดับอุตสาหกรรมขนาดใหญแ่ ละเป็นแบบครบวงจรของตัวเอง นับตั้งแต่การจัดการวัตถดุ ิบเพ่ือนามาแปรรปู จนไดเ้ ปน็ บรรจภุ ัณฑ์ในขัน้ สดุ ท้าย จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้ ดา้ นความรู้ 1. บอกความหมายของการบรรจุภัณฑไ์ ด้อย่างถูกต้อง 2. บอกหนา้ ที่ของการบรรจภุ ณั ฑ์ได้อยา่ งถูกต้อง 3. บอกความสาคัญของการบรรจภุ ณั ฑ์ชนดิ ต่างๆได้อย่างถูกต้อง 4. บอกชนดิ และรูปแบบของภาชนะบรรจุทน่ี ิยมใช้กับผลติ ภัณฑอ์ าหารได้อยา่ งถูกตอ้ ง ด้านทักษะ 1. คดั เลอื กวสั ดใุ นการทาบรรจภุ ัณฑ์ได้ถูกตอ้ งเหมาะสม 2. ออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ไดส้ วยงาม คุณลักษณะทพ่ี ึงประสงค์ 1. มีคุณลกั ษณะอนั พึงประสงค์ ไดแ้ ก่ ความรบั ผิดชอบ มีวนิ ยั 9

การประเมินผลหลงั เรยี น นกั เรยี นผา่ นกณฑ์การประเมินผลผา่ นเกฑ์ณร้อยละ 75 สามารถเรียนบทเรยี นโมดลู ตอ่ ไปได้แต่ถ้าไม่ผา่ นเกณฑ์การประเมินรอ้ ยละ 75 นักรยี นตอ้ งเรียนซ่อมเสรมิ การเรยี นช่อมเสรมิ ถ้านักเรยี นไมผ่ ่านเกณฑ์ทีร่ ะบุไว้ ให้นักรียนได้ศกึ ษาตามจุดประสงค์ท่ีไมผ่ ่าน แล้วทาแบบทดสอบภาคความรหู้ ลังเรยี นให้ผ่านเกณฑ์ทกี่ าหนดไว้ การเรยี นซ่อมเสริม ให้นกั เรยี นปฏิบตั ิ ดังนี้ 1. ใชเ้ วลามากกว่าเดมิ 2. ใหเ้ พือ่ นช่วยเหลอื 3. ครูอธบิ ายเพม่ิ เตมิ ขอบข่ายเนือ้ หา * ความหมายของบรรจุภัณฑ์ * หน้าที่หลกั สาคัญของบรรจุภัณฑ์ * หลกั การเลอื กใช้บรรจุภณั ฑส์ าหรบั อาหารและผลิตภณั ฑ์ * ประเภทของบรรจภุ ัณฑส์ าหรับผลติ ภณั ฑอ์ าหาร * ประเภทของบรรจภุ ณั ฑ์ตามลกั ษณะของวัสดทุ ใ่ี ชท้ าบรรจุภณั ฑ์ 10

สาขาวิชา : อุตสาหกรรมเกษตร แบบทดสอบกอ่ นเรยี น ชอ่ื วิชา : ผลิตภณั ฑ์พืช รหสั วชิ า 20501- 2603 หน่วยที่ 6 ชอื่ หน่วย : การบรรจุภณั ฑ์ คาช้ีแจง 1. แบบทดสอบเป็นปรนัยชนิดเลอื กตอบ 5 ตวั เลือกจานวน 20 ข้อๆละ 1 คะแนน 2.ให้เลอื กคาตอบทถี่ ูกต้องท่ีสุดเพยี งคาตอบเดียว และทาเครื่องหมายกากบาท (X) ลงใน กระดาษคาตอบเวลาที่ใชใ้ นการทาแบบทดสอบ 20 นาที 1. เวลาซ้ือของมาบรโิ ภคนกั เรียนดูอะไรเปน็ ปจั จยั แรกของผลิตภณั ฑ์ ก. ย่ีหอ้ ข. ชนดิ สนิ ค้า ค. บรรจผุ ลิตภณั ฑ์ ง. บรรจุหีบหอ่ จ. ภาชนะทีใ่ ส่อาหาร 2. ภาชนะบรรจอุ าหาร หมายความถึงความในข้อใด ก. ภาชนะใสอ่ าหาร ข. วตั ถุที่ใช้บรรจอุ าหาร ค. ภาชนะหอ่ อาหาร ง. ภาชนะหบี หอ่ อาหาร จ. บรรจภุ ัณฑ์ 3 ขอ้ ใดทเี่ ปน็ หนา้ ท่ีของบรรจุภัณฑ์ ก. รองรับและคุ้มครองป้องกัน ข. บง่ บอกชื่อผลิตภัณฑ์ ค. มีความสวยงาม ง. ให้ความสบายกับผซู้ ้ือ จ. ราคาไม่แพง 4. บรรจภุ ณั ฑ์อาหารควรมลี กั ษณะใด ก. สะอาดถูกสขุ ลักษณะ ข. ราคาไม่แพง ค. หว้ิ งา่ ย จับงา่ ย ง. ให้ความสะดวกกับผู้ซอ้ื ก. สีสนั ฉูดฉาด 11

สาขาวชิ า : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบทดสอบก่อนเรยี น ชือ่ วิชา : ผลติ ภณั ฑพ์ ืช รหัสวิชา 20501- 2603 หนว่ ยท่ี 6 ชือ่ หนว่ ย : การบรรจุภณั ฑ์ 5. บรรจภุ ณั ฑข์ อ้ ใดท่ีไม่ก่อใหเ้ กิดมลพิษให้กับสิง่ แวดล้อม ก. ใบตอง ข. กระดาษไข ค. ถงุ รอ้ น ง. ขวดพลาสตกิ จ. ปี๊บ 6. ผลไมป้ ระเภทส้มเขยี วหวานนยิ มบรรจภุ าชนะใดในการขนส่งเพือ่ การจาหนา่ ย ก. ลังไม้ ข. กล่องพลาสติก ค. ลังพลาสตกิ ง. ถุงหูห้ิว จ. เข่งไมไ้ ผ่ 7. กล้วยนา้ ว้าใชบ้ รรจุภณั ฑข์ อ้ ใดบรรจุเพือ่ จาหน่ายขายส่ง ก. เรยี งใสก่ ระบะรถท้งั เครือ ข. ตัดเปน็ หวีแล้วใส่เชือกฟาง ค. ลังไม้ ง. เขง่ ไมไ้ ผ่ จ. ถงุ หหู ิ้ว 8. น้าผลไม้นิยมบรรจุภาชนะข้อใด ก. กลอ่ งกระดาษ ข. กลอ่ งพลาสตกิ ค. ถงุ หูหิ้ว ง. ถุงพลาสติก จ. แก้วพลาสติก 12

สาขาวิชา : อุตสาหกรรมเกษตร แบบทดสอบกอ่ นเรียน ชื่อวชิ า : ผลิตภัณฑพ์ ืช รหัสวิชา 20501- 2603 หน่วยท่ี 6 ช่อื หนว่ ย : การบรรจุภณั ฑ์ 9. บรรจุภัณฑ์ขอ้ ใดท่ปี ลอดภัยที่สดุ ในการนามาบรรจุอาหาร ก. แกว้ ข. พลาสติก ค. ไมไ้ ผ่ ง. ไม้อัด จ. กระป๋อง 10 บรรจุภัณฑข์ ้อใดสามารถนามาใช้ใหม่ได้ ก. แก้ว ข. พลาสติก ค. ไมไ้ ผ่ ง. ไม้อัด จ. กระป๋อง 11. การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์สาหรับผลิตภัณฑอ์ าหารคานงึ ถงึ ขอ้ ใดเปน็ สาคัญ ก. แบ่งตามลักษณะผลติ ภณั ฑ์อาหาร ข. แบง่ ตามลักษณะการขาย-การใช้งาน ค. แบ่งตามธรุ กิจ ง. แบง่ ตามจานวนเขตพนื้ ที่อตุ สาหกรรม จ. แบง่ ตามความนิยมของผซู้ ้ือ 12. บรรจภุ ัณฑข์ อ้ ใดนยิ มใชบ้ รรจุพืชอาหารสด ก. ลงั ไม้ ข. ลังกระดาษ ค. กล่องพลาสตกิ ง. กลอ่ งโฟม จ. เขง่ ไม้ไผ่ 13

สาขาวชิ า : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบทดสอบก่อนเรยี น ช่ือวชิ า : ผลติ ภัณฑ์พชื รหัสวชิ า 20501- 2603 หนว่ ยท่ี 6 ชอ่ื หน่วย : การบรรจภุ ัณฑ์ 13. ขอ้ ใดเป็นความหมายของบรรจภุ ณั ฑ์ ก. ภาชนะห่อหุ้ม ขนส่ง เก็บรักษา จาหนา่ ย ข. ภาชนะห่อหุม้ สวยงาม ราคาแพง จาหน่าย ค. ภาชนะห่อห้มุ รวมถึงการขนสง่ การจาหน่าย ง. ภาชนะห่อหมุ้ สะอาด สวยงาม ปลอดภยั จ. วตั ถุทใ่ี ชห้ ่อหุม้ รวมถงึ เพ่อื การขนส่ง เกบ็ รกั ษาและจาหนา่ ย 14. ขอ้ ใดทีเ่ หมาะสมเป็นบรรจุภัณฑ์สาหรบั อาหารแห้ง ก. ถงุ พลาสติก ข. กล่องพลาสติก ค. กระดาษสสี วย ๆ ง. ขวดโหล ถุงพลาสติก จ. กล่องกระดาษ ขวดโหล ถงุ พลาสตกิ 15. ปัจจบุ นั แนวโน้มการใช้บรรจภุ ณั ฑค์ วรเลือกใชข้ อ้ ใด ก. บรรจภุ ัณฑ์ทาจากไม้ ข. บรรจุภณั ฑ์ที่สามารถนากลบั มาใช้ใหมไ่ ด้ ค. บรรจุภัณฑ์ทาจากพลาสติก ง. บรรจุภัณฑ์ทไ่ี มเ่ ปน็ มลพิษกบั สิ่งแวดลอ้ ม จ. บรรจภุ ัณฑ์ท่หี มนุ เวยี นมาใช้ใหม่ได้อกี เช่น ถุงหูหว้ิ 16. ถุงซปิ ใชบ้ รรจอุ าหารข้อใด ก. ยา และอาหารสาเร็จรปู ข. ขนมหวาน และอาหารแหง้ ค. ยาน้า และยาเมด็ ง. อาหารสาเร็จรูป และผลิตภัณฑ์ เสริมสุขภาพ จ. อาหารผง ชา กาแฟ 14

สาขาวชิ า : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบทดสอบกอ่ นเรียน ช่อื วิชา : ผลิตภณั ฑ์พชื รหัสวชิ า 20501- 2603 หน่วยที่ 6 ชอื่ หน่วย : การบรรจภุ ัณฑ์ 17. ขอ้ ใดจัดเปน็ ภาชนะพลาสติกทงั้ หมด ก. ขวดพลาสตกิ ข. ชามและถ้วยพลาสติก ค. ขวด ถาด ถว้ ย ง. ขวด ชาม ถุง จ. ขวด ถาด กล่อง ถว้ ย 18. กระป๋องชนิดใดที่นามาบรรจุเงาะกระป๋อง ก. กระป๋องเคลือบแลคเกอร์ ข. กระป๋องเหลก็ เคลือบดบี ุก ค. กระป๋องอลูมิเนยี ม ง. กระป๋องกระดาษ จ. กระปอ๋ งอลูมิเนียมเคลือบดบี ุก 19. บรรจภุ ณั ฑ์ท่ไี ดร้ บั ความนยิ มนามาบรรจนุ ้าผลไมใ้ นปจั จุบันคือ ก. กล่องทส่ี ามารถเปิดปิดได้ ข. บรรจภุ ณั ฑ์ถุงซิป ค. กล่องกระดาษ ง. ถว้ ยกระดาษเคลือบไข จ. ถว้ ยพลาสติกใส 20. ผลติ ภัณฑม์ เี ปลย่ี นแปลงตลอดเวลาเปน็ สาเหตุมาจากข้อใด ก. ผบู้ ริโภค ข. ตลาด ค. ผลิตภณั ฑ์ ง. เศรษฐกิจ จ. วตั ถดุ บิ 15

ใบความรู้ เรือ่ งการบรรจุภณั ฑ์ เนื้อหาสาระ บรรจุภณั ฑเ์ ปน็ สงิ่ ทีม่ ีความสาคัญทั้งในเศรษฐกิจสงั คม และการซ้ือขายทุกประเภท (ทง้ั ผลติ ภัณฑ์ อาหาร และผลติ ภัณฑ์อื่นๆดว้ ย) โดยมมี ลู คา่ เฉลย่ี ประมาณรอ้ ยละ 5 ถึงร้อยละ 30 ของมูลคา่ ผลติ ภณั ฑ์ ดงั น้ัน ขอบข่ายของระบบบรรจุภณั ฑจ์ ึงขยายตัวเปน็ ระดับอุตสาหกรรมขนาดใหญแ่ ละเป็นแบบครบวงจรของตัวเอง นับตงั้ แตก่ ารจดั การวัตถดุ ิบเพอ่ื นามาแปรรปู จนได้เปน็ บรรจุภณั ฑใ์ นข้ันสุดท้าย 1. ความหมายของบรรจภุ ัณฑส์ าหรับผลิตภัณฑ์อาหาร บรรจุภัณฑ์ (package) สาหรบั ผลติ ภณั ฑ์อาหารหมายถึงโครงสร้างทถ่ี ูกออกแบบสาหรับบรรจุ ผลิตภณั ฑ์อาหารไว้ภายใน ซง่ึ อาจจะอย่ใู นรูปของภาชนะ (container) เช่น ขวด กระปอ๋ งโลหะ และกลอ่ ง กระดาษ เปน็ ต้น หรอื อยู่ในรปู ของวสั ดสุ าหรับการห่อห้มุ เชน่ แผ่นพลาสติก แผน่ กระดาษและแผน่ โลหะบาง ๆ สาหรับห่อ เปน็ ต้น นอกจากน้บี รรจุภัณฑย์ ังหมายรวมถึงหีบหอ่ ขนาดใหญ่ที่รวมผลิตภัณฑอ์ าหารหลายชิน้ เข้า ดว้ ยกันเพ่ือสะดวกในการขนส่ง ภาชนะบรรจุอาหาร หมายถึง “วัตถุทใี่ ช้บรรจุอาหาร ไม่ว่าดว้ ยการใส่ หรอื ห่อ หรือด้วยวิธีการ ใด ๆ และให้หมายความถึงฝาและจกุ ดว้ ย” (ประกาศกระทรวงสาธารณสุข แบบท่ี 111 ราชกจิ จานุเบกษา เลม่ 105 ตอน 16,2531;2360) 2. หนา้ ที่หลกั ทีส่ าคญั ของบรรจภุ ณั ฑ์และภาชนะบรรจอุ าหาร บรรจภุ ณั ฑ์ทด่ี ีจะมีบทบาทหน้าที่ดังต่อไปนี้ 1.1 การรองรับและคุ้มครองป้องกนั บรรจุภณั ฑ์ทด่ี ตี ้องเอื้ออานวยตอ่ การรองรับและการคุ้มครอง ปอ้ งกนั ผลิตภณั ฑ์อาหาร นบั ตัง้ แตข่ ั้นตอนการเกบ็ รักษาในโกดงั เก็บ การขนส่งขณะกระจายผลติ ภัณฑอ์ าหารไป ยังแหลง่ จาหน่าย ตลอดจนส่งตอ่ ไปยังผู้บรโิ ภคและระหวา่ งทีผ่ ้บู ริโภคเกบ็ รกั ษาเพ่ือรอการบริโภค การป้องกนั รกั ษาคุณภาพผลิตภัณฑ์อาหารนยี้ ังครอบคลมุ ไปถงึ การป้องกันการเนา่ เสยี การติดเชอ้ื การเปรอะเป้ือน การระเหย การตอ่ ต้านสภาวะแวดล้อมบางอยา่ ง เชน่ แสง ความรอ้ น ความช้นื ตลอดจน ความเส่ือมเสียทางกายภาพ เช่น การกระแทก แรงเสียดสี เปน็ ตน้ 2.2 การบ่งชผี้ ลติ ภณั ฑ์ บรรจุภัณฑ์ตอ้ งแสดงหรอื บ่งช้ีใหเ้ หน็ ผลติ ภัณฑ์อาหารซ่งึ ทาใหผ้ ู้บริโภค ทราบในทนั ทีทเ่ี ห็นโดยการใช้ช่อื การคา้ (trade name) หรอื เคร่ืองหมายการคา้ (trade mark) นอกากน้นั อาจมี รูปภาพ เครือ่ งหมายหรอื ข้อความท่สี อื่ ให้ผบู้ รโิ ภคไดท้ ราบว่าผลติ ภณั ฑ์ทบี่ รรจุอยภู่ ายในคืออะไร มีสว่ นประกอบ อะไรบา้ ง จานวนเท่าใด ผลิตโดยใคร ท่ีอยขู่ องผ้ผู ลิต เครือ่ งหมายการค้า วธิ ีการใช้สินค้า ปรมิ าณการใช้ตอ่ ครั้ง อายุการใช้งาน ตลอดจนคาเตือนหรือข้อควรระวงั ต่าง ๆ ที่ผ้บู ริโภคควรทราบ 16

2.3 การใหค้ วามสะดวก บรรจภุ ณั ฑท์ าหนา้ ที่ให้ความสะดวกแก่ผู้ผลิตในการบรรจสุ นิ คา้ สะดวก ต่อการเกบ็ รกั ษาและการขนส่ง เมือ่ ถงึ มือผบู้ ริโภคก็จะใหค้ วามสะดวกในการจับถือ รวมทัง้ การเปดิ และนา ผลิตภณั ฑอ์ อกมาใชไ้ ดโ้ ดยงา่ ย หรือสามารถเปดิ ฝาไดอ้ ีกถ้าใช้ผลิตภณั ฑไ์ ม่หมด 2.4 การดึงดดู ความสนใจ บรรจภุ ณั ฑ์สามารถดึงดูดความสนใจของผบู้ รโิ ภคไดเ้ ป็นอย่างดี ซงึ่ บทบาทหนา้ ที่ของบรรจุภัณฑ์ในประเดน็ นี้ เป็นผลมาจากองค์ประกอบหลาย ๆ อยา่ ง เชน่ ขนาด รปู ร่าง รปู ทรง สี วัสดุ ตลอดจนขอ้ ความ ตัวอักษรและวธิ ีการใช้ ซึง่ สง่ิ เหล่าน้นี ามาซึง่ ความสนใจของผบู้ ริโภค ในการ นี้ผู้ออกแบบสามารถตอบสนองความต้องการและความสนใจของผูบ้ ริโภคได้ โดยการออกแบบให้บรรจภุ ัณฑ์ สาหรับผลติ ภณั ฑ์อาหารมีหลายชนิด ใชส้ ที ด่ี ึงดดู ความสนใจและใหค้ วามรสู้ ึกสัมพันธ์กับผลติ ภัณฑ์อาหารที่ห่อหมุ้ อยู่ภายใน หรือออกแบบใหบ้ รรจภุ ัณฑม์ รี ปู ร่างหรอื รปู ทรงสอดคล้องกบั เทศกาล โอกาส เพศและวยั โดยให้ ผบู้ รโิ ภคเกดิ ความรู้สกึ ร่วมสมัยเพ่ือเป็นการดงึ ดูดความสนใจ เช่น เทศกาลวันปใี หม่ เทศกาลความรัก เปน็ ตน้ 3. หลกั การเลือกใช้บรรจุภัณฑ์สาหรับอาหารและผลติ ภัณฑ์ บรรจภุ ัณฑ์ท่ใี ช้เปน็ ภาชนะบรรจอุ าหารทม่ี ลี ักษณะพิเศษแตกต่างจากบรรจุภัณฑท์ ี่บรรจุหบี ห่อผลิตภัณฑ์ อนื่ ๆ เน่อื งจากอาจทาให้เกดิ อันตรายได้รวดเร็วและรนุ แรงกับผบู้ ริโภคได้ บรรจุภณั ฑ์อาหารควรมลี ักษณะ ดงั ตอ่ ไปน้ี คอื 1. สะอาด ถกู สุขลักษณะ 2. ไมเ่ ป็นพิษ 3. ไมเ่ กิดปฏิกริ ิยาเคมีกบั อาหาร หรือการปนเป้อื นแก่อาหาร 4. รกั ษาและป้องกันอาหารให้มีคณุ ภาพดีตลอดอายุการเก็บรกั ษา 1. ส่งเสรมิ ใหผ้ ลิตภณั ฑอ์ าหารดูดขี น้ึ ทาใหผ้ ซู้ ือ้ เกดิ ความอยากซ้อื 2. ราคาไม่แพง 3. เปน็ ไปตามกฎบญั ญัติทางกฎหมายอาหาร ดงั นั้น บรรจภุ ัณฑส์ าหรบั ใช้เป็นภาชนะบรรจอุ าหารจะต้องเลอื กให้ถูกต้องและเหมาะสมกบั ประเภท ของอาหารโดยแบง่ ออกเปน็ ประเภทต่าง ๆ ดังน้ี คือ 1. บรรจภุ ัณฑ์สาหรบั บรรจอุ าหารสด 2. บรรจุภณั ฑส์ าหรับบรรจอุ าหารแหง้ 3. บรรจภุ ณั ฑส์ าหรับบรรจอุ าหารแชแ่ ข็ง 4. บรรจภุ ณั ฑ์สาหรบั บรรจอุ าหารผา่ นการฆ่าเชอื้ ดว้ ยความรอ้ น 5. บรรจุภัณฑ์สาหรับบรรจอุ าหารหมกั ดอง 6. บรรจุภณั ฑส์ าหรบั บรรจอุ าหารทมี่ ีไขมนั สงู 17

7. บรรจภุ ณั ฑ์สาหรบั บรรจอุ าหารท่มี ีกลิ่นเฉพาะ 4. บรรจุภณั ฑส์ าหรบั บรรจอุ าหารเหลวหรอื กง่ึ เหลว 5. บรรจุภณั ฑ์สาหรับบรรจอุ าหารทบี่ รรจดุ ว้ ยระบบปลอดเช้ือ 4. ประเภทของบรรจภุ ณั ฑ์สาหรับผลิตภัณฑ์อาหาร บรรจุภณั ฑส์ าหรบั ผลติ ภัณฑ์อาหาร สามารถจาแนกออกเปน็ ประเภทตา่ ง ๆ ได้หลายลักษณะขนึ้ อยู่ กบั เกณฑ์ที่ใช้ ดังนี้ 1. ประเภทของบรรจุภัณฑ์ตามลกั ษณะของการขายหรือการใชง้ าน 1.1 บรรจุภัณฑ์ชน้ั แรก หรือบรรจภุ ัณฑ์เฉพาะหน่วย (individual package) เป็นบรรจภุ ณั ฑ์ ทีส่ มั ผสั กับผลิตภัณฑ์อาหารโดยบรรจผุ ลิตภณั ฑ์เอาไวเ้ ฉพาะหนว่ ย มวี ตั ถปุ ระสงค์ประการแรกคือ เปน็ การเพิ่ม คณุ ค่าในเชิงพาณชิ ย์ เชน่ การกาหนดให้มรี ปู รา่ งลักษณะต่างๆ เป็นขวด กระปอ๋ ง หลอด ถงุ กล่อง ฯลฯ ซง่ึ อาจจะทาให้ลกั ษณะพิเศษเฉพาะ หรอื ทาใหม้ รี ูปร่างท่เี หมาะแก่การจบั ถือและอานวยความสะดวกต่อการใช้ ผลติ ภัณฑ์ภายใน พรอ้ มทั้งทาหน้าท่ใี หค้ วามปกป้องแก่ผลิตภณั ฑโ์ ดยตรงอีกดว้ ย 1.2 บรรจภุ ัณฑ์ชัน้ ท่ี 2 หรือบรรจภุ ณั ฑ์ช้ันใน (inner package) เปน็ บรรจุภัณฑท์ ี่อยูถ่ ัด ออกมา โดยทาหน้าที่รวบรวมบรรจุภณั ฑ์ชน้ั แรกหรือบรรจภุ ัณฑ์เฉพาะหน่วยเขา้ ไวด้ ว้ ยกนั หรือเปน็ ชดุ สาหรบั การจาหนา่ ยต้ังแต่ 2-24 ชิ้นขึ้นไป มวี ัตถุประสงคข์ นั้ แรก คือ การป้องกันรักษาสนิ ค้าผลิตภณั ฑจ์ ากความชนื้ ความรอ้ นแสง แรงกระทบกระเทือน และยังชว่ ยอานวยความสะดวกในการขายปลีก เป็นตน้ ตวั อยา่ งของบรรจุ ภณั ฑ์ประเภทน้ี ได้แก่ กล่องกระดาษแข็งท่ีบรรจเุ ครื่องดื่มจานวน ½ โหล ฟิล์มหดรัดรปู สบู่ 1 โหล เขา้ ดว้ ยกัน เป็นตน้ 1.3 บรรจภุ ณั ฑ์ช้นั นอก (outer package) เปน็ บรรจภุ ัณฑช์ ัน้ นอกสุดท่ีหน่วยรวมขนาดใหญ่ สาหรับใช้ในการขนส่ง โดยปกติแลว้ ผู้บริโภคจะไม่ได้เห็นบรรจุภัณฑป์ ระเภทนีม้ ากนัก เน่อื งจากทาหนา้ ทีป่ ้องกนั ผลิตภณั ฑใ์ นระหว่างการขนส่งเท่านัน้ ลกั ษณะของบรรจุภัณฑ์ประเภทน้ี ได้แก่ หีบไม้ ลัง กล่องกระดาษขนาด ใหญ่ทีบ่ รรจุสินค้าไวภ้ ายใน เมอื่ ดูจากภายนอกจะเหน็ เพียง ข้อมูลทีจ่ าเปน็ ต่อการขนส่งเทา่ นัน้ เช่น รหัสสินค้า เลขที่ ตราสินค้าและสถานที่สง่ เปน็ ตน้ 5. ประเภทของบรรจุภณั ฑ์ตามลักษณะของวัสดุทใี่ ชท้ าบรรจภุ ัณฑ์ วัสดทุ ใ่ี ชท้ าบรรจุภัณฑ์ ท่ีสาคัญ ได้แก่ กระดาษ พลาสติก แก้ว โลหะ และไม้ กระดาษ กระดาษจดั เป็นวสั ดุทใ่ี ชท้ าบรรจภุ ณั ฑ์ซึ่งไดจ้ ากธรรมชาติที่ รู้จกั กันอย่างดีในรปู ของ กล่องและลังกระดาษ ปจั จุบันสามารถพฒั นาให้มีสมบัตติ รงตามความต้องการได้ เชน่ ทนทานตอ่ ความชื้นและ ความร้อน กันน้า กนั เช้ือจุลินทรยี บ์ างชนิด ทาให้มี มันเงาและทาให้มคี วามแข็งแรง เป็นต้น 18

โลหะ โลหะทีน่ ามาทาเปน็ บรรจุภัณฑส์ าหรับผลิตภัณฑ์อาหารทส่ี าคัญได้แก่เหล็ก และอลมู ิเนียม โดยนามาทาเป็นกระป๋อง ปี๊บ ถัง ฝาปดิ ขวด ตลอดจนหลอด และแผ่นโลหะบาง ๆ อาหารกระป๋อง จึงเป็น ผลิตภณั ฑ์ที่มกี ารใชบ้ รรจภุ ณั ฑป์ ระเภทโลหะมากทีส่ ดุ โดยคิดเป็นร้อยละ 85 ของปรมิ าณการใช้โลหะประเภท แผน่ เหลก็ เหล็กใช้ในการผลติ กระปอ๋ งซึ่งเป็นบรรจภุ ัณฑท์ ม่ี ีความแขง็ แรงทนทาน สามารถทาการบรรจุภัณฑ์ ไดด้ ว้ ย อัตราการผลิตทีร่ วดเร็ว ทนความร้อนและความดันสงู ในขณะต้มฆา่ เชอื้ จุลินทรีย์ตามกรรมวธิ ีการผลิต อาหาร สามารถเกบ็ รกั ษาคุณภาพของอาหารได้นาน ขอ้ เสียคอื เกดิ สนิมได้ง่าย จึงจาเป็นตอ้ งเคลือบผิวเหลก็ ดว้ ย แลคเกอร์ ปัจจุบนั ไดม้ ุ่งพัฒนาการลดความหนาของแผ่นเหลก็ จากความหนา 0.24 มลิ ลิเมตร เป็น 0.145 มิลลเิ มตร ตลอดจนการใชแ้ ผ่นเหลก็ เคลือบโครเมียม (tin free plate) แทนการใช้แผน่ เหล็กเคลือบดบี ุกใน อตุ สาหกรรมกระป๋องบรรจุอาหารทะเล นม และอตุ สาหกรรมผลิตฝาจุกจบี ตา่ ง ๆ กรณีของอะลมู เิ นียมน้ัน โดยท่ัวไปใช้ในรูปของอะลมู เิ นียมผสมเพ่ือเพ่ิมความแข็งแรงและลดการกดั กร่อนกระป๋องท่ผี ลิตจากอะลูมิเนยี มผสมนิยมใช้ผลติ กระป๋องที่มีฝาประเภทลอกหรือเปิดออกดว้ ยการใชม้ ือ พลาสติก พลาสตกิ จัดเปน็ วัตถดุ ิบทนี่ ยิ มนามาทาเปน็ บรรจุภณั ฑ์สาหรบั ผลิตภัณฑ์อาหารมาก เนอ่ื งจากคุณสมบัตเิ ด่นของพลาสติกในลกั ษณะทวี่ ่ามหี ลากหลายชนิด สามารถเลอื กใชไ้ ด้ตามความต้องการ มี ความเหนยี ว นา้ หนักเบา ทนทานต่อสารเคมี กรดด่าง ไขมนั ทนทานต่อความร้อนท่ีระดบั อุณหภมู ิช่วงกว้าง สะดวกในการพิมพแ์ ละผนกึ ปิดเช่อื ม ประกอบกบั ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยที าให้สามารถพัฒนาคณุ สมบัติและ รปู แบบของบรรจุภัณฑ์พลาสติกไดห้ ลากหลาย แก้ว บรรจภุ ณั ฑท์ ี่ทาจากแก้วไดถ้ กู ใชบ้ รรจุอาหารมานานหลายพันปี เป็นวัสดทุ ่ีมคี วามเฉื่อยต่อ การทาปฏกิ ริ ยิ ากับผลติ ภณั ฑ์ท่บี รรจุ ไม่เปน็ พิษหรือปลอดภยั กับ ผลติ ภณั ฑ์อาหารที่บรรจุ มคี ณุ สมบตั ิทนต่อ แรงกดไดด้ ี ใสดมู ีคุณคา่ สามารถผลิตตามรูปแบบต่าง ๆ ได้ เนื่องจากบรรจุภัณฑช์ นิดดีมีราคาแพง จึงนิยมใช้ ขวดแก้วรูปทรงมาตรฐานและนามาใช้ใหม่ไดห้ ลายครงั้ ถ้าเป็นการใชบ้ รรจุภัณฑแ์ ก้วครง้ั เดียวก็มักใชใ้ นการบรรจุ สนิ ค้าทีม่ ีราคาแพง บรรจุภัณฑ์ประเภทแกว้ ทีส่ าคัญ ได้แก่ ขวดเบียร์ ขวดน้าอัดลม ขวดโซดา ขวดสรุ าและ ขวดยาต่าง ๆ ขวดอาหารและเครือ่ งสาอางค์ เป็นต้น ไม้ ไม้ที่นยิ มนามาใช้ทาบรรจุภัณฑส์ าหรบั ผลิตภัณฑอ์ าหารไดแ้ ก่ ไมไ้ ผแ่ ละไม้เนอื้ อ่อนบางชนดิ โดยนามาทาเป็นถังไม้ กะบะไม้ ตะกร้า ตลอดจนเข่งและชะลอม ซึ่งสว่ นใหญ่ใชเ้ พื่อการขนสง่ ผลิตภณั ฑ์ อาหารบางชนิด เชน่ ผักและผลไม้สด เครื่องดืม่ ไข่ เป็นต้น อย่างไรกต็ ามปจั จุบนั ไดม้ ีการนาเอาวสั ดุจาพวก พลาสตกิ มาใช้แทนที่ไม้ในการทาบรรจุภัณฑเ์ พือ่ การขนส่งมากขึ้นเรื่อย ๆ 5.1 บรรจภุ ัณฑ์ที่ทาจากกระดาษ บรรจภุ ณั ฑส์ าหรบั ผลิตภัณฑ์อาหารทีท่ าจากกระดาษทสี่ าคัญ มี 3 จาพวก ได้แก่ 19

5.1.1 กลอ่ งกระดาษแขง็ ทาจากกระดาษแข็งซึง่ มีความแข็งแรงและเหนยี วกว่ากระดาษ ธรรมดา โดยท่ัวไปแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คอื (1) กล่องกระดาษขาวเคลอื บซ่ึงนิยมใชเ้ ปน็ บรรจภุ ัณฑ์ สาหรบั ผลติ ภัณฑอ์ าหาร (2) กล่องกระดาษขาวไม่เคลือบ มีลักษณะคลา้ ยกับกล่องกระดาษขาวเคลือบแต่มีเนอ้ื หยาบกว่า ราคาถูกกวา่ พิมพ์ฉลากดว้ ยระบบการพิมพธ์ รรมดา เช่น กลอ่ งใสข่ นมเป๊ยี ะ และกล่องใส่ขนมไหว้ พระจันทร์ เป็นต้น 5.1.2 กล่องกระดาษลกู ฟูก กล่องกระดาษลูกฟกู มนี ้าหนกั เบา สามารถออกแบบให้มีรูปทรง แข็งแรง พิมพ์ฉลากหรือข้อความบนกลอ่ งไดต้ ามความต้องการ ใช้ใส่ผลติ ภณั ฑ์อาหารได้โดยตรง เช่น ผลไมส้ ด เป็นตน้ ทส่ี าคญั คือใช้เป็นบรรจุภณั ฑช์ ั้นในหรือบรรจุภัณฑ์ช้นั ที่ 2 ซึง่ รวบรวมบรรจุภัณฑเ์ ฉพาะหนว่ ย เชน่ กลอ่ งใสน่ มสาเร็จรปู ชนิดกล่อง และกลอ่ งใสข่ วดเบียร์ เป็นต้น นอกจากนั้นยังใชเ้ ปน็ บรรจุภัณฑ์ช้นั นอกเพอ่ื การ ขนส่งได้อีกด้วย 5.1.3 ถุงกระดาษ ถุงกระดาษสาหรบั ใสผ่ ลิตภัณฑ์อาหารที่ดีทาจากกระดาษเหนียว มหี ลาย แบบและหลายชนิด โดยใช้ใสผ่ ลติ ภัณฑอ์ าหารแห้งในระยะเวลาส้นั ๆ ในบางกรณีอาจมีชนั้ พลาสตกิ หรือโลหะบาง ๆ เคลือบด้านในและใชบ้ รรจุผลติ ภัณฑอ์ าหาร ซง่ึ สามารถเก็บได้เปน็ เวลานานโดยผนกึ สนทิ เชน่ ถงุ ใสข่ นมคุกกี้ และถั่วชนิดต่าง ๆ เปน็ ตน้ 5.2 บรรจุภัณฑ์ทที่ าจากพลาสติก บรรจุภณั ฑ์สาหรบั ผลิตภณั ฑอ์ าหารท่ที าจากพลาสตกิ เปน็ ท่ี นิยมกันมากและใชก้ นั อย่างแพร่หลาย แตก่ ็มีขอ้ เสียทสี่ าคัญคือ หลังจากใช้แลว้ จะกลายเป็นขยะท่ยี ากต่อการ เสื่อมสลาย ทาใหม้ ผี ลกระทบต่อสิง่ แวดลอ้ ม บรรจภุ ัณฑ์ที่ทาจากพลาสติกอาจแบ่งไดเ้ ป็น 3 ประเภท คือ 5.2.1 ถุงพลาสติก ถุงพลาสตกิ บรรจอุ าหารท่ีสาคัญแบ่งไดเ้ ป็น 2 จาพวก ดงั นี้ 1. ถงุ พลาสตกิ ธรรมดาหรือถงุ พลาสติกชนั้ เดียว ท่สี าคัญไดแ้ ก่ - ถงุ เย็น ทามาจากเมด็ พลาสตกิ โพลเิ อทิลีนชนิดความหนาแนน่ ตา่ (Low Density Polyethylene หรือ LDPE) มีลกั ษณะค่อนข้างใส นม่ิ ยืดหยุ่นพอสมควร ใชบ้ รรจุของทัว่ ไปรวมท้ังอาหารแช่ แขง็ ได้ดี - ถุงร้อน สว่ นใหญ่ทามาจากเม็ดพลาสติกโพลิโพรพลิ นี (Polypropylene หรือ PP) ถึงมี ลกั ษณะใสมากและมคี วามกระด้างมากกวา่ ถงุ เยน็ สามารถใช้บรรจอุ าหาร้อนทีม่ ีอุณหภูมิสงู ถึงจุดนา้ เดือด แต่ไม่ เหมาะกับการบรรจุอาหารแช่แขง็ เพราะ พลาสตกิ จะเปราะ อกี ชนดิ หน่งึ ทาจากเม็ดพลาสติกโพลิเอทลิ ีนชนิด ความหนาแน่นสงู (High Density Polyethylene หรอื HDPE) ถุงมลี ักษณะบางขุน่ - ถงุ หว้ิ โดยทว่ั ไปทาจากพลาสตกิ โพลเิ อทิลนี ชนดิ ความหนาแนน่ ต่า (LDPE) แตส่ ่วนใหญ่ มักนาถุงพลาสติกที่ใช้แล้วมาทาความสะอาด แล้วหลอมใหม่ใส่สใี หด้ ู สวยงามขึน้ จงึ ไมป่ ลอดภัยกบั การบรรจุ อาหารเพราะเน้ืออาหารสมั ผัสกบั ถงุ โดยตรง 20

- ถงุ ซิป (reclosable zipper) เปน็ ถุงท่ีมซี ปิ ล๊อกท่ปี ากถุง เพ่อื การเปิดและปดิ ใช้บรรจุ อาหารสาเร็จรูปประเภทของแห้งและยาเมด็ ส่วนมากทาจากโพลเิ อทลิ ีนชนดิ ความหนาแนน่ ต่า 2) ถงุ พลาสติกหลายชน้ั หรือลามเิ นต (laminate) เปน็ ถุงพลาสติกที่ทาจากพลาสติกประกบกนั ตั้งแต่ 2 ชั้นขึ้นไป หรอื ทาจากพลาสติกประกบกบั วสั ดอุ ย่างอ่ืนเพ่ือให้มีสมบัตติ า่ ง ๆ กันออกไปทีส่ าคญั ได้แก่ - ถุงพลาสติกที่ต้มได้ ทาจากแผ่นประกบของแผ่นโพลเิ อสเธอร์ และแผ่นโพลเิ อทลิ ีน - ถงุ พลาสตกิ สาหรับบรรจุอาหารแบบสูญญากาศ ทาจากแผ่นประกบของแผน่ ไนลอ่ นและ แผ่นโพลิเอทิลีน - ถุงพลาสตกิ ท่ีใช้บรรจอุ าหารแหง้ ทาการแผน่ ประกบของแผ่นอลูมเิ นียมบาง ๆ และแผน่ ไวนลิ อซเิ ตต (vinyl acetate) - ถงุ พลาสติกท่ีใชบ้ รรจอุ าหารท่ที าแหง้ โดยวิธเี ยอื กแขง็ แบบสญู ญากาศ (freeze drying) ทาจากแผ่นประกบไมลาร์ (mylar) แผ่นอลมู ิเนียมบาง ๆ และแผน่ โพลเิ อทลิ นี - ถุงพลาสติกชนดิ ต้มในน้าเดือดได้ และทาเป็นสูญญากาศได้ ทาจากแผน่ โพลิเอทลิ ีน เคลือบด้วยซาราน (saran) ประกบกับแผ่นโพลเิ อสเทอร์ ใชไ้ ดด้ ีกับอาหารที่ไม่ต้องการให้สมั ผัสกับอากาศและใน ถุงน้ันอ่นุ อาหารได้ โดยไมต่ ้องใส่ภาชนะอื่นก่อน - ถงุ พลาสติกชนิดกนั แสงสวา่ ง ความช้ืน และกา๊ ซ ทาจากแผน่ โพลเิ อสเธอร์ประกบกับ แผน่ อลูมเิ นียมบาง ๆ และแผ่นโพลเิ อทลิ ีน รวมเป็น 3 ช้ัน เหมาะสาหรับใชบ้ รรจุอาหารสาเร็จรปู จาพวกซปุ แห้ง หรอื อาหารอื่น ๆ 5.2.2 ฟลิ ม์ พลาสติกหดรัดรูป (shrink film) บรรจุภณั ฑ์พลาสตกิ ประเภทนี้เม่ือไดร้ บั ความร้อนถึง ระดับหน่ึงจะทาใหโ้ มเลกุลของฟิลม์ พลาสตกิ หดตวั ลง ตัวอย่างของบรรจภุ ณั ฑด์ งั กลา่ วได้แก่ การบรรจผุ ลิตภัณฑ์ อาหารเปน็ ชดุ หรือเป็นโหล เช่น นมกลอ่ งชุด 6 กล่อง และผลิตภัณฑ์อาหารที่มีของแถมพ่วงมาด้วยเป็นต้น อีกกรณีหนึ่งคือการใช้ฉลากฟิล์มพลาสติกซึ่งสามารถพมิ พ์สอดสีได้กว่า 7 สี และรัดรูปแนบสนทิ กับภาชนะ บรรจุ 5.2.3 ภาชนะพลาสตกิ ภาชนะพลาสติกทใ่ี ชเ้ ป็นบรรจภุ ณั ฑ์สาหรับผลติ ภณั ฑ์อาหารท่ีสาคญั 1) ขวดพลาสตกิ นยิ มแพร่หลายที่สุด เนอ่ื งจากใชแ้ ทนขวดแกว้ เช่น - ขวดท่ที าจากโพลิไวนลิ คลอไรด์ (Polyvinyl chloride หรือ PVC) ใชบ้ รรจุนา้ มนั น้า ผลไม้ เป็นตน้ - ขวดท่ีทาจากโพลิเอทลิ ีนชนดิ ความหนาแน่นสงู ใชบ้ รรจนุ ม น้าดมื่ ยา สารเคมี ผงซกั ฟอก เครื่องสาอาง เป็นต้น 21

- ขวดที่ทาจากโพลเิ อสเธอร์ (polyester) ใช้บรรจนุ า้ อัดลม และเบียร์ โดยมคี วามจุ มากกว่า 1 ลิตร 2) ถาดและกลอ่ งพลาสติก นิยมใชบ้ รรจุอาหารสาเร็จรูป อาหารกงึ่ สาเรจ็ รูปประเภทที่ปรุง สาเร็จได้ในเวลารวดเรว็ ท่ีเรยี กว่า ฟาสตฟ์ ดู้ (fast food) อาหารสดซงึ่ มักหอ่ รัดดว้ ยฟิล์ม พลาสติกทีน่ ยิ มใช้ทา ถาดคือ โพลิไวนลิ คลอไรด์ โพลสิ ไตรนี และโฟม (expanded polystyrene) 3) ถว้ ยพลาสติก เชน่ ถว้ ยใส่นา้ อัดลมสาหรับขายปลีก ถ้วยไอศกรมี และถว้ ยสังขยา เป็นตน้ 5.3 บรรจภุ ัณฑ์ท่ีทาจากแก้ว บรรจุภัณฑ์ประเภทแก้วสามารถนามาใช้ไดห้ ลายครง้ั และให้ ความปลอดภัยแกอ่ าหารท่บี รรจุมากทส่ี ุด อยา่ งไรก็ตามข้อเสยี ของบรรจุภัณฑแ์ ก้วก็คือ ราคาค่อนขา้ งสงู เมื่อ เปรียบเทยี บกบั พลาสติก และอีกประการหนงึ่ คือบรรจุภัณฑแ์ ก้วมีนา้ หนักมากกว่าพลาสติก บรรจุภณั ฑ์สาหรบั ผลิตภัณฑ์อาหารทีท่ าจากแก้วท่สี าคญั คือขวดแก้วประเภทต่าง ๆ ไดแ้ ก่ 1) ขวดปากฝาจีบ สาหรบั บรรจุเบียร์ นา้ อดั ลม เครอ่ื งด่ืมอน่ื ๆ 2) ขวดปากเกลียวธรรมดา สาหรับบรรจุเครื่องดืม่ สาเรจ็ รูป เชน่ ชอ็ กโกแลตผง ขงิ ผง และ มะตมู ผง เป็นต้น 3) ขวดปากเกลยี วปดิ ฝา สาหรบั บรรจุเครอื่ งดื่มชูกาลัง น้าหวานเข้มข้น สุรา ผลติ ภณั ฑ์อาหาร 4) ขวดปากเกลียวลอ็ ก สาหรับบรรจแุ ยมและขวดอาหารท่ตี อ้ งผา่ นการฆ่าเช้ือดว้ ยความร้อน ตวั อย่างเช่น ผักดอง ขา้ วโพดอ่อน ฟรุตสลดั เป็นตน้ 5.4 บรรจุภณั ฑ์ทท่ี าจากโลหะ บรรจุภณั ฑ์ที่ทาจากโลหะซ่ึงใชก้ ันอยู่โดยทัว่ ไป ได้แก่ กระปอ๋ ง ปบี๊ และแผ่นอลมู ิเนยี ม 5.4.1 กระป๋องสาหรับบรรจุผลติ ภณั ฑอ์ าหาร บรรจุภณั ฑ์ประเภทน้ีอาจแบ่งตามชนิดของ โลหะทใ่ี ชเ้ ปน็ 4 ประเภท ดงั นี้ 1) กระป๋องเหล็กเคลอื บดบี ุก กระปอ๋ งชนิดน้ีทาจากแผน่ เหล็กเคลอื บดบี กุ เหมาะสาหรบั บรรจผุ กั ผลไมท้ ่ีมสี ีอ่อน มีความเปน็ กรดต่า (pH สงู กว่า 4.5) และมโี ปรตนี ตา่ เช่น ลน้ิ จี่ ลาไย เงาะ แหว้ และสบั ปะรด เป็นต้น ทาให้มรี สชาตแิ ละสีเป็นทยี่ อมรบั ของผบู้ ริโภคมากกว่าบรรจใุ นกระปอ๋ งเคลือบแลคเกอร์ ทั้งนีเ้ พราะกรดในผลไมเ้ ม่ือทาปฏกิ ริ ิยากบั ดีบุกท่ีเคลือบผิวกระป๋อง ทาให้อาหารมีกล่ินและรสเฉพาะ รวมทง้ั ทา ให้อาหารมีสีขาวข้นึ 2) กระป๋องเหล็กเคลือบแลคเกอร์ 3) กระป๋องชนิดนท้ี าจากแผ่นเหลก็ เคลือบดบี ุก หรอื แผ่นเหล็กเคลอื บโครเมยี มหรือแผ่น อะลูมเิ นยี มแลว้ นามาเคลือบแลคเกอร์ทีผ่ วิ อีกชนั้ หนึ่งเพ่อื ป้องกนั มใิ หค้ ุณภาพของอาหารเปลี่ยนแปลงไป นิยมใช้ บรรจอุ าหารจาพวกเนอ้ื สตั ว์และปลาซึ่งมสี ารประกอบกามะถนั ในปริมาณทสี่ งู เชน่ ผลติ ภัณฑอ์ าหารทะเล ผัก 22

บางชนิด รวมทงั้ ผกั หรือ ผลไม้ทม่ี สี ี และอาหารที่มีฤทธเ์ิ ป็นกรดค่อนขา้ งสงู เชน่ ผลไม้บางชนิด เปน็ ตน้ อาหารบางชนดิ ที่มกี ารเติมสารฟอกสโี ซเดียมเมตาไบซัลไฟท์ (soduim metabisulfite) จาเป็นตอ้ งบรรจุใน กระป๋องเคลือบแลคเกอร์ เช่น เหด็ หน่อไม้ หนอ่ ไม้ฝรง่ั ฯลฯ เน่อื งจากเมื่อใช้กระป๋องเคลือบดีบุกแลว้ กามะถนั จะทาปฏิกริ ิยากับดบี ุกทีเ่ คลือบกระป๋องทาใหเ้ กิดรอยดาบนผิวของช้นิ อาหาร แมว้ ่าบริโภคแลว้ จะไม่เปน็ อันตราย ตอ่ ร่างกายแตก่ ็ไมเ่ ปน็ ทย่ี อมรับของผู้บรโิ ภค 4) กระป๋องอลูมิเนยี ม กระปอ๋ งอลมู ิเนยี มมีคณุ สมบตั ิทนต่อการกดั กร่อนของกรดและมี นา้ หนกั เบา กระป๋องอะลมู เิ นียมทใี่ ชบ้ รรจอุ าหาร เช่น อาหารกระป๋อง เครอื่ งดมื่ นมผง ฯลฯ เกอื บทกุ ชนดิ เป็น แบบทใี่ หค้ วามสะดวกในการเปิด เชน่ มแี หวนสาหรับเปิดฝาออก หรือเปิดขอบข้างรมิ ตะเขบ็ เปน็ ต้น 5) กระป๋องกระดาษ (composite can) เปน็ บรรจุภัณฑป์ ระเภทกระป๋องที่ทาจากวัสดุ 2 ชนดิ คอื ตวั กระป๋องทาดว้ ยกระดาษแข็งแตฝ่ าทาดว้ ยโลหะหรือพลาสตกิ กระดาษแขง็ บทุ ับด้วยกระดาษชุบ เทียน แผน่ อลูมเิ นยี ม หรือกระดาษชุบโพลิเอทลิ นี ฝาอาจเป็นแบบครอบหรอื สวม หรอื อาจทาเป็นตะเขบ็ คู่ กระป๋องแบบนี้มีลักษณะทด่ี กี วา่ กระป๋องโลหะ เพราะสามารถทาลายได้ง่ายทาใหไ้ ม่เปน็ พิษต่อส่ิงแวดลอ้ ม ปจั จุบนั นยิ มบรรจุอาหารจาพวกมันฝรงั่ ทอดกรอบ (potato chip) ถวั่ อบ หรืออาหารแห้งอน่ื ๆ เปน็ ตน้ 5.4.2 ปบี๊ บรรจุอาหาร เช่นเดียวกบั กรณีของกระปอ๋ งเหล็กบรรจุอาหาร ปี๊บบรรจอุ าหารมี 2 ชนิด คือ ป๊ีบเคลือบดบี ุกและปบี เคลือบแลคเกอร์ โดยปี๊บแตล่ ะชนดิ มีสมบตั ิเชน่ เดียวกับกรณีของกระป๋องป๊ีบ เปน็ บรรจุภัณฑ์ทีใ่ ชบ้ รรจุอาหารลักษณะเดยี วกบั กระป๋องเหล็ก แตท่ วา่ สามารถใชบ้ รรจุไดใ้ นปริมาณที่มากกว่า กระป๋อง 5.4.3 แผน่ อลมู เิ นียม แผ่นอลูมิเนียมชนดิ บางใช้บรรจุอาหารประเภททีต่ ้องการป้องกนั ความช้ืน และแสงจากภายนอก ซง่ึ โดยทั่วไปเป็นอาหารท่ีมรี าคาค่อนขา้ งแพง เช่น ช็อกโกแลต เป็นตน้ 5.5 บรรจภุ ัณฑ์ทท่ี าจากไม้ บรรจุภัณฑ์สาหรบั ผลติ ภัณฑ์อาหารท่ีทาจากไม้ ได้แก่ 1) บรรจุภณั ฑท์ ท่ี าจากไม้ไผ่ ทส่ี าคญั เชน่ ตะกร้า ชะลอม เป็นต้น 2) บรรจภุ ณั ฑ์ทท่ี าจากไมเ้ น้ืออ่อนชนดิ อ่ืน ๆ ท่ีสาคญั คือ ลงั ไมส้ าหรับการขนส่งผกั และผลไม้สด 23

สาขาวชิ า : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบฝกึ กจิ กรรม ช่ือวชิ า : ผลิตภัณฑ์พชื รหสั วิชา 20501- 2603 ทา้ ยหน่วยการเรียนที่ 6 ช่อื หน่วย : การบรรจภุ ัณฑ์ ชื่อ........................................................................เลขที่..............................คะแนนทีไ่ ด้.................. กจิ กรรมที่ 1 ความหมายและหน้าทีข่ องบรรจุภณั ฑ์ บนั ทึกสาระสาคญั _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ กจิ กรรมที่ 1 ใหน้ กั ศึกษาเขียนเคร่ืองหมาย √ หนา้ ขอ้ ความทถ่ี ูกตอ้ ง และเครอื่ งหมาย X หนา้ ข้อความทีผ่ ดิ แล้วแก้ไข ใหถ้ กู ต้อง _____ 1. หนา้ ทหี่ ลักของภาชนะบรรจอุ าหารคือการบรรจุและคุ้มครองผลติ ภัณฑ์ _____ 2. ภาชนะบรรจุอาหารควรมกี ารออกแบบรปู รา่ ง สีสัน และภาพพิมพ์ใหส้ วยงาม ท้งั น้ีขึ้นอยู่กบั ความเหมาะสมกับผลติ ภัณฑด์ ้วย _____ 3. การออกแบบภาชนะบรรจุท่เี หมาะสมจะต้องพิจารณาปัจจัย ความคุ้มครองของภาชนะบรรจุที่มีต่อ ผลิตภณั ฑ์อาหาร _____ 4. เครอ่ื งหมายหรอื ข้อความสื่อให้ผูบ้ ริโภคทราบวา่ ผลติ ภณั ฑบ์ รรจุคืออะไร _____ 5. บรรจภุ ณั ฑ์สามารถให้ความสวยงามเพยี งอยา่ งเดยี ว 24

สาขาวิชา : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบฝึกกิจกรรม ชอื่ วิชา : ผลติ ภัณฑพ์ ืช รหสั วชิ า 20501- 2603 ทา้ ยหน่วยการเรียนท่ี 6 ชอื่ หนว่ ย : การบรรจภุ ัณฑ์ ช่อื ........................................................................เลขที.่ .............................คะแนนท่ไี ด.้ ................. กิจกรรมท่ี 2 ประเภทของบรรจภุ ัณฑ์สาหรับผลิตภณั ฑ์อาหาร บันทกึ สาระสาคัญ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ 25

สาขาวชิ า : อุตสาหกรรมเกษตร แบบฝึกกจิ กรรม ชื่อวิชา : ผลติ ภณั ฑพ์ ืช รหสั วิชา 20501- 2603 ท้ายหนว่ ยการเรยี นที่ 6 ช่ือหนว่ ย : การบรรจุภัณฑ์ ช่อื ........................................................................เลขท.ี่ .............................คะแนนทีไ่ ด้.................. กจิ กรรมที่ 3 ประเภทของบรรจภุ ัณฑ์ตามลักษณะของวสั ดทุ ่ใี ช้ทาบรรจภุ ณั ฑ์ บนั ทกึ สาระสาคญั _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________ กิจกรรมท่ี 2 ให้นักศึกษาเขียนเครื่องหมาย √ หนา้ ข้อความทีถ่ ูกต้อง และเคร่ืองหมาย X หน้าข้อความที่ผดิ แลว้ แก้ไข ใหถ้ กู ต้อง _____ 1. กระดาษเป็นวัสดุทีท่ าจากธรรมชาติ _____ 2. แก้วเปน็ วัสดทุ ่มี ีความเฉอ่ื ย _____ 3. พลาสติกเปน็ วัตถุดบิ ท่มี รี าคาแพงมากในบรรจุภัณฑ์ทกุ ประเภท _____ 4. กล่องกระดาษนยิ มบรรจุอาหารประเภท ขนมเปยี๊ ะ ขนมเค้ก ขนมไหวพ้ ระจันทร์ _____ 5. ขวดนา้ มันทาจากโพลิเอทิลนี 26

สาขาวิชา : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบฝึกกิจกรรม ชือ่ วิชา : ผลิตภณั ฑพ์ ืช รหัสวชิ า 20501- 2603 ทา้ ยหน่วยการเรยี นที่ 6 ชอื่ หนว่ ย : การบรรจภุ ณั ฑ์ ชือ่ ........................................................................เลขที.่ .............................คะแนนทไ่ี ด้.................. แบบฝึกกิจกรรมท่ี 4 1. ให้นกั ศกึ ษาคิดผลิตภณั ฑ์พืช 1 ผลติ ภณั ฑ์ ( งานกลุ่ม) 2. เขยี นสตู รผลติ ภัณฑ์และออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ใหเ้ หมาะสมกับผลิตภณั ฑ์ 3. ใหน้ ักศกึ ษาบอกวิธีการนาผลติ ภัณฑ์ออกวางตลาดเพอ่ื ใหผ้ ู้บริโภคยอมรบั …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………......................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………......................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………......................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………......................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………......................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………......................................... 27

สาขาวิชา : อุตสาหกรรมเกษตร แบบทดสอบหลงั เรยี น ชอื่ วชิ า : ผลติ ภณั ฑพ์ ชื รหสั วิชา 20501- 2603 หน่วยที่ 6 ชือ่ หนว่ ย : การบรรจภุ ัณฑ์ คาชแ้ี จง 1. แบบทดสอบเปน็ ปรนัยชนดิ เลอื กตอบ 5 ตวั เลือกจานวน 20 ข้อๆละ 1 คะแนน 2. ใหเ้ ลือกคาตอบท่ีถกู ต้องทีส่ ดุ เพยี งคาตอบเดยี ว และทาเคร่ืองหมายกากบาท (X) ลงใน กระดาษคาตอบเวลาทใ่ี ชใ้ นการทาแบบทดสอบ 20 นาที 1. การเลอื กใช้บรรจุภณั ฑ์สาหรับผลิตภณั ฑ์อาหารคานึงถึงข้อใดเปน็ สาคัญ ก. แบ่งตามลกั ษณะผลิตภณั ฑ์อาหาร ข. แบ่งตามลกั ษณะการขาย-การใช้งาน ค. แบ่งตามธุรกิจ ง. แบง่ ตามจานวนเขตพน้ื ท่ีอุตสาหกรรม จ. แบ่งตามความนิยมของผ้ซู ้ือ 2. บรรจุภัณฑ์ข้อใดนยิ มใชบ้ รรจุพืชอาหารสด ก. ลังไม้ ข. ลังกระดาษ ค. กลอ่ งพลาสตกิ ง. กลอ่ งโฟม จ. เขง่ ไม้ไผ่ 3. ข้อใดเป็นความหมายของบรรจุภณั ฑ์ ก. ภาชนะห่อหุ้ม ขนสง่ เก็บรกั ษา จาหนา่ ย ข. ภาชนะห่อหมุ้ สวยงาม ราคาแพง จาหน่าย ค. ภาชนะหอ่ หมุ้ รวมถึงการขนสง่ การจาหนา่ ย ง. ภาชนะห่อหมุ้ สะอาด สวยงาม ปลอดภัย จ. วตั ถทุ ่ีใชห้ ่อหมุ้ รวมถงึ เพอ่ื การขนสง่ เก็บรกั ษาและจาหนา่ ย 4. ข้อใดท่ีเหมาะสมเปน็ บรรจุภัณฑ์สาหรบั อาหารแหง้ ก. ถงุ พลาสติก ข. กล่องพลาสตกิ ค. กระดาษสีสวย ๆ ง. ขวดโหล ถงุ พลาสติก จ. กลอ่ งกระดาษ ขวดโหล ถงุ พลาสติก 28

สาขาวิชา : อุตสาหกรรมเกษตร แบบทดสอบหลงั เรียน ชอ่ื วชิ า : ผลติ ภัณฑพ์ ืช รหสั วชิ า 20501- 2603 หน่วยที่ 6 ชือ่ หนว่ ย : การบรรจภุ ัณฑ์ 5. ปัจจุบันแนวโนม้ การใชบ้ รรจภุ ัณฑ์ควรเลอื กใชข้ อ้ ใด ก. บรรจภุ ณั ฑ์ทาจากไม้ ข. บรรจุภณั ฑ์ที่สามารถนากลบั มาใช้ใหม่ได้ ค. บรรจภุ ัณฑท์ าจากพลาสตกิ ง. บรรจภุ ณั ฑ์ทไ่ี มเ่ ป็นมลพษิ กบั ส่งิ แวดลอ้ ม จ. บรรจภุ ัณฑท์ ห่ี มนุ เวยี นมาใชใ้ หม่ได้อกี เช่น ถุงหูหวิ้ 6. ถุงซปิ ใชบ้ รรจุอาหารข้อใด ก. ยา และอาหารสาเร็จรปู ข. ขนมหวาน และอาหารแหง้ ค. ยาน้า และยาเมด็ ง. อาหารสาเร็จรูป และผลิตภณั ฑ์ เสรมิ สขุ ภาพ จ. อาหารผง ชา กาแฟ 7. ข้อใดจดั เปน็ ภาชนะพลาสติกท้งั หมด ก. ขวดพลาสตกิ ข. ชามและถว้ ยพลาสติก ค. ขวด ถาด ถว้ ย ง. ขวด ชาม ถุง จ. ขวด ถาด กล่อง ถ้วย 8. กระป๋องชนดิ ใดทนี่ ามาบรรจเุ งาะกระป๋อง ก. กระป๋องเคลือบแลคเกอร์ ข. กระป๋องเหล็กเคลอื บดีบุก ค. กระป๋องอลูมิเนยี ม ง. กระป๋องกระดาษ จ. กระป๋องอลูมเิ นยี มเคลอื บดีบุก 29

สาขาวิชา : อุตสาหกรรมเกษตร แบบทดสอบหลงั เรยี น ชือ่ วิชา : ผลติ ภณั ฑพ์ ชื รหสั วิชา 20501- 2603 หนว่ ยท่ี 6 ชื่อหนว่ ย : การบรรจภุ ัณฑ์ 9. บรรจภุ ัณฑ์ท่ไี ดร้ บั ความนยิ มนามาบรรจนุ ้าผลไม้ในปัจจุบนั คือ ก. กลอ่ งท่สี ามารถเปดิ ปดิ ได้ ข. บรรจภุ ัณฑถ์ งุ ซิป ค. กล่องกระดาษ ง. ถว้ ยกระดาษเคลือบไข จ. ถ้วยพลาสตกิ ใส 10. ผลิตภัณฑม์ เี ปลยี่ นแปลงตลอดเวลาเป็นสาเหตมุ าจากข้อใด ก. ผู้บริโภค ข. ตลาด ค. ผลิตภณั ฑ์ ง. เศรษฐกจิ จ. วัตถุดิบ 11. เวลาซ้อื ของมาบริโภคนักเรียนดอู ะไรเป็นปัจจยั แรกของผลติ ภณั ฑ์ ก. ยหี่ อ้ ข. ชนิดสนิ ค้า ค. บรรจุผลติ ภณั ฑ์ ง. บรรจหุ ีบห่อ จ. ภาชนะที่ใสอ่ าหาร 12. ภาชนะบรรจุอาหาร หมายความถึงความในข้อใด ก. ภาชนะใส่อาหาร ข. วตั ถุทใ่ี ชบ้ รรจอุ าหาร ค. ภาชนะห่ออาหาร ง. ภาชนะหบี ห่ออาหาร จ. บรรจภุ ณั ฑ์ 30

สาขาวิชา : อุตสาหกรรมเกษตร แบบทดสอบหลงั เรยี น ชือ่ วชิ า : ผลติ ภณั ฑ์พืช รหสั วิชา 20501- 2603 หน่วยที่ 6 ช่ือหน่วย : การบรรจุภณั ฑ์ 13. ข้อใดที่เป็นหน้าที่ของบรรจุภัณฑ์ ก. รองรบั และคุ้มครองป้องกนั ข. บ่งบอกช่ือผลิตภัณฑ์ ค. มีความสวยงาม ง. ใหค้ วามสบายกบั ผซู้ ้ือ ราคาไม่แพง 14. บรรจุภณั ฑ์อาหารควรมลี ักษณะใด ก. สะอาดถกู สุขลักษณะ ข. ราคาไม่แพง ค. ห้วิ ง่าย จบั ง่าย ง. ให้ความสะดวกกบั ผ้ซู ื้อ จ. สีสันฉูดฉาด 15. บรรจุภัณฑข์ ้อใดที่ไม่ก่อใหเ้ กิดมลพษิ ให้กับสิง่ แวดล้อม ก. ใบตอง ข. กระดาษไข ค. ถุงร้อน ง. ขวดพลาสตกิ จ. ปี๊บ 16. ผลไมป้ ระเภทส้มเขียวหวานนิยมบรรจภุ าชนะใดในการขนส่งเพ่ือการจาหน่าย ก. ลงั ไม้ ข. กลอ่ งพลาสติก ค. ลงั พลาสติก ง. ถุงหหู ิว้ จ. เข่งไมไ้ ผ่ 31

สาขาวชิ า : อตุ สาหกรรมเกษตร แบบทดสอบหลงั เรียน ชอื่ วชิ า : ผลติ ภัณฑ์พืช รหัสวชิ า 20501- 2603 หน่วยที่ 6 ช่อื หนว่ ย : การบรรจุภัณฑ์ การเก็บรักษา การจดั จาหนา่ ย 17. กล้วยนา้ วา้ ใชบ้ รรจุภณั ฑข์ อ้ ใดบรรจเุ พอ่ื จาหนา่ ยขายสง่ ก. เรียงใสก่ ระบะรถท้ังเครือ ข. ตัดเป็นหวแี ลว้ ใสเ่ ชือกฟาง ค. ลงั ไม้ ง. เข่งไม้ไผ่ จ. ถงุ หหู ้วิ 18. น้าผลไมน้ ยิ มบรรจุภาชนะข้อใด ก. กลอ่ งกระดาษ ข. กลอ่ งพลาสติก ค. ถุงหหู ว้ิ ง. ถงุ พลาสติก จ. แก้วพลาสติก 19. บรรจภุ ณั ฑข์ อ้ ใดทีป่ ลอดภัยที่สดุ ในการนามาบรรจุอาหาร ก. แก้ว ข. พลาสติก ค. ไมไ้ ผ่ ง. ไม้อัด จ. กระป๋อง 20. บรรจุภัณฑข์ อ้ ใดสามารถนามาใชใ้ หมไ่ ด้ ก. แกว้ ข. พลาสติก ค. ไม้ไผ่ ง. ไมอ้ ัด จ. กระป๋อง 32

สาขาวิชา : อตุ สาหกรรมเกษตร ใบเฉลยแบบทดสอบ ช่ือวชิ า : ผลติ ภณั ฑ์พืช รหัสวชิ า 20501- 2603 หน่วยท่ี 6 ช่อื หน่วย : การบรรจุภณั ฑ์ เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยท่ี 6 เร่ือง การบรรจภุ ณั ฑ์ 1. ง 11. ข 2. ข 12. จ 3. ก 13. จ 4. ก 14. จ 5. ก 15. ข 6. ค 16. ก 7. ก 17. จ 8. ก 18. ก 9. ก 19. ก 10. ก 20. ก เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยท่ี 6 เร่ือง การบรรจภุ ณั ฑ์ 1. ข 11. ง 2. จ 12. ข 3. จ 13. ก 4. จ 14. ก 5. ข 15. ก 6. ก 16. ค 7. จ 17. ก 8. ก 18. ก 9. ก 19. ก 10. ก 20. ก 33

แนวทางการวดั ผล และประเมินผลการจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้ ในการจัดกจิ กรรมการรยี นรู้ ได้กาหนดกรอบในการวดั และประมินผลผู้เรยี น 3 ดา้ น ดังน้ี รายการประเมนิ วธิ กี ารวดั เครื่องมอื วดั เกณฑ์การประเมิน ดา้ นความรู้ 1. การตอบคาถามตาม 1. ใบกจิ กรรมที่ 1-3 นกั เรียนได้คะแนน ใบกิจกรรม 2. แบบทดสอบ ร้อยละ 75 ขึ้นไป 2. การทดสอบ ถือว่าผา่ นเกณฑ์การ ประเมนิ การประเมินด้านทักษะ 1. คัดเลอื กวสั ดุ 1. แบบประเมินการ นกั เรยี นได้คะแนน ในการทาบรรจภุ ณั ฑ์ ปฏบิ ัตงิ าน รอ้ ยละ 75 ขน้ึ ไป 2. ปฏบิ ัติงานกลมุ่ ถือวา่ ผ่านเกณฑ์การ ออกแบบบรรจภุ ัณฑ์ ประเมิน การประเมินดา้ น 1.ประเมินพฤตกิ รรม 1. แบบประเมนิ นกั เรยี นได้คะแนน คุณลกั ษณะ รอ้ ยละ 75 ข้นึ ไป การเรยี นของนักเรยี น พฤติกรรมการเรียน ถอื วา่ ผ่านเกณฑ์การ ประเมนิ 2. ประเมนิ คุณลักษณะ 2. แบบประเมนิ อันพงึ ประสงค์ ดังนี้ คุณลักษณะอันพงึ 2.1 มวี ินยั และความ ประสงค์ ดังน้ี รับผิดชอบ 2.1 ด้านความมีวนิ ัย และความรับผิดชอบ 34

35