ความว่าง

นึึกถึงึ วิิหารที่�ชื่่�อว่า่ “สุุญญตาวิิหาร” หรือ “มหาปุรุ ิสิ วิหิ าร” กัันบ้้าง; แต่อ่ ย่่าลืืมว่า่ มัันต้อ้ งเป็น็ “ปรมํํ สุุญฺฺํํ” คืือว่่างอย่่างยิ่ง� . สุญุ ญตา ขนาดว่า่ งอย่า่ งยิ่ง� ไม่่ใช่ส่ ุุญญตาวอบๆ แวบๆ เหมืือนพวกเราที่�นั่ง� อยู่� ที่�นี่� กลับั ไปบ้้านก็ไ็ ม่ว่ ่า่ งเสีียแล้้ว. สุญุ ญตาวิิหาร หรือ มหาปุุริสิ วิิหาร นั้�นหมายถึึงว่า่ งอย่่างยิ่ง� เพราะฉะนั้�น จึึงมีีคำ�ำ อีีกคำำ�หนึ่�งซึ่�่งค่่อนข้้างจะยาวมาก เรีียกว่่า “ปรมานุุตตรสุุญญตา” คืือ ปรมะ + อนุุตตระ + สุญุ ญตา รวมกันั ทั้ง� ๓ คำ�ำ เป็น็ ปรมานุุตตรสุุญญตา - สุุญญตาที่�ว่่างเป็น็ อย่่างยิ่ง� ไม่่มีี อะไรอื่น�่ ยิ่�งไปกว่่า. ข้้อนี้� ถ้้าระบุุตามคำำ�เทคนิิคของธรรมะ จะมีีกล่่าวถึึง เจโต- สมาธิิที่�ไม่ม่ ีีนิมิ ิิต จนจิติ ว่่างจากอาสวะ. เจโตสมาธิิที่ไ� ม่ม่ ีนี ิมิ ิิตที่�จิิต ผ่อ่ งใสจนไร้อ้ าสวะ นี้อ� าจจะเป็น็ อย่า่ งกุปุ ปธรรม หรืออกุปุ ปธรรม ก็ไ็ ด้้ คืือว่่าจะเป็็นอย่่างของคนที่�จะกลัับไปไม่่ว่่างอีีกหรื อว่่าเป็็นของคน ที่ว� ่า่ งเด็ด็ ขาดไปก็ไ็ ด้.้ ถ้า้ ในขณะใดประกอบด้ว้ ยเจโตสมาธิปิ ระเภทที่� ไม่่มีีนิิมิิตจะยึึดถืือว่่า อะไรมีีตััวตนของตนแล้้ว จิิตกำ�ำ ลัังผ่่องใส ไร้อ้ าสวะอยู่�ในเวลานั้น� แล้้วก็เ็ รีียกว่า่ “ปรมานุุตตรสุุญญตา” ได้้ ซึ่ง่� พระอริยิ เจ้า้ หรือพระอรหันั ต์น์ั้�น ท่า่ นทำ�ำ อยู่�เป็น็ ว่่าเล่น่ คืือเป็น็ ไปเอง. ถ้า้ เราเป็็นปุุถุุชนจะเป็น็ โยคีทีี่�สมบูรู ณ์ก์ ัันสักั ทีี ก็ค็ วรจะเข้้าถึงึ เจโตสมาธินิี้ใ� ห้ไ้ ด้้ ตามกาล ตามเวลา แม้จ้ ะไม่ส่ิ้น� อาสวะโดยเด็ด็ ขาด ก็็เป็็นการไร้้อาสวะอยู่�ในบางโอกาส บางขณะ. แต่่นี่�เราไปยืืมของ 51

ท่่านมา คืือไปยืืมของพระพุุทธเจ้้าหรือของพระอรหัันต์์มา สำำ�หรัับ ให้พ้ วกเราลองดููบ้้างเท่า่ นั้น� เพื่อ�่ อย่่าได้้ท้้อถอยเสีียทีเี ดียี ว. เพราะ เหตุุใด? เพราะเหตุุว่่าสิ่�งที่�เรีียกว่่าความว่่างก็็ดีี ความหลุุดพ้้นก็็ดีี หรือนิิพพานก็็ดีี มีีได้ทั้�งประเภทที่�เด็็ดขาดลงไป และประเภทที่�ยัง กลัับไปกลัับมาได้้ สำ�ำ หรัับคนเราตามธรรมดาหรือยิ่�งกว่่านั้�น ยัังมีี ประเภทที่่�ประจวบเหมาะก็็ยัังได้้ ในเมื่่�อสิ่�งต่่างๆ แวดล้้อมเหมาะดีี เราอาจมีีจิิตใจว่่างอย่่างนี้�ได้้สัักชั่�วโมงสองชั่�วโมงก็็ได้้. แต่่ว่่าที่�เป็็น เรื่อ� งเป็็นราวนั้น� คืือเราต้้องตั้ง� ใจประพฤติปิ ฏิิบัตั ิิกระทำ�ำ ให้้มัันว่่างได้้ ตามที่เ� ราสามารถกระทำำ�ได้.้ ที่แ� ท้จ้ ริงิ นั้น� ที่เ� ป็น็ ปรมานุตุ ตรสุญุ ญตาจริงิ ๆ นั้น� ท่า่ นหมายถึงึ ว่่าได้้ทำ�ำ ลายโลภะ โทสะ โมหะ ความยึึดมั่่�นถืือมั่�นว่่าตััวตนไป เด็็ดขาด เป็็นสมุุจเฉทปหานไปจริิงๆ แล้้ว. เพราะฉะนั้�นเมื่�่อจะ กล่า่ วถึงึ สุญุ ญตาสุุดยอด ท่่านต้้องบัญั ญัตั ินิ ามมันั ไว้้ว่่า ปรมานุุตตร- สุุญญตา. .... .... .... .... เรื่�อง สุุญญตาสุุดยอดนี้� ถ้้าลองเหลืือบดููให้้ต่ำ�ำ �ๆ ลดหลั่�นไป ตามลำำ�ดับั ก็จ็ ะเข้า้ ใจ. สุญุ ญตาที่�ต่ำ��ๆ หรืือรองๆ ลงมา คืือถ้้าไล่่จากทางสููง คืือเอา ปรมานุตุ ตรสุญุ ญตาเป็น็ สุดุ ยอดแล้ว้ ที่ล� ดต่ำ��ำ ลงมาก็ค็ ืือ เนวสััญญานา- 52

สััญญายตนะ นี้�เป็็นความว่่างที่ร� องลงมา, แล้้วก็็อากิิญจััญญายตนะ รองลงมาอีกี , วิญิ ญาณััญจายตนะ รองลงมาอีกี , อากาสานััญจายตนะ รองลงมาอีีก, แล้้ว ปฐวีีสััญญา รองลงมาอีีก, แล้ว้ ก็็ อรัญญสััญญา รองลงมาอีีก. นี่ม� องจากข้า้ งบนสุดุ ลงมาหาพื้น� ต่ำ�ำ� นี้เ� ข้า้ ใจยาก ดูไู ปจากพื้�นต่ำ�ำ � ดีีกว่่าคืือให้ค้ ่อ่ ยๆ เงยขึ้�นไปข้้างบน. อัันแรกที่ส� ุดุ ที่เ� รียี กว่า่ อรัญั ญสััญญา - มีีความสำำ�คััญมั่�นหมาย ว่่าเป็็นป่่า. นี่�ถ้้าที่�ในบ้้านในเมืืองนี้�มัันวุ่�น เราลองทำ�ำ ความสำ�ำ คััญ มั่น� หมายด้้วยจิิตใจว่า่ เป็น็ ป่า่ เหมืือนอยู่�ป่า หรือออกไปอยู่�ป่าจริิงๆ แล้้วทำำ�สััญญาว่า่ ป่า่ ; ให้ม้ ีีความว่่าง มีีความสงััดจากเสียี งรบกวน มันั ก็็เรีียกว่่าว่า่ งชนิิดหนึ่�งมาแล้้ว. เพียี งแต่่ทำำ�สัญั ญาว่่าป่า่ เท่่านั้น� ก็็ได้้ สุญุ ญตาเด็ก็ เล่่นขึ้น� มาแล้ว้ . สููงขึ้�นไปอีกี ปฐวีีสััญญา - ทำำ�ความมั่�นหมายว่า่ ดิิน คืือ สัักว่า่ ดิินเท่า่ นั้�น. ดิินก็ห็ มายความว่า่ ธาตุดุ ินิ รู้�สึกสิ่�งต่่างๆ เป็็นธาตุุดิิน ไปหมด ก็็อาจจะกำำ�จััดความกำ�ำ หนัดั ในกามารมณ์์ รูปู เสียี ง กลิ่�น รส สัมั ผัสั ได้.้ นี่ก� ็เ็ ป็น็ สุุญญตาที่�สูงู กว่่าเด็็กอมมืือ จึงึ ควรที่ค� นหนุ่�ม คนสาวจะลองดู.ู ถ้้าจะให้้มัันสููงขึ้�นไปอีีกก็็ต้้องทำำ�สััญญาเป็็น อากาสานััญจา- ยตนะ - ทำำ�ความรู้ส� ึึกว่่าทั้ง�้ หมดมีีแต่อ่ ากาศที่�่ไม่่มีีที่่ส�ิ้�นสุุด. อากาศ นี้�คืือความว่่างชนิดิ หนึ่ง� เหมืือนกันั แต่ย่ ังั ไม่ถ่ ึงึ สุุญญตา. ที่�ว่า่ งที่�โล่่ง 53

ไม่ม่ ีีอะไร นี้�ก็็ยังั ได้้ความว่่างหรือสุุญญตาที่ส� ููงขึ้น� ไป. ทีีนี้�อย่่าไปสนใจในเรื่�องความว่่าง ที่�ว่่าง ที่�โล่่งนั้�น ให้้สนใจ เรื่�องที่�ละเอีียดกว่่านั้�น จัับตััวได้้ยากกว่่านั้�น คืือวิิญญาณ อย่่างนี้� เรีียกว่่า วิิญญาณััญจายตนะ - ทำำ�ในใจไว้้ว่่า ไม่่มีีอะไรนอกจากมีี แต่่วิิญญาณที่่�ไม่่มีีที่�่สิ้�นสุุด มีีแต่่วิิญญาณธาตุุที่�ไม่่มีีที่�สิ้�นสุุด เหล่่านี้� ก็็ว่า่ งยิ่ง� ขึ้�นไปอีกี . ถ้้าจะให้้สููงขึ้�นไปกว่่านั้�นก็็เป็็นสุุญญตาประเภททำ�ำ ในใจถึึง อากิญิ จััญญายตนะ ว่า่ ไม่่มีีอะไรเลย ที่่�แท้้มัันไม่่มีีอะไรเลย คืือว่า่ จะ ไม่่ให้จ้ ิติ ไปกำำ�หนดถึึงอะไรเลยกำ�ำ หนดความไม่่มีีอะไรเลย แต่่ยัังรู้�สึก อยู่�ว่าไม่ม่ ีีอะไรเลย อย่่างนี้�ก็็เป็น็ ว่า่ งขึ้น� ไปอีีก. ที่ไ� ต่ข่ึ้น� ไปอีกี ทีหี นึ่ง� ก็ค็ ืือ เนวสัญั ญานาสัญั ญายตนะ - ทำ�ำ ความ รู้�สึกึ อยู่�ด้้วยความไม่รู่้�สึกึ เรีียกว่า่ จะเหมืือนกับั คนเป็น็ ก็็ไม่ใ่ ช่่ คนตาย ก็ไ็ ม่ใ่ ช่่ คืือ มีีสััญญาก็ไ็ ม่่ใช่่ไม่ม่ ีีสััญญาก็ไ็ ม่่ใช่;่ หมายถึงึ การไม่ท่ ำ�ำ สััญญาในอะไรเลย มีีความรู้�สึกอยู่�แต่่ว่่าไม่่ทำำ�สััญญาว่่าอะไรเลย, ละเอียี ดยิ่ง� ขึ้น� ไปๆ จนถึงึ กับั ว่า่ คนนั้น� เรียี กว่า่ คนตายแล้ว้ ก็ไ็ ม่ใ่ ช่่ คน เป็็นอยู่�ก็ไม่่เชิิง; อย่่างนี้�ก็็เรียี กว่่า ว่า่ งเหมืือนกันั . ว่่างทั้�ง ๖ ระดัับนี้� ไม่่ชื่อ�่ ว่่าสุุญญตาอย่า่ งที่�ว่่า คืือ ไม่่ใช่ป่ รมา- นุุตตรสุญุ ญตา; เป็็นแต่เ่ พียี งท่่านแสดงให้เ้ ห็น็ ว่า่ ที่ว� ่า่ ว่า่ งๆ นี้ม� ันั ว่า่ ง ขึ้�นมาได้้อย่า่ งไร, มัันว่่างยิ่ง� ขึ้�นไปๆๆ ได้้อย่า่ งไร. แต่ถ่ ึึงอย่่างนั้�น มัันก็็ยังั ไม่ใ่ ช่ว่ ่า่ งอย่่างมหาปุุริสิ วิหิ าร มัันว่า่ งอย่่างที่พ� วกฤษีีมุุนีี ก่่อน 54

พุุทธกาลหรือในครั้�งพุุทธกาลได้้ค่่อยๆ คลำ�ำ ไปๆๆ จนมาพบและ จนมุุมอยู่�ที่�นี่� ไม่่รู้�ว่าจะไปทางไหนอีีก; จนกระทั่�งพระพุุทธเจ้้า ทรงพบสุุญญตาแท้้ที่�เป็็นมหาปุุริิสวิิหาร หรื อปรมานุุตตรสุุญญตา อย่่างที่ก� ล่า่ วแล้ว้ นั่�นเอง. อรรถกถาเรีียกความรู้ส� ึึกต่่อสุุญญตานี้�ว่า สุุญญตาผััสสะ หรือ สุุญญโตผััสโส. พวกเรารู้�จักกัันแต่ผ่ ััสสะทางตา ผัสั สะทางหูู ทาง จมููก ทางลิ้�น ทางกาย ทางใจ ในรูปู ในเสีียง ในกลิ่น� ในรส ใน โผฏฐัพั พะ ในธัมั มารมณ์;์ ไม่่เคยมีสี ุญุ ญตาผััสสะ ไม่เ่ คยผัสั สะต่่อ สุญุ ญตา เพราะว่่าเรารู้�จักกัันแต่่รูปู ธาตุุ อรููปธาตุุ ไม่่รู้�เรื่�องนิิโรธธาตุ.ุ เมื่อ�่ ไรเรา รู้เ� รื่�องนิโิ รธธาตุุ เราจะได้้ผัสั สะอันั ใหม่่ คืือสุญุ ญตา- ผััสสะอย่า่ งที่�อรรถกถาเรีียก แล้้วอันั นี้ม� ัันเป็็นชื่่�อของอริยิ มรรคในชั้น� ทำำ�ลายกิเิ ลสได้จ้ ริงิ . ต่อ่ เมื่อ�่ สร้า้ งอริยิ มรรคที่ท� ำ�ำ ลายกิเิ ลสได้จ้ ริงิ และ ทำ�ำ ลายกิิเลสอยู่�ขณะนั้�นเรีียกว่่า “สุุญญตาผััสสะ” คืือเราได้้เอามืือ ไปแตะสุุญญตาเข้้าแล้้ว นี่�พููดอย่่างอุุปมาว่่าเหมืือนกัับเราเอามืือ ไปแตะสุุญญตาเข้า้ แล้ว้ คืือจิติ ของเราได้้สััมผััสกันั เข้้ากัับความว่่าง. ความว่า่ งในลักั ษณะที่�เป็น็ ผัสั สะ เช่น่ นี้� มันั หมายถึงึ อริยิ มรรค ของคนที่�เห็็นอนัตั ตา คืือ อนััตตานุปุ ััสสนา - เห็็นว่่าไม่ม่ ีีตััวตน ไม่ม่ ีี ของตน เป็็นสัักแต่่ว่า่ ธรรมะธรรมชาติเิ รื่�อยไปยิ่ง� ขึ้�นๆ เป็็นอริิยมรรค ทำ�ำ นองนี้�อยู่�แล้้ว ก็็เรีียกว่่าสุุญญโตในที่�นี้�. แล้้วผััสสะใดเกิิดขึ้�นใน ขณะแห่่งมรรคนั้น� ผัสั สะนั้�นเรีียกว่่า “สุุญญโตผััสโส” หรือสุญุ ญตา- 55

ผััสสะ คืือการแตะต้้องสุุญญตา. อนััตตานุุปััสสนาที่�ทำำ�ให้้มีีอาการอย่่างนี้�ได้้ นี้�มัันสืืบต่่อมา จากการเห็็นทุุกข์์ คืือ อนััตตานุุปััสสนา จะต้้องสืบื ต่่อมาจากทุุกขา- นุุปััสสนา เหมืือนกับั ว่า่ ไปขยำ�ำ เอาไฟเข้้าแล้้วมันั ร้้อนอย่่างนี้� มัันจึึงจะ รู้�ว่าไฟนี้ไ� ม่ใ่ ช่่สิ่�งที่ค� วรขยำำ�เลย หรือว่่าธรรมทั้�งปวงนี้�ไปขยำ�ำ เข้้าแล้ว้ ก็็ เป็น็ ไฟขึ้�นมา แล้้วธรรมทั้ง� ปวงนี้�ไม่ค่ วรขยำ�ำ เลย คืือไม่่ควรไปยึดึ มั่�น ถืือมั่ �นเลย. ความเจนใจทางวิญิ ญาณ - spiritual experience ของเรามาก พอ ในการที่ว� ่า่ มันั ไหม้เ้ อาอย่า่ งไร มันั เผาเอาอย่า่ งไร มันั ร้อ้ ยรัดั หุ้�มห่อ่ ทิ่ม� แทง พััวพันั เผาลน อย่า่ งไร อย่า่ งนี้�เรียี กว่่า “ทุุกขานุปุ ัสั สนา”. ความเจนใจทางวิิญญาณ - spiritual experience ในขั้�นนี้� เรียี กว่า่ ทุกุ ขานุปุ ัสั สนา เป็น็ เหตุใุ ห้้เกิดิ อนัตั ตานุปุ ัสั สนา หรือสุญุ ญตา- นุปุ ัสั สนาขึ้น� มา เพราะฉะนั้น� ผัสั สะต่อ่ ธรรมะ คืือผัสั สะที่ร�ู้�สึกต่อ่ ธรรมะ ขณะนั้น� เรียี กว่า่ “สุุญญตาผัสั สะ”. .... .... .... .... ทีนีี้�จะต้อ้ งคิดิ ต่อ่ ไปถึึงว่่า บางคนเขาค้า้ นว่า่ ถ้้าไม่ถ่ ึึงนิพิ พาน จะรู้�เรื่�องนิิพพานได้้อย่่างไร. อย่่างว่่าไม่่เคยไปยุุโรปจะเห็็นยุุโรป ได้้อย่่างไร? นี้�มัันไม่่ใช่่เรื่�องทางวััตถุุ มัันเป็็นเรื่�องในทางจิิตใจ คืือ จิติ ใจของคนเรานี้ว� ่า่ ง เป็น็ การชิมิ ลองอยู่�ได้เ้ องแล้ว้ เหมืือนกับั อาตมา 56

บอกว่่า เดี๋�ยวนี้�ทุุกคนอยู่�ที่�นี่�ส่่วนมากจิิตยัังว่่างอยู่� แต่่ว่่างเป็็นการ ชิิมลองอย่่างนี้ใ� ห้ข้ ยัันดูู. ในนิเิ ทศของการปฏิบิ ััติิ อานาปานสติิ ตอนจิติ ตานุปุ ัสั สนา ที่ว� ่า่ เพ่่งดููจิิตตามที่�เป็น็ จริงิ อย่า่ งไรนั้น� ได้้มีตี อนกล่่าวถึึงว่า่ ถ้า้ จิติ มีีราคะ ก็็รู้�ว่าจิิตมีีราคะ ถ้้าจิติ มีีโทสะก็็รู้�ว่าจิติ มีีโทสะ ถ้า้ จิติ มีโี มหะก็็รู้�ว่าจิิต มีโี มหะ จิิตหดหู่�ก็รู้�ว่าจิิตหดหู่� จิติ ไม่ห่ ดหู่�ก็รู้�ว่าจิิตไม่่หดหู่� จิติ วิิมุตุ ติิ ก็็รู้�ว่าจิิตวิมิ ุตุ ติิ จิติ ไม่่วิิมุุตติกิ ็ร็ู้�ว่าจิิตไม่ว่ ิิมุุตติิ. นี้ค� ืือความหมายของ คำ�ำ ว่า่ ว่า่ ง หรือไม่ว่ ่า่ งนั่น� เอง. ให้เ้ ราดูทูี่�จิตของเรานี้ก� ำำ�ลังั วิมิ ุตุ ติิ คืือว่า่ ง จากสิ่ง� ทั้ง� ปวงอยู่� หรือื ว่า่ จิติ ของเรากำ�ำ ลังั ถูกู จับั กุมุ ยึดึ ถือื อยู่�ด้วยสิ่ง� ใด. ในการปฏิิบััติิขั้�นต้้นเพีียงขั้�นนั้�นก็็ยัังสอนให้้ดููจิิตที่�ว่าง หรื อ จิิตที่�วิิมุุตติิอยู่�แล้้ว ซึ่�่งมัันมีีให้้ดููในภายใน ไม่่ใช่่คาดคะเนเอาตาม ตััวหนังั สืือที่เ� คยอ่า่ น. เป็็นอัันว่า่ นิิพพานหรือความว่่าง หรือสุุญญตานี้� มีีให้ด้ ูู เป็น็ สิ่ง� ที่�มีีให้เ้ ราดููได้้ แม้้ในขณะที่เ� ป็็นปุุถุชุ นอย่า่ งนี้� เพราะว่า่ มันั มีคี วาม ว่่างอย่่างตทัังควิิมุุตติิอยู่�บ้าง คืือบัังเอิิญเหมืือนอย่่างที่�กำ�ำ ลัังเป็็นอยู่� เดี๋ย� วนี้� เรีียกว่่าบัังเอิญิ เป็น็ ตทังั ควิิมุตุ ติิ ถ้้าได้แ้ วดล้้อมอะไรอย่่างนี้� แล้ว้ จิติ ยัังว่่างอยู่� อย่่างนี้�ก็็ว่่างเหมืือนกััน. หรือถ้้าใครไปทำ�ำ สมาธิิ ถูกู วิิธีี จิิตมัันว่่างสบายไปหมด ยิ่ง� กว่่าความสุุขชนิดิ ไหนหมดก็็ยังั ได้้ นั่�นเป็็น วิิกขััมภนวิิมุุตติิ. ไม่่ต้้องพููดถึึง สมุุจเฉทวิิมุุตติิที่�เป็็นของ พระอรหันั ต์;์ เราก็ย็ ังั มีคี วามว่า่ งมาดูเู ป็น็ ตัวั อย่า่ งได้เ้ หมืือนกับั ตัวั อย่า่ ง 57

สินิ ค้า้ ของพระพุทุ ธเจ้า้ ถ้า้ ใครสนใจก็พ็ อจะหาดูไู ด้จ้ ากตัวั ของตัวั เอง. เราควรจะทำ�ำ อานาปานสติิไปตามลำำ�ดัับของกายานุุปััสสนา เวทนานุปุ ัสั สนา จิติ ตานุปุ ัสั สนา ธัมั มานุปุ ัสั สนา จะเป็น็ การชิมิ ความ ว่่างเรื่�อยไปตั้�งแต่่ต้้นจนปลายทั้�งนั้�น. ในที่�สุุดก็็จะเข้้าใจความว่่าง เพราะมองเห็น็ โทษของความยึดึ มั่น� ถืือมั่น� แล้ว้ จิติ ก็จ็ ะหันั ไปพอใจใน อายตนะนั้�น คืือนิิพพานหรือความว่า่ งขึ้�นมาได้้ทัันทีี. นี่�แหละเรีียกว่่าเราดููความว่่างไปได้้เรื่�อยๆ ดููสุุญญตาไปได้้ เรื่�อยๆ ก่่อนที่�จะถึึงปรมสุุญญตา เป็็นการก้้าวหน้้าไปตามกฎของ มันั เอง หรือว่่ากฎของธรรมชาติเิ องที่�ว่า่ รู้�เห็น็ สิ่ง� ใด ด้้วยตนเองอย่่าง มั่น� คง แล้้วก็เ็ ป็น็ ไปได้้อย่่างมั่�นคง ไม่โ่ ยกเยกเหมืือนความรู้�ที่�มาจาก การได้้ยินิ ได้้ฟััง หรือว่า่ เป็็นความรู้�ที่�เป็็นมายา ทำำ�นองนั้�น. ที่�่จะเป็น็ ความสุขุ ขึ้้�นมาได้้อย่่างไรนั้�้น เราไม่ต่ ้้องทำำ�หรอก เรา ไม่่ต้้องอธิิบาย หรือไม่่ต้้องไปทำ�ำ ให้้ยุ่�งยาก เราทำำ�ให้้ว่่างเถอะมัันก็็ พอแล้้ว คืือทำำ�ให้้ว่า่ งจากโลภะ โทสะ โมหะ คืือว่า่ งจากความยึดึ มั่น� ถืือมั่�นว่่าตัวั เราว่่าของเรา แล้้วมันั ก็็ว่่างจากโลภะ โทสะ โมหะ. เมื่อ่� ว่่างจากโลภะ โทสะ โมหะ ก็็คืือว่่างจริิงๆ มัันเป็็นคำ�ำ คำำ�เดีียวกััน; เมื่่อ� นั้น� ความทุกุ ข์์ทั้�งปวงก็็จะหมดไป แม้แ้ ต่่กรรมก็็ยังั หมดไปเอง. .... .... .... .... ในบาลีีอัังคุุตตรนิิกาย ยืืนยัันในข้้อที่�ว่่า กรรมหมดไปเองใน 58

เมื่่�อว่า่ งจากโลภะ โทสะ โมหะ หรือื ว่า่ งจากตััวกูู - ของกูู ซึ่ง�่ พูดู กันั ให้้สั้�นๆ ในที่�นี้�ก็็ว่่า ถ้้ามัันว่่างจากความยึึดมั่�นถืือมั่�นว่่าเรา - ว่่า ของเราแล้้ว กรรมก็็จะหมดไปเอง; หมายความว่า่ หมดไปทั้ง� กรรม และวิบิ ากของกรรม และกิเิ ลสซึ่�่งเป็็นเหตุใุ ห้้ทำ�ำ กรรม มัันหมดพร้้อม กัันไปเอง. เพราะฉะนั้�น เราไม่่ต้้องไปกลััวกรรม กลััวจะต้้องเป็็น ไปตามกรรม. เราไม่่ต้้องไปสนใจกัับเรื่�องกรรม แต่่เราสนใจกัับ ความว่า่ ง ทำ�ำ ความว่า่ งให้แ้ ก่ต่ ัวั กูู และของกูไู ด้้ แล้ว้ กรรมย่อ่ มสลายไป หมดสิ้�น ไม่ม่ ีีการที่จ� ะต้อ้ งเป็น็ ไปตามกรรม. นี่ �แหละจุุดนี้ �เป็็นสิ่ �งที่ �สามารถทำำ�ให้้คนอย่่างองคุุลีีมาลเป็็น พระอรหัันต์์ได้้ที่�ตรงนั้�น. อย่่าอธิิบายผิิดๆ อย่่างที่�เขาอธิิบายกััน ว่่า ไม่่ฆ่่าคนแล้้วก็็เป็็นพระอรหัันต์์หรือว่่าพระพุุทธเจ้้าตรััสตอบแก่่ องคุลุ ีมี าลว่่า “ฉันั หยุดุ แล้ว้ แกไม่ห่ ยุดุ แกไม่ห่ ยุุดก็็คืือยังั ฆ่า่ คนอยู่�” แล้ว้ องคุลุ ีมี าลก็็หยุดุ ฆ่่าคน แล้้วจึงึ เป็น็ พระอรหัันต์.์ อย่่างนี้�คนนั้�นอธิิบายเอาเองต่่างหาก, แล้้วยัังเป็็นการตู่� พระพุุทธเจ้า้ อย่่างยิ่�ง. เพราะคำ�ำ ว่า่ “หยุดุ ” ของพระพุทุ ธเจ้้านี้้�ท่่าน หมายถึึงหยุุดการมีีตััวกูู หยุดุ มีีของกู.ู หยุุดมีีตัวั เรา หยุุดมีีของเรา หยุุดความยึดึ มั่�น นั้น� คืือความว่า่ ง; เพราะฉะนั้�น ความว่า่ งนั่�นแหละ คืือความหยุุด. ความหยุุดชนิิดนี้�เท่่านั้�นที่�จะทำำ�องคุุลีีมาลให้้เป็็น พระอรหันั ต์ไ์ ด้ไ้ ม่ใ่ ช่ห่ ยุุดฆ่า่ คน. หยุดุ ฆ่า่ คนนั้น� ใครๆ ก็ไ็ ม่ฆ่ ่า่ คนอยู่�แล้้ว ทำ�ำ ไมไม่เ่ ป็น็ พระอรหันั ต์?์ 59

เพราะเหตุทุี่ว� ่่าความหยุดุ หรือหยุดุ ที่แ� ท้้นั้น� มันั คืือความว่่าง จนไม่ม่ ีี ตัวั เราที่จ� ะอยู่�ที่ไ� หน หรือจะไปที่ไ� หน หรือจะมาที่ไ� หน หรือจะทำำ�อะไร นั้น� มันั จึงึ จะหยุุดแท้;้ ถ้้ายัังมีตี ัวั เราอยู่่�แล้้วมันั หยุุดไม่ไ่ ด้้. เราควรจะเข้า้ ใจคำำ�ว่า่ “ว่า่ ง” นี้� คืือคำ�ำ คำำ�เดียี วกับั คำ�ำ ว่า่ “หยุดุ ” ที่�พระพุุทธเจ้้าตรััสแก่่องคุุลีีมาลคำำ�เดีียว แล้้วกลายเป็็นพระอรหัันต์์ ไปได้้ ทั้ง� ที่�ฆ่่าคนมามืือยัังเลืือดแดงๆ อยู่�. หรือว่่าแขวนคะแนนคน ที่�ฆ่า่ ไปแล้ว้ ด้้วยกระดููกนิ้ว� มืืออยู่�ที่ค� อตั้ง� ๙๙๙ หรือ ๙๙ ซึ่ง่� แปลว่า่ มัันมากเต็็มที.ี นั่น� แหละคืือไม่ห่ ยุดุ ; มันั มีีความยึึดมั่�นถืือมั่�นอะไร จนวิ่�งป่ว่ นไปหมดไม่ห่ ยุุด. ทีีนี้� กรรมจะหมดไปเอง หรือว่า่ จะถึึงความหยุุด ก็็ต้้องอาศััย คำำ�คำำ�เดีียว คืือ ความว่า่ งจากตััวกูู - ของกูู ไม่่ยึดึ มั่น� ถืือมั่�นในธรรม ทั้ �งปวง. .... .... .... .... การกระทำ�ำ ให้้ว่่างนี้� จัดั ว่่าเป็็นการทำำ�โยคะในทางพุุทธศาสนา ก็็ได้้ คืือเราดููกัันที่�ตััวการกระทำ�ำ ให้ว้ ่่างนี้� นี่แ� หละเรีียกว่า่ โยคะ. มััน เป็น็ โยคะสูงู สุุดถึงึ ขั้น� ที่�เรีียกว่่า ยอดของโยคะ กล่า่ วคืือชั้น� ราชโยคะ อะไรนั้น� . ในที่�เช่่นนี้� แม้้เราจะยืืมคำ�ำ ว่่าราชโยคะในฝ่่ายเวทานตะมา ใช้้ก็็ได้้ ซึ่่�งมีีความหมายว่่ายอดสุุดของโยคะ แต่่ราชโยคะอย่่างเขา มันั ตัวั ตนถึงึ ที่ส� ุดุ . 60

สำำ�หรับั พุทุ ธศาสนาเรา โดยเหตุทุี่พ� ระพุทุ ธเจ้้าตรัสั ว่า่ อริยิ สัจั จ- ทัสั สนะ คือื โยคะ; นั่น� ก็แ็ ปลว่า่ โยคะในพุุทธศาสนานี้ก� ็็มีี แต่่มััน หมายถึงึ การทำำ�ความว่า่ งให้แ้ จ้ง้ ออกมา ให้ป้ รากฏออกมา. เพราะฉะนั้น� การกระทำ�ำ อัันใดที่�เป็็นไปเพื่�่อให้้ความว่่างปรากฏขึ้้�นมาแล้้ว การ กระทำ�ำ อันั นั้น� เรีียกว่่า “โยคะ” ได้เ้ หมืือนกััน. ถ้้าใครจะอยากใช้้คำ�ำ ว่่าโยคะ หรือชอบพููดถึึงโยคะ อยากมีี โยคะอะไรนี้�ต้้องมีีให้้ถููกอย่่างนี้� จึึงจะสมกัับที่�พระพุุทธเจ้้าท่่าน ตรััสไว้้ว่่า โยคะคืืออริิยสััจจทััสสนะ - การทำำ�ของจริิงที่่�สุุดให้้ปรากฏ ออกมา เรีียกว่่า โยคะ แล้้วเราก็็เอามาใช้้กัันกัับการทำ�ำ ทุุกอย่่างใน ทางจิติ ใจ เพื่อ�่ ให้ห้ ยุดุ ความยึดึ มั่น� ถืือมั่น� ว่า่ เรา ว่า่ ของเราเสียี ; นี่แ� หละ คืือโยคะ. เราจะเอาคำ�ำ ว่า่ โยคะคำำ�ไหน ของพวกอื่น่� มาใช้ม้ าเรียี กก็ไ็ ด้้ ทั้�งนั้�น มัันจะมีีความหมายที่�ปรัับให้้เข้้ากัันได้้ทั้�งนั้�น; อย่่าง กรรม- โยคะ ให้ท้ ำำ�ความไม่เ่ ห็น็ แก่ต่ ัวั ให้ป้ ระพฤติปิ ระโยชน์ข์ องผู้้�อื่น� ดายไป อย่า่ งนี้เ� ราก็ม็ ี.ี ถ้า้ ว่า่ เราอย่า่ มีตี ัวั เรา - มีขี องเรา เราอย่า่ มีคี วามรู้�สึกว่า่ ตััวเราว่่าของเราอย่า่ งนี้� เราทำ�ำ ไปเถอะมัันจะเป็น็ กรรมโยคะไปหมด. แม้จ้ ะเป็น็ โยคะชั้�นต่ำ�ำ �ๆ เตี้�ยๆ คืือการทำ�ำ บุญุ ทำ�ำ กุศุ ล ทำ�ำ ความ ดีี ความงาม เสีียสละแก่ผ่ ู้้�อื่�น ช่่วยเหลืือเพื่�อ่ นมนุษุ ย์์อย่า่ งนี้ต� ้้องทำำ� ด้้วยจิิตที่�ว่าง ว่่างจากตััวกูู ว่่างจากของกูู. อย่่าให้้ความรู้�สึกแล่่น หรือน้้อมเอีียงไปในทางว่า่ ของฉันั หรือตััวฉันั มัันก็็เป็น็ โยคะไปหมด. นี่แ� ปลว่า่ ไม่ต่ ้อ้ งแสวงหาโยคะอย่า่ งอื่น่� จะเป็น็ ชื่อ�่ สักั กี่ส� ิบิ โยคะ 61

กี่ช� นิิดโยคะก็็ตาม ต้อ้ งนัับว่า่ เป็็นอันั ทำ�ำ โยคะทั้ง� สิ้น� กล่า่ วคืือ การทำำ� ตัวั ตนหรือของตนให้ห้ มดคืือทำ�ำ ความว่่างให้้ปรากฏขึ้้�นมา. เท่่าที่�กล่่าวมา ค่่อนข้้างจะยืืดยาวนี้� ก็็เพื่�่อจะให้้เข้้าใจเรื่�อง “ความว่า่ ง” คำ�ำ เดีียว. ความว่า่ งจากกิเิ ลส ก็็คืือว่า่ งจากความรู้ส� ึกึ ว่่า ตัวั กูู - ของกู;ู แล้้วว่่างจากความทุุกข์น์ั้�นมันั แน่น่ อน เพราะเมื่อ�่ ว่่าง จากกิิเลสแล้ว้ ก็ว็ ่า่ งจากความทุกุ ข์์. ว่า่ งจากตััวกูู - ของกููอย่่างเดีียว นั้�นจะว่่างหมดจากทุกุ สิ่ง� . และสภาพอันั นั้�นเป็็นนิิโรธธาตุ;ุ ไม่่ใช่่ ธาตุุน้ำ�ำ� ธาตุุดิิน ธาตุุไฟ ธาตุุลม ไม่่ใช่่อากิิญจััญญายตนะ ไม่่ใช่่ อากาสานััญจายตนะ ไม่่ใช่ว่ ิิญญาณััญจายตนะ อะไรเยอะแยะล้ว้ น แล้ว้ แต่พ่ ระพุทุ ธเจ้า้ ท่า่ นปฏิเิ สธว่า่ มันั ไม่ใ่ ช่ท่ั้ง� นั้น� . มันั มีแี ต่่ นิโิ รธธาตุุ เป็น็ ความว่า่ งจากตัวั กู ู - ของกูู เป็น็ ที่่�ดับั แห่ง่ กรรม เป็น็ ที่่�ดับแห่ง่ กิเิ ลส เป็น็ ที่่�ดัับแห่ง่ ความทุุกข์์. .... .... .... .... ข้้อสุดุ ท้้ายที่�เราจะต้้องนึกึ ก็็คืือว่่า สิ่ง� นี้�เป็็นของที่เ� นื่อ�่ งกันั อยู่� กับั ทุกุ สิ่ง� ดัังได้ก้ ล่า่ วมาแล้้วข้้างต้น้ . อย่่าลืืมเสียี ว่า่ ทุุกสิ่�งไม่ม่ ีอี ะไร นอกจากธรรมะ ธรรมะก็็ไม่ม่ ีอี ะไรนอกจากธรรมชาติิ ธรรมดา หรือ ความที่�มัันเป็็นเช่่นนั้�นเอง เป็็นตถตา เพราะฉะนั้�น มัันจึึงว่่างจาก ตัวั ตนของตนอยู่�แล้้ว. แต่ธ่ รรมะประเภทโง่่ ประเภทหลง ประเภทอวิชิ ชา มันั คอยโผล่่ 62

ขึ้น� มาเรื่�อยเพราะการเป็น็ อยู่� หรือชีีวิิตประจำำ�วันั หรือวััฒนธรรมของ เราสมััยนี้� มันั ให้้โอกาสแก่่ธรรม ฝ่่ายตัวั กูู ฝ่า่ ยของกูู คืือฝ่า่ ยอวิิชชา ไม่่ได้้ให้้โอกาสแก่่ฝ่่ายวิิชชา; เพราะฉะนั้�นเราจึึงต้้องถููกลงโทษด้้วย original sin คืือบาปดั้ง� เดิมิ ของเรา ที่�พอเกิดิ มาแล้ว้ ก็็มีแี ต่่จะหลงไป ในทาง autonomy นี้�เรื่�อยไป ไม่เ่ ข็็ดหลาบ. แม้เ้ ป็็นหนุ่�มเป็น็ สาว ก็็ยังั ไม่รู่้�สึก เป็็นกลางคนแล้้วก็็ยังั ไม่รู่้�สึก เป็็นคนแก่ค่ นเฒ่า่ แล้ว้ ก็ย็ ังั ไม่รู่้�สึกก็ม็ ีี. ถ้้าอย่่างไรก็็ควรที่�จะรู้ส� ึกึ ในเมื่่อ� กลางคน หรือเมื่อ่� ยาม แก่่เฒ่่า จะได้้พ้้นโทษ จะได้้ออกจากกรงขัังแห่่งวััฏฏสงสาร จะได้้ รัับอิิสรภาพ สู่�ที่โ� ล่่งที่แ� จ้้ง ที่ไ� ม่่มีขี อบเขต ไม่่มีอี ะไรจำ�ำ กัดั . เมื่�่อพุุทธศาสนาแผ่่ไปถึึงเมืืองจีีน คนจีีนสมััยโบราณเขามีีสติิ ปััญญาเฉลีียวฉลาดรัับเอา, ได้้เกิิดวรรณกรรมอย่่างของเว่่ยหล่่าง หรือของฮวงโป ขึ้น� มา; อธิิบายเรื่�องจิิต เรื่อ� งธรรมะ เรื่�องพุุทธะ เรื่�อง หนทาง เรื่�องความว่า่ งให้้เข้า้ ใจกันั ได้้ด้ว้ ยถ้อ้ ยคำำ�เพีียงไม่่กี่�คำ�ำ . คืือ โผล่่ขึ้�นมาประโยคแรกก็็ชี้�ว่่า จิิตก็็ดีี ธรรมะก็็ดีี พุุทธะก็็ดีี หนทาง ก็ด็ ีี ความว่า่ งก็็ดีี คือื สิ่่�งเดีียวกััน มันั เท่า่ นี้ก� ็็พอแล้้ว ไม่่ต้อ้ งพูดู อะไร อีกี แล้ว้ . ประโยคเพีียงเท่่านี้พ� อแล้ว้ มัันเท่า่ กัับพระไตรปิฎิ กทั้�งหมด ได้้เหมืือนกััน; แต่่มัันไม่อ่ าจเข้า้ ใจเลยก็ไ็ ด้้. ยิ่�งพวกเราที่�ศึึกษาปฏิิบััติิกัันอยู่�ในแบบนี้�แล้้ว ไม่่มีีทางที่�จะ เข้า้ ใจประโยคนี้�ได้้เลย ควรที่จ� ะละอาย มีหี ิิริโิ อตตัปั ปะในเรื่อ� งนี้�กััน เสียี บ้้าง มัันจะได้้ดีเี ร็็วๆ และยิ่�งกว่า่ นั้�น พุุทธบริษิ ััทเมืืองจีีน ยังั พููด 63

ก้้าวไปถึงึ ว่า่ ความว่า่ งนี้้�มันั เป็็นอยู่่�แล้้ว แต่เ่ ราไม่เ่ ห็น็ เอง. .... .... .... .... อาตมาอาจจะพิสิ ูจู น์ไ์ ด้เ้ หมืือนกับั ที่พ� ูดู อยู่�แล้ว้ อยู่�เล่า่ ว่า่ ทุกุ คน ที่�นั่�งอยู่�ที่�นี่�มีจิิตว่่างอยู่่�เองแล้้วในขณะนี้� แต่่ก็็หามองเห็็นไม่่ และ ไม่ย่ อมรับั ว่่านี้เ� ป็็นความว่า่ งเสีียด้ว้ ยซ้ำำ��ไป. นี้�แหละฮวงโปจึงึ ด่่าว่่า คนพวกนี้เ� หมืือนกัับคนที่�เพชรติิดอยู่�ที่� หน้้าผากแล้้วก็็ไม่รู่้�; แล้้วก็็เที่�ยววิ่�งหาไปรอบๆ โลกหรือบางทีีก็็นอก โลก ไปหาที่�เมืืองนรก เมืืองสวรรค์์ เมืืองพรหมโลก เมืืองอะไรต่่อ อะไร, หารอบๆ โลกมนุษุ ย์์นี่ย� ัังไม่พ่ อยัังไปเที่�ยวหาเสียี หลายๆ โลก ทำ�ำ บุญุ สักั หมื่น่� บาท แล้ว้ ก็จ็ ะได้ไ้ ปสวรรค์์ ก็จ็ ะไปพบอะไรที่ต� ้อ้ งการ. อย่า่ งนี้� เรียี กว่า่ ไม่ด่ ูขู องที่ต� ิดิ อยู่�แล้ว้ ที่ห� น้า้ ผากแล้ว้ ก็จ็ ะไปหาที่ร� อบๆ โลกหรือโลกอื่�่นๆ ไปอีีก. เพราะฉะนั้น� ขอให้้ดูใู ห้ด้ ีสี ักั หน่่อยเท่า่ นั้น� ว่่ามัันมีีอยู่�ที่�หน้้าผากแล้้วอย่่างไร แล้้วมีีวิิธีีที่�จะคลำ�ำ พบสิ่�งที่�อยู่�ที่� หน้้าผากแล้้วได้้อย่่างไร. พอพููดเรื่�องวิิธีีคลำ�ำ ให้้พบ เขาก็็พููดอย่่างเหนืือเมฆ หรืออะไร ทำ�ำ นองนั้�นยิ่�งขึ้�นไปอีีกว่่า “ไม่่ต้้องทำ�ำ อะไร” คืืออยู่�นิ่�งๆ ไม่่ต้้องทำำ� อะไร แล้้วมัันก็จ็ ะว่า่ งอยู่�เอง. คำำ�ว่่า “อยู่�นิ่�งๆ ไม่ต่ ้้องทำ�ำ อะไรนี้�” มันั มีคี วามหมายมากมาย อยู่่� คืือว่่าเรามันั ซุกุ ซน เรามัันสัปั ดน เที่�ยวรัับเอาอารมณ์์ทางตา ทาง 64

หูู ทางจมูกู ทางลิ้น� ทางกาย เข้า้ มา; รัับเข้้ามาแล้ว้ ยังั โง่พ่ อที่�จะเปิดิ โอกาสให้ธ้ รรมะฝ่า่ ยอวิิชชานั้�น ขึ้�นนั่�งแท่น่ บัญั ชางานเสีียเรื่�อย มันั จึงึ เป็น็ ไปแต่ใ่ นทางยึดึ มั่น� ถืือมั่น� ว่า่ ตัวั กู ู - ว่า่ ของกูู เรียี กว่า่ ซนไม่อ่ ยู่�นิ่ง� ๆ. ถ้้าอยู่�นิ่�งๆ ก็ห็ มายความว่า่ ไม่ร่ ับั เอาอารมณ์ม์ า หรือื ว่า่ อารมณ์์ มากระทบก็็ให้้มัันตายด้้าน เหมืือนคลื่�นกระทบฝั่�ง. เมื่่�อตาเห็็นรููป ก็็สักั แต่่ว่่าเห็็น เป็น็ ต้น้ นี้เ� รียี กว่่าไม่ร่ ับั เข้า้ มา. หรือว่่าทำ�ำ อย่า่ งนั้น� ไม่ไ่ ด้้ มันั เลยไปเป็น็ เวทนา คืือพอใจหรือไม่พ่ อใจเสียี แล้ว้ ก็ใ็ ห้้หยุดุ อยู่�เพีียงแค่่นั้�น อย่า่ ได้้อยากต่อ่ ไปอีกี ตามความพอใจหรือตามความ ไม่พ่ อใจ; อย่า่ งนี้�ก็พ็ อที่จ� ะให้้อภััยว่า่ ยัังอยู่�นิ่ง� ๆ อยู่�ได้้ เรื่�องมัันจะ ได้้หยุุดอยู่�เพีียงแค่่นั้�น. ถ้้าพอใจแล้้วทำ�ำ อะไรต่่อไปยืืดยาว เดี๋�ยว ตััวกูู - ของกูู ก็็โผล่่มา, หรื อว่่า ถ้้าไม่่พอใจแล้้วก็็ทำ�ำ อะไรไปตาม ความไม่่พอใจ; มัันก็็เป็็นตััวกูู - ของกูู โผล่่ออกมา มัันก็็วุ่�นไปหมด และเป็็นความทุุกข์์; นี้เ� รีียกว่า่ ไม่่อยู่�นิ่ง� ๆ. คำ�ำ ว่่า “อยู่�นิ่�งๆ” ของเว่่ยหล่่าง หรือฮวงโปก็็ตามนั้�น ได้้แก่่ การปฏิิบััติิตามที่พ� ระพุุทธเจ้า้ สอน ให้้เห็น็ สิ่�งทั้�งปวงโดยความไม่ค่ วร ยึดึ มั่�นถืือมั่่�น ว่า่ ตััวเรา - ว่า่ ของเรานั่น� เอง. “อยู่�นิ่�งๆ” คำ�ำ นี้้ม� ันั มีคี วามหมายอันั เดียี ว อย่า่ งเดียี วกับั ประโยค ที่�ว่่า “สพฺเฺ พ ธมฺมฺ า นาลํํ อภิินิเิ วสาย” นั่น� เอง เพราะว่า่ ถ้า้ สิ่ง� ทั้ง� หลาย ทั้ง� ปวงไม่ค่ วรยึดึ มั่น� ถืือมั่น� ; แล้ว้ ธุรุ ะอะไรจะไปยุ่�งหรือเข้า้ ไปวุ่�น หรือ วิ่ง� เข้้าไปที่�สิ่�งเหล่่านั้�นให้้มัันวุ่�น ทำ�ำ ไมไม่่อยู่�นิ่�งๆ. เพราะฉะนั้�น คำำ�ว่า่ 65

“อยู่�นิ่�งๆ” จึึงมีคี วามหมายอย่่างนี้.� .... .... .... .... เราจงดููให้้เห็น็ ความว่่าง ที่่�พึงึ ประสงค์์ การที่ก� ล่่าวว่่ามีคี วาม ว่่างชนิิดที่�ก่่อให้้เกิิด ความหยุุด หรือความสะอาด ความสว่่าง ความ สงบอะไรก็็ตาม นี้�ยัังพููดอย่่างสมมติิ; เพราะว่่าถ้้าพููดอย่่างความ จริิง หรือพููดอย่่างถููกต้อ้ งแล้้ว มันั ไม่่มีีอะไรนอกจากความว่า่ งเพีียง สิ่�งเดีียวเท่่านั้�น. แล้้วความว่่างนั้�นมัันไม่่ก่่อให้้เกิิดอะไร เพราะว่่า ความว่่างนั้�นมัันเป็็นตััวธรรมะ ตััวพุุทธะ ตััวสัังฆะ ตััวหนทาง ตัวั สะอาด ตัวั สว่่าง ตััวสงบ อะไรหมด อยู่�ที่�ตัวั ความว่า่ งนั้�น. ถ้้ายัังพููดว่่าความว่่างเป็็นเหตุุให้้เกิิดนั่ �นเกิิดนี่ �แล้้วก็็แปลว่่า เรายัังไม่่รู้�ถึงที่�สุุดยัังไม่่ใช่่ว่่างถึึงที่�สุุด; เพราะถ้้าว่่างถึึงที่่�สุุดแล้้ว มัันไม่ต่ ้้องทำ�ำ อะไร. อยู่�นิ่�งๆ มันั ก็็เป็็นพุุทธะ ธรรมะ สัังฆะ สะอาด สว่า่ ง สงบ นิพิ พาน อะไรในตัวั นั่�นเอง ในตัวั ที่ไ� ม่ป่ รุงุ แต่ง่ ให้เ้ ป็น็ อะไร ขึ้น� มานั่น� เอง. เมื่�่อจะสอนคนเขลาๆ โดยวิิธีีที่�ง่่ายที่�สุุด ให้้รู้�จักสัังเกตความ ว่่างนั้�น ฮวงโปได้้ให้้ปริิศนาไว้อัันหนึ่�งว่่า “ให้้ดููที่�่จิิตของเด็ก็ ก่อ่ นที่่จ� ะ ปฏิสิ นธิ”ิ . อาตมาก็็ฝากท่่านทั้ง� หลายไว้ใ้ ห้้ไปหาดูู จิิตของเด็ก็ ที่ก� ่่อน จะมาปฏิิสนธิใิ นครรภ์น์ั้น� มันั อยู่�ที่ไ� หน ถ้้าหาอัันนี้�พบแล้้วจะหาความ ว่า่ งพบ ง่า่ ยๆ เหมืือนกัับคลำำ�พบของที่�มีอี ยู่�ที่ห� น้้าผากแล้้ว. 66

.... .... .... .... ขอสรุปุ ว่่า เรื่�องความว่่างนี้ไ� ม่ใ่ ช่เ่ รื่อ� งอื่น�่ คืือ เรื่�องทั้�งหมดของ พุุทธศาสนา; อาจกล่่าวว่่าพระพุุทธเจ้า้ หายใจเข้า้ ออกอยู่�ด้วยความ ว่่าง, หรือว่่ามัันเป็็นทั้�งหมดของพุุทธศาสนา เป็็นความรู้� เป็็นการ ปฏิบิ ััติิ เป็็นผลของการปฏิบิ ััติิ. ถ้้าเรีียนก็็ต้อ้ งเรีียนเรื่อ� งนี้� ปฏิบิ ัตั ิิก็็ ปฏิบิ ัตั ิเิ พื่อ�่ อันั นี้� ได้ผ้ ลมาต้อ้ งเป็น็ อันั นี้� แล้ว้ ในที่ส� ุดุ เราก็จ็ ะได้ส้ิ่ง� ที่ค� วร จะได้้ที่�สุดุ ไม่ม่ ีีอะไรมากไปกว่่านี้.� เพราะว่า่ เมื่่�อเข้้าถึงึ ความว่่างได้้ นั้�นมัันก็ห็ มดปัญั หา; มัันไม่ใ่ ช่อ่ ยู่�ข้างบนหรือไม่่ใช่่อยู่�ข้างล่่าง หรือ มัันไม่ใ่ ช่อ่ ยู่�ที่ไ� หน มันั ไม่รู่้�จะพูดู อย่่างไร ควรหุบุ ปากมากกว่่า แต่่เรา ก็ย็ ัังต้อ้ งพูดู ว่า่ เป็็นสุขุ ที่�สุุดอยู่�นั่น� เอง. ต้อ้ งระวังั ให้ด้ ีี เรื่�องนิพิ พานเป็็นสุขุ อย่่างยิ่�ง กับั นิพิ พานคืือว่า่ ง อย่า่ งยิ่�งนั้�น จะต้้องจัับความหมายให้้ถููกต้้อง; อย่่าเอาความสุขุ ตาม ความหมายที่�เคยชิินกัันมาก่่อน. เหมืือนกัับพวกก่่อนพุุทธกาลโน้้น ไพล่่ไปเอาความสมบููรณ์์ถึึงที่ �สุุดทางกามารมณ์์มาเป็็นนิิพพานก็็เคย มีี. ไปเอาความสุุขทางฝ่่ายรูปู ความสุุขจากรููปสมาบััติิเป็น็ นิิพพาน มาแล้ว้ ก็็มี.ี พระพุุทธเจ้้าท่่านต้้องการให้้ออกมาเสีีย คืือเอาเนกขััมมธาตุุ เป็็นเครื่�องมืือออกมาจากกาม, เอาอรููปธาตุุเป็็นเครื่�องมืือออกจาก ความหลงใหลในรููปสมบััติิ, และในที่�สุุดก็เ็ อานิิโรธธาตุุเป็็นเครื่�องมืือ 67

ออกมาเสีียจากสัังขตะ คืือความวุ่�นนานาชนิิด มาสู่�ความว่า่ ง. ท่า่ นจะเข้้าใจได้ห้ รือไม่่ จะปฏิิบััติิได้้หรือไม่่ ย่อ่ มเป็น็ เรื่อ� งของ ท่า่ นทั้ง� หลายเอง อาตมามีหี น้า้ ที่แ� ต่จ่ ะกล่า่ วไปตามที่ม� ันั มีอี ยู่�อย่า่ งไร. การรู้� และการเข้้าใจ และการปฏิบิ ัตั ิยิ ่่อมตกเป็น็ ของท่า่ นทั้ง� หลาย. อาตมาขอยุตุ ิิการบรรยายในวันนี้�เพีียงเท่่านี้�.

YouTube E-Book

เม่อื เข้าถงึ ความว่างได้ มนั ก็หมดปญั หา