E-book อุตสาหกรรมท่องเที่ยว

อาจารย์จฑุ าลักษณ์ ทองจนั ทร์ แผนกวชิ าการโรงแรม วิทยาลัยเทคนคิ ลพบุรี อตุ สาหกรรมทอ่ งเทย่ี ว 20701-1001

อตุ สาหกรรมการท่องเที่ยว “การท่องเที่ยว” คือการเดินทางจากที่อยูอ่ าศยั ปกตไิ ปยงั ท่ีอ่ืนเป็ นการชว่ั คราวเพ่อื วตั ถุประสงคใ์ น การพกั ผอ่ น เที่ยวชม เพลิดเพลินหรือเพอ่ื วตั ถุประสงคอ์ ืน่ ใดทไ่ี มใ่ ช่การประกอบอาชีพ ส่วนความหมายของ คาว่า “อุตสาหกรรม” ตามพจนานุกรม คือ “การทาสิ่งของเพ่ือให้เป็ นสินค้า” แต่ในปัจจุบนั มีความหมาย มากกว่าน้นั คือ “กิจกรรมทางเศรษฐกจิ อย่างมีระบบการพาณิชย์หรือการผลิตสาขาใดสาขาหนึง่ ” ในสาย อตุ สาหกรรมการผลิตจะมปี ัจจยั สาคญั ท่คี อยขบั เคลอื่ นทเี่ ห็นไดช้ ดั 4 ประการ คือ โรงงาน ลูกคา้ สินคา้ และ การขนส่ง เช่นเดียวกบั อุตสาหกรรมท่องเที่ยวท่ีเป็ นอุตสาหกรรมการผลิตท่ีเนน้ การบริการ เราสามารถทา ความเขา้ ใจเกี่ยวกบั ปัจจยั ต่างๆ ในอตุ สาหกรรมท่องเทยี่ วไดด้ งั น้ี 1.“โรงงาน” หมายถึง แหล่งท่ีผลิตสินคา้ ของอุตสาหกรรมท่องเท่ียว ได้แก่ พ้ืนท่ีที่ใช้ประกอบกิจกรรม ทางการทอ่ งเทยี่ วนนั่ เอง 2. “ลูกค้า” หมายถึง นกั ทอ่ งเท่ียวที่มาชมบา้ นเมอื ง ธรรมชาติ ศลิ ปวฒั นธรรม สิ่งที่ผซู้ ้ือหรือลูกคา้ จะไดร้ ับ คอื ความพอใจความสนุกสนาน เพลิดเพลินกบั การไดเ้ ห็นสิ่งแปลกใหม่ ความสะดวกสบาย การพกั ผ่อน และความทรงจาทน่ี ่าประทบั ใจ 3. “สินค้า” ในสายอุตสาหกรรมบริการและการท่องเท่ียวไม่ตอ้ งมีการเปล่ียนกรรมสิทธ์ิการเป็ นเจ้าของ เหมือนอุตสาหกรรมการผลิตอื่น ๆ และ สินค้าโดยมากได้มาโดยไม่ต้องลงทุน จึงเป็ นข้อได้เปรียบ อุตสาหกรรมอื่นอยา่ งมาก เช่น ความสวยงามทางธรรมชาติที่ได้มาโดยไม่ตอ้ ง ลงทุน ส่ิงสวยงามที่มนุษย์ สรา้ งข้นึ หากเป็นสิ่งสวยงามในอดีตกน็ บั เป็นส่ิงท่ีบรรพบุรุษสรา้ งให้ แตห่ ากเป็นส่ิงที่ มนุษยส์ รา้ งข้ึนในยุค ปัจจุบนั ก็ นับว่าเป็ นส่ิงท่ีสรา้ งข้นึ เพ่ือเพิ่มสีสัน สร้างจุดขายทางการท่องเที่ยว วิถีทาง ดาเนินชีวิตของผคู้ น ในทอ้ งถิน่ ทีไ่ ดม้ าโดยการสืบทอดประเพณี แนวปฏิบตั ิจากรุ่นสู่รุ่น เป็นตน้ 4. “การขนส่ง” ผูผ้ ลิตจะตอ้ งส่งสินคา้ ไปยงั ลูกคา้ แต่ในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวกลบั ตรงกันขา้ มเพราะ ทรพั ยากรการท่องเทย่ี วจะเป็นท้งั “โรงงาน” “วตั ถดุ บิ ” และ “สินค้า” ในตวั เองพรอ้ มสรรพไม่สามารถเคล่ือนท่ีได้ ผซู้ ้ือหรือนกั ท่องเท่ียว จึงตอ้ งไปซ้ือสินคา้ ในบริเวณแหล่งผลิต หรือโรงงานดว้ ยตวั เอง ในส่วนความหมายของคาว่า “อุตสาหกรรมท่องเท่ียว” ท่ีจากดั ความไวใ้ นพระราชบญั ญตั ิการท่องเท่ียว แห่งประเทศไทย พ.ศ.2522 มาตรา 4 ให้ความหมาย “อตุ สาหกรรมท่องเที่ยว” วา่ เป็นอุตสาหกรรมท่จี ดั ให้มี หรือให้บริการเกี่ยวกบั การท่องเท่ียวท้งั ภายในและภายนอกราชอาณาจกั ร โดยมีค่าตอบแทนและหมาย รวมถงึ 1) ธุรกจิ นาเทยี่ ว 2) ธุรกิจโรงแรมสาหรับนกั ท่องเที่ยว 3) ธุรกจิ ภตั ตาคาร สถานบริการ และสถานท่ตี ากอากาศสาหรบั นกั ท่องเท่ยี ว 4) ธุรกิจการขายของทร่ี ะลึกหรือสินคา้ สาหรบั นกั ทอ่ งเทย่ี ว 5) ธุรกิจการกฬี าสา หรับนกั ทอ่ งเท่ียว 6) การดาเนินงานนิทรรศการ งานแสดง งานออกร้าน โฆษณาเผยแพร่ หรือการดาเนินงานอ่ืนใด โดยมี ความมุ่งหมายเพ่ือชกั นาหรือส่งเสริม

เท่ียวผู้มาเยือน จากลกั ษณะของอุตสาหกรรมท่องเที่ยวและความหมายของคาว่าการท่องเที่ยว ท่ีกล่าวมาขา้ งตน้ สรุปไดว้ ่าการท่องเท่ียวหรืออตุ สาหกรรมท่องเท่ยี ว จะครอบคลมุ องคป์ ระกอบหลกั อยา่ งนอ้ ย 6 ประการ คือ 1) นกั ท่องเทีย่ วหรือผมู้ าเยือน 2) สิ่งดงึ ดูดใจหรือแหลง่ ทอ่ งเทีย่ วหรือทรัพยากรการท่องเทยี่ ว 3) โครงสรา้ งพ้นื ฐานสิ่งอานวยความสะดวกและบริการดา้ นการท่องเทีย่ ว 4) องคก์ รภาครัฐ 5) องคก์ รภาคเอกชน 6) เจา้ บา้ นหรือประชาชนในทอ้ งถนิ่ ประเภทการท่องเทีย่ ว การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยแบ่งตามความสาคญั และ สภาพแวดล้อม ได้ 12 ประเภทดงั นี้ 1. แหล่งท่องเทย่ี วเชิงนิเวศ : (Eco-tourism) หมายถึง แหล่งท่องเท่ยี วทมี่ ลี กั ษณะทางธรรมชาตทิ เี่ ป็ นเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่น โดยอาจมี เร่ืองราวทางวฒั ธรรมทเ่ี กย่ี วเน่ืองกบั ระบบนเิ วศที่เกี่ยวข้องโดย การจัดการการท่องเทย่ี วในแหล่งน้นั จะต้อง มกี ระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของผ้ทู เ่ี กีย่ วข้องมกี ิจกรรมทสี่ ่งเสริม ให้เกดิ การเรียนรู้เกยี่ วกบั ระบบนเิ วศน้ัน มีการจดั การสิ่งแวดล้อมและการท่องเทยี่ วอย่างมสี ่วนร่วมของท้องถน่ิ เพื่อม่งุ เน้นให้เกดิ จิตสานกึ ต่อการ รักษาระบบนเิ วศอย่างยั่งยืน 2. แหล่งท่องเท่ียวทางศิลปะวิทยาการ (Arts and Sciences Educational Attraction Standard) : หมายถงึ แหล่งท่องเท่ยี วหรือกจิ กรรมท่สี ามารถตอบสนองความสนใจพเิ ศษของนักท่องเท่ยี ว ซ่ึงมี รูปแบบของการท่องเที่ยวทีช่ ดั เจนเป็ นรูปแบบการท่องเทีย่ วแบบใหม่ทเี่ กดิ ขึน้ แหล่งท่องเทยี่ วประเภทนี้ สามารถเพิม่ เตมิ ได้อกี มากมายตามความนยิ มของคนในแต่ละยุคสมยั เมอ่ื มีการระบุชัดว่ากจิ กรรมน้นั ๆ สามารถให้ความรู้และดงึ ดดู นกั ท่องเทย่ี วได้ ปัจจบุ ันมปี รากฏอย่หู ลายๆ แห่ง ตัวอย่าง เช่น พพิ ธิ ภณั ฑ์ เฉพาะทาง แหล่งท่องเที่ยวเพอ่ื การศกึ ษาทางวิทยาศาสตร์ อุตสาหกรรมและเทคโนโลยี และ MICE (Meeting & Incentives & Conventions & Exhibitions) เป็ นต้น

3. แหล่งท่องเทีย่ วทางประวัตศิ าสตร์ แหล่งท่องเทย่ี วทางประวัตศิ าสตร์ (Historical Attraction) หมายถงึ แหล่งท่องเที่ยวทีม่ ี ความสาคญั และคณุ ค่าทางประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศาสนา รวมถงึ สถานท่ีหรืออาคารสิ่งก่อสร้างที่มี อายุเก่าแก่หรือเคยมีเหตกุ ารณ์ สาคญั เกดิ ขนึ้ ในประวตั ิศาสตร์ เช่นโบราณสถาน อุทยานประวตั ิศาสตร์ ชุมชนโบราณ กาแพงเมือง คูเมอื ง พพิ ธิ ภณั ฑ์ วัด ศาสนสถาน และส่ิงก่อสร้างท่ีมคี ณุ ค่าทางศิลปะและ สถาปัตยกรรม 4. แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ : แหล่งท่องเทีย่ วทางธรรมชาติ (Natural Attraction) หมายถึง สถานทที่ เ่ี ปิ ดใช้เพอ่ื การท่องเทยี่ ว โดยมีทรัพยากรธรรม ชาตเิ ป็ นสิ่งดงึ ดดู ใจให้นกั ท่องเทยี่ วมาเยอื น ซ่ึงทรัพยากรธรรมชาติเหล่านอ้ี าจจะเป็ น ความงดงามตามสภาพธรรมชาติ ความ แปลกตาของสภาพธรรมชาติ สัณฐานทสี่ าคญั ทางธรณวี ิทยาและ ภมู ิศาสตร์อันเป็ นเอกลกั ษณ์หรือเป็ นสัญลกั ษณ์ ของท้องถน่ิ น้นั ๆ สภาพแวดล้อมทางธรรมชาตทิ ่ีมีลกั ษณะ พเิ ศษ (Special Environmental Features) หรือสภาพแวดล้อมท่มี ีคุณค่าทาง วิชาการก็ได้ 5. แหล่งท่องเทย่ี วเพ่อื นนั ทนาการ : แหล่งท่องเที่ยวเพื่อนันทนาการ (Recreational Attraction) หมายถึง แหล่งท่องเที่ยวที่มนุษย์สร้างขึ้น เพื่อ การพักผ่อนและเสริมสร้างสุขภาพ ให้ความสนุกสนาน รื่น รม บนั เทิง และการศึกษาหาความรู้ แม้ไม่มีความสาคญั ในแง่ ประวัติศาสตร์ โบราณคดี ศาสนาศิลปวัฒนธรรม แต่มี ลักษณะเป็ นแหล่งท่องเท่ยี วร่วมสมัยตัวอย่างเช่น ย่านบันเทงิ หรือสถานบนั เทิง สวนสัตว์ สวนสนกุ และสวนสาธารณะลักษณะ พเิ ศษ สวนสาธารณะ และสนามกีฬา

6. แหล่งท่องเทยี่ วทางวฒั นธรรม (Cultural Attraction) : หมายถงึ หล่งท่องเทย่ี วทม่ี ีคุณค่าทาง ศิลปะและขนบธรรมเนยี มประเพณที บี่ รรพบรุ ุษได้สร้างสม และถ่ายทอดเป็ นมรดกสืบทอดกันมา แหล่งท่องเทยี่ วประเภทนี้ประกอบด้วย งานประเพณี วถิ ีชีวติ ความ เป็ นอย่ขู องผ้คู น การแสดงศิลปวัฒนธรรม สินค้าพ้นื เมือง การแต่งกาย ภาษา ชนเผ่า เป็ นต้น ตวั อย่างของ แหล่งท่องเที่ยวทส่ี าคัญของประเทศไทยในประเภทนไี้ ด้แก่ ตลาดน้าดาเนินสะดวก งานแสดงของช้าง จังหวดั สุรินทร์ งานร่มบ่อสร้าง ประเพณลี อยกระทง ประเพณีสงกรานต์ เป็ นต้น 7. แหล่งท่องเท่ยี วเชิงสุขภาพน้าพรุ ้อนธรรมชาติ : ในการจัดทาเกณฑ์มาตรฐานสาหรับแหล่งท่อง เทยี่ วน้าพุร้อนธรรมชาติ มจี ดุ ประสงค์เพอ่ื เป็ น กรอบแนวทางในการจัดการแหล่ง ท่องเทย่ี วประเภทนา้ พรุ ้อน ธรรมชาตอิ ย่างชดั เจน โดยเน้นในด้านการกาหนดมาตรฐานทจ่ี าเป็ นสาหรบั การ บริการต่างๆ เนื่องจากการท่องเทยี่ วประเภทนี้จะต้องคานงึ ถงึ ด้านความปลอดภัยของนกั ท่อง เทีย่ วเป็ น สาคญั และต้องไม่ส่งผลกระทบต่อ ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม เน่ืองจากน้าพุร้อน จดั เป็ นแหล่ง ท่องเทย่ี วประเภทธรรมชาติประเภทหนงึ่ ซ่ึงหากไม่มีการกาหนดมาตรฐานทีช่ ัดเจน การดาเนนิ กจิ กรรมการ ท่องเที่ยวใดๆ อาจส่งผลกระทบต่อแหล่งนา้ พุร้อนธรรมชาติได้ นอกจากน้ี การจดั ทาเกณฑ์มาตรฐานแหล่ง ท่องเทย่ี วเชิงสุขภาพน้าพุร้อนธรรมชาติ ยงั มเี ป้าหมายเพ่ือให้หน่วยงานทีร่ ับผดิ ชอบดแู ลแหล่งท่องเทย่ี วได้ นาไปใช้ เป็ น เครื่องมอื ในการตรวจสอบมาตรฐานแหล่งท่องเทย่ี วของตน และยงั สามารถใช้เป็ นข้อมูล ที่ สาคญั เพอื่ ประกอบการตดั สินใจ ของนกั ท่องเทย่ี ว รวมท้ังเป็ นการเพิม่ มาตรฐานแหล่งท่องเท่ียว เชิงสุขภาพ นา้ พุร้อนธรรมชาต ิิของประเทศไทยให้เป็ นท่ยี อมรับทง้ั ในและต่างประเทศเพิม่ มากขนึ้ 8. แหล่งท่องเท่ยี วประเภทชายหาด (Beach Attraction) : หมายถึง สถานที่ท่เี ปิ ดใช้เพอื่ การท่องเทยี่ ว โดยมีชายหาดเป็ นทรัพยากรธรรมชาตทิ ด่ี งึ ดดู ใจให้ นักท่องเทยี่ วมาเยือน โดยมวี ัตถุ ประสงค์เพื่อความเพลดิ เพลนิ และนันทนาการในรูปแบบทใี่ กล้ชิดกบั ธรรมชาตแิ ละอาจเสริมกิจกรรมเพอื่ การศึกษาหาความรู้เข้าไปด้วย ซึง่ กจิ กรรมการท่องเทีย่ วทเ่ี กิดขนึ้ บริเวณชายหาด ได้แก่ การเล่นนา้ การ อาบแดด กีฬาทางน้า การน่ังพกั ผ่อน รับประทานอาหาร เป็ นต้น 9. แหล่งท่องเทยี่ วประเภทนา้ ตก : สถานทที่ เี่ ปิ ดใช้เพื่อการท่องเทย่ี ว โดยมีน้าตกเป็ นทรัพยากรธรรมชาติที่ดงึ ดดู ใจให้นกั ท่องเท่ยี วมา เยือน โดยมีวตั ถปุ ระสงค์เพอื่ ความเพลดิ เพลนิ และนันทนาการในรูปแบบท่ใี กล้ชดิ กบั ธรรมชาตแิ ละอาจเสริมกิจกรรมเพอ่ื การศึกษาหา ความรู้เข้าไปด้วย ซ่ึงกจิ กรรมการท่องเท่ยี วทเ่ี กดิ ขึน้ ในแหล่งนา้ ตก ได้แก่ การว่ายน้า การนั่งพกั ผ่อน รับประทานอาหาร การเดนิ สารวจน้าตก การล่องแก่งการดนู ก และการตกปลา เป็ นต้น

10. แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติประเภทถา้ : แหล่งท่องเทยี่ วประเภทถา้ หมายถึง สถานทีท่ เี่ ปิ ดใช้เพ่ือการท่องเทยี่ ว โดยมีถ้าเป็ น ทรัพยากรธรรมชาตทิ ดี่ งึ ดูดใจให้นักท่องเท่ียวท่ีมาเยอื น โดยมวี ตั ถุประสงค์เพ่ือความเพลดิ เพลนิ และ นนั ทนาการในรูปแบบทใี่ กล้ชิดกับ ธรรมชาติและอาจเสริมกจิ กรรมเพื่อการศึกษาหาความรู้เข้าไปด้วย ซงึ่ กิจกรรมการท่องเทยี่ วท่เี กดิ ขนึ้ ในแหล่งท่องเทยี่ วประเภทถา้ ได้แก่ การเข้าชมบรรยากาศและหนิ งอกหนิ ย้อยภายในถา้ การศึกษาด้านโบราณคดขี องมนษุ ย์ยคุ ต่างๆ ท่ีเคยอาศัยในถา้ การนมสั การพระพุทธรูป การให้ อาหารสัตว์ การปิ กนกิ และรับประทานอาหาร เป็ นต้น 11. แหล่งท่องเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภท เกาะ : การประเมนิ มาตรฐานแหล่งท่องเทย่ี วประเภท เกาะสามารถแบ่งได้เป็ น 3 องค์ประกอบ ซึ่งมี จานวนตวั ชี้วัดท้ังหมด 47 ตวั ชีว้ ดั โดยแต่ละตัวชี้วดั มคี ่าคะแนนสูงสุดเท่ากบั 5 คะแนน จงึ มคี ่าคะแนนรวม ท้ังสิ้น 235 คะแนน โดยการให้คะแนนจะให้ความสาคญั กบั องค์ประกอบคณุ ค่าด้านการท่องเทยี่ วและความ เส่ียงต่อการถกู ทาลายมากทีส่ ุด เน่ืองจากเป็ นแรงดงึ ดดู ใจสาคญั สาหรับให้นกั ท่องเทย่ี วเข้าไปเท่ียวชมแหล่ง ท่องเท่ียว ส่วนองค์ประกอบด้านการบริหารจดั การมีความสาคัญของคะแนนรองลงมา และองค์ประกอบ ด้านศักยภาพในการพัฒนาด้านการท่องเทย่ี วมคี วามสาคญั ของ คะแนน น้อยที่สุด 12. แหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติประเภท แก่ง : แหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่ง หมายถงึ สถานท่ที ี่เปิ ดใช้เพอ่ื การท่องเท่ยี ว โดยมแี ก่งเป็ น ทรัพยากรธรรมชาติทดี่ งึ ดดู ใจให้นกั ท่อง เทีย่ วมาเยอื น และมวี ัตถุประสงค์เพ่ือความเพลดิ เพลินและ นันทนาการในรูปแบบทใี่ กล้ชิดกบั ธรรมชาติ โดยมีกิจกรรมการท่องเท่ยี วหลัก ได้แก่ การล่องแก่ง การพาย เรือ การพักแรม และการเดนิ ป่ า ซ่ึงอาจเสริมกจิ กรรมเพอื่ การศึกษาธรรมชาติเข้าไปด้วย ได้แก่การดูนก การ สารวจธรรมชาติ การศึกษาพนั ธ์พุ ืชต่างๆ เป็ นต้น

ผลกระทบของอตุ สาหกรรมการท่องเท่ยี ว - ผลกระทบจากการทอ่ งเท่ยี วต่อเศรษฐกจิ - ผลกระทบจากการทอ่ งเท่ยี วต่อสงั คม - ผลกระทบจากการทอ่ งเทย่ี วตอ่ วฒั นธรรม - ผลกระทบจากการทอ่ งเทยี่ วต่อสิ่งแวดลอ้ ม ผลกระทบด้านบวกจากการท่องเทยี่ วต่อเศรษฐกิจ - ช่วยใหเ้ กิดรายรบั เงนิ ตราต่างประเทศ (Foreign Exchange Earning) - ชว่ ยใหเ้ กิดภาวะดลุ ชาระเงนิ (Balance of Payment) - ชว่ ยให้เกิดอาชีพใหม่ (Creating new job) - ช่วยให้เกดิ การจา้ งงาน (Employment) - ช่วยทาใหเ้ กดิ รายไดต้ ่อรัฐบาล (Government Receipt) - ชว่ ยทาใหเ้ กิดรายไดแ้ กท่ อ้ งถิ่นภายในประเทศ (Local Income)

ผลกระทบด้านลบจากการท่องเที่ยวต่อเศรษฐกจิ - ค่าครองชีพของคนในพน้ื ท่ีเพ่มิ สูงข้นึ (Increase of Living Expenses) - ราคาทด่ี นิ แพงข้นึ - มคี า่ ใชจ้ ่ายต่างๆท่ีตอ้ งนาเขา้ จากต่างประเทศเพอื่ ตอบสนองความตอ้ งการนกั ทอ่ งเท่ียวต่างชาติ - ทาใหส้ ูญเสียรายไดอ้ อกนอกประเทศ - รายไดจ้ ากธุรกจิ ท่องเทย่ี วตา่ งๆ เป็นไปตามฤดกู าล ผลกระทบด้านบวกจากการท่องเที่ยวต่อสังคม - เป็นการพกั ผอ่ นหย่อนใจของบคุ คล ลดความเครียด - ช่วยใหเ้ กิดสันตภิ าพแห่งมวลมนุษยแ์ ละช่วยกระตนุ้ ความสมั พนั ธอ์ นั ดีระหวา่ งบุคคลในชาตติ ่างๆ - ช่วยใหป้ ระชาชนไดเ้ หน็ ถึงความสาคญั ของศลิ ปวฒั นธรรมประเพณีของแต่ละทอ้ งถน่ิ - มาตรฐานการครองชีพดขี ้นึ - คนในทอ้ งถนิ่ ไดร้ บั ความสะดวกสบายมากข้นึ จากสาธารณูปโภคและสาธารณูปการในแหลง่ ท่องเท่ยี ว และบริเวณใกลเ้ คยี ง - การท่องเทีย่ วชว่ ยให้เกดิ สนั ตภิ าพแห่งมวลมนุษย์ “การทอ่ งเทยี่ วเป็นหนทางไปสู่สันตภิ าพ” (Tourism is a passport to peace)

- ชว่ ยให้สภาพแวดลอ้ มของทอ้ งถ่ินดขี ้นึ - ช่วยเสริมอาชีพให้คนในทอ้ งถน่ิ การกระจายรายไดไ้ ปสู่ทอ้ งถิ่น การจา้ งงาน ทาให้คณุ ภาพชวี ติ คนดีข้นึ - การท่องเท่ียวจะช่วยลดปัญหาการอพยพเขา้ ไปทางานในเมืองหลวง ผลกระทบด้านลบจากการท่องเทยี่ วต่อสังคม - ความรู้สึกทไ่ี มด่ ีต่อคนในทอ้ งถิน่ จากนกั ท่องเท่ยี ว - โครงสร้างครอบครวั เปลยี่ นแปลง - การเลอื นหายของอาชีพด้งั เดิมในทอ้ งถ่ิน - ก่อใหเ้ กดิ ปัญหาอาชญากรรม - การมคี ่านิยมผดิ ๆ จากการเลยี นแบบนกั ท่องเที่ยว - ปัญหาโสเภณีและCommercial sex - ปัญหาการบดิ เบอื นหลอกลวงเอารดั เอาเปรียบนกั ทอ่ งเทย่ี ว - ปัญหาความไม่เขา้ ใจและการขดั แยง้ ระหว่างคนทอ้ งถ่นิ กบั นกั ท่องเทย่ี ว - ชว่ ยให้เกดิ การกอ่ สรา้ งสิ่งดึงดูดใจดา้ นการพกั ผ่อนในพ้นื ที่ - ปัญหาสังคมตา่ งๆ อาทิ ยาเสพติด โรคเอดส์ ผลกระทบด้านบวกจากการท่องเท่ยี วต่อวัฒนธรรม - เกิดงานเทศกาลเก่ยี วกบั การท่องเที่ยว วฒั นธรรมถูกร้ือฟ้ื นหรือไมเ่ ลือนจางหายไป - มีแหล่งท่องเทีย่ วเชิงศาสนาและนกั ท่องเท่ียวนิยมมากข้ึน -ช่วยเผยแพร่National Identity (ลกั ษณป์ ระเทศ) - ผลกระทบอนื่ ๆ

ผลกระทบด้านลบจากการท่องเทย่ี วต่อวัฒนธรรม - คณุ คา่ ของงานศิลปะลดลง - วฒั นธรรมประเพณีทถี่ ูกนาเสนอขายในรูปแบบของสินคา้ เนน้ ตอบสนองนกั ทอ่ งเที่ยว - วฒั นธรรมของนกั ทอ่ งเทย่ี วมีบทบาทในการรับวฒั นธรรมใหม่ (Acculturate) ของคนในทอ้ งถนิ่ - เกิดภาวะตระหนกและสับสนทางวฒั นธรรม (Culture Shock) - การยอมรบั พฤตกิ รรมและเลียนแบบพฤติกรรมน้นั (Demonstration Effect) การยอมรับพฤตกิ รรมและเลยี นแบบพฤตกิ รรม(Demonstration Effect) คนพ้นื ถน่ิ มโี อกาสพบปะกบั นกั ท่องเทย่ี ว และปรบั ตวั ให้เขา้ กบั ส่ิงทเ่ี ขา้ มา เช่น ชาวเขายอ่ มแตง่ ชดุ ชาวเขาด้งั เดิม แตพ่ อนกั ท่องเทีย่ วเขา้ มาในหมบู่ า้ นเพอ่ื มาเยยี่ มชมมากข้นึ เหน็ ไดช้ ดั เจนวา่ ชาวเขาบางส่วน สวมกางเกงยนี ส์และเส้ือยืดแทนท่จี ะใส่ชดุ ชาวเขา หญิงในหมบู่ า้ นนุ่งผา้ ซิ่นทอเอง ต่อมาความเจริญมขี ้ึน เร่ือย ๆ ก็กลายเป็นเส้ือผา้ สาเร็จรูปแทน ผลกระทบทางบวกจากการท่องเท่ียวต่อส่ิงแวดล้อม

- เกดิ การปรับปรุงและพฒั นาสภาพภมู ทิ ศั นแ์ ละกายภาพใหด้ ขี ้นึ - มีการลงทุนจากภาครฐั ในดา้ นสาธารณูปโภคเพือ่ เขา้ ถงึ แหล่งท่องเที่ยวใหม่ๆ - เกดิ การพฒั นาพ้ืนทธ่ี รรมชาติ ใหเ้ ป็นแหล่งทอ่ งเทย่ี ว เพื่อประโยชนใ์ นการใชท้ รพั ยากรธรรมชาตอิ ย่าง คมุ้ ค่า - เกดิ มกี ารปรบั ปรุงแกไ้ ข มาตรการ ระเบยี บตลอดจนกฎหมายต่างๆ ในการอนุรกั ษท์ รัพยากรธรรมชาตใิ น ระยะยาว - เกดิ ความตระหนกั ในการกาจดั ของเสียประเภทตา่ ง อาทนิ ้าเน่า ขยะมลู ฝอย โดยเฉพาะที่พกั หรือรา้ นอาหาร ท่ีอยใู่ นบริเวณแหล่งท่องเทย่ี ว - เกดิ โครงการอนุรกั ษท์ รัพยากรธรรมชาติท่เี ก่ียวขอ้ งกบั แหล่งทอ่ งเทย่ี ว - การตน่ื ตวั จดั ต้งั มลู นิธิพทิ กั ษส์ ่ิงแวดลอ้ มมากข้นึ ผลกระทบด้านลบจากการท่องเท่ียวต่อสิ่งแวดล้อม ดา้ นกายภาพ - พ้ืนทธ่ี รรมชาตบิ างส่วนถูกทาลาย เพ่อื การสร้างที่พกั ในแหล่งธรรมชาติ - กิจกรรมนนั ทนาการบางประเภทมีผลตอ่ ธรรมชาติ อาทิ การต้งั แคมป์ ไฟ การตดั ตน้ ไม้ - ารสรา้ งสิ่งอานวยความสะดวกอาจส่งผลตอ่ ภูมิทศั นข์ องแหลง่ ทอ่ งเที่ยวธรรมชาติ - การทอ่ งเท่ยี วแบบทวั ร์ป่ า อาจส่งผลตอ่ ธรรมชาติในแงด่ นิ ถล่ม การบุกรุกพ้ืนท่ี ปัญหาการรุกล้าพ้นื ทีธ่ รรมชาติ - การรบกวนธรรมชาติอนั เกิดจากการไมจ่ ากดั จานวนนกั ทอ่ งเท่ียวทเ่ี ขา้ เยย่ี มชมธรรมชาติ - เกดิ การพฒั นาและใชป้ ระโยชนจ์ ากที่ดนิ ในแนวทางทไ่ี มเ่ หมาะสม - เกิดการรูเ้ ทา่ ไมถ่ ึงการณข์ องผปู้ ระกอบการในแหล่งท่องเท่ยี วบางราย

ดา้ นมลภาวะ - ขยะมูลฝอยตา่ ง ๆ ทเี่ กิดจากนกั ท่องเท่ยี วและผปู้ ระกอบการที่กาจดั ไมเ่ หมาะสม ทาลายภูมทิ ศั นข์ องแหล่ง ท่องเท่ียว ท้งั กลิ่น และภาพ - น้าเน่าเสีย จากผปู้ ระกอบการตา่ งๆ อาทิ โรงแรม ทพ่ี กั รา้ นอาหาร ฯลฯ - อากาศเสีย จากการก่อสร้างเนื่องมาจากการขยายตวั ของแหลง่ ท่องเที่ยว ทีม่ าจาก : - หนงั สือเอกสารคาสอนวชิ าอุตสาหกรรมการทอ่ งเท่ียว ม. ธุรกจิ บณั ฑติ ย์ - Power Point อ. พทิ ยะ ศรีวฒั นสาร องค์ประกอบในอุตสาหกรรมท่องเทีย่ ว อตุ สาหกรรมท่องเที่ยวจะขบั เคลือ่ นไปขา้ งหนา้ ไดห้ รือไมจ่ ะตอ้ งอาศยั ส่ิงสาคญั ท่ีเป็นองคป์ ระกอบ 6 ประการขา้ งตน้ ดงั น้ี 1. นกั ทอ่ งเท่ยี ว (Tourist) หมายรวมถงึ ผมู้ าเยือน (Visitor) ทเ่ี ดินทางเขา้ มาพกั คา้ งคนื และรวมถึง “นกั ทศั นาจร” (Excursionist) ท่เี ดินทางเขา้ มาแต่ไมไ่ ดพ้ กั คา้ งคนื 2. ส่ิงดึงดูดใจหรือแหลง่ ทอ่ งเที่ยวหรือทรพั ยากรการทอ่ งเท่ียว ท้งั ทเี่ ป็นแหลง่ ท่องเที่ยวธรรมชาติ สถานท่ี สาคญั ทางโบราณคดี ประวตั ิศาสตร์ และศาสนา ลกั ษณะสถาปัตยกรรม ศิลปวฒั นธรรม ประเพณี วิถชี ีวิต ของชมุ ชน ตลอดจนกิจกรรมงานประเพณีตา่ งๆ ท่ีสร้างสรรคข์ ้ึนท้งั จากนา้ มือมนษุ ยห์ รือจากที่ธรรมชาตใิ ห้ มา 3. โครงสรา้ งพ้ืนฐาน ส่ิงอานวยความสะดวกและบริการดา้ นการเดินทางท่องเทีย่ ว ไดแ้ ก่ การคมนาคม ความปลอดภยั ข้นั ตอนการตรวจคนเขา้ เมือง ถนน ไฟฟ้า ประปา การสื่อสารอิเล็กทรอนิกส์ ฯลฯ เพ่ือให้ นกั ทอ่ งเท่ยี วสามารถเดนิ ทางและติดตอ่ ส่ือสารระหว่างกนั ไดโ้ ดยสะดวก รวดเร็ว ปลอดภยั ประหยดั เวลา ตลอดจนไดร้ บั ความสะดวกในเร่ืองอาหารการกนิ พาหนะในการเดินทางท่องเที่ยว การรกั ษาพยาบาล ความ ปลอดภยั ในชีวติ และทรพั ยส์ ิน เป็นตน้

4. องคก์ รภาครัฐ ซ่ึงมนี โยบาย สนบั สนุน และส่งเสริมกจิ กรรมการท่องเท่ยี วในทกุ ๆ รูปแบบไมว่ า่ จะ ทางตรงหรือทางออ้ ม ในขณะเดียวกนั กด็ ูแลระมดั ระวงั ไมใ่ ห้การทอ่ งเที่ยวส่งผลกระทบหรือทาความ เสียหายใหแ้ ก่ส่ิงแวดลอ้ ม สังคม วฒั นธรรม ประเพณีและคณุ ภาพชวี ติ ของชมุ ชน 5. องคก์ รภาคเอกชน ทด่ี าเนินธุรกจิ ภาคบริการอนั หลากหลาย เพื่อใหบ้ ริการและอานวยความสะดวกแก่ นกั ทอ่ งเทย่ี ว เพ่ือให้เกดิ ความพงึ พอใจ ประทบั ใจ และติดใจเดินทางกลบั มาทอ่ งเทีย่ วอกี 6. เจา้ บา้ นหรือประชาชนในทอ้ งถ่ิน ซ่ึงเป็นเจา้ ของทรัพยากรการท่องเท่ยี ว จะมีส่วนสรา้ งความประทบั ให้กบั นกั ทอ่ งเทย่ี วไดโ้ ดยตรง นอกจากน้ียงั มอี งคป์ ระกอบภายนอกประเทศอืน่ ๆ อีกมากทม่ี ีส่วนช่วยกระตนุ้ สนบั สนุน ส่งเสริม ใหม้ ีการ เดนิ ทางทอ่ งเท่ียวมาสู่ประเทศไทย เชน่ หน่วย งานรัฐวสิ าหกิจของไทยในต่างประเทศ สมาคม /ชมรม คน ไทยในตา่ งประเทศ รา้ นอาหารไทย บริษทั ขา้ มชาติ หรือองคก์ รธุรกิจร่วมทนุ หนว่ ยงานภาคธุรกจิ เอกชนใน ต่างประเทศและนกั ธุรกจิ ชาวต่างชาติท่เี คยมาอาศยั และท างานอยูใ่ น ประเทศไทย นกั ท่องเท่ยี วตา่ งประเทศ ที่เดนิ ทางกลบั ไป นกั ศกึ ษานกั เรียนไทยในตา่ งประเทศ แรงงาน ไทยในตา่ งประเทศ สถาบนั กีฬา การบนั เทงิ และนนั ทนาการ องคก์ รอิสระอ่ืนๆ ทีม่ ีโครงข่ายเช่ือมโยงกบั ประเทศไทย ฯลฯ 1. นกั ทอ่ งเที่ยวหรือผมู้ าเยือน นกั ทอ่ งเทย่ี วคือผูท้ ม่ี าชมบา้ นชมเมอื ง ชมธรรมชาตศิ ิลปวฒั นธรรม โดยสิ่ง ทคี่ าดหวงั จะไดร้ ับ คอื ความพอใจ ความสนุกสนานเพลดิ เพลิน การไดเ้ ห็นส่ิงแปลกใหม่ การตอ้ นรับที่ดี ความ สะดวกสบาย การพกั ผอ่ น และความทรงจ าทนี่ ่าประทบั ใจ นกั ทอ่ งเทีย่ วจดั ไดว้ ่าเป็นองคป์ ระกอบที่

สาคญั ท่ีสุดของการทอ่ งเทยี่ ว การศกึ ษาใหเ้ ขา้ ใจพฤติกรรมการเดนิ ทางของนกั ทอ่ งเทีย่ ว ทศั นคติ พ้ืนฐาน ดา้ นต่างๆ ของนกั ท่องเทย่ี วจงึ เป็นสิ่งที่สาคญั อยา่ งยงิ่ ในการนาขอ้ มูลดงั กลา่ วมาใชว้ างแผนทาง การตลาด ปัจจยั หลกเกย่ี วกบั นกั ทอ่ งเทย่ี วทคี่ วรศึกษา ไดแ้ ก่ 1.1. ลกั ษณะพ้นื ฐานหรือลกั ษณะทางประชากรศาสตร์ของนกั ท่องเทีย่ ว จาแนกออกตาม ลกั ษณะของ เพศ อายอุ าชีพ ระดบั การศกึ ษา ระดบั รายไดส้ ถานภาพสมรส และถนิ่ พานกั ซ่ึงแตล่ ะปัจจยั จะ ส่งผลผลถึงพฤตกริ รมการเดนิ ทางและการเลอื กแหลง่ ท่องเท่ยี วที่แตกต่างกนั ดงั น้ี 1.1.1 เพศ โดยทวั่ ไป นกั ทอ่ งเทย่ี วชายเป็นกล่มุ ท่ีมกี ารเดินทางมากกวา่ นกั ท่องเทีย่ ว หญงิ โดย สามารถเดินทางไดท้ ้งั ตามลาพงั หรือเดินทางเป็นกลุ่ม มกั กระจายตวั ไปไดแ้ ทบทกุ แหล่ง ท่องเที่ยว และ สามารถทากิจกรรมท่องเท่ียวทห่ี ลากหลายไดม้ ากกวา่ ในขณะท่นี กั ทอ่ งเทยี่ วหญงิ ซ่ึงมี ความคลอ่ งตวั นอ้ ย กว่า มกั เดินทางมากบั เพอ่ื นหรือบริษทั นาเทย่ี ว โดยจะพถิ พี ิถนั และรอบคอบในการเลอื กแหลง่ ท่องเทยี่ วเป็น พิเศษ มกั เลอื กแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทีม่ คี วามปลอดภยั และสามารถเดินทางไดส้ ะดวก ดงั น้นั แหลง่ ท่องเที่ยวใดท่มี ี จานวนนกั ท่องเท่ยี วหญงิ มากหรือมีอตั ราการเตบิ โตท่ีสูง กย็ อ่ มไดร้ ับภาพลกั ษณว์ ่าน่าจะเป็นแหล่งทอ่ งเท่ียว ทมี่ คี วามปลอดภยั 1.1.2 อายุบุคคลท่ีมีชว่ งอายแุ ตกตา่ งกนั กจ็ ะมีความสามารถในการเดินทางไดแ้ ตกตา่ งกนั ดงั ตอ่ ไปน้ี คอื 1) กลมุ่ วยั เดก็ ช่วงอายตุ ่ากวา่ 15 ปี เป็นกลมุ่ ท่ไี มส่ ามารถเดินทางไดต้ ามลาพงั หากเดนิ ทาง ทอ่ งเท่ยี วมกั จะมากบั พอ่ แม่ หรือสถานศึกษา หรือสถาบนั ท่จี ดั อบรมต่างๆ ท่ไี ดจ้ ดั ให้มีการทศั นศกึ ษานอก สถานท่ี 2) กลมุ่ วยั รุ่น ชว่ งอายุ 15-24 ปี เป็นวยั ทก่ี าลงั ศึกษาอยู่ หรือเพ่งิ จบการศกึ ษา จึงยงั ไมม่ ที ุน ทรพั ยใ์ นการเดนิ ทางดว้ ยตนเอง ส่วนใหญม่ กั เดินทางมากบั พอ่ แม่ หรือ สถานศึกษา หรือสถาบนั ทจ่ี ดั อบรม ตา่ งๆ หรือเดินทางมาพกั อาศยั อยกู่ บั ครอบครวั อปุ ถมั ภต์ าม โครงการแลกเปล่ียนทางการศกึ ษาต่างๆ ทาง การตลาด ท้งั กลุ่มวยั เดก็ และกลมุ่ วยั รุ่นเป็นกลุ่มตลาดทม่ี ี ศกั ยภาพทนี่ ่าส่งเสริม แมว้ า่ จะยงั เป็นกลมุ่ ท่ี คาดหวงั รายไดท้ างการทอ่ งเทยี่ วไดน้ อ้ ยกต็ าม แต่หากวา่ นกั ท่องเทีย่ วกลมุ่ น้ีเกิดความประทบั ใจในแหลง่ ท่องเทยี่ วเมือ่ วยั เด็กแลว้ พวกเขากอ็ าจกลบั มาเยือน แหล่งทอ่ งเท่ยี วอีกคร้ัง และจะกลายเป็นกลมุ่ นกั ท่องเท่ยี วท่มี ศี กั ยภาพในอนาคต

3) กล่มุ วยั ทางานตอนตน้ ช่วงอายุ 25-34 ปี เป็นกลุ่มศกั ยภาพในการใช้ จ่ายเงนิ ไดส้ ูง เพราะมี รายไดเ้ ป็นของตนเองแลว้ เป็นวยั ที่เริ่มสรา้ งเน้ือสรา้ งตวั ทส่ี าคญั เป็นวยั ที่จริงจงั ในการสรา้ งประสบการณ์ ชีวิตดว้ ยการหาโอกาสเดินทางทอ่ งเที่ยว โดยลกั ษณะกจิ กรรมท่เี ลือกก็ยงั สามารถทาไดห้ ลากหลาย เพราะ อย่ใู นวยั ท่มี กี าลงั วงั ชาสุขภาพเอ้อื อานวย โดยส่วนใหญพ่ บวา่ กลุม่ วยั น้ีจะมกี ารเดนิ ทางท่องเทย่ี วมากกว่า กลุม่ วยั อน่ื ๆ 4) กลมุ่ วยั ทางานตอนกลางและตอนปลาย ช่วงอายุ 35-44 ปี และ 45-54 ปี เป็นกลมุ่ ทมี่ กี าร เดนิ ทางคอ่ นขา้ งสูง ตามภาระหนา้ ทก่ี ารงานทไี่ ดร้ บั ผดิ ชอบมากข้ึน ประกอบกบั มฐี านะและการเงนิ ท่ี ค่อนขา้ งมน่ั คงแลว้ จะเป็นวยั ที่อาจมโี อกาสในการเดนิ ทางมากกว่าทุกวยั การเดินทางในวยั น้ีจงึ นบั เป็นส่วน เสริมใหช้ ีวิตมสี ีสนั สมบรู ณ์แบบมากข้นึ และอาจเป็นเพราะตอ้ งการให้ ครอบครวั ไดร้ บั ประสบการณ์ทด่ี ี ดว้ ย 5) กลุ่มวยั เกษยี ณ ช่วงอายุ 55 ปี ข้นึ ไป จะแบง่ ได้ 2 กล่มุ คอื กลมุ่ วยั เกษยี ณ ทสี่ ุขภาพดี มฐี านะ มนั่ คง ครอบครวั อบอุ่น กลุ่มน้ีจะมคี วามสามารถในการเดนิ ทางเพอ่ื เก็บเกย่ี วประสบการณช์ ่วงบ้นั ปลายได้ อย่างมาก อีกกล่มุ คอื กลุม่ วยั เกษียณที่สุขภาพไมเ่ อ้ืออานวย อาจมีฐานะหรือไม่กแ็ ลว้ แต่จะเป็นกลุม่ ทมี่ ี ความถี่ในการเดนิ ทางลดลง เนื่องจากสุขภาพไมเ่ อ้ืออานวย ท้งั น้ีท้งั สองกลมุ่ หากมโี อกาสไดเ้ ดนิ ทาง ท่องเท่ียวกจ็ ะมวี นั พกั ผ่อนนานวนั กวา่ กลุ่มวยั อ่ืนๆ เพราะไม่มภี าระการ งานทีจ่ ะตอ้ งรับผดิ ชอบแลว้ 1.1.3 อาชีพ กลมุ่ ที่มีภารกจิ หนา้ ทีก่ ารงานท่แี ตกตา่ งกนั มโี อกาสในการเดินทางแตกตา่ งกนั โดยกลุม่ คนทท่ี างานในอาชีพระดบั สูง หรืออาชีพอิสระ จะมโี อกาสเดนิ ทางไดม้ ากกว่ากลุ่มอนื่ ๆ เพราะมีทนุ ทรพั ย์ มากกวา่ มีความอิสระมากกว่า นอกจากน้ีภาระหนา้ ท่กี ารงานบางประเภทกม็ ีส่วนที่ทาให้บางอาชีพใหต้ อ้ ง เดนิ ทางไปตดิ ตอ่ งานบอ่ ยคร้งั เชน่ กนั เช่นอาชีพในกลุ่มระดบั ผูบ้ ริหาร กลุม่ นกั วชิ าชีพเฉพาะ ตวั แทนขาย เป็ นตน้ 1.1.4 ระดบั การศกึ ษา เป็นตวั แปรทส่ี อดคลอ้ งกบั อาชีพและรายไดโ้ ดยส่วนใหญ่บคุ คล ที่มีระดบั การศกึ ษาสูงก็มกั จะมีอาชีพและรายไดท้ ่ีดสี ่งผลใหม้ ีการเดนิ ทางไดบ้ อ่ ยกวา่ นอกจากน้ีระดบั การศกึ ษายงั เป็นตวั ช้ีใหเ้ ห็นถงึ คุณภาพของนกั ทอ่ งเทย่ี วดว้ ยเช่นกนั 1.1.5 ระดบั รายได้ เป็นตวั บ่งช้ีสาคญั ถึงความสามารถในการเดินทางของบคุ คล กล่าวคอื บคุ คลทมี่ ี รายไดส้ ูงกวา่ ย่อมมีโอกาสในการเดนิ ทางท่องเท่ยี วไดไ้ กลและบ่อยคร้ัง กว่า โดยทว่ั ไปในทางการตลาด แบ่งกลุ่มรายไดอ้ อกเป็น 3 กลมุ่ คือกลุ่มรายไดส้ ูงหรือกลุ่ม ระดบั บน กลุ่มรายได้ปานกลางหรือกลมุ่ ระดบั กลาง และกลุ่มรายไดต้ า่ หรือระดบั ลา่ ง ซ่ึงชว่ งรายไดท้ จ่ี ะกาหนดระดบั ฐานน้นั ข้ึนอยู่กบั สภาพ เศรษฐกจิ และระดบั ค่าครองชีพของแตล่ ะประเทศดว้ ย 1.1.6 สถานภาพสมรส กลุม่ คนโสดมีโอกาสในการเดนิ ทางไดบ้ ่อยคร้งั และพกั ไดย้ าวนานกวา่ กลุ่มท่ี แต่งงานแลว้ เนื่องจากสามารถตดั สินใจไดโ้ ดยลาพงั และไม่มภี าระทางครอบครวั ทจี่ ะตอ้ งดูแลมาก ในขณะ ท่ีกลมุ่ ทแี่ ตง่ งานแลว้ กอ็ าจจะเดนิ ทางนอ้ ยลง หากจะมกี ารเดินทางกจ็ ะไปเป็นครอบครวั 1.1.7 ถิน่ พานกั บคุ คลทอ่ี ยใู่ นสถานท่ีที่มสี ภาวะแวดลอ้ มและภมู อิ ากาศท่ีแตกตา่ งกนั กย็ ่อมมีความ ตอ้ งการและเลอื กแหล่งทอ่ งเที่ยวแตกต่างกนั เช่น กลุม่ ทอี่ าศยั อย่ใู นพ้นื ทีท่ ่ีมีอากาศ เยน็ จดั กย็ ่อมนิยม เดินทางไปยงั แหล่งท่องเทย่ี วทม่ี ีอากาศอบอนุ่ กว่า ในขณะที่กลุม่ ท่ีอาศยั อยใู่ นพ้นื ทที่ ่ี มอี ากาศร้อน กม็ กั จะ

แสวงหาแหล่งทอ่ งเทย่ี วท่ีมสี ่ิงที่แตกตา่ งไปจากที่ตนประสบอยู่ เชน่ ชาวตะวนั ตก นิยมเดนิ ทางมาดนิ แดน ตะวนั ออก เพ่อื มาอาบแดด เป็นตน้ 1.2 การกระจายตวั ของนกั ท่องเที่ยว ศกึ ษาเปรียบเทียบไดจ้ ากสถติ จิ านวนนกั ทอ่ งเทย่ี วทมี่ กี าร เดนิ ทางเขา้ ไปในแต่ละพ้ืนทีท่ อ่ งเทยี่ ว โดยพจิ ารณาดวู ่ามกี ารเดินทางเขา้ ไปยงั สถานท่ีใดบา้ ง มกี าร กระจกุ ตวั ของ นกั ทอ่ งเทยี่ วในบางแหล่งทอ่ งเที่ยวหรือไม่ เพอ่ื น ามาวางแผนดา้ นขดี ความสามารถใน การรองรับของแตล่ ะ พ้ืนที่ โดยเฉพาะพ้ืนท่ีท่องเท่ียวหลกั และการวางแผนทจ่ี ะกระจายนกั ทอ่ งเท่ียว ออกไปยงั พ้นื ท่ีทอ่ งเทีย่ ว อ่นื ๆที่มีศกั ยภาพรองลงมา 1.3 กิจกรรมต่างๆ ของนกั ทอ่ งเทย่ี ว เป็นสิ่งทคี่ วรศกึ ษาเพ่ือนามาวางแผนการสรา้ งและพฒั นา กจิ กรรม ทอ่ งเที่ยวใหส้ อดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการของนกั ทอ่ งเท่ียว 1.4 ฤดกู าลทอ่ งเที่ยวในแต่ละชว่ งเวลา จานวนนกั ท่องเทย่ี วท่ีเดินทางเขา้ ไปยงั แหล่งท่องเท่ียว มีมากนอ้ ย แตกต่างกนั ข้นึ อยูก่ บั สภาพภมู อิ ากาศ ภมู ิประเทศ ตลอดจนภูมิภาคในแหล่งท่องเทีย่ วและ ถนิ่ ทอี่ ยขู่ อง นกั ทอ่ งเท่ยี ว รวมท้งั ระยะเวลาวนั หยุดพกั ผ่อนของนกั ท่องเทยี่ วดว้ ย หากชว่ งใดแหล่ง ทอ่ งเทีย่ วมีสภาพ ภูมิอากาศท่เี หมาะกบั การเดนิ ทาง และตรงกบั ชว่ งวนั หยุดยาวของนกั ท่องเทยี่ วดว้ ย แลว้ มกั มีผลทาให้มี นกั ทอ่ งเที่ยวเดนิ ทางไปยงั แหลง่ ทอ่ งเท่ยี วน้นั เป็นจานวนมากกวา่ ปกติ การศกึ ษาฤดูกาลท่องเที่ยว สามารถ ศึกษาไดจ้ ากสถิตจิ านวนนกั ท่องเท่ียวทเี่ ดินทางเขา้ แหลง่ ท่องเทย่ี วในแตล่ ะเดอื น ในชว่ งเดือนที่มี นกั ทอ่ งเที่ยวเขา้ มามาก เรียกว่า ชว่ งฤดูทอ่ งเที่ยว (High Season) ส่วนชว่ งเดอื นที่มีนกั ทอ่ งเทยี่ วนอ้ ย เรียกว่า นอกฤดูท่องเทีย่ ว (Low Season) ซ่ึงเป็นช่วงทจ่ี ะตอ้ งมกี ารประชาสมั พนั ธ์หรือจดั รายการส่งเสริมการ ท่องเที่ยว เพื่อดึงดูดนกั ท่องเทย่ี วใหเ้ ขา้ มามากข้นึ การรวบรวมขอ้ มลู ของนกั ท่องเทีย่ วเหล่าน้ีอยู่ในความ รับผดิ ชอบของสานกั งานส่งเสริมการ ท่องเที่ยวแห่งชาติ (National Tourism Organization : NTO) ของแตล่ ะ ประเทศ ซ่ึงขอ้ มูลดงั กลา่ วมปี ระโยชนต์ อ่ การวางแผนพฒั นาตลาดการท่องเทยี่ วของแตล่ ะประเทศ

ธุรกิจนาเทย่ี ว หมายความว่า ธุรกจิ เก่ียวกบั การนานกั ทอ่ งเทีย่ วเดินทางไปท่องเท่ียว หรือเดนิ ทางไปเพ่อื วตั ถุประสงคอ์ ื่น โดยจดั ใหม้ บี ริการหรือการอานวยความสะดวกอย่างใดอยา่ งหน่ึงหรือหลายอยา่ ง อนั ไดแ้ ก่ สถานท่พี กั อาหาร มคั คเุ ทศก์ หรือบริการอน่ื ใดตามทกี่ าหนดในกฎกระทรวง ประเภทของธุรกจิ นาเท่ยี ว แบ่งออกเป็น 3 ประเภท คอื 1. Travel Agent บคุ คลหรือบริษทั ท่มี คี วามสามารถจดั การนาเทีย่ ว การขนส่ง ทพี่ กั อาหาร การ รบั -ส่งท้งั ขาไปและขากลบั การนาสถานท่ีและงานอื่น ๆ ของการเดนิ ทางซ่ึงเป็นการบริการใหแ้ ก่ สาธารณชน เชน่ บริษทั นาเท่ยี ว จากดั มคี วามชานาญเบด็ เสร็จทุกอยา่ ง สามารถดาเนินการเองได้ 2. Tour Operator บริษทั มีความชานาญในการจดั และดาเนินการเกยี่ วกบั การ ตลาด ทางดา้ นการ จดั การเดินทางไปพกั ผ่อน แบบ Inclusive Tour โดยเกบ็ เงนิ ลว่ งหนา้ แลว้ มอบให้ Travel Agent เป็น ผขู้ าย แต่บางคร้งั ก็ลงมอื ขายแก่นกั ทอ่ งเท่ยี วโดยตรง เช่น บริษทั หรือกลุ่มคนในพ้นื ทีท่ ่ีมีอุปกรณเ์ กยี่ วกบั การดาน้า และเรือพร้อมในจงั หวดั พงั งา นาเทยี่ วดาน้าดูปะการงั ทหี่ ม่เู กาะสิมิลนั – หมเู่ กาะสุรินทร์ ก็ตดิ ตอ่ กบั บริษทั นาเที่ยวจากดั เป็นผขู้ ายบตั รเพราะมีลกู คา้ ท่ีเป็นนกั ท่องเทย่ี วแพร่หลายอยแู่ ลว้ ส่วนตนกเ็ ป็นผจู้ ดั รายการรบั ทวั ร์ชุดน้ีตอ่ อยู่ทพี่ งั งา 3. Wholesaler บริษทั มคี วามชานาญงานในงานเดนิ ทาง คิดและเสนอโปรแกรมท่ี จดั ไวแ้ บบเหมา หรือจดั ข้นึ ตามแต่จะรับคาสั่งมาจากลกู คา้ แลว้ มอบให้ Travel Agent รบั ไปขายตอ่ Wholesaler ตา่ ง กบั Tour Operator คือ Wholesaler มกั ไมเ่ สนอรายการเดนิ ทางตอ่ บริษทั นาเทย่ี ว บ่อย ๆ แต่ Tour Operator จะเสนอขายใหแ้ ก่ Retailer ดว้ ย เชน่ เป็นบริษทั หรือกลุ่มคนที่ชอบการผจญ ภยั ชดุ บุกเบกิ ไปเทย่ี วน้าตกทีลอแล(น้าตกท่ีเลยน้าตกทีลอซูเขา้ ไปในเขตพมา่ มาแลว้ มีคนทเ่ี คยไปดว้ ยแนะ วา่ ควรจดั ทวั ร์แบบน้ี (ลยุ สมบุกสมบนั ) จงึ คิดรายการข้ึน แลว้ เสนอตอ่ บริษทั นา เท่ยี วจากดั ขาย ซ่ึงจะ จดั ไมบ่ ่อย และถา้ คนไปน้าตกน้กี นั มาก ทวั ร์ท่ไี ปน้าตกทลี อแลลกั ษณะน้ีกจ็ ะงดไป แลว้ ไปบกุ เบิกท่ีแห่ง ใหม่ตอ่ ไป มกั เป็นบริษทั ในทอ้ งถน่ิ 1. ธุรกิจทพี่ กั โรงแรม ธุรกจิ ที่พกั โรงแรม (Accommodation Business) เป็นส่วนประกอบท่สี าคญั ส่วนหน่ึงของธุรกิจ ทอ่ งเทยี่ ว ธุรกิจท่ีพกั แรมหรือธุรกิจโรงแรม (Accommodation or Hotel Business) หมายถึง ธุรกจิ ท่ี ให้บริการดา้ นที่พกั อาศยั แกน่ กั ทอ่ งเทย่ี ว รวมท้งั บริการอาหารและเคร่ืองด่มื ตามความตอ้ งการของ นกั ท่องเทยี่ ว โดยคดิ คา่ ตอบแทนเพ่อื ผลกาไรของธุรกิจน้นั ๆ ปัจจุบนั นิยมใชค้ าว่า ธุรกจิ โรงแรม มากกวา่ ธุรกจิ ทพี่ กั แรม

ประเภทของท่พี กั แรม การแบ่งประเภทของทีพ่ กั แรมมคี วามแตกตา่ งกนั ออกไปตามเกณฑก์ ารจดั แบ่งแลว้ แต่จะเป็นการจดั จาพวกเพือ่ วตั ถปุ ระสงคใ์ ด เชน่ เพ่อื นโยบายในการลงทนุ เพ่อื เกบ็ รวบรวมสถติ ิ เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยว บางประเภท เป็นตน้ เกณฑต์ ่างๆ เหลา่ น้ีพอสรุปไดค้ ือ - จดั ตามเกณฑค์ วามสะดวกสบาย โดยใชค้ ุณภาพของอปุ กรณ์เคร่ืองใชข้ นาดของการ บริการและราคาเป็นตวั กาหนด การเรียกชื่อน้ีจะต่างกนั ในบางประเทศ เช่น ใน สวิตเซอร์แลนด์ ฝรั่งเศส นิยมเรียกเป็นโรงแรมระดบั 5 ดาว หรือ 4 ดาว มากกว่าท่จี ะเรียกว่า โรงแรมหรูหรา (Deluxe Hotel) หรือโรงแรมช้นั หน่ึง (First Class Hotel) - จดั ตามเกณฑช์ ว่ งระยะเวลาทเี่ ปิ ดดาเนินการ เชน่ ยดึ ฤดกู าลเป็นเกณฑ์ หรือโรงแรม ประเภทชว่ั คราว อพาร์ตเมนต์ เป็นตน้ - จดั ตามเกณฑว์ ตั ถปุ ระสงคข์ องการท่องเท่ียวเป็นตวั กาหนด เช่น ที่พกั บนเขาในประเทศ เมืองหนาว ท่ีพกั ตามชายทะเล ทะเลสาบ ทีพ่ กั ในป่ า สวนสาธารณะใหญ่ๆ - จดั ตามเกณฑร์ าคา ซ่ึงคิดคานวณจากจานวนเงนิ ลงทุน และจานวนหอ้ งท่ีโรงแรมน้นั ๆ มอี ยู่ การท่องเท่ยี วแห่งประเทศไทย (ททท.) ไดจ้ ดั แบง่ เป็น 3 ประเภทคือ o ระดบั ท่ี 1 ราคาห้องพกั ตอ่ หอ้ ง / คนื 2,500 บาทข้นึ ไป o ระดบั ท่ี 2 ราคาห้องพกั ตอ่ ห้อง / คนื 1,500 – 2,000 บาทข้ึนไป o ระดบั ที่ 3 ราคาห้องพกั ต่อหอ้ ง / คนื ตา่ กวา่ 1,500 บาท - จดั ตามเกณฑค์ วามสาคญั ทางเศรษฐกิจ o สถานประกอบการด้งั เดมิ และทน่ี ิยมกนั จนถึงปัจจุบนั (คอื โรงแรม) o สถานประกอบการเตมิ เต็ม ไดแ้ ก่ หอพกั เยาวชน ทพี่ กั สาหรับหลีกหนีความ สบั สนวุ่นวาย หรือเพอ่ื เปลีย่ นบรรยากาศ เช่น ทพ่ี กั ในรถ (Trailer Guest House) 2.ธุรกิจการขนส่ง ธุรกจิ การขนส่ง (Transportation Business) เป็นธุรกิจที่สาคญั ในการเคล่อื นยา้ ยนกั ท่องเทย่ี วจาก จดุ เริ่มตน้ จนถึงปลายทาง การขนส่งจงึ เป็นปัจจยั ทส่ี าคญั สาหรบั อุตสาหกรรมท่องเท่ยี ว จากผลของการ พฒั นาการคมนาคมขนส่ง ทาใหน้ กั ท่องเท่ยี วสามารถมีเวลามากข้ึนในการทอ่ งเท่ยี วและพกั ผอ่ น รวมท้งั หา ความสนกุ เพลดิ เพลนิ ณ จดุ หมายปลายทาง โดยเสียเวลาเดนิ ทางส้ันลง นอกจากน้ียงั มีส่วนส่งเสริมให้เกิด

การเดนิ ทางทอ่ งเทย่ี วมากข้นึ มีจานวนนกั ทอ่ งเท่ียวเพมิ่ มากข้ึน โดยเฉพาะกลุ่มนกั ทอ่ งเท่ียวระดบั กลางและ ระดบั ลา่ ง เน่ืองจากมกี ารขนส่งเพื่อมวลชน เช่น รถไฟ รถเมล์ รถบสั เป็นตน้ รูปแบบของการคมนาคมขนส่งในอตุ สาหกรรมทอ่ งเที่ยว การบริการขนส่งในเชิงพาณิชยน์ ้นั ส่วนใหญ่จะเกยี่ วขอ้ งกบั การขนยา้ ยผโู้ ดยสารและสินคา้ จากจุดหน่ึง ไปยงั อีกจุดหน่ึง แต่การขนส่งน้นี บั วา่ อิทธิพลกบั การทอ่ งเทย่ี วโดยตรง กค็ ือ การขนส่งผูโ้ ดยสาร นกั ท่องเทยี่ ว ซ่ึงอาจแบง่ ออกตามรูปแบบการขนส่งได้ 3 ประเภท คือ การขนส่งทางบก การขนส่งทางน้า และการขนส่งทางอากาศ ดงั มรี ายละเอยี ดตอ่ ไปน้ี 1) การขนส่งทางบก (Land Transportation) การขนส่งผโู้ ดยสารทางบก ในปัจจบุ นั อาจทาได้ 2 ทาง คือ การขนส่งทางบก (Car Transportation) กบั การขนส่งทางรถไฟ (Rail Transportation) ดงั น้ี 1.1 การขนส่ง ทางรถ (CarTransportation) การขนส่งทางรถ เป็นการขนส่งท่มี ีบทบาทสาคญั ตอ่ การท่องเท่ยี ว เส้นทางถนน พฒั นามาจากเส้นทางเดนิ เทา้ ในสมยั โบราณก่อนประวตั ิศาสตร์ นกั โบราณคดไี ดพ้ บร่องรอยเสน้ ทางทค่ี น โบราณใชเ้ ดนิ ทางเทา้ ซ้าซากในหลายดนิ แดน จนกระทง่ั พฒั นาเป็นถนนหนทางในปัจจุบนั และพฒั นา พาหนะในการเดนิ ทางขนส่งควบค่กู นั ไป ประเภทของการขนส่งทางรถ 1.1 รถโดยสารประจาเส้นทาง (Scheduled Buses) ปัจจบุ นั รถโดยสารประจาเส้นทางหรือรถบสั โดยสาร เป็นพาหนะหลกั ในการเดนิ ทางระยะไกลๆ บนภาคพ้นื ดนิ และเป็นพาหนะเดินทางทมี่ รี าคาถกู ทส่ี ุดเมื่อเปรียบเทยี บกบั รถยนตห์ รือรถไฟในระยะทางไกลทเ่ี ท่ากนั 1.2 รถยนตส์ าราญหรือบา้ นรถยนต์ (Recreational Vehicles) นบั เป็นสิ่งประดษิ ฐ์ใหม่ทไ่ี ดร้ บั ความนิยม เป็นอย่างมากจากนกั ทอ่ งเทย่ี วในปัจจุบนั น้ี เพราะจะช่วยให้ประหยดั ค่าใชจ้ ่ายให้กบั นกั ท่องเทย่ี วทเ่ี ดนิ ทาง เป็นครอบครวั และมีกิจกรรมบริการตนเอง 1.3 การขนส่งทางรถไฟ (Rail Transportation) เป็นการขนส่งท่ีตอ้ งลงทนุ สูงมาก เพราะตอ้ งมีสถานี บริการ (Terminal) เส้นทางวิ่ง (Track) และยานพาหนะ (Train) ดงั น้นั จึงเป็นรูปแบบการขนส่งทม่ี ีความ เสี่ยงสูง อาจจะประสบกบั การขาดทนุ มากกวา่ กจิ กรรมการขนส่งแบบอื่น 3. ธุรกิจจาหน่ายสินค้าของทรี่ ะลกึ (Souvenir Business) จากประวตั ิศาสตรก์ ารทอ่ งเท่ยี วของมนุษยต์ ้งั แตส่ มยั หลายพนั ปี มาแลว้ จนถงึ ปัจจุบนั จะพบวา่ มนุษยม์ ี การเดนิ ทางท่องเท่ียวเพื่อวตั ถุประสงคต์ า่ งๆ เช่น เดินทางท่องเทย่ี วเพอ่ื การคา้ เพอื่ การเจริญสมั พนั ธไมตรี ทางการเมือง เพอื่ ศาสนา เป็นตน้ และกจิ กรรมทีเ่ กิดข้ึนในระหวา่ งการเดนิ ทางท่องเทยี่ วมหี ลายกจิ กรรม ไดแ้ ก่ การศกึ ษาหาความรู้ การพกั ผ่อน การหาอาหารและเครื่องด่มื เพ่อื ประทงั ชีวติ รวมไปถึงการหาซ้ือ สินคา้ ท่ีมจี าหน่ายในถน่ิ ทีไ่ ปเยือน และกิจกรรมอนื่ ๆ อกี มากมาย ซ่ึงเป็นท้งั กจิ กรรมที่ทาใหเ้ กดิ การ ทอ่ งเท่ียว หรือเป็นกิจกรรมทีเ่ กดิ จากการทอ่ งเที่ยว

ความหมายของสินคา้ ที่ระลึก (Souvenir) หมายถงึ ส่ิงของต่างๆ ที่เป็นเอกลกั ษณ์ของเมอื งของประเทศตา่ งๆ และมคี วามดึงดดู ใจนกั ท่องเทยี่ วในการซ้ือ และนาผลิตผลน้นั ๆ กลบั ไปยงั ภูมิลาเนาของตนเพอ่ื วตั ถุประสงคต์ า่ งๆ อาจจะเพื่อเป็นของทร่ี ะลึก เพอ่ื เป็นของฝากหรือเพ่อื ใชส้ อย ลกั ษณะของสินคา้ ทร่ี ะลกึ - เป็นสินคา้ ที่มีลกั ษณะเฉพาะเป็นเอกลกั ษณ์ของทอ้ งถ่นิ น้นั - เป็นสินคา้ หายาก ราคาแพง มกี ารผลิตและมวี ตั ถดุ บิ ในทอ้ งถ่ินน้นั - เป็นสินคา้ ราคาถูก - มีความดงึ ดูดใจในการออกแบบผลติ ภณั ฑ์ การตกแตง่ ลวดลายสีสนั - เป็นสินคา้ ท่ีหาซ้ือไดง้ า่ ยสะดวกซ้ือ มีวางขายตามจุดตา่ งๆ อย่างเหมาะสม - มีรูปร่างและน้าหนกั ไม่เป็นอปุ สรรคตอ่ การขนส่ง - เป็นสินคา้ ทใ่ี ชว้ สั ดุ แรงงานในทอ้ งถน่ิ น้นั - มกี ารแสดงข้นั ตอนวธิ ีการทาใหน้ กั ทอ่ งเท่ยี วไดช้ มหรือไดท้ ดลองทาเป็นการสรา้ งความประทบั ใจ และเห็นคุณคา่ ของสินคา้ น้นั ๆ 4. ธุรกจิ อาหารและเครื่องดื่ม (Food & Beverage Business) ธุรกิจดา้ นอาหารและเครื่องด่มื เป็นตวั การสาคญั ไมน่ อ้ ยในการชกั จูงให้นกั ท่องเทยี่ วไปเทย่ี ว ณ ตาบล น้นั ๆ สิ่งชกั จูงใจอาจจะเป็นความหรูหราโอ่โถง รสชาตขิ องอาหาร ความแปลกพเิ ศษของอาหารซ่ึงมกั จะไม่ มีขาย ณ ทอ่ี ่นื ๆ บริษทั การบนิ หลายบริษทั จะชกั จงู ผโู้ ดยสารใหใ้ ชบ้ ริการของตน โดยการโฆษณาเร่ือง อาหารโดยเฉพาะ 5. ธุรกิจนาเที่ยว (Tourism Business) “ธุรกิจนาเทยี่ ว” ตามมาตรา 3 แห่งพระราชบญั ญตั ิธุรกจิ นาเทีย่ วและมคั คเุ ทศก์ พ.ศ. 2535 น้นั ม่งุ หมายถงึ “การนาเท่ียว” เป็นสาคญั โดยตอ้ งมกี ารตดิ ตอ่ โดยตรงกบั นกั ท่องเที่ยว ณ ท่ีต่างๆ ส่วนจะมีการ จดั บริการดา้ นการเดนิ ทางสถานทพ่ี กั แรม อาหาร หรือมคั คเุ ทศกห์ รือไม่ หรือมมี ากนอ้ ยเพียงใด เป็นเพียง ส่วนหน่ึงของ “การนาเที่ยว” เท่าน้นั

6. ธุรกจิ ท่องเท่ยี วประเภทอนื่ ๆ (Others Tourism Business) นอกจากธุรกจิ ทพ่ี กั แรม ธุรกิจการขนส่ง ธุรกิจอาหารและเครื่องดื่มฯลฯ ในองคป์ ระกอบของ อุตสาหกรรมการท่องเท่ียวทเ่ี ป็นปัจจยั สาคญั ทาให้การทอ่ งเทยี่ วเพมิ่ ปริมาณมากข้ึนแลว้ ยงั มีธุรกจิ ประเภท อ่ืนๆ อีกหลากหลายประเภทซ่ึงเป็นธุรกิจท่ีเป็นผลมาจากการพฒั นาทางนวตั กรรม (Innovation) และ เทคโนโลยีใหมๆ่ ของมนุษย์ ทาให้รูปแบบการท่องเทย่ี วเปล่ยี นไป และปัจจบุ นั ธุรกจิ ดงั กล่าวเป็นธุรกจิ ท่ี นกั ท่องเท่ยี วนยิ มใชบ้ ริการและมีส่วนส่งเสริมดึงนกั ท่องเทยี่ วให้เดินทางท่องเทย่ี วเพิ่มข้ึน สามารถจดั แบง่ ไดเ้ ป็น 4 ประเภทใหญๆ่ คือ ธุรกจิ จดั การประชุมสัมมนา ธุรกิจการจดั แสดงนิทรรศการและสินคา้ ธุรกจิ เช่า ซ้ือลิขสิทธ์ิ และธุรกจิ การบนั เทงิ และนนั ทนาการ