หน่วยที่ 15 การบัญชีส่วนของเจ้าของ

หน่วยที่ 15 การบญั ชีส่วนของเจ้าของ โดย ครูกรรณกิ าร์ ผวิ สะอาด

ส่วนของเจ้าของ (Owners’ Equity) หมายถึง มูลค่าสุทธิของสินทรัพยห์ ลงั หกั หน้ีสิน ส่วนของ เจา้ ของมีการบนั ทึกบญั ชีที่แตกต่างกนั ตามรูปแบบของธุรกิจ ซ่ึงรูปแบบ ของธุรกิจแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ 1. กิจการเจา้ ของคนเดียว (Proprietorship Sole) 2. หา้ งหุน้ ส่วน 3. บริษทั จากดั

กจิ การเจ้าของคนเดยี ว (Proprietorship Sole) กิจการเจา้ ของคนเดียว มีรูปแบบการจดั องคก์ ารอยา่ งง่ายและเลก็ ที่สุด เพราะ มีผดู้ าเนินงานเพยี งคนเดียว เช่น ร้านคา้ ปลีก กิจการใหบ้ ริการขนาดเลก็ การบญั ชีเกยี่ วกบั ส่วนของเจ้าของ – กจิ การเจ้าของคนเดยี ว บญั ชีท่ีเก่ียวขอ้ งเกี่ยวกบั ส่วนของเจา้ ของของกิจการเจา้ ของคนเดียว ไดแ้ ก่ บญั ชีทุน และบญั ชีถอนใชส้ ่วนตวั ซ่ึงมีหลกั เกณฑใ์ นการบนั ทึกบญั ชี ดงั น้ี ลงทุน กบาญั รชถีทอนุนท(ุนCaแpลitะalบนAั ทccึกoกuาnรt)รับเปผ็นลบกาญั รชดีทาเ่ีในชินบ้ งนั านทขึกอสงินกทิจรกัพารยท์ ณี่เจสา้ ิข้นองงวกดิจบกญั าชรนี ามา บญั ชีถอนใชส้ ่วนตวั (Drawing Account) เป็นบญั ชีท่ีใชบ้ นั ทึกเม่ือเจา้ ของกิจการ ถอนกาไรไปใชล้ ่วงหนา้ บญั ชีถอนใชส้ ่วนตวั เป็นบญั ชีปรับมูลค่าบญั ชีทุน โดยสิ้นปี กิจการ ตอ้ งปิ ดบญั ชีถอนใชส้ ่วนตวั เขา้ บญั ชีทุน

ตวั อยา่ งท่ี 1 นางสาวพิมพา เปิ ดร้านเสริมสวย ชื่อร้าน “พิมพาซาลอน” รายการคา้ ท่ีเกิดข้ึนในปี 25X1 มีดงั น้ี ม.ค. 1 นาเงินสดมาลงทุน 100,000 บาท มิ.ย. 1 ถอนเงินสดของกิจการไปใชส้ ่วนตวั 10,000 บาท พ.ย. 10 ถอนทุนออก 20,000 บาท ธ.ค. 31 กิจการมีกาไรสุทธิ 15,000 บาท



การแสดงรายการในงบแสดงฐานะการเงนิ ร้านพมิ พาซาลอน งบดุล (บางส่วน) วันท่ี 31 ธันวาคม 25X1 ส่วนของเจา้ ของ ทุน 80,000 บวก กาไรสุทธิ 15,000 รวม 95,000 หกั ถอนใชส้ ่วนตวั (10,000) รวมส่วนของเจา้ ของ 85,000

ห้ างหุ้นส่ วน หา้ งหุน้ ส่วนเกิดจากบุคคลต้งั แต่ 2 คนข้ึนไปร่วมกนั จดั ต้งั กิจการเพื่อดาเนินงานและแบ่งผลการดาเนินงานตามสดั ส่วนทตี่ กลงกนั ประเภทของหา้ งหุน้ ส่วน 1. หา้ งหุน้ ส่วนสามญั หมายถึง หา้ งหุน้ ส่วนที่ผเู้ ป็นหุน้ ส่วนทุกคน ตอ้ งรับผดิ ชอบในหน้ีสินของกิจการไมจ่ ากดั จานวน 2. หา้ งหุน้ ส่วนจากดั หมายถึง หา้ งหุน้ ส่วนท่ีมีผเู้ ป็นหุน้ ส่วนอยา่ ง นอ้ ย 1 คนรับผดิ ชอบในหน้ีสินของกิจการไมจ่ ากดั จานวน

การบัญชีเกยี่ วกบั ส่วนของเจ้าของ – ห้างหุ้นส่วน บญั ชีท่ีเกี่ยวขอ้ งเกี่ยวกบั ส่วนของเจา้ ของของกิจการหา้ งหุน้ ส่วน ไดแ้ ก่ บญั ชีทุน และบญั ชีกระแสทุน ซ่ึงมีหลกั เกณฑใ์ นการบนั ทึก บญั ชี ดงั น้ี บญั ชีทุน เป็นบญั ชีท่ีใชบ้ นั ทึกสินทรัพยท์ ่ีผูเ้ ป็นหุน้ ส่วนของ กิจการนามาลงทุน และการถอนทุน บญั ชีกระแสทุน เป็นบญั ชีที่ใชบ้ นั ทึกการถอนกาไรไปใชก้ ่อน ล่วงหนา้ และบนั ทึกการรับผลการดาเนินงาน ณ วนั สิ้นงวดบญั ชี

ตัวอย่างที่ 2 เม่ือวนั ที่ 1 มกราคม 25X1 นายแดงและนายเขียว ตกลงเปิ ดกิจการหา้ ง หุน้ ส่วนจากดั “เขียวแดงโอชา” เพอื่ จานวนอาหาร โดยตกลงแบ่งผลการดาเนินงาน ในอตั รา 3 ต่อ 2 รายการคา้ ท่ีเกิดข้ึนระหวา่ งปี 25X1 มีดงั น้ี ม.ค. 1 นายแดงและนายเขียวนาเงินสดมาลงทุน 100,000 บาทและ 80,000 บาท ตามลาดบั มิ.ย. 1 นายแดงและนายเขียวถอนเงินสดของกิจการไปใชส้ ่วนตวั 10,000 บาท และ 12,000 บาทตามลาดบั ธ.ค. 31 กิจการมีกาไรสุทธิ 20,000 บาท และผเู้ ป็นหุน้ ส่วนตกลงแบ่งกาไรท้งั จานวน



การแสดงรายการในงบแสดงฐานะการเงนิ ห้างหุ้นส่วนเขยี วแดงโอชา งบดุล (บางส่วน) วันท่ี 31 ธันวาคม 25X1 ส่วนของเจา้ ของ ทุน-นายแดง 100,000 ทุน-นายเขียว 80,000 รวม 180,000 กระแสทุน-นายแดง 2,000 กระแสทุน-นายเขียว (4,000) รวมส่วนของผเู้ ป็นหุน้ ส่วน 178,000

บริษัทจากดั บริษทั จากดั แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ 1. บริษทั เอกชน จากดั (Private Company Limited) 2. บริษทั มหาชน จากดั (Public Company Limited)

บริษัท เอกชน จากัด (Private Company Limited) การจดั ต้งั บริษทั เอกชน จากดั ตอ้ งมีผจู้ ดั ต้งั อยา่ งนอ้ ย 7 คนข้ึนไป ร่วมกนั จดั ทาหนงั สือบริคณห์สนธิ และนาหนงั สือบริคณห์สนธิไปจด ทะเบียน เม่ือมีผซู้ ้ือหุน้ ครบแลว้ จึงจดทะเบียนจดั ต้งั บริษทั บริษทั มีสถานะ เป็นนิติบุคคลแยกตา่ งหากจากผถู้ ือหุน้ ผถู้ ือหุน้ รับผิดชอบในหน้ีสินของบริษทั เฉพาะส่วนของหุน้ ที่ยงั ไม่จ่ายชาระไม่ครบจานวนเท่าน้นั หุน้ ท่ีจดทะเบียนตอ้ งมีผลู้ งช่ือซ้ือหุน้ ครบทุกหุน้ ที่จดทะเบียนไว้ และตอ้ ง จ่ายชาระเงินอยา่ งนอ้ ยร้อยละ 25 ของมูลคา่ หุน้ ที่กาหนดไว้ (ราคาตามูลคา่ ) หุน้ ของบริษทั เอกชน จากดั ไม่สามารถเสนอขายใหแ้ ก่บุคคลทวั่ ไป และไม่ สามารถจาหน่ายหุน้ ในราคาที่ต่ากวา่ มูลค่า

บริษัท มหาชน จากดั (Public Company Limited) การจดั ต้งั บริษทั มหาชน จากดั ตอ้ งมีผจู้ ดั ต้งั อยา่ งนอ้ ย 15 คน ข้ึนไป และตอ้ งจองหุน้ รวมกนั อยา่ งนอ้ ยร้อยละ 5 ของหุน้ ที่จดทะเบียน แต่ละคนถือหุน้ ไดไ้ ม่เกิน ร้อยละ 10 หุน้ ของบริษทั มหาชน จากดั สามารถเสนอขายใหแ้ ก่บุคคลทว่ั ไป และสามารถจาหน่ายในราคา ท่ีต่ากวา่ มลู ค่า

หุ้นทุนของบริษทั จากดั หุน้ ทุนของบริษทั จากดั แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ 1. หุน้ สามญั (Common Stocks) 2. หุน้ บุริมสิทธ์ิ (Preferred Stocks) หุ้นสามญั (Common Stocks) หุน้ สามญั หมายถึง หุน้ ท่ีผถู้ ือมีสิทธิในการควบคุมการ ดาเนินงานของบริษทั โดยผา่ นการออกเสียงในที่ประชุม ซ่ึงผหู้ ุน้ จานวน 1 หุน้ มีสิทธิออกเสียงในที่ประชุม 1 เสียง ผถู้ ือหุน้ สามญั มีสิทธิไดร้ ับเงินปันผล และไดร้ ับการชาระคืนทุนในกรณีบริษทั มีการชาระบญั ชี โดยไดร้ ับหลงั จากเจา้ หน้ีและผถู้ ือหุน้ บุริมสิทธ์ิ

หุ้นบุริมสิทธ์ิ (Preferred Stocks) หุน้ บุริมสิทธ์ิ หมายถึง หุน้ ท่ีผถู้ ือไม่มีสิทธิในการออกเสียงในที่ ประชุมผถู้ ือหุน้ แต่มีสิทธ์ิไดร้ ับเงินปันผลเป็นจานวนที่ระบุไวแ้ ละไดร้ ับก่อน หุน้ สามญั มีสิทธ์ิไดร้ ับการคืนทุนก่อนหุน้ สามญั ประเภทของหุน้ บุริมสิทธ์ิ มีดงั น้ี 1. หุน้ บุริมสิทธ์ิชนิดไม่สะสม (Noncumulative Preferred Stock) หมายถึง ผถู้ ือหุน้ บุริมสิทธ์ิมีสิทธิไดร้ ับเงินปันผลเฉพาะปี ที่บริษทั มีการประกาศจ่ายเงิน ปันผลเท่าน้นั 2. หุน้ บุริมสิทธ์ิชนิดสะสม (Cumulative Preferred Stock) หมายถึง ผถู้ ือ หุน้ บุริมสิทธ์ิมีสิทธิไดร้ ับเงินปันผลทุกปี ถึงแมว้ า่ บริษทั จะไม่มีการประกาศ จ่ายเงินปันผลกต็ าม กล่าวคือปี ใดที่บริษทั ไม่ไดป้ ระกาศจ่ายเงินปันผล ผถู้ ือหุน้ บุริมสิทธ์ิกม็ ีสิทธิสะสมเงินปันผลไปรับในปี ที่มีการประกาศจ่าย

การบัญชีเกีย่ วกับส่วนของเจ้าของ-บริษทั จากัด การบนั ทึกบญั ชีเก่ียวกบั ส่วนของเจา้ ของในบริษทั จากดั ประกอบดว้ ยบญั ชี ต่อไปน้ี บญั ชีหุน้ สามญั (Common Stock Account) เป็นบญั ชีที่ใชบ้ นั ทึกหุน้ สามญั ที่ ออกจาหน่ายในราคาตามมูลค่า บญั ชีส่วนเกินมูลคา่ หุน้ สามญั (Paid in Capital in Excess of Par Value Account) เป็นบญั ชีท่ีใชบ้ นั ทึกผลระหวา่ งราคาท่ีจาหน่ายสูงกวา่ ราคาตามมูลค่าหุน้ สามญั บญั ชีส่วนต่ากวา่ มูลค่าหุน้ สามญั (Excess of Par Value in Paid in Capital Account) เป็นบญั ชีที่ใชบ้ นั ทึกผลระหวา่ งราคาที่จาหน่ายต่ากวา่ ราคาตามมูลค่าหุน้ สามญั

บญั ชีหุน้ บุริมสิทธ์ิ (Preferred Stock Account) เป็นบญั ชีท่ีใชบ้ นั ทึกหุน้ บุริมสิทธ์ิ ออกจาหน่าย บญั ชีเงินปันผล (Dividends Account) เป็นบญั ชีที่ใชบ้ นั ทึกเงินปันผลที่บริษทั ประกาศจ่าย บญั ชีกาไรสะสมจดั สรร (Appropriated Retained Earnings Account) เป็นบญั ชี ท่ีใชบ้ นั ทึกการจดั สรรกาไรสะสมตามเง่ือนไขตา่ ง ๆ เช่น กฎหมายกาหนดใหบ้ ริษทั ตอ้ ง จดั สรรกาไร 5% ของกาไรสุทธิของแต่ละปี จนกวา่ กาไรท่ีจดั สรรไวม้ ีจานวเท่ากบั 10% ของทุนจดทะเบียน ก่อนที่จะประกาศจ่ายเงินปันผล บญั ชีกาไรสะสมที่ยงั ไม่ไดจ้ ดั สรร (Retained Earnings Account) เป็นบญั ชีท่ีใช้ บนั ทึกกาไรของบริษทั ท่ีปราศจากภาระผกู พนั

การบันทึกบัญชีเกี่ยวกบั ส่วนของเจ้าของ-บริษทั จากดั การจดทะเบียนหุน้ ไม่ตอ้ งมีการบนั ทึกบญั ชีเพียงแตบ่ นั ทึกทรงจาไวเ้ ท่าน้นั

การจาหน่ายหุ้น

การจดั สรรกาไรสะสม

การจ่ายเงินปันผล

ตัวอย่างที่ 3 บริษทั โชคดี จากดั จดทะเบียนหุน้ สามญั ในวนั ที่ 1 มกราคม 25X1 โดยมีรายการคา้ ดงั น้ี 25X1 ม.ค. 1 จดทะเบียนหุน้ สามญั จานวน 10,000 หุน้ ราคาตามมูลค่า หุน้ ละ 20 บาท ม.ค. 10 จาหน่ายหุน้ สามญั จานวน 5,000 หุน้ ในราคาหุน้ ละ 25 บาท สิ้นปี บริษทั มีกาไรสุทธิ 100,000 บาท 25X2 ม.ค. 3 ประกาศจ่ายงเงินปันผล อตั ราหุน้ ละ 0.50 บาท และจดั สรรกาไร สะสมสารองตามกฎหมาย 5% ของกาไรสุทธิปี 25X1 มี.ค. 5 จาหน่ายสามญั 3,000 หุน้ ในราคาหุน้ ละ 18 บาท สิ้นปี บริษทั มีกาไรสุทธิ 120,000 บาท

การบนั ทึกบญั ชีและการแสดงรายการในงบแสดง การเปล่ียนแปลงในส่วนของผถู้ ือหุน้ และงบดุล มีดงั น้ี

การบนั ทึกบญั ชีและการแสดงรายการในงบแสดง การเปล่ียนแปลงในส่วนของผถู้ ือหุน้ และงบดุล มีดงั น้ี

บริษทั โชคดี จากดั งบแสดงฐานะการเงิน (บางส่วน) ณ วนั ที่ 31 ธันวาคม 25X1 ส่วนของผ้ถู ือหุ้น ทุนเรือนหุน้ ทุนจดทะเบียน หุน้ สามญั 10,000 หุน้ ราคาตามมลู คา่ หุน้ ละ 20 บาท 200,000 ทุนที่ออกจาหน่ายและชาระเตม็ มลู คา่ แลว้ 100,000 หุน้ สามญั 5,000 หุน้ ราคาตามมลู ค่าหุน้ ละ 20 บาท 25,000 ส่วนเกินมูลคา่ หุน้ สามญั 100,000 กาไรสะสม 225,000 รวมส่วนของผถู้ ือหุน้

กาไรสุทธิ บริษัท โชคดี จากดั หุน้ สามญั ออกจาหน่าย งบแสดงการเปล่ียนแปลงในส่ วนของผู้ถือหุ้น ยอดคงเหลือ ปลายปี สาหรับปี สิ้นสุดวนั ที่ 31 ธันวาคม 25X1 ทุนเรือนหุน้ ส่วนเกิ ส่วนต่า กาไรสะสม รวม ที่ออกและ น กวา่ จดั สร ยงั ไม่ ชาระแลว้ มูลค่า มูลค่า ร จดั สรร หุน้ หุน้ 100,000 100,000 25,000 125,000 100,000 25,000 - - 100,000 225,000

บริษทั โชคดี จากดั 200,000 งบดุล (บางส่วน) 160,000 25,000 ณ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 25X2 (6,000) ส่วนของผถู้ ือหุน้ 5,000 ทุนเรือนหุน้ 212,500 ทุนจดทะเบียน 396,500 หุน้ สามญั 10,000 หุน้ ราคาตามมูลค่าหุน้ ละ 20 บาท ทุนที่ออกจาหน่ายและชาระเตม็ มูลค่าแลว้ หุน้ สามญั 8,000 หุน้ ราคาตามมูลค่าหุน้ ละ 20 บาท ส่วนเกินมูลค่าหุน้ สามญั ส่วนต่ากวา่ มูลคา่ หุน้ สามญั กาไรสะสม จดั สรรสารองตามกฎหมาย ยงั ไม่ไดจ้ ดั สรร รวมส่วนของผถู้ ือหุน้

บริษทั โชคดี จากัด งบแสดงการเปลย่ี นแปลงในส่วนของผู้ถือหุ้น สาหรับปี สิ้นสุดวนั ที่ 31 ธันวาคม 25X2 ทุนเรือนหุน้ ท่ี ส่วนเกิน ส่วนต่า กาไรสะสม รวม ออกและ มูลคา่ หุน้ กวา่ มูลค่า จดั สรร ยงั ไม่ 225,000 120,000 ชาระแลว้ หุน้ จดั สรร (2,500) ยอดยกมาตน้ ปี 100,000 25,000 100,000 - กาไรสุทธิ 120,000 54,000 396,500 เงินปันผลจ่าย (2,500) สารองตาม 5,000 (5,000) กฎหมาย หุน้ สามญั ออกจาหน่าย 60,000 (6,000) ยอดคงเหลือ 160,000 25,000 (6,000) 5,000 212,500 ปลายปี

สรุป การบญั ชีสาหรับส่วนของเจา้ ของจะมีวธิ ีการบญั ชีทแี่ ตกต่างกนั ตามรูปแบบของธุรกิจ ซ่ึงรูปแบบธุรกิจแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ กิจการเจา้ ของคนเดียว หา้ งหุน้ ส่วน และบริษทั จากดั โดยท่ี หา้ งหุน้ ส่วนแบ่งออกเป็น หา้ งหุน้ ส่วนสามญั และหา้ งหุน้ ส่วนจากดั ส่วนบริษทั จากดั แบ่งออกเป็นบริษทั เอกชน จากดั และ บริษทั มหาชน จากดั