สารานุกรมสำหรับเยาวชนเล่ม 4 เยาวชนพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตย

สารานุกรมการเมืองไทยสำหรบั เยาวชน เล่มที่ ๔ เร่ือง เยาวชนพลเมอื งดีตามวิถปี ระชาธิปไตย จดั ทำโดย คณะอนกุ รรมการจดั ทำสารานกุ รมสำหรับเยาวชน เลม่ ท่ี ๕ สมเดจ็ พใรนะคเณทะพกรรตัรมนกราารชจสดั งดุ าานเฯฉลสิมยพารมะบเกรยี มรตริาชกมุ ารี ในโอกาสฉลองพระชนมายุ ๕ รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘



คำนำ หนังสือสารานุกรมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔ เยาวชนพลเมอื งดตี ามวถิ ปี ระชาธปิ ไตย เปน็ ๑ใน๕เลม่ ของสารานกุ รม การเมืองไทยสำหรับเยาวชน ฉบับเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพ รตั นราชสดุ าฯสยามบรมราชกมุ ารีในโอกาสฉลองพระชนมายุ๕รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘ สาระสำคัญภายในเล่ม ได้สรุปความเกี่ยวกับความสำคัญของ สถาบันพระมหากษัตริย์ นับแต่อดีตกาลถึงปัจจุบัน ได้ทำให้ ประเทศชาติอยู่เย็นเป็นสุขถึงทุกวันนี้ ด้วยเพราะพระบารมีล้นเกล้า ชาวสยามซงึ่ ไดท้ รงมพี ระมหากรณุ าธคิ ณุ คณุ ปู การรวมถงึ การปกครอง แบบพ่อปกครองลูกเหมือนคนในครอบครัวเดียวกัน เกิดความรัก ความห่วงใย ความอบอุ่น และความใกล้ชิด และครั้นเมื่อประชาชน ต้องการให้มีการปกครองแบบตะวันตก พระมหากษัตริย์ในสมัยน้ัน ก็พระราชทานให้โดยไม่รั้งรอ พร้อมท่ีจะเสียสละพระราชอำนาจแก่ ปวงชนชาวไทย ซ่ึงเป็นท่ีประจักษ์โดยท่ัวไปว่า ประชาชนได้ถวาย ความจงรกั ภกั ดแี ละยดึ มน่ั ในสถาบนั พระมหากษตั รยิ ว์ า่ ทรงเปน็ ทพี่ งึ่ ของประชาชนอยา่ งแทจ้ รงิ นอกจากน้ี ภายในเลม่ ไดร้ อ้ ยเรยี งเรอื่ งราว ในหมวดต่อมาใหเ้ ห็นว่า ประเทศชาตจิ ะธำรงไว้ซ่ึงความสงบสขุ และ เอกราชของประเทศชาติ ประชาชนควรเป็นพลเมืองดีตามวิถีของ

บ้านเมืองอย่างไร ควรเป็นเยาวชนท่ีดีของสังคม ท้ังในครอบครัว ในโรงเรียน ในชมุ ชนอยา่ งไร และที่สำคญั ทสี่ ุดอีกประการหนึ่ง ก็คอื เยาวชนควรรู้จักปฏิบัติตนอย่างไรเพ่ือธำรงไว้ซ่ึงเอกลักษณ์ของชาติ รู้จักสิทธิและเสรีภาพท่ีเยาวชนควรรู้ และนำสู่การปฏิบัติเบื้องต้นได้ อยา่ งงา่ ย ๆ และหมวดสดุ ทา้ ย หนงั สอื เลม่ นไี้ ดส้ ะทอ้ นภาพการปฏบิ ตั ิ ตามค่านยิ มหลัก ๑๒ ประการ คณะอนุกรรมการจัดทำสารานุกรมฯ ได้จัดสัมมนาระดม ความคดิ เหน็ จากเยาวชนระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลายกวา่ ๒๕โรงเรยี น เพื่อจะได้สะท้อนว่าเยาวชนเข้าใจเน้ือหาสาระในแง่มุมใด และนำมา เรียบเรียงข้ึนโดยนำเสนอผ่านรูปการ์ตูนจากคอลัมนิสต์การ์ตูนช่ือดัง มนุ นิ ทร์ สายประสาท สารานกุ รมฯ เลม่ น้ี จงึ นบั ไดว้ า่ เปน็ สารานกุ รมฯ ทเ่ี ยาวชนไดเ้ ข้ามามสี ว่ นร่วมในการคดิ การเขยี น และสะท้อนออกมา ในเชงิ พฤตกิ รรมตา่ งๆใหเ้ ยาวชนไดเ้ ขา้ ใจไดง้ า่ ยทง้ั ในรปู แบบตวั อกั ษร และภาพวาดการ์ตูน และมุ่งหวังจะให้เยาวชนทุกคนมีความสุขใน การอา่ น และอยากประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ ามอยา่ งไมม่ ขี อ้ สงสยั และสามารถ ดำรงตนเปน็ เยาวชนพลเมอื งดตี ามวถิ ีประชาธิปไตยสบื ไป คณะอนกุ รรมการจดั ทำสารานกุ รม สำหรบั เยาวชน เลม่ ท่ี ๕ เร่ือง เยาวชนพลเมอื งดตี ามวถิ ปี ระชาธปิ ไตย

สารบญั หนา้ หมวด ๑ ความสำคญั ของสถาบันพระมหากษตั ริย์ ๙ ความสำคญั ของสถาบันพระมหากษตั รยิ ์ ๑๑ พ่อขุนรามคำแหงมหาราชกบั การปกครอง ๑๓ แบบพ่อปกครองลูก สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชและ ๑๕ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชกบั การกอบก้เู อกราช พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ๑๗ กบั การวางรากฐานประเทศในการตรากฎหมาย ตราสามดวงและสังคายนาพระไตรปฎิ ก พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หัว ๑๙ (สมเดจ็ พระปิยมหาราช) กับการปฏริ ปู ประเทศ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยู่หวั ๒๑ กบั การจำลองเมอื งดุสิตธานี พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจา้ อยู่หวั ๒๓ กพับระกบาราพทรสะมรเาด ชจ็ ทพารนะรปัฐรธมรินรทมรนมญู หาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ๒๕ (สมเดจ็ พระภทั รมหาราช) กบั การปกครองแผ่นดนิ โดยธรรม เพื่อประโยชน์สขุ แหง่ มหาชนชาวสยาม

ทศพธิ ราชธรรม ๒๗ การให้ ๒๗ การตัง้ และประพฤติพระองคอ์ ยใู่ นศลี ๒๙ การบรจิ าค ๓๑ ความซือ่ ตรง ๓๓ ความอ่อนโยน ๓๕ ความเพียร ๓๗ ความอดกลน้ั ไมแ่ สดงความโกรธ ๓๙ ความไม่เบยี ดเบยี น ๔๑ ความอดทน ๔๓ ความยตุ ธิ รรม ๔๕ การเป็นพลเมืองดีในวิถีประชาธปิ ไตย ๔๗ พลเมอื ง ๔๗ รบั ผิดชอบต่อตนเองและพงึ่ พาตนเองได ้ ๔๙ เคารพความแตกต่าง ๕๑ เคารพหลักความเสมอภาค ๕๓ เคารพกตกิ า ๕๕ ความรบั ผิดชอบต่อสังคมสว่ นรวม ๕๗ หมวด ๒ เยาวชนกับการเปน็ สมาชิกที่ดขี องสงั คม ๕๙ เยาวชนกบั การเปน็ สมาชิกทด่ี ีในครอบครวั ๖๑ เยาวชนกบั การเปน็ สมาชกิ ทีด่ ใี นโรงเรียน ๖๓ เยาวชนกบั การเป็นสมาชิกท่ดี ีในชุมชน ๖๕ เยาวชนกับการเป็นสมาชกิ ทดี่ ใี นสังคม ๖๗

หมวด ๓ เยาวชนกับการปฏบิ ตั ิตนเพือ่ ธำรงไว ้ ๖๙ ซึ่งเอกลักษณข์ องชาติ วัฒนธรรมทางการแสดงออกแบบไทย ๗๑ ภาษาไทย ๗๑ การแต่งกาย ๗๓ การแสดงความเคารพด้วยการไหว้ ๗๕ ศิลปวฒั นธรรมไทยและสถาปตั ยกรรม ๗๗ มรดกทางวัฒนธรรม ๗๗ สถาปตั ยกรรม (เปน็ มรดกทางวฒั นธรรมที่จับตอ้ งได)้ ๗๙ ศิลปวฒั นธรรมและประเพณไี ทย ๘๑ วัฒนธรรมของไทย ๘๓ มวยไทย ๘๕ ดนตรีไทย ๘๗ การละเล่นพื้นบา้ น ๘๙ งานประเพณีไทย ๙๑ วถิ ีชีวิตของไทย ๙๓ ศกั ด์ิศรีความเป็นไทยและเอกลกั ษณไ์ ทย ๙๕ ศกั ดศ์ิ รคี วามเปน็ ไทย ๙๕ เอกลกั ษณไ์ ทย ๙๗ อนุรักษ์ไทย ๙๙ เผ่าพนั ธ์ไุ ทย ๑๐๑ หมวด ๔ สิทธิและเสรภี าพทคี่ วรรูข้ องเยาวชน ๑๐๓ สทิ ธ ิ ๑๐๕ เสรภี าพ ๑๐๕

สิทธิในการอยู่รอด ๑๐๗ สทิ ธใิ นการปกป้องค้มุ ครอง ๑๐๙ สิทธใิ นการพฒั นา ๑๑๑ สิทธิในการมีสว่ นร่วม ๑๑๓ หมวด ๕ ค่านิยมหลกั ของเยาวชนไทย ๑๑๕ ค่านยิ มหลกั ของเยาวชนไทย ๑๑๗ รักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ๑๑๙ ซือ่ สัตย์ เสียสละ อดทน มีอดุ มการณ์ในสง่ิ ทีด่ ีงาม ๑๒๑ เพื่อส่วนรวม ๑๒๓ กตัญญูต่อพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครูบาอาจารย์ ๑๒๕ ใฝห่ าความรู้ ท้งั ทางตรง และทางออ้ ม ๑๒๗ รักษาวฒั นธรรมประเพณไี ทยอนั งดงาม ๑๒๙ มศี ลี ธรรม รกั ษาความสัตย์ หวงั ดีต่อผอู้ ืน่ ๑๓๑ เผอื่ แผ่และแบง่ ปัน ๑๓๓ เรยี นรูก้ ารเป็นประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตริย ์ ๑๓๕ ทรงเปน็ ประมุขทถ่ี กู ต้อง ๑๓๗ มรี ะเบยี บวินัย เคารพกฎหมาย เคารพผอู้ าวุโสกวา่ ๑๓๙ มีสติ รู้ตวั ร้คู ดิ รู้ทำ ร้ปู ฏบิ ัติ ตามพระราชดำรสั ของ ๑๔๓ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั ๑๔๕ ดำรงตนโดยใช้หลักเศรษฐกิจพอเพียง มีความเขม้ แข็งท้งั ร่างกายและจิตใจ มีความละอาย เกรงกลวั ตอ่ บาป คำนงึ ถึงผลประโยชน์ของส่วนรวมและของชาต ิ มากกวา่ ประโยชนส์ ว่ นตน ภาคผนวก

๑สถาคบวนัหาพมมรวสะดำมคัญหาขกอษงตั รยิ ์

10 สารานกุ รมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔

ความสำคญั ของสถาบนั พระมหากษัตริย์ สืบเน่ืองจากอดีตถึงปัจจุบัน คนไทยอยู่เย็นเป็นสุขทุกวันน้ี ก็เพราะมีการปกครองโดยพระมหากษัตริย์ที่ทรงเป็นท่ียอมรับ และเทิดทูนจากประชาชนท้ังประเทศ ซึ่งให้ความเคารพสูงสุด แม้ปัจจุบันการปกครองจะเปล่ียนแปลงไปจากระบอบสมบูรณาญา สทิ ธริ าชยม์ าเปน็ ระบอบประชาธปิ ไตย อนั มพี ระมหากษตั รยิ ท์ รงเปน็ ประมุข ประชาชนกย็ งั คงถวาย ความจงรกั ภกั ดแี ละยึดม่นั ในสถาบนั พระมหากษัตริย์ เพราะต่างได้พบได้เห็นคุณงามความดีของท่าน อันเป็นทป่ี ระจกั ษ์ ตลอดจนทรงเป็นที่พงึ่ ของประชาชนอย่างแทจ้ รงิ เยาวชนพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตย 11

12 สารานกุ รมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔

พพออ่่ ขปนุกครารมอคงลำแกู หงมหาราชกับการปกครองแบบ พระองค์โปรดฯ ให้ราษฎรที่มีเรื่องเดือดร้อนไปส่ันกระดิ่ง ร้องเรียน และพระองค์จะเสด็จฯ มาทรงรับเรื่องราวร้องทุกข์ ด้วยพระองค์เอง อันแสดงให้เห็นถึงการปกครองในลักษณะ พอ่ ปกครองลกู ทำใหพ้ ระมหากษตั รยิ ก์ บั ประชาชนมคี วามใกลช้ ดิ กนั เหมือนคนในครอบครัวเดยี วกัน เยาวชนพลเมอื งดตี ามวิถีประชาธปิ ไตย 13

14 สารานกุ รมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔

สสมมเเดดจ็จ็ พพรระะเนจา้เรตศากวสรินมมหหาราราชาชแกลบัะการกอบกู้เอกราช ท้ังสองพระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ท่ีทรงกอบกู้เอกราช และรวบรวมประเทศให้เป็นปึกแผ่น ทรงเห็นถึงประโยชน์ส่วนรวม มากกว่าประโยชน์ส่วนตน ทรงอุทิศพระวรกายในการต่อสู้ ทำให้ คนในชาติเกดิ ความภมู ใิ จในความเป็นเอกราชของชาติ เยาวชนพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตย 15

16 สารานกุ รมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔

พกับระกบาราวทาสงมรเาดกจ็ ฐพานระปพรทุะเธทยศอใดนฟก้าาจรุฬตราโาลกกฎมหหมาารยาช ตราสามดวงและสงั คายนาพระไตรปิฎก ทรงเป็นปฐมบรมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี และทรงวาง รากฐานประเทศทงั้ ในดา้ นกฎหมายและศลี ธรรมโดยการตรากฎหมาย ตราสามดวง แสดงใหเ้ หน็ ถึงการใหค้ วามสำคัญของกฎหมาย รวมถงึ การนำหลักของศาสนาในเร่ืองศลี ธรรมมาใช้ในการปกครอง เยาวชนพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตย 17

18 สารานกุ รมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔

พ(สรมะเบดาจ็ ทพสรมะเปดิยจ็ มพหราะรจาลุ ชจ)อกมบั เกกาลรา้ ปเจฏา้ ิรอูปยหู่ปวัระเทศ ทรงเป็นผู้ปฏิรูปประเทศ โดยพัฒนาประเทศชาติให้เท่าเทียม กบั นานาอารยประเทศเพอื่ ใหเ้ กดิ ความเปน็ สากลทง้ั ทางดา้ นการศกึ ษา การคมนาคม โดยการสรา้ งรถไฟ ไปรษณีย์ และสาธารณูปโภคตา่ ง ๆ และพระมหากรณุ าธิคุณทส่ี ำคัญอกี ประการ คือ การเลิกทาส ถอื เปน็ การวางรากฐานดา้ นประชาธปิ ไตยทท่ี ำใหเ้ กดิ สทิ ธแิ ละเสรภี าพรวมทงั้ ความเสมอภาค ลดความเหล่ือมล้ำของชนช้ัน ทำให้ทุกคนมีศักด์ิศรี ความเป็นคนอย่างเทา่ เทียมกัน เยาวชนพลเมืองดตี ามวิถปี ระชาธิปไตย 19

20 สารานกุ รมการเมืองไทยสำหรับเยาวชน เล่มท่ี ๔

พกบั รกะบาราจทำสลมอเงดเมจ็ พืองรดะสุมิตงกธุฎานเกี ล้าเจา้ อย่หู วั ทรงปลูกฝงั การปกครองระบอบประชาธิปไตย โดยโปรดเกล้าฯ ใหส้ รา้ งเมอื งจำลอง “ดสุ ติ ธาน”ี เปน็ การทดลองการปกครองตามหลกั ประชาธิปไตย เยาวชนพลเมืองดตี ามวถิ ปี ระชาธิปไตย 21