บริหารแบบไม่บริหาร

คำ�ำ ว่า่ “ยิ่ง� ยาก ยิ่่ง� ได้้มาก” ที่่�นิิยมพููดกัันนั้�น้ มีี ๒ นััยคือื นััยที่่� ๑ หมายถึงึ ได้ผ้ ลมาก ได้ก้ ำำ�ไรมาก ถ้า้ เป็น็ การทำำ�ธุรุ กิจิ ก็็คืือยิ่�งเสี่ย� งมาก ยิ่่ง� ผลตอบแทนมาก ยิ่่�งงานยากเมื่อ� ทำ�ำ สำำ�เร็จ็ ก็ย็ิ่�ง มีีผลตอบแทนมาก นััยที่่� ๒ หมายถึึงได้บ้ ำำ�เพ็็ญบารมีีมาก ยิ่่�งใช้ค้ วามเพีียรมาก ก็ท็ ำำ�ให้เ้ ป็น็ คนมีคี วามเพียี รมาก ยิ่่ง� ใช้ส้ ติปิ ัญั ญาขบคิดิ มากก็ย็ิ่ง� ทำ�ำ ให้้ สติปิ ััญญาเฉีียบแหลมมาก ยิ่่�งใช้ค้ วามอดทนมากก็็ยิ่ง� ทำำ�ให้้เป็น็ คน มีีความอดทนมาก โลกสวยๆ จึงึ ไม่ม่ ีอี ยู่จ�่ ริงิ ในชีีวิิตของผู้บ้� ริิหาร ผู้�้บริิหารที่่�มีีโลกสวยจึึงไม่่ประสบความสำ�ำ เร็็จในหน้้าที่่� การงาน เมื่อ� ความจริงิ เป็น็ เช่น่ นี้้ � ทำ�ำ ไมคนจึงึ อยากเป็น็ ผู้บ�้ ริหิ ารกััน ? ชีีวิิตเราไม่ไ่ ด้ม้ ีีทางเลือื กมากนััก ไม่่เป็น็ หััวหน้้าก็ต็ ้้องเป็น็ ลููกน้อ้ ง หรือื ไม่่ก็ท็ ำำ�อาชีพี อิิสระ ไม่ว่ ่่าอยู่่�ในตำ�ำ แหน่่งไหนก็็ต้อ้ งต่่อสู้้�ทำ�ำ งานทั้�ง้ นั้�้น แต่ค่ วามจริิงที่่�ต้อ้ งไม่ล่ ืืมกัันก็ค็ ืือ ทำำ�มากได้้มาก ทำ�ำ น้้อยได้้น้อ้ ย ไม่่ทำำ�ไม่่ได้้ ไม่ม่ ีอี ะไรกิิน แล้้วชีวี ิิตจะอยู่�่ได้อ้ ย่่างไร ? 51



““No Pain, No Gain” ไม่ต่ รากตรำ�ำ ลาบากก็็ไม่ไ่ ด้้ผลกำำ�ไร ” 53

๖ นักั บริิหารควรรู้ห้� ลายเรื่่อ� ง แต่ไ่ ม่ค่ วรพููดทุุกเรื่อ�่ ง “เมื่อ่� พููดก็ใ็ ห้้พููดแต่่ปิิยวาจาเท่่านั้้�น”

เป็น็ ผู้บ�้ ริหิ ารควรรู้้�หลายๆ เรื่อ� ง แต่ไ่ ม่ค่ วรพููดทุกุ เรื่อ� งให้ก้ าร กระทำำ�เป็น็ เครื่่อ� งหมายสื่อ� ความกัับคนอื่น� ให้ม้ ากที่่ส� ุดุ เมื่อ� จะพููดก็็ ให้ม้ ีจี ิติ เมตตาพููดวจีีสุจุ ริติ เป็็นปิยิ วาจา พระพุทุ ธศาสนาสอนว่า่ “ไม่่ควรพููดมากเกิินไป ไม่ค่ วรนิ่่ง� ตลอดเวลา ถึงึ คราวจะพููดก็ค็ วรพููดบ้า้ ง แต่ไ่ ม่ค่ วรเกินิ เวลา” ในพระ ราชนิิพนธ์เ์ รื่อ� ง “วิวิ าห์์พระสมุุทร” ของล้้นเกล้้ารััชกาลที่่� ๖ ก็็ทรง แสดงถึงึ ความสำำ�คััญของคำ�ำ พููดว่า่ “ปากเป็น็ เอก เลขเป็น็ โทโบราณ ว่า่ หนัังสืือเป็็นตรีีมีีวิชิ าไม่่เสีียหลาย ถึึงรู้�มากไม่ม่ ีปี ากลำ�ำ บากกาย มีอี ุบุ ายพููดไม่เ่ ป็็นเห็น็ ป่่วยการ” คำ�ำ พููดนี่่�สำำ�คััญนัักหนา ศาสนาฮิินดููสอนว่า่ “แก่่นของคนคืือคำ�ำ พููด” จะดีจี ะชั่ว� ก็็อยู่�่ที่�ปากนี่่แ� หละ รู้�มาก แต่พ่ ููดไม่่เป็น็ งานก็ไ็ ม่่สำำ�เร็็จ พอรู้้�บ้้าง แต่พ่ ููดได้้พููดเป็็น งานก็ส็ ำำ�เร็จ็ เรื่�องการสื่่�อสารนี้้� มีีองค์์ประกอบหลายอย่่างที่่�นัักบริิหาร ควรศึึกษาเพิ่่�มเติิม ควรดููให้้รอบด้้านก่่อนที่่�จะสื่ �อสารออกไป เป็น็ เรื่�องละเอียี ดอ่่อนมาก พระพุุทธศาสนาสอนว่่า เรื่�องที่่�ผู้้�บริิหารควรรู้้�เพื่่�อการ สื่อ� สารที่่�จะไม่ใ่ ห้เ้ กิดิ ปััญหา ก็ค็ ือื 55

เรื่�องที่่� ๑ คืือ รู้้�บริิษััท (ปริิสััญญุุตา) หมายถึึงรู้้�จัักชุุมชน และรู้้�จัักที่่�ประชุุม รู้้�วััฒนธรรมประเพณีีอัันดีีงามของชุุมชน รู้้�ขนบธรรมเนียี มของชุมุ ชน รวมทั้ง้� รู้�วิธีทีี่่จ� ะปฏิบิ ััติติ ่อ่ ชุมุ ชนนั้น้� ๆ ว่า่ “ชุมุ ชนนี้้เ� มื่อ� เข้า้ ไปหาจะต้อ้ งทำ�ำ อย่า่ งนี้้� จะต้อ้ งพููดอย่า่ งนี้้”� เป็น็ ต้น้ โดยสรุปุ คำ�ำ ว่า่ “รู้้�จัักชุมุ ชน” หมายถึงึ (๑) รู้้�ประวััติศิ าสตร์ค์ วามเป็น็ มา (๒) รู้�หลัักศาสนาที่่เ� ขานัับถือื อยู่�่ (๓) รู้้�ระบบการเมือื งการปกครอง รวมทั้�้งระบบเศรษฐกิิจสัังคมวััฒนธรรมประเพณีี ปริิสััญญุุตา เป็น็ หลัักคิดิ ในการบริหิ ารความสััมพัันธ์ก์ ัับองค์ก์ รภายนอก ในเบื้้อ� ง ต้้นต้้องรู้้�ประวััติิศาสตร์์ของเขา ประการสำำ�คััญในทางปฏิิบััติิต้้องรู้� เพิ่่�มเติมิ อีีก ๒ อย่่าง คืือ (๑) รู้้�วิธิ ีีการที่่�จะแสวงจุุดร่่วมสงวนจุุดต่่างระหว่า่ งของเขา กัับของเรา (๒) รู้้�สิ่่�งที่่�เขาชอบและไม่่ชอบ เช่่นประวััติิศาสตร์์ของเขา บางประเด็็นไม่่เป็็นที่่�ชอบใจของเขา เราต้้องหลีีกเลี่�ยงที่่�จะพููดถึึง ระบบการเมืืองหรืือวััฒนธรรมประเพณีีของเขาบางเรื่ �องซึ่ �งไม่่เป็็น ที่่�ชอบใจของเขา เราต้อ้ งหลีกี เลี่ย� งที่่�จะพููดถึึง เรื่�องที่่� ๒ รู้้�บุุคคล (ปุุคคลปโรปรััญญููตา) หมายถึึงรู้้�จััก ความแตกต่า่ งแห่ง่ บุคุ คลโดยอััธยาศััย ความสามารถ และคุณุ ธรรม เป็็นต้น้ ว่า่ ใครยิ่่ง� หย่่อนอย่่างไร และรู้�วิธีที ี่่�จะปฏิบิ ััติิต่อ่ บุุคคลนั้้น� ๆ ด้้วยดีี รู้้�วิิธีีคบหาสมาคม วิิธีีที่่�จะแนะนำำ�สั่่�งสอนเป็็นต้้น โดยสรุุป ก็ค็ ือื (๑) รู้้�ความประพฤติปิ กติคิ ือื ความประพฤติซิึ่ง� หนัักไปทางใดทาง หนึ่่ง� เป็น็ ปกติปิ ระจำำ�อยู่ใ่� นสัันดาน พื้้น� เพของจิติ หรือื พื้้น� นิสิ ััยของคน

(๒) รู้้�ขีดี ความสามารถ (๓) รู้�ฐานะความเป็น็ อยู่่� จนสามารถใช้ค้ น ได้้ถููกงานและมอบงานได้ถ้ ููกคน ในแต่ล่ ะองค์ก์ รก็็มีีเรื่�องสำ�ำ คััญอยู่�่ ๒ อย่า่ งนี่่�แหละคือื (๑) ตััวองค์ก์ ร (๒) คนในองค์ก์ ร ผู้บ้� ริิหารต้อ้ งรู้� ไม่เ่ คยรู้�มาก่่อนก็็ต้อ้ งศึึกษาให้รู้้� เพียี งแต่่ว่า่ รู้�แล้้วก็็ไม่ค่ วรพููดทั้้�งหมด พููดเป็น็ บางเรื่�อง ที่่�สำ�ำ คััญคือื เมื่�อพููดก็ใ็ ห้พ้ ููดแต่ป่ ิิยวาจา “ปิยิ วาจา” แปลว่่า วาจาเป็็นที่่�รััก หมายถึงึ วาจาซาบซึ้ง� ใจ คำำ�พููดที่่�น่่ารััก คำ�ำ พููดที่่ด� ููดดื่่ม� น้ำ��ำ ใจ การพููดที่่�ไพเราะสุุภาพอ่อ่ น หวานสมานสามััคคีี มีีประโยชน์์ เป็็นที่่�ชอบใจของคนฟััง และถููก กาลเทศะ คำำ�พููดหรืือเรื่�องที่่พ� ููดที่่ถ� ืือว่่าเป็น็ ปิิยวาจา ต้อ้ งประกอบ ด้ว้ ย (๑) เป็น็ คำ�ำ หรือื เรื่อ� งจริงิ (๒) เป็็นคำ�ำ หรืือ เรื่�องแท้้ (๓) เป็น็ คำ�ำ หรือื เรื่�องมีีประโยชน์์ (๔) เป็็นคำ�ำ หรืือเรื่�องถููกใจคนฟััง (๕) เป็น็ คำำ� หรือื เรื่�องที่่�ถููกกาละและเทศะ “ปิิยวาจา” ที่่�แปลว่่าวาจาเป็็นที่่�รัักนั้้�น มีีลัักษณะเด่่น ๓ ประการคืือ (๑) ดููดดื่่�ม สร้า้ งความประทัับใจ (๒) ปลุกุ เร้้าให้้เกิดิ ความสำำ�นึกึ ดีี (๓) เป็็นวาจาหรืือคำ�ำ พููดบริสิ ุุทธิ์์� 57

วาจาหรืือคำำ�พููดเป็็นองค์์ประกอบสำำ�คััญที่่�สุุดใน กระบวนการสื่่�อสาร ความรู้้�สึกนึึกคิิดในจิิตใจไม่่มีีใครรู้้� แต่่คำำ�พููด รัับรู้�ได้้ทั่่�วกัันทั้�้งต่่อหน้้าและลัับหลััง เรื่�องเดีียวกััน พููดให้้ดีีก็็ได้้ พููดให้้เสีียก็็ได้้ ความสำ�ำ เร็็จหรืือไม่่สำำ�เร็็จของงานขึ้�นอยู่�่กั บพููดดีี (ปิิยวาจา) หรืือไม่่ดีี เหมืือนกรณีีลููกชายเศรษฐีี ๔ คนขอเนื้้�อกัับ นายพราน คนที่่� ๑ พููดว่่า “เฮ้ย้ พราน ขอเนื้้�อสัักชิ้้น� ” คนที่่� ๒ พููดว่่า “พี่่ช� าย ขอเนื้้�อสัักชิ้้น� ” คนที่่� ๓ พููดว่่า “พ่อ่ ขอเนื้้�อสัักชิ้้�น” คนที่่� ๔ พููดว่่า “เพื่่�อนเอ๋ย๋ ขอเนื้้อ� สัักชิ้้�น” นายพรานกล่่าวกัับบุตุ รเศรษฐีคี นที่่� ๑ ว่่า “ท่่านเป็็นผู้้�ขอ เนื้้อ� คำำ�พููดของท่่านหยาบจริงิ ๆ เช่่นกัับเนื้้�อพัังผืืด นี่่เ� พื่่อ� น ข้า้ พเจ้า้ ให้เ้ นื้้อ� พัังผืดื แก่่ท่า่ น” นายพรานกล่า่ วกัับบุตุ รเศรษฐีคี นที่่� ๒ ว่า่ “คำำ�ว่า่ พี่่ช� าย น้อ้ ง ชาย พี่่�สาว น้้องสาว เป็น็ เช่น่ กัับอวััยวะของมนุษุ ย์ท์ ี่่เ� ขาพููดกัันอยู่�่ ในโลก คำ�ำ พููดของท่่านเช่น่ กัับอวััยวะ นี่่�เพื่่อ� น ข้้าพเจ้า้ ให้้เนื้้อ� ล้้วนๆ แก่่ท่่าน” นายพรานกล่่าวกัับบุุตรเศรษฐีีคนที่่� ๓ ว่่า “เมื่�อลููก เรีียกว่่า พ่่อ ใจพ่่อก็็หวั่�นไหว คำ�ำ พููดของท่่านเช่่นกัับเนื้้�อหััวใจ นี่่เ� พื่่อ� น ข้้าพเจ้้าให้้เนื้้�อหััวใจแก่่ท่่าน”

นายพรานกล่่าวกัับบุุตรเศรษฐีีคนที่่� ๔ ว่่า “ในบ้้านของผู้�้ ใดไม่่มีเี พื่่อ� น บ้้านนั้้�นก็เ็ ป็น็ เช่่นกัับป่่า คำ�ำ พููดของท่า่ นเช่น่ กัับสมบััติิ ทั้�้งหมด นี่่เ� พื่่�อน ข้้าพเจ้า้ ให้เ้ นื้้�อทั้�ง้ หมดแก่ท่ ่า่ น” คำ�ำ ว่่า “ภาวะผู้้�นำำ�” นิิยามความกัันหลากหลาย มีบี ทนิิยามเป็็นเล่่มๆ เยอะมาก แต่น่ ิิยามของ “ภาวะผู้้�นำ�ำ ” ที่่ถ� ููกตรงจริงิ ๆ นั้น�้ ก็ค็ ือื “ความ สามารถในการใช้้บารมีีกำ�ำ หนดพฤติิกรรมของคนด้้วยวิิธีีการ สื่อ� สาร” จะเห็น็ ว่า่ องค์ป์ ระกอบสำ�ำ คััญใน “ภาวะผู้้�นำ�ำ ” มีี ๒ อย่า่ ง คือื (๑)บารมีี หมายถึึงเป็็นที่่ย� อมรัับนัับถือื (๒) การสื่่�อสาร การติิดต่่อสััมพัันธ์์กัันวิิธีีการต่่างๆ “ปิิยวาจาหรืือเปยย วััชชะ” วาจาเป็็นที่่�รัักจึึงเป็็นพลัังที่่�จะขัับเคลื่่�อนองค์์กรทั้�้ง องคาพยพให้้ดำ�ำ เนิินไปอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ ความจริิงก็็คืือ “ทุุกคนชอบคำำ�ไพเราะอ่่อนหวาน ชอบคำำ�ยกย่่องชมเชย ไม่่มีีใคร ชอบคำำ�หยายคาย ไม่่มีีใครชอบคำ�ำ ตำ�ำ หนิ”ิ อีกี กรณีหี นึ่่ง� คือื พราหมณ์์เจ้้าของโคถึกึ ชื่่อ� นัันทิิวิิสาลพนััน กัับเศรษฐีีว่า่ “โคของเขาสามารถลากเกวีียนที่่ผ� ููกติิดกััน ๑๐๐ เล่่ม ไปได้้” โดยลงเงินิ พนัันกััน ๑,๐๐๐ กหาปณะ พอผููกเกวียี นติิดกััน ๑๐๐ เล่่มเทีียมโคเสร็็จแล้้ว พรามหณ์์แทนที่่�จะพููดดีี (ปิิยวาจา) กลัับพููดกัับโคว่่า “เจ้า้ โคโกง แกจงฉุดุ เจ้้าโคโกง แกจงลากไป” 59

โคนัันทิิวิิสาลแม้้จะเป็็นสััตว์์ดิิรััจฉานก็็มีีจิิตใจ ได้้ยิินคำ�ำ พููด หยาบคายเช่น่ นั้น้� ก็ย็ ืนื นิ่่ง� ไม่ล่ ากเกวียี น ทำำ�ให้พ้ ราหมณ์แ์ พ้พ้ นัันเสียี ทรััพย์์ ๑,๐๐๐ กหาปณะ นั่่�งซึึมเศร้้าเสีียใจ วัันต่่อมา โคนัันทิิวิิสาล เห็น็ พราหมณ์ซ์ ึมึ เศร้า้ จึงึ บอกให้พ้ ราหมณ์ไ์ ปพนัันกัับเศรษฐีอี ีกี โดย ลงเงินิ พนััน ๒,๐๐๐ กหาปณะ แต่ข่ อพราหมณ์อ์ ย่า่ ใช้ค้ ำำ�หยาบคาย อย่่าเรียี กตััวเองว่า่ “โคโกง” ครั้�้งนี้้�พอผููกเกวีียนติิดกััน ๑๐๐ เล่ม่ เทีียมโคเสร็็จแล้ว้ พููดปิิยวาจาว่า่ “พ่่อมหาจำ�ำ เริญิ เชิิญฉุุดไป พ่อ่ มหาจำำ�เริิญ เชิญิ ลากไปเถิดิ ” โคนัันทิิวิิสาลลากเกวียี น ๑๐๐ เล่ม่ ที่่� ผููกติดิ กัันไปได้้ พราหมณ์ช์ นะการพนััน ได้ท้ รััพย์์ ๒,๐๐๐ กหาปณะ ได้้ทุนุ คืนื พร้อ้ มกัับกำำ�ไรอีกี ๑,๐๐๐ กหาปณะ นี่่�ก็็ชััดอยู่แ่� ล้ว้ ว่่าไม่่มีีใครชอบคำ�ำ หยาบคายไร้้สาระ คนก็ไ็ ม่่ชอบ สััตว์์ก็ไ็ ม่ช่ อบ คำ�ำ ชม คำ�ำ สรรเสริิญแม้จ้ ะรู้�ว่่าจริิงบ้้างไม่่จริิงบ้้าง ทุุกคนก็็ชอบอยู่�่นั่น� แหละ นี้้เ� ป็น็ ธรรมชาติิของสััตว์์โลก ในการอยู่่�รวมกัันตั้�้งแต่่ ๒ คนขึ้�นไป การสื่่�อสารเป็็นสิ่�งที่่� ต้้องระมััดระวัังเพราะเป็็นเรื่�องที่่�ละเอีียดอ่่อน ในการสื่่�อสารที่่�จะ ไม่ท่ ำำ�ให้เ้ กิดิ การขััดเคือื งกััน นอกจากต้อ้ งเป็น็ เรื่อ� งจริงิ มีปี ระโยชน์์ ถููกใจคนฟััง ถููกกาละและเทศะแล้้ว ต้้องหลีีกเว้้นคำ�ำ เสีียดสีี (โอมสวาท) และคำ�ำ ส่อ่ เสียี ด (เปสุุญญะ)

พระภิิกษุุกล่่าวคำ�ำ เสีียดสีีและคำ�ำ ส่่อเสีียดต้้องอาบััติิปาจิิตตีีย์์ (ผิดิ ศีลี ) คำำ�พููดหรือื ข้อ้ มููลที่่ส�ื่อ� สารกัันที่่จ� ััดเป็น็ “ปิยิ วาจาหรือื เปยย วััชชะ” ต้อ้ งไม่่เป็น็ การเสีียดสีแี ละส่่อเสีียด พระพุุทธเจ้้าทรงวางแนวปฏิิบััติิ เพื่่�อการสื่่�อสารดีีงามใน หมู่พ่� ระสงฆ์์ไว้้ เกี่�ยวกัับเนื้้�อหาหรืือประเด็น็ ที่่�ที่่�จะสื่�อสารกััน เรื่�อง ที่่ค� วรระมััดระวัังในการสื่่�อสารกัันมีี ๑๐ อย่่างคือื (๑) ชาติิกำ�ำ เนิิด (๒) ชื่่อ� (๓) ตระกููล (๔) หน้า้ ที่่�การงาน (๕) ศิลิ ปวิทิ ยา (๖) ความ เจ็็บไข้้ (๗) รููปลัักษณ์์ (๘) กิเิ ลส (๙) อาบััติิ (๑๐) คำำ�ด่่า ถ้้าการสื่่�อสารพาดพิิงหรืือเกี่�ยวพัันกัับเรื่�องใดเรื่�องหนึ่่�งใน ๑๐ นี้้� ควรเป็็นเรื่�องการงาน เป็็นทางการ ไม่่ควรหยิิบยกขึ้้�นมา พููดในวงสนทนาทั่่�วไป เฉพาะอย่่างยิ่�งในงานเลี้�ยงสัังสรรค์์ เฮฮา ปาร์์ตี้� เพราะสุ่�มเสีียงที่่จ� ะเกิิดการเสีียดสีกี ััน บางทีีไม่ม่ ีีเจตนาที่่�จะ เสีียดสีี แต่่อาจตีีความเจตนาของกัันและกัันผิิดได้้ คู่่�สนทนาอาจ คิิดว่่าเป็็นคำ�ำ พููดเสีียดสีีได้้ ชื่่�อคำ�ำ บาลีีว่่า “กุุลวััฒฑกะ” แปลว่่า ผู้้�เจริิญในตระกููลหรืือผู้้�ทำำ�ตระกููลให้้เจริิญ เป็็นชื่�อที่่�ความหมายดีี แต่่ธรรมเนีียมอิินเดีียโบราณถืือว่่าเป็็นคำ�ำ เสีียดสีี คงตรงคำ�ำ ด่่าของ คนไทยที่่ว� ่า่ “คนรกบ้้านรกเมืือง” ทำำ�นองนั้้�น คำ�ำ บาลีวี ่า่ “โลกวััฒฑกะ” ก็เ็ ช่่นกััน แปลตามตััวว่่า ผู้�้เจริิญ เจริิญในโลกหรืือผู้้�ทำำ�โลกให้้เจริิญ แต่่ธรรมเนีียมอิินเดีียโบราณ ถือื ว่า่ เป็น็ คำ�ำ เสียี ดสี ี คงตรงคำ�ำ ด่า่ ของคนไทยทีวี ่า่ “คนรกโลก” หรือื “พ่่อมหาจำำ�เริญิ ” ทำ�ำ นองนั้�้น 61

ผู้บ�้ ริหิ ารจึงึ ต้อ้ งถือื คติวิ ่า่ “เรื่อ� งของคนอื่น� อัันไหนไม่จ่ ำ�ำ เป็น็ ก็ไ็ ม่ค่ วรรู้้� ความไม่ด่ ีไี ม่ง่ ามทั้ง�้ หลายไม่รู่้�เสียี ได้เ้ ป็น็ การดีี หรือื แม้จ้ ะ รู้�ก็ไ็ ม่ค่ วรพููด หรือื จำำ�เป็น็ ต้อ้ งพููดก็ค็ วรแต่น่ ้อ้ ยและพููดเฉพาะส่ว่ นที่่� เป็็นประโยชน์์เป็น็ ที่่พ� อใจของผู้้�ฟังั เท่่านั้�น้ ” เรื่�องที่่�เป็็นประโยชน์์และเป็็นที่่�พอใจของผู้้�ฟัังนี่่�แหละคืือ ปิิยวาจา ปิยิ วาจาเป็น็ เสน่่ห์์ของผู้�้บริหิ าร แต่่สิ่�งที่่�เหนืือขึ้�นไปอีีกที่่�จะทำำ�ให้้เป็็นสุุดยอดของผู้้�บริิหาร ยัังมีอี ยู่�่ ที่่�เหนืือไปกว่า่ ปิิยวาจาคือื อะไร ? ที่่�เหนืือกว่า่ ปิยิ วาจาก็ค็ ืือ วจีีสุุจริิต หมายถึึงคำำ�พููดหรืือข้้อมููลที่่�จริิง ไพเราะ ไม่่ทำ�ำ ให้้แตก สามััคคีี และเป็็นประโยชน์์ ผู้้�บริิหารมีีทัักษะในการสื่่�อสารจริิงๆ นั้้�นย่่อมมีีมาตรฐานทางวาจาที่่�สููงส่่ง นั่่�นคืือมีีการแสดงออกทาง วจีีทวารที่่�ดีีงามทุกุ กาละและเทศะ ทั้ง้� ต่่อหน้้าและลัับหลััง มีีหลััก เกณฑ์์ในการที่่�พระพุุทธองค์์ทรงถืือปฏิิบััติิในการที่่�จะพููดหรืือ ไม่่พููด คือื หนึ่่�ง ไม่่พููด “เรื่�องไม่จ่ ริิง ไม่แ่ ท้้ ไม่ม่ ีีประโยชน์์ ไม่เ่ ป็น็ ที่่� ชอบใจของคนฟังั ” สอง ไม่พ่ ููด “เรื่อ� งจริิง เรื่�องแท้้ แต่ไ่ ม่ม่ ีปี ระโยชน์์ ไม่่เป็น็ ที่่�ชอบใจของคนฟััง” สาม ไม่่พููด “เรื่อ� งจริิง เรื่อ� งแท้ ้ มีีประโยชน์์ แต่่ไม่เ่ ป็็นที่่� ชอบใจของคนฟังั ”

สี่� ไม่่พููด “เรื่�องไม่่จริิง ไม่่แท้้ ไม่่มีีประโยชน์์ แม้้จะ ถููกใจคนฟังั ” ห้า้ ไม่พ่ ููด “เรื่อ� งจริงิ เรื่อ� งแท้้ ไม่ม่ ีปี ระโยชน์์ แม้จ้ ะถููกใจ คนฟังั หก ดููกาละเทศะก่่อนที่่�จะพููด “เรื่�องจริิง เรื่�องแท้้ มีปี ระโยชน์์ และถููกใจคนฟังั ” “ปิิยวาจา” ก็ค็ ืือ คำ�ำ พููดหรือื ข้้อมููลสื่่อ� สารในข้อ้ ที่่� ๖ ที่่ถ� ููก กาละและเทศะ ที่่ส� ำ�ำ คััญคืือก่อ่ ให้้เกิดิ ความสามััคคีี ความสบายใจ และเป็น็ ประโยชน์์ทุุกฝ่่าย 63

๗ เป็็นผู้�บ้ ริหิ ารควร เก่ง่ หลายเรื่�อ่ ง “แต่่ไม่ค่ วรทำ�ำ เป็น็ เก่่งไปทุกุ เรื่่�อง”

ในการสั่่�งงานลููกน้้องจะให้้มีีประสิิทธิิภาพ มีีหลัักว่่า “สั่�งงานใดก็ต็ าม เราควรมีีความรู้�เรื่อ� งงานนั้้�นด้ว้ ย ไม่ใ่ ช่เ่ พีียงแค่รู่้� แต่่ทำำ�ได้้ทำำ�เป็็นด้ว้ ย” การที่่�เรารู้�และทำ�ำ เองก็ไ็ ด้ด้ ้ว้ ยนี้้� หนึ่่�ง ทำ�ำ ให้้เรามั่น� ใจในการสั่่ง� และมั่น� ใจว่า่ สั่�งไม่ผ่ ิิด สอง ทำำ�ให้้ลููกน้อ้ งเชื่�อมือื เลื่อ� มใสปฏิบิ ััติิตาม สั่�งการไปแล้ว้ ขั้น�้ ลงมืือปฏิบิ ััติิ ผู้�้บริิหารควรดููให้้แน่่ใจว่่า ลููกน้้องทำ�ำ ถููกทำ�ำ เป็น็ หรืือไม่่ ? ถ้้าไม่แ่ น่ใ่ จ ควรทำำ�ให้้เห็็นเป็็นแบบอย่า่ งในเบื้้อ� งต้้น อย่า่ สั่�งแบบปล่่อย สั่่�งแล้้วเดิินไปที่่�อื่น� ไม่่ได้้ สรุุปก็ค็ ือื สั่่�งงานอัันใด ควรทำ�ำ งานอัันนั้�น้ เป็็นด้ว้ ย เพียี งแต่ใ่ ห้ล้ ููกน้้องแสดงฝีมี ือื เต็็มที่่� สั่�งการแล้ว้ ควรวางอุเุ บกขา (คืือดููอยู่่�ห่า่ งๆ) คนเก่ง่ มีีหลายประเภท บางคนพููดเก่ง่ เวลามีีประชุมุ พููดอยู่่�คนเดีียว พููดจาฉะฉาน เป็น็ ฉากๆ มองเห็น็ ภาพชััดเจน รู้้�จัักพููด น้ำำ�� เสีียงจัังหวะจะโคนได้้ หมด แบบนี้้เ� รียี กว่า่ เก่ง่ พููด 65

บางคนเก่่งด้้านติิดต่่อประสานงาน เวลามีีกิิจกรรมต้้อง ประสานกัับหน่ว่ ยงานนั้น�้ หน่ว่ ยงานนี้้ � ประสานงานได้เ้ รียี บร้อ้ ยครบ ถ้้วน ทุุกฝ่า่ ยรัับรู้�ทั่ว� กััน แบบนี้้เ� รีียกว่่า เก่่งมนุษุ ยสััมพัันธ์์ บางคนกระจายข่่าวเก่่ง ประชาสััมพัันธ์์สุุดยอด มอบหมาย ให้เ้ ผยแพร่ข่ ้อ้ มููลข่า่ วสารเป็น็ ไม่ผ่ ิดิ หวััง คิดิ ข้อ้ ความประชาสััมพัันธ์์ ได้้สวยสดงดงามโดนใจทุุกเรื่�อง ดึึงดููดใจให้้รัับรู้�เรื่�องนั้้�นๆ ได้้ทะลุุ ปรุโุ ปร่ง่ เหมือื นกัับอยู่ใ�่ นเหตุกุ ารณ์แ์ บบนี้้เ� รียี กว่า่ เก่ง่ ประชาสััมพัันธ์์ บางคนคิิดเก่่ง โครงการนั่่�นโครงการนี่่�ผุุดขึ้้�นมาเป็็นดอก เห็็ด ชอบเสนอโครงการ ปฏิบิ ััติิได้้บ้้างไม่่ได้บ้ ้้าง เป็็นพวกเจ้า้ ความ คิิด แบบนี้้�เรีียกว่่า เก่ง่ คิดิ บางคนทำ�ำ เก่ง่ ไม่ค่ ่อ่ ยพููดจา ประชาสััมพัันธ์ก์ ็ไ็ ม่เ่ ป็น็ ติดิ ต่อ่ ประสานงานก็็ไม่่เก่่ง แต่่เวลาให้้ทำำ�แล้้วเสร็็จเรีียบร้้อยทุุกงาน แบบนี้้�เรีียกว่า่ เก่ง่ งาน ผู้บ�้ ริหิ ารควรเก่่งหลาย ๆเรื่�องดัังที่่ย� กตััวอย่า่ งมาทั้�้งหมด พููดได้้พููดเป็็น มีีมนุุษยสััมพัันธ์์พอใช้้ได้้ เป็็นนััก ประชาสััมพัันธ์์บ้า้ ง คิิดโครงการก็็ไม่แ่ พ้้ใคร มีีโครงการใหม่่ๆออกมาอยู่�ไ่ ม่ข่ าด คุุณสมบััติิแบบนี้้ท� ำำ�ให้้ลููกน้อ้ งผู้้�ร่วมงานเชื่อ� ถือื และเบาใจ เก่ง่ หลายอย่่างมากเท่่าไร ก็็ทำ�ำ ให้้การสั่่�งการ กำ�ำ กัับดููแลติิดตามตรวจสอบมีี ประสิทิ ธิภิ าพมากเท่่านั้�้น

เพียี งแต่่ว่่า ไม่่ต้้องทำ�ำ เป็น็ เก่่งไปทุกุ เรื่อ� ง ยอมๆ คนอื่�นไปบ้้าง การบริิหารงานก็็จะราบรื่น� สมเด็็จพระมหาวีีรวงศ์์ (ติิสสมหาเถระ) กล่่าวว่่า “โง่่ไม่่ เป็็น เป็น็ ใหญ่่ยาก ฝากให้้คิดิ ทางชีีวิติ จะรุ่�งโรจน์์ โสตถิิผล ต้้องรู้�โง่่ รู้�ฉลาด ปราดเปรื่่�องตน โง่่สิิบหน ดีีกว่่าเบ่่ง เก่่งเดี๋�ยวเดีียว” ซึ่่�ง ตรงพุทุ ธภาษิิตว่า่ “คนโง่่ที่่ร�ู้�ว่า่ ตััวเองโง่่ ยัังพอเป็น็ คนฉลาดได้้บ้า้ ง ส่ว่ นคนโง่ท่ ี่่�คิดิ ว่า่ ตััวเองฉลาด โง่่แท้้ๆ” คนฉลาดก็็โง่ใ่ นบางเรื่อ� ง คนโง่ก่ ็ฉ็ ลาดในบางเรื่อ� ง แบ่่งกัันฉลาดบ้้าง แบ่่งกัันโง่่บ้้างก็็ไม่เ่ ป็น็ ไร 67

๘ จำ�ำ เอาไว้เ้ สมอว่า่ “เสียี งบ่่นเสียี งด่า่ เป็น็ ธรรมดา ของคนไม่่พอใจ”

“บ่น่ ” เป็น็ ธรรมชาติฝิ ่า่ ยลบของคน ดููจะเป็น็ อย่า่ งนั้น้� จริงิ ๆ ไม่พ่ อใจก็็บ่่น ไม่เ่ ห็น็ ด้ว้ ยก็็บ่่น บางกรณีีจะว่า่ พอใจหรือื ไม่พ่ อใจก็็ บอกไม่่ได้้ แต่่ก็็มีีเสีียงบ่่นอยู่่�นั่�นแหละ เหมืือนกัับว่่า “บ่่นทำ�ำ ให้้ คลายเคลีียดได้”้ นาย ก.อยู่�่ ซีกี โลกหนึ่่ง� นาย ข.อยู่่�อีีกซีกี โลกหนึ่่ง� ไม่ร่ ู้้�จัักกัันแต่ไ่ ด้ข้ ่า่ วทางสื่อ� ออนไลน์์ นาย ก.เป็น็ ผู้้�จััดการบริษิ ััท มีนี โยบายลดขนาดของบริิษััทจึึงปลดพนัักงานเป็็นจำำ�นวนมาก นาย ข.บ่่นเช้้าบ่่นเย็็น “คนพวกนี้้�ไม่่มีีเมตตาธรรม เห็็นแก่่ได้้ไร้้ความ สงสาร” อยู่�่ คนละซีีกโลกยัังบ่น่ ให้ก้ ัันและกัันได้้ นัับประสาอะไรกัับคนที่่อ� ยู่�ใ่ นบริิษััทเดียี วกััน ผู้บ้� ริหิ ารจึงึ ต้อ้ งรู้� ตระหนัักรู้้� และระลึกึ รู้้�ตลอดเวลาถึงึ ความ จริงิ ข้อ้ นี้้� มีีสิบิ คนก็็สิิบเสียี งบ่น่ มีรี ้อ้ ยคนก็ร็ ้อ้ ยเสีียงบ่่น ให้้นึกึ ว่า่ “เสีียงบ่่น” เป็็นดนตรีคี ลอไปในขณะทำำ�งาน เก็บ็ เอามาคิดิ ได้้ เก็บ็ เอามาเป็น็ ข้อ้ มููลพิจิ ารณาได้้ แต่ไ่ ม่ค่ วร ทำ�ำ ตามทุกุ เรื่อ� งไป ที่่ส� ำ�ำ คััญไม่ค่ วรทำำ�ให้ง้ านหยุดุ ชงัักเพราะเสียี งบ่น่ และถืือเป็็นหน้้าที่่�ของผู้�้บริิหารที่่�จะแปลงเสีียงบ่่นให้้เป็็นพลัังการ ทำำ�งานและทำำ�คนที่่�บ่่นนั่่�นแหละให้้เปลี่่�ยนมาเป็็นคนชม 69

นี่่�คือื สุดุ ยอดนัักบริิหาร พระพุุทธศาสนาแสดงหลัักการและวิิธีีการอยู่�่ ร่่วมกัันโดย สัันติใิ นท่่ามกลางเสียี งบ่่น เรีียกว่่า “สารณียี ธรรม” แปลว่่า ธรรม เป็็นที่่�ตั้้�งแห่่งความให้้ระลึึกถึึงกััน หมายถึึงธรรมเป็็นเหตุุให้้ระลึึก ถึึงกััน ธรรมที่่ท� ำ�ำ ให้เ้ กิิดความสามััคคีี “เมตตา” เป็น็ หลัักสำำ�คััญใน สาราณียี ธรรมนี้้� พระพุทุ ธศาสนาสอนว่่า “ให้ม้ ีเี มตตานำ�ำ หน้า้ ให้้มีี เมตตาเป็็นธง ให้้มีเี มตตาเป็น็ ยาน แสดงออกมาทางไตรทวารคืือ (๑) เมตตากายกรรม แปลว่า่ การกระทำำ�ทางกายที่่ป� ระกอบ ด้้วยเมตตา หมายถึึงตั้�้งจิิตเมตตาเป็็นฐานแล้้วแสดงกิิริิยาอาการ สุภุ าพเคารพนัับถือื กัันทั้ง�้ ต่อ่ หน้า้ และลัับหลััง ช่ว่ ยเหลือื กิจิ ธุรุ ะด้ว้ ย ความเต็็มใจ (๒) เมตตาวจีกี รรม แปลว่่า การพููดที่่�ประกอบด้้วยเมตตา หมายถึึงตั้�้งจิิตเมตตาเป็็นฐานแล้้วแสดงออกด้้วยวาจาสุุภาพบ่่งถึึง ความเคารพนัับถือื กัันทั้ง้� ต่อ่ หน้า้ และลัับหลััง ช่ว่ ยบอกแจ้ง้ สิ่ง� ที่่เ� ป็น็ ประโยชน์์ แนะนำ�ำ สั่่ง� สอนตัักเตืือนด้ว้ ยความหวัังดีี (๓)เมตตามโนกรรม แปลว่า่ ความคิดิ ที่่ป� ระกอบด้ว้ ยเมตตา หมายถึึงการตั้�้งความปรารถนาดีีต่่อกัันทั้้�งต่่อหน้้าและลัับหลััง คิิดทำำ�สิ่่�งที่่�เป็็นประโยชน์์แก่่กััน มองกัันในแง่่ดีีมีีหน้้าตายิ้�มแย้้ม แจ่ม่ ใสต่่อกััน เมื่อ� ทำำ�งานแล้ว้ มีเี สีียงบ่่น ไม่ต่ ้้องอธิบิ ายเหตุุผลว่า่ ทำ�ำ ไมทำ�ำ อย่่างนั้�้น “เงียี บ” ดีที ี่่�สุุด

ที่่ส� ำ�ำ คััญคืือไม่พ่ ึงึ ตอบโต้้ ไม่พ่ ีงี เลยทีีเดีียว ผู้บ้� ริิหารต้อ้ งถือื เป็น็ หลัักเลยว่่า “ผู้้�ที่�บ่น่ คืือคนที่่ไ� ม่พ่ อใจ” ไปตอบโต้ค้ นไม่พ่ อใจก็ย็ิ่ง� จะทำำ�ให้ค้ วามไม่พ่ อใจเพิ่่ม� ขึ้น� อีกี เหมืือนกัับเอาเชื้�อสุุมเข้้ากองไฟ เหมืือนราดน้ำ�ำ� มัันใส่ก่ องไฟ พระพุุทธศาสนาสอนว่่า นตฺถฺ ิิ โลเก อนิินฺฺทิิโต คนที่่�ไม่่ถููก นินิ ทา ไม่ม่ ีีในโลก สุุนทรภู่�่ ประพัันธ์์ไว้้ว่่า “อัันนิินทากาเลเหมืือนเทน้ำ��ำ ไม่่ชอกช้ำำ��เหมืือนเอามีีดมากรีีดหิิน แต่่องค์์พระปฏิิมายัังราคิิน มนุษุ ย์เ์ ดิินดินิ หรืือจะสิ้�นคนนิินทา” ผู้บ้� ริิหารเหมือื นคนอยู่่�ที่ส� ููงโดดเด่่นอยู่ผ่� ู้�้เดีียว เป็น็ เป้้าสายตาของคนทั่่�วไป ยิ่่ง� สููงยิ่�งหนาว วางตััวให้้ถููกใจทุุกคนได้้ยาก ดัังพุุทธภาษิิตว่่า “ปริิภููโต มุุทุุ โหติิ อติิติิกฺฺโข จ เวรวา อ่อ่ นไปเขาก็็ดููหมิ่�น แข็็งไปก็็มีภี ััยเวร” เรื่�องถููกบ่่นถููกนิินทาทุุกวัันนั้้�นเป็็นธรรมดาจริิง ๆ เหมืือนกัับเป็็น ของคู่่�ชีวี ิติ ของผู้บ้� ริหิ าร อัันว่า่ “บ่น่ ” กัับ “นินิ ทา” นี้้ม� ีคี วามหมาย เดีียวกััน ต่่างกัันเพีียงว่่า พููดต่่อหน้้าเรีียกว่่า “บ่่น” พููดลัับหลััง เรียี กว่า่ “นิินทา” เป็น็ ผู้บ้� ริหิ ารเหมือื นกัับเป็น็ พระโพธิสิ ััตว์อ์ ยู่�่ กลายๆ เป็็นโอกาสได้บ้ ำ�ำ เพ็ญ็ บารมีี ๓ ข้้ออยู่�เ่ นือื งๆ 71

ขัันติบิ ารมีี อดทนเป็็นเลิิศ เมตตาบารมีี รัักคนทั้้ง� โลก อุุเบกขาบารมีี เก็บ็ อาการนิ่่�งเหมือื นไร้ว้ ิญิ ญาณ์์ ชีีวิิตของ ผู้�้บริิหารได้้เห็็นอะไรมามากก็็ต้้องทำำ�เหมืือนเห็็นน้้อย ได้้ยิินได้้ฟััง อะไรมามากก็ท็ ำำ�เป็น็ เหมือื นได้้ยิินได้ฟ้ ัังน้้อย ได้ท้ ราบอะไรมามาก ก็็ทำำ�เป็็นเหมืือนได้้ทราบน้อ้ ย ได้รู้้�อะไรมามากก็ท็ ำำ�เป็น็ เหมืือนได้รู้้� น้้อย “นิ่่�ง” ดีที ี่่�สุุด อาจพููดมากหน่อ่ ยก็เ็ ฉพาะเวลาประชุมุ เท่า่ นั้้น� ดัังพระพุทุ ธศาสนาสอนว่่า ทิิฏฺฺเฐ ทิิฏฺฺฐมตฺตฺ ํํ ภวิสิ ฺสฺ ติ ิ เมื่อ� เห็็น เป็น็ สัักว่่าเห็็น สุุเต สุุตมตฺฺตํํ ภวิสิ ฺสฺ ติิ เมื่�อฟังั เป็็นสัักว่า่ ฟังั มุุเต มุุตมตฺตฺ ํํ ภวิสิ ฺฺสติิ เมื่อ� ทราบ เป็น็ สัักว่า่ ทราบ วิิญฺฺญาเต วิิญฺฺญาตมตฺฺตํํ ภวิสิ ฺสฺ ติ ิ เมื่อ� รู้�แจ้ง้ เ ป็น็ สัักว่า่ รู้�แจ้้ง บริิหารจิิตไว้้ให้้หนัักแน่่นเหมืือนแผ่่นดิิน มีีอััธยาศััยกว้้าง เหมืือนท้้องฟ้้า มีีอารมณ์์เย็็นเหมืือนน้ำำ��ในมหานทีี มีีจิิตยืืดหยุ่ �น เหมือื นกระสอบหนัังแมวพระพุทุ ธศาสนาจึงึ สอนว่า่ โดยแท้จ้ ริงิ แล้ว้ ทุกุ อย่า่ งเป็น็ ของ “เปล่า่ เปล่า่ ” และ “ว่า่ ง ว่า่ ง” เพราะไม่ม่ ีผี ู้เ้� สวย ไม่ม่ ีผี ู้้�ทำำ� ไม่่มีีผู้้�ดับ ไม่่มีผี ู้�้เดิิน ดัังคำำ�ประพัันธ์์ว่่า “ทุกุ ข์เ์ ท่่านั้้�นมีีอยู่่� แต่ผ่ ู้เ้� ป็น็ ทุกุ ข์ห์ ามีไี ม่ ่ การกระทำำ�มีอี ยู่่� แต่ผ่ ู้้�ทำำ�หามีไี ม่ ่ ความดัับมีอี ยู่�่ แต่ผ่ ู้้�ดับหามีีไม่่ ทางมีีอยู่�่ แต่ผ่ ู้เ้� ดินิ หามีีไม่่”

“คู่�่ชีวี ิติ ของผู้�้บริหิ าร อันั ว่่า “บ่น่ ” กัับ “นิินทา” นี้้ม� ีคี วามหมายเดีียวกััน ต่่างกัันเพีียงว่า่ พููดต่่อหน้้าเรียี กว่า่ “บ่น่ ” พููดลัับหลัังเรีียกว่่า “นิินทา” ” 73

๙ เสน่ห่ ์ข์ องการทำำ�งาน ร่ว่ มกัันในองค์์ “คนไม่่เอาไหน เป็น็ เหมืือนน้ำำ�� จิ้�มปรุงุ รส”

ผู้้�บริิหารงานเยอะ งานยาก อัันนี้้�เป็็นเรื่�องธรรมดา ถ้้ามีี งานน้้อยและมีีแต่่งานง่า่ ย ๆ อัันนี้้ไ� ม่่ใช่ผ่ ู้�้บริหิ าร นอกจากนี้้� เป็็น ผู้�้บริหิ ารต้้องทำ�ำ ๓ อย่่างได้ด้ ีี ขอย้ำ�ำ� ว่า่ “ต้อ้ งทำำ�ให้ไ้ ด้้และทำ�ำ ให้้ได้้ ค่อ่ นข้า้ งดี”ี ทำำ�ได้แ้ ค่พ่ อใช้ค้ งเอาตััวไม่ร่ อด ไม่ถ่ ููกปลดก็ต็ ้อ้ งลาออก ทำำ� ๓ อย่า่ งคือื อะไรบ้้าง ? อย่่างที่่� ๑ คืือ บริิหารตััวเอง อย่่างที่่� ๒ คืือ บริิหารคนอื่�น อย่า่ งที่่� ๓ คืือ บริหิ ารความสััมพัันธ์ก์ ัับคนอื่�น บริิหารตััวเองยากแค่่ไหนก็็พอทำำ�ได้้ พยายามทำำ�สััก หน่่อยก็ท็ ำำ�ได้ด้ ีีขึ้�นเรื่อ� ยๆ แต่่บริิหารคนอื่น� นี่่�แสนยาก ต้้องใช้ค้ ำำ�ว่่า “แสนยาก” เพราะเป็็นคนอื่�นไม่่ใช่่ตััวเรา บริิหารคนอื่�นไม่่ได้้ก็็ ทำ�ำ ให้้ความสััมพัันธ์์กัับคนอื่�นไม่่ดีี นั่่�นคืือบริิหารความสััมพัันธ์์กัับ คนอื่ �นไม่่ได้้ พระพุทุ ธศาสนาพููดถึงึ บุคุ คล ๔ ประเภท ประเภทที่่� ๑ คนฉลาดเข้้าใจอะไรได้้ง่า่ ยโดยไม่ต่ ้้องอธิิบาย มาก เรียี กว่า่ อุุคฆฏิิตััญญูู ประเภทที่่� ๒ คนที่่�เข้้าใจอะไรได้้โดยต้้องอธิิบายให้้ฟัังเล็็ก น้้อย เรียี กว่่า วิิปจิิตััญญูู 75

ประเภทที่่� ๓ คนที่่แ� ม้้ไม่่ฉลาดแต่่พููดแนะนำำ�กัันได้้ พอสอน กัันได้้ เรีียกว่่า เนยยะ ประเภทที่่� ๔ คนที่่�พููดแนะนำำ�กัันไม่่ได้้ ไม่่เข้้าใจอะไร เรียี กว่่า ปทปรมะ คำ�ำ ว่่า “ปทปรมะ” แปลว่า่ ผู้้�มีบทอย่า่ งยิ่�ง ท่า่ นน่า่ จะหมายถึงึ คนไม่เ่ อาไหน โบราณเรีียกว่่า คนไม่เ่ อาถ่่าน ท่า่ นเปรีียบบุคุ คล ๔ ประเภทนี้้ก� ัับดอกบััว ๔ ประเภท (๑) อุคุ ฆฏิติ ััญญูู คนฉลาดเข้า้ ใจง่่าย เหมือื นดอกบััวพ้้นน้ำ�ำ� ถููกแสงอาทิิตย์ก์ ็บ็ านวัันนี้้� (๒) วิปิ จิติ ััญญูู คนที่่�เข้า้ ใจได้้โดยคำ�ำ อธิิบาย เหมือื นดอกบััว เสมอน้ำ��ำ จะบานวัันพรุ่�งนี้้� (๓) เนยยะ คนที่่�พอพููดแนะนำ�ำ กัันได้้ เหมืือนดอกบััวยัังอยู่่� ในน้ำ��ำ รอบานวัันต่่อๆไป (๔) ปทปรมะ คนที่่�พููดแนะนำำ�กัันไม่ไ่ ด้้ เหมือื นดอกบััวจม ในน้ำ�ำ� หรือื อาจถึงึ ขั้น้� อยู่ใ่� นโคลนตมในพื้้น� น้ำำ�� รอเป็น็ อาหารของปลา และเต่่า ตอนที่่�พระพุุทธเจ้้าตรััสรู้้�ใหม่่ ทรงพิิจารณาเห็็นว่่า ธรรม (สิ่ง� ทั้ง้� หลาย) พระองค์ต์ รััสรู้้�นั้น้� ลึกึ ซึ้้ง� เห็น็ ได้ย้ าก รู้้�ตามได้ย้ าก สงบ ประณีตี นึกึ เอาเองไม่ไ่ ด้ ้ ละเอียี ด บััณฑิติ จึงึ จะรู้�ได้้ ถึงึ กัับทรงนึกึ ว่า่ “ถ้า้ เราจะพึงึ แสดงธรรม และผู้้�อื่�นจะไม่่เข้า้ ใจซึ้ง� ต่อ่ เรา ข้้อนั้น�้ ก็็จะ พึึงเป็็นความเหน็็ดเหนื่่�อยเปล่า่ แก่เ่ รา

จะพึึงเป็็นความลำ�ำ บากเปล่่าแก่่เรา” ท้้ายที่่�สุุด เมื่�อได้้ฟัังคำำ� อาราธนาของสหััมบดีีพรหมว่่า “สััตว์์ทั้�้งหลายผู้้�มีีธุุลีีในตาน้้อยมีี อยู่�่ ไม่ไ่ ด้ฟ้ ังั ธรรมก็จ็ ะเสื่อ� ม ผู้้�รู้�ธรรมก็ม็ ีอี ยู่”�่ พระพุทุ ธเจ้า้ ทรงแสดง ธรรมโปรดสััตว์์โลก ที่่�ไหนๆ ก็ต็ ้้องการคนเก่ง่ รัับสมััครคนเข้า้ ทำำ�งานก็ด็ ููใบปริญิ ญา ดููผลการเรียี นรายวิชิ า ดููเรื่อ� งวิิชาการเป็็นหลััก เรื่อ� งศีลี ธรรมดููยากไม่่เป็็นรููปธรรม เลยไม่่ค่อ่ ยดููกััน แต่ล่ องคิดิ ช้้าๆ คิดิ ให้ล้ ึกึ สัักหน่่อย คนเก่่งเยอะ ความเห็น็ เยอะ ข้้อเสนอเยอะ ท้้ายที่่ส� ุดุ ไม่่ค่่อยได้ท้ ำ�ำ อะไร ... ลองคิิดเป็็นเปอร์์เซ็็นตดููว่่า ในสถาบัันหนึ่่�งหรืือหน่่วย งานหนึ่่�ง คนดีคี นเก่ง่ ๒๕ เปอร์เ์ ซ็น็ ต์ด์ ีไี หม ? ที่่พ� ระพุทุ ธศาสนาบอก ว่า่ เป็น็ ประเภท “อุคุ ฆฏิติ ััญญูู” คนระดัับพอใช้้ ๕๐ เปอร์์เซ็็นต์์ดีีไหม ? ประเภท “วิปิ จิิตััญญูู” คนระดัับพอลากพอจููงได้้ ๑๕ เปอร์์เซ็็นต์์ดีีไหม ? ประเภท “เนยยะ” ที่่�เหลือื ๑๐ เปอร์เ์ ซ็็นต์ ์ คือื ปทปรมะ ประเภทไม่เ่ อาไหน แบบนี้้น� ่า่ จะเป็็นองค์ก์ รในฝันั ได้้ 77

อยู่่�กับคนไม่เ่ อาไหนนี่่ม� ีวี ิธิ ีกี ารอย่า่ งไร ? มีคี นเขียี นหนัังสือื เกี่ย� วกัับวิธิ ีกี ารอยู่�่กับไม่เ่ อาไหนเหมือื นกััน ซึ่่ง� พอเอาเป็น็ แนวทางได้้ แต่ไ่ ม่ใ่ ช่ส่ ููตรสำ�ำ เร็จ็ หรอก ต่า่ งคนต่า่ งมีวี ิธิ ีกี ารบริหิ ารจััดการชีวี ิติ เพื่่อ� การอยู่�่ ร่ว่ มกัับคนไม่่ดีี บางคนอาจใช้้วิิธีี “ต่่างคนต่่างอยู่่� ไม่่ยุ่�งเกี่�ยวกััน” บางคนอาจใช้ว้ ิิธีี “ประสานสิิบทิศิ ผููกมิิตรทั่่ว� หล้า้ ” บางคนอาจใช้้วิิธีีให้้อย่่างเดีียว โดยถืือว่่า “ผู้้�ให้้ย่่อมเป็็น ที่่ร� ััก” พระพุทุ ธศาสนาสอนไว้ใ้ นมงคลสููตร เรื่�องไม่ค่ บคนพาล ตามหลัักพระพุุทธศาสนา วิิธีีการอยู่่�ร่่วมกัับคนไม่่เอาไหน ก็็คืือ “อยู่่�ร่่วมแบบไม่่คบหาสมาคม” อย่า่ งไรเรีียกว่า่ “ไม่่คบหาสมาคม” ? คำ�ำ ว่่า “ไม่ค่ บหาสมาคม” คืือ ๑ ไม่่ไปมาหาสู่�่ ๒ ไม่่เดินิ ร่ว่ มทาง ๓ ไม่ร่ ่่วมกิินร่่วมดื่ม� ๔ ไม่ร่ ่ว่ มวงสนทนา ๕ ไม่ท่ ำำ�ตามแบบอย่า่ ง ๖ ไม่่เอาเรื่�องมาเป็็นสาระ เหล่่านี้้�คืือความหมายของคำ�ำ ว่่า “ไม่่คบหาสมาคม” ตาม หลัักพระพุทุ ธศาสนา

ถ้้ามีีเหตุุจำำ�เป็็นต้้องทำำ�งานอยู่ใ�่ นสถาบัันเดีียวกัันก็็เพีียงแต่่ อยู่่�กันไปให้ห้ มดวัันหมดคืนื เลิกิ งานก็ต็ ่า่ งคนต่า่ งไป ถ้า้ อยู่ใ�่ นชุมุ ชน เดีียวกัันก็็อยู่ๆ�่ กัันไป มีเี หตุตุ ้้องพููดคุยุ ก็พ็ ููดคุุยเท่่าที่่�พอรู้�เรื่�อง ไม่่หา เรื่อ� งมาต่่อกลอนพููดคุยุ ให้ย้ ืดื ยาว พวกปทปรมะ คนไม่เ่ อาไหนนี้้ม� ีปี ระโยชน์ต์ ่อ่ องค์ก์ รเหมือื น กััน ควรมีไี ว้บ้ ้า้ งสััก ๑๐ เปอร์เ์ ซ็น็ ต์ข์ องคนในองค์ก์ ร ทำ�ำ ให้ผ้ ู้บ้� ริหิ าร ได้้โอกาสบำ�ำ เพ็ญ็ บารมีี อย่่างน้้อยก็บ็ ารมีี ๔ ข้้อคือื ทานบารมี ี ให้อ้ ภััยไม่ถ่ ือื สา ให้ธ้ รรมทานคือื สอนปากเปียี ก ปากแฉะ ขัันติิบารมีี อดทน อดกลั้น�้ อดออมไม่่แสดงอาการโกรธ เมตตาบารมีี แผ่เ่ มตตาให้้ทุกุ วััน ขอให้ม้ ีีความสุุขๆ เถิดิ อุุเบกขาบารมีี วางใจเป็็นกลางไม่่ลำำ�เอีียงมองเห็็นเป็็น ปรากฏการณ์ข์ ำำ�ๆ คนไม่่เอาไหนเป็็นเหมืือนน้ำ�ำ�จิ้้�ม ทำำ�ให้้อาหารมีีรสชาติิไม่่ จืืดชืืด ชีวี ิติ ของผู้�บ้ ริหิ ารมีีสีีสัันก็็เพราะคนพวกนี้้� หาเรื่อ� งให้้ทำำ�อยู่�่ เรื่อ� ย เป็็นเรื่�องทำ�ำ ให้้เลือื ดสููบฉีดี ทั้ง้� นั้้�น บางท่า่ นอาจจะบอกว่่าเป็็น เรื่�องทำำ�ให้ป้ วดหััว ลองดููให้้ดีๆี ไม่ใ่ ช่ท่ ำำ�ให้้ปวดหััว แต่ท่ ำำ�ให้้เลือื ดสููบฉีีด ชีีวิิต ตื่�นเต้้นตลอดเป็็นอย่า่ งนั้�น้ จริิงๆ 79



“ผู้�้บริหิ ารงานเยอะ งานยาก อัันนี้้เ� ป็น็ เรื่่อ� งธรรมดา ถ้้ามีีงานน้้อยและมีีแต่่งานง่่าย ๆ อัันนี้้ไ� ม่ใ่ ช่ผ่ ู้�้บริหิ าร ” 81

๑๐ ไม่่ว่่าจะยากหรืือง่า่ ย สุุขหรืือทุกุ ข์์ อย่า่ งไรเสียี ชีีวิติ ก็็ต้้องเดิินต่อ่ ไป

“เวลา งาน และชีีวิิตคือื อัันเดีียวกััน” ๓ อย่่างนี้้�แยกกัันไม่่ ได้้ มีเี วลาจึงึ มีงี าน มีีงานจึึงมีีชีีวิติ สำ�ำ คััญอย่่างยิ่�ง พระมงคลเทพ มุนุ ีี (สด จนฺทฺ สรมหาเถร) หลวงพ่อ่ วััดปากน้ำ��ำ ภาษีเี จริญิ พููดสอนอยู่่� เนือื งๆว่่า “เกิิดเป็น็ คนอย่า่ ให้ง้ านขาดมืือ” สิ่่�งที่่ใ� ห้้คนมีเี กีียรติิยศ และศัักดิ์์�ศรีีคืือ “วิิชา หน้้าที่่�การงาน และคุุณธรรม” พระพุุทธ ศาสนานิกิ ายเซ็น็ มีีคำ�ำ สอนหลัักอยู่�่ ๓ ข้้อคืือ ข้้อที่่� ๑ ทำ�ำ งาน(Doing work) ภาษาญี่่ว� ่า่ “ซามูู-Samu” พระพุุทธศาสนานิิกายเซนฝึึกคนให้้ขยัันขัันแข็็งทำ�ำ งาน มีีคำำ�ขวััญ ปลุุกใจว่่า “วัันที่่�ปราศจากการทำำ�งานคืือวัันที่่�ปราศจากการกิิน-a Day without working, a Day without eating” สรุปุ ก็็คือื วััน ไหนไม่ไ่ ด้ท้ ำ�ำ งาน วัันนั้น้� ไม่ต่ ้อ้ งกินิ ข้า้ ว ไม่ท่ ำ�ำ งานก็ไ็ ม่ต่ ้อ้ งกินิ ว่า่ อย่า่ ง นั้�้น ข้้อที่่� ๒ นั่่�งกรรมฐาน(Practising Seated Meditation) ภาษาญี่่�ปุ่�นว่่า “ซาเซ็็น-Zazen” ฝึึกคนให้้ขยัันทำ�ำ งานโดยการนั่่�ง กรรมฐานให้จ้ ิติ เป็น็ สมาธิ ิ มีจี ิติ จ่อ่ ต่อ่ งานที่่ท� ำำ�งาน จิติ ก็ส็ ำำ�ราญงาน ก็็สำ�ำ เร็จ็ 83

ข้้อที่่� ๓ สวดมนต์์ (Chanting the Scripture) ภาษาญี่่�ปุ่�น ว่า่ “กัังจิิน-Kangin” ให้ค้ นหมั่น� สวดมนต์บ์ ่่อยๆ วััตถุุประสงค์์ก็ใ็ ห้้ จิิตเป็็นสมาธิินั่่�นแหละ จะได้้ขยัันทำ�ำ งานและทำำ�งานสำำ�เร็จ็ จะเห็็นว่่า “งาน” คือื ชีีวิติ ชีีวิติ คือื งาน เวลาผ่่านไปชีีวิิตอยู่่� ได้้ก็็เพราะทำำ�งาน ไม่่ทำำ�งานเลยก็็ไม่่ได้้หมายถึึงว่่าชีีวิิตมัันจะง่่าย ไม่ไ่ ด้ท้ ำ�ำ งานเลยก็ไ็ ม่ไ่ ด้ห้ มายถึงึ ว่า่ ชีวี ิติ จะมีคี วามสุขุ “สุขุ หรือื ทุกุ ข์”์ ไม่่ได้้อยู่�่ที่ง� าน แต่่อยู่่�ที่จ� ิติ ใจต่่างหาก เพลินิ ไปกัับ “งาน”เพลินิ ไปกัับ “ชีวี ิิต” ยุุคหนึ่่�งสมััยหนึ่่�ง มีีคนเขีียนคำำ�คมว่่า “งานคืือเงิิน เงิินคืืองานบัันดาลสุุข” แล้้วก็็มีีคนเขีียนเติิมข้้อความต่่ออีีกว่่า “ไม่่มีีทุุกข์์โศกเศร้้าเคล้้าหม่่นหมอง หวัังสิ่�งใดล้้วนได้้ดัังใจปอง สุุขทั้�้งผองบัันดาลได้้ด้้วยเงิินตรา” อ่่านแล้้วรู้้�สึึกใจฮึึกเฮิิมทำำ�งาน ไม่่รู้้�จัักเหน็็ดเหนื่่�อย แต่่บางคนอ่่านบทกลอนนี้้�แล้้วด่่าส่่งเลยว่่า “พวกคนหน้้าเงิิน” อะไรทำำ�นองนั้น้� แล้ว้ แต่จ่ ะว่่ากัันไป พวกเราบางคนพอรู้�ว่่าจะต้อ้ งทำำ�งาน ทำำ�หน้้าเจือื นเหมืือนเพิ่่�งกลืืนยาขม บางคนพอถึงึ เวลาทำำ�งาน นั่่�งหาวหวอดๆ เหมืือนกัับไม่่ได้น้ อนมาเป็น็ เดืือน บางคนพอใกล้้ๆแปดโมงเช้้าวัันจัันทร์์ รู้้�สึกปวดหััวตััวร้อ้ นครั่่�นเนื้้�อครั่่�นตััว พวกนี้้เ� ป็็นโรคไม่อ่ ยากทำ�ำ งานทั้�ง้ นั้�น้

ชีีวิิตกัับงานนี่่ม� ัันแยกกัันไม่่ออกจริงิ ๆ ชีีวิิตที่่�ไม่่มีีงานก็เ็ หมือื นกัับไม่่มีีชีีวิติ พระพุุทธศาสนาพููดถึึงส่่วนประกอบที่่�ทำ�ำ ให้้ชีีวิิตมีีศัักดิ์์�ศรีี และคุุณค่่า ๒ อย่่างคืือ “กรรมกัับวิิชา” หมายถึึงอะไร ? กรรมคืือ งาน วิชิ าคือื ความรู้้� ชีวี ิิตมีี ๒ อย่่างนี้้�เท่่านั้�้นพอแล้ว้ ประเสริิฐแล้ว้ ยอดเยี่ย� มแล้ว้ มีงี านกัับมีคี วามรู้�ยิ่ง� กว่า่ มีแี ก้ว้ สารพััดนึกึ หวัังอะไร ได้ห้ มด ได้ม้ าแล้ว้ แม้จ้ ะเสียี ไปก็ไ็ ม่เ่ สียี ใจไม่เ่ สียี ดาย เพราะประเดี๋ย� ว ก็ไ็ ด้้มาอีีกจากการที่่�มีี “งานกัับความรู้�” นี่่�แหละ โบราณท่่านจึึงบอกว่า่ “เกิดิ เป็น็ คนอย่่าให้้งานขาดมืือ” ขอพููดต่่อจากโบราณอย่่างนี้้�ครัับ เพื่่�อแก้้โรคเบื่่�องานและ โรคไม่อ่ ยากทำ�ำ งาน โบราณท่่านหมายถึงึ ว่่า เกิดิ เป็น็ คนต้้องทำำ�งาน อย่า่ ว่า่ แต่่ คนเลยครัับ มดมัันยัังทำำ�งาน ไม่่ทำำ�งานจะมีีอยู่่�มีีกิินได้้อย่่างไร ? บางคนอาจจะบอกว่า่ “ไม่อ่ ยากทำำ�งานนี้้� เพราะไม่ช่ อบงานอย่า่ งนี้้”� นัักปราชญ์ท์ ่า่ นสอนอย่า่ งนี้้�“เมื่�อไม่่ได้้ทำำ�สิ่่�งที่่เ� ราชอบ ก็จ็ งชอบสิ่ง� ที่่เ� รากำ�ำ ลัังทำำ�” เพราะฉะนั้น้� ทำ�ำ อะไรอยู่�่ พยายามชอบอัันนั้น�้ แหละ อย่่าเรื่ �องมาก เรื่�องชอบงานหรืือไม่่ชอบงานนี่่�ต้้องดููให้้ดีี ความจริิงไม่่ได้้ อยู่�่ที่�งานหรอก มัันอยู่�่ที่�คน งานก็็คืืองาน เวลาเราทำำ�งานนี่่� บาง เวลารู้้�สึกชอบ บางเวลารู้้�สึกไม่่ชอบ งานเดีียวกัันนี่่�แหละ ไม่่เชื่�อ ลองพิจิ ารณาดููนัักทำำ�งานไม่่มีีหรอกที่่จ� ะไม่ช่ อบงาน ประเภทไหน แบบไหนไม่เ่ กี่ย� ง ได้ท้ ำ�ำ เมื่�อไรชอบเมื่อ� นั้้�น จุดุ สำำ�คััญอยู่�่ตรงที่่� 85

“ทำำ�งานให้้เสร็จ็ ” งานอะไรก็็ได้ท้ ี่่ส� ุุจริติ เมื่�อลงมืือทำำ�งานแล้้วต้อ้ ง ทำำ�ให้้เสร็็จ พอทำ�ำ เสร็็จแล้้วจะเกิิดความรู้้�สึึกดีีที่่�พระท่่านบอกว่่า “ปีีติ”ิ แปลว่า่ ความอิ่ม� ใจ ตรงนี้้ส� ำำ�คััญมาก เมื่อ� เกิดิ ปีตี ิจิ ะทำำ�ให้ค้ วามรู้้�สึกรัักงานผููกพัันกัับงาน จะทำ�ำ ให้้มีกี ารต่อ่ ยอดสร้้างงานใหม่่อย่่างไม่รู่้�จบ ปีตี ิเิ ป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ เรามาก ชีวี ิติ เราดำ�ำ เนิินต่่อไปได้้เพราะปีตี ินิ ี่่แ� หละ มีีความอิ่�มใจ ชื่่น� ใจเล็ก็ ๆน้้อยๆ เป็น็ การเติิมพลัังชีีวิติ ทำำ�ให้ส้ ามารถต่่อสู้้�ฟันั ฝ่่าอุปุ สรรคได้้ ปีตี ิินี่่�เป็น็ อาหารอย่่างหนึ่่ง� สัังเกตดูู เวลาทำ�ำ อะไรสำำ�เร็็จสััก อย่า่ งหนึ่่�ง เรีียนหนัังสือื จบสัักชั้น�้ หนึ่่�ง สอบผ่า่ นอะไรสัักอย่่างหนึ่่�ง วัันที่่�รู้้�ผลสำำ�เร็็จไม่่ต้้องกิินข้้าวก็็ได้้ อัันนี้้�เป็็นความจริิง ไม่่รู้้�สึึกหิิว เพราะนั่่�นเรากำำ�ลัังกิินปีีติิ สมััยหนึ่่�ง พระพุุทธเจ้้าตรััสกัับมารว่่า “เราไม่่มีกี ิิเลสเครื่่อ� งกัังวล อยู่�เ่ ป็น็ สุขุ จริิงหนอ เรามีปี ีตี ิิเป็น็ ภัักษา (อาหาร) ดุจุ ทวยเทพชั้้�นอาภััสระ ฉะนั้น�้ ” ทำำ�งานให้้เสร็็จแล้้วเกิดิ ปีตี ิิขึ้น� เมื่�อไร เชื่�อเถอะครัับ ไม่ร่ ู้้�สึกเบื่่อ� งานหรอก ทำำ�งานอะไรก็็ได้้ (ที่่�สุจุ ริิต) ทำำ�ไปเพลินิ ไป เพลิินไปกัับงานเมื่อ� ไร ท่่านจะเพลิินไปกัับชีวี ิติ

จากคำำ�คมที่่�ว่่า “งานคืือเงิิน เงิินคืืองานบัันดาลสุุข” จะกลายเป็น็ ว่า่ “งานคืือชีวี ิิต ชีวี ิติ คืืองานบัันดาลสุุข” แล้้วจะรู้�ว่า่ ชีวี ิิตนี้้�มีีแต่ค่ วามสุุขจริิงๆ หลงเป็น็ ทุุกข์อ์ ยู่�่ตั้�งนาน … 87



“เวลา งาน และชีีวิติ คืืออัันเดีียวกััน ” 89

๑๑ “ความเครียี ด” กัับ “ชีีวิิตของผู้้�บริิหาร” จัดั การกัับความเครียี ดในชีีวิิตได้้ก็จ็ ัดั การ กัับงานในองค์ก์ รได้้

“ความเครีียด” คือื อะไร ? กรมสุุขภาพจิิต กระทรวงสาธารณสุุขให้้นิิยามอย่่างเป็็น ทางการว่่า เป็็นภาวะที่่�บุคุ คลรู้้�สึกึ ถููกกดดััน ไม่ส่ บายใจ วุ่่�นวายใจ กลััว วิติ กกัังวล ตลอดจนถููกบีีบคั้�้น เกิิดจากการที่่บ� ุคุ คลรัับรู้�หรืือ ประเมินิ สิ่ง� ที่่เ� ข้า้ มาในประสบการณ์ข์ องตนว่า่ เป็น็ สิ่ง� ที่่ค� ุกุ คามจิติ ใจ หรือื ก่อ่ ให้เ้ กิดิ อัันตรายแก่ร่ ่่างกาย อัันเป็น็ ผลให้ ้ สภาวะสมดุุลของ ร่่างกายและจิติ ใจเสียี ไป นั่่�นเป็็นนิิยามทางการ เป็็นเรื่�องวิิชาการซึ่่�งควรรู้้�ไว้้บ้้าง แต่่เป็น็ การรู้้�เพื่่อ� รู้� “การรู้้�เพื่่�อรู้�” เป็็นประโยชน์์เพีียงว่่า “รู้�ไว้้ใช่่ว่่า ใส่่บ่่า แบกหาม เวลาเขาถาม ตอบได้ท้ ัันทีี” สำ�ำ คััญสำำ�หรัับนัักวิิชาการ เพราะต้้องไปพููดให้้คนอื่�น ฟััง ความสำำ�คััญก็็ระดัับนี้้� สำำ�คััญกว่่ารู้�เพื่่�อรู้�ก็็คืือวิิธีีจััดการกัับ ความเครีียด ซึ่่ง� “ควรรู้้�เพื่่อ� จััดการกัับความเครีียดนั้น�้ ” คุุณเทสโทสเตอโรนเขีียนไว้้ในหนัังสืือชื่�อ Stress Zero No Ikikata ซึ่่�งคุณุ เบญจรััตน์์ สุุขกสิิแปลเป็็นไทยใช้้ชื่อ� หนัังสือื ว่่า “ความเครียี ดเป็น็ ศููนย์์” ก็น็ ่า่ สนใจ หนัังสือื นี้้ม� ีเี นื้้อ� หา ๗ บท แสดง แนวคิดิ พิชิ ิติ ความเครียี ดสไตล์ญ์ ี่่ป�ุ่�นไว้้ ๑๐๐ วิธิ ี ี ดููตััวอย่า่ งบางตอน บทที่่� ๑ เลิิก: เช่น่ เลิกิ กลััดกลุ้้�มกัับสิ่�งที่่�ควบคุมุ ไม่ไ่ ด้้ เลิิกคิิดว่า่ จะ เข้า้ ใจคนทั้�ง้ โลกได้้ เลิิกสนใจคำำ�ประเมิินของผู้้�อื่�น บทที่่� ๓ หนี:ี เช่น่ หนีคี นอารมณ์์ไม่ด่ ี ี หนี ี 91

บทที่่� ๔ ยอมรัับ: เช่่น ยอมรัับตััวเองที่่�พยายามสุุดความสามารถ แล้้ว ยอมรัับจุุดอ่่อนของตััวเอง น่่าสนใจคืือบทสุุดท้้าย บทที่่� ๗: เล่น่ กล้้าม ถามว่่า “ทำ�ำ ไมต้อ้ งเล่่นกล้้าม ?” “เล่่นกล้้ามเกี่�ยวกัับวิิธีีพิิชิิตความเครีียดได้้อย่่างไร ?” เล่่นกล้า้ มได้อ้ ะไรหลายอย่่าง เช่่น ทำำ�ให้พ้ อใจกัับรููปร่่างของตััวเอง ทำ�ำ ให้ม้ ีีแรงเยอะขึ้น� เมื่�อแรงเยอก็็รู้้�สึกึ มั่่�นใจตััวเอง รู้้�สึกึ เหมือื นตััว เองมีีอำ�ำ นาจมากขึ้้น� “ความเครียี ด” น่า่ จะตรงกัับคำ�ำ บาลีวี ่า่ “วิปิ ปฏิสิ าร” แปล ว่า่ ร้อ้ นอกร้อ้ นใจ วิิตกกัังวล วิิปปฏิสิ ารนี้้ท� ำ�ำ ลายคุณุ ภาพชีวี ิติ อย่า่ งยิ่ง� ชีวี ิติ อยู่�่ไม่ส่ ุุขขาด คุุณภาพก็็เพราะเหตุนุ ี้้� จััดการกัับวิปิ ปฏิิสารได้้ก็ม็ ีีคุุณภาพชีวี ิติ ถามว่า่ “จััดการอย่า่ งไร ?” ก็ม็ าดููหลัักการวิธิ ีีการทางพระพุุทธศาสนาก่อ่ น คุณุ ภาพชีวี ิิตตามหลัักพระพุุทธศาสนาคืืออะไร ? อะไรคืือตััวชี้ว้� ััดคุุณภาพชีวี ิติ ตามหลัักพระพุุทธศาสนา ? คำ�ำ ตอบก็น็ ่า่ จะมีีหลากหลาย ว่่าเฉพาะคุุณภาพชีวี ิิตด้า้ นจิติ ใจ คััมภีีร์์หลายเล่่มกล่่าวถึึงอานิิสงส์์ (ประโยชน์์) ของการ ไตรสิกิ ขา (สิกิ ขา ๓) คือื สีีลสิิกขา (ศีีล) จิติ ตสิิกขา (สมาธิิ) และ ปััญญาสิิกขา(ปััญญา)

“ไตรสิิกขา” ก็็คืือกรรมฐานตามหลัักพระพุุทธศาสนา ปฏิิบััติิ กรรมฐานก็็คืือปฏิิบััติิตามหลัักไตรสิิกขานี่่�แหละ เมื่�อศีีลบริิสุุทธิ์์� บริบิ ููรณ์ก์ ็็จะได้้รัับอานิิสงส์์ ๔ อย่า่ งคืือ ๑ อวิปิ ปฏิสิ าร ความไม่่ร้อ้ นอกร้้อนใจ ไม่ว่ ิติ กกัังวล ๒ ปราโมทย์์ ความฟููใจ เบาใจ โล่่งใจ ๓ ปีตี ิิ ความอิ่ม� ใจ ใจเอิบิ อิ่ม� ๔ ปัสั สััทธิ ิ ความสงบใจ ใจสงบร่่มเย็น็ จากนั้้�นใจก็ม็ ีีสมาธิิ มั่่�นคงหนัักแน่่น มีีแต่ก่ ุุศลจิติ คิดิ ดีีคิดิ งามตลอด จากนั้้�นปัญั ญาก็เ็ ฉีียบคมแจ่่มใสกล้้าแกร่ง่ สำ�ำ คััญคืือ อวิิปปฏิิสาร ปราโมทย์ ์ ปีตี ิ ิ ปัสั สััทธิิ ทั้้ง� ๔ คำ�ำ นี้้เ� ป็็นตััวชี้�้วััดคุณุ ภาพชีวี ิติ ด้้านจิติ ใจ จึึงมาถึึงประเด็็นสำำ�คััญคืือ อย่่างไรจึึงถืือว่่าศีีลบริิสุุทธิ์์� บริบิ ููรณ์์ ? “ศีลี ” ในไตรสิกิ ขา หมายถึึงความเรีียบร้้อยดีีงาม ๔ ด้า้ น ด้า้ นที่่� ๑ ศีลี เป็น็ ข้อ้ ๆ เช่น่ ศีลี ๕ ศีลี ๘ ศีลี ๑๐ เป็็นตััวชี้้� วััดความเป็็นคนดีตี ามหลัักศาสนา ด้้านที่่� ๒ ศีีลคืือการจััดระเบีียบกาย วาจา และใจให้้ เรียี บร้อ้ ย มีีสติกิ ำ�ำ กัับตลอดเวลา ด้า้ นที่่� ๓ ศีีลคืือการจััดระเบีียบเวลาและหน้้าที่่�การงานให้้ เป็็นระบบเหมาะสม ด้า้ นที่่� ๔ ศีลี คือื บริหิ ารการใช้ส้ อยทรััพย์ส์ ินิ อย่า่ งเป็น็ ระบบ 93

หลัักการวิธิ ีีการทางพระพุุทธศาสนาว่า่ อย่า่ งนี้้ � ทำ�ำ ตามได้้ก็็ จะได้้ผลตามนี้้ � คุุณภาพชีวี ิิตก็็เกิดิ ตามนี้้� แต่่ก็็อย่า่ งว่่า ผู้้�บริหิ ารบาง คนแม้จ้ ะเป็น็ ชาวพุทุ ธก็ป็ ฏิบิ ััติไิ ม่ค่ ่อ่ ยได้้ หรือื ปฏิบิ ััติแิ ล้ว้ ก็ด็ ููเหมือื น จะได้้ผลไม่่มาก คืือตััวผู้้�ปฏิิบััติิเองรู้้�สึึกว่่าอานิิสงส์์ยัังไม่่มากพอ ผู้�บ้ ริหิ ารที่่ไ� ม่่ใช่่ชาวพุุทธก็ไ็ ม่ค่ ่อ่ ยสะดวกใจที่่ป� ฏิิบััติิ สำ�ำ หรัับผู้้�บริิหารแล้้วควรมีีวิธิ ีีหลายอย่า่ ง ให้้มีีทางเลืือก วิธิ ีที ี่่ค� ุณุ เทสโทสเตอโรนเขียี นไว้ใ้ นหนัังสือื ชื่อ� Stress Zero No Ikikata ก็น็ ่่าสนใจ ใน ๑๐๐ วิิธีี ไม่่น้้อยกว่่า ๕๐ วิิธีีปฏิิบััติิไม่่ยาก พอถืือ ปฏิบิ ััติิได้้ ลองวิิเคราะห์์ดููให้้ละเอีียดสัักหน่่อยก็็ได้้ว่่า “ความเครีียด จริงิ ๆคืืออะไร ? เกิดิ จากอะไร?” “เครีียด” คืือ ความคิดิ เรื่อ� งอดีตี ที่่�ไม่ไ่ ด้้อย่า่ งใจใช่่ไหม ? “เครียี ด” คือื ความคิดิ วิติ กกัังวลเรื่อ� งอนาคตว่า่ จะเป็น็ อย่า่ ง นั้�น้ อย่า่ งนี้้ � ซึ่่ง� ก็็ไม่่ได้อ้ ย่่างใจอีีกใช่ไ่ หม ? “เครียี ด” คือื ความคิิดซ้ำ�ำ� ๆอยู่�่กับเรื่อ� งเดิมิ ๆ ซึ่่ง� อาจจะเป็น็ เรื่�องอดีีต ปััจจุุบััน หรืืออนาคตก็ไ็ ด้้อย่า่ งนี้้�ใช่ไ่ หม ? ซึ่่ง� เรื่�องเดิมิ ๆ ที่่�ว่่านี้้�บางกรณีีก็็เป็็นเรื่�องดีี เรื่�องที่่�ได้้อย่่างใจ แต่่การคิิดซ้ำ��ำ ๆ วน เวียี นอยู่่�กับเรื่อ� งเดิมิ ๆ เหมือื นกัับจิติ เสพอารมณ์์ (กินิ อาหาร) เดิมิ ๆ ซ้ำ�ำ� อยู่�่ บ่่อยทำำ�ให้ร้ ู้้�สึกเบื่่อ� อย่า่ งนี้้�ใช่ไ่ หม ?

ต้้องดููให้้ละเอียี ดอย่่างนี้้� แล้้วก็แ็ ยกออกมาดููทีลี ะอย่า่ ง ดููให้้ชััดว่า่ แต่ล่ ะอย่่างมีีสาเหตุุจากอะไร ? ที่่�บอกว่่า “เรื่�องอดีีตกัับอนาคตที่่�ไม่่ได้้อย่่างใจ” ทำ�ำ ให้้ เครียี ดนั้�น้ ต้อ้ งรู้�และเข้า้ ใจว่า่ “ไม่ม่ ีใี ครได้อ้ ย่า่ งใจไปทุกุ เรื่อ� ง” ต้อ้ งไป อ่่านคำำ�สอนของหลวงพ่อ่ พุทุ ธทาสอีกี นั่่�นแหละว่่า ถ้้าทุกุ คนได้ท้ ุกุ อย่า่ งดั่ง� ที่่�คิดิ สิ้�นชีวี ิติ จะเอาของกองไว้้ไหน มัันได้้บ้้างเสียี บ้้างช่า่ งปะไร ได้้เท่่าไหร่่ก็็เท่่านั้้�นแหละท่า่ นเอย วิธิ ีีมีีอยู่�เ่ ท่่านี้้�จริิงๆ ปรัับความคิดิ สัักหน่อ่ ย เท่่านี้้�จริงิ ๆ ไม่่ ต้้องเสีียเวลาไปหาเทคนิิควิิธีีการที่่�ไหน เข้้าสำำ�นัักนั้้�นออกสำำ�นัักนี้้� ปฏิิบััติิธรรมถ้้าบุญุ บารมีียัังไม่ถ่ ึึงก็็คงช่ว่ ยอะไรได้้ไม่ม่ าก เนื้้อ� หาใน พระสููตรชื่่อ� “ภััทเทกรััตตสููตร” สอนว่่า อตีตี ํํ นานฺวฺ าคเมยฺยฺ นปฺปฺ ฏิกิ งฺฺเข อนาคตํํ ยทตีตี ปฺฺปหีีนนฺตฺ ํํ อปฺปฺ ตฺฺตญฺฺจ อนาคตํํ ปจฺฺจุุปฺปฺ นฺฺนญฺฺจ โย ธมฺฺมํํ ตตฺฺถ ตตฺฺถ วิปิ สฺฺสติิ อสํํหิริ ํํ อสํํกุปุ ฺปฺ ํํ ตํํ วิทิ ฺฺธามนุุพฺรฺ ููหเย อชฺฺเชว กิิจฺฺจมาตปฺปฺ ํ ํ โก ชญฺญฺ า มรณํํ สุเุ ว 95

ไม่ค่ วรคำ�ำ นึงึ ถึงึ อดีตี ไม่ค่ วรคาดหวัังอนาคตอดีตี ล่ว่ งไปแล้ว้ และอนาคตยัังมาไม่่ถึึง ผู้้�ที่�เข้้าใจอยู่่�กั บปััจจุุบัันมั่�นคงไม่่หวั่�นไหว ในเหตุุการณ์์ต่่างๆ ควรทำำ�ปััจจุุบัันนั้�้นให้้ดีียิ่ �งๆ ขึ้้�นไปมุ่่�งทำำ�หน้้าที่่� ปัจั จุุบััน ไม่ม่ ีใี ครรู้้�ว่่าพรุ่�งนี้้จ� ะยัังมีีชีวี ิติ อยู่ห�่ รืือไม่่ ? จััดการกัับความเครีียดจากเรื่�องอดีีตและอนาคตอย่่างนี้้� ก่อ่ น ต่่อไปก็็มาจััดการความเครีียดจากการคิิดซ้ำ�ำ� ๆ อยู่�่กั บเรื่�อง เดิมิ ๆ จััดการอย่่างไรดีี ? ไม่ม่ ีสี ููตรสำ�ำ เร็็จสำ�ำ หรัับจััดการเรื่อ� งนี้้� ถามอาจารย์์สอนกรรมฐานท่า่ นก็แ็ นะว่่า ให้ม้ ีีสติิระลึึกรู้้�ว่า่ กำำ�ลัังคิดิ อะไรอยู่่� “กำำ�ลัังคิิดเรี่�อง ลููกน้้องคนหนึ่่�งทำ�ำ ความเสีียหาย ให้ก้ ัับองค์์กรเมื่�อหลายเดืือนมาแล้้ว มัันน่่าโมโห ทำำ�ไปได้้อย่่างไร” เป็็นต้้นคิิดย้ำำ�� วนเวีียนอยู่่�อย่่างนี้้� คิิดทุุกวััน คิิดแบบก็็ทำำ�ให้้สะสม ความเครีียดโดยไม่่รู้้�ตััว ดัังนั้้�น ให้ม้ ีีสติริ ะลึึกรู้้�ว่า่ กำ�ำ ลัังคิดิ อะไรอยู่่� ดีีไม่ด่ ีีไม่ส่ ำำ�คััญ มีสี ติิกำำ�กัับอยู่�่ก็ช็ ่่วยลดความเครียี ดได้้ราดัับหนึ่่�ง เรื่�องเดิิมๆ ซ้ำ��ำ ๆนั้�้นบางกรณีีก็็เป็็นเรื่�องที่่�เกิิดขึ้้�นมาแล้้ว เป็็นเรื่ �องอดีตี

บางกรณีกี ็็เป็น็ เรื่อ� งที่่ย� ัังไม่เ่ กิดิ เป็็นเรื่อ� งอนาคต เกี่ย� วกัับชีวี ิิตเรานี่่�มีี ๒ เรื่อ� งที่่�ทำ�ำ อะไรได้ไ้ ม่ม่ าก หนึ่่�งก็็คืือ เรื่�องที่่�เกิิดแล้้ว ดีีหรืือไม่่ดีี พอใจหรืือไม่่พอใจก็็ ผ่า่ นไปแล้ว้ สองก็ค็ ือื เรื่อ� งที่่ย� ัังไม่เ่ กิดิ ซึ่่ง� ไม่แ่ น่ว่ ่า่ ที่่ก� ัังวลใจอยู่�่ นั้น�้ จะเกิดิ ขึ้น� หรืือไม่เ่ กิดิ ขึ้้�น ดัังนั้�้นก็็ให้ด้ ึงึ สติกิ ลัับมาอยู่�่กับปัจั จุุบััน ทำำ�อย่า่ งนี้้�ความเครีียดก็จ็ ะน้้อยลง คิิดและเขีียนงานใหม่่ทุุกวััน คิิดแล้้วเขีียน คิิดแล้้วเขีียน เป็น็ การระบายความคิดิ ออกมาเป็น็ ตััวหนัังสือื ไม่ใ่ ห้ต้ กค้า้ งในสมอง คิดิ แล้้วเขีียน คิดิ แล้ว้ เขีียน เป็็นการลัับสมองดีนี ัักแล คิดิ ได้้ ๑๐๐ งาน ทำ�ำ ได้้จริิง ๓ - ๔ งานก็ถ็ ือื ว่่าเยี่�ยมแล้้ว คิดิ แล้้วเขียี นนี่่�ไม่ม่ ีขี ้้อ เสีียเลย มีแี ต่ข่ ้้อดีี เป็น็ การลัับสมอง ฝึึกคิดิ เป็น็ การออกกำำ�ลัังเส้้น สมอง สำ�ำ คััญคือื ทำ�ำ ให้้เลิิกย้ำ�ำ� คิดิ ย้ำ�ำ� ทำ�ำ เรื่�องเดิมิ ๆ เกิดิ มีเี รื่�องท้้าทายใหม่่ขึ้น� มาเรื่�อย เราก็จ็ ะเพลิิดเพลิินไป ลืมื เรื่�องเดิมิ ๆ เหมือื นกัับได้้เปลี่่�ยนถ่า่ ยน้ำ�ำ� เสียี ออกจากบ่อ่ เติมิ น้ำ�ำ� ใหม่เ่ ข้้าไปในบ่อ่ ทำำ�อย่า่ งนี้้ก� ็็จะลดการสะสมความเครีียดได้้ 97



“ ไม่ค่ วรคำำ�นึึงถึึงอดีีต ไม่ค่ วรคาดหวัังอนาคตอดีีตล่่วงไปแล้้ว และอนาคตยัังมาไม่่ถึึง ผู้�้ที่่�เข้้าใจอยู่่�กัับปััจจุุบันั มั่่น� คงไม่ห่ วั่น่� ไหว ” 99

๑๒ งานบริิหารคืือ “Politics” แบบพิิเศษ ทุกุ คนเป็น็ มิิตร และต้อ้ งเป็็นมิิตรถาวร