ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.เบิกไพร อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี

1 ทาํ เนียบภมู ิปญญาทอ งถิ่น ตําบลเบิกไพร อาํ เภอบา นโปง จงั หวัดราชบุรี ประจาํ เดอื น ธนั วาคม 2562 กศน.ตาํ บลเบกิ ไพร ศูนยการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อาํ เภอบา นโปง สาํ นกั งานสงเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวัดราชบรุ ี สํานักงานสง เสริมการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย สํานกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธิการ

2 คํานาํ ดวย กศน.ตาํ บลเบกิ ไพร ไดด าํ เนินการจดั ทาํ ภูมิปญญาในทองถิ่น ใหกับประชาชนในพื้นท่ี ตําบล เบิกไพร เพือ่ เพม่ิ พูนความรูและทกั ษะในการดําเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรูและฝกฝนไดท้ังจาก การศึกษาดวยตนเองและไดร ับการถายทอดจากผูอน่ื การนําภมู ิปญ ญามาเผยแพรเ พอื่ ใหประชาชนในพื้นท่ี ไดนาํ ไปใชและเรยี นรูเพื่อเพิม่ อาชีพและประสบการณใหกบั ตนเองและครอบครัว ใหมกี ารเจรญิ เตบิ โตอยา ง ตอ เนอ่ื งและเก้อื กูลในการผลติ ซึ่งกันและกัน โดยการใชทรัพยากรที่มีอยูใหเกิดประโยชนและไมมีสารพิษ เชน ดนิ น้าํ แสงแดดอยางเหมาะสมเกิดประโยชนสูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดลอมอยางตอเน่ือง และเกดิ ผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบรู ณของทรพั ยากรธรรมชาติดวย กศน.ตาํ บลเบิกไพร หวงั วา เอกสาร เลม นี้คงมีประโยชนตอผูอา นและผปู ฏิบตั ิงานตอไป กศน.ตาํ บลเบกิ ไพร ธันวาคม 2562

สารบัญ 3 คาํ นํา หนา สารบญั 1 กศน.ตําบลเบกิ ไพร 5 -ภมู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ นางดลยา เพชรสทุ ธ์ิ 9 -ภมู ิปญญาทองถิ่น นางลําดวน เหมเปา -ภูมปิ ญญาทอ งถ่ิน นางพวงพยอม พมิ พศ รี คณะผูจัดทํา

4 แบบบันทกึ ชดุ ขอ มลู คลังปญญา-ภูมปิ ญญาทองถิ่น ตาํ บลเบกิ ไพร อําเภอบา นโปง จังหวัดราชบรุ ี ชอ่ื ภมู ิปญญา การทําผลไมอบแหง ชื่อ นางดลยา นามสกุล เพชรสทุ ธิ  วนั เดอื นปเกดิ 25 พฤษภาคม พ.ศ.2507 อายุ 56 ป ทอ่ี ยูป จจุบัน (ทส่ี ามารถตดิ ตอได) บา นเลขที่ 31/24 หมทู ่ี 5 ตําบล/แขวง เบิกไพร อําเภอ/เขต บา นโปง จังหวัด ราชบรุ ี รหสั ไปรณยี  70110 โทรศพั ท 085-0810600 โทรสาร - Line ID - E-mail address - Facebook ดลยา เพชรสทุ ธ์ิ พิกดั ทางภูมศิ าสตร คา X:13.823461 คา Y: 99.859006 ความเปนมาของภูมิปญญา สมยั กอ นผลไมมีจาํ นวนเยอะมาก รับประทานอยางไรก็ไมหมดจึงตองมีการคิดคนวิธีการถนอม อาหารโดยการแปรรูป ตวั อยางเชน การนํากลวยไปตากแดด แลวอบดวยนํ้าผ้ึง ก็จะกลายเปนกลวยตาก หรอื นําเอาผลไมอยา ง มะขาม มะมว ง นาํ มากวนและ กลายเปนผลไมก วนและการนําผลไมนํามาแชอ่ิมท่ี ถกู ปากคนไทยมานานหลายทศวรรษ ผลไมแ ปรรปู หลายชนิดไดม กี ารผลิต และนําออกมาจําหนายทั้งใน ตาํ บลและอาํ เภอใกลเ คยี งกัน ในรูปแบบของทรี่ ะลึก จนกระท่ังพฒั นาสง จาํ หนายไปยังตางจังหวัด สราง รายไดแ กผูประกอบการในตาํ บลเบิกไพรจํานวนไมนอย แตยังมีการแปรรูปผลไมอีกชนิดหนึ่งท่ีเปนการ แปรรปู สมยั ใหมท่ีตองอาศยั เครือ่ งมอื เทคโนโลยีท่ที ันสมัยมาชวย คือ \"ผลไมอบแหง\" จุดเดนของภูมิปญ ญา จดุ เดน คือ นางดลยา เพชรสุทธิ์ เปนผูท่ีไดมีการรวมกลุมเปนกลุมวิสาหกิจชุนบานหัวสระ พฒั นา เนื่องจากสมยั กอนผลไมมีจํานวนเยอะมาก รบั ประทานอยางไรกไ็ มหมดจึงตองมีการคิดคนวิธีการ ถนอมอาหารโดยการแปรรูป การนํากลวยไปตากแดด แลวอบดวยน้ําผึ้ง ก็จะกลายเปนกลวยตากหรือ นาํ เอาผลไมอ ยา ง มะนาว มะกูด มะระกอ และการนาํ ผลไมนํามาแชอ่ิม ผลไมแปรรูปหลายชนิดไดมีการ ผลิต และนําออกมาจําหนายทั้งในตําบลและอําเภอใกลเคียงกัน ในรูปแบบของท่ีระลึกของฝาก จนกระทง่ั พฒั นาสงจําหนายไปยังตางจังหวัด สรางรายไดแกผูประกอบการในตําบลเบิกไพรอีกท้ังยังให เปนแหลงเรียนรูมกี ารมาศกึ ษาดงู านอกี ดวย วัตถุดบิ ทีใ่ ชประโยชนในผลติ ภณั ฑทเ่ี กดิ จากภูมิปญญา ซึ่งพืน้ ท่อี น่ื ไมม ี - กลวย - มะกรดู - ตอู บพลงั งานแสงอาทติ ย รายละเอยี ดของภมู ปิ ญ ญาทองถ่นิ - รปู แบบในการถายทอดความรู ดานการศึกษาดูงาน ดานการอบรมใหความรู ฝกปฏิบัติใน พื้นทีจ่ รงิ ประโยชนท ่ีไดจ ากภมู ิปญ ญาคอื สามารถนําไปปฏิบตั จิ รงิ ได

5 รปู แบบและลกั ษณะการถายทอด การประชาสมั พันธ เผยแพรภ ูมิปญญาทอ งถน่ิ ยงั ไมเคยมกี ารเผยแพร/ ใชเฉพาะบุคคล √ เคยเผยแพรเฉพาะในชุมชน √ มกี ารเผยแพรผ า นสื่อมวลชนและสอื่ อน่ื อยางแพรหลาย √ มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอกจํานวน ..10.....ครง้ั จาํ นวน...100.........คน มกี ารนาํ ไปใช อืน่ ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปญ ญาทองถ่นิ การพฒั นาตอยอดภมู ิปญ ญาใหเ ปน นวัตกรรม คณุ คา (มูลคา ) และความภาคภมู ใิ จ ภูมปิ ญญาทองถิ่น/นวตั กรรมท่ีคดิ คน ขึน้ มาใหม ภูมปิ ญญาทอ งถน่ิ ดั้งเดิมไดร บั การถา ยทอดมาจาก √ ภูมปิ ญ ญาทองถน่ิ ทไ่ี ดพ ัฒนาและตอยอด การพัฒนาตอ ยอด คือ เดิมมกี ารทาํ กลว ยตากพลังงานแสงอาทติ ยตอมาไดมาพฒั นาตอยอดทําเปน ผลไม อบแหง เชน มะกอ มะกรูด มะนาว

6 รูปภาพเจาของภูมปิ ญ ญา นางดลยา เพชรสุทธ์ิ ( เจา ของภมู ปิ ญญาการทาํ ผลไมอ บแหง )

7 รูปภาพภมู ิปญญา ตูอบพลังงานแสงอาทติ ย มะกรูดอบแหงและกลว ยตากพลงั งาน แสงอาทิตย รปู ภาพภมู ปิ ญญาการทําผลไมอบแหง

8 แบบบันทึกชดุ ขอมูลคลังปญ ญา-ภูมิปญญาทองถ่ิน ตาํ บลเบกิ ไพร อําเภอบา นโปง จงั หวัดราชบุรี ชือ่ ภูมปิ ญ ญา การทาํ ทโ่ี กยขยะ ชื่อ นางลําดวน นามสกุล เหมเปา วันเดือนปเกิด 8 สิงหาคม 2500 อายุ 62 ป ทอ่ี ยูป จ จบุ นั (ทสี่ ามารถตดิ ตอ ได) บา นเลขท่ี 12/3 หมูที่ 9 ตําบล/แขวง เบิกไพร อําเภอ/เขต บานโปง จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรณยี  70110 โทรศัพท 087-164449-8 โทรสาร - Line ID - E-mail address - Facebook ลาํ ดวน เหมเปา พิกดั ทางภมู ศิ าสตร คา X: - คา Y: - ความเปนมาของภูมิปญญา แตเ ดมิ ท่ีโกยขยะเปนผลิตภณั ฑส งิ่ ของจาํ เปนท่ีตอ งใชก นั ทุกครัวเรือนและตองมีกันติดไวทุกบาน ท่ีโกยขยะที่เราสามารถเห็นไดบอยสวนใหญทํามาจาสังกะสี พลาสติก เปนสวนใหญ ดิฉันนางลําดวน เหมเปา ปจจุบนั เปน แมบานอยูกับบานและเปนผูท่ีใชยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตามคําพอ สอน ใชชวี ติ แบบพอเพยี งมีการปลกู พชื ผกั สวนครวั ไวทานเอง ถา ทานไมห มดก็จะนาํ ไปแจกเพอ่ื นบานและ นําไปขาย และเปนผทู มี่ ีจติ อาสา เปน ประธานชุมชนและ อสม. ตาํ บลเบกิ ไพร มอี ยูว ันหน่ึงสามีของดิฉัน ไดเก็บนาํ ปบใสน้ํามนั มาจากทีท่ ํางาน ดิฉนั จึงเหน็ ความสําคญั และเสยี ดายจึงไดนําปบท่ีไมไดใชแลวนํามา ตัดเปนทโี่ กยขยะและออกแบบการทาํ การทาสี หลงั จากน้ันก็ไดทําอยูตลอดเรือ่ ยมาจนมหี ลายใบและไดท าํ ใหกบั ชมุ ชนในหมูบา นไวใชใ นศาลาของหมบู าน จึงเปนท่ีมาการทาํ ที่โกยขยะจากปบ ของดฉิ ันตอมากไ็ ดทํา ฝากขายและเปน วิทยากรการสอนการทาํ ทีโ่ กยขยะตอมา จดุ เดนของภมู ิปญญา จดุ เดน คือ นางลําดวน เหมเปา ไดนาํ ของใชท ี่ไมไดใ ชแ ลว นาํ กลับมาใชไดอีก เปนการชวยลด ขยะ และสามารถลดรายจายเพ่ิมรายได และยังไดน ําความรูป ระสบการณท่ีไดมาถายทอดความรูใหแก ชมุ ชนได พรองยงั สงเสรมิ ชว ยลดมลู ภาวะ ลดขยะและเปนแบบอยางท่ดี ใี หแกช ุมชนบานหวั ทุง ตําบลเบิก ไพรได วตั ถุดิบท่ีใชป ระโยชนใ นผลติ ภัณฑท ่เี กดิ จากภูมปิ ญ ญา ซง่ึ พ้นื ที่อนื่ ไมมี - ปบ - ไมไ ผร วก - สกี ันสนมิ รายละเอียดของภูมิปญ ญาทองถ่นิ - รปู แบบในการถายทอดความรู ดานการศึกษาดูงาน ดานการอบรมใหความรู ฝกปฏิบัติใน พน้ื ท่ีจรงิ ประโยชนท่ไี ดจ ากภูมปิ ญญาคอื สามารถนาํ ไปปฏิบตั จิ ริงได

9 รปู แบบและลักษณะการถา ยทอด การประชาสัมพันธ เผยแพรภมู ปิ ญ ญาทองถิน่ ยงั ไมเคยมกี ารเผยแพร/ ใชเฉพาะบคุ คล √ เคยเผยแพรเฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผานสอ่ื มวลชนและส่ืออืน่ อยางแพรห ลาย มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอกจํานวน .......คร้งั จํานวน............คน มีการนาํ ไปใช อ่นื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ิปญ ญาทองถ่นิ การพัฒนาตอ ยอดภูมปิ ญ ญาใหเ ปน นวตั กรรม คณุ คา (มลู คา) และความภาคภมู ใิ จ √ ภมู ปิ ญ ญาทอ งถ่ิน/นวตั กรรมทคี่ ิดคนขนึ้ มาใหม ภูมิปญญาทอ งถ่นิ ดัง้ เดิมไดร บั การถายทอดมาจาก ภมู ปิ ญญาทองถน่ิ ทไ่ี ดพัฒนาและตอยอด นวตั กรรมที่คิดขึ้นมาใหม คือ นาํ ปบ เกาท่ีไมไ ดใ ชแ ลว มาดดั แปลงทําเปน ทโ่ี กยขยะและออกแบบ เพิ่มสสี ันใหม คี วามสวยงามนาใช เพ่อื นาํ มาใชประโยชนเ ปนท่เี กบ็ ขยะได

10 รูปภาพเจาของภมู ิปญญา นางลาํ ดวน เหมเปา ( เจาของภูมปิ ญญาการทําท่โี กยขยะ)

11 รปู ภาพภูมปิ ญญา ปบเกาท่ไี มใ ชแ ลว ไมไผร วก การสาธิตการทาํ ทโ่ี กยขยะ การทาสีท่ีโกยขยะ รปู ภาพภมู ปิ ญ ญาการทําทโี่ กยขยะ

12 แบบบันทึกชดุ ขอ มลู คลังปญ ญา-ภูมปิ ญญาทองถ่ิน ตําบลเบิกไพร อาํ เภอบา นโปง จังหวัดราชบุรี ชอ่ื ภูมิปญญา การประดิษฐว ัสดุของเหลอื ใช ชอ่ื นางพวงพยอม นามสกุล พิมพศ รี วนั เดือนปเ กดิ 11 มกราคม 2490 ที่อยปู จ จบุ นั (ที่สามารถตดิ ตอ ได) บานเลขที่ 189/19 หมทู ี่ 4 ตาํ บล/แขวง เบิกไพร อาํ เภอ/เขต บานโปง จังหวัด ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย 70110 โทรศัพท 086-9001396 โทรสาร - Line ID - E-mail address: - Facebook พวงพะยอม พมิ พศรี พิกัดทางภมู ิศาสตร คา X: - คาY: - ความเปนมาของภมู ิปญญา พลาสติกเปน วสั ดซุ ึ่งมีและเหน็ อยูมากหลงั จากที่ผูใชนํามาใชประโยชนโดยการใชมัดสินคาและ มดั ของใชซ่ึงหลังจากนั้นคนสวนใหญมักไมไดนําไปใชประโยชนตอ ดิฉันนางพวงพยอม พิมศรี ไดเห็น ความสําคญั ของพลาสตกิ และเสน พลาสตกิ จงึ ไดนาํ และเกบ็ ไวเปนจํานวนมาก และนางพวงพยอม มีนิสัย เปนคนประหยัดอดออม ใชชีวิตแบบพอเพียงตามแนวทางของเศรษฐกิจพอเพียง และนางพวงพยอม เปนผูมีจติ อาสา และ เปน อสม.บา นบางพงั ตําบลเบิกไพร นางพวงพยอม ยังเปนผูท่ีชอบเก็บสะสมของ ใชท ไ่ี มไ ดใ ชแลวเชน ขวดนาํ้ แกวน้าํ กลอ งนม มะพรา วท่แี กจ ัด และนาํ มาประดิษฐเปน ของใชต วั อยางเชน นํากลองนมมาประดิษฐเปนกระเปา หมวก ลูกมะพราวนํามาประดิษฐเปนเคร่ืองออกกําลังกายสําหรับ ผูสูงอายุ และนางพวงพยอม ยงั ชอบเก็บสะสมเสน พลาสตกิ ไวท ํากะเปา แบบตาง ๆ ที่ใสแ กวน้ํา และ ฝา ชี จดุ เดนของภูมิปญญา จุดเดน คือ นางพวงพยอม พิมพศรี เปนผูที่ชอบเก็บสะสมของใชท่ีไมไดใชแลวเชน ขวดนํ้า แกวนํ้า กลอ งนม มะพราวทแี่ กจดั และนํามาประดิษฐเปน ของใชตวั อยา งเชนนํากลองนมมาประดิษฐเปน กระเปา หมวก ลูกมะพราวนํามาประดิษฐเ ปนเครื่องออกกาํ ลงั กายสาํ หรับผสู ูงอายุ และนางพวงพะยอม ยงั ชอบเกบ็ สะสมเสน พลาสติกไวทาํ กะเปาแบบตา ง ๆ ที่ใสแ กวน้ํา และ ฝาชี และปจจุบันนางพวงพยอม ไดม ีอาชีพเสริมมีรายไดเ พมิ่ ข้ึนและตองการถายทดความรใู หก บั ผูท ่สี นใจเกี่ยวกับงานประดษิ ฐตาง ๆ และ ชว ยลดมูลภาวะและขยะในตาํ บลเบิกไพร วัตถุดบิ ที่ใชประโยชนใ นผลิตภณั ฑทีเ่ กิดจากภูมปิ ญ ญา ซง่ึ พ้นื ทอ่ี น่ื ไมมี - เสนพลาสติก - ลวด

13 รายละเอยี ดของภมู ปิ ญ ญาทอ งถ่นิ - รปู แบบในการถายทอดความรู ดานการศึกษาดูงาน ดานการอบรมใหความรู ฝกปฏิบัติใน พืน้ ท่ีจริงประโยชนทีไ่ ดจากภมู ิปญ ญาคือสามารถนําไปปฏบิ ตั ิจริงได รูปแบบและลกั ษณะการถายทอด การประชาสมั พันธ เผยแพรภมู ิปญญาทอ งถ่นิ ยังไมเคยมกี ารเผยแพร/ ใชเฉพาะบุคคล √ เคยเผยแพรเ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผา นสอ่ื มวลชนและส่ืออน่ื อยางแพรหลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอกจํานวน .......คร้ัง จํานวน............คน มกี ารนาํ ไปใช อ่นื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ิปญ ญาทองถ่นิ การพฒั นาตอยอดภมู ปิ ญญาใหเปนนวัตกรรม คุณคา (มลู คา) และความภาคภูมใิ จ ภูมิปญ ญาทองถิน่ /นวตั กรรมท่ีคิดคนขนึ้ มาใหม ภมู ปิ ญ ญาทองถนิ่ ดั้งเดมิ ไดร บั การถา ยทอดมาจาก √ ภมู ปิ ญญาทอ งถ่นิ ทไ่ี ดพ ฒั นาและตอ ยอด นวัตกรรมท่ีคดิ ขึน้ มาใหม คือ นําวสั ดเุ หลือใชมาดัดแปลงทาํ เปนของใช เชน ตะกรา หมวกจาก กลองนม กะลามะพรา วมาเปน ทอี่ อกกาํ ลงั กายสําหรับผูส งู อายุ

14 รปู ภาพเจาของภูมิปญญา นางพวงพยอม พมิ พศ รี ( เจา ของภมู ปิ ญญา การประดษิ ฐว สั ดขุ องเหลอื ใช )

15 รปู ภาพภมู ิปญญา เสนพลาสตกิ ลวด รปู ภาพภมู ิปญ ญาการประดิษฐว สั ดขุ องเหลอื ใช

16 คณะผูจดั ทํา ท่ปี รกึ ษา ผอู ํานวยการสํานกั งาน กศน. จังหวดั ราชบรุ ี 1. นางสาวดารัตน กาญจนาภา ตําแหนง ครู วทิ ยฐานะ ชํานาญการพิเศษ 2. นายไพโรจน ขนุ ทอง รักษาการในตําแหนง ผอ. กศน.อาํ เภอบา นโปง ผูจดั ทาํ ครู กศน.ตําบลเบิกไพร นางสาวลาํ ปาง สอนดี บรรณาธิการ/จดั ทํารปู เลม ครู กศน.ตาํ บลเบิกไพร นางสาวลาํ ปาง สอนดี